Materiał nauczania

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
322[12]/T,SP/MENiS/2005.
PROGRAM NAUCZANIA
TECHNIK MASAŻYSTA 322[12]
Zatwierdzam
Minister Edukacji Narodowej i Sportu
Warszawa 2005
.
Autorzy:
mgr Ewa Łoś
mgr Jadwiga Szaniawska-Chydzińska
mgr Teresa Wawrzyczek
mgr Adam Zborowski
Recenzenci:
dr hab. Aleksander Kubinyi
dr n. med. Robert Latosiewicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Cencelewicz
mgr Kazimiera Tarłowska
2
Spis treści
I. Plany nauczania……………………………………………………...
4
II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych......................
6
1.
Anatomia i fizjologia…………………………………………….
2.
Zdrowie publiczne……………………………………………… 15
3.
Wybrane zagadnienia kliniczne………………………………. 21
4.
Wybrane zagadnienia z fizjoterapii…………………………… 32
5.
Podstawy psychologii………………………………………….. 41
6.
Teoria masażu………………………………………………….. 48
7.
Pracownia masażu…………………………………………….. 55
8.
Zajęcia praktyczne……………………………………………... 65
9.
Podstawy prawa i ekonomiki………………………………….. 72
10.
Praktyka zawodowa……………………………………………. 78
3
6
I. PLANY NAUCZANIA
PLAN NAUCZANIA
Dwuletnia szkoła policealna
Zawód: technik masażysta 322[12]
Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie
Dla młodzieży
Lp.
Przedmiot nauczania
Dla dorosłych
Liczba
Liczba godzin
godzin
tygodniowo
tygodniowo
w dwuletnim
w dwuletnim
okresie
okresie
nauczania
nauczania
Liczba godzin
tygodniowo
w semestrze
Semestry I-IV
Semestry I – IV
1. Anatomia i fizjologia
2. Zdrowie publiczne
3. Wybrane zagadnienia
kliniczne
4. Wybrane zagadnienia z
fizjoterapii
5. Podstawy psychologii
6. Teoria masażu
7. Pracownia masażu
8. Zajęcia praktyczne
9. Podstawy prawa i ekonomiki
Forma
stacjonarna
6
1
4
8
2
2
4
1
3
2
3
2
4
8
1,5
6
2
3
2
2
4,5
3,5
3
2
6
-
4
2
8
-
2
6
8
2
2
6
8
1
3,5
4
13
8
1,5
2,5
3
10
6
1
Razem godzin zajęć edukacyjnych 25
25
25
25
50
37
Praktyka zawodowa w IV semestrze – 2 tygodnie
4
PLAN NAUCZANIA
Czteroletnie technikum dla niewidomych i słabo widzących
Zawód: technik masażysta 322[12]
Podbudowa programowa: gimnazjum
Dla młodzieży
Liczba godzin tygodniowo
w czteroletnim okresie
nauczania
Lp.
Przedmioty nauczania
Klasy I -IV
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Anatomia i fizjologia
Zdrowie publiczne
Wybrane zagadnienia kliniczne
Wybrane zagadnienia z fizjoterapii
Podstawy psychologii
Teoria masażu
Pracownia masażu
Zajęcia praktyczne
Podstawy prawa i ekonomiki
8
1,5
6
4,5
3,5
4
13
8
1,5
Razem
50
Praktyka zawodowa w IV klasie – 2 tygodnie po 6 godzin dziennie.
Ze względu na specyfikę kształcenia osób niewidomych i słabo widzących plan
nauczania przedstawiony jest w formie zblokowanej.
Proponowany plan nauczania dla szkoły policealnej może być wskazówką do
opracowania szczegółowego planu nauczania dla technikum.
5
II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW
ZAWODOWYCH
ANATOMIA I FIZJOLOGIA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii,
− scharakteryzować budowę komórek i zachodzące w nich procesy
fizjologiczne,
− określić rodzaje i funkcje tkanek,
− scharakteryzować postawę ciała człowieka,
− określić różnice w budowie ciała zależne od typu konstytucjonalnego,
płci i wieku,
− określić położenie układów i narządów w odniesieniu do okolic, linii,
osi i płaszczyzn ciała,
− scharakteryzować budowę i fizjologię układu narządu ruchu,
− scharakteryzować budowę i funkcje skóry,
− scharakteryzować budowę i fizjologię układu nerwowego,
− scharakteryzować budowę i fizjologię układu krążenia,
− przedstawić
schemat
unaczynienia
tętniczego,
żylnego
i limfatycznego,
− określić skład oraz rolę krwi i limfy,
− scharakteryzować budowę i fizjologię układu oddechowego,
− scharakteryzować budowę i fizjologię układu pokarmowego,
− scharakteryzować budowę i fizjologię układu moczowego,
− scharakteryzować funkcję nerek,
− scharakteryzować budowę i fizjologię układu płciowego,
− scharakteryzować budowę i czynność wydzielniczą gruczołów
dokrewnych,
− scharakteryzować budowę i fizjologię narządów zmysłów.
Materiał nauczania
1. Wiadomości wstępne
Podstawowa terminologia z zakresu anatomii i fizjologii człowieka.
Ogólna budowa ciała człowieka. Prawa fizjologiczne organizmu
człowieka. Istota procesów fizjologicznych.
6
2. Komórki i tkanki
Budowa i funkcje komórki. Podział tkanek. Budowa i funkcje tkanki
nabłonkowej, łącznej i mięśniowej.
Ćwiczenia:
• Obserwowanie budowy komórek i tkanek pod mikroskopem lub na
rysunkach wypukłych, wykazywanie różnic w ich budowie.
3. Postawa ciała człowieka
Typy konstytucjonalne budowy ciała. Okolice i linie ciała. Osie
i płaszczyzny ciała. Kierunki i położenia w przestrzeni. Określenie
postawy prawidłowej. Zmiany postawy ciała w rozwoju osobniczym.
Topografia układów i narządów wewnętrznych.
Ćwiczenia:
• Określanie okolic i linii ciała na modelach anatomicznych człowieka.
• Wyznaczanie osi i płaszczyzn na modelach.
• Obserwowanie różnic w budowie ciała człowieka, zależnych od typów
konstytucjonalnych, płci i wieku.
4. Układ narządu ruchu
Budowa i funkcje szkieletu człowieka. Typy i funkcje kości. Połączenia
kości. Budowa i rodzaje stawów. Rola torebek stawowych i więzadeł.
Podział kośćca. Kości kręgosłupa – połączenia. Budowa i rola jądra
miażdżystego. Kości i stawy: klatki piersiowej, obręczy kończyny górnej
i części wolnej, obręczy i części wolnej kończyny dolnej. Kości czaszki –
rodzaje, połączenia. Budowa, kształt i właściwości mięśni szkieletowych.
Mechanika mięśni. Lokalizacja i czynności mięśni: głowy, szyi, grzbietu,
klatki piersiowej, brzucha, kończyny górnej i kończyny dolnej.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie budowy tkanki kostnej.
• Określanie właściwości fizycznych i składu chemicznego kości.
• Rozróżnianie kształtów i rodzajów kości na modelach.
• Wskazywanie połączeń kości pełnych i jamowych oraz rodzajów
stawów na modelach.
• Wskazywanie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa na modelach
i charakteryzowanie różnic w budowie klatki piersiowej.
• Wskazywanie elementów kośćca na modelach.
• Rozpoznawanie mięśni i ich umocowania na modelach oraz
określanie ich funkcji ruchowej.
7
•
Określanie ruchomości
górnych i dolnych.
kręgosłupa,
klatki
piersiowej,
kończyn
5. Skóra
Budowa skóry. Twory nabłonkowe skóry. Budowa i funkcje gruczołów
potowych i łojowych oraz włosów i paznokci.
6. Układ nerwowy
Budowa i funkcje układu nerwowego. Podział układu nerwowego –
topograficzny i czynnościowy. Budowa i funkcje tkanki nerwowej.
Budowa i rodzaje nerwów – różnice morfologiczne i czynnościowe.
Przewodzenie impulsów. Transmitery pobudzające i hamujące. Łuk
odruchowy. Synapsy. Budowa i podział funkcjonalny receptorów. Czucie
eksteroceptywne. Czucie proprioceptywne. Czucie interoceptywne.
Ośrodkowy układ nerwowy. Budowa rdzenia kręgowego i jego funkcja.
Budowa i podział mózgowia. Lokalizacja jąder czuciowych i ruchowych.
Twór siatkowaty. Charakterystyka i rozmieszczenie ośrodków w korze
mózgowej i móżdżku. Drogi ruchowe, czuciowe, kojarzeniowe –
znaczenie funkcjonalne. Komory mózgu i kanał rdzeniowy. Krążenie
płynu mózgowo-rdzeniowego. Rola tkanki glejowej. Opony mózgowordzeniowe. Obwodowy układ nerwowy. Topografia unerwienia
obwodowego. Nerwy rdzeniowe. Sploty nerwowe. Nerwy czaszkowe –
podział i funkcje. Budowa i funkcje autonomicznego układu nerwowego.
Ośrodki i zwoje nerwowe – podział i lokalizacja. Zakres unerwienia.
Ćwiczenia:
• Rozróżnianie kształtów komórek nerwowych.
• Obserwowanie budowy synapsy i receptorów na tablicach
i rysunkach wypukłych.
• Przedstawianie budowy zewnętrznej i w przekroju poprzecznym
rdzenia kręgowego, nerwów rdzeniowych.
• Analizowanie topografii unerwienia obwodowego somatycznego
i autonomicznego przedstawionego w atlasie anatomicznym, na
rysunkach wypukłych oraz w programach komputerowych.
7. Układ krążenia
Budowa i funkcje układu krążenia – duży krwiobieg, mały krwiobieg,
układ wrotny. Budowa i rodzaje naczyń krwionośnych. Budowa i praca
serca. Unaczynienie i unerwienie serca. Budowa i funkcje układu
chłonnego. Topografia naczyń chłonnych. Lokalizacja i budowa węzłów
chłonnych. Budowa narządów paralimfatycznych – śledziona, migdałki,
szpik kostny. Proces wytwarzania limfocytów. Funkcje, właściwości
fizyczne i chemiczne krwi. Elementy morfotyczne krwi. Osocze. Proces
8
krzepnięcia krwi. Układ krwiotwórczy. Układ grup krwi. Układ Rh. Tętno,
ciśnienie tętnicze krwi. Regulacje krążenia krwi.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie budowy serca i wskazywanie poszczególnych
jego części na modelach.
• Analizowanie topografii naczyń krwionośnych i chłonnych
przedstawionych na modelach, w atlasie anatomicznym i na tablicach
wypukłych oraz w programach komputerowych.
• Dokonywanie pomiaru tętna.
• Dokonywanie pomiaru tętniczego ciśnienia krwi .
8. Układ oddechowy
Topografia dróg oddechowych. Budowa i funkcje dróg oddechowych.
Budowa i rola płuc. Opłucna i jej znaczenie. Proces oddychania
zewnętrznego i wewnętrznego. Wentylacja płuc. Pojemność płuc –
rodzaje. Wymiana gazowa. Transport gazów. Regulacja oddychania.
Podstawowa przemiana materii. Czynniki wpływające na zwiększenie
podstawowej przemiany materii.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie topografii układu oddechowego przedstawionego
na modelach, tablicach wypukłych i w atlasie anatomicznym oraz
w programach komputerowych.
• Wykonywanie pomiarów objętości klatki piersiowej w fazie wdechu
i po wydechu.
• Wykonywanie pomiarów pojemności życiowej płuc.
9. Układ pokarmowy
Topografia i funkcje układu pokarmowego. Podział odcinkowy układu
pokarmowego. Budowa i funkcje jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka,
jelit oraz wątroby i trzustki. Rola otrzewnej. Kontrola ilości
przyjmowanych pokarmów. Trawienie pokarmów – rola śliny, soku
żołądkowego, trzustkowego, żółci i soku jelitowego. Hormony żołądkowo
- jelitowe, przekaźniki chemiczne – kontrola wydzielania soków
trawiennych. Proces wchłaniania i wydalania.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie budowy układu pokarmowego.
• Wskazywanie poszczególnych elementów układu pokarmowego na
modelach, tablicach wypukłych, w atlasie anatomicznym
i w programach komputerowych.
9
10. Metabolizm
Przemiana materii. Przemiana białek, węglowodanów, tłuszczów, wody
i soli mineralnych. Znaczenie witamin. Przemiana energii – metody jej
pomiaru. Bilans cieplny. Regulacja temperatury ciała.
