Geografia

Transkrypt

Geografia

Przedmiotowy system oceniania z geografii
I. PRIORYTETY OCENIANIA W GEOGRAFII
1. Edukacja geograficzna w gimnazjum stwarza możliwości do:




zrozumienia otaczającego nas świata i poruszania się w przestrzeni geograficznej;
przygotowania do przemian społecznych, gospodarczych i politycznych zachodzących
w regionie, kraju i na świecie;
kształtowania postaw ludzi otwartych, aktywnych, tolerancyjnych i twórczych;
świadomego podejmowanych decyzji.
2. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia, którym w szczególności podlegają:
 przyrost wiadomości w zakresie:
- wskazywania i opisywania: faktów, nazw geograficznych, terminów,
- zrozumienia związków i zależności zachodzących w przestrzeni geograficznej
 przyrost umiejętności w zakresie:
- samodzielnego porządkowania i wartościowania informacji,
- posługiwania się zdobytymi informacjami z różnych źródeł (np. interpretowanie
danych statystycznych, czytanie mapy),
- praktycznego stosowania informacji (np. orientacja na mapie),
- twórczego rozwiązywania problemów,
- prezentowania treści geograficznych (np. formułowanie notatki w zeszycie
przedmiotowym, wykonywanie rysunku, szkicu, diagramu);
 postawy
- systematyczność pracy ucznia przez cały rok (przygotowanie się do zajęć
lekcyjnych, udział w wykonywaniu zadań na lekcji),
- aktywność i inicjatywa,
- rozwój własnych zdolności i zainteresowań.
II. FORMY I METODY SPRAWDZANIA I OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA
Uczniowie mogą być oceniani: w sali lekcyjnej, podczas zajęć w terenie, działań na
rzecz szkoły i środowiska, uczestnicząc w konkursach przedmiotowych.
Uczeń może otrzymać ocenę za:
1. Odpowiedź ustną – samodzielną, płynną, wyczerpującą temat, zaprezentowaną
poprawnym językiem z użyciem znanych terminów i nazw geograficznych.
2. Orientację na mapie – w różnych formach: przy mapie ściennej, w atlasie
uczniowskim, na mapie konturowej, na sprawdzianach.
3. Przynajmniej dwa razy w semestrze (zapowiedziane tydzień wcześniej) sprawdziany
pisemne 40 minutowe.
4. Niezapowiedziane sprawdziany pisemne 15 minutowe (kartkówki) z trzech ostatnich
lekcji.
5. Aktywną pracę na lekcji – samodzielną, odkrywczą, kreatywną.
6. Pracę domową – samodzielną, estetyczną, zgodną z tematem (nie każda praca domowa
otrzyma ocenę).
7. Wykonywanie dodatkowych prac pisemnych – rysunków, posterów, portfolio.
8. Wykonanie zadań w zeszycie ćwiczeń (wskazanych przez nauczyciela).
9. Pracę poza salą lekcyjną (na wycieczce, w terenie, wywiad itp.)
Systematyczność pracy ucznia można oznaczać w dzienniku lekcyjnym znakiem plus
(+) lub minus (-) :
 3 plusy otrzymane przez ucznia to ocena bardzo dobra (np. aktywność w czasie
uczenia się, przy rozwiązywaniu zadań),
 3 minusy to ocena niedostateczna (np. trzykrotny brak zadania domowego pisemnego
w zeszycie przedmiotowym lub zeszycie ćwiczeń).
Zarówno odpowiedzi ustne jak i pisemne powinny być oparte o umiejętności
korzystania z różnych źródeł informacji: podręcznika, zeszytu ćwiczeń, map różnej treści,
rocznika statystycznego, słownika geograficznego, czasopisma, literatury popularno naukowej.
III. KRYTERIA OCENIANIA I ZASADY WYSTAWIANIA OCENY
SEMESTRALNEJ I KOŃCOWOROCZNEJ
Osiągnięcia ucznia określono w ten sposób, że stanowią one spełnienie wymagań
koniecznych, podstawowych, rozszerzających, dopełniających i wykraczających.
Wymagania konieczne – obejmują te elementy treści, które mogą świadczyć
o możliwości opanowania, przy odpowiednim nakładzie pracy, pozostałych elementów tej
treści. Stanowią je elementy najłatwiejsze, najczęściej stosowane, praktyczne, niewymagające
większych modyfikacji, niezbędne do uczenia się ogółu podstawowych wiadomości
i umiejętności.
Wymagania podstawowe – obejmują treści najprzystępniejsze, najprostsze,
najbardziej uniwersalne, niezbędne na danym etapie kształcenia i na wyższych etapach,
bezpośrednio użyteczne w pozaszkolnej działalności ucznia.
Wymagania rozszerzające – obejmują elementy treści umiarkowanie przystępne,
bardziej złożone i mniej typowe, w pewnym stopniu hipotetyczne, przydatne na dalszym
etapie kształcenia, pośrednio użyteczne w pozaszkolnej działalności ucznia.
Wymagania dopełniające – obejmują elementy treści trudne do opanowania, złożone
i nietypowe, występujące w wielu równoległych ujęciach, wyspecjalizowane, o trudno
przewidywalnym zastosowaniu.
Wymagania wykraczające – obejmują wiadomości i umiejętności z wybranej
dziedziny geografii, wykraczające trudnością poza poziom rozszerzony, szczególnie złożone
i oryginalne, twórcze naukowo, wąsko specjalistyczne.
Oceny pracy ucznia dokonuje się według skali od 1 do 6.
Zakres ocenianych wiadomości i umiejętności ujęto w planie wynikowym.
Przy odpowiedzi ustnej i pisemnej ocenie podlegają:




poziom merytoryczny ( umiejętność doboru i zakres treści, wyjaśnianie zjawisk
procesów, poprawne stosowanie terminów i nazw geograficznych;
poprawność stylistyczna, kultura wypowiedzi;
przy pracach pisemnych brana jest pod uwagę samodzielność wykonanej pracy,
dokładność wykonanych rysunków, wykresów, map;
twórczość i kreatywność w działaniu;
Ocenianie prac pisemnych:

liczba punktów wymaganych na poszczególne oceny pracy pisemnej ustalana jest wg
następującego kryterium:
powyżej 91 % poprawnie wykonanych zadań – ocena bardzo dobra
od 76 % poprawnie wykonanych zadań – ocena dobra
od 51 % poprawnie wykonanych zadań – ocena dostateczna
od 35 % poprawnie wykonanych zadań – ocena dopuszczająca
poniżej 35% poprawnie wykonanych zadań – ocena niedostateczna
Zasady wystawiania oceny semestralnej i końcoworocznej - ważenie ocen
Ocenę semestralną/końcoworoczną wylicza się korzystając ze średniej ważonej.
Ocena końcoworoczna jest oceną ważoną z całego roku szkolnego.
Każda ocena otrzymana przez ucznia ma swoją wagę. Podzielone one są na pięć kategorii:
 Oceny otrzymane ze sprawdzianów wiadomości z całego działu mają wagę 5 punktów,
 Oceny otrzymane z kartkówek z trzech ostatnich lekcji mają wagę 3 punktów,
 Oceny otrzymane za odpowiedź mają wagę 2 punktów,
 Oceny otrzymane z kartkówek z jednej lub dwóch lekcji mają wagę 2 punktów,
 Oceny otrzymane z pracy domowej i innych form aktywności mają wagę 1 punktu,
Zasada wyliczania wartości liczbowej oceny:
 Dodajemy do siebie oceny danej kategorii i otrzymaną sumę mnożymy przez wagę
tych ocen,
 Otrzymane iloczyny sum dodajemy do siebie i dzielimy przez sumę iloczynów liczby
ocen w poszczególnych wagach przez wartość ich wag,
 Otrzymany wynik porównujemy z tabelą ocen:
Przedził punktowy
Do 1,60
1,61-2,54
2,55 - 3,79
3,8 - 4,54
4,5 - 5,34
Powyżej 5,35
Ocena za semestr/koniec roku
niedostateczny
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
celujący
IV. SPOSOBY INFORMOWANIA UCZNIÓW I RODZICÓW O OSIĄGNIĘCIACH
W NAUCE
Na pierwszej godzinie lekcyjnej nauczyciel informuje uczniów o PSO i wymaganiach
edukacyjnych.
Oceny są: jawne, obiektywne, umotywowane.
Na prośbę ucznia nauczyciel uzasadnia ustaloną ocenę.
Na zebraniach z rodzicami - wywiadówkach lub podczas spotkań indywidualnych
nauczyciel informuje rodziców o:
- wymaganiach edukacyjnych i kryteriach oceniania,
- aktualnym stanie postępów w nauce,
- uzdolnieniach lub trudnościach ucznia w nauce,
- ocenie klasyfikacyjnej na miesiąc przed końcem semestru;
Na prośbę rodzica nauczyciel uzasadnia ustaloną ocenę.
Rodzice mają wgląd do sprawdzonej i ocenionej pracy pisemnej swojego dziecka
w obecności nauczyciela i na terenie Gimnazjum po wcześniejszym ustaleniu terminu
z nauczycielem.
V. USTALENIA DODATKOWE
1.
Nieobecność na lekcji nie zwalnia ucznia z przygotowania się do lekcji i możliwości
odpowiedzi.
2. Kartkówki nie muszą być zapowiedziane.
3. Sprawdziany wiadomości są obowiązkowe.
4. Uczeń, który z przyczyn losowych nie mógł napisać sprawdzianu wiadomości z całą
klasą (nieobecność jest uzasadniona i usprawiedliwiona), ma obowiązek uczynić to
w terminie dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły, w terminie ustalonym
z nauczycielem.
5. W przypadku nieuzasadnionej i nieusprawiedliwionej nieobecności na sprawdzianie
uczeń nie ma możliwości napisania go w innym terminie.
6. Brak oceny ze sprawdzianu wpływa na obniżenie oceny semestralnej lub
końcoworocznej w takim samym stopniu, jak ocena niedostateczna. Uczeń, który nie
wywiązał się z obowiązku uzyskania oceny ze sprawdzianu wiadomości w określonym
terminie dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły otrzymuje ocenę niedostateczną.
7. Nauczyciel ma prawo odpytać bez zapowiedzi, z objętego sprawdzianem zakresu wiedzy
i umiejętności ucznia, który nie napisał w terminie danej pracy.
8. Uczeń, który otrzymał ze sprawdzianu ocenę niedostateczną, może ją poprawić
co najwyżej na ocenę dopuszczającą, w terminie dwóch tygodni od dnia wpisania oceny
do dziennika.
9. Nie ma możliwości poprawiania ocen wyższych niż niedostateczna.
10. Nie przewiduje się poprawy ocen z kartkówek.
11. Nauczyciel ma prawo przerwać sprawdzian uczniowi lub całej klasie, jeżeli stwierdzi na
podstawie zachowania uczniów niesamodzielność ich pracy. Stwierdzenie faktu
odpisywania podczas sprawdzianu może być podstawą wystawienia bieżącej oceny
niedostatecznej.
12. Uczeń z klasy I, II i III raz w semestrze może zgłosić nieprzygotowanie do zajęć. Nie
dotyczy to zapowiedzianych sprawdzianów. Nieprzygotowanie obejmuje:
- brak książki, zeszytu ćwiczeń,
- brak pracy domowej,
- brak opanowania wiadomości z ostatniej lekcji;
13. Jeżeli w danym semestrze odbędzie się badanie wyników nauczania lub próbny egzamin
gimnazjalny i będzie podlegało ono ocenie, to otrzymana ocena równoważna jest ocenie
ze sprawdzianu wiadomości.
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA STOPNIE SZKOLNE KLASA I
Temat lekcji
1. O czym będziesz
się uczyć na
lekcjach geografii?
2. Współrzędne
geograficzne
3. Obraz Ziemi
na mapie
4. Przedstawianie
zjawisk na mapach
konieczny
ocena dopuszczająca
Uczeń:
• wymienia źródła
informacji geograficznej
• wyróżnia dyscypliny
geografii
• wyjaśnia znaczenie
terminu „geografia”
• wskazuje na mapie lub
na globusie równik,
południk 0° oraz półkulę
południową, północną,
wschodnią i zachodnią
podstawowy
ocena dostateczna
Uczeń:
• wyjaśnia, czym zajmuje się
geografia fizyczna, społecznoekonomiczna i regionalna
• podaje wymiary Ziemi
oraz główne cechy jej kształtu
• określa położenie geograficzne
punktów i obszarów na mapie
i globusie
• wymienia cechy południków
i równoleżników
• wskazuje na globusie oraz mapie
świata zwrotniki i koła
podbiegunowe
• wyjaśnia terminy:
„długość geograficzna”,
„szerokość geograficzna”
• podaje różnice między planem
„ skala”,
a mapą
„siatka kartograficzna”
• dokonuje podziału map
• wymienia rodzaje skal ze względu na ich skalę oraz treść
oraz podaje ich przykłady • podaje różnice między siatką
kartograficzną a geograficzną
• posługuje się skalą mapy
do obliczania odległości w terenie
• wymienia metody
• odczytuje z map informacje
przedstawiania zjawisk
przedstawione za pomocą różnych
na mapach
metod kartograficznych, w tym
odczytuje wysokość bezwzględną
„wysokość względna” ,
„wysokość bezwzględna”,
„poziomica”
Poziom wymagań
rozszerzający
ocena dobra
Uczeń:
• wyjaśnia różnice między
elipsoidą a geoidą
dopełniający
ocena bardzo dobra
Uczeń:
• zna imiona bądź nazwiska
uczonych i ich dokonania
w zakresie poznania kształtu
i wymiarów Ziemi
wykraczający
ocena celująca
Uczeń:
• omawia historię
poznawania kształtu
i wymiarów Ziemi
• określa położenie
matematyczno-geograficzne
punktów i obszarów na globusie
oraz na mapie
• odszukuje obiekty na mapie
na podstawie podanych
współrzędnych geograficznych
• oblicza odległość (rozciągłość
południkową) między dwoma
punktami na mapie, korzystając
z zależności 1° – 111,2 km
• stosuje ze zrozumieniem
pojęcia: „długość geograficzna”,
„szerokość geograficzna
• podaje wartość
azymutu geograficznego
• podaje zasady działań
oraz możliwości
wykorzystania
odbiornika GPS
• wykazuje znaczenie skali mapy
w przedstawianiu różnych
informacji geograficznych na
mapie
• przekształca postacie skali
• posługuje się w terenie planem
miasta
• oblicza skalę mapy, znając
odległość rzeczywistą między
obiektami przedstawionymi na
mapie
• wyjaśnia, na czym
polega generalizacja mapy
oraz uzasadnia
jej przydatność
• oblicza wysokość względną
wybranych punktów oraz
charakteryzuje rzeźbę terenu
na podstawie rysunku
poziomicowego i mapy
hipsometrycznej
• potrafi wykonać pomiar
wysokości względnej pagórka
w terenie
• charakteryzuje wybrane metody • charakteryzuje sposoby
przedstawiania zjawisk na
przedstawiania rzeźby
mapach
terenu na mapach
terminy: „wysokość względna”,
„wysokość bezwzględna”
• potrafi obliczyć wysokość
względną pagórka w terenie
6
5. Praca z mapą
• analizuje i interpretuje
treści map
ogólnogeograficznych,
tematycznych,
turystycznych
6. Tajemnice
kosmosu
• wymienia nazwy ciał
niebieskich znajdujących
się w Układzie
Słonecznym
„ruch obiegowy Ziemi”,
„równonoc wiosenna”,
„równonoc jesienna”,
„przesilenie zimowe”,
„przesilenie letnie”
• wymienia daty dni
rozpoczynających pory
roku
7. Ziemia obiega
Słońce
8. „Karuzela”
Ziemia
„ruch obrotowy Ziemi”,
„południe”, „północ”,
„doba”, „górowanie
Słońca”, „południk
miejscowy”, „gnomon”
9. Czas
„czas słoneczny”,
„czas strefowy”,
„czas urzędowy”
• dobiera odpowiednią mapę
w celu uzyskania określonych
informacji geograficznych
• identyfikuje położenie
i charakteryzuje odpowiadające
sobie obiekty geograficzne
na fotografiach, zdjęciach
lotniczych i satelitarnych
oraz mapach topograficznych
• lokalizuje na mapach (również
konturowych) kontynenty
• wymienia nazwy planet Układu
Słonecznego, zaczynając od
nazwy planety znajdującej się
najbliżej Słońca
• podaje najważniejsze
geograficzne następstwa
ruchu obiegowego Ziemi
• korzystając z danych liczbowych,
porównuje planety Układu
Słonecznego
• podaje cechy ruchu obiegowego
Ziemi
• podaje najważniejsze
geograficzne następstwa ruchu
obrotowego Ziemi
• podaje kierunek i czas obrotu
Ziemi dookoła własnej osi
• podaje cechy ruchu obrotowego
Ziemi
• wyjaśnia, dlaczego zostały
wprowadzone strefy czasowe
i międzynarodowa linia zmiany
daty
• wymienia rodzaje kalendarzy
i podaje ich cechy
• posługuje się w terenie planem
oraz mapą topograficzną,
turystyczną i samochodową
(m.in. orientuje mapę oraz
identyfikuje obiekty geograficzne
na mapie i w terenie)
• lokalizuje na mapach (również
konturowych) najważniejsze
obiekty geograficzne na świecie
i w Polsce
• projektuje i opisuje trasy
podróży na podstawie map
turystycznych, topograficznych
i samochodowych
• przeprowadza prostą
interpolację, np.
