Gazy cieplarniane z perspektywy mijającego roku

Gazy cieplarniane z perspektywy mijającego roku

Gazy cieplarniane z perspektywy mijającego roku
Autor: dr inŜ. Leszek Szczygieł
(„Energetyka Cieplna i Zawodowa” 12/2010)
Motto: „Problem z Ziemią polega na tym, Ŝe jakiś czas temu przestano ją
produkować”.
Mark Twain
Ocena emisji
Z badań dotyczących stanu klimatu wynika, Ŝe na naszej planecie dochodzi do istotnych
jego zmian. Wśród wielu czynników wywołujących - głównym jest gospodarcza
działalność człowieka. Szczególnie produkcja energii elektrycznej i ciepła (red.).
ZagroŜeniami związanymi ze zmianami klimatycznymi w skali światowej1 zajmuje się
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC),
ratyfikowana do dnia dzisiejszego przez 194 kraje. Rudymentarnym, długoterminowym celem
Konwencji jest ustabilizowanie poziomu koncentracji gazów cieplarnianych (GHG) w
atmosferze na poziomie, który będzie przeciwdziałać występowaniu niebezpiecznych
nieprawidłowości pochodzenia antropogenicznego w systemie klimatycznym. Protokół z
Kioto do tej Konwencji precyzuje docelowe poziomy emisji GHG, prawnie wiąŜące dla
krajów rozwiniętych (wymienionych w Aneksie I Konwencji), które ratyfikowały ten
Protokół (191 państw), w tym dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.
Wiele wątpliwości
NaleŜy przypomnieć, Ŝe Konwencja klimatyczna jest skonstruowana w ten sposób, Ŝe
kraje rozwinięte z Aneksu I mają obowiązek dokonać zmniejszenia emisji i wspierać kraje
rozwijające się (niewymienione w tym aneksie), które nie tylko są zwolnione z obowiązku
redukcji emisji, ale równieŜ mogą być profitentami pomocy finansowej ze strony krajów
1
Zob. Leszek Szczygieł „Zmiany klimatyczne w europejskiej polityce energetycznej”, miesięcznik
Energetyka Cieplna i Zawodowa nr 12/2009 i nr 1/2010.
rozwiniętych2. Budzi to cały szereg uzasadnionych kontrowersji wśród stron konwencji.
Zaliczenie bowiem m.in. Polski, Czech, Litwy, Łotwy czy Estonii do krajów rozwiniętych
podlegających obowiązkowi redukcji GHG, natomiast niezaliczenie do tych państw takich
potęg gospodarczych, jak m.in. Chiny, Indie, Brazylia czy teŜ Korea Płd., niemających
Ŝadnych zobowiązań dotyczących zmniejszania emisji i mogących korzystać z pomocy
finansowej państw rozwiniętych jest co najmniej dziwne i nie do zaakceptowania dla wielu
krajów, w tym szczególnie dla USA. Pozostawienie Chin, największego emitenta gazów
cieplarnianych na świecie, w roli kraju rozwijającego się i ewentualnego beneficjenta pomocy
finansowej, bez obowiązków redukcyjnych, przy jednoczesnym braku chęci tego państwa do
przyjęcia jakichkolwiek rozsądnych celów zmniejszania emisji i co najwyŜej powtarzaniu
deklaratywnych zapewnień zmniejszenia zuŜycia energii na jednostkę PKB czy emisji per
capita, musi budzić uzasadnione wątpliwości pozostałych państw.
Taki układ sił, gdzie 40 krajów rozwiniętych, w tym 27 państw członkowskich UE, ma
za zadanie podjąć się „zbawienia całego świata” (redukcji emisji), zaś pozostałe przeszło 150
krajów pozostaje w słodkim bezruchu bez Ŝadnych prawnych zobowiązań i działań
wykonawczych w tym zakresie, nie sprzyja dobrze wysiłkom negocjacyjnym dotyczącym
ustanowienia międzynarodowego porozumienia klimatycznego i dalszego ograniczenia emisji
GHG po roku 2012, czyli po zakończeniu okresu obowiązywania Protokołu z Kioto.