11. Układ moczowy
Topografia i rola układu moczowego. Budowa makroskopowa
i mikroskopowa nerek. Powstawanie i skład moczu. Mechanizmy
regulujące gospodarkę wodną i elektrolitową. Resorpcja i sekrecja
kanalikowa. Wpływ hormonów i enzymów na czynności nerek. Budowa
i funkcje: moczowodu, pęcherza moczowego, cewki moczowej. Proces
wydalania moczu.
Ćwiczenia:
• Wyjaśnianie budowy i rozpoznawanie narządów układu moczowego
na modelach, tablicach, rysunkach wypukłych, w atlasie
anatomicznym oraz w programach komputerowych.
12. Układ płciowy
Rola układu płciowego. Budowa i funkcje męskich narządów płciowych –
wewnętrznych i zewnętrznych. Hormony płciowe męskie. Narządy
płciowe żeńskie wewnętrzne – topografia i budowa. Hormony płciowe
żeńskie. Cykl owulacyjny. Budowa i funkcje narządów płciowych
żeńskich zewnętrznych. Budowa sutka. Zapłodnienie. Ciąża. Poród.
Połóg i laktacja.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie budowy narządów płciowych męskich i żeńskich.
• Określanie umiejscowienia i wyjaśnianie budowy narządów płciowych
żeńskich i męskich przedstawionych na modelach, tablicach,
rysunkach wypukłych, w atlasie anatomicznym oraz w programach
komputerowych.
13. Układ wewnątrzwydzielniczy
Rodzaje i lokalizacja gruczołów dokrewnych. Budowa i funkcje
wydzielnicze gruczołów dokrewnych. Rodzaje hormonów i ich wpływ na
funkcjonowanie organizmu człowieka. Kontrola i regulacja równowagi
homeostatycznej ustroju.
14. Narządy zmysłów
Rola narządów zmysłów. Budowa gałki ocznej. Układ optyczny oka.
Akomodacja oka. Konwergencja oczu. Czynność siatkówki. Pole
widzenia. Przewodzenie impulsów do ośrodka wzroku. Kontrola ruchów
10
gałki ocznej. Budowa i funkcje: powiek, spojówek, dróg i gruczołu
łzowego.
Budowa i funkcja narządu słuchu. Rezonans fal akustycznych. Odbiór
impulsów słuchowych – drogi przewodzenia do kory mózgowej. Budowa
i funkcje błędnika. Drogi przewodzenia impulsów z błędnika.
Zmysł powonienia. Lokalizacja komórek węchowych. Nici węchowe
i drogi przewodzenia impulsów węchowych.
Zmysł smaku. Budowa i rozmieszczenie kubków smakowych w błonie
śluzowej języka.
Środki dydaktyczne
Model szkieletu człowieka.
Model człowieka do ćwiczeń z zakresu anatomii.
Preparaty mikroskopowe.
Zdjęcia radiologiczne.
Modele i tablice anatomiczne.
Rysunki narządów i układów anatomicznych na druku wypukłym.
Atlasy i albumy anatomiczne.
Filmy dydaktyczne.
Foliogramy.
Programy komputerowe z zakresu anatomii i fizjologii.
Uwagi o realizacji
Program nauczania przedmiotu obejmuje treści z zakresu budowy
i funkcjonowania organizmu człowieka. Celem jego realizacji jest
wyposażenie uczniów w usystematyzowaną wiedzę o budowie ludzkiego
ciała, mechanizmach jego funkcjonowania, wzajemnych powiązaniach
i zależnościach między poszczególnymi układami i narządami. Pozwoli
to na zrozumienie zjawisk zachodzących w organizmie w czasie
i po wykonaniu masażu, ułatwi i ukierunkuje obserwację reakcji pacjenta.
Pozwoli również na modyfikację metod i technik pracy oraz
dostosowanie ich do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta.
Wiedza z zakresu anatomii i fizjologii człowieka jest niezbędna do
realizacji przedmiotów: Wybrane zagadnienia kliniczne, Wybrane
zagadnienia z fizykoterapii, Teoria masażu, Pracownia masażu, Zajęcia
praktyczne i Praktyka zawodowa.
Program przedmiotu powinien być realizowany systematycznie
w ciągu czterech semestrów. Należy tak zaplanować pracę, aby
większość zagadnień zrealizować przed rozpoczęciem zajęć
praktycznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na treści dotyczące
układu narządu ruchu.
Zajęcia powinny odbywać się w pracowni przedmiotowej wyposażonej
w środki dydaktyczne dostosowane do potrzeb wszystkich uczniów.
11
Przed przystąpieniem do realizacji programu należy dokonać analizy
treści nauczania, dobrać metody nauczania oraz przygotować pomoce
dydaktycznych i zaplanować pracę. Zapoznanie uczniów z celami
kształcenia zapewni aktywny ich udział w procesie nauczania.
W procesie dydaktycznym proponuje się stosowanie następujących
metod nauczania:
− wykład informacyjny,
− wykład problemowy,
− wykład konwersatoryjny,
− pokaz z objaśnieniem,
− dyskusja dydaktyczna,
− ćwiczenia przedmiotowe.
Treści programowe, metody nauczania i pomoce dydaktyczne należy
dostosować do możliwości percepcyjnych uczniów z zaburzeniami
widzenia.
W czasie ćwiczeń nauczyciel powinien pracować indywidualnie
z każdym niewidomym uczniem. Podczas zajęć z miologii nauczyciel
wskazuje uczniowi miejsca umocowania mięśni i wyznacza kierunek
przebiegu włókien mięśniowych. Ćwiczenia z zakresu czynności mięśni
proponuje się demonstrować bezpośrednio na uczniach.
Podczas realizacji treści programowych dotyczących skóry i tkanki
podskórnej nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na różnice
w jej budowie. Różnice te można określić podczas badania palpacyjnego
określonych okolic ciała (grzbiet nosa, pięta, policzki).
Omawiając budowę narządów wewnętrznych nauczyciel powinien
wskazywać ich położenie w odniesieniu do powierzchni ciała tak, aby
niewidomy uczeń wiedział, na jakim narządzie pośrednio układa ręce.
Wskazane jest korzystanie z modeli anatomicznych człowieka
umożliwiających wyjmowanie określonych narządów. Narządy powinny
być zbliżone wielkością i kształtem do naturalnych, z możliwością ich
otworzenia i poznania wnętrza. Taki sposób realizacji programu wymaga
od uczniów jednoczesnego zaangażowania słuchu, dotyku i wyobraźni
przestrzennej.
Dla uczniów niewidomych proponuje się wprowadzenie ćwiczeń
modelowania w plastelinie, poznanych przez nich narządów. Ułatwi to
porównanie ich wyobrażeń z rzeczywistym kształtem i wielkością
poszczególnych organów.
Podczas realizacji programu przedmiotu proponuje się prowadzenie
kilku ćwiczeń podsumowujących nabytą wiedzę. Charakteryzując na
przykład kończynę górną należy podać topografię i funkcję określonych
mięśni, wskazać przebieg nerwów, naczyń krwionośnych.
12
Realizując program przedmiotu anatomia i fizjologia powinno się
zwracać uwagę nie tylko na opanowanie umiejętności, lecz także na
kształtowanie postaw i rozwijanie zainteresowań uczniów.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych
działów tematycznych.
Lp.
Działy tematyczne
Orientacyjna liczba godzin
Zajęcia
teoretyczne Ćwiczenia
Ogółem
1. Wiadomości wstępne
2. Komórki i tkanki
6
6
4
6
10
3. Postawa ciała
człowieka
4. Układ narządu ruchu
5. Skóra
6. Układ nerwowy
7. Układ krążenia
8. Układ oddechowy
9. Układ pokarmowy
10. Metabolizm
11. Układ moczowy
12. Układ płciowy
13. Układ
wewnątrzwydzielniczy
14. Narządy zmysłów
Razem
4
6
10
50
6
50
6
6
4
4
4
4
4
68
18
6
6
6
4
2
-
118
6
68
12
12
10
4
8
6
4
6
160
4
124
10
284
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel przedmiotu może wprowadzić
pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do specyfiki
i wymagań danej szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów. Systematyczne
13
ocenianie dostarczy nauczycielowi informacji o osiągnięciach uczniów
i umożliwi skuteczne kierowanie procesem kształcenia.
Oceny osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych,
− sprawdzianów pisemnych,
− testów dydaktycznych oraz obserwacji czynności i zaangażowania
uczniów podczas ćwiczeń.
Podczas oceniania należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość
wypowiedzi, posługiwanie się poprawną terminologią, poprawność
wykonania ćwiczeń. Ocena osiągnięć szkolnych powinna aktywizować
i mobilizować do pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela.
Dokonując oceny wiedzy uczniów nauczyciel szczególną uwagę
powinien zwrócić na umiejętności:
− charakteryzowania budowy różnego rodzaju komórek i tkanek oraz
określania ich funkcji w organizmie,
− charakteryzowania budowy i fizjologii układów i narządów,
− określania prawidłowej postawy ciała człowieka i położenia
poszczególnych części ciała, narządów i układów,
− określania składu i roli płynów tkankowych,
− wyjaśniania wpływu hormonów na funkcjonowanie organizmu,
− charakteryzowania czynności narządów zmysłów.
Ocena końcowa powinna być wynikiem ocen uzyskanych na
wszystkich etapach sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy
dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Gołąb B.K.: Podstawy anatomii człowieka. PZWL, Warszawa 2005
Gołąb B.K.: Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego.
PZWL, Warszawa 2004
Krechowiecki A., Czerwiński F.: Zarys anatomii człowieka. PZWL,
Warszawa 1997
Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL,
Warszawa 2003
Sokołowska - Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2003
Traczyk Wł. Z.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2002
Traczyk Wł. Z.: Słownik fizjologii człowieka. PZWL, Warszawa 2000
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
14
ZDROWIE PUBLICZNE
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− posłużyć się terminologią z zakresu zdrowia publicznego,
− określić działania wchodzące w zakres zdrowia publicznego,
− scharakteryzować czynniki wpływające na stan zdrowia jednostki
i zbiorowości,
− określić przyczyny powstawania i drogi szerzenia się chorób,
− scharakteryzować drobnoustroje chorobotwórcze,
− określić rolę drobnoustrojów w organizmie człowieka,
− scharakteryzować mechanizmy odpornościowe i ich znaczenia dla
zdrowia i życia człowieka,
− określić wpływ środowiska naturalnego, zamieszkania, nauki i pracy
na zdrowie człowieka,
− zapobiec negatywnemu wpływowi czynników środowiskowych
na funkcjonowanie organizmu człowieka,
− zapromować zdrowy styl życia wśród pacjentów i współpracowników,
− scharakteryzować cele, zadania i kierunki działań profilaktycznych,
− wdrożyć działania profilaktyczne eliminujące czynniki ryzyka choroby,
− wdrożyć edukację zdrowotną w zakresie zachowań prozdrowotnych,
− scharakteryzować sytuację zdrowotną populacji polskiej,
− scharakteryzować cele i zadania polityki zdrowotnej państwa.
Materiał nauczania
1. Problematyka zdrowia publicznego
Zakres i cel przedmiotu. Podstawowe pojęcia: zdrowie, zdrowie jednostki
i zbiorowości, warunki zdrowotne, zachowania zdrowotne, zdrowy styl
życia, potrzeby zdrowotne, problemy zdrowotne, choroba, ochrona
zdrowia, opieka zdrowotna, promocja zdrowia, kultura zdrowotna, opieka
medyczna, medycyna zapobiegawcza, medycyna środowiskowa,
zdrowie publiczne. Czynniki wpływające na kształtowanie stanu zdrowia
jednostki i zbiorowości. Źródła i drogi szerzenia się chorób.
2. Drobnoustroje chorobotwórcze
Podstawowe pojęcia: chorobotwórczość, zakażenie, rezerwuar
zarazków, źródło i droga zakażenia, epidemia, endemia, pandemia,
okres zaraźliwości, nosicielstwo.
15
Podział drobnoustrojów wywołujących choroby zakaźne u ludzi.
Charakterystyka bakterii, wirusów, riketsji, grzybów, pasożytów.
Odporność organizmu, rodzaje odporności. Uodpornianie czynne –
szczepionki swoiste i nieswoiste. Uodpornianie bierne – surowice
odpornościowe. Wpływ czynników fizykochemicznych na właściwości
biologiczne drobnoustrojów – dezynfekcja, sterylizacja. Aseptyka,
antyseptyka. Zakażenia szpitalne – źródła i profilaktyka.