wykreśla poziomice
• rozpoznaje i nazywa ciała
niebieskie przedstawione
na ilustracji
• charakteryzuje wybrane ciała
niebieskie: planety, planetoidy,
gwiazdy, satelity, meteory
i meteoryty
• posługując się rysunkiem,
wyjaśnia zjawiska zaćmienia
Słońca i zaćmienia Księżyca
• charakteryzuje strefy
oświetlenia Ziemi
• wyjaśnia przyczyny
występowania dnia i nocy
polarnej
• oblicza wysokość Słońca
nad widnokręgiem
• omawia rolę lotów
kosmicznych w poznaniu
wszechświata
• podaje daty przesileń
i równonocy na podstawie
ilustracji przedstawiających
oświetlenie Ziemi w ciągu roku
• podaje różnicę między teorią
geocentryczną i heliocentryczną
• przedstawia (wykorzystując
również własne obserwacje)
zmiany w oświetleniu Ziemi
oraz w długości trwania dnia
i nocy w różnych szerokościach
geograficznych i porach roku
• opisuje dzienną wędrówkę
Słońca po sklepieniu niebieskim,
posługując się ilustracją lub
planszą
• posługuje się mapą stref
czasowych do określania różnicy
czasu strefowego i słonecznego
na Ziemi
• oblicza kąt, o jaki obraca się
Ziemia w określonym czasie
7
• oblicza wysokość Słońca
nad widnokręgiem
• charakteryzuje dwa rodzaje
• omawia ruch obrotowy
prędkości Ziemi
Ziemi, posługując się
• omawia zastosowanie gnomonu tellurium lub globusem
• posługuje się ze zrozumieniem
pojęciem „ruch obrotowy”
• oblicza czas słoneczny
i strefowy danego miejsca
na podstawie jego położenia
matematyczno-geograficznego
• charakteryzuje czas słoneczny,
strefowy, uniwersalny i urzędowy
pojęcia: „czas słoneczny”, „czas
strefowy”, „czas uniwersalny”
• ustala, jaki dzień tygodnia
nastąpi po przekroczeniu
międzynarodowej linii
zmiany daty
10. Skład i budowa • wyjaśnia terminy:
„atmosfera”, „troposfera”
atmosfery
• podaje skład chemiczny
powietrza
atmosferycznego
11. Temperatura
powietrza
• wyjaśnia termin
„izoterma”
• podaje czynniki
wpływające na
temperaturę powietrza
na Ziemi
12. Jak powstaje
wiatr?
• wyjaśnia pojęcia:
„ciśnienie atmosferyczne”
„niż baryczny”,
„wyż baryczny”,
„izobara”
• wymienia przykłady
wiatrów stałych
i okresowo zmiennych
oraz lokalnych,
występujących na kuli
ziemskiej
• wymienia rodzaje
opadów i osadów
atmosferycznych
„wilgotność powietrza”,
„wilgotność względna”,
„resublimacja”
13. Pada deszcz
14. Pogoda i klimat • wyjaśnia terminy:
„pogoda”, „klimat”
• wymienia nazwy warstw
atmosfery, zaczynając od nazwy
tej warstwy, która znajduje się
najbliżej powierzchni Ziemi
• omawia na podstawie schematu
zmiany temperatury powietrza
w poszczególnych warstwach
atmosfery
• analizuje temperaturę powietrza
w wybranych miejscach
na podstawie map klimatycznych
lub wykresu przebiegu
temperatury powietrza
• charakteryzuje poszczególne
warstwy atmosfery
• oblicza zmiany temperatury
powietrza wraz ze wzrostem
lub spadkiem wysokości
i „czas urzędowy”
• charakteryzuje zjawisko
inwersji temperatury powietrza
• omawia wpływ człowieka
na zmiany zachodzące
w składzie powietrza
atmosferycznego
• oblicza średnią roczną
amplitudę temperatury powietrza
oraz średnią roczną temperaturę
powietrza
• sporządza wykres
przedstawiający przebieg
• omawia zależność temperatury
powietrza od kąta padania
promieni słonecznych
• sporządza schemat wyżu
i niżu barycznego
• wskazuje na mapie świata
obszary występowania różnych
rodzajów wiatrów
• wymienia czynniki
klimatotwórcze oraz wyjaśnia
na przykładach ich wpływ
na zróżnicowanie temperatury
powietrza na Ziemi
• charakteryzuje skale
(Celsjusza, Fahrenheita
i Kelvina), wykorzystywane
do określania wartości
• charakteryzuje rodzaje wiatrów
na podstawie ilustracji
pojęcia: „niż baryczny”,
„wyż baryczny”
• wyjaśnia, w jaki sposób
powstają cyklony
tropikalne, charakteryzuje
je i podaje ich przykłady
• analizuje występowanie opadów
na kuli ziemskiej na podstawie
mapy stref klimatycznych
• podaje przykłady obszarów
charakteryzujących się nadmiarem
lub niedoborem opadów
atmosferycznych
• wymienia rodzaje opadów
i osadów atmosferycznych
ze względu na sposób powstania
• omawia przyczyny
nierównomiernego
rozmieszczenia opadów
atmosferycznych na Ziemi
• rozpoznaje przedstawione na
ilustracji opady i osady
atmosferyczne
• wyjaśnia na podstawie schematu • charakteryzuje rodzaje
procesy powstawania chmur,
chmur, a także opadów
opadów i osadów
i osadów atmosferycznych
atmosferycznych na kuli
ziemskiej
• wykazuje zróżnicowanie
klimatyczne Ziemi na podstawie
• wykazuje na przykładach
związek między wysokością
terminy: „pogoda”, „klimat”
• wyjaśnia przyczynę
powstawania wiatru
8
• charakteryzuje strefy
klimatyczne pod
15. Obieg wody
w przyrodzie.
Oceany i morza
16. Rzeki świata
17. Jeziora i bagna
klimatotwórcze
• wymienia elementy
pogody
analizy map temperatury
powietrza i opadów
atmosferycznych oraz map stref
klimatycznych na Ziemi
• wymienia strefy klimatyczne na
kuli ziemskiej i wskazuje ich
zasięg na mapie
• potrafi wymienić jednostki,
w których podawany jest wynik
pomiaru poszczególnych
elementów pogody
„kondensacja”,
„parowanie”
• wymienia nazwy
oceanów i wskazuje te
oceany na mapie świata
• podaje przykłady
ruchów wody morskiej
„morze”, „zatoka”,
„cieśnina”
„rzeka główna”,
„dopływ”, „zlewisko”,
„dorzecze”, „dział
wodny”
• wskazuje na mapie
świata najdłuższe rzeki
„jezioro”, „bagno”,
„wieloletnia zmarzlina”
• wymienia stany skupienia wody
w przyrodzie i podaje przykłady
ich występowania
zasoby wodne Ziemi
wybrane prądy morskie
oraz wymienia ich nazwy
Słońca a temperaturą powietrza
• podaje różnice między
klimatem a pogodą
• charakteryzuje wpływ
czynników klimatotwórczych
na klimat
• charakteryzuje na podstawie
wykresów lub danych liczbowych
przebieg temperatury powietrza
i opadów atmosferycznych
w ciągu roku w wybranych
stacjach meteorologicznych,
położonych w różnych strefach
klimatycznych
• potrafi wykonać pomiar
wybranych elementów pogody
• omawia obieg wody
w przyrodzie na podstawie
schematu
• dostrzega i wyjaśnia związki
między warunkami
klimatycznymi a zasoleniem
wody morskiej
• wyjaśnia termin „przepływ”
• zaznacza na ilustracji dorzecze,
dział wodny i zlewisko
• wymienia elementy dorzecza
• wymienia rodzaje i podaje
przykłady zasilania rzek
gospodarczego wykorzystania
rzek
• analizuje wykresy długości rzek
i ich przepływu
• wymienia różne typy genetyczne • nazywa i wskazuje na mapie
jezior
różne typy genetyczne jezior oraz
obszary bagienne
stawów i sztucznych zbiorników
9
• charakteryzuje klimat górski
• podaje na podstawie map
tematycznych zależności między
strefami oświetlenia Ziemi
a strefami klimatycznymi
• potrafi zinterpretować wyniki
pomiaru elementów pogody
względem warunków
sprzyjających działalności
człowieka
• wskazuje związki między
warunkami klimatycznymi
a występowaniem i rodzajem wód
na ziemi
• charakteryzuje przyczyny
i skutki ruchów wody morskiej
zanieczyszczenia wód
przez człowieka
El Nino
• wyjaśnia związki między
warunkami klimatycznymi,
a rodzajem zasilania rzek
pojęcia: „rzeka główna”,
„dopływ”, „zlewisko”,
„dorzecze”, „dział wodny”
• omawia warunki powstawania
bagien
• charakteryzuje powodzie
i podaje ich przykłady
• charakteryzuje różne typy
genetyczne jezior i podaje
ich przykłady
18. Wody
podziemne
„wody podziemne”,
„źródło”, „wody
artezyjskie”, „gejzer”
• wymienia rodzaje wód
podziemnych
• analizuje budowę niecki
artezyjskiej na podstawie ilustracji
19. Budowa
wnętrza Ziemi
• wymienia warstwy
wnętrza Ziemi
w kolejności od warstwy
znajdującej się najgłębiej
• wymienia nazwy
wybranych skał
i minerałów
„skała”, „minerał”
• określa wiek Ziemi
• wymienia nazwy er,
zaczynając od najstarszej
• wymienia metody badania
wnętrza Ziemi
• podaje różnicę między litosferą
a skorupą ziemską
• wskazuje różnice między
minerałem a skałą
• wymienia procesy
wewnętrzne kształtujące
rzeźbę powierzchni Ziemi
„wulkan”, „lawa”,
„magma”, „hipocentrum”,
„epicentrum”, „Ognisty
Pierścień Pacyfiku”
• wymienia produkty
erupcji wulkanicznej
• wymienia nazwy
orogenez i rodzaje gór
„ruchy górotwórcze”,
„góry fałdowe”,
„góry zrębowe”
• wymienia nazwy
wielkich form
ukształtowania
powierzchni Ziemi
20. Wśród
minerałów i skał
21. Dzieje Ziemi
22.Wulkanizm
i trzęsienia ziemi
23. Jak powstały
góry?