Zwieńczeniem tych negocjacji być moŜe będzie Konferencja Stron Konwencji COP16 w
Cancun w Meksyku w początkach grudnia br.
Jednak niezaleŜnie od tego, czy wierzy się czy teŜ nie w to, Ŝe gospodarcza działalność
człowieka, zwłaszcza w zakresie wzrostu emisji gazów cieplarnianych, jest przyczyną zmian
klimatycznych na Ziemi, degradacja środowiska przyrodniczego nie będzie czekać na decyzje
polityków. Ona zachodzi juŜ dziś i dlatego naleŜy jak najszybciej nauczyć się wykorzystywać
zasoby naturalne naszej planety w sposób zrównowaŜony i w związku z tym kaŜdy sposób
walki z dewastacją środowiska jest tak istotny. Naukowcy alarmują3, Ŝe przyjęte w
Konwencji cele są absolutnie niewystarczające i przy tak przyjętych wartościach redukcji
2
Zob. Bolesław Jankowski, „Polityka klimatyczna, energetyka post-rynkowa i dylematy energetyczne
Polski”, Badania Systemowe „EnergSys” sp. z o.o. CIRE 02.11.2010.
3
Por. raport zatytułowany “Synthesis Report from Climate Change. Global Risks, Challenges &
Decisions”, Copenhagen 2009, 10-12 March, będący aktualizacją IV Raportu IPCC (Intergovernmental
Panel on Climate Change) z roku 2007. Konkluduje on, Ŝe obecnie jest gorzej niŜ naukowcy myśleli
0
jeszcze trzy lata temu, a ograniczenie wzrostu temperatury naszej planety do poziomu 2 C jest juŜ
0
właściwie niemoŜliwe. Niedopuszczenie do wzrostu temperatury Ziemi o ponad 2 C było przez długie
lata determinantą światowej polityki klimatycznej, poniewaŜ pozwoliłoby zapobiec najgorszym
scenariuszom zmian klimatu i nieodwracalnym szkodom wywołanym przez te zmiany.
http://climatecongress.ku.dk/pdf/synthesisreport/
2
gazów cieplarnianych (wyraŜonych w ekwiwalencie emisji dwutlenku węgla – CO2 eq) zmiany
klimatu są poza kontrolą człowieka. BieŜące koncentracje GHG w atmosferze4 są na tyle
wysokie, Ŝe mogą wywołać wzrost temperatury o 2÷2,40C, a natychmiastowe, gwałtowne
redukcje tych emisji, choć niezbędne, są praktycznie niewykonalne. W związku z powyŜszym
wydaje się celowym z perspektywy upływającego roku dokonanie oceny poziomu emisji
gazów cieplarnianych w UE i w Polsce, trendów i tendencji na przyszłość, zwłaszcza w
aspekcie międzynarodowych zobowiązań klimatycznych i najnowszych badań w tej
dziedzinie.
Wykonanie zobowiązań Protokołu z Kioto
Oceniając poziom emisji gazów cieplarnianych w UE, naleŜy rozwaŜyć dwa przypadki.
Pierwszy dotyczy wielkości emisji spowodowanych przez tzw. „stare” kraje Wspólnoty,
będące stronami Protokołu z Kioto (UE-15) i drugi przypadek, który dotyczy wszystkich 27
państw członkowskich rozszerzonej Unii (tzw. UE-27).
W ramach Protokołu z Kioto UE-15 zobowiązała się w latach 2008–2012 do obniŜenia
emisji gazów cieplarnianych o 8% w stosunku do poziomu z roku obliczeniowego5. Zgodnie z
najnowszymi danymi inwentaryzacyjnymi z 2008 r.6 całkowite emisje gazów cieplarnianych
w UE-15 zmniejszały się przez piąty kolejny rok z rzędu (por. rys. 1) i były o 6,9% niŜsze od
poziomu bazowego, bez uwzględnienia emisji związanych z uŜytkowaniem gruntów, zmianą
uŜytkowania gruntów oraz leśnictwem (kategoria 5. w klasyfikacji IPCC7 tzw. LULUCF Land Use, Land Use Change and Forestry). ChociaŜ w okresie 1990-2008 odnotowano
znaczny wzrost gospodarczy grupy UE-15 wynoszący niemal 45% wzrostu PKB, to poziom
emisji gazów cieplarnianych w UE-15 nadal ulega zmniejszeniu. W 2008 r. emisje gazów
4
We wrześniu 2010 r. wartość koncentracji CO2 (najwaŜniejszego gazu cieplarnianego stanowiącego
przeszło 80% składu wszystkich gazów cieplarnianych w atmosferze) wynosiła średnio 386,50 ppm,
podczas gdy wartość trendu dla tego miesiąca wynosiła 389,21 ppm, przy czym nie ma Ŝadnych
znaczących róŜnic w wartościach trendów długoletnich, których przeciętne tempo wzrostu w latach
1979-2008 wynosiło 1,63 ppm/rok. NaleŜy podkreślić, Ŝe w okresie przedprzemysłowym stęŜenie to
wynosiło zaledwie 280 ppm.