Ćwiczenia
• Charakteryzowanie bakterii i
i preparatów mikroskopowych.
wirusów
na
podstawie
zdjęć
Środowisko a zdrowie człowieka
Podstawowe pojęcia: środowisko naturalne, zagrożenia ekologiczne.
Ekologiczne uwarunkowania zdrowia. Zagrożenia ekologiczne –
programy ochrony środowiska. Środowiskowe uwarunkowania zdrowia
populacji. Wymagania sanitarno – epidemiologiczne dotyczące
powietrza, wody, gleby. Najczęstsze zanieczyszczenia środowiska –
zagrożenia
zdrowotne.
Wpływ
czynników
klimatycznych
i pogodowych na stan zdrowia. Programy profilaktyczne i promujące
zdrowie. Wpływ higieny osobistej na zdrowie człowieka. Ochrona
zdrowia w zakładzie pracy. Zasady racjonalnego żywienia.
Ćwiczenia:
• Analizowanie zagrożeń ekologicznych w miejscu zamieszkania.
• Ocenianie budynku szkolnego pod względem wymagań sanitarnoepidemiologicznych.
4. Promocja zdrowia. Profilaktyka
Promocja zdrowia. Kierunki działań i metody promocji zdrowia.
Profilaktyka – cele, zadania, fazy i kierunki działań. Współczesne
problemy zdrowotne i społeczne. Wybrane zjawiska patologii społecznej
– główne kierunki profilaktyki. Edukacja zdrowotna. Służby sanitarnoepidemiologiczne – cele i zadania.
Ćwiczenia:
• Rozpoznawanie nieprawidłowości w zakresie własnego żywienia,
planowanie działań naprawczych.
5. Polityka zdrowotna państwa
Podstawy epidemiologii. Rola i zadania epidemiologii we współczesnej
medycynie. Mierniki charakteryzujące zjawiska zdrowotne. Źródła wiedzy
16
o zdrowiu. Determinanty zdrowia. Stan zdrowia ludności polskiej –
aktualne problemy zdrowotne kraju, kierunki ich rozwiązywania. Polityka
zdrowotna państwa. Programy zdrowotne – Narodowy Program Zdrowia.
Rola technika masażysty w realizacji programów zdrowotnych.
Organizacja ochrony zdrowia w Polsce.
Środki dydaktyczne
Plansze, tablice.
Foliogramy.
Filmy dydaktyczne.
Czasopisma.
Programy ochrony zdrowia.
Broszury, ulotki, foldery.
Uwagi o realizacji
Program nauczania przedmiotu Zdrowie publiczne obejmuje treści
dotyczące działań związanych z monitorowaniem stanu zdrowia
ludności, profilaktyką chorób, propagowaniem zachowań zdrowotnych
mających na celu poprawę i przedłużanie życia społeczeństwa oraz
polityką zdrowotną państwa.
Celem realizacji programu przedmiotu jest przygotowanie uczniów
do podejmowania działań z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki
i edukacji zdrowotnej. Uczeń powinien współuczestniczyć w tworzeniu
przyjaznych człowiekowi warunków środowiskowych, wskazywać wpływ
czynników biologicznych i środowiskowych na zdrowie i życie człowieka,
identyfikować i eliminować czynniki szkodliwe. Wiedza na temat polityki
zdrowotnej państwa pozwoli uczniom włączyć się w realizację założeń
ochrony zdrowia.
Treści zawarte w poszczególnych działach programowych przedmiotu
powinny być skorelowane z treściami przedmiotów Anatomia i fizjologia,
Wybrane zagadnienia kliniczne i dobrane pod kątem przydatności
w pracy technika masażysty. Ważne jest również ich systematyczne
aktualizowanie, zgodnie z kierunkami polityki zdrowotnej państwa oraz
reformy ochrony zdrowia. Wskazane jest odwoływanie się do wiedzy
uczniów z zakresu ekologii i zachowań prozdrowotnych, nabytej podczas
nauki w szkole średniej.
Realizacja treści programowych umożliwi kształtowanie postaw, takich
jak:
− otwartość na problemy zdrowotne i społeczne jednostki oraz
społeczeństwa,
− odpowiedzialność za zdrowie jednostki i społeczeństwa,
− troska o utrzymanie i potęgowanie własnego zdrowia,
− dbałość o przestrzeganie wymagań sanitarno-higienicznych,
17
− zaangażowanie w prowadzeniu edukacji zdrowotnej,
− systematyczność w realizacji działań profilaktycznych,
− dążenie do doskonalenia umiejętności w zakresie edukacji
zdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyki.
Podczas realizacji działu Problematyka zdrowia publicznego należy
wskazać miejsce zdrowia publicznego w naukach medycznych, ochronie
i promocji zdrowia jednostki i społeczeństwa. Ze względu na dużą ilość
definicji, nauczyciel powinien zachęcać uczniów do ich interpretacji.
Umożliwi to lepsze zrozumienie pojęć zdrowia i choroby oraz ułatwi
zrozumienie celu działań promujących zdrowie i profilaktycznych.
Treści z zakresu mikrobiologii, traktują drobnoustroje chorobotwórcze
jako czynnik środowiskowy, wywierający bezpośredni wpływ na ustrój
człowieka. Dlatego ważne jest wyposażenie uczniów w podstawową
wiedzę z zakresu roli drobnoustrojów w powstawaniu chorób, zjawisk
odpornościowych, nadwrażliwości, uodparnianiu czynnym i biernym.
W trakcie realizacji programu należy wykorzystać zdjęcia, przezrocza
i preparaty mikroskopowe drobnoustrojów.
Charakteryzując środowisko człowieka należy przedstawić wpływ
czynników środowiskowych na życie i zdrowie człowieka, wskazać ich
pozytywną i negatywną rolę oraz wzajemne oddziaływania zachodzące
między człowiekiem a środowiskiem. Szczególną uwagę należy zwrócić
na zagrożenia ekologiczne, ich wpływ na organizm człowieka oraz
sposoby minimalizowania szkodliwego działania. W tym celu można
wykorzystać założenia programów ochrony środowiska naturalnego.
Omawiając wpływ czynników środowiskowych na procesy życiowe
człowieka należy określić wymagania służące zachowaniu zdrowia.
Nauczyciel powinien wyjaśnić zagadnienia związane z utrzymaniem
zdrowego, bezpiecznego i przyjaznego człowiekowi środowiska.
W dziale tematycznym Promocja zdrowia konieczne jest wyjaśnienie,
na czym polega promocja zdrowia, jaki jest udział technika masażysty
w utrzymaniu oraz potęgowaniu zdrowia jednostki i zbiorowości. Należy
wyjaśnić cele, zadania i kierunki działań profilaktycznych w odniesieniu
do konkretnych zagrożeń oraz wyeksponować edukację zdrowotną jako
jedną z form działań na rzecz zachowania zdrowia i przeciwdziałania
jego zagrożeniom.
Należy zwrócić uwagę na rolę zachowań zdrowotnych w ochronie
i promocji zdrowia i podać przykłady takich zachowań w sferze higieny
osobistej, żywienia, miejsca zamieszkania, nauki i pracy.
Podczas realizacji działu Polityka zdrowotna państwa uczniowie
powinni poznać kierunki polityki państwa w dziedzinie ochrony zdrowia,
aktualne
problemy
zdrowotne
społeczeństwa,
kierunki
ich
rozwiązywania, organizację opieki zdrowotnej. Należy zapoznać uczniów
18
z programami zdrowotnymi realizowanymi w Polsce oraz udziałem
technika masażysty w ich realizacji.
Osiągnięcie zaplanowanych celów kształcenia wymaga stosowania
następujących metod nauczania: metody projektów, inscenizacji,
wykładu problemowego, wykładu konwersatoryjnego.
Zajęcia edukacyjne powinny być realizowane w odpowiednio
wyposażonej pracowni. Nauczyciel powinien dysponować podręczną
biblioteczką zaopatrzona w literaturę naukową, popularnonaukową oraz
czasopisma.
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
godzin
Działy tematyczne
na
realizację
Orientacyjna
liczba godzin
Problematyka zdrowia publicznego
Drobnoustroje chorobotwórcze
Środowisko a zdrowie człowieka
Promocja zdrowia. Profilaktyka
Polityka zdrowotna państwa
Razem
10
8
20
10
6
54
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć. Systematyczna ewaluacja powinna dostarczyć informacji
o zakresie i poziomie opanowania umiejętności określonych
w szczegółowych celach kształcenia.
Do sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów proponuje się
stosować: sprawdziany ustne i pisemne, testy osiągnięć szkolnych oraz
obserwację pracy i aktywność uczniów. Należy również zwrócić
szczególną uwagę na sposób realizacji projektów edukacyjnych. Ocena
osiągnięć szkolnych powinna mobilizować uczniów do nauki, motywować
19
do zdobywania wiedzy, kształtować dyscyplinę i poczucie
odpowiedzialności za zdrowie własne i innych.
Dokonując oceny osiągnięć uczniów nauczyciel powinien szczególną
uwagę zwracać na:
− posługiwanie się terminologią z zakresu zdrowia publicznego,
− wykorzystywanie wiedzy z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki,
edukacji zdrowotnej,
− dostrzeganie zagrożeń zdrowia jednostki i społeczeństwa
i planowanie działań profilaktycznych.
Po zakończeniu realizacji programu nauczania przedmiotu nauczyciel
dokonuje oceny końcowej uczniów zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Anusz Z.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. PZWL, Warszawa 1990
Anusz. Z.: Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. PZWL,
Warszawa 1990
Jethon Z.: Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL,
Warszawa 1997
Karski J.(red).: Promocja zdrowia. Wydawnictwo IGNIS, Warszawa 1999
Kierst W.: Nauka o żywieniu zdrowego i chorego człowieka. PZWL,
Warszawa 1994
Korczak C. W. (red.): Higiena – ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa
1994
Marcinkowski J.T. (red.): Podstawy higieny. VOLUMED, Wrocław 1997
Pike S., Forest D.: Promocja zdrowia dla wszystkich. Wydawnictwo
CZELEJ, Lublin 1998
Szewczyński J., Skrodzka Z.: Higiena żywienia. PZWL, Warszawa 1994.
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
20
WYBRANE ZAGADNIENIA KLINICZNE
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− wyjaśnić pojęcie zdrowia i choroby,
− scharakteryzować czynniki chorobotwórcze,
− przedstawić klasyfikację chorób,
− określić przyczyny choroby,
− scharakteryzować przebieg i objawy choroby,
− scharakteryzować
mechanizm
zaburzeń
pojawiających
się
w chorobie,
− scharakteryzować ogólne zasady leczenia chorób,
− scharakteryzować starzenie się ustroju,
− scharakteryzować zaburzenia w krążeniu krwi,
− scharakteryzować proces zapalenia,
− wyjaśnić zjawisko odczynowości i odporności ustroju,
− scharakteryzować zmiany wsteczne,
− scharakteryzować zmiany postępowe,
− scharakteryzować proces nowotworowy,
− określić zaburzenia termoregulacji,
− scharakteryzować zaburzenia przemiany materii,
− scharakteryzować nieurazowe choroby narządu ruchu,
− scharakteryzować
schorzenia
układu
krążenia
i
układu
krwiotwórczego,
− scharakteryzować choroby układu oddechowego,
− scharakteryzować choroby układu pokarmowego,
− scharakteryzować choroby nerek i dróg moczowych,
− scharakteryzować zaburzenia w funkcjonowaniu gruczołów
dokrewnych,
− określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu
u pacjentów ze schorzeniami internistycznymi,
− scharakteryzować choroby ośrodkowego i obwodowego układu
nerwowego,
− określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu
w leczeniu schorzeń neurologicznych,
− scharakteryzować choroby leczone chirurgicznie,
− wskazać możliwości zastosowania masażu w przygotowaniu pacjenta
do operacji i usprawnianiu po zabiegach operacyjnych,
− scharakteryzować
objawy
i
postępowanie
terapeutyczne
w zatruciach,
− udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia.
21
Materiał nauczania
Patologia ogólna
1. Podstawowe pojęcia, stany i procesy patologiczne
Pojęcie zdrowia i choroby. Homeostaza i adaptacja. Czynniki
chorobotwórcze – zewnętrzne i wewnętrzne. Etiologia i patogeneza.
Klasyfikacja
chorób.
Objawy
i
przebieg
choroby.
Zasady
i sposoby leczenia chorób. Starzenie się ustroju. Śmierć człowieka –
rodzaje, znamiona.
2. Zaburzenia krążenia krwi i chłonki
Krwotok – klasyfikacja, przyczyny, następstwa. Niedokrwienie.