wód podziemnych
obszary występowania
wód artezyjskich i gejzerów
• omawia procesy prowadzące do
aktywności gejzeru
• charakteryzuje wybrane rodzaje
wód podziemnych
• charakteryzuje
niebezpieczeństwa
związane
z zanieczyszczeniem
wód podziemnych
budowę wnętrza Ziemi
• wyjaśnia termin „prądy
konwekcyjne
skał
• podaje przykłady minerałów
skałotwórczych
• omawia na podstawie tabeli
• wyjaśnia rolę skamieniałości
stratygraficznej najważniejsze
przewodnich w odtwarzaniu
wydarzenia z przeszłości
dziejów Ziemi
geologicznej Ziemi
• przedstawia hipotezy wyginięcia
• podaje przykłady skamieniałości dinozaurów
przewodnich
• charakteryzuje metody badania
wnętrza Ziemi i podaje ich
zastosowanie
• charakteryzuje warstwy
wnętrza Ziemi
• omawia zróżnicowanie
temperatury wnętrza Ziemi
• charakteryzuje wybrane
skały i warunki ich
powstawania
• dostrzega zmiany w świecie
organicznym w dziejach Ziemi
• wymienia nazwy okresów
geologicznych
• omawia najważniejsze
wydarzenia
w poszczególnych erach
dziejów Ziemi
• podaje główne cechy płytowej
budowy litosfery
obszary aktywne sejsmicznie
• wymienia przykłady wulkanów
i wskazuje je na mapie
• omawia skutki wulkanizmu
i trzęsień ziemi
• wykazuje związki pomiędzy
płytową budową litosfery
a występowaniem zjawisk
wulkanicznych i trzęsień ziemi
• wymienia na podstawie
schematu elementy budowy
wulkanu
terminy: „hipocentrum”,
„epicentrum”, „orogeneza”
przykłady gór fałdowych,
wulkanicznych i zrębowych
• omawia różnice między górami
fałdowymi a zrębowymi
• określa na podstawie danych
statystycznych ukształtowanie
powierzchni kontynentów
• charakteryzuje wielkie formy
ukształtowania powierzchni
Ziemi
• charakteryzuje
na podstawie schematów
mechanizm powstawania
gór fałdowych
i zrębowych
10
• rozpoznaje skały i określa ich
rodzaj
24. Niszczenie skał
„wietrzenie”, „erozja”
• wymienia rodzaje
wietrzenia
25. Procesy krasowe • wyjaśnia terminy:
„krasowienie”, „erozja”
• podaje rodzaje skał,
które ulegają krasowieniu
26. Praca rzeki
27. Lodowce
i lądolody
28. Działalność
wiatru
• wymienia procesy zewnętrzne
kształtujące rzeźbę powierzchni
Ziemi
• podaje przykłady form
krasowych występujących
na powierzchni i w głębi Ziemi
• wskazuje na mapie regiony,
w których występują zjawiska
krasowe
• wymienia rodzaje ujść
rzecznych
„erozja wgłębna”,
„erozja boczna”,
„akumulacja”
• wyjaśnia pojęcie:
„granica wiecznego
śniegu”
świata obszary
występowania lądolodów
przykłady rzek posiadających
ujście deltowe lub lejkowate
• podaje przykłady form erozji
i akumulacji rzecznej
„korazja”,
„niecka deflacyjna”,
„wydma paraboliczna”,
„barchan”,
„grzyb skalny”
• wskazuje na mapie wybrane
pustynie
• wymienia rodzaje pustyń ze
względu na budowę i położenie
lodowcem górskim a lądolodem
• dostrzega związek między
a występowaniem lodowców
górskich i lądolodów na Ziemi
• charakteryzuje rodzaje
wietrzenia i formy terenu
powstałe w jego wyniku
• rozpoznaje na ilustracjach formy
terenu powstałe w wyniku
wietrzenia
pojęciami: „wietrzenie”, „erozja”
• omawia procesy krasowe
ilustracji budowę jaskini
i wyjaśnia, w jaki sposób
oraz występujące w niej formy
powstają formy krasowe
krasowe
terminami: „krasowienie”,
„erozja”
• rozpoznaje i opisuje
w terenie formy rzeźby powstałe
w wyniku działania procesów
krasowych
• wyjaśnia proces powstawania
• przedstawia rzeźbotwórczą rolę
meandrów
rzeki w jej górnym, środkowym
• omawia warunki sprzyjające
i dolnym odcinku
powstawaniu delt oraz ujść
• rozpoznaje i opisuje w terenie
lejkowatych
formy rzeźby terenu powstałe
w wyniku działalności rzeki
• rozpoznaje i podpisuje
na schemacie formy
lodowców górskich i lądolodów
polodowcowe
• wymienia przykłady form
pojęcie: „granica wiecznego
powstałych w wyniku
śniegu”
działalności lodowców górskich • rozpoznaje i opisuje w terenie
i lądolodów
formy rzeźby powstałe w wyniku
działalności lodowców górskich
i lądolodów
powstałych na skutek erozyjnej
wiatru
i akumulacyjnej działalności
• określa genezę wybranych
wiatru
pustyń
barchanem i wydmą paraboliczną w terenie formy rzeźby powstałe
w wyniku działalności wiatru
11
rodzaje ruchów masowych
• zapisuje reakcję
chemiczną rozpuszczania
skały wapiennej
pojęcia „spadek rzeki”
oraz oblicza średni spadek
rzeki
• wyjaśnia wpływ zmian
klimatycznych na zmiany
powierzchni pokrywy
lodowej
• omawia wpływ szaty
roślinnej na rzeźbotwórczą
działalność wiatru
obszary zagrożone
pustynnieniem
29. Praca morza
• wyjaśnia termin
„abrazja”
powstałych w wyniku
rzeźbotwórczej
działalności morza
• wymienia najważniejsze typy
wybrzeży morskich
• wskazuje na mapie świata typy
wybrzeży
30. Gleba. Sfera
życia
„gleba”, „żyzność gleby”
glebotwórcze
• rozumie wpływ klimatu
na rozwój roślinności
• wymienia najważniejsze rodzaje
gleb strefowych i astrefowych
na Ziemi
• nazywa główne strefy roślinne
na kuli ziemskiej
• omawia na podstawie ilustracji
proces powstawania klifu
i mierzei
• wyjaśnia genezę
poszczególnych typów wybrzeży
morskich
w terenie formy rzeźby
terenu powstałe w wyniku
działalności morza
• wskazuje i nazywa poziomy
• charakteryzuje poziomy
glebowe na profilu glebowym
glebowe
• nazywa główne strefy roślinne • charakteryzuje poszczególne
na kuli ziemskiej i wskazuje je na strefy roślinne występujące na
mapie świata
Ziemi
• wykazuje wpływ klimatu
na zróżnicowanie roślinności
i gleb na Ziemi
na zróżnicowanie roślinności
i gleb na Ziemi
• wyjaśnia pojęcia: „rewa”,
„wał burzowy”,
„ripplemarki”
• uzasadnia potrzebę
racjonalnego
gospodarowania glebami
• wskazuje współzależności
między klimatem,
roślinnością
a warunkami życia
i gospodarki człowieka
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA STOPNIE SZKOLNE KLASA II
Temat
1. Po obu
stronach
równika –
środowisko
przyrodnicze
Afryki
Poziomy wymagań
konieczny
Uczeń:
• wskazuje Afrykę
na mapie świata
• wymienia nazwy stref
klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki
ogólnogeograficznej Afryki
wybrane elementy linii
brzegowej, krainy
geograficzne, rzeki i jeziora
oraz podaje ich nazwy
podstawowy
Uczeń:
• wyjaśnia znaczenie terminu
„pustynnienie”
Afryki
• podaje cechy linii brzegowej
Afryki
• wymienia czynniki geograficzne
kształtujące klimat Afryki
• przyporządkowuje strefom
klimatycznym Afryki odpowiednie
formacje roślinne
i typy gleb
• opisuje występowanie wód
powierzchniowych w Afryce
• opisuje sposoby gospodarowania
w strefie Sahelu
rozszerzający
Uczeń:
Afryki
• określa cechy ukształtowania
powierzchni Afryki
• omawia wpływ
wybranych czynników
klimatotwórczych
na klimat Afryki
• wyjaśnia występowanie stref
12
dopełniający
Uczeń:
• porównuje linię brzegową
Afryki z linią brzegową
innych kontynentów
• wykazuje na przykładzie
strefy Sahelu związek
pomiędzy formami
gospodarowania człowieka
a zasobami wodnymi
• wyjaśnia mechanizm
powstawania systemu
rowów tektonicznych
w Afryce
wykraczający
Uczeń:
symetrycznego układu
stref klimatyczno-roślinno-glebowych
w Afryce
racjonalnego
gospodarowania
w środowisku
charakteryzującym się
poważnymi niedoborami
słodkiej wody
• proponuje działania
mające na celu
zahamowanie procesu
pustynnienia
2. Problemy
mieszkańców
Afryki
„gęstość zaludnienia”
• podaje liczbę ludności
Afryki
• wymienia nazwy odmian
ludzkich zamieszkujących
Afrykę
• wymienia przyczyny ubóstwa
państw Afryki
• wymienia nazwy najgęściej
i najsłabiej zaludnionych
obszarów w Afryce
• wymienia problemy
mieszkańców Afryki
Najlepiej
rozwinięte
gospodarczo
państwa Afryki
• wskazuje Egipt i RPA
na mapie świata, podaje nazwy
ich stolic oraz nazwy państw
sąsiadujących z tymi krajami
• wymienia najważniejsze cechy
środowiska przyrodniczego
Egiptu i RPA
• wymienia nazwy obszarów
gęsto zaludnionych w Egipcie
• wymienia nazwy surowców
mineralnych występujących
w Egipcie i w RPA
gospodarki RPA
• wyjaśnia znaczenie Kanału
3.
Gospodarowanie
w dolinie i delcie
wielkiej rzeki –
Egipt
4. Bogactwo
z głębi ziemi RPA
• wyjaśnia znaczenie terminów:
„eksplozja demograficzna”,
„przyrost naturalny”,
„współczynnik przyrostu
naturalnego”, „produkt krajowy
brutto (PKB), „wskaźnik
rozwoju społecznego (HDI)”
• omawia zróżnicowanie ludności
Afryki
• opisuje zmiany liczby ludności
w Afryce
• omawia przyczyny eksplozji
demograficznej w Afryce
• opisuje, na podstawie mapy,
rozmieszczenie ludności
w Afryce
• opisuje problemy mieszkańców
Afryki
• charakteryzuje położenie
geograficzne oraz środowisko
przyrodnicze Egiptu i RPA
• analizuje gęstość zaludnienia
i współczynnik przyrostu
naturalnego w Egipcie
• omawia czynniki decydujące
o rozmieszczeniu ludności
w RPA
• opisuje warunki sprzyjające
rozwojowi gospodarki w Egipcie
• opisuje wybrane atrakcje
turystyczne Egiptu
• przedstawia pozytywne
i negatywne skutki budowy
klimatyczno--roślinnoglebowych
• charakteryzuje klimat, formacje
roślinne oraz gleby
w poszczególnych strefach
klimatyczno--roślinnoglebowych Afryki
• oblicza rozciągłość
południkową i równoleżnikową
Afryki
• identyfikuje przyczyny ubóstwa
społeczeństwa Afryki
• omawia wartość HDI
w wybranych krajach
na podstawie mapy tematycznej
• ocenia wpływ warunków
naturalnych na rozmieszczenie
ludności
• wymienia przyczyny
i skutki konfliktów zbrojnych
trwających w Afryce
• oblicza współczynnik przyrostu
naturalnego
w strefie Sahelu
i skutki wysokiego przyrostu
naturalnego w Afryce
• analizuje przyczyny
i skutki głodu w Afryce
i skutki konfliktów
zbrojnych trwających
w Afryce
• określa związki pomiędzy
problemami wyżywienia,
występowaniem chorób
a poziomem życia w krajach
Afryki położonych
na południe od Sahary
• uzasadnia twierdzenie,
że Afryka jest
najbiedniejszym
kontynentem świata
mające na celu
ograniczenie problemów
mieszkańców Afryki
(głodu, konfliktów
zbrojnych, niedostatku
wody pitnej, AIDS)
• opisuje, na podstawie mapy
• wykazuje związki między
gospodarczej, czynniki
warunkami przyrodniczymi
warunkujące rozmieszczenie
a rozwojem gospodarki
obszarów koncentracji
Egiptu i RPA
przemysłu i rolnictwa w
• analizuje dane statystyczne
Egipcie i RPA
dotyczące struktury eksportu
• wykazuje znaczenie turystyki
RPA i formułuje wnioski
dla gospodarki Egiptu
• wykazuje zależności między
• analizuje zmiany w środowisku warunkami przyrodniczymi
przyrodniczym Doliny Nilu
a rozmieszczeniem ludności
po wybudowaniu zapory
w Egipcie i RPA
i zbiornika pod Asuanem
• analizuje udział i miejsce RPA
w światowym wydobyciu
surowców mineralnych
• wykazuje, że Egipt jest
jednym
z najdynamiczniej
rozwijających się państw
Afryki
• wykazuje korzyści
wynikające
ze strategicznego
położenia Egiptu
• wykazuje, że RPA jest
najbogatszym krajem
Afryki
13
Sueskiego
5. Od bieguna
do bieguna –
środowisko
przyrodnicze
Ameryki
6. Mozaika
społeczna
Ameryki
tamy w Asuanie
• przedstawia uwarunkowania
rozwoju gospodarczego RPA
• opisuje warunki życia na terenach
uprzemysłowionych
w RPA
• wskazuje Amerykę na mapie
świata
Ameryki
• wyjaśnia znaczenie erminów:
• opisuje przebieg granicy między
„Ameryka Łacińska”,
Ameryką Północną a Południową
„Ameryka Środkowa”
• analizuje znaczenie Kanału
• wskazuje wybrane elementy
Panamskiego
linii brzegowej Ameryki
• opisuje linię brzegową Ameryki
na mapie oraz podaje ich
• przyporządkowuje strefom
nazwy
klimatycznym charakterystyczną
• wymienia czynniki geograficzne dla nich roślinność
kształtujące klimat Ameryki
• wskazuje na mapie oraz nazywa
obszary aktywne sejsmicznie
najważniejsze krainy
i wulkanicznie w Ameryce
Ameryki Północnej
i Południowej oraz podaje
ich nazwy
• wymienia nazwy rdzennych
mieszkańców Ameryki
oraz odmian ludzkich
zamieszkujących Amerykę
„imigracja”, „emigracja”
zróżnicowania ludności
Ameryki
• wskazuje na mapie obszary
gęsto i słabo zaludnione
• wykazuje rolę surowców
mineralnych w kształtowaniu
gospodarki RPA
południkową
budową geologiczną
Ameryki
i równoleżnikową Ameryki
a ukształtowaniem
• wykazuje wpływ rzeźby terenu • porównuje linię brzegową
pionowym Ameryki
na cechy klimatu Ameryki
i ukształtowanie powierzchni • wyjaśnia mechanizm
Ameryki z linią brzegową
powstawania tornad
• opisuje cechy klimatu
oraz ukształtowaniem
powierzchni innych
Ameryki Północnej i
kontynentów
• omawia skutki
Południowej
południkowego układu
form rzeźby terenu
na podstawie
w Ameryce Północnej
i Południowej
klimatogramów oraz
• wykazuje wpływ klimatu na
rozmieszczenie roślinności
w Ameryce
mapy klimatycznej
wulkanizmu i trzęsień ziemi
w Ameryce
• wykazuje wpływ wybranych
czynników klimatotwórczych
na klimat Ameryki
• wyjaśnia znaczenie terminu „saldo • analizuje przyczyny i kierunki • wykazuje zależności między