http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/#global_data
5
Rzeczywista wielkość emisji GHG w roku obliczeniowym 1990 wynosiła 4 244,7 Mt CO2 eq natomiast
jako poziom bazowy dla Protokołu z Kioto została przyjęta ilość 4 265,5 Mt CO2 eq, a zatem cel
Protokołu z Kioto wynosi 3 924,3 Mt CO2 eq.
6
Zob. raport inwentaryzacyjny gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej opracowany przez
Europejską Agencję Środowiska (EEA) „Annual European Union greenhouse gas inventory 1990 –
2008 and inventory report 2010”. Technical report No 6/2010, published: 02 Jun 2010.
http://www.eea.europa.eu/publications/european-union-greenhouse-gas-inventory-2010
7
Klasyfikacja IPCC (nazewnictwo i symbolika), uŜywana dla ujednolicenia sprawozdawczości
związanej z Protokołem z Kioto, jest podana w publikacjach: „Revised 1996 Guidelines for National
Greenhouse Gas Inventories” 1996 oraz „Good Practice Guidance and Uncertainty Management in
National Greenhouse Gas Inventories” 2000.
3
cieplarnianych w UE-15 zmniejszyły się o 1,9% w porównaniu z 2007 r., natomiast PKB
krajów UE-15 wzrósł o 0,6%. Z prognoz przedstawionych na rys. 1 wynika, Ŝe UE-15
osiągnie swój cel zawarty w Protokole z Kioto, przy czym, uwzględniając prognozy
odzwierciedlające recesję gospodarczą, moŜna przypuszczać, Ŝe bardzo prawdopodobne jest
osiągnięcie tego celu z nadwyŜką. Strzałki na rysunku odnoszą się do średniej w okresie
2008-2012 i w związku z tym nie odpowiadają one dokładnie wartościom emisji
prognozowanym na rok 2010, natomiast poziom emisji w 2009 r. to wstępne szacunki
Europejskiej Agencji Środowiska (EEA).
4 700
Wariant utrzymania stanu obecnego (business as usual)
4 600
Wstępne szacunki EEA
4 500
Prognoza dotycząca
okresu Kioto
4 400
w Mt CO2 eq
4 300 4 244,7 Mt CO2 eq
4 200
4 100
4 000
3 970,5 Mt CO2 eq
Cel Protokołu z Kioto 3 924,3 Mt CO2 eq
3 900
Stosowanie mechanizmów z Kioto
przez rządy państw członkowskich
3 800
Biotopy obniŜające zawartość CO2
3 700
4 265,5 Mt CO2 eq - wartość bazowa dla Protokołu z Kioto
3 600
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
Rys. 1. Rzeczywisty i prognozowany poziom emisji dla UE-15. Źródło: opracowanie własne
na podstawie danych zawartych w publikacjach cytowanych w przypisach 6, 8 i 9.