Przekrwienie. Zakrzepica, zatorowość. Zawał – rodzaje. Limfotok.
3. Zapalenie
Przyczyny zapalenia. Patofizjologia i patomorfologia zapalenia ostrego.
Zapalenia o przebiegu ostrym – wysiękowe, uszkadzające, wytwórcze.
Zapalenie przewlekłe. Choroby zapalne wielonarządowe – gruźlica,
AIDS.
4. Odczynowość i odporność ustroju
Odczynowość fizjologiczna. Odczynowość patologiczna – swoista
i nieswoista. Reakcje odpornościowe. Odporność – nieswoista i swoista.
Oporność. Reakcje immunologiczne.
5. Zmiany wsteczne
Wady rozwojowe. Zanik – przyczyny. Zwyrodnienie – typy zwyrodnień.
Śmierć komórek, tkanek i narządów w żywym ustroju.
6. Zmiany postępowe
Przerost. Gojenie się tkanek, gojenie się ran. Rozrost. Odrost.
Zaburzenia zróżnicowania komórkowego.
7. Nowotwory
Zaburzenia zróżnicowania komórkowego - metaplazja, dysplazja,
anaplazja. Morfologia nowotworów. Nowotwory złośliwe. Nowotwory
łagodne. Stopnie kliniczne nowotworów. Etiopatogeneza nowotworów stany przedrakowe, czynniki rakotwórcze, przyczyny nowotworów.
8. Zaburzenia termoregulacji
Hipertermia. Kliniczne zespoły hipertermii. Gorączka. Podział gorączki
ze względu na wysokość temperatury. Podział gorączki ze względu
22
na przyczyny. Wpływ gorączki na ustrój. Hipotermia – wpływ hipotermii
na ustrój.
9. Zaburzenia przemiany materii
Zaburzenia podstawowej przemiany materii. Zaburzenia przemiany
białek. Zaburzenia przemiany węglowodanów. Zaburzenia przemiany
tłuszczów. Głodzenie. Zaburzenia gospodarki wodnej – odwodnienie
i przewodnienie ustroju. Zaburzenia gospodarki elektrolitowej.
Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej. Zaburzenia przemiany
mineralnej. Niedobory witaminowe.
Podstawy chorób wewnętrznych
1. Nieurazowe choroby narządu ruchu
Choroby stawów – reumatoidalne zapalenie stawów, choroba
reumatyczna, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Kolagenozy
dotyczące stawów – choroba zwyrodnieniowa stawów, dna moczanowa,
zapalenie tkanek okołostawowych. Choroby kości – osteoporoza.
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.
2. Choroby układu krążenia
Choroby mięśnia sercowego – choroba niedokrwienna serca, zawał
mięśnia sercowego, kardiomiopatie. Wady serca – wrodzone i nabyte.
Zapalne choroby serca – zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia
sercowego, zapalenie osierdzia. Zaburzenia rytmu serca. Zaburzenia
przewodnictwa serca. Niewydolność krążenia – ostra i przewlekła.
Nadciśnienie tętnicze. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania
masażu.
3. Choroby układu krwiotwórczego
Niedokrwistość. Skazy krwotoczne. Choroby rozplemowe układu
krwiotwórczego – białaczka szpikowa, ziarnica złośliwa, białaczka
limfatyczna. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.
4. Choroby układu oddechowego
Objawy chorób – duszność, zaburzenia rytmu oddechowego, sinica,
kaszel. Choroby oskrzeli – zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli,
dychawica oskrzelowa. Choroby płuc – zapalenie płuc, rozedma płuc.
Niewydolność oddechowa. Choroby opłucnej – zapalenie opłucnej.
Nowotwory płuc. Gruźlica. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania
masażu.
23
5. Choroby układu pokarmowego
Choroby przewodu pokarmowego – zapalenie żołądka, choroba
wrzodowa żołądka i dwunastnicy, rak żołądka, zapalenie jelit, zespół
jelita drażliwego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zaparcie stolca.
Choroby wątroby, dróg żółciowych i trzustki – ostre zapalenie wątroby,
marskość wątroby, kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego,
ostre zapalenie trzustki. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania
masażu.
6. Choroby układu moczowego
Niewydolność nerek – ostra i przewlekła. Kamica moczowa. Zapalenie
nerek – odmiedniczkowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek.
Zakażenia układu moczowego. Wskazania i przeciwwskazania
do stosowania masażu.
7.Choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego i przemiany
materii
Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Nadczynność i niedoczynność
gruczołów przytarczycznych. Choroby kory nadnerczy – zespół
Cushinga. Cukrzyca. Otyłość. Anoreksja i bulimia.
8. Zatrucia
Klasyfikacja zatruć. Metody eliminacji trucizn z organizmu. Zatrucia
lekami, alkoholem, tlenkiem węgla, środkami chemicznymi. Zasady
udzielania pierwszej pomocy.
Podstawy chirurgii i ratownictwa
1. Wiadomości wstępne
Wskazania do leczenia operacyjnego. Rodzaje zabiegów operacyjnych.
Czystość chirurgiczna. Zasady przygotowania chorego do zabiegu
operacyjnego. Zasady postępowania pooperacyjnego. Profilaktyka
powikłań pooperacyjnych. Zakażenia chirurgiczne – profilaktyka. Wstrząs
hipowolemiczny. Współudział masażysty w przygotowaniu chorego
do zabiegu operacyjnego i w postępowaniu pooperacyjnym.
2. Chirurgia jamy brzusznej
Objawy chirurgicznych schorzeń jamy brzusznej. Ostre zapalenie
otrzewnej. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Niedrożność jelit.
Nowotwory jelita grubego. Powikłania choroby wrzodowej żołądka –
krwawiący wrzód żołądka, pęknięty wrzód żołądka. Przepukliny.
24
Ostre zapalenie trzustki. Kamica dróg żółciowych. Kamica moczowa.
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.
3. Chirurgia płuc i serca
Wskazania do zabiegów operacyjnych w obrębie płuc. Rak płuc. Ropień
płuca. Ropniak opłucnej. Leczenie chirurgiczne wad serca. Wskazania
i przeciwwskazania do stosowania masażu.
4. Chirurgia naczyń krwionośnych
Choroby naczyń obwodowych – tętniaki, miażdżyca, zakrzepowo –
zarostowe zapalenie tętnic, choroba Raynauda, zatory tętnicze,
zakrzepowe zapalenie żył, żylaki kończyn dolnych. Wskazania
i przeciwwskazania do stosowania masażu.
5. Ortopedia
Zniekształcenia kręgosłupa, szyi, klatki piersiowej, kończyn dolnych.
Choroby narządu ruchu. Zapalenie kości, zmiany zwyrodnieniowe.
Amputacje kończyn – przyczyny, poziomy amputacji. Zasady
usprawniania chorych po amputacjach. Udział masażysty w leczeniu
schorzeń ortopedycznych. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania
masażu.
6. Chirurgia urazowa
Urazy tkanek miękkich. Rany – rodzaje, gojenie, leczenie. Oparzenia
i odmrożenia – objawy, pierwsza pomoc, leczenie. Urazy czaszkowomózgowe – rodzaje, następstwa, pierwsza pomoc, leczenie. Urazy
kręgosłupa – rodzaje, objawy i leczenie. Urazy narządów ruchu –
skręcenie, zwichnięcie, złamanie kości. Objawy i leczenie urazów
narządów ruchu. Urazy klatki piersiowej – złamania żeber, odma
urazowa opłucnej, stłuczenie płuca, tamponada serca. Objawy
i postępowanie w urazach klatki piersiowej. Obrażenia brzucha – podział
obrażeń. Objawy uszkodzenia wątroby, śledziony, narządów przewodu
pokarmowego. Zasady postępowania z chorym z obrażeniami brzucha,
leczenie obrażeń. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania
masażu.
7. Pierwsza pomoc
Zadania medycyny ratunkowej. Łańcuch ratunkowy. Ocena stanu
poszkodowanego. Pierwsza pomoc w przypadku: omdlenia, zranienia,
krwotoku, złamania kręgosłupa, urazu narządu ruchu, obecności ciała
obcego (w oku, uchu, nosie, tchawicy), napadu drgawek, porażenia
prądem elektrycznym, nagłego zatrzymania krążenia i oddychania.
Apteczka pierwszej pomocy.
25
Ćwiczenia:
• Ocenianie stanu osoby poszkodowanej.
• Nakładanie opatrunku na ranę w obrębie głowy, kończyny górnej,
kończyny dolnej.
• Tamowanie krwotoków z rany i z nosa.
• Unieruchomianie złamań w obrębie kończyny górnej i kończyny
dolnej.
• Udzielanie pierwszej pomocy w urazach kręgosłupa.
• Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku omdlenia.
• Układanie osoby poszkodowanej w pozycji bezpiecznej.
• Udrożnianie dróg oddechowych.
• Wykonywanie na fantomie sztucznego oddychania i pośredniego
masażu serca u osoby dorosłej i dziecka.
• Kompletowanie wyposażenia apteczki pierwszej pomocy.
Podstawy neurologii
1. Wiadomości wstępne
Zaburzenia czucia – ból, parestezje, ilościowe zaburzenia czucia.
Zaburzenia wyższych czynności nerwowych – afazja, apraksja, agnozja,
amnezja. Zaburzenia funkcji układu autonomicznego. Metody badań
neurologicznych. Badania pomocnicze w neurologii.
2. Zakażenia układu nerwowego
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – bakteryjne i wirusowe.
Zapalenie mózgu. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania
masażu.
3. Zespoły mózgowe
Choroby naczyniowe mózgu – miażdżyca, udary. Padaczka. Zaburzenia
świadomości. Guzy śródczaszkowe. Wady rozwojowe mózgu, opon
i czaszki – wodogłowie, porażenie mózgowe dziecięce. Bóle głowy.
Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.
4. Choroby zwyrodnieniowe i demielinizacyjne układu nerwowego
Choroby zwyrodnieniowe mózgu – choroba Alzheimera, choroba
Parkinsona. Stwardnienie rozsiane. Wskazania i przeciwwskazania
do stosowania masażu.
26
5. Choroby rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych
Choroby rdzenia kręgowego – urazy, guzy, jamistość, mielopatia szyjna,
stwardnienie zanikowe boczne, zwyrodnienie sznurowe, poprzeczne
zapalenie
rdzenia,
przepuklina
rdzeniowo-oponowa.
Choroby
obwodowego układu nerwowego – uszkodzenia nerwów obwodowych,
uszkodzenia splotów, zespoły korzeniowe. Następstwa, objawy, leczenie
chorób rdzenia i nerwów obwodowych. Wskazania i przeciwwskazania
do stosowania masażu.
6. Choroby mięśni
Dystrofia mięśniowa postępująca. Miastenia. Miopatie. Objawy i leczenie
chorób mięśni. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.
Środki dydaktyczne
Plansze, schematy.
Albumy, zdjęcia, ryciny.
Foliogramy.
Filmy dydaktyczne.
Fantom człowieka do ćwiczeń z zakresu udzielania pierwszej pomocy.
Materiały i sprzęt do udzielania pierwszej pomocy.
Uwagi o realizacji
Przedmiot Wybrane zagadnienia kliniczne integruje treści z wielu
dziedzin medycyny. Wiedza nabyta w wyniku realizacji przedmiotu jest
niezbędna do realizacji zadań wynikających z roli zawodowej masażysty.
Ogólna orientacja w zakresie patologii, chorób wewnętrznych, chirurgii
i neurologii pozwoli na dobór rodzaju masażu w procesie leczenia
i rehabilitacji.
Realizacja programu przedmiotu powinna być skorelowana
z realizacją zagadnień dotyczących anatomii i fizjologii, teorii masażu
i pracowni masażu.
Realizacja programu przedmiotu została zaplanowana na cały okres
kształcenia. Treści kształcenia zostały tak dobrane, aby uczeń na
podstawie wiedzy z zakresu patologii ogólnej, stopniowo zdobywał
umiejętności dotyczące wybranych zagadnień klinicznych.
Zapewni to korelację wewnątrzprzedmiotową oraz systematyczne
poznawanie
i
zrozumienie
skomplikowanych
procesów
fizjopatologicznych.
W celu uzyskania zadawalających wyników nauczania zajęcia
powinny odbywać się w odpowiednio wyposażonej pracowni
przedmiotowej. Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy
zespołowej, grupowej oraz indywidualnej.
27
Treści najtrudniejsze do opanowania przez ucznia dotyczą zagadnień
z zakresu patologii ogólnej, chorób układu nerwowego, układu narządu
ruchu, traumatologii.
