Nazwa przedmiotu: ŻYWIENIE I SUPLEMENTACJA W SPORCIE

Nazwa przedmiotu:
śYWIENIE I SUPLEMENTACJA W SPORCIE
Autorzy programu: prof. dr hab. Barbara Kłapcińska, prof.ndzw.dr hab.Stanisław Poprzęcki
Cele kształcenia: zapoznanie studentów z podstawami racjonalnego Ŝywienia sportowców
w oparciu o podstawy wyjaśniające znaczenie poszczególnych składników pokarmowych
w przemianach bioenergetycznych przebiegających w mięśniach szkieletowych oraz wpływ
tych przemian na zdolności wysiłkowe w danej dyscyplinie sportowej. Szczególną uwagę
zwróci się na krytyczną ocenę stosowania róŜnego rodzaju manipulacji dietetycznych (zmiana
składu diety, stosowanie suplementów) na zdolności wysiłkowe i zdrowie zawodnika.
Treści programowe zajęć (wykłady i ćwiczenia):
1. Podstawowe składniki odŜywcze: węglowodany, tłuszcze, białka, woda, witaminy,
składniki mineralne (makro- i mikroelementy). Wartość energetyczna głównych
składników odŜywczych.
2. Zapotrzebowanie na energię u osób uprawiających sport. Pojęcie podstawowej,
ponadpodstawowej i całkowitej przemiany materii. Metody pomiaru wydatku
energetycznego. Przemiany energetyczne w ustroju. ATP jako uniwersalny nośnik
energii i jego zasoby ustrojowe. Mechanizmy umoŜliwiające odbudowę ATP
w mięśniach szkieletowych.
3. Regulacja procesu trawienia (opróŜnianie Ŝołądkowe, proces trawienia i wchłaniania
produktów trawienia).
4. Rola węglowodanów w Ŝywieniu sportowców. Rezerwa węglowodanów w organizmie:
Glikogen wątrobowy i jego wykorzystanie w wysiłku fizycznym. Glikogen mięśniowy
i jego wykorzystanie w wysiłku fizycznym. Skuteczność róŜnych źródeł węglowodanów
w dostarczaniu energii podczas wysiłku fizycznego. Zalecenia Ŝywieniowe dotyczące
przyjmowania węglowodanów przed wysiłkiem, w trakcie wysiłku oraz po jego
zakończeniu. Manipulacje dietetyczne ukierunkowane na zwiększenie zasobów
węglowodanów w mięśniach szkieletowych.
5. Rola tłuszczów w Ŝywieniu sportowców. Wpływ wysiłku fizycznego na wykorzystanie
rezerwy tłuszczów zgromadzonej w zapasowej tkance tłuszczowej i wewnątrz mięśni
szkieletowych. Zapotrzebowanie na tłuszcz w diecie sportowca. Dieta niskoi wysokotłuszczowa. Czynniki ograniczające spalanie tluszczów i suplementy
zwiększające przemianę tłuszczowa.
6. Rola białek i aminokwasów w Ŝywieniu sportowców. Czynniki wpływające na
wykorzystanie białek jako substratów energetycznych w wysiłku fizycznym.
Aminokwasy niezbędne (egzogenne). Zalecenia Ŝywieniowe dotyczące zapotrzebowania
na białko w Ŝywieniu zawodników w zaleŜności od uprawianej dyscypliny sportowej.
Wartość biologiczna produktów spoŜywczych zawierających białko. Aminokwasy
rozgałęzione. OdŜywki białkowe.
7. Zasoby wodne i elektrolitowe
organizmu.
Równowaga wodno-elektrolitowa.
Odwodnienie wysiłkowe, ocena strat wody w wysiłku fizycznym, wpływ stopnia
odwodnienia na wydolność fizyczną. Uzupełnianie strat wody – płyny rehydratacyjne.
Zalecenia Ŝywieniowe dotyczące strategii umoŜliwiających utrzymanie optymalnego
stanu nawodnienia organizmu podczas wysiłku fizycznego. Odwodnienie i jego
kompensacja u osób trenujących w podwyŜszonej temperaturze otoczenia.
8. Składniki mineralne (makro- i mikroelementy) i ich znaczenie w Ŝywieniu sportowców.
Zalecenia Ŝywieniowe odnośnie dziennej podaŜy składników mineralnych w diecie
sportowca w zaleŜności od charakteru uprawianej dyscypliny sportowej. Witaminy i ich
znaczenie w Ŝywieniu sportowców. Witaminy antyoksydacyjne. Zalecenia Ŝywieniowe
odnośnie podaŜy witamin w dziennej racji pokarmowej sportowca. Zalecenia specjalne.
Uwagi o Ŝywieniu sportowców w zaleŜności od uprawianej dyscypliny i okresu
treningowego. śywienie sportowców młodocianych i kobiet uprawiających sport
wyczynowy.
9. Regulacja masy ciała. Krytyczna ocena strategii stosowanych w celu redukcji masy ciała.
10. Zalecenia specjalne. Zaburzenia łaknienia u sportowców. i sposoby zapobiegania
śywienie w poszczególnych okresach cyklu treningowego. Dieta wegetariańska.
Substancje antyodŜywcze.
11. śywienie i funkcja układu odpornościowego u sportowców. Manipulacje dietetyczne
stosowane w celu poprawy sprawności układu odpornościowego.
12. Jadłospisy. Układanie jadłospisów i ich ocena w aspekcie ich wartości energetycznej oraz
zawartości podstawowych składników odŜywczych przy wykorzystaniu tabel składu
produktów wartości odŜywczych produktów spoŜywczych. Korekta składu diety zamienniki produktów spoŜywczych.
13. śywieniowe pomoce ergogeniczne – ich przydatność i ocena z punktu widzenia
legalności i bezpieczeństwa stosowania.
Antyoksydanty
Kofeina
Kreatyna
Efedryna i pseudoefedryna
HMB (β-hydroksy-β-metylomaśłan)
Bialka i aminokwasy
Pirogronian
EPO (erytropoetyna)
Hormon wzrostu i IGF-1
Steroidy anaboliczne i DHEA (dehydroepiandrosteron)
Literatura:
1. Zając A, Poprzęcki S, Waśkiewicz Z. śywienie i suplementacja w sporcie. Wyd. AWF
w Katowicach, 2007
2. Jeukendrup A, Gleeson M. Sport Nutrition, Human Kinetics , 2004
3. Ziemiański Ś., NiedŜwiecka-Kącik D. Zalecenia Ŝywieniowe i zdrowotne dla sportowców –
Biblioteka Trenera, 1997
4. Raczyński G., Raczyńska B. Sport i Ŝywienie, Biblioteka Trenera, 1996
5. Maughan R., Burke L. śywienie a zdolność do wysiłku, Biblioteka Medicina Sportiva,
2001
6. Williams M.H. Granice wspomagania, Biblioteka Medicina Sportiva, 2000
7. Juhn MS. Popular Sports Supplements and Ergogenic Aids. Sports Medicine 2003; 33:
921-939