Zgodnie z ostatnimi prognozami dotyczącymi emisji gazów cieplarnianych sześć
państw członkowskich (Finlandia, Francja, Grecja, Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania) jest
na dobrej drodze do osiągnięcia celów w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych na
poziomie krajowym. Biorąc pod uwagę planowane zastosowanie elastycznych mechanizmów
z Kioto oraz wykorzystanie przydziałów z rezerwy dla nowych instalacji w ramach EU-ETS i
biotopów (naturalnych pochłaniaczy) obniŜających zawartość dwutlenku węgla, jedynie dwa
państwa członkowskie (Austria i Włochy) mogą mieć problemy w osiągnięciu swoich celów,
jednak nie osłabia to ogólnej zdolności UE-15 do osiągnięcia wspólnego celu z Kioto. W
odniesieniu do większości z dwunastu nowych państw członkowskich, które przystąpiły do
4
UE w 2004 r., prognozuje się, Ŝe poziom emisji zmniejszy się nieznacznie w okresie 20082012 i Ŝe dziewięć z państw, które mają wyznaczony cel z Kioto (w tym Polska), osiągnie
albo osiągnie z nadwyŜką swoje cele przy zastosowaniu wyłącznie istniejących strategii i
środków8.
Realizacja przez UE celu określonego na rok 2020
Całkowite emisje gazów cieplarnianych w UE-27 (przedstawione na rys. 2) były w
2008 r. o 11,3% niŜsze od poziomu w roku obliczeniowym, nie licząc emisji unikniętych
związanych z kategorią 5 - LULUCF. Emisje były niŜsze o 2% niŜ w 2007 r., natomiast w
tym samym okresie wzrost gospodarczy UE-27 wyniósł 0,7%. Natomiast zgodnie ze
wstępnymi danymi dotyczącymi roku 20099 emisje gazów cieplarnianych w UE-15 i UE-27
zmniejszyły się o 6,9% w porównaniu z 2008 r. Na podstawie tych szacunków emisje w UE15 będą prawdopodobnie o ok. 13,3% niŜsze od poziomu bazowego, co po raz pierwszy
przekracza zobowiązanie do redukcji emisji w ramach Protokołu z Kioto (por. rys. 1).
Poziomy emisji w UE-27 w 2009 r. będą w przybliŜeniu o 17,3% niŜsze od poziomu w
1990 r. Tymczasem zmiana wartości PKB w latach 1990–2009 wyniosła 38% w odniesieniu
do UE-15 i 40% w odniesieniu do UE-27.
Jednym z podstawowych celów europejskiej polityki energetycznej jest obniŜenie
emisji gazów cieplarnianych do roku 2020 o co najmniej 20% w porównaniu z poziomami
emisji z 1990 r. z moŜliwością podwyŜszenia tej wartości docelowej do 30% w przypadku
osiągnięcia porozumienia międzynarodowego. Rys. 2 ilustruje znaczną róŜnicę między
prognozami bazowymi na 2020 r. a celami UE na ten rok (odpowiednio -20% i -30%).
Wymagać to będzie od Wspólnoty znacznego wzmoŜenia wysiłków mających na celu
zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. W zaleŜności od rzeczywistego celu w 2020 r.
redukcje emisji powinny być rzędu 350÷800 Mt CO2
eq
w porównaniu ze scenariuszem
bazowym. Świadczy to o pilnej potrzebie szybkiego wdroŜenia i realizacji przez państwa
8
Por. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady: „Postęp w realizacji celów z Kioto”.
COM(2010)669 Bruksela, dnia 12.10.2010 oraz dokument roboczy słuŜb Komisji “Commission Staff
Working Document Accompanying the Report from the Commission to the European Parliament and
the Council. Progress Towards Achieving the Kyoto Objectives”. SEC(2010)1204, Brussels,
12.10.2010.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0569:FIN:PL:PDF
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=SEC:2010:1204:FIN:EN:PDF
9
Por. http://www.eea.europa.eu/highlights/recession-accelerates-the-decline-in published 10.09.2010.
Ponadto dodatkowe informacje na temat prognoz emisji w 2009 r. głównego gazu cieplarnianego
jakim jest CO2 moŜna znaleźć w publikacji: J.G.J. Olivier, J.A.H.W. Peters, „No growth in total global
emissions CO2, in 2009”, Netherlands Environmental Assessment Agency (PBL) June 2010.
http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/500212001.pdf
5
członkowskie UE nowego prawodawstwa, aby zapewnić osiągnięcie niezbędnej redukcji
emisji. Przyjęty w 2009 r. pakiet klimatyczno-energetyczny10 stanowi taki zintegrowany i
ambitny pakiet strategii i środków politycznych mających na celu zajęcie się szybko i
skutecznie kwestią zmiany klimatu do roku 2020 i w latach następnych.