Program działu przedmiotowego Patologia ogólna proponuje się
realizować w I semestrze. Wyposażenie uczniów w wiedzę niezbędną
do zrozumienia procesów patologicznych ułatwi opanowanie treści
dotyczących określonych chorób.
Szczególną uwagę należy zwrócić na treści dotyczące przebiegu
i objawów chorób, zaburzeń krążenia krwi i chłonki oraz zapalenia.
Masaż dotyczy w pierwszym rzędzie działań na narządzie ruchu,
dlatego w II semestrze zaplanowano realizację zagadnień dotyczących
chorób wewnętrznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na schorzenia
narządu ruchu, zwłaszcza choroby reumatyczne oraz zagadnienia
dotyczące traumatologii i udzielania pierwszej pomocy. Duża
umieralność z powodu urazów i nagłych zachorowań narzuca
konieczność kształtowania umiejętności z zakresu udzielania pierwszej
pomocy. Niejednokrotnie od przypadkowych świadków zdarzenia zależy
czyjeś zdrowie i życie. W dziale Pierwsza pomoc zwrócono uwagę na
kształtowanie takich umiejętności jak: ocena stanu poszkodowanego,
prowadzenie sztucznego oddychania i pośredniego masażu serca oraz
przestrzegania obowiązujących procedur podczas działań z zakresu
pierwszej pomocy. Zajęcia powinna odbywać się w formie ćwiczeń
praktycznych w odpowiednio wyposażonej pracowni ratownictwa.
Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupach liczących od 10 do 15
osób.
Podczas realizacji programu przedmiotu w semestrze III i IV
nauczyciel powinien odwoływać się do doświadczeń uczniów nabytych
podczas zajęć praktycznych. Rzeczywiste przykłady pacjentów
z określonymi chorobami umożliwią uczniom wykazanie znaczenia
masażu w kompleksowym postępowaniu terapeutycznym.
Ważne jest również zwrócenie uwagi na kształtowanie u uczniów
następujących postaw:
− zainteresowania zagadnieniami związanymi z reakcją organizmu
człowieka na chorobę,
− odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka,
− wrażliwości wobec ludzi potrzebujących pomocy,
− sumienności w wykonywaniu zadań zawodowych,
− godnego traktowania pacjenta poddawanego masażowi,
− systematyczności w dążeniu do podnoszenia kwalifikacji i aktualizacji
wiedzy.
W celu umożliwienia uczniom osiągnięcia założonych celów
kształcenia, proponuje się zastosowanie następujących metod
nauczania:
28
−
−
−
−
−
−
−
−
−
wykład informacyjny,
wykład problemowy,
wykład konwersatoryjny,
dyskusja,
pogadanka,
metoda przypadków,
metoda sytuacyjna,
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia przedmiotowe.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych
działów tematycznych:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Działy tematyczne
Orientacyjna
liczba godzin
Semestr I
Patologia ogólna
Podstawowe pojęcia, stany i procesy
patologiczne
Zaburzenia krążenia krwi i chłonki
Zapalenie
Odczynowość i odporność ustroju
Zmiany wsteczne
Zmiany postępowe
Nowotwory
Zaburzenia termoregulacji
Zaburzenia przemiany materii
Razem
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1.
Semestr II
Podstawy chorób wewnętrznych
Nieurazowe choroby narządu ruchu.
Choroby układu krążenia
Choroby układu krwiotwórczego
Choroby układu oddechowego
Choroby układu pokarmowego
Choroby układu moczowego
Choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego
Zatrucia
Razem
Semestr III
Podstawy chirurgii i ratownictwa
Wiadomości wstępne
29
6
4
4
3
2
2
4
5
6
36
10
10
4
7
7
4
6
6
54
8
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Chirurgia jamy brzusznej
Chirurgia płuc i serca
Chirurgia naczyń krwionośnych
Ortopedia
Chirurgia urazowa
Pierwsza pomoc
Razem
10
4
4
5
11
12
54
Semestr IV
Podstawy neurologii
1.
2.
3.
4.
Wiadomości wstępne
Zakażenia układu nerwowego
Zespoły mózgowe
Choroby zwyrodnieniowe i demielinizacyjne
układu nerwowego
5. Choroby rdzenia kręgowego i nerwów
obwodowych
6. Choroby mięśni
Razem
Łącznie
10
6
10
10
10
10
56
208
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć.
Systematyczna
ocena
dostarczy
nauczycielowi
informacji
o osiągnięciach uczniów, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem
nauczania/uczenia się oraz dostarczy uczniom informacji o wynikach.
Oceny osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych,
− sprawdzianów pisemnych,
− testów dydaktycznych.
Dokonując oceny osiągnięć uczniów nauczyciel powinien zwrócić
uwagę na:
− umiejętność posługiwania się zdobytą wiedzą,
30
− zgodność realizacji działań z przyjętymi procedurami.
Podczas oceny końcowej należy uwzględnić wyniki ocen cząstkowych
oraz dokonać jej zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL,
Warszawa 2003
Fibak J.: Chirurgia. PZWL, Warszawa 1996
Gaździk T.Sz.: Ortopedia i traumatologia. Podręcznik dla studentów.
PZWL, Warszawa 2004
Kamiński B., Dziak A.: Postępowanie w stanach zagrożenia życia.
PZWL, Warszawa 1999
Kruś S.: Patologia. Podręcznik dla licencjackich studiów medycznych.
PZWL, Warszawa 2004
Pędich W. (red).: Choroby wewnętrzne. PZWL, Warszawa 1999
Prusiński A.: Neurologia praktyczna. PZWL, Warszawa 2004
Prusiński A.: Podstawy neurologii klinicznej. PZWL, Warszawa 1983
Rowiński W., Dziak A.: Chirurgia dla pielęgniarek. PZWL,
Warszawa 1994
Wróblewski T., Miechowiecka N.: Patologia. Podręcznik dla średnich
szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1993
Żuk T., Dziak A.: Ortopedia z traumatologią narządów ruchu. PZWL,
Warszawa 1993
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych
31
WYBRANE ZAGADNIENIA Z FIZJOTERAPII
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− wyjaśnić
pojęcia:
rehabilitacja,
fizjoterapia,
kinezyterapia
i fizykoterapia,
− przedstawić działy rehabilitacji, ich cele i zadania,
− scharakteryzować problemy związane z niepełnosprawnością,
− wyjaśnić psychologiczne i społeczne skutki niepełnosprawności,
− scharakteryzować problemy psychiczne i społeczne osób
niewidomych i słabo widzących,
− scharakteryzować proces rehabilitacji kompleksowej i jej wpływ na
jakość życia codziennego osoby niepełnosprawnej,
− określić miejsce kinezyterapii i fizykoterapii w procesie kompleksowej
rehabilitacji,
− wyjaśnić znaczenie kinezyterapii w profilaktyce, leczeniu
i rehabilitacji,
− określić zastosowanie naturalnych i sztucznych czynników
fizykalnych w fizykoterapii,
− zastosować wiedzę z zakresu anatomii, fizjologii i klinicznego zarysu
schorzeń do organizacji i prowadzenia terapii ruchem oraz działań
fizykalnych,
− wyjaśnić wpływ ćwiczeń fizycznych i wyjaśnić mechanizm działania
czynników fizykalnych na funkcjonowanie organizmu człowieka,
− przedstawić sposoby i metody postępowania kinezyterapeutycznego
w usprawnianiu pacjentów,
− określić techniki i metody zabiegów fizykoterapeutycznych,
− dobrać metody i techniki zabiegów fizykoterapeutycznych
w zależności od stanu zdrowia, potrzeb i możliwości pacjentów,
− wykonać podstawowe ćwiczenia lecznicze w określonych
schorzeniach zgodnie z obowiązującymi zasadami,
− uwzględnić stan zdrowia, potrzeby i możliwości chorego podczas
ćwiczeń leczniczych,
− wykonać zabiegi fizykalne w procesie rehabilitacji, leczenia
i w profilaktyce,
− scharakteryzować wskazania i przeciwwskazania do wykonywania
zabiegów fizykalnych w poszczególnych schorzeniach,
− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
wykonywania zadań zawodowych,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− udoskonalić własną sprawność motoryczną.
32
Materiał nauczania
1. Podstawy rehabilitacji
Podstawowa terminologia. Działy, cele i zadania rehabilitacji. Przyczyny
i
klasyfikacja
niepełnosprawności.
Ograniczenia
związane
z niepełnosprawnością. Psychologiczne i społeczne aspekty
niepełnosprawności. Cele i zadania rehabilitacji osób niewidomych
oraz słabo widzących. Aktywność osób niewidomych w życiu
społecznym. Model polskiej szkoły rehabilitacji. Rola kinezyterapii
i fizykoterapii w procesie rehabilitacji. Rola masażysty w zespole
rehabilitacyjnym.
2. Podstawy kinezyterapii
Prawa kompensacji. Analizator kinestetyczny. Czynniki wpływające
na kompensację. Mechanizmy adaptacji. Korektywa wad postawy.
3. Metody badań w kinezyterapii
Wywiad. Pomiary linijne długości i obwodów – technika wykonania.
Pomiary zakresu ruchu w stawach – technika wykonania. Ocena siły
mięśniowej – test Lovetta. Zasady wykonywania testu Lovetta.
Ćwiczenia:
• Wykonywanie pomiarów linijnych kończyn górnych i dolnych.
• Wykonywanie pomiarów zakresu ruchu w stawach kończyn górnych
i dolnych.
• Ocena siły mięśniowej wybranych grup mięśniowych testem Lovetta.
4. Systematyka kinezyterapii
Kinezyterapia miejscowa. Rodzaje i metodyka ćwiczeń – wskazania
i przeciwwskazania do ich wykonania. Kinezyterapia ogólna. Rodzaje
ćwiczeń. Wybrane metody kinezyterapeutyczne: P.N.F., N.D.T., Bobath,
Mc Kenzie.
Ćwiczenia:
• Wykonywanie ćwiczeń biernych w stawach kończyn górnych
i dolnych.
• Wykonywanie ćwiczeń czynno-biernych w stawach kończyn górnych
i dolnych.
• Wykonywanie ćwiczeń prowadzonych w wybranych stawach
kończyn.
• Wykonywanie ćwiczeń czynnych z oporem rąk terapeuty w stawach
kończyn górnych i dolnych.
33
•
•
•
•
•
•
•
Wykonywanie ćwiczeń redresyjnych w wybranych stawach kończyn.
Charakteryzowanie wybranych ćwiczeń synergistycznych.
Wykonywanie ćwiczeń kontralateralych.
Układanie ciała do ćwiczeń oddechowych.
Układanie ciała w pozycjach drenażowych.
Wykonywanie ćwiczeń relaksacyjnych z doborem pozycji
wyjściowych.
Wykonywanie pionizacji biernej i czynnej.
5. Metody leczenia fizykalnego
Podział leczenia fizykalnego. Wpływ czynników fizykalnych na organizm
chorego. Reakcja ustroju na bodźce fizykalne. Odczyny tkankowe.
Ciepłolecznictwo i leczenie za pomocą niskich temperatur – mechanizm
działania. Zabiegi cieplne. Wskazania i przeciwwskazania. Odczyn
ogólny, miejscowy, segmentarny. Wpływ zimna na organizm. Ogólna
terapia
zimnem.
Zimne
zabiegi
miejscowe
–
wskazania
i przeciwwskazania.
Światłolecznictwo i helioterapia. Wpływ promieni podczerwonych
i nadfioletowych na ustrój. Odczyny i rekcje fotochemiczne. Wpływ
promieni UV na tkanki. Wskazania i przeciwwskazania do prowadzenia
zabiegów.
Biostymulacja promieniami laserowymi – podstawy fizyczne i działanie
biologiczne. Wskazania i przeciwwskazania do prowadzenia zabiegów.
Elektroterapia.
Zjawiska
elektrotermiczne,
elektrochemiczne,
elektrokinetyczne. Wpływ prądu stałego na układ nerwowy, mięśniowy
i naczynia krwionośne. Zabiegi elektrolecznicze przy użyciu prądu
stałego małej, średniej i wielkiej częstotliwości. Pole magnetyczne.
Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania zabiegów.
Ultradźwięki. Reakcje biologiczne organizmu człowieka na zastosowanie
ultradźwięków. Wskazania i przeciwwskazania do prowadzenia
zabiegów.
Wodolecznictwo. Wpływ zabiegów wodoleczniczych na ustrój. Wybrane
zabiegi wodolecznicze: kąpiele, półkąpiele, natryski.