migracji”
migracji ludności do Ameryki
warunkami naturalnymi
• wyjaśnia pochodzenie ludności
• wyjaśnia wpływ migracji
a rozmieszczeniem ludności
Ameryki
na zróżnicowanie kulturowe
w Ameryce
• opisuje wielkie migracje
i etniczne ludności Ameryki
• wyjaśnia, dlaczego Ameryka
w dziejach Ameryki
• porównuje strukturę etniczną
określana jest mianem tygla
• wykazuje zróżnicowanie ludności
w wybranych krajach Ameryki
kultur
Ameryki
i formułuje wnioski
• oblicza saldo migracji
• analizuje saldo migracji
• wyróżnia główne cechy i podaje i formułuje wnioski
• opisuje pochodzenie ludności
przyczyny zróżnicowania
Ameryki
kulturowego oraz etnicznego
• wymienia przyczyny dużego
Ameryki Północnej
14
wzrostu liczby
ludności Ameryki oraz
prognozuje dalsze jej
zmiany
• wskazuje na mapie największe
miasta Ameryki
i wymienia ich nazwy
zróżnicowania etnicznego
i kulturowego ludności Ameryki
• opisuje, korzystając z mapy,
rozmieszczenie ludności Ameryki
Północnej i Południowej
• porównuje liczbę ludności
w wybranych krajach Ameryk
• wskazuje na mapie świata Stany • określa położenie geograficzne
7. Pierwsze
Zjednoczone, podaje nazwę ich Stanów Zjednoczonych
mocarstwo
stolicy i nazwy państw
• omawia cechy ukształtowania
świata – USA
sąsiadujących
powierzchni Stanów
Zjednoczonych
• wyjaśnia uwarunkowania
Stanów Zjednoczonych
wysokiego poziomu rozwoju
• wymienia nazwy
gospodarczego Stanów
najważniejszych surowców
Zjednoczonych
mineralnych wydobywanych
• opisuje cechy rolnictwa Stanów
w Stanach Zjednoczonych
Zjednoczonych
• przedstawia najważniejsze
• wskazuje na mapie Stanów
cechy gospodarki Stanów
Zjednoczonych obszary rolnicze
Zjednoczonych
• wymienia nazwy głównych
roślin uprawianych na terenie
oraz charakteryzuje regiony
gospodarcze Stanów
• wymienia nazwy regionów
Zjednoczonych
gospodarczych Stanów
• opisuje zróżnicowanie ludności
Zjednoczonych
• wyjaśnia znaczenie terminów: • wskazuje na mapie największe
„megalopolis”, „technopolia”
aglomeracje Stanów
Zjednoczonych oraz wymienia
ich nazwy
• wskazuje na mapie regiony
o największej gęstości zaludnienia
8. Zielone płuca
Brazylię i podaje nazwę jej
Brazylii
świata – Brazylia
stolicy
• opisuje portugalskie korzenie
ludności Brazylii
krainy geograficzne
• wyjaśnia przyczyny wysokiego
i najważniejsze rzeki Brazylii
poziomu urbanizacji w Brazylii
• określa cechy rozwoju
i problemy wielkich miast Brazylii
i Południowej
• analizuje, na podstawie mapy,
w Ameryce Północnej
i Południowej
• analizuje strukturę PKB Stanów
Zjednoczonych i formułuje
wnioski
• ocenia przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze warunki
rozwoju rolnictwa
• charakteryzuje dominujący typ
gospodarki rolnej w Stanach
Zjednoczonych
• analizuje strukturę użytkowania
ziemi w Stanach jednoczonych
• porównuje ruch pasażerski
w portach lotniczych Stanów
Zjednoczonych i innych państw
oraz formułuje wnioski
• określa rolę Stanów
Zjednoczonych w gospodarce
światowej
• charakteryzuje oraz wskazuje
na mapie megalopolis
wschodniego wybrzeża
• uzasadnia, że Stany
Zjednoczone są krajem
imigrantów
• analizuje uwarunkowania
• udowadnia, że Stany
rozwoju przemysłu
Zjednoczone są potęga
nowoczesnych technologii
gospodarczą świata
• wykazuje wysoki poziom
• analizuje problem
rozwoju gospodarczego
nielegalnej imigracji
do Stanów
• wykazuje zależność między
Zjednoczonych
wysokim poziomem
gospodarki a poziomem
rozwoju transportu
gospodarką a warunkami
środowiska
w najważniejszych regionach
gospodarczych Stanów
Zjednoczonych
• analizuje skutki gwałtownego
wzrostu liczby ludności
w wielkich miastach Brazylii
• opisuje uwarunkowania
rozmieszczenia ludności
Brazylii
• analizuje przyczyny i skutki
migracji ludności ze wsi
• analizuje zmiany poziomu
• przedstawia problemy
urbanizacji w Brazylii
Indian
• analizuje naturalne
i antropogeniczne zagrożenia
dla puszczy amazońskiej
• wykazuje wpływ warunków
naturalnych
15
9. Australia –
kontynent
na antypodach
10. Lodowe
pustynie
miasta Brazylii i wymienia ich • charakteryzuje rozmieszczenie
do miast
nazwy
ludności Brazylii
• wykazuje problemy wielkich
• wymienia problemy wielkich
miast Brazylii
miast Brazylii
„fawele”
• wymienia skutki wylesiania
• omawia działania podejmowane
wylesiania Amazonii
Amazonii
przez mieszkańców Brazylii
w celu zagospodarowania interioru
• opisuje konflikt interesów
pomiędzy ekologicznymi skutkami
wylesiania Amazonii
a jej gospodarczym
wykorzystaniem
• wykazuje przyczyny i skutki
Australię i Oceanię
Australii i Oceanii
ubóstwa wód
• wymienia nazwy osobliwości
• opisuje, korzystając z mapy, linię
powierzchniowych w Australii
przyrodniczych Australii
brzegową i ukształtowanie
• ocenia znaczenie wód
pionowe Australii
artezyjskich
„endemit”
• charakteryzuje cechy klimatu oraz • analizuje uwarunkowania
specyfikę świata roślin i zwierząt
najważniejsze obiekty
Australii na podstawie map
w Australii i Oceanii
geograficzne Australii: rzeki,
klimatycznych i klimatogramów
• omawia wybrane zagadnienia
jeziora i krainy geograficzne
gospodarcze ze szczególnym
„basen artezyjski”, „studnia
uwzględnieniem roli górnictwa
• wskazuje na mapie Australii
artezyjska”
i rolnictwa
obszary o największej gęstości • opisuje rdzennych mieszkańców
• przedstawia, na podstawie map
zaludnienia oraz obszary
tematycznych, główne cechy
Australii
niezamieszkane
gospodarki Związku
• wyjaśnia uwarunkowania rozwoju
Australijskiego na tle
hodowli owiec w Związku
miasta Australii oraz wymienia Australijskim
warunków naturalnych
ich nazwy
• dokonuje podziału geograficznego
• wymienia główne cechy
Oceanii na podstawie mapy
gospodarki Związku
ogólnogeograficznej
Australijskiego
• omawia rozmieszczenie
basenów artezyjskich
w Australii
• wyjaśnia znaczenie terminów: • przedstawia cechy położenia Arktyki • opisuje czynniki warunkujące
„Arktyka”, „Antarktyka”
i Antarktyki na podstawie mapy
klimat obszarów
świata
okołobiegunowych
Arktykę i Antarktykę
• wyjaśnia uwarunkowania cech
• wyjaśnia występowanie
pokrywy lodowej na obszarach
Antarktyki i Arktyki
okołobiegunowych
Arktyki i Antarktyki ze
• opisuje działalność człowieka
• omawia sytuację prawną
16
na rozmieszczenie ludności
Brazylii
• porównuje, korzystając
południkową
z map, środowisko
i równoleżnikową Australii
przyrodnicze Australii
• analizuje zależności między
ze środowiskiem
przyrodniczym innych
a występowaniem wód
kontynentów
powierzchniowych
• wykazuje zależność
• ocenia warunki środowiska
między symetrycznym
przyrodniczego Australii
położeniem Australii
z punktu widzenia warunków po obu stronach
życia i gospodarki ludzi
zwrotnika Koziorożca
• wyjaśnia zależności między
a uwarunkowaniami
warunkami środowiska
klimatycznymi
przyrodniczego Australii
a sposobami gospodarowania
w rolnictwie
• charakteryzuje badania
prowadzone przez
naukowców w
Antarktyce
i Arktyce
• porównuje środowisko
mające na celu
zahamowanie
niekorzystnych zmian
w środowisku
przyrodniczym obszarów
okołobiegunowych
11. Azja –
kontynent
wielkich
kontrastów
szczególnym uwzględnieniem
cech klimatu
„góra lodowa”, „pak lodowy”
• wymienia najważniejsze
zmiany obserwowane
w środowisku przyrodniczym
obszarów polarnych
„Eurazja”
Eurazję i Azję
kontrastów geograficznych
Azji
elementy linii brzegowej Azji
i podaje ich nazwy
geograficzne kształtujące
klimat Azji
najważniejsze krainy
Azji oraz wymienia ich nazwy
12. W rytmie
monsunu
„monsun”
• odróżnia monsun letni od
monsunu zimowego
występowania monsunu
„tarasy”
13. Chiny –
najludniejszy
kraj świata
• wskazuje na mapie Chiny,
podaje nazwę ich stolicy oraz
nazwy państw sąsiadujących
• wskazuje na mapie krainy
geograficzne oraz
w Arktyce i Antarktyce
i przyczyny zmian
w środowisku przyrodniczym
obszarów okołobiegunowych
• wymienia nazwy dwóch polskich
polarnych stacji badawczych
Antarktyki
• wykazuje konieczność ochrony
przyrody obszarów
okołobiegunowych
• omawia wkład Polaków
w badania obszarów polarnych
przyrodnicze Arktyki
i Antarktyki
Eurazji i Azji
• charakteryzuje ukształtowanie
powierzchni Azji
• opisuje cechy klimatu Azji
na podstawie klimatogramów
i mapy klimatycznej
• charakteryzuje wybrane strefy
roślinne Azji
• opisuje rozmieszczenie wód
powierzchniowych w Azji
na podstawie mapy
• przedstawia kontrasty geograficzne
Azji
granicę między Azją a Europą
• oblicza rozciągłość południkową
i równoleżnikową Azji
• omawia, na podstawie schematu,
cyrkulację monsunową w Azji
Południowej i Południowo-Wschodniej
• porównuje, na podstawie
diagramu, wielkość produkcji ryżu
w wybranych krajach
odznaczające się intensywną
uprawą ryżu i podaje ich nazwy
• opisuje wymagania klimatycznoglebowe ryżu
oraz cechy środowiska
przyrodniczego Chin
• wyjaśnia zjawisko zachwiania
równowagi płci
• omawia geograficzne czynniki • porównuje linię brzegową
• porównuje, korzystając
warunkujące klimat Azji
i ukształtowanie powierzchni z map, środowisko
• wykazuje wpływ klimatu na
Azji z linią brzegową
przyrodnicze Azji
rozmieszczenie roślinności
i ukształtowaniem
ze środowiskiem
• wyjaśnia, na czym polega
powierzchni innych
przyrodniczym innych
kontrastowość klimatyczna Azji kontynentów
kontynentów
• wyjaśnia przyczyny i skutki
• wykazuje, na podstawie map • opisuje osiągnięcia
wysychania Jeziora Aralskiego
tematycznych, że Azja jest
najstarszych cywilizacji
kontynentem wielkich
azjatyckich
promienisty układ wielkich
geograficznych kontrastów
systemów rzecznych Azji
• przedstawia, na podstawie map
tematycznych, warunki
przyrodnicze obszarów,
na których kształtowały się
najstarsze azjatyckie
cywilizacje
• wykazuje znaczenie
• analizuje wpływ cyrkulacji
tarasowania stoków
monsunowej w Azji
• wykazuje związek pomiędzy
Południowej i Południoworytmem upraw i „kulturą ryżu”
Wschodniej na życie
a cechami klimatu
codzienne i gospodarowanie
monsunowego w Azji
mieszkańców tych
Południowej
regionów
i Południowo-Wschodniej
• opisuje przyrodnicze
i społeczno-gospodarcze skutki
zaburzenia rytmu cyrkulacji
monsunowej
• analizuje wykresy i dane
dotyczące liczby ludności
i współczynnika przyrostu
a rozwojem gospodarczym
naturalnego w Chinach
Chin
17
• wykazuje znaczenie ryżu
dla kultury społeczeństwa
azjatyckiego
• omawia kontrasty
przyrodnicze Chin
• wykazuje wpływ Chin
na światową gospodarkę
14. Japonia –
kraj kwitnącej
gospodarki
15. Indie –
państwo bogaczy
i nędzarzy
najważniejsze rzeki w Chinach
• podaje liczbę ludności Chin
• opisuje bariery osadnicze
w Chinach Zachodnich
• wymienia nazwy bogactw
mineralnych Chin
• wskazuje najdynamiczniej
rozwijające się działy
gospodarki w Chinach
roślin uprawnych
gospodarki Chin
Japonię i podaje nazwę jej
stolicy
Japonii
• opisuje skutki trzęsień ziemi,
tajfunów i tsunami
• wymienia działania
umożliwiające życie
i gospodarowanie w trudnych
warunkach przyrodniczych
• wymienia japońskie produkty
znane na całym świecie
roślin uprawnych
• przedstawia znaczenie
rybołówstwa dla gospodarki
Japonii
• podaje liczbę mieszkańców
Japonii
• wskazuje na mapie wielkie
miasta Japonii i wymienia ich
nazwy
japońskiej gospodarki
• wskazuje na mapie Indie,
podaje nazwę ich stolicy oraz
nazwy państw sąsiadujących
• opisuje uwarunkowania rozwoju
rolnictwa w Chinach
• wyjaśnia zależność między
a rozmieszczeniem ludności Chin
gospodarczego Chin
• określa miejsce Chin w światowej
wymianie towarowej
• wskazuje na mapie oraz nazywa
obszary o dużej koncentracji
przemysłu w Chinach
chiński program kontroli
urodzeń
• określa cele i skutki programu
kontroli urodzeń
• porównuje wartość PKB Chin
z wartością PKB innych krajów
• wyjaśnia kierunki rozwoju
gospodarczego Chin
• wskazuje zmiany znaczenia
Chin w gospodarce światowej
• wykazuje przyczyny migracji
ludności Chin ze wsi do miast
• opisuje położenie geograficzne
Japonii na podstawie mapy
•omawia cechy środowiska
przyrodniczego Japonii
• charakteryzuje klimat Japonii
• wyjaśnia przyczyny dynamicznego
rozwoju Japonii po II wojnie
światowej
• wyjaśnia znaczenie dużych
nakładów finansowych na oświatę
i badania naukowe
• opisuje udział usług w strukturze
PKB
• wyjaśnia znaczenie transportu dla
gospodarki Japonii
• opisuje czynniki pozaprzyrodnicze
sprzyjające rozwojowi rolnictwa w
Japonii
„marikultura”
• charakteryzuje geograficzne
czynniki kształtujące klimat
Japonii
• wyjaśnia wpływ cyrkulacji
monsunowej na klimat Japonii
• wykazuje znaczenie czynników
społeczno-kulturowych dla
tworzenia nowoczesnej
gospodarki Japonii na tle
niekorzystnych cech środowiska
przyrodniczego