6 000
5 567 Mt CO2 eq
Rok 2020:
Redukcja o 20%; emisje GHG = 4 454 Mt CO2 eq
Redukcja o 30%; emisje GHG = 3 897 Mt CO2 eq
w Mt CO2 eq
5 500
5 000
Prognozy bazowe
(business as usual - BAU)
4 940 Mt CO2 eq
(BAU)
Prognozy redukcji emisji o 20%
4 500
Prognozy redukcji emisji o 30%
(-20%)
Prognozy redukcji emisji dotyczące
okresu w ramach Protokołu Kioto
4 000
Rzeczywisty poziom emisji dla UE-27 w latach 1990-2008
(-30%)
3 500
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020
Rys. 2. Rzeczywisty i prognozowany poziom emisji dla UE-27. Źródło: opracowanie własne
na podstawie danych zawartych w publikacjach cytowanych w przypisach 6, 8 i 9.
Wynika z niego, Ŝe począwszy od 2013 r. wszystkie wysiłki UE zmierzające do
redukcji emisji gazów cieplarnianych o 20% do 2020 r. w porównaniu z rokiem 1990 zostaną
w następujący sposób podzielone między sektory objęte EU-ETS i sektory nieobjęte tym
systemem:
zmniejszenie emisji w wysokości 21% w sektorach objętych EU-ETS w porównaniu do
poziomu w 2005 r.;
zmniejszenie emisji w wysokości około 10% w sektorach nieobjętych EU-ETS w
porównaniu do poziomu w 2005 r.
Całkowita redukcja rzędu -20% w porównaniu z 1990 r. odpowiada redukcji rzędu -14% w
porównaniu z 2005 r., co w sposób graficzny przedstawiono na rys. 3. Większej redukcji
oczekuje się w sektorach objętych EU-ETS, poniewaŜ redukcja emisji w tych sektorach jest
10
Wszystkie akty prawne tego pakietu zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej L 140 z dnia 5 czerwca 2009 r. i są dostępne na stronie internetowej EUR-Lex
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:140:FULL:PL:PDF
6
bardziej efektywna pod względem kosztów w porównaniu z innymi sektorami nieobjętymi
tym systemem11.
CEL REDUKCYJNY UE
-20% w porównaniu z 1990 r.
-14% w porównaniu z 2005 r.
EU ETS
-21% w porównaniu z 2005 r.
Sektory nieobjęte EU ETS
-10% w porównaniu z 2005 r.
27 celów państw członkowskich
od -20% do +20%
Dania
-20%
Bułgaria
+20%
Polska
+14%
Rys. 3. Łączne wysiłki państw członkowskich na rzecz ograniczenia emisji gazów
cieplarnianych. Źródło: opracowanie własne na podstawie serwisu informacyjnego UE,
dokument MEMO/08/34 z dnia 23.01.2008.
Natomiast tabela 1 przedstawia prognozowaną róŜnicę redukcji emisji gazów
cieplarnianych w stosunku do celów 2020 r. przy załoŜeniu stosowania scenariusza
bazowego. Zgodnie z nim emisje gazów cieplarnianych w sektorach nieobjętych EU-ETS
spadną o 3,5%, natomiast całkowite emisje zmniejszą się o 7%, podczas gdy cele redukcji do
roku 2020 powinny wynosić odpowiednio 10% oraz 14%.
