Patomorfologia Rakowiaki (1) Rakowiaki (2)
Transkrypt
Patomorfologia Rakowiaki (1) Rakowiaki (2)
08.06.2015 Patomorfologia Wykład 24 RAKOWIAK prof hab. n. med. Andrzej Marszałek Rakowiaki (1) • najczęstsze objawy: – biegunka, – zaczerwienienie skóry • zwykle rosną powoli przez wiele lat przed rozpoznaniem – występują w większości w przewodzie pokarmowym i rzadko w klatce piersiowej – zachorowanie 1 - 2 przypadki/100,000 osób – mogą być rozpoznane podczas operacji wyrostka robaczkowego • GEP NETs powstają z kk. neuroendokrynnych jelita i trzustki • możliwe przyczyny: mutacje genetyczne (MEN1, MEN2, VHL) guzy neuroendokrynne (NET) Rakowiaki (2) • u większości chorych nie rozpoznaje się guza przed wystąpieniem progresji (przerzuty do wątroby) – chory skarży się przez lata na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – często nieprawidłowa diagnoza są nowotworami pochodzącymi z: • gruczołów endokrynnych (przysadka, przytarczyce, nadnercza), • grup komórek endokrynnych wewnątrz tkanek gruczołowych (tarczyca i trzustka) • rozproszonych komórek endokrynnych przewodu pokarmowego i układu oddechowego (diffuse endocrine system – DES) Histologicznie należą do guzów o typie APUD-oma 1 08.06.2015 Rakowiak Guz neuroendokrynny rozwijający się w narządach pochodzących ze środkowej części pierwotnej cewy jelitowej (prajelita) układ komórek neuroendokrynnych jelita i trzustki jelito - Części przedniej (foregut) grasica, oskrzela, płuca, żołądek, górna część dwunastnicy, trzustka - Części środkowej (midgut) dolna część dwunastnicy, jelito czcze, jelito kręte, wyrostek robaczkowy, okrężnica wstępująca trzustka - Części tylnej (hindgut) poprzecznica i zstępnica, odbytnica • guzy hormonalnie czynne (objawy: wydzielina endokrynnego), – rakowiak (++ serotonina), – insulinoma (++ insulina), – gastrinoma (++ gastryna), – VIPoma (++ VIP), – glukagonoma (++ glukagon), – somatostatinoma (++ somatostatyna), • • • • • • komórki ECL (histamina, CgA, gastrokalcyna) komórki G (gastryna) komórki S (somatostatyna) komórki P (nieznany wydzielany produkt) komórki EC (serotonina, tachykininy i CgA) inne komórki neuroendokrynne i neurony peptydergiczne • • • • • • komórki β (insulina) komórki α (glukagon) komórki D (somatostatyna) komórki F (polipeptyd trzustkowy) komórki pnia w przewodach trzustkowych D1 (nieznany produkt wydzielniczy) gastro-entero-panceatic neuoendocrine tumors GEP/NET 70% / 100% żołądkowo-jelitowo-trzustkowe guzy neuroendokrynne • guzy hormonalnie nieczynne (++ CgA, PP) – guzy hormonalnie nieczynne (bez objawów) Charakterystyka GEP NETs • • • • • • • • rakowiak (~40%) insulinoma (~20%) guzy nieznanego pochodzenia (~15%) gastrinoma (~10%) VIP-oma (~3%) glukagonoma somatostatinoma guzy hormonalnie nieczynne ( 27%) Produkowane hormony Miejsce guza Zesp. rakowiaka Serotonina, tachykinina, bradykinina, histamina Jelito-przedni i środ. odc. VIP-oma Zesp. Verner’aMorrison’a Wazoaktywny peptyd Trzustka Płuca jelitowy (VIP) Glukagonoma Glukagonoma Glukagon Trzustka dwunastnica Gastrinoma Zesp. Zollinger’aEllison’a Gastryna Trzustka dwunastnica Insulinoma Zesp. niedocukrzenia Insulina Trzustka Guz Zespół Rakowiak 2 08.06.2015 gastrinoma (z. Zollinger Ellisona) insulinoma - najczęstszy wyspiak trzustki (kom. B) - objawy : – mały guz <2cm – hipoglikemia (triada Whipple’a: hipoglikemia w głodzeniu +G <45 - 50mg% + ustępowanie objawów po podaniu glukozy) – zaburzenia widzenia (mroczki, podwójne widzenie) – osłabienie – poty – uczucie głodu – otyłość – drżenia – splątanie lub dziwaczne zachowanie • objawy (guz głównie głowy trzustki lub dwunastnicy): - nadkwasota, - biegunka, - zapalenie błony śluzowej i owrzodzenie żołądka, - BAO/MAO > 0,6 • połowa pacjentów rozwija ZZE - mnogie wrzody o nietypowym umiejscowieniu - zapalenie przełyku - nawroty wrzodów po leczeniu farmakologicznym i chirurgicznym - 25% składowa MEN1 VIP-oma (z. Verner-Morrisona) • objawy związane z nadmiarem VIP - VIP-oma duży guz o złośliwym charakterze z komórek AUN – trzustka, układ nerwowy, nadnercza - ciężka wodnista obfita biegunka ( 5-20l/dobę: nie ustępuje po głodzeniu) - odwodnienie, - zaburzenia elektrolitowe (hipokaliemia i achlorhydria) glukagonoma Objawy glukagonoma (z komórek A trzustki): - duży guz > 6cm trzustki sporadycznie XII - zaczerwienienie skóry – pełzający rumień nekrotyczny (erythema necrolyticum migrans) - zapalenie błony śluzowej jamy ustnej - łagodna cukrzyca, - utrata masy ciała, - niedokrwistość - biegunka guzy hormonalnie nieczynne somatostatinoma Somatostatinoma (z komórek D trzustki sporadycznie dwunastnica i jelito cienkie): - duży guz > 5cm (objawy miejscowe) - biegunka - stolce tłuszczowe ze spadkiem masy ciała - kamica żółciowa - łagodna cukrzyca - achlorhydria • • • • • • guzy hormonalnie nieczynne powodują: dużą nieprawidłową masę w jamie brzusznej ból brzucha niedrożność jelita krwawienie z przewodu pokarmowego utratę masy ciała żółtaczkę 3 08.06.2015 GET/NET • I. Sporadyczny • II. Uwarunkowany dziedzicznie: – zespół MEN1 – zespół von Hippel-Lindau – zespół MEN 2 (w szerokim ujęciu NET-MTC) Zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej - MEN1 • patogeneza: MEN 1, (chromosom 11q13) defekt genu koduje białko supresorowe meninę • Narząd zajęty przez guz: 1. przytarczyce – 90% 2. wyspy Langerhansa trzustki, XII-nica - gastrinoma 40%, insulinoma 10% 3. przysadka 50% - prolactinoma (20%) 4. rzadziej kora nadnerczy 25% nieczynne guzy trzustki 20% NET żołądka, oskrzela, grasicy 4