• analizuje strukturę eksportu
Japonii i formułuje wnioski
• wyjaśnia, dlaczego główne
ośrodki gospodarcze Japonii
skoncentrowane są
na wybrzeżach tego kraju
• przedstawia przyczyny dużej
gęstości zaludnienia na wyspie
Honsiu
• opisuje skutki położenia
Japonii w strefie aktywności
wulkanicznej i sejsmicznej
• wykazuje przyczyny
i znaczenie działań
umożliwiających życie
w trudnych warunkach
przyrodniczych
• wykazuje, że Japonia jest
potęgą gospodarczą
• opisuje znaczenie
marikultury dla gospodarki
Japonii
i skutki spowolnienia
gospodarczego Japonii
Indii
• omawia cechy środowiska
• analizuje diagram ilustrujący
zmiany liczby ludności w XX
i XXI wieku
• analizuje poziom rozwoju
gospodarczego Indii
• analizuje cechy indyjskiego
• przewiduje społeczno-gospodarcze skutki
eksplozji demograficznej
18
szybkiego rozwoju
gospodarczego Chin
w ostatnich latach
• wskazuje na mapie główne
krainy geograficzne i rzeki
Indii oraz wymienia ich nazwy
• podaje liczbę ludności Indii
wysokiego przyrostu
naturalnego w Indiach
• wymienia nazwy głównych roślin
uprawnych
mineralnych Indii
gospodarki Indii
• opisuje kontrasty społeczne
i gospodarcze w Indiach
16. Czarne złoto
Bliskiego
Wschodu
17. Środowisko
przyrodnicze
„Bliski Wschód”
ogólnogeograficznej państwa
należące do regionu Bliskiego
Wschodu
• wymienia cechy środowiska
przyrodniczego i gospodarki
Bliskiego Wschodu
• wymienia nazwy państw,
na których obszarze znajdują
się najbogatsze złoża ropy
naftowej
„OPEC”
• opisuje cechy kultury
islamskiej
Europę
przyrodniczego Indii
• omawia prognozy wzrostu liczby
ludności Indii
„zielona rewolucja”
• opisuje poziom rozwoju rolnictwa
Indii
• charakteryzuje uwarunkowania
rolnictwa Indii
• wyjaśnia, dlaczego w Indiach
występuje duże pogłowie bydła
• przedstawia czynniki rozwoju
przemysłu w Indiach
• wskazuje na mapie gospodarczej
Indii wybrane ośrodki przemysłu
high-tech
Bliskiego Wschodu
ogólnogeograficznej państwa
Bliskiego Wschodu i ich stolice
• opisuje warunki naturalne
Bliskiego Wschodu
• charakteryzuje zasoby ropy
naftowej na Bliskim Wschodzie
• charakteryzuje region Bliskiego
Wschodu pod kątem kierunków
i poziomu rozwoju gospodarczego
• przedstawia działania państw
Bliskiego Wschodu mające
na celu uniezależnienie się
od wydobycia ropy naftowej
• charakteryzuje gospodarkę krajów
Bliskiego Wschodu,
w których nie wydobywa się ropy
naftowej
i wymienia nazwy obszarów
na Bliskim Wschodzie objętych
konfliktami zbrojnymi
Europy na podstawie mapy
• wykazuje problemy związane
rolnictwa i formułuje
ze stale zwiększającą się liczbą
wnioski
ludności Indii
dynamicznego rozwoju
gwałtownego rozwoju
nowoczesnych usług
nowoczesnych technologii
w Indiach
w Indiach
• opisuje system kastowy
społeczeństwa Indii
• wskazuje warunki przyrodnicze
Bliskiego Wschodu
niekorzystne dla działalności
gospodarczej człowieka
• analizuje rozmieszczenie,
zasoby i wydobycie ropy
naftowej na Bliskim Wschodzie
na podstawie map tematycznych
i danych statystycznych
• analizuje udział państw
Bliskiego Wschodu w
światowym wydobyciu ropy
naftowej i formułuje wnioski
• analizuje wartość PKB
w przeliczeniu na jednego
mieszkańca w wybranych
krajach Bliskiego Wschodu
• charakteryzuje Bliski Wschód
pod kątem cech kulturowych,
zasobów ropy naftowej
i poziomu rozwoju
gospodarczego
gospodarcze i społeczne
wynikające z eksportu ropy
naftowej oraz produktów
powstałych w wyniku jej
przetworzenia
• porównuje wydobycie ropy
naftowej z wartością PKB
na jednego mieszkańca
w poszczególnych krajach
Bliskiego Wschodu
• opisuje wpływ religii
na gospodarkę krajów
Bliskiego Wschodu i życie
muzułmanów
• uzasadnia tezę, że
konflikty na Bliskim
Wschodzie mają wpływ
na globalną gospodarkę
• analizuje skutki
konfliktów na Bliskim
Wschodzie
• porównuje poziom życia
mieszkańców
poszczególnych krajów
Bliskiego Wschodu
• opisuje położenie geograficzne • oblicza rozciągłość
południkową
i granice Europy z innymi
19
w Indiach
• wykazuje wpływ
hinduizmu na życie
i działalność ludzi
• uzasadnia lokalizację
okręgów przemysłowych
w Indiach
• wykazuje następstwa
południkowej
Starego
Kontynentu
elementy linii brzegowej
Europy i wymienia ich nazwy
niziny, wyżyny i góry Europy
• wymienia cechy
ukształtowania powierzchni
europejskie rzeki i jeziora
18. Europa –
kontynent
nowych państw
• omawia przemiany polityczne
w Europie po 1989 roku
• wymienia nazwy wybranych
krajów Europy
„terytorium zależne”
• wskazuje najmniejsze
i największe państwa Europy
pod względem powierzchni
i liczby ludności na mapie
politycznej Europy
• podaje liczbę ludności Europy
• wymienia przyczyny niskiego
przyrostu naturalnego
• wymienia nazwy krajów
o najniższym i najwyższym
współczynniku przyrostu
naturalnego w Europie
• wymienia nazwy krajów, które
zamieszkuje ludność o
największej średniej długości
życia
19. Europa się
starzeje
• charakteryzuje linię brzegową
• porównuje średnią wysokość
Europy ze średnią wysokością
innych kontynentów
• wykazuje typowo nizinny
charakter ukształtowania
powierzchni Europy
na podstawie mapy
• przedstawia czynniki geograficzne
wpływające na klimat Europy
• opisuje klimat Europy
na podstawie mapy
„kontynentalizm klimatu”
• charakteryzuje wybrane strefy
roślinne Europy
• opisuje rozmieszczenie wód
powierzchniowych
w Europie na podstawie mapy
• wyjaśnia przyczyny zmian na
mapie politycznej Europy po 1989
roku
• wyjaśnia skutki rozpadu ZSRR
krajów Europy i ich stolic
• wskazuje na mapie kraje położone
zarówno w Europie, jak i w Azji
kontynentami na mapie
i równoleżnikową Europy
ogólnogeograficznej świata
• przedstawia genezę
• porównuje linię brzegową
powstawania gór w
Europy z linią brzegową innych Europie
kontynentów
• wykazuje wpływ czynników
• porównuje ukształtowanie
geograficznych na cechy
powierzchni Europy
z ukształtowaniem powierzchni klimatu Europy
innych kontynentów
• wyjaśnia wpływ zlodowaceń
a ukształtowaniem
na rzeźbę powierzchni Europy
pionowym Europy
• wyjaśnia zależności między
typem klimatu a
występowaniem formacji
roślinnych
• wyjaśnia wpływ działalności
rzek na rzeźbę powierzchni
Europy
• wyjaśnia genezę wybranych
europejskich jezior
• przedstawia terytoria zależne
wybranych krajów
„suwerenność”
procesów integracyjnych
zachodzących w Europie
• opisuje cele i zadania Unii
Europejskiej
• opisuje liczbę ludności Europy na • wykazuje, że tempo wzrostu
• analizuje prognozy zmian
tle liczby ludności świata
liczby ludności w Europie jest
demograficznych w Europie
• przedstawia zmiany liczby
najniższe na świecie
• uzasadnia twierdzenie, że
ludności w Europie w latach
• analizuje piramidę płci i wieku
społeczeństwo europejskie
2000–2007
się starzeje
• porównuje wartość
niskiego przyrostu naturalnego
współczynnika przyrostu
wydłużania się średniej
• porównuje współczynnik przyrostu naturalnego z odsetkiem
długości życia
naturalnego w wybranych krajach
ludności powyżej 65 roku życia
Europy
• porównuje udział ludności powyżej • wyjaśnia przyczyny starzenia
20
i równoleżnikowej
rozciągłości Europy
rozpadu ZSRR
i Jugosławii
• wyróżnia regiony
geopolityczne Europy
i uzasadnia ich powstanie
• analizuje problemy
demograficzne Europy
• wymienia czynniki wpływające
na długość życia w Europie
20. Ludność
i urbanizacja
w Europie
21. Surowe
środowisko
Europy
Północnej
• opisuje różnice w wyglądzie
osób pochodzących z różnych
części Europy
• wymienia odmiany człowieka
zamieszkujące Europę
• wymienia nazwy rodzin
językowych, do których należą
języki europejskie
• wymienia nazwy państw,
w których obowiązuje więcej
niż jeden język urzędowy
zróżnicowania kulturowego
mieszkańców Europy
o największej i najmniejszej
gęstości zaludnienia w Europie
miasta Europy oraz wymienia
ich nazwy
położenie Londynu
„kraje skandynawskie”
• wskazuje kraje Europy
Północnej na mapie i wymienia
ich nazwy
• wymienia warunki przyrodnicze
Europy Północnej
niesprzyjające działalności
człowieka
• wymienia cechy środowiska
przyrodniczego Europy
Północnej sprzyjające
działalności człowieka
bogactw naturalnych krajów
65 roku życia w strukturze
wiekowej wybranych państw
Europy
• porównuje strukturę wiekową
ludności Europy i Afryki
„wielokulturowość”
• przedstawia zróżnicowanie
językowe mieszkańców Europy
• opisuje strukturę wyznaniową
• opisuje, na podstawie map
tematycznych, zróżnicowanie
regionalne, kulturowe,
narodowościowe i etniczne
współczesnej Europy
• opisuje rozmieszczenie ludności
w Europie na podstawie mapy
• omawia przyczyny wysokiego
wskaźnika urbanizacji w Europie
„metropolia”
i wymienia przykłady europejskich
metropolii
• wyjaśnia, dlaczego Londyn jest
nazywany „miastem świata”
się europejskich społeczeństw
• wykazuje konsekwencje
starzenia się społeczeństw
europejskich
• wykazuje wielokulturowość
Europy
• wykazuje skutki
wielokulturowości
ludności w Europie
• uzasadnia, że Europa
charakteryzuje się
warunkami
przyrodniczymi
i pozaprzyrodniczymi
korzystnymi
dla osadnictwa
• analizuje zróżnicowanie
wskaźnika urbanizacji
w wybranych krajach
Europy
• opisuje położenie państw Europy
Północnej
• opisuje warunki przyrodnicze
Europy Północnej
• wyjaśnia łagodzący wpływ prądu
morskiego na cechy klimatu
Europy Północnej
• wyjaśnia znaczenie terminu „okres
wegetacyjny”
• charakteryzuje rolnictwo Europy
Północnej
• omawia znaczenie upraw roślin
w specjalnie ogrzewanych
i doświetlanych szklarniach
• wykazuje znaczenie położenia
• charakteryzuje środowisko
• wykazuje niekorzystny
przyrodnicze krajów Europy
wpływ warunków
Północnej
• wyjaśnia, dlaczego porty
Europy Północnej
morskie położone za kołem
na działalność gospodarczą
podbiegunowym nie zamarzają
człowieka
przyrodnicze krajów Europy
Północnej
a typową roślinnością krajów
Europy Północnej
• analizuje i ocenia strukturę
użytkowania ziemi w Europie
Północnej
• ocenia poziom życia
mieszkańców Europy Północnej
odpływu ludności
z obszarów północnej
Skandynawii
• przedstawia walory
turystyczne krajów
Europy Północnej
• porównuje strukturę
wyznaniową ludności
w wybranych państwach
Europy
rozmieszczenie ludów Europy
• opisuje przyczyny
i konsekwencje zróżnicowania
ludności Europy
• omawia położenie oraz układ
przestrzenny Londynu
• przedstawia znaczenie
Londynu jako światowej
metropolii
21
skandynawskich
• przedstawia główne działy
przemysłu dynamicznie
rozwijające się w krajach
Europy Północnej
rozmieszczenie głównych
ośrodków miejskich w Europie
Północnej
22. Gospodarka
w cieniu Alp
„kraje alpejskie”
• wskazuje kraje alpejskie na
mapie ogólnogeograficznej,
wymienia nazwy tych państw
oraz nazwy ich stolic
„granica wiecznego śniegu”
• wymienia czynniki decydujące
o występowaniu lodowców
górskich w Alpach
• wymienia wiodące działy
gospodarki krajów alpejskich
• opisuje specyfikę
w Alpach
• wskazuje największe miasta
alpejskie na mapie i wymienia
ich nazwy
23. Turystyczne
bogactwo
Europy
Południowej
„kraje śródziemnomorskie”
• wskazuje na mapie kraje
Europy Południowej
i wymienia nazwy ich stolic
• przedstawia turystyczną
atrakcyjność regionu
śródziemnomorskiego
• wskazuje na mapie wyspy
położone na Morzu
Śródziemnym i wymienia ich
nazwy
• wskazuje na mapie góry
Skandynawii i omawia sposoby
wykorzystania mórz
• analizuje wielkość połowów ryb
w wybranych krajach świata
i krajach Europy Północnej
• przedstawia wykorzystanie
surowców odnawialnych
w produkcji energii
• wykazuje wpływ warunków
naturalnych na rozmieszczenie
ludności w Europie Północnej
• wykazuje, na podstawie map
tematycznych, związki między
głównymi cechami środowiska
przyrodniczego Europy
Północnej a głównymi
kierunkami rozwoju
gospodarczego
•
charakteryzuje środowisko
• omawia położenie krajów
przyrodnicze krajów alpejskich
alpejskich na podstawie mapy
• wykazuje wpływ gór
na środowisko przyrodnicze
• opisuje warunki klimatyczne
i gospodarkę krajów alpejskich
w Alpach
• analizuje strukturę użytkowania
• wyjaśnia występowanie źródeł
ziemi w krajach alpejskich
wielu rzek europejskich w Alpach
• charakteryzuje piętra klimatyczno- i formułuje wnioski
• wykazuje, że kraje alpejskie
roślinne w Alpach
należą do państw wysoko
• opisuje rzeźbę Alp
rozwiniętych
• opisuje główne kierunki rozwoju
gospodarczego krajów alpejskich
• charakteryzuje strukturę przemysłu
krajów alpejskich
• ocenia warunki rozwoju
hydroenergetyki w krajach
alpejskich
• opisuje rozmieszczenie miast
i gęstość zaludnienia w krajach
alpejskich
• wykazuje turystyczną
• omawia położenie geograficzne
atrakcyjność regionu
krajów śródziemnomorskich
śródziemnomorskiego