Balneoterapia. Lecznicze wody mineralne, podział i charakter działania.
Borowina. Kąpiele – w wodzie sztucznie mineralizowanej, gazowanej,
solankowe, kwaso-węglowe i siarko-wodorowe.
Klimatologia. Pojęcie pogody. Cechy klimatu. Lecznictwo uzdrowiskowe.
Wskazania i przeciwwskazania do leczenia klimatycznego.
6. Fizjoterapia w traumatologii i ortopedii
Unieruchomienie zewnętrzne i wewnętrzne po urazach. Postępowanie
kinezyterapeutyczne w okresie unieruchomienia i po zdjęciu opatrunku
unieruchamiającego. Wskazane zabiegi fizykalne.
34
Ćwiczenia:
• Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń kończyny górnej, dolnej,
tułowia.
7. Fizjoterapia w neurochirurgii i neurotraumatologii
Postępowanie kinezyterapeutyczne w: niedowładzie połowiczym,
mózgowym porażeniu dziecięcym, niedowładzie i porażeniach po
uszkodzeniu nerwów obwodowych, urazach rdzenia kręgowego.
Wskazania do zabiegów fizykalnych.
Ćwiczenia:
• Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń kończyny górnej i dolnej
w przypadku niedowładu połowiczego.
• Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń w przypadku mózgowego
porażenia dziecięcego.
• Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń kończyny górnej i dolnej
w przypadku uszkodzenia nerwów obwodowych.
• Wykonanie indywidualnych ćwiczeń w przypadku paraplegii
i tetraparezy.
8. Fizjoterapia w chorobach reumatycznych
Postępowanie kinezyterapeutyczne w reumatoidalnym zapaleniu stawów
i zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa. Wskazane zabiegi
fizykalne. Metodyka postępowania w procesie usprawniania ręki
w
przebiegu
reumatoidalnego
zapalenia
stawów.
Ortezy
zabezpieczające ułożenie ręki.
Ćwiczenia:
• Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń dłoni w przypadku
reumatoidalnego zapaleniu stawów.
• Stosowanie metod zapobiegających zniekształceniom i przykurczom.
• Określanie pozycji ułożeniowych w zesztywniającym zapaleniu
stawów kręgosłupa.
• Wykonywanie ćwiczeń oddechowych z uwzględnieniem stopnia
zaawansowania procesu chorobowego.
9. Fizjoterapia w wadach postawy
Wady kręgosłupa – zastosowanie kinezyterapii w pogłębionej kyfozie
piersiowej i w bocznych skrzywieniach kręgosłupa. Wady kończyn
dolnych – zastosowanie kinezyterapii w zwichnięciu stawu biodrowego,
chorobie
Perthesa
oraz
w
przypadku
stopy
koślawej
i szpotawej.
35
Ćwiczenia:
• Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń w stawach kończyny dolnej
z uwzględnieniem wadliwych ustawień stóp.
• Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń wzmacniających mięśnie
tułowia.
10. Fizjoterapia w chorobach układu oddechowego
Typy niewydolności wentylacyjnej płuc. Zastosowanie kinezyterapii
i fizykoterapii w chorobach płuc. Postępowanie kinezyterapeutyczne
w wysiękowym zapaleniu opłucnej, rozedmie płuc, dychawicy
oskrzelowej, rozstrzeniach oskrzeli.
Ćwiczenia:
• Układanie ciała do ćwiczeń oddechowych.
• Wykonywanie ćwiczeń oddechowych w określonych schorzeniach
układu oddechowego.
• Wykonywanie drenażu ułożeniowego w przypadku zmian
chorobowych umiejscowionych w różnych obszarach płuc.
Środki dydaktyczne
Odpowiednio wyposażony gabinet usprawnienia leczniczego (UGUL).
Urządzenie do ćwiczeń oporowych (ATLAS).
Drabinki.
Leżanki. Materace lub maty.
Bieżnia. Rowery stacjonarne.
Wałeczki szwedzkie.
Piłki, laski gimnastyczne, ciężarki.
Generatory podczerwieni.
Aparatura laserowa.
Aparatura do magnetoterapii.
Aparat do elektrostymulacji.
Aparat do wytwarzania ultradźwięków.
Urządzenie do wziewań.
Uwagi o realizacji
Proces rehabilitacji powinien przebiegać kompleksowo, gdyż
zintegrowanie
różnych
zabiegów
fizjoterapeutycznych
pozwali
na zwiększenie sił obronnych i zaspokojenie potrzeb ustroju.
Dlatego każdy pracownik działu rehabilitacji, również technik masażysta,
powinien posiadać pełną wiedzę na temat sposobów usprawniania
chorego. Technik masażysta, mimo, że wielu zabiegów nie wykonuje
samodzielnie, powinien znać mechanizmy działania czynników
36
fizykalnych oraz metody ich stosowania. Niezbędną do tego wiedzę
teoretyczną i praktyczną zdobywa podczas zajęć z fizjoterapii.
Program nauczania fizjoterapii stanowi integralną całość
z pozostałymi przedmiotami zawodowymi, a ich treści wymagają ścisłej
korelacji. Podczas realizacji programu należy wykorzystywać wiedzę
i umiejętności opanowane przez uczniów na zajęciach z anatomii
i
fizjologii,
wybranych
zagadnień
klinicznych,
teorii
i pracowni masażu.
Realizacja programu przedmiotu Fizjoterapia ma na celu
przygotowanie uczniów do aktywnego udziału w zajęciach praktycznych
i praktyce zawodowej.
Zadaniem nauczyciela fizjoterapii jest wyposażenie uczniów
w wiedzę o własnościach ruchu i działaniu czynników fizykalnych oraz
sposobach ich wykorzystania w profilaktyce i leczeniu chorób. Uczniowie
powinni opanować umiejętności organizowania i prowadzenia różnych
form terapii ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń indywidualnych
biernych i oddechowych. Zajęcia należy prowadzić w odpowiednio
wyposażonych pracowniach przedmiotowych. Zaleca się, aby treści
programowe były realizowane metodami mobilizującymi uczniów do:
aktywności, samodzielności, rozwiązywania problemów, wspierania
pacjentów. Wskazane jest również zastosowanie wykładu i dyskusji. Dla
doskonalenia umiejętności praktycznych proponuje się ćwiczenia
praktyczne, które należy ilustrować przykładami z praktyki klinicznej.
Metody nauczania należy dobierać i dostosowywać do możliwości
i potrzeb uczniów z zaburzeniami widzenia. Uczniom niewidomym należy
zapewnić możliwość poznania dotykiem zmian chorobowych, np.:
deformacji kręgosłupa, klatki piersiowej i stóp, niedowładów i bezwładów
mięśni kończyn, obniżonego i wzmożonego napięcia mięśni oraz
ograniczeń ruchomości w stawach. Nauczyciel powinien indywidualnie
pracować z każdym uczniem układając jego ręce w demonstrowanej
okolicy ciała oraz szczegółowo objaśniać i wskazywać odchylenia od
stanu prawidłowego.
Nauczyciele
kinezyterapii
powinni
wdrażać
uczniów
do
systematycznej pracy nad utrzymaniem własnej kondycji fizycznej
i rozwijaniem sprawności motorycznych, takich jak: siła, wytrzymałość
i zręczność. Sprawność motoryczna zapewnia osobie niewidomej
samodzielność w życiu codziennym i umożliwia przyszłemu masażyście
kształtowanie tych umiejętności u swoich pacjentów. Program powinien
przewidywać również ćwiczenia sprawności i wytrzymałości rąk oraz
koordynacji płynnego i rytmicznego wykonywania ruchów, co umożliwi
prawidłowe wykonywanie zabiegów. Nauczyciel może wspólnie
z uczniami opracować plan ćwiczeń wykonywanych na przyrządach oraz
przy użyciu przyborów posiadanych przez szkołę. Wskazane jest
37
również opanowanie przez uczniów technik relaksacyjnych, których
zadaniem jest czynne rozluźnienie mięśni.
Proponuje się stosowanie następujących metod nauczania:
− wykład informacyjny,
− wykład problemowy,
− dyskusja dydaktyczna,
− metoda przypadków, metoda sytuacyjna,
− metoda inscenizacji,
− ćwiczenia przedmiotowe.
Zaproponowane w programie nauczania ćwiczenia powinny być
prowadzone w małych grupach pod kontrolą nauczyciela,
przestrzegającego zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podczas realizacji programu należy kształtować następujące postawy
uczniów:
− odpowiedzialności za skutki podejmowanych działań,
− odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka,
− wrażliwości i zrozumienia obaw i trosk pacjenta,
− pomocy w łagodzeniu stresu związanego z utratą zdrowia, akceptacją
choroby oraz niepełnosprawnością,
− życzliwości w kontakcie z pacjentem,
− otwartości i partnerstwa we współpracy z zespołem,
− stałego aktualizowania wiedzy i doskonalenia umiejętności
zawodowych,
− dbałości o stanowisko pracy,
− dbałości o porządek, wygląd i higienę osobistą.
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych.
Lp.
Działy tematyczne
1. Podstawy rehabilitacji
2. Podstawy
kinezyterapii
3. Metody badań
w kinezyterapii
4. Systematyka
kinezyterapii
5. Metody leczenia
fizykalnego
godzin
na
realizację
Orientacyjna liczba godzin
Zajęcia
Ćwiczenia
Ogółem
teoretyczne
6
4
-
6
4
4
10
14
10
20
30
20
10
30
38
6. Fizjoterapia
w traumatologii
i ortopedii
7. Fizjoterapia
w neurochirurgii
i neurotraumatologii
8. Fizjoterapia
w chorobach
reumatycznych
9. Fizjoterapia
w wadach postawy
10. Fizjoterapia
w chorobach układu
oddechowego
Razem
4
4
8
10
12
22
6
8
14
6
8
14
6
76
10
82
16
158
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel przedmiotu może wprowadzić
pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do specyfiki
szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć. Systematyczna ocena dostarczy nauczycielowi informacji
o osiągnięciach uczniów, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem
nauczania/uczenia się, dostarczy uczniowi informacji o wynikach uczenia
się.
Ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie:
− sprawdzianów ustnych,
− sprawdzianów pisemnych,
− testów dydaktycznych,
− obserwacji czynności uczniów podczas ćwiczeń.
Dokonując oceny wiedzy uczniów nauczyciel powinien zwrócić
uwagę na umiejętności rzeczowego i precyzyjnego formułowania
odpowiedzi.
W ocenie należy uwzględnić umiejętności:
− określania celów, zadań i możliwości rehabilitacji,
39
− identyfikowania problemów osób niepełnosprawnych, skutków
niepełnosprawności,
− określania zastosowania kinezyterapii, fizykoterapii w lecznictwie,
− określania wpływu i mechanizmu działania energii cieplnej,
słonecznej, elektrycznej, specyficznych cech klimatu oraz wód
mineralnych na organizm człowieka,
− określania wskazań i przeciwwskazań do stosowania zabiegów
fizykalnych,
− określania wpływu ćwiczeń fizycznych na przywracanie funkcji
narządu ruchu,
− określania sposobów i metod postępowania kinezy-terapeutycznego
i fizykalnego oraz ich zastosowania w usprawnianiu chorych,
− wykonywania ćwiczeń z pacjentem w określonych jednostkach
chorobowych,
− wykonania zabiegów fizykalnych,
− przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ocena końcowa powinna być wynikiem ocen uzyskanych podczas
realizacji programu przedmiotu. Należy jej dokonywać zgodnie
z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Mika T., Kasprzak W.: Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2003
Nowotny J.: Zarys rehabilitacji w dysfunkcjach narządu ruchu. AWF,
Katowice 2000
Rosławski A., Skolimowski T.: Technika wykonywania ćwiczeń
leczniczych. PZWL, Warszawa 2003
Straburzyńska - Lupa A., Straburzyński G.: Fizjoterapia. PZWL,
Warszawa 2004
Zembaty A., Kasper. (red). Kinezyterapia. PZWL, Kraków 2000
Zimmermann - Górska I.: Choroby reumatyczne. PZWL, Warszawa 2004
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
\
40
PODSTAWY PSYCHOLOGII
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− określić zadania i kierunki psychologii,
− scharakteryzować procesy poznawcze człowieka,
− scharakteryzować procesy emocjonalne i motywacyjne,
− scharakteryzować strukturę osobowości człowieka,
− scharakteryzować rozwój psychiczny człowieka,
− określić czynniki mające wpływ na rozwój człowieka,
− scharakteryzować psychologiczne metody poznawania pacjenta,
− scharakteryzować sytuacje trudne oraz ich wpływ na stan psychiczny
człowieka,
− wyjaśnić wpływ stanu psychicznego na zdrowie człowieka,
− wyjaśnić wpływ choroby na stan psychiczny człowieka,
− nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem oraz współpracownikami,
− wskazać pozytywne postawy wobec zdrowia i choroby,
− zaproponować zachowania służące zdrowiu psychicznemu,
− udzielić pacjentowi wsparcia psychicznego,
− zastosować techniki psychoterapeutyczne,
− rozwiązać problemy zawodowe zgodnie z kompetencjami,
− przyjmować odpowiedzialność za stan pacjentów powierzonych
opiece.
