EMOCJE DLACZEGO EMOCJE SĄ WAŻNE? EMOCJE
Transkrypt
EMOCJE DLACZEGO EMOCJE SĄ WAŻNE? EMOCJE
2014-10-22 DLACZEGO EMOCJE SĄ WAŻNE? Emocje towarzyszą nam stale. Emocja jest tłem naszego strumienia świadomości. Są ostatecznym wyznacznikiem naszego życia: to czy czujemy się dobrze czy źle rzutuje na wszystko co robimy. Są ważnym sygnałem, pozwalają nam na orientację w środowisku. EMOCJE Dr hab. Marcin Zajenkowski EMOCJE - plan EMOCJE - CHARAKTERYSTYKA Definicja Fizjologia a emocje Poznanie a emocje Nastrój a emocje DEFINICJA DEFINICJA CZ. 2 Emocja – wynik oceny (świadomej lub nieświadomej) zdarzenia jako wpływającego w istotny sposób na cele lub interesy działającego podmiotu, np.: gdy mnie ktoś zaatakuje oceniam to jako zagrożenie a w efekcie lęk. gdy dostanę podwyżkę oceniam to jako coś dobrego i odczuwam radość. Emocje wydają się czymś oczywistym, jednakże trudno je zdefiniować. To co widzimy to jedynie ich objawy, np. uśmiech, zaczerwienie na twarzy, pocenie się, drżenie rąk. Na podstawie tych przejawów wnioskujemy, że istnieje coś takiego jak emocja. Emocja uruchamia gotowość do realizacji pewnego programu działania. Chwilowo uzyskuje on status priorytetu, np.: gdy na drodze do Morskiego Oka niedźwiedź wyskoczy mi na drogę, pojawia się strach, ale zarazem pełna gotowość do ucieczki. 1 2014-10-22 DEFINICJA CZ. 3 Emocje to szczególne stany psychiczne, którym zazwyczaj towarzyszą zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i reakcje behawioralne. Skoro emocje są związane z reakcjami fizjologicznymi to powstaje pytanie: co jest przyczyną a co skutkiem? FIZJOLOGIA PRZYCZYNĄ CZY PRZEJAWEM EMOCJI? Teoria Williama Jamesa i Carla Langego Spostrzeżenie bodźca wywołuje zmiany fizjologiczne, np. zobaczenie niedźwiedzia wywołuje drżenie kolan. Zmiany te są następnie interpretowane przez jednostkę i przekształcane w uczucie, emocję; np. drżą mi kolana, więc zaczynam się bać. FIZJOLOGIA PRZYCZYNĄ CZY PRZEJAWEM EMOCJI? Teoria Williama Jamesa i Carla Langego Spostrzeżenie bodźca wywołuje zmiany fizjologiczne, np. zobaczenie niedźwiedzia wywołuje drżenie kolan. Zmiany te są następnie interpretowane przez jednostkę i przekształcane w uczucie, emocję; np. drżą mi kolana, więc zaczynam się bać. TEORIA JAMESA-LANGEGO Problem: skoro spostrzeżenie zmian fizjologicznych wywołuje u nas uczucia to znaczy, że każdemu uczuciu powinny towarzyszyć bardzo specyficzne reakcje biologiczne. Ta hipoteza została częściowo potwierdzona dopiero w latach 80tych XX w. Bodziec DWUCZYNNIKOWA TEORIA SCHACTERA I SINGERA Czy do powstania emocji wystarczy samo pobudzenie fizjologiczne, którego pochodzenia jednostka nie jest w stanie wytłumaczyć? Czy ważny też jest kontekst sytuacyjny? Eksperyment: wstrzykiwali badanym adrenalinę. Mówiono, że to preparat witaminowy. Pobudzenie Emocja BADANIE SCHACHTERA I SINGERA Badanych podzielono na trzy grupy: Poinformowana o rzeczywistym działaniu preparatu (suchość w ustach, przyspieszone bicie serca itp.). Żadnych informacji Informacja fałszywa – preparat może powodować swędzenie i drętwienie ust. 2 2014-10-22 BADANIE SCHACHTERA I SINGERA Oprócz tego badanych umieszczano w warunkach prowokujących: gniew – np. proszono o wypełnienie kwestionariusza z obraźliwymi pytaniami (ile osób z twojej rodziny nie myje się codziennie itp.) radość – towarzyszył im pomocnik eksperymentatora, który zabawiał uczestnika. WYNIKI Poinformowani - żadnych reakcji emocjonalnych, albo