na podstawie mapy
• opisuje wybrane atrakcje
turystyczne regionu
• opisuje warunki środowiska
• analizuje infrastrukturę
przyrodniczego krajów
turystyczną i jej znaczenie dla
śródziemnomorskich
rozwoju turystyki Europy
• charakteryzuje warunki
Południowej
klimatyczne i roślinność krajów
• wykazuje niekorzystny wpływ
śródziemnomorskich
turystyki na środowisko
na podstawie map tematycznych
przyrodnicze
• charakteryzuje walory
• ukazuje dziedzictwo kulturowe
przyrodnicze i pozaprzyrodnicze
22
• charakteryzuje czynniki
decydujące o wykształceniu
pięter klimatycznoroślinnych w Alpach
• wykazuje znaczenie sektora
usług turystycznych
i finansowych dla
gospodarki krajów
alpejskich
• wykazuje odrębność
kulturową mieszkańców gór
• charakteryzuje genezę
rzeźby alpejskiej
• analizuje czynniki
decydujące o rozwoju
sektora finansowego
w Szwajcarii
• wykazuje atrakcyjność
przyrodniczą Europy
Południowej
rozwojem turystyki
a warunkami
przyrodniczymi i
dziedzictwem kulturowym
• ocenia rolę turystyki
w rozwoju gospodarczym
krajów Europy Południowej
• wykazuje zależności
miedzy wielkością ruchu
turystycznego
a przychodami wybranych
krajów
znajdujące się na obszarze
południowej Europy
i wymienia ich nazwy
„makia”
• wymienia przykłady atrakcji
turystycznych południowej
Europy
krajów Europy Południowej
• opisuje, na podstawie mapy
tematycznej, rozmieszczenie
najważniejszych ośrodków
turystycznych Europy Południowej
24. Francja –
rolnictwo XXI
wieku
ogólnogeograficznej Francję
i podaje nazwę jej stolicy
przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze
warunkujące rozwój rolnictwa
we Francji
• wymienia nazwy roślin
uprawianych we Francji
• opisuje produkty
charakterystyczne dla Francji
25. Niemcy –
potęga
gospodarcza
• wymienia nazwy państw
sąsiadujących z Polską
ogólnogeograficznej Niemcy,
podaje nazwę stolicy tego
państwa oraz nazwy krajów
z nim sąsiadujących
krainy geograficzne
i najważniejsze rzeki Niemiec
• przedstawia udział przemysłu
w strukturze PKB Niemiec
Francji
klimatyczno-glebowe warunkujące
rozwój rolnictwa we Francji
• opisuje ukształtowanie
powierzchni terenu we Francji na
podstawie mapy
• wskazuje na mapie gospodarczej
i charakteryzuje najważniejsze
regiony rolnicze Francji
• porównuje wielkość plonów
pszenicy i buraków cukrowych
w wybranych krajach
• charakteryzuje Wspólną Politykę
Rolną krajów Unii Europejskiej
• identyfikuje cechy rolnictwa
towarowego
• opisuje długości granic Polski
z poszczególnymi państwami
Niemiec na mapie
• przedstawia czynniki
gospodarczego Niemiec
• wyjaśnia znaczenie transportu dla
gospodarki Niemiec
• wymienia przyczyny dobrego
rozwoju gospodarczego Niemiec
• przedstawia, na podstawie
wskazanych źródeł informacji
geograficznej, główne kierunki
i przyczyny zmian w strukturze
krajów śródziemnomorskich
• analizuje strukturę użytkowania • wykazuje wpływ czynników
ziemi we Francji
pozaprzyrodniczych
na wielkość produkcji
na rozmieszczenie upraw
roślinnej i zwierzęcej
we Francji
• dowodzi, że francuskie
• wykazuje, na przykładzie
rolnictwo jest wysoko
rolnictwa Francji, związek
rozwinięte
między warunkami
przyrodniczymi a kierunkiem
i efektywnością produkcji rolnej
• wykazuje, że przemysł środków
transportu ma duże znaczenie
dla gospodarki Francji
•ocenia, na podstawie
danych statystycznych,
miejsce Francji
w produkcji rolnej
w Europie
rozwoju przemysłu,
Niemiec na podstawie wartości rolnictwa i usług
PKB i struktury zatrudnienia
w Niemczech
• wykazuje znaczenie usług dla
• analizuje uwarunkowania
gospodarki Niemiec
rozwoju przemysłu
• analizuje działania Niemiec
przetwórczego i formułuje
na rzecz ochrony środowiska
wnioski
• przedstawia przyczyny spadku
tempa rozwoju gospodarczego
Niemiec na początku XXI
wieku
ujemnego przyrostu naturalnego
w Niemczech
• dowodzi, że Niemcy
znajdują się w ścisłej
czołówce najlepiej
rozwiniętych państw
świata
migracji ludności
do Niemiec
23
roślin uprawianych
w Niemczech
ogólnogeograficznej Czechy
i Słowację, wymienia nazwy
ich stolic oraz nazwy państw
sąsiadujących z tymi krajami
• wskazuje na mapie i wymienia
nazwy głównych krain
geograficznych oraz
najważniejszych rzek Czech
i Słowacji
• wymienia nazwy państw
będących głównymi partnerami
handlowymi Czech i Słowacji
• wymienia nazwy mniejszości
narodowych zamieszkujących
Czechy i Słowację
przemysłu Zagłębia Ruhry
rozwoju rolnictwa Niemiec
• charakteryzuje i porównuje,
na podstawie różnych źródeł
informacji geograficznej,
środowisko przyrodnicze Czech
i Słowacji
• wykazuje podobieństwa
i różnice w gospodarce tych
państw
• porównuje strukturę PKB
oraz strukturę zatrudnienia
Czech i Słowacji
• analizuje demograficzne
podobieństwa i różnice Czech
i Słowacji
• przedstawia problemy
społeczności romskiej
zamieszkującej Słowację
• porównuje poziom rozwoju
27. Problemy
Litwy, Białorusi i Ukrainy
gospodarczego Litwy, Białorusi
gospodarcze oraz ogólnogeograficznej Litwę,
Białoruś i Ukrainę, wymienia
• charakteryzuje
i Ukrainy
demograficzne
nazwy ich stolic oraz nazwy
i porównuje, na podstawie różnych • opisuje uwarunkowania rozwoju
Litwy, Białorusi
państw sąsiadujących z tymi
źródeł informacji geograficznej,
gospodarki Litwy
i Ukrainy
krajami
środowisko przyrodnicze Litwy,
• wyjaśnia przyczyny słabego
Białorusi i Ukrainy
krainy geograficzne
• przedstawia cechy gospodarki
Białorusi
i najważniejsze rzeki Litwy,
• przedstawia współczesne
rozwoju rolnictwa
przemiany gospodarcze Ukrainy
na Ukrainie
• wymienia najważniejsze cechy • przedstawia przyczyny ujemnego • wyjaśnia przyczyny kryzysu
przyrostu naturalnego na Białorusi, gospodarczego na Ukrainie po
i społeczno-gospodarczego
Litwie i Ukrainie
rozpadzie ZSRR
tych państw
• analizuje współczynnik
• wymienia problemy
demograficzne Białorusi, Litwy
na Białorusi, Litwie
i Ukrainy
i Ukrainie oraz formułuje
wnioski
„depopulacja”
• przedstawia działania
rządów Litwy, Białorusi
i Ukrainy mające na celu
zahamowanie depopulacji
• opisuje atrakcje turystyczne
26. Słowacja
i Czechy –
wspólna
przeszłość,
odrębna
przyszłość
Słowacji i Czech na mapie
• przedstawia wspólne cechy
środowiska przyrodniczego Czech
i Słowacji
• opisuje zasoby bogactw
naturalnych Czech i Słowacji
• opisuje atrakcje Czech i Słowacji
przyciągające turystów
24
• podaje przyczyny rozpadu
Czechosłowacji
• porównuje tempo rozwoju
gospodarczego Czech i
Słowacji oraz formułuje
wnioski
społeczno-gospodarcze
południowych sąsiadów
Polski oraz formułuje
wnioski
• projektuje tygodniowy
pobyt na Słowacji,
uwzględniając walory
środowiska
przyrodniczego
i kulturowego
• analizuje historię powstania • porównuje środowisko
społeczno-gospodarcze
południowych
gospodarcze tych państw
i wschodnich sąsiadów
• ocenia zasoby bogactw
Polski oraz formułuje
mineralnych Litwy,
wnioski
• omawia efekty przemian
gospodarczych, które
nastąpiły na Białorusi, Litwie
i na Ukrainie
i skutki depopulacji na
Białorusi, Litwie i Ukrainie
28. Rosja –
największe
państwo świata
ogólnogeograficznej Rosję,
wymienia nazwę jej stolicy
krainy geograficzne, rzeki
i jeziora Rosji oraz wymienia
ich nazwy
Rosji
„wieloletnia zmarzlina”
• wymienia nazwy najgęściej
zaludnionych obszarów Rosji
• wymienia najważniejsze
problemy ludnościowe Rosji
rosyjskiej gospodarki
• wymienia przyczyny ujemnego
przyrostu naturalnego w Rosji
naturalnych Rosji
Rosji na mapie
• omawia cechy ukształtowania
powierzchni Rosji
• charakteryzuje strefy klimatycznoroślinne Rosji
• opisuje rozmieszczenie ludności
w Rosji na podstawie mapy
gęstości zaludnienia
• wyjaśnia przyczyny depopulacji
w Rosji
• przedstawia przyczyny spadku
współczynnika urodzeń w Rosji
• wskazuje na mapie i wymienia
nazwy obszarów w Rosji o dużej
koncentracji przemysłu
• opisuje zróżnicowanie etniczne,
językowe i religijne mieszkańców
Rosji
niewielkiego zaludnienia w części
Rosji położonej na wschód od Uralu
Krymu
• wykazuje konsekwencje
przyrodnicze dużej rozciągłości
równoleżnikowej
i południkowej Rosji
występowania wieloletniej
zmarzliny
• wykazuje wpływ występowania
wieloletniej zmarzliny na
działalność człowieka
przyrodnicze Rosji
• przewiduje skutki depopulacji
w Rosji
przemysłu w Rosji
• wykazuje, że gospodarka Rosji
ma charakter surowcowy
• analizuje strukturę eksportu
Rosji i formułuje wnioski
• omawia najważniejsze
problemy rosyjskiego rolnictwa
warunków przyrodniczych
oraz ich wpływ
na rozmieszczenie ludności
i działalność gospodarczą
• analizuje zmiany przyrostu
naturalnego w Rosji
i skutki spadku średniej
długości życia wśród
mężczyzn w Rosji
• uzasadnia tezę, że Rosja
jest krajem o wielkich
możliwościach
gospodarczych
• przedstawia przyczyny
dysproporcji społecznych
w Rosji
narodowościowe
i kulturowe
społeczeństwa
rosyjskiego
• wyjaśnia rolę Rosji
w światowej gospodarce
i polityce
gospodarcze Rosji
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA STOPNIE SZKOLNE KLASA III
Lp.
1.
Temat lekcji
Od gminy po
województwo
konieczny
ocena dopuszczająca
terminów: „powiat grodzki”,
„powiat ziemski”, „gmina”,
„wojewoda”, „prezydent”,
„burmistrz”, „starosta”, „wójt”
• wymienia nazwy
województw oraz ich stolice
administracyjnej Polski
podstawowy
ocena dostateczna
• opisuje podział
administracyjny Polski
• wymienia zadania
poszczególnych szczebli
administracji samorządowej
Poziom wymagań
rozszerzający
ocena dobra
• wyjaśnia trójstopniowy
podział władz
administracyjnych
25
dopełniający
ocena bardzo dobra
• opisuje kompetencje
poszczególnych szczebli
administracji samorządowej
wykraczający
ocena celująca
• analizuje znaczenie podziału
administracyjnego
2.
Ilu nas jest?
terminów: „demografia”,
„przyrost naturalny”,
„przyrost rzeczywisty”,
„średnia długość życia”,
„struktura wiekowa
społeczeństwa”
wpływające na zmiany liczby
ludności w Polsce
o dodatnim i ujemnym
przyroście naturalnym
w Polsce
wpływające na niską wartość
w Polsce
• opisuje na podstawie
danych statystycznych
zmiany liczby ludności
Polski po 1946 roku
• opisuje czynniki
wpływające na zmiany
liczby ludności w Polsce
• porównuje na podstawie
danych liczbowych długość
życia w Polsce z długością
życia w innych krajach
• opisuje strukturę płci
i wieku na podstawie danych
statystycznych oraz piramidy
płci i wieku ludności Polski
• omawia czynniki
wpływające na
w Polsce
map gęstości zaludnienia
zróżnicowanie
w Polsce i zamieszkiwanym
regionie
• odczytuje z różnych
źródeł informacji (m.in.
rocznika statystycznego)
dane dotyczące: liczby
ludności Polski,
urodzeń, zgonów,
3.
Rozmieszczenie
ludności
w Polsce
„gęstość zaludnienia”
o największej i najmniejszej
gęstości zaludnienia
i wskazuje te obszary na
mapie Polski
• omawia średnią gęstość
zaludnienia w swoim regionie
• wymienia atrakcje i bariery
osadnicze w Polsce
4.
Wewnętrzne
i zagraniczne
migracje
Polaków
• omawia przyczyny migracji
„migracja”
wewnętrznych w Polsce
• wyjaśnia przyczyny migracji • opisuje główne kierunki
wewnętrznych w Polsce
migracji Polaków po II
• opisuje przyczyny migracji
wojnie światowej
poszczególnych grup ludności • odczytuje z danych
w Polsce
statystycznych wielkość
• wymienia przyczyny rozwoju migracji z Polski i do Polski
• wykazuje zmiany przyrostu • analizuje skutki ujemnego
• prognozuje zmiany liczby
naturalnego w Polsce
ludności w Polsce
od zakończenia II wojny
w Polsce
światowej do dziś na
• analizuje okresy wyżu i niżu
podstawie danych
demograficznego w Polsce
statystycznych
• wykazuje przyczyny i skutki • oblicza współczynniki
spadku przyrostu naturalnego przyrostu naturalnego i
w ostatnich latach
rzeczywistego w Polsce
współczynnik przyrostu
naturalnego w miastach
i wsiach Polski
• analizuje piramidę płci
i wieku ludności Polski
• porównuje gęstość
zaludnienia w swoim regionie map gęstości zaludnienia
z gęstością zaludnienia
zróżnicowanie
innych regionów Polski
• porównuje czynniki
decydujące o rozwoju
regionie oraz wyjaśnia te
osadnictwa dawniej
różnice, uwzględniając
i współcześnie
czynniki przyrodnicze,
historyczne i społecznoekonomiczne
• ocenia atrakcje i bariery
osadnicze w Polsce
• opisuje skutki migracji
• oblicza saldo migracji
z Polski i do Polski
w Polsce
• opisuje wpływ ruchów
• opisuje skutki migracji
migracyjnych na zmiany
zewnętrznych z punktu
liczby ludności Polski
widzenia interesów Polski
• ocenia wpływ ruchów
ujemnego salda migracji
migracyjnych na zmiany
ze wsi do miast w Polsce
liczby i rozmieszczenie
26
dużej lub małej gęstości
zaludnienia w wybranym
regionie Polski
• oblicza przyrost rzeczywisty
ludności Polski
5.
6.
7.