Materiał nauczania
1. Wprowadzenie
Przedmiot psychologii. Działy i kierunki rozwoju psychologii.
Umiejętności psychologiczne niezbędne w pracy technika masażysty.
2. Charakterystyka procesów poznawczych
Spostrzeganie.
Pamięć.
Uczenie
się
jako
zorganizowane
zapamiętywanie. Myślenie i jego rodzaje. Inteligencja jako złożona
sprawność umysłowa. Uwaga jako ukierunkowanie czynności
poznawczych.
3. Procesy emocjonalno-motywacyjne
Cechy i rodzaje emocji. Fizjologiczne przejawy emocji. Motywacyjna
funkcja emocji a potrzeby. Rodzaje potrzeb.
41
4. Osobowość
Pojęcie osobowości. Koncepcje osobowości. Osobowość jako centralny
system integracji i regulacji czynności. Rozwój osobowości. Składniki
osobowości – temperament, charakter, zainteresowania, zdolności.
5. Rozwój psychiczny człowieka
Charakterystyka rozwoju psychicznego człowieka. Czynniki kształtujące
rozwój psychiczny człowieka. Okresy rozwoju psychicznego.
Uwarunkowania rozwoju jednostki.
6. Metody poznawania pacjenta
Metody badań psychologicznych. Obserwacja psychologiczna – warunki,
cechy, rodzaje obserwacji. Wywiad psychologiczny – rodzaje, warunki
stosowania.
Ćwiczenia:
• Obserwowanie pacjenta oraz analizowanie uzyskanych danych.
• Przeprowadzanie wywiadu z pacjentem.
7. Sytuacje trudne
Pojęcie sytuacji trudnej. Rodzaje sytuacji trudnych - konflikt, frustracja,
kryzys. Stres psychologiczny. Bezpośrednie i odległe następstwa
sytuacji trudnych. Mechanizmy obronne osobowości. Choroba jako
sytuacja trudna. Wpływ choroby na stan psychiczny pacjenta. Reakcje
emocjonalne spowodowane chorobą. Sposoby radzenia sobie z sytuacją
choroby. Odporność psychiczna. Ból – rodzaje bólu. Zależność
przebiegu leczenia od reakcji na ból.
Ćwiczenia:
• Określanie wpływu choroby na stan psychiczny pacjenta na
podstawie analizy opisu przypadków.
• Rozpoznawanie stanów emocjonalnych innych osób.
8. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem
Struktura procesu komunikowania się. Komunikat jako podstawa
skutecznego porozumiewania się. Warunki skutecznej komunikacji –
wiarygodność nadawcy, zrozumienie przekazów, informacja zwrotna.
Style komunikowania się. Komunikowanie się słowne i bezsłowne.
Problemy i błędy w komunikowaniu się. Błędy jatrogenne – rodzaje,
przyczyny,
następstwa.
Asertywność.
Relacje
w
zespole
terapeutycznym. Relacje z pacjentem – znaczenie, cechy, wzajemne
role, dylematy i konflikty.
42
Ćwiczenia:
• Pantomimiczne wyrażanie uczuć, jak: strach, gniew, wstyd, radość,
smutek.
• Odczytywanie sygnałów niewerbalnych.
• Bezpośrednie wyrażanie próśb i oczekiwań.
• Przekazywanie i przyjmowanie informacji zwrotnych.
• Nadawanie komunikatów JA.
• Porozumiewanie się z innymi osobami – słuchanie innych.
• Symulowanie blokad komunikacji w relacjach z innymi.
• Wypowiadanie zdań z radością, ze złością, z przerażeniem, z bólem,
ze smutkiem, z lekceważeniem, ze zdziwieniem, z rozpaczą.
• Okazywanie zrozumienia i parafrazowanie.
• Podejmowanie działań mających na celu rozwiązywanie sytuacji
problemowych.
9. Zasady oddziaływania psychoterapeutycznego na pacjenta
Psychoterapia elementarna jako sposób oddziaływania na człowieka.
Pomoc psychologiczna. Warunki skutecznej komunikacji. Zasady
postępowania w sytuacjach kryzysowych. Techniki oddziaływań
psychoterapeutycznych – wizualizacja, trening autogenny Schultza.
Ćwiczenia:
• Przeprowadzanie treningu autogennego Schultza.
• Stosowanie sposobów komunikowania się służących pomaganiu:
aktywne słuchanie, zadawanie pytań, streszczanie i konkretyzowanie.
10. Elementy socjologii
Przedmiot i zadania socjologii. Procesy społeczne – rodzaje.
Uwarunkowania społeczne człowieka. Grupa społeczna i jej znaczenie.
Typy grup. Normy grupowe. Struktura grupy. Procesy grupowe –
porozumiewanie się, konflikt i spójność. Struktura społeczna a zdrowie.
Ćwiczenia:
• Analizowanie i rozwiązywanie sytuacji konfliktowych na podstawie
sytuacji symulowanych lub opisu przypadków.
Środki dydaktyczne
Foliogramy.
Opisy przypadków.
Filmy dydaktyczne.
Nagrania określonych sytuacji.
43
Uwagi o realizacji
Program przedmiotu Podstawy psychologii obejmuje treści dotyczące
procesów psychicznych i struktury osobowości człowieka, czynników
wpływających na rozwój i kształtowanie się osobowości, sposobów
postępowania z człowiekiem w celu poprawy jego samopoczucia lub
zminimalizowania napięcia emocjonalnego.
Opanowanie wiadomości i umiejętności z zakresu psychologii ułatwi
technikowi masażyście sprawne komunikowanie się z pacjentem,
rozwiązywanie problemów i konfliktów, podejmowanie decyzji oraz
asertywne zachowanie się. Będą także przydatne do oceny własnych
zachowań oraz do podejmowania działań w zakresie rozwoju własnej
osobowości.
W procesie nauczania/uczenia się należy wykorzystać wiedzę
z zakresu innych przedmiotów, zwłaszcza anatomii i fizjologii
centralnego
układu
nerwowego.
Wskazana
jest
korelacja
z zagadnieniami dotyczącymi ratownictwa i patofizjologii.
Umiejętności psychologiczne muszą być nabywane w atmosferze
zaufania i akceptacji, gdyż tylko wtedy mają szansę być w pełni
wykorzystane w przyszłej pracy zawodowej. Podczas ćwiczeń należy
przestrzegać zasady dobrowolności w odsłanianiu przez uczniów swych
przeżyć i doznań osobistych.
Podczas realizacji programu przedmiotu należy również uwzględnić
potrzeby i możliwości osób niepełnosprawnych. Nauczyciel powinien
zapoznać się ze specyficznymi wymaganiami uczniów niewidomych
i słabo widzących oraz ich stosunkiem do własnego inwalidztwa,
społecznymi konsekwencjami inwalidztwa i możliwością uczenia się.
Dlatego w zależności od rozpoznanej sytuacji należy dokonywać
indywidualizacji procesu nauczania/uczenia.
We wprowadzeniu do programu przedmiotu zostały zamieszczone
podstawowe informacje z zakresu psychologii ogólnej. Wskazane jest
zwrócenie uwagi na umiejętności psychologiczne, szczególnie przydatne
w pracy technika masażysty. Podczas realizacji treści programowych
dotyczących emocji i motywacji należy pamiętać, że problematyka ta jest
niezbędna dla zrozumienia procesów psychicznych i wyjaśniania
określonych zachowań. Omawiając zagadnienie z zakresu psychologii
osobowości należy szczególną uwagę zwrócić na koncepcję obrazu
samego siebie, na postawy, potrzeby oraz przekonania.
Szczególnie ważne treści zostały zawarte w dziale tematycznym
dotyczącym sytuacji trudnych. Ważne jest zwrócenie uwagi na: stan
psychiczny pacjenta, reakcje emocjonalne spowodowane chorobą,
indywidualne style radzenia sobie z chorobą oraz ich efektywność.
44
Komunikacja międzyludzka jest ważnym elementem życia każdego
człowieka. Prawidłowo komunikując się ze sobą osiągamy wzajemne
zrozumienie, uczymy się wyrażać siebie, wywierać wzajemny wpływ,
rozwiązywać
problemy.
Prawidłowa
komunikacja
pomaga
w zaspokajaniu potrzeb i ułatwia negocjacje. Wymiana informacji jest
podstawą
rozwoju
człowieka
oraz
jego
funkcjonowania
w społeczeństwie.
W trakcie realizacji programu przedmiotu należy wskazywać na
zastosowanie nabytych umiejętności w praktyce zawodowej technika
masażysty.
Realizacja treści programowych pozwoli na kształtowanie u uczniów
następujących postaw:
− odpowiedzialności za podejmowane decyzje,
− empatii w stosunku do pacjentów,
− akceptacji zachowań pacjentów,
− odpowiedzialności za skutki własnych zachowań wobec drugiego
człowieka,
− niesienia pomocy drugiemu człowiekowi,
− poszanowania godności drugiego człowieka.
Nauczyciel realizujący program powinien kształtować także aktywny
i świadomy stosunek uczniów do nauki, rozwijać zdolności poznawcze,
zachęcać do samodzielnego myślenia, samodyscypliny i samorozwoju.
Zajęcia edukacyjne powinny być prowadzone w formie pracy zespołowej,
grupowej i indywidualnej sprzyjającej realizacji zaproponowanych
ćwiczeń.
Tematyka ćwiczeń jest propozycją dla nauczyciela i może być
rozszerzona w zależności od potrzeb edukacyjnych ucznia. Ćwiczenia
powinny być prowadzone w odpowiednio wyposażonej pracowni.
Nauczyciel powinien dysponować podręczną biblioteczką na użytek
własny i uczniów, zawierającą literaturę naukową, popularnonaukową
oraz czasopisma psychologiczne.
Niezbędne jest także stosowanie środków dydaktycznych
przygotowanych przez nauczyciela do poszczególnych zagadnień,
tj.: foliogramów, opisu przypadków, instrukcji do ćwiczeń, nagrań
i określonych filmów dydaktycznych. Zmobilizują one uczniów do
aktywnego udziału w zajęciach oraz pomogą zrozumieć i szybciej
opanować zaplanowane umiejętności. W realizacji trudniejszych
elementów
programu
wskazane
jest
zastosowanie
metod
multimedialnych.
W procesie realizacji programu proponuje się stosowanie metod,
przygotowujących ucznia do: logicznego myślenia, aktywnego udziału
w rozwiązywaniu określonych zadań i problemów, zastosowania
w praktyce nabytych umiejętności. Dominującymi metodami
45
nauczania/uczenia się powinny być: wykład problemowy, wykład
konwersatoryjny, pogadanka, dyskusja dydaktyczna, inscenizacja,
metoda przypadków, ćwiczenia przedmiotowe.
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
Działy tematyczne
1. Wprowadzenie
2. Charakterystyka procesów
poznawczych
3. Procesy emocjonalnomotywacyjne
4. Osobowość
5. Rozwój psychiczny człowieka
6. Metody poznawania pacjenta
7. Sytuacje trudne
8. Psychologiczne uwarunkowania
kontaktu z pacjentem.
9. Zasady oddziaływania
psychoterapeutycznego
10. Elementy socjologii
Razem
godzin
na
realizację
Orientacyjna liczba godzin
Zajęcia
Ćwiczenia Ogółem
teoretyczne
4
4
16
-
16
10
12
12
2
6
4
10
10
12
12
6
16
6
14
20
10
10
88
6
4
38
16
14
126
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne
zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku
zajęć.
Systematyczna ewaluacja dostarczy nauczycielowi informacji
o wynikach swoich działań, upewni czy uczniowie uzyskali oczekiwane
46
osiągnięcia, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem uczenia się
uczniów oraz dostarczy informacji o wynikach uczenia się.
Nauczyciel oceniając ucznia powinien stworzyć mu różnorodne
możliwości potwierdzenia zdobytych wiadomości i ukształtowanych
umiejętności.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych,
− sprawdzianów pisemnych,
− testów dydaktycznych,
− obserwacji pracy i aktywności ucznia.