reakcje bardzo słabe. Pobudzenie przypisywali preparatowi a nie czynnikom sytuacyjnym. W grupie niepoinformowanej oraz błędnie poinformowanej – wyraźne reakcje emocjonalne. WNIOSKI EMOCJE I POZNANIE Badani, którzy byli poinformowani o pobudzeniu nie doświadczali emocji, więc samo pobudzenie nie wystarczy do emocji. Badani niepoinformowani i poinformowani błędnie szukali wyjaśnienia swojego stanu w czynnikach sytuacyjnych. Kiedy dobrze znamy źródło pobudzenia, emocje są słabe lub nie pojawiają się. PIERWOTNOŚĆ POZNANIA WZGLĘDEM EMOCJI BADANIA POPIERAJĄCE HIPOTEZĘ Niektórzy badacze: aby powstała emocja, konieczna ocena poznawcza. Spostrzegam sytuację lub zdarzenie i oceniam ją jako sprzyjającą, zagrażającą lub obojętną. Ocena poznawcza może być świadoma lub nieświadoma. Jest to rodzaj wartościowania zadarzeń. Z badania Schactera i Singera wynika, że w powstawaniu emocji ważna jest interakcja pomiędzy stanem fizjologicznym a interpretacją poznawczą. Jak emocje mają się do poznania? Czy emocje wpływają na nasze myślenie, czy też poznawczo kontrolujemy nasze uczucia? Weiner: jak powstają emocje w sytuacjach społecznych? Np. widok cierpiącego człowieka leżącego na chodniku, budzić może różne emocje: złość, gniew, odraza czy współczucie. Którą z nich odczujemy zależy od naszych procesów poznawczych. 3 2014-10-22 KONCEPCJA WEINERA KONCEPCJA WEINERA Obserwator dokonuje atrybucji przyczyn znalezienia się człowieka w konkretnym położeniu. Np. jeżeli uznamy, że człowiek na chodniku jest pijany, wówczas możemy odczuć gniew. Jeżeli uznamy osobę za cierpiącą z powodu choroby lub pobicia to np. odczujemy współczucie i łatwiej pospieszymy z pomocą. WNIOSKI ARGUMENTY PRZECIW Możemy powiedzieć, że element oceny jest obecny przy powstawaniu emocji. Czy jednak pojawia się zawsze i jest konieczny aby emocja wystąpiła? Trudno na tej podstawie stwierdzić, że ocena poznawcza zawsze czasowo pojawia się przed emocją. PIERWOTNOŚĆ EMOCJI TEORIA ZAJONCA Badania i koncepcje R. Zajonca. Pewne emocje są automatyczne zarówno u ludzi jak i u zwierząt, np. królik na widok węża nie może analizować sytuacji tylko uciekać. Nie da się „zawiesić” emocji, zwłaszcza silnych; można za to na chwilę „wyłączyć” myślenie (np. koncentrację na czymś). W przykładzie: ważny czynnik kontrolowalności. Czy przyczynę cierpienia człowieka przypisujemy jego własnej lekkomyślności (alkohol) czy też czynnikom niezależnym od niego (choroba). Nieszczęścia na które mamy mały wpływ rodzą większe współczucie (np. Alzheimer vs otyłość) Izard: z ewolucyjnego punktu widzenia, nasz aparat emocjonalny powinien działać bardzo szybko. Np. u zwierząt pewne bodźce wywołują emocje automatycznie. A co z emocjami „bez obiektu”? Np. kliniczny lęk? Emocje wyprzedzają poznanie. Np. spotykamy człowieka, który wydaje się znajomy. Nie pamiętamy kto to jest, ale mamy pewne odczucia wobec niego (miłe lub niemiłe). Mamy preferencje wobec obiektów zanim je jeszcze poznawczo opracujemy. 