terenów podmiejskich
• wymienia przyczyny migracji
zagranicznych Polaków
• wymienia nazwy krajów,
do których migrują Polacy
Struktura
narodowościowa terminów: „naród”, „państwo
wielonarodowościowe”,
i wyznaniowa
„państwo jednolite
w Polsce
narodowościowo”,
„mniejszość narodowa”,
„mniejszość etniczna”,
„społeczność etniczna”
narodowych zamieszkujących
Polskę
etnicznych i opisuje ich
rozmieszczenie na mapie
Polski
• wymienia nazwy
Struktura
województw o najwyższym
zatrudnienia
zatrudnieniu w usługach
oraz wskazuje je na mapie
Polski
• wymienia przyczyny i skutki
bezrobocia w Polsce
• wyjaśnia przyczyny emigracji
zarobkowej Polaków
• wymienia główne, aktualne
problemy rynku pracy
w Polsce
i w zamieszkiwanym regionie
Urbanizacja
w Polsce
• opisuje dawne
i współczesne kierunki
ujemnego salda migracji
migracji wewnętrznych
zewnętrznych w Polsce
w Polsce
• wyjaśnia przyczyny wzrostu głównych kierunków
przyrostu rzeczywistego w
współczesnych migracji
Polsce w ostatnich latach
zewnętrznych Polaków
• wyjaśnia, dlaczego Polska
• wyszukuje informacje
jest krajem niemal
o dorobku kulturowym
jednolitym narodowościowo wybranych mniejszości
etnicznych
zamieszkiwanych przez
mniejszości narodowe
Polski
strukturę wyznaniową
ludności Polski
ludności Polski
struktury narodowościowej
Polski przed II wojną
światową i obecnie
nierównomiernego
rozmieszczenia mniejszości
narodowych w Polsce
• opisuje zróżnicowanie
narodowościowe i etniczne
wybranych regionów Polski
• charakteryzuje dorobek
kulturowy, gospodarczy
i naukowy wybranych grup
etnicznych
• wyjaśnia przyczyny zmian
• wyjaśnia zmiany
struktury zatrudnienia
w strukturze zatrudnienia
zmiany w strukturze
ludności
w latach 1930–2008 w Polsce
zatrudnienia ludności
• wykazuje różnice
• porównuje strukturę
w Polsce
zatrudnienia w swoim
• omawia strukturę
ludności w Polsce
województwie oraz innych
zatrudnienia w wybranych
i we własnym regionie
województwach i formułuje
województwach
wnioski
• opisuje główne, aktualne
bezrobocia w Polsce
problemy rynku pracy w
oraz migracji zarobkowej
zróżnicowania struktury
Polsce i w zamieszkiwanym wybranych grup zawodowych zatrudnienia w wybranych
regionie
• analizuje stopę bezrobocia
województwach Polski
• opisuje zróżnicowanie stopy w wybranych
• ocenia stopę bezrobocia
bezrobocia w wybranych
województwach oraz swoim
w swoim województwie
województwach i porównuje regionie i formułuje wnioski
je ze swoim województwem
• wymienia cechy miast
• opisuje procesy
• porównuje wskaźnik
• ocenia wpływ migracji
polskich
urbanizacyjne w Polsce
urbanizacji zamieszkiwanego ludności ze wsi do miast
• wymienia czynniki, które
na podstawie danych
województwa
na proces urbanizacji
miały wpływ na intensywność statystycznych
ze wskaźnikiem urbanizacji
• porównuje wskaźnik
urbanizacji w Polsce
• omawia na podstawie
w wybranym województwie
urbanizacji w Polsce
27
• przedstawia konteksty
wielokulturowości w Polsce
• oblicza stopę bezrobocia
w Polsce
• prognozuje zmiany
w Polsce
• oblicza wskaźnik urbanizacji
wybranych obszarów Polski
i interpretuje go
• odczytuje z danych
statystycznych wskaźniki
urbanizacji dla wybranych
województw
najbardziej zurbanizowanych
w Polsce i wskazuje te
obszary na mapie Polski
• opisuje miasta Polski według
grup wielkościowych
• rozróżnia typy aglomeracji
w Polsce
• wymienia nazwy aglomeracji
miejskich i wskazuje
je na mapie Polski
wskaźnik urbanizacji
• opisuje przyczyny
w Polsce w latach
zróżnicowania urbanizacji
1950–2008
w wybranych regionach
Polski
rozwoju wielkich miast
• wykazuje różnice między
w Polsce
aglomeracją monocentryczną
• opisuje funkcje miast Polski a aglomeracją policentryczną
na wybranych przykładach
• omawia problemy
• porównuje rozmieszczenie
mieszkańców dużych miast
i wielkość miast w Polsce
oraz zamieszkiwanym
regionie
• wyjaśnia różnicę między
miastem a wsią
oraz innych krajach
i wymienia przyczyny jego
zróżnicowania
• analizuje i ocenia
a podstawie mapy
rozmieszczenie dużych miast
regionie
• opisuje na podstawie map
tematycznych warunki
przyrodnicze rozwoju
rolnictwa w Polsce
• przedstawia warunki
pozaprzyrodnicze rozwoju
rolnictwa
• wyróżnia na podstawie
główne cechy struktury
użytkowania ziemi
oraz wielkości i własności
gospodarstw rolnych
w Polsce
• opisuje na podstawie danych
statystycznych poziom
mechanizacji i chemizacji
rolnictwa w Polsce
• wyjaśnia wpływ polityki
rolnej państwa na poziom
rolnictwa w Polsce
• omawia strukturę
powierzchni zasiewów
w Polsce na podstawie
• wyróżnia główne cechy
struktury zasiewów w Polsce
przestrzennego
zróżnicowania wielkości
gospodarstw rolnych
• przedstawia skutki
rozdrobnienia gospodarstw
rolnych w Polsce
• ukazuje zmiany w polskim
rolnictwie po wstąpieniu
Polski do Unii Europejskiej
• ocenia warunki przyrodnicze • porównuje warunki rozwoju
rozwoju rolnictwa w Polsce
rolnictwa w Polsce
• ocenia warunki
z warunkami
pozaprzyrodnicze rozwoju
w województwie, w którym
rolnictwa w Polsce
mieszka, i formułuje wnioski
• ocenia strukturę
użytkowania ziemi w Polsce
i porównuje ją ze strukturą
w innych krajach Europy
struktury użytkowania ziemi
analizy map, wykresów,
danych liczbowych
• wyjaśnia związek między
żyznością gleb a rodzajem
upraw
• uzasadnia zróżnicowanie
natężenia upraw roślin
w wybranych rejonach
8.
Czynniki
rozwoju
rolnictwa
terminów: „struktura
użytkowania ziemi”, „użytki
rolne”, „grunty orne”
o najkorzystniejszych
warunkach przyrodniczych
rozwoju rolnictwa i wskazuje
te obszary na mapie Polski
ograniczające rozwój
rolnictwa
9.
Produkcja
roślinna
terminów: „struktura upraw”,
„plony”, „zbiory”, „areał”
roślin uprawnych w Polsce
28
• porównuje plony i zbiory
wybranych roślin w Polsce
i innych krajach na podstawie
upraw w Polsce
10.
Hodowla
zwierząt
w Polsce
11.
Zmiany
w polskim
przemyśle
na podstawie analizy map,
wykresów, danych
liczbowych
• omawia na podstawie map
tematycznych
rozmieszczenie wybranych
roślin uprawnych w Polsce
upraw wybranych roślin
tematycznej Polski
terminów: „hodowla
struktury hodowli w Polsce
zwierząt”, „pogłowie”,
na podstawie analizy map,
„obsada”
wykresów i danych
• wymienia cele hodowli
liczbowych
zwierząt w Polsce
• opisuje pogłowie bydła
• opisuje główne kierunki
i trzody chlewnej w Polsce
produkcji zwierzęcej w Polsce w wybranych latach
• omawia cele hodowli
• omawia znaczenie hodowli
zwierząt w Polsce
drobiu, koni i owiec
• wskazuje przyczyny spadku
w Polsce
pogłowia zwierząt
hodowlanych w Polsce
hodowli wybranych zwierząt
w Polsce i wskazuje te
obszary na mapie Polski
• przedstawia funkcje
• przedstawia gospodarcze
przemysłu
korzyści i społeczne skutki
• dokonuje podziału przemysłu restrukturyzacji przemysłu
na sekcje i działy
• przedstawia przemiany
w strukturze produkcji
lokalizacji zakładów
w Polsce
przemysłowych w Polsce
• wymienia najlepiej
• opisuje na wybranych
rozwijające się obecnie
przykładach czynniki
działy produkcji
lokalizacji przemysłu
przemysłowej w Polsce
• opisuje znaczenie inwestycji
i zamieszkiwanym regionie
zagranicznych w Polsce
• wymienia nazwy okręgów
przemysłowych i wskazuje
te okręgi na mapie Polski
największej koncentracji
przemysłu na południu
produkcji roślinnej
w wyżywieniu ludności kraju
zróżnicowania w
rozmieszczeniu wybranych
upraw (pszenicy,
ziemniaków, buraków
cukrowych) w Polsce
• ocenia strukturę hodowli
produkcji zwierzęcej
zwierząt gospodarskich
w wyżywieniu ludności kraju w Polsce
• ocenia towarowość
zróżnicowania w
polskiego rolnictwa
rozmieszczeniu hodowli
bydła i trzody chlewnej
w Polsce
• wyjaśnia przyczyny spadku
pogłowia zwierząt
hodowlanych w Polsce
• uzasadnia potrzebę rozwoju
gospodarstw ekologicznych
w Polsce
• omawia cele tworzenia
specjalnych stref
ekonomicznych
przestrzennego
zróżnicowania lokalizacji
okręgów przemysłowych
w Polsce
• omawia korzyści
i negatywne skutki
koncentracji przemysłu
zachodzących w przemyśle
w Polsce
i w zamieszkiwanym regionie
restrukturyzacji przemysłu
w wybranych okręgach
przemysłowych
• ocenia gospodarcze korzyści
i społeczne skutki
restrukturyzacji
i prywatyzacji przemysłu
29
prywatyzacji oraz
restrukturyzacji przemysłu
w Polsce
• wyjaśnia związki między
lokalizacją przemysłu
a warunkami naturalnymi,
rynkiem zbytu, szlakami
komunikacyjnymi
i potencjałem ludzkim
• ocenia społeczne
i gospodarcze korzyści
utworzenia specjalnych stref
ekonomicznych
rozwijania nowoczesnych
działów produkcji przemysłu
12.
Górnictwo
terminów: „górnictwo”,
„okręg przemysłowy”,
„infrastruktura
przemysłowa”
• klasyfikuje surowce
mineralne
• kreśli diagramy ilustrujące
wielkość wydobycia
wybranych surowców
mineralnych
• wymienia przyczyny spadku
wydobycia węgla kamiennego
13.
Energetyka
• klasyfikuje elektrownie
• wymienia nazwy źródeł
energii wykorzystywanych
w Polsce
• opisuje czynniki lokalizacji
wybranych elektrowni
w Polsce
• wymienia wady i zalety
poszczególnych rodzajów
elektrowni
• wymienia nazwy
alternatywnych źródeł energii
wykorzystywanych w Polsce
14.
Usługi
i transport
lądowy
Polski
wydobywania wybranych
i wskazuje te obszary
na mapie Polski
statystycznych wielkość
wydobycia wybranych
surowców w Polsce
gospodarcze wybranych
• przedstawia na podstawie
różnych źródeł informacji
strukturę wykorzystania
źródeł energii w Polsce
statystycznych i diagramów
wielkość produkcji energii
elektrycznej
• opisuje strukturę produkcji
energii elektrycznej według
rodzajów elektrowni
• wymienia nazwy
wybranych elektrowni
cieplnych i wodnych
oraz wskazuje te elektrownie
na gospodarczej mapie
Polski
• wyjaśnia znaczenie terminów: • opisuje znaczenie usług
„usługi”, „komunikacja”,
we współczesnej gospodarce
„transport”, „obwodnica”
Polski i swojego regionu
• klasyfikuje usługi
• opisuje znaczenie
• wymienia nazwy usług
poszczególnych działów
rozwijających się
transportu lądowego
w zamieszkiwanym regionie
w gospodarce kraju
• wymienia przykłady działów i swojego regionu
usług rozwijających się i
• uzasadnia konieczność
zanikających
modernizacji transportu
gospodarcze surowców
mineralnych
• analizuje strukturę
wydobycia wybranych
• analizuje diagramy
ilustrujące wielkość
wydobycia wybranych
surowców w Polsce
• ocenia zasoby surowców
mineralnych w Polsce
na podstawie danych
statystycznych
• porównuje wielkość
wydobycia poszczególnych
w Polsce z wielkością
wydobycia w innych krajach
• wykazuje potrzebę
racjonalnego wykorzystania
w Polsce
lokalizacją kopalni
a rozmieszczeniem zakładów
przetwarzających
wydobywane surowce
mineralne
• wyjaśnia przyczyny i skutki • ocenia strukturę produkcji
dominacji energetyki cieplnej energii elektrycznej według
z wykorzystywania
w Polsce
rodzajów elektrowni w Polsce alternatywnych źródeł energii
• opisuje wykorzystanie wód
płynących do produkcji
energii elektrycznej w Polsce
z wykorzystywania
niekonwencjonalnych źródeł
energii w Polsce
• przedstawia i ocenia wpływ
przemysłu energetycznego
na stan środowiska
przyrodniczego Polski
• opisuje zmiany na rynku
usług w Polsce
• wyjaśnia szybki rozwój
wybranych usług w Polsce
i zamieszkiwanym regionie
• wyjaśnia zróżnicowanie
gęstości oraz jakości sieci
transportu samochodowego
i kolejowego w Polsce
na podstawie map
30
• wykazuje znaczenie usług
w tworzeniu PKB
rozwojem gospodarczym
• analizuje przewóz ładunków a usługami
i pasażerów w Polsce według
rodzajów transportu
• opisuje bariery rozwoju
transportu samochodowego
i kolejowego w Polsce
• wykazuje wpływ gęstości
oraz jakości sieci dróg
• rozróżnia rodzaje transportu
• wskazuje na mapie Polski
główne szlaki transportu
lądowego
15.
Transport
wodny i lotniczy
16.
Łączność
17.
Turystyka
lądowego w Polsce
• opisuje przestrzenne
zróżnicowanie gęstości sieci
kolejowej i dróg kołowych
w Polsce
wzrostu znaczenia transportu
samochodowego i
przesyłowego w Polsce
terminów: „nośność”,
transportu morskiego,
„ładunki masowe”
śródlądowego i lotniczego
• wymienia nazwy morskich
w gospodarce kraju
handlowych i pasażerskich
• wymienia cechy transportu
portów w Polsce i wskazuje te wodnego i lotniczego
porty na mapie Polski
• przedstawia wielkość
polskiej floty transportowej
szlaków transportu
na podstawie danych
śródlądowego i wskazuje je
statystycznych
na mapie Polski
• wymienia nazwy polskich
szybkiego rozwoju
miast mających swoje
transportu lotniczego
lotniska i wskazuje te miasta
w Polsce
na mapie Polski
• wymienia rodzaje usług,
które obejmuje łączność
łączności w gospodarce
wpływające na rozwój
• określa przyczyny
telefonii komórkowej
i Internetu w Polsce
Internetu i telefonii
komórkowej w Polsce
• porównuje liczbę
abonentów telefonicznych
w Polsce z liczbą abonentów
• porównuje liczbę
użytkowników Internetu
w Polsce z liczbą
użytkowników Internetu
terminów: „turystyka”,
turystyki w gospodarce
„walory turystyczne”,
tematycznych i danych
statystycznych
• wyjaśnia potrzebę budowy
nowoczesnych autostrad
kołowych i kolejowych
na rozwój innych dziedzin
działalności gospodarczej
w Polsce
• wykazuje wady i zalety
transportu morskiego,
śródlądowego i lotniczego
• omawia znaczenie kanałów
śródlądowych w Polsce
• charakteryzuje handlowe
porty morskie w Polsce
ze względu na wielkości
przeładunków
• wykazuje wpływ transportu
wodnego i lotniczego
• omawia na przykładach
znaczenie transportu
morskiego, śródlądowego
i lotniczego w Polsce
• omawia międzynarodowy
ruch pasażerski w polskich
portach morskich
• porównuje odległości oraz
koszty przewozu towarów
i pasażerów różnymi
środkami transportu w Polsce
i mapy poziom rozwoju
Internetu i telefonii
komórkowej w Polsce na tle
wybranych krajów Europy
• wykazuje wpływ Internetu
i telefonii komórkowej
• ocenia dostęp do Internetu
w swoim województwie
i wybranych województwach
• ocenia przyczyny i skutki
rozwoju technologii
informacyjnej
rozwojem gospodarczym
i łącznością
• analizuje ruch turystyczny
rozbudowy infrastruktury
turystycznej dla rozwoju
• wykazuje potrzebę ochrony
walorów turystycznych
31
„infrastruktura turystyczna”
• klasyfikuje turystykę ze
względu na cel wyjazdów
• wyjaśnia przyczyny wzrostu
ruchu turystycznego po 1989
roku
• wymienia przykłady walorów
turystycznych Polski
• wymienia atrakcje
turystyczne wybranego
regionu turystycznego w
Polsce
18.
Handel
zagraniczny
19.