Tabela 1. Wewnętrzne redukcje emisji GHG w UE-27 dla scenariusza bazowego
Scenariusz bazowy UE-27
Całkowita emisja GHG
Sektory nieobjęte EU-ETS
Cele w zakresie redukcji na
-14%
-10%
11
Zob. Leszek Szczygieł, „Meandry europejskiej polityki energetycznej”, „Energetyka Cieplna i
Zawodowa” nr 5/2008. BMP 2008 http://e-bmp.pl/File/bmp_48fc5710964d0.pdf
7
lata 2005-2020
Całkowite emisje GHG w
-7%
-3,5%
latach 2005-2020
Zgodnie z informacjami przedstawionymi w tabeli 1 i najnowszymi prognozami
Komisji12 uwzględniającymi skutki kryzysu gospodarczego, krajowe środki polityki
wdroŜone do 2009 r. nie są wystarczające dla realizacji celów w zakresie redukcji emisji w
2020 r. Siedemnaście państw członkowskich, w tym osiem największych emitujących gazy
nieobjęte regulacją EU-ETS oraz cała UE-27, nie osiągnie swoich celów dotyczących
sektorów nieobjętych tym mechanizmem. W związku z powyŜszym, mimo pozytywnych
tendencji w realizacji zobowiązań w ramach Protokołu z Kioto przedstawionych w
prognozach na lata 2008-2012, konieczne będzie podjęcie dodatkowych wysiłków i strategii,
aby osiągnąć cele określone na rok 2020. Osiągnięcie celów ułatwi równieŜ elastyczność
zapewniona w decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego oraz w zmienionej
dyrektywie w sprawie EU-ETS polegająca między innymi na wykorzystaniu jednostek
pochodzących z projektów wynikających z mechanizmów czystego rozwoju (CDM) oraz
wspólnych wdroŜeń (JI).
Krajowa inwentaryzacja gazów cieplarnianych
Zgodnie ze zobowiązaniem wynikającym z Protokołu z Kioto Polska jest zobligowana
do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 6% w okresie 2008-2012 w odniesieniu do roku
bazowego 1988, a w przypadku gazów przemysłowych rok 1995 został przyjęty za bazowy.
Przyznana ilość jednostek emisji dla kraju w latach 2008-2012 została obliczona na podstawie
danych o emisji w roku bazowym (1988/1995) oszacowanej w 2006 r. i zweryfikowanej w
2007 r. przez międzynarodowy zespół ekspertów dokonujący przeglądu polskiego raportu
wstępnego na potrzeby Protokołu z Kioto. Emisja ta wyniosła 563 442,77 Gg CO2 eq. i tą
wartość przyjmuje się za poziom bazowy na potrzeby rozliczenia krajowego celu
redukcyjnego Protokołu z Kioto, mimo Ŝe rzeczywista wartość emisji w roku 1988 wynosiła
565 361,68 Gg CO2 eq..
12
Szczegółowe informacje na temat tych prognoz moŜna znaleźć w wersji ostatecznej Komunikatu
Komisji zatytułowanym „Analiza moŜliwości zwiększenia celu 20%-owej redukcji emisji gazów
cieplarnianych oraz ocena ryzyka ucieczki emisji”, COM(2010)265, Bruksela, dnia 26.5.2010 oraz w
towarzyszącym mu dokumencie roboczym słuŜb Komisji Commission Staff Working Document
accompanying the „Analysis of options to move beyond 20% greenhouse gas emission reductions and
assessing the risk of carbon leakage” SEC(2010)650 part II, Brussels, 26.5.2010.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0265:FIN:PL:PDF
http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/10/st10/st10230-ad02.en10.pdf
8
W 2008 r. całkowita krajowa emisja gazów cieplarnianych13 wyniosła 395,6 Mt CO2 eq.,
wyłączając emisję i pochłanianie gazów cieplarnianych z kategorii uŜytkowanie gruntów,
zmiany uŜytkowania gruntów i leśnictwo (LULUCF). W porównaniu do poziomu bazowego
wielkość emisji za rok 2008 zmniejszyła się o 29,8%. Wieloletni przebieg zmian
zagregowanej emisji gazów cieplarnianych przedstawiony na rys. 4 pokazuje znaczne
fluktuacje emisji gazów cieplarnianych w latach 1988-2008. Spowodowane to było m.in.
znaczącymi zmianami w polskiej gospodarce dotyczącymi szczególnie przemysłu cięŜkiego,
rozpoczętej transformacji politycznej i przechodzenia od gospodarki centralnie sterowanej do
wolnorynkowej, stosowania programów i działań na rzecz efektywnego wykorzystania
energii, jak równieŜ późniejszym dynamicznym wzrostem gospodarczym.