4 2014-10-22 BADANIE ZAJONCA BADANIE ZAJONCA Najsłynniejsze badanie – nad poprzedzaniem podprogowym lub torowaniem (ang. priming). Pokazywano badanym, którzy nie znali chińskiego chińskie znaki. BADANIE ZAJONCA WYNIKI Bodźce podprogowe przedstawiały zdjęcia twarzy – ludzi w emocjach. Trwały przez kilka milisekund i żaden z uczestników badania nie był świadom ich wystąpienia. Badanym mówiono, że znaki te oznaczają cechy – pozytywne bądź negatywne. Proszono, aby intuicyjnie określić które znaki są jakiego rodzaju. W rzeczywistości znaki były poprzedzane, bodźcami które trwały ułamek sekundy. Były to bodźce torujące, podprogowe. DANE NEUROLOGICZNE J. LeDoux odkrył bezpośrednią drogę z receptorów do ciała migdałowatego we wzgórzu (długość tylko jednej synapsy). Ocena znaków chińskich była zgodna z prezentowaną podprogowo twarzą. Wynik ten potwierdza hipotezę o pierwszeństwie emocji względem sądów i ocen poznawczych. PODSUMOWANIE Zatem mogą powstawać emocje zupełnie bez udziału kory a więc świadomej analizy. Te emocje można nazwać nieświadomymi. Emocje nieświadome mogą oddziaływać na nasze myślenie, sądy, preferencje. 5 2014-10-22 WYKORZYSTANIE w 1957 roku na łamach "Saturday Review” właściciel agencji reklamowo - marketingowej. przedstawił wyniki eksperymentu przeprowadzonego na łącznie 45 599 widzach kin w (New Jersey). Do projekcji taśmę filmową spreparowano i pomiędzy normalne obrazy, wmontowano dwa rodzaje pojedynczych klatek: "Jesteś głodny? Jedz Popcorn!" „Jesteś spragniony? Pij Coca-Colę!". Następnie taśmę tą eksponowano podczas normalnych seansów. Rezultatem, był wzrost sprzedaży w sąsiadujących z kinami sklepach Popcornu o 57% i Coca-Coli o 18%. EMOCJE A INNE ZJAWISKA AFEKTYWNE Afekt – trzon pewnej grupy zjawisk. Wśród zjawisk afektywnych: Emocje Nastrój „Emocjonalne” cechy osobowości Co różni wszystkie zjawiska? EMOCJE A NASTRÓJ - RÓŻNICE NASTRÓJ - KONCEPCJE Czas trwania - emocja trwa krótko (kilka sekund lub minut), nastrój może trwać kilka godzin, a nawet dni. Nie jest związany z żadnym obiektem lub jest związany z quasi-obiektem – obiekt emocji jest realny, w nastroju nie daje się go określić lub jest pozorny Intensywność – nastrój jest słabszy niż emocja Przyczyna – w emocji jest wyraźna, w nastroju czasem trudno ją znaleźć Cykliczność – nastroje charakteryzują się rytmicznością POBUDZENIE CO WPŁYWA NA NASTRÓJ? Thayer wyróżnił dwa rodzaje pobudzenia: Nastrój – stale towarzyszące zjawisko afektywne, będące w tle różnych czynności. Różne koncepcje – dwa lub trzy czynniki D. Watson: Pozytywny afekt i negatywny afekt Thayer: najważniejszy aspekt nastroju to pobudzenie Pobudzenie (aktywacja) to efekt działania naszego układu nerwowego. Zewnętrzne lub wewnętrzne bodźce pobudzają Ćwiczenia fizyczne Energetyczne – aktywność, bycie żywym, gotowym do działania, w pełni obudzonym vs bycie ospałym, biernym, bez napędu Napięciowe – odczucie niepokoju, napięcia, lęku, negatywnych emocji vs bycie spokojnym, zrelaksowanym 6 2014-10-22 TANIEC A NASTRÓJ CO WPŁYWA NA NASTRÓJ? Mobilizacja = wysoka energia i napięcie, „fight or flight” PORA DNIA A NASTRÓJ Słodycze WPŁYW NASTROJU NA POZNANIE NASTRÓJ I POZNANIE Bower: zasada zgodności poznania z nastrojem. Wprowadzał badanych w określony nastrój: pozytywny lub negatywny. Następnie prosił aby przypomnieli sobie jakieś wydarzenie z dzieciństwa. Charakter wydarzeń był często zgodny z aktualnym stanem emocjonalnym. Napięcie – ma negatywny wpływ na większość prostych procesów poznawczych takich jak uwaga czy pamięć. Wytłumaczenie: osoby w lęku i napięciu tracą część zasobów poznawczych na martwienie się, przez co gorzej funkcjonują poznawczo. Tak jak w komputerze – stan lęku „zabiera” miejsce na dysku. 7 2014-10-22 NASTRÓJ A POZNANIE Energia – złożony związek z poznaniem Im wyższy poziom energii tym lepsza uwaga, czyli: Koncentracja Czujność Spostrzegawczość Orientacja 8