Pobrzeża
rozwoju turystyki w Polsce
• wymienia cele przyjazdów
turystów zagranicznych
do Polski
oraz ośrodków
turystycznych o wysokich
walorach turystycznych
Polski
• opisuje polskie obiekty
znajdujące się na Liście
światowego dziedzictwa
kulturalnego i
przyrodniczego UNESCO
Polski
najczęściej odwiedzanych
przez Polaków i wskazuje te
regiony na mapie świata
• wyjaśnia znaczenie handlu
terminów: „handel
zagranicznego dla
zagraniczny”, „import”,
gospodarki Polski
„eksport”, „saldo bilansu
• wykazuje korzyści handlu
handlu zagranicznego”
zagranicznego
• wymienia przykłady towarów • wymienia nazwy państw
pochodzących z importu,
będących głównymi
z których korzysta w życiu
partnerami handlowymi
codziennym
Polski i wskazuje je na
mapie politycznej świata
• wymienia nazwy towarów
eksportowanych z Polski
• wymienia nazwy towarów
importowanych do Polski
ujemnego salda bilansu
handlu zagranicznego
• wymienia nazwy i wskazuje • opisuje na podstawie mapy
główne regiony geograficzne
ogólnogeograficznej Polski
na mapie ogólnogeograficznej położenie pobrzeży
Polski
• opisuje elementy krajobrazu
• porównuje przyjazdy
turystyki w Polsce
turystów i wpływy z turystyki • ocenia walory turystyczne
w Polsce i wybranych krajach wybranych regionów Polski
Europy
• wyjaśnia znaczenie turystyki
• wykazuje na przykładach
krajowej jako źródła dochodu
walory przyrodnicze
regionu i państwa
i kulturowe Polski
informacji geograficznej
• przedstawia przyczyny
turystyki zagranicznej
Polaków
• omawia na podstawie
• analizuje dane liczbowe
• proponuje sposoby
danych statystycznych bilans dotyczące bilansu handlu
uzyskania przez Polskę
handlu zagranicznego Polski zagranicznego Polski
dodatniego bilansu
• opisuje na podstawie danych w ostatnich latach i formułuje handlowego
statystycznych strukturę
wnioski
towarową handlu
zagranicznego
• ocenia znaczenie handlu
zagranicznego w życiu
codziennym
map tematycznych
środowisko przyrodnicze
głównych regionów
32
• opisuje wpływ zewnętrznych • ocenia możliwości rozwoju
czynników rzeźbotwórczych
gospodarczego pobrzeży
na rzeźbę powierzchni
pobrzeży
20.
Pojezierza
21.
Niziny
Środkowopolskie
geograficznych pobrzeży
i wskazuje je
na ogólnogeograficznej mapie
Polski
• wymienia nazwy
najważniejszych miast
pobrzeży i wskazuje je
na mapie Polski
turystyczne pobrzeży
geograficznych pojezierzy
i wskazuje je
na ogólnogeograficznej mapie
Polski
• wymienia nazwy elementów
krajobrazu pojezierzy
• wymienia nazwy
największych kompleksów
leśnych pojezierzy i wskazuje
te kompleksy na mapie
• określa walory obszarów
leśnych pojezierzy
• określa atrakcje turystyczne
pasa pojezierzy
• wymienia nazwy
najważniejszych miast
pojezierzy i wskazuje je
na mapie Polski
geograficznych Nizin
Środkowopolskich i wskazuje
je na ogólnogeograficznej
mapie Polski
krajobrazu nizin
• wymienia nazwy
największych kompleksów
leśnych nizin i wskazuje je
na mapie
• wymienia walory
przyrodnicze parków
pobrzeży
geograficznych pobrzeży
• wyjaśnia genezę Mierzei
tematycznych najważniejsze Wiślanej i Żuław Wiślanych
cechy gospodarki pobrzeży • opisuje genezę wybrzeża
oraz ich związek z
klifowego
warunkami przyrodniczymi • opisuje krajobraz Żuław
Wiślanych oraz gospodarcze
miasta pobrzeży
wykorzystanie tego regionu
cechami gospodarki pobrzeży
a warunkami przyrodniczymi
• projektuje i opisuje
na podstawie map
turystycznych i tematycznych
trasę podróży po wybranym
fragmencie pasa pobrzeży
• opisuje na podstawie mapy
położenie pojezierzy
• omawia cechy krajobrazu
młodoglacjalnego
• opisuje cechy klimatu
pojezierzy na podstawie
klimatogramów
• opisuje gleby pojezierzy
na pojezierzach
• charakteryzuje główne
miasta pojezierzy
tematycznych, najważniejsze
cechy gospodarki pojezierzy
oraz ich związek
z warunkami przyrodniczymi
położenie Nizin
Środkowopolskich
• omawia cechy krajobrazu
staroglacjalnego
• opisuje cechy klimatu nizin
na podstawie klimatogramów
• charakteryzuje główne
miasta Nizin
Środkowopolskich
• uzasadnia, że Warszawa jest
ważnym ośrodkiem
map tematycznych
pojezierzy
• wyjaśnia mechanizm
powstawania cienia
opadowego i jego wpływ
na klimat pojezierzy
• przedstawia wpływ
warunków naturalnych
na rozwój turystyki w pasie
pojezierzy
• ocenia możliwości rozwoju
rzeźbotwórcze pojezierzy
gospodarczego pojezierzy
krajobrazu w pasie pojezierzy
• wykazuje związki miedzy
cechami gospodarki
pojezierzy a warunkami
przyrodniczymi
• projektuje i opisuje na
podstawie map turystycznych
i tematycznych trasę podróży
po wybranym fragmencie
pojezierzy
map tematycznych
Nizin Środkowopolskich
glebowe na nizinach
• wyjaśnia przyczyny letnich
wezbrań na Odrze
• wyjaśnia uwarunkowania
sadownictwa na nizinach
• przedstawia rolę Warszawy
w rozwoju gospodarczym
Polski
rzeźbotwórcze Nizin
gospodarczego Nizin
Środkowopolskich
Środkowopolskich
cechami gospodarki Nizin
Środkowopolskich
• projektuje i opisuje na
podstawie map turystycznych
i tematycznych trasę podróży
po wybranym fragmencie
nizin
33
narodowych położonych
na nizinach
• wymienia nazwy miast Nizin
Środkowopolskich i wskazuje
te miasta na mapie Polski
Nizin Środkowopolskich
22.
Wyżyny
23.
Kotliny
Podkarpackie
gospodarczym
na nizinach i wskazuje na
mapie ogólnogeograficznej
rejony ich występowania
tematycznych najważniejsze
cechy gospodarki Nizin
Środkowopolskich oraz ich
związek z warunkami
przyrodniczymi
geograficznych wyżyn
i wskazuje je na
położenie wyżyn
ogólnogeograficznej mapie
Polski
rozwoju przemysłu
• wymienia nazwy elementów na Wyżynie Śląskiej
krajobrazu wyżyn
• opisuje atrakcje
• wymienia nazwy form
przyrodnicze i kulturowe
krasowych występujących
Wyżyny Krakowskona Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej
Częstochowskiej
• wymienia nazwy
klimatyczno-glebowe
najważniejszych miast Wyżyn Wyżyny Sandomierskiej
Polskich i wskazuje te miasta • opisuje atrakcje turystyczne
na mapie Polski
Wyżyny Kieleckiej
• przedstawia cechy
Wyżyn Polskich
krajobrazu Wyżyny
Lubelskiej i Roztocza
miasta wyżyn
tematycznych, najważniejsze
cechy gospodarki pasa
wyżyn oraz ich związek
geograficznych kotlin
i wskazuje je na
Polski
położenie Kotlin
Podkarpackich
• charakteryzuje klimat
map tematycznych
wyżyn
• opisuje wpływ działalności
gospodarczej człowieka na
krajobraz Wyżyny Śląskiej
• omawia związki między
wydobyciem surowców
mineralnych a lokalizacją
przemysłu w Górnośląskim
Okręgu Przemysłowym
• przedstawia genezę rzeźby
powierzchni Wyżyny
Krakowsko-Częstochowskiej
• opisuje genezę rzeźby
powierzchni Wyżyny
Małopolskiej
• wyjaśnia genezę wąwozów
• wyjaśnia genezę Kotlin
Podkarpackich
• wyjaśnia rolę rzek
w kształtowaniu krajobrazu
Kotlin Podkarpackich
34
• opisuje wpływ
wewnętrznych
gospodarczego Wyżyn
i zewnętrznych czynników
Polskich
rzeźbotwórczych na rzeźbę
• proponuje sposoby
powierzchni wyżyn
zagospodarowania terenów
zdegradowanych na skutek
krajobrazu Wyżyn Polskich
na podstawie map
człowieka
tematycznych
cechami gospodarki Wyżyn
Polskich a warunkami
przyrodniczymi
• wykazuje negatywny wpływ
koncentracji ludności
i przemysłu na środowisko
przyrodnicze Wyżyny
Śląskiej
rzeźby powierzchni Wyżyny
Małopolskiej
na podstawie map
fragmencie wyżyn
• opisuje wpływ
wewnętrznych
gospodarczego Kotlin
Podkarpackich
powierzchni kotlin
24.
Karpaty
25.
Sudety
krajobrazu Kotlin
Podkarpackich
form terenu
KotlinyPodkarpackich
• wymienia nazwy
kompleksów leśnych Kotlin
Podkarpackich i wskazuje te
kompleksy na mapie Polski
• omawia atrakcje turystyczne
• wymienia nazwy
najważniejszych miast Kotlin
Podkarpackich i wskazuje te
miasta na mapie Polski
geograficznych Karpat
i wskazuje je na
Polski
krajobrazu Karpat
turystyczne Karpat
• wymienia nazwy
najważniejszych miast Karpat
oraz wskazuje te miasta na
mapie ogólnogeograficznej
• uzasadnia atrakcyjność
turystyczną Tatr
• wymienia nazwy ośrodków
turystycznych Karpat
i wskazuje te ośrodki
na mapie Polski
geograficznych Sudetów
w Kotlinach Podkarpackich
i wskazuje rejony ich
wydobycia na mapie
cechy gospodarki kotlin
oraz ich związek
Krakowa jako centrum
kulturowego Polski
map tematycznych
kotlin
• charakteryzuje gleby Kotlin
Podkarpackich
• wyjaśnia znaczenie szlaków
handlowych w Kotlinach
Podkarpackich
powstania złóż surowców
mineralnych Kotlin
Podkarpackich
cechami gospodarki Kotlin
Podkarpackich a warunkami
przyrodniczymi
na podstawie map
fragmencie Kotlin
Podkarpackich
położenie Karpat
• wyróżnia Karpaty
Zewnętrzne i Karpaty
Wewnętrzne i wskazuje je
na mapie Polski
• opisuje położenie Tatr
na podstawie
ogólnogeograficznej mapy
Polski
• omawia na podstawie map
klimatycznych
i klimatogramów cechy
klimatu górskiego
• przedstawia walory
turystyczne Tatr
cechy gospodarki Karpat
oraz ich związek
i znaczenie Zakopanego
w rozwoju regionu
• opisuje położenie Sudetów
na podstawie mapy
map tematycznych
Karpat
• opisuje klimat i wody Karpat
Wewnętrznych
• ukazuje zróżnicowanie
krajobrazu Karpat
Zewnętrznych
i Wewnętrznych
ilustracji cechy rzeźby
wysokogórskiej Tatr
• charakteryzuje poszczególne
piętra klimatyczno-roślinne
Tatr
• wykazuje konieczność
tworzenia parków
narodowych na terenie Karpat
• opisuje wpływ
wewnętrznych
gospodarczego Karpat
powierzchni Karpat
• ukazuje zależności między
i cechami rzeźby Tatr
cechami gospodarki Karpat
na podstawie map
fragmencie Karpat
• omawia proces powstawania • opisuje wpływ
Sudetów
wewnętrznych
35
gospodarczego Sudetów
i wskazuje je na
Polski
krajobrazu Sudetów
• wymienia nazwy miast
Sudetów i wskazuje je
na mapie Polski
Sudetów
26.
Mój region,
moja mała
ojczyzna
• opisuje formy krajobrazu
Sudetów
tematycznych cechy
krajobrazu Sudetów
• omawia funkcje i znaczenie
Karpacza w regionie
w Sudetach i wskazuje
rejony ich występowania
na mapie
cechy gospodarki Sudetów
oraz ich związek
• wymienia nazwę regionu
geograficznego, w którym
mieszka i wskazuje go na
położenie swojego regionu
Polski
wykorzystania skał
• przedstawia źródła informacji w różnych dziedzinach życia
o swoim regionie
człowieka
• omawia tradycje regionu
• wymienia główne rodzaje
zamieszkania
zasobów własnego regionu
• odczytuje dane statystyczne
geograficznego: lasów, wód,
dotyczące zagadnień m.in.
gleb, surowców mineralnych
społecznych i gospodarczych
oraz, korzystając z mapy,
swojego regionu
opisuje ich rozmieszczenie
regionu zamieszkania
cechy gospodarki własnego
regionu geograficznego
oraz ich związek
• określa znaczenie
gospodarcze zasobów
naturalnych własnego
regionu
• wyjaśnia genezę rzeźby
Sudetów
map tematycznych
Sudetów
• charakteryzuje Karkonosze
• opisuje zagrożenia
powstające w wyniku
człowieka
powierzchni Sudetów
cechami gospodarki Sudetów
na podstawie map
fragmencie Sudetów
map tematycznych
środowisko geograficzne
własnego regionu (również
na podstawie obserwacji
terenowych)
• rozpoznaje główne rodzaje
skał występujących
we własnym regionie
i wskazuje na mapie
najważniejsze obszary ich
występowania
map tematycznych
zróżnicowanie
w zamieszkiwanym regionie
oraz wyjaśnia te różnice
czynnikami przyrodniczymi
• wykazuje konieczność
ochrony środowiska
przyrodniczego i kulturowego
własnego regionu
geograficznego
• ocenia warunki i możliwości • wykazuje indywidualne
produkcji rolnej
cechy swojego regionu
i przemysłowej w regionie
zamieszkania
• analizuje, porównuje, ocenia
rozmieszczenie i wielkość
miast w zamieszkiwanym
regionie
• wykazuje różnice
ludności we własnym
regionie
• opisuje formy ochrony
oraz proponuje konkretne
działania na rzecz jego
ochrony we własnym
regionie
(także własnych obserwacji
terenowych) trasę wycieczki
po zamieszkiwanym regionie,
uwzględniając walory
36
27.
Miejsce Polski
w świecie
zachodzących w przemyśle
oraz wskazuje najlepiej
rozwijające się obecnie
działy produkcji
przemysłowej
• wyjaśnia szybki rozwój
wybranych usług
• przedstawia w formie
prezentacji multimedialnej
walory turystyczne własnego
regionu geograficznego
ze szczególnym
uwzględnieniem jego
walorów kulturowych
• wymienia nazwy światowych • wymienia korzyści
organizacji politycznych
wynikające z przynależności
i gospodarczych, których
Polski do międzynarodowych
członkiem jest Polska
organizacji
• przedstawia na podstawie
międzynarodowej współpracy danych statystycznych
Polski
miejsce Polski w gospodarce
światowej
• wymienia nazwy
euroregionów i wskazuje je
na mapie politycznej Europy
przyrodnicze i kulturowe tego
regionu
• przedstawia zadania, które
realizuje Polska w ramach
międzynarodowych
organizacji
• przedstawia korzyści
wynikające ze współpracy
międzynarodowej
37
• wykazuje potrzebę
współpracy Polski z innymi
krajami i udziału w różnych
organizacjach
międzynarodowych
• ocenia skutki integracji
Polski ze strukturami Unii
Europejskiej i NATO
• charakteryzuje wybrany
euroregion

Geografia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wymagania po dziale V. Rzeczpospolita w XVI w.