Natomiast w roku 2008 całkowita krajowa emisja dwutlenku węgla w Polsce14 (bez
uwzględnienia pochłaniania tych gazów przez kategorię 5.) wynosiła 323,9 Mt, czyli 81,9%.
Głównym źródłem emisji dwutlenku węgla jest podkategoria Spalanie paliw (1.A.), której
udział wynosił 297,9 Mt, a więc 92,0% całkowitej emisji CO2. W tej podkategorii udział
poszczególnych podsektorów stanowił odpowiednio: Przemysły energetyczne 53,7%,
Przemysł wytwórczy i budownictwo 10,0%, Transport 13,0% oraz inne sektory 15,3%. NaleŜy
podkreślić, Ŝe w podsektorze Przemysły energetyczne (1.A.1.) pozycję dominującą posiada
Produkcja energii elektrycznej i ciepła (1.A.1.a.), która jest odpowiedzialna za ok. 50,6%
całości emisji CO2 w Polsce. Na rys. 5 pokazano udział procentowy poszczególnych
kategorii/sektorów w emisji tego gazu w Polsce.
13
Zaktualizowany raport National Inventory Report 2010 (NIR 2010) oparty o dane dotyczące
krajowych emisji gazów cieplarnianych został przesłany do Sekretariatu Konwencji Klimatycznej ONZ
(UNFCCC) w maju 2010 r. Dane za lata 1988-2008 zostały w tym raporcie przeliczone ponownie po
uwzględnieniu rekomendacji metodycznych z przeglądu eksperckiego UNFCCC, a takŜe
zaktualizowanych informacji o aktywności źródeł emisji. Dostępny pod adresem
http://www.kashue.pl/materialy/Inwentaryzacje_krajowe/NIR_2010_Polska_27.05.2010.pdf
14
Por. równieŜ Leszek Szczygieł, „Energetyka kluczowym źródłem emisji dwutlenku węgla”,
miesięcznik „Energetyka Cieplna i Zawodowa” nr 2/2010.
9
564,02 Mt CO2 eq
395,56 Mt CO2 eq
600
Cel Protokołu z Kioto 529,64 Mt CO2 eq
500
w Mt CO2 eq
400
linia trendu
563,44 Mt CO2 eq - wartość bazowa dla Protokołu z Kioto
300
Polska
395,6 Mt CO2 eq
200
Dostawa energii
UŜytkowanie energii
(bez transportu)
Transport
8,4%
CO2
2008
Rolnictwo
2,3%
0,2%
CH 4
0,2%
N2O
47,4%
Odpady
9,1%
9,4%
21,5%
Procesy przemysłowe
100
10,8%
8%
2008
1%
81,9%
F-gazy (HFC, PFC, SF6)
Inne
0
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Rys. 4. Rzeczywisty poziom emisji gazów cieplarnianych w Polsce w latach 1988-2008,
struktura chemiczna tych gazów oraz udział poszczególnych sektorów gospodarczych w ich
emisji. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w raporcie cytowanym w
przypisie 13.
3. UŜytkowanie rozpuszczalników
i innych produktów 0,2%
6. Odpady
0,1%
8%
1.A.2.
Przemysł wytwórczy
i budownictwo
1.B. Emisje lotne
z paliw 0,06%
1%
1%
2. Procesy
przemysłowe
7,7%
13,4%
1.A.1. Przemysły
energetyczne
53,7%
13,0%
1.A.3.
Transport
16,6%
1. Energia
92,0%
1.A. Spalanie paliw
92.0%
57,5%
Razem
323,9 Mt
CO2
12,5%
10,0%
15,3%
1.A.4.
Inne sektory
5%
3%
4. Rolnictwo 0%
1.A.1.a. Produkcja
en. elektr. i ciepła
50,6%
92%
1.A.1.b.
Rafinerie
1,8%
1.A.1.c. Produkcja
paliw stałych i inne
przemysły energet.
1,3%
Rys. 5. Udział procentowy poszczególnych kategorii/sektorów w emisji CO2 w Polsce
w 2008 r. (bez uwzględnienia kategorii 5 – LULUCF); opracowanie własne na podstawie
danych zawartych w raporcie cytowanym w przypisie 13.
