rola pracy socjalnej w przeciwdziałaniu zjawisku wykluczenia

Transkrypt

rola pracy socjalnej w przeciwdziałaniu zjawisku wykluczenia
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej
Województwa Śląskiego
ROLA PRACY SOCJALNEJ
W PRZECIWDZIAŁANIU
ZJAWISKU
WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej
Województwa Śląskiego
ROLA PRACY SOCJALNEJ
W PRZECIWDZIAŁANIU
ZJAWISKU
WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO
praca zbiorowa pod redakcją
Dominiki Błasiak
Iwony Piątkowskiej-Lipki
Katowice 2012
Recenzent
prof. dr hab. Jerzy Krzyszkowski
Redakcja
Dominika Błasiak
Iwona Piątkowska-Lipka
Projekt okładki
Krzysztof Ciupek
Redakcja, korekta,
skład, łamanie i przygotowanie do druku
Kolor Design Multimedia Group
[email protected]
ISBN 978-83-926737-4-3
Copyright © by Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego
Publikacja wydana w ramach projektu systemowego „Kształcenie i doradztwo
dla kadr pomocy i integracji społecznej województwa śląskiego” realizowanego
przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego.
Druk
Drukarnia „WDN”, Wrocław
Spis treści
Wstęp���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9
Wykluczenie społeczne – zarys zjawiska ���������������������������������������������������������������������������� 11
Halina Misiewicz
Część I PRACOWNIK SOCJALNY JAKO PROFESJA
Kształcenie i doskonalenie zawodowe jako wyznacznik
profesjonalnej pomocy wobec osób wykluczonych społecznie�������������������������������� 25
Anna Zasada-Chorab
Prestiż zawodu pracownika socjalnego
w polskim systemie pomocy społecznej ������������������������������������������������������������������������������ 33
Piotr Gierek
Etapy doświadczania pracy socjalnej������������������������������������������������������������������������������������� 47
Beata Żukowska
Część II
METODY I NARZĘDZIA PRACY
PRACOWNIKA SOCJALNEGO
Znaczenie relacji w pracy socjalnej������������������������������������������������������������������������������������������ 53
Blanka Długi
Coaching w pracy socjalnej.
Jakie mogą być źródła oporu przed uczestnictwem
w procesie coachingu?�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 71
Renata Gawłowska
Coaching i „Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach”
w pracy socjalnej ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 77
Katarzyna Rewucka
Czy mediację można zastosować w pracy zespołu interdyscyplinarnego?������� 84
Ewa Krytowska
Opracowanie planu pracy – wyzwanie dla klienta
i pracownika socjalnego ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 90
Agnieszka Kaintoch
Rola pracownika socjalnego przy zawieraniu,
monitorowaniu, ewaluacji kontraktu ������������������������������������������������������������������������������������ 96
Anna Rudzka
Refleksje wokół „Rozmów o rozwiązaniach” autorstwa Petera de Jonga
i Insoo Kim Berga oraz sugestie dostosowania metody do reguł w relacjach
interpersonalnych Polaków������������������������������������������������������������������������������������������������������� 101
Leszek Trzaska
Część III
PRACA SOCJALNA Z RÓŻNYMI KATEGORIAMI KLIENTÓW
Praca socjalna a człowiek w podeszłym wieku��������������������������������������������������������������� 133
Zofia Szarota
Codzienna praca pracownika socjalnego
w Domu Pomocy Społecznej „Senior” w Rudzie Śląskiej����������������������������������������� 150
Natalia Raźniewska, Anna Heda, Grzegorz Śledziona
Działalność świetlicy dla dzieci romskich w Zawierciu��������������������������������������������� 154
Kamila Grabowska
Część IV
PRACA Z RODZINĄ
Praca z osobami i rodzinami w sytuacji kryzysowej���������������������������������������������������� 161
Jarosław Tarnowski
Wdrożenie metody pracy „Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach”
w projekcie „Asystent rodziny” w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej
w Częstochowie�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 172
Wiesława Krauze
Spis treści
Wskazania do pracy z rodziną w paradygmacie systemowym,
czyli o tym, jak nie przestraszyć się rodzinnego upiora��������������������������������������������� 182
Damian Zdrada
Podejście systemowe w pracy z rodziną wieloproblemową������������������������������������ 194
Elżbieta Nowak
Praca socjalno-wychowawcza i terapeutyczna
z rodziną z wieloma problemami������������������������������������������������������������������������������������������� 202
Izabela Krasiejko
Część V PARTNERSTWO LOKALNE NA RZECZ POMOCY
OSOBOM STARSZYM, NIEPEŁNOSPRAWNYM I CHORYM
W ŚRODOWISKU ICH ZAMIESZKANIA
Starość jako wyzwanie dla pracy socjalnej w środowisku lokalnym������������������ 223
Ryszard Majer
Praca socjalna a partnerstwo lokalne na rzecz osób potrzebujących������������������ 235
Aleksandra Piątek
Codzienna praktyka i działania pomocowe
w ramach partnerstwa lokalnego na rzecz osób starszych,
niepełnosprawnych i chorych��������������������������������������������������������������������������������������������������� 241
Marcin Kompert
Część VI PRACOWNIK SOCJALNY JAKO ANIMATOR ZMIAN