10
Uwzględniając kategorię 5., emisja CO2 wynosiła 282,4 Mt, co oznacza, Ŝe ok. 41,5 Mt
tego gazu jest pochłaniane przez lasy i odpowiednie uŜytkowanie gruntów, co stanowi ok.
10,5% całości emisji GHG.
*
*
*
Wyniki badań przedstawione w najnowszym, bardzo obszernym raporcie15 dotyczącym
stanu klimatu w 2009 r., przygotowanym pod auspicjami Amerykańskiej Narodowej SłuŜby
Oceanicznej
i
Meteorologicznej
(NOAA
-
National
Oceanic
and
Atmospheric
Administration), dostarczają niezbitych dowodów odnoszących się do jego istotnych zmian
zachodzących w ostatnich latach na naszej planecie. Dane zawarte w tej publikacji
przedstawiają szeroką gamę czynników odpowiedzialnych za przeobraŜenia klimatu oraz
dostarczają licznych argumentów uzasadniających tezę, Ŝe główną przyczyną dewastacji
środowiska jest gospodarcza działalność człowieka, zwłaszcza w zakresie rabunkowego
wykorzystywania przez niego zasobów naturalnych Ziemi.
Dowody naukowe, zawarte w tej oraz w innych bardzo licznych publikacjach, wyraźnie
wskazują, Ŝe szczególne znaczenie ma tutaj spalanie paliw kopalnych, które wpływa w
sposób bardzo znaczący na klimat, a zezwalanie na niekontrolowany wzrost emisji gazów
cieplarnianych pochodzenia antropogenicznego stanowi istotne zagroŜenie dla dobrobytu i
zrównowaŜonego rozwoju współczesnego społeczeństwa. Tymczasem światowe poziomy
emisji gazów cieplarnianych, w tym szczególnie CO2, osiągnęły poziomy, które znacznie
przekraczają najbardziej pesymistyczne scenariusze naukowców, a dynamika zachodzących
przemian klimatycznych okazuje się być większa niŜ przewidywali to klimatolodzy w swoich
prognozach na najbliŜsze lata.
Przedstawione w artykule wyniki inwentaryzacji gazów cieplarnianych w Unii
Europejskiej oraz w Polsce nie napawają zbytnim optymizmem. Wskazują, Ŝe mimo
wieloletnich tendencji spadkowych emisji tych gazów powodów do samozadowolenia nie ma.
Globalna redukcja jest niewystarczająca i powolna, wobec czego koncentracja gazów
cieplarnianych w atmosferze jest w dalszym ciągu zbyt duŜa, aby utrzymać wzrost średniej
temperatury Ziemi poniŜej 20C w stosunku do okresu przedindustrialnego. Ponadto Unia
Europejska, bez zdecydowanych działań politycznych i gospodarczych odnoszących się do
zmian klimatu, będzie miała powaŜne problemy w osiągnięciu strategicznego celu
15
Por. D. S. Arndt, M. O. Baringer, and M. R. Johnson, “State of the Climate in 2009”. Bulletin of the
American Meteorological Society, Vol. 91, No. 7, July 2010. http://www.ncdc.noaa.gov/bams-state-ofthe-climate/2009.php
11
europejskiej polityki energetycznej, jakim jest redukcja GHG o 20% w stosunku do roku
1990.
Wiedza, Ŝe działania w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wpływają na
poprawę klimatu stanowi imperatyw do podjęcia dalszych, bardziej intensywnych działań
zapobiegawczych. Obecne działania Unii Europejskiej w tym zakresie są niewystarczające i
wymagają
ponownego
zdefiniowania,
zwłaszcza
w
aspekcie
osiągnięcia
celów
międzynarodowych redukcji emisji i ustanowienia nowego światowego porozumienia
klimatycznego zastępującego Protokół z Kioto. Aby wesprzeć proces podejmowania
efektywnych działań w tym zakresie, wiedza o sposobach i metodach przeciwdziałania
zmianom klimatycznym powinna zostać rozpowszechniona poza granice społeczności
naukowej.
Wyimek:
Produkcja energii elektrycznej i ciepła jest odpowiedzialna za ok. 50,6% całości emisji
CO2 w Polsce
12