W ŚRODOWISKU LOKALNYM – JEGO ROLA I ZNACZENIE
W REALIZACJI PROGRAMÓW AKTYWNOŚCI LOKALNEJ
Aktywizowanie kapitału społecznego w projektach
organizowania społeczności lokalnej na przykładzie rewitalizacji���������������������� 249
Witold Mandrysz
Doświadczenie i praktyka pracownika socjalnego w realizacji PAL������������������� 262
Katarzyna Flak, Justyna Orłowska, Michał Szydłowski, Katarzyna Trzewiczek
„Człowiek – najlepsza inwestycja”– doświadczenia z organizacji wolontariatu
w Szopienicach oraz realizacji programu Centrum Aktywności Lokalnej
w Szopienicach����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������268
Agnieszka Rzepecka
Ewaluacja w projektach systemowych ośrodków pomocy społecznej
(na przykładzie projektów realizowanych
w gminach województwa śląskiego)������������������������������������������������������������������������������������285
Krystyna Faliszek
po kl – szansa czy zagrożenie dla pomocy społecznej? ���������������������������������������299
Monika Struska–Bancerz
O autorach�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������304
Wstęp
Jednym z najważniejszych wyzwań współczesnej polityki społecznej jest przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Zgodnie z definicją przyjętą w Narodowej Strategii Integracji Społecznej dla Polski (2003 r.) wykluczenie społeczne to „sytuacja uniemożliwiająca lub znacznie utrudniająca jednostce lub
grupie zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób...”.
Działania mające na celu łagodzenie zjawiska wykluczenia społecznego
znalazły się w zapisach różnych dokumentów strategicznych na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym. Realizowanych jest wiele inicjatyw i projektów ukierunkowanych na ograniczenie jego skali. Podejmują je zarówno
jednostki publiczne, ustawowo powołane do wspierania osób w procesie przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, jak również organizacje społeczne
i pozarządowe.
Niezwykle ważną, gdyż oddziałującą bezpośrednio na środowisko zagrożone lub dotknięte wykluczeniem społecznym, rolę odgrywa praca socjalna.
Ma ona na celu (zgodnie z ustawą o pomocy społecznej) pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Oprócz stosowanych tradycyjnych metod
pracy socjalnej, w obecnej aktywnej polityce społecznej obserwuje się adaptowanie nowych podejść i rozwiązań, takich jak: coaching, podejście skoncentrowane na rozwiązaniach, partnerstwa lokalne czy programy aktywności lokalnej. Na wprowadzanie innowacji i rozszerzanie działań niebagatelny wpływ
ma z pewnością szeroki dostęp do środków Unii Europejskiej, w szczególności
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
9
Wstęp
Przygotowując się do wydania publikacji, Regionalny Ośrodek Polityki
Społecznej Województwa Śląskiego na początku 2012 roku zwrócił się z prośbą do instytucji pomocy i integracji społecznej oraz pracowników naukowych
o opracowanie artykułów na temat szeroko rozumianej pracy socjalnej. W rezultacie udało się zgromadzić materiał, który zawiera zarówno teoretyczne
podstawy pracy socjalnej, jak i praktyczne doświadczenia związane z codzienną pracą na rzecz osób zagrożonych lub już dotkniętych wykluczeniem społecznym. W publikacji zamieszczono 27 artykułów, których zawartość pozwoliła zrealizować cel, jaki przyświecał tej inicjatywie wydawniczej – utworzenie
swoistego kompendium wiedzy na temat pracy socjalnej w jej współczesnym
wymiarze. Znajdą w niej Państwo refleksje na temat zawodu pracownika socjalnego, opisy i przykłady wykorzystywanych od dawna oraz wprowadzanych
w nowoczesnej pracy socjalnej metod i narzędzi pracy, doświadczenia z pracy
z różnymi grupami klientów, ze szczególnym uwzględnieniem rodziny. Będą
Państwo mieli również możliwość zapoznania się z efektami działań pracowników socjalnych podejmowanych w ramach programów aktywności lokalnej
oraz współpracy różnych instytucji i środowisk na rzecz osób starszych, niepełnosprawnych i chorych w ramach partnerstw lokalnych. Publikację kończą
artykuły podejmujące temat wykorzystywania środków Unii Europejskiej pochodzących z Europejskiego Funduszu Społecznego w projektach systemowych
instytucji pomocy społecznej.
Wydanie publikacji jest integralną częścią realizowanego przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego w ramach Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki projektu systemowego „Kształcenie i doradztwo
dla kadr pomocy i integracji społecznej województwa śląskiego”, którego celem jest wzrost jakości kompetencji zawodowych pracowników realizujących
zadania pomocy i integracji społecznej.
Mamy nadzieję, że dzięki zaprezentowaniu zarówno rozważań teoretyków,
jak i spostrzeżeń praktyków opartych na ich własnych doświadczeniach zawodowych, oddana w Państwa ręce książka stanie się cennym źródłem wiedzy
na temat roli pracy socjalnej w przeciwdziałaniu zjawisku wykluczenia społecznego oraz inspiracją do podejmowania skutecznej pracy na rzecz osób nim
dotkniętych.
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej
Województwa Śląskiego

Podobne dokumenty