Dokonując oceny szczególną uwagę należy zwrócić na:
− umiejętność posługiwanie się zdobytą wiedzą z zakresu psychologii,
− umiejętność interpretowania pojęć i faktów,
− zgodność realizacji działań z przyjętymi procedurami.
Ocena końcowa powinna być wynikiem ocen uzyskanych podczas
realizacji programu przedmiotu. Należy jej dokonywać zgodnie
z obowiązującą skalą ocen.
Literatura
Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004
Formański J.: Psychologia środowiska. PZWL, Warszawa 2004
Formański J.: Psychologia. PZWL, Warszawa 2003
Hamer H.: Rozwój przez wprowadzanie zmian. CEM, Warszawa 1998
Jarosz M.: Psychologia lekarska. PZWL, Warszawa 1988
Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G.: Podstawy psychologii
ogólnej. WSiP, Warszawa 1997
Sęk H., Cieślak R. (red.): Wsparcie społeczne, stres i zdrowie.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
Strelau J. (red.): Psychologia. Tom. I-III. GWP, Gdańsk 2002
Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. WSiP,
Warszawa 1996
Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z.: Elementy
socjologii dla pielęgniarek. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2000
Sokołowska M.: Socjologia medycyny. PZWL, Warszawa 1986
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
47
TEORIA MASAŻU
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− wykorzystać wiedzę z anatomii, fizjologii, i przedmiotów klinicznych
do wykonywania masażu różnymi metodami,
− wyjaśnić znaczenie środków poślizgowych i wspomagających masaż,
− dobrać środki poślizgowe i wspomagające masaż w zależności od
rodzaju skóry pacjenta, stosowanych wcześniej zabiegów, zlecenia
lekarskiego,
− wyjaśnić wpływ masażu na organizm człowieka,
− wyjaśnić działanie technik stosowanych w masażu klasycznym,
− ocenić wpływ masażu na poszczególne tkanki, układy i narządy,
− określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania różnych
technik masażu klasycznego,
− wyjaśnić zmiany powstałe w ustroju człowieka w wyniku
zastosowania masażu,
− wyjaśnić zasady stosowania masażu klasycznego,
− ocenić stan narządu ruchu pacjenta przed wykonaniem masażu,
− uzasadnić zastosowanie wybranych technik masażu w różnych
jednostkach chorobowych,
− określić podstawy anatomiczne i fizjologiczne drenażu limfatycznego,
− nazwać poszczególne struktury układu chłonnego,
− zidentyfikować główne powierzchowne węzły chłonne oraz główne
pnie układu chłonnego,
− określić obszar drenowania głównych pni chłonnych,
− określić wskazania i przeciwwskazania do wykonywania drenażu
limfatycznego,
− wyjaśnić istotę i wskazać możliwości zastosowania drenażu
limfatycznego,
− wyjaśnić zasady stosowania drenażu limfatycznego,
− określić podstawy anatomiczne, fizjologiczne i kliniczne masażu
segmentarnego,
− określić chwyty diagnostyczne i lecznicze oraz kolejność ich
stosowania,
− rozróżnić łuki odruchowe oraz zanalizować przebieg pobudzenia,
szczególnie w łukach autonomicznych,
− określić zakres unerwienia segmentarnego skóry i narządów
wewnętrznych,
− określić zmiany odruchowe w tkankach oraz wybrać sposób
postępowania w celu ich usunięcia,
− rozróżnić podstawowe przesunięcia odruchowe,
48
− przedstawić wskazania i przeciwwskazania do wykonywania masażu
segmentarnego,
− określić możliwości zastosowania masażu segmentarnego,
− wyjaśnić zasady stosowania masażu segmentarnego,
− wyjaśnić istotę i wskazać możliwości zastosowania masażu
izometrycznego,
− wyjaśnić istotę masażu metodą Shantala,
− odróżnić masaż relaksacyjny od masażu leczniczego,
− przedstawić zasady masażu kosmetycznego,
− ocenić przydatność i skuteczność masażu w leczeniu chorób oraz
dobrać metody masażu do jednostek chorobowych,
− wyjaśnić zasady kompleksowego usprawnienia oraz rolę masażysty
w systemie rehabilitacji leczniczej.
Materiał nauczania
1. Ogólne informacje o masażu
Rys historyczny. Cechy psychofizyczne masażysty. Higiena osobista
masażysty. Warunki ogólne wykonywania masażu. Wyposażenie
pomieszczeń do masażu. Środki poślizgowe i wspomagające masaż.
Ćwiczenia:
• Kształtowanie prawidłowych relacji masażysty z pacjentem.
• Urządzanie gabinetu zgodnie z wymaganiami ergonomii.
2. Masaż klasyczny
Zasady stosowania masażu klasycznego. Techniki masażu: głaskania,
rozcierania, ugniatania, oklepywania, wibracje, roztrząsania, wałkowania.
Wpływ masażu klasycznego na tkankę łączną, mięśniową i powłokę
wspólną. Wpływ masażu na układ nerwowy. Wpływ masażu na układ
krążenia. Wpływ masażu na układ oddechowy. Wpływ masażu na układ
pokarmowy. Wpływ masażu na układ moczowo-płciowy. Wpływ masażu
na układ wewnątrzwydzielniczy.
3. Masaż w jednostkach chorobowych
Zastosowanie masażu w chorobach reumatycznych, urazach,
zniekształceniach kończyn, zniekształceniach klatki piersiowej,
zniekształceniach kręgosłupa, zniekształceniach szyi, chorobach układu
oddechowego, chorobach serca, chorobach naczyń obwodowych,
chorobach neurologicznych, chorobach przewodu pokarmowego,
chorobach wątroby i dróg żółciowych, chorobach układu moczowego,
chorobach kobiecych narządów płciowych oraz w okresie ciąży i połogu.
49
Ćwiczenia:
• Porównywanie przebiegu chorób zapalnych z chorobami
zwyrodnieniowymi.
• Rozpoznawanie schorzeń na podstawie opisu przypadków.
• Dobieranie techniki i metody masażu do rozpoznanych dolegliwości
pacjenta.
4. Drenaż limfatyczny
Podstawy anatomiczne i fizjologiczne drenażu limfatycznego. Kierunek
przepływu chłonki w poszczególnych częściach ciała. Zasady
stosowania drenażu limfatycznego. Wskazania i przeciwwskazania do
stosowania drenażu limfatycznego. Omówienie sposobu wykonania
drenażu.
Ćwiczenia:
• Analizowanie odpływu chłonki z poszczególnych części ciała.
5. Masaż segmentarny
Podstawy anatomiczne i fizjologiczne masażu segmentarnego. Łuki
odruchowe. Przewodzenie bólu. Podstawy kliniczne masażu
segmentarnego. Unerwienie segmentarne skóry, mięśni i narządów
wewnętrznych. Dawkowanie masażu segmentarnego. Optymalne
warunki stosowania masażu segmentarnego. Wykrywanie i usuwanie
zmian odruchowych w tkankach. Przesunięcia odruchowe. Wskazania
i przeciwwskazania do stosowania masażu segmentarnego. Masaż
segmentarny w wybranych jednostkach chorobowych (w chorobach
serca, naczyń obwodowych kończyn górnych i dolnych, dróg
oddechowych, przewodu pokarmowego, chorobach kręgosłupa i w rwie
kulszowej).
Ćwiczenia:
• Analizowanie przepływu pobudzenia w łukach odruchowych.
• Identyfikowanie zmian odruchowych w tkankach.
• Dobieranie technik masażu w celu usunięcia zmian odruchowych.
6. Masaż metodą Shantala
Zasady wykonywania masażu u dzieci z porażeniem mózgowym.
7. Masaż punktowy
Rodzaje i zasady wykonywania masażu punktowego.
50
Ćwiczenia:
• Posługiwanie się jednostką miary (1 cun) i jej pochodnymi.
8. Masaż relaksacyjny
Zasady wykonywania masażu relaksacyjnego.
9. Masaż kosmetyczny i masaże przyrządowe
Masaż kosmetyczny. Masaż podwodny mechaniczny. Masaż wibracyjny.
Masaż synkardialny. Masaż podciśnieniowy.
Środki dydaktyczne
Plansze
Schematy
Atlasy anatomiczne
Szkice i rysunki własne
Foliogramy
Internet
Filmy edukacyjne
Uwagi o realizacji
Przedmiot teoria masażu obejmuje zagadnienia stanowiące
podstawę kształtowania umiejętności praktycznych, dotyczące masażu
klasycznego i jego zastosowania w jednostkach chorobowych, drenażu
limfatycznego i segmentarnego oraz masażu kosmetycznego.
Program przedmiotu teoria masażu łączy w sobie szeroki zakres
wiedzy z anatomii, fizjologii, fizjoterapii oraz wszystkich przedmiotów
klinicznych.
W czasie realizacji programu należy pamiętać
o korelacji
z przedmiotem pracownia masażu tak, aby treści teoretyczne
nieznacznie
wyprzedzały
ćwiczenia
praktyczne.
Omawiając
poszczególne zagadnienia należy wskazać w jaki sposób uczniowie
powinni je wykorzystać przygotowując się do ćwiczeń w pracowni.
Głównym celem realizacji programu przedmiotu jest opanowanie przez
uczniów wiadomości i umiejętności o istocie, znaczeniu, metodach
i technikach wykonywania masażu, a także zrozumienie wpływu tej
formy działania czynnika mechanicznego na organizm człowieka.
Osiągnięcie tego celu umożliwi uczniom dokonywanie wyboru metody
i technik wykonania zabiegu adekwatnie do indywidualnych potrzeb
i możliwości pacjenta.
Teoria masażu jest przedmiotem, który pozwala kształtować
oczekiwane w zawodzie masażysty cechy osobowości, postawy
i zainteresowania. Są to przede wszystkim:
51
– odpowiedzialność za poziom własnych umiejętności zawodowych intelektualnych i praktycznych oraz za skutki działań podejmowanych
w kontaktach międzyludzkich,
– przestrzeganie wymagań ergonomii, przepisów bezpieczeństwa
i zasad etycznych;
– systematyczność, dokładność, rzetelność i uczciwość w realizacji
zadań.
Przed rozpoczęciem realizacji programu nauczania należy
zaplanować pracę, sformułować szczegółowe cele kształcenia, określić
formy i metody pracy z uczniami, w tym formy i metody pracy z uczniami
niewidomymi oraz dobrać środki dydaktyczne. Uczniowie powinni być
zapoznani na początku każdego semestru z zakresem treści
programowych.
W czasie zajęć należy mobilizować uczniów do aktywnego w nich
udziału, samodzielnej pracy i twórczego myślenia w rozwiązywaniu
problemów zawodowych. Dlatego też poza metodą wykładu i pokazu
z objaśnieniem należy stosować metody aktywizujące, takie jak: burza
mózgów, metoda przypadku, dyskusja, ćwiczenia w grupach.
Ćwiczenia w grupie rozwijają umiejętności współpracy w zespole,
którym w przyszłości będzie zespół rehabilitacyjny. Ponadto praca
w grupie kształci umiejętność organizowania stanowiska pracy oraz
podziału zadań dla członków grupy. Kształci zatem cechy przywódcze
niezbędne w trakcie wykonywania pracy zawodowej. Jest to szczególnie
ważne w pracy z uczniami niewidomymi, którzy takiej roli w społeczności
uczniowskiej nie pełnili.
Należy pamiętać o dostosowaniu procesu nauczania do potrzeb
i możliwości osób z zaburzeniami widzenia.
52
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
godzin
na
Działy tematyczne
semestr I
Ogólne informacje o masażu
Masaż klasyczny
Masaż w jednostkach chorobowych
Drenaż limfatyczny
Masaż segmentarny
Masaż metodą Shantala
Masaż punktowy
Masaż relaksacyjny
Masaż kosmetyczny i masaże przyrządowe
Razem
realizację
Orientacyjna
liczba godzin
8
16
75
14
22
1
1
1
2
140
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania w szkole policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić
pewne
zmiany,
wynikające
z
rozwoju
medycyny
i rehabilitacji leczniczej.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia należy
przeprowadzać systematycznie na podstawie przedstawionych na
początku każdego semestru kryteriów. W kryteriach oceniania należy
uwzględnić cele kształcenia, a w szczególności:
− określanie wskazań i przeciwwskazań do stosowania różnych
technik masażu,
− wyjaśnianie zasad stosowania masażu,
− rozróżnianie metod masażu,
− dobieranie metod i technik masażu,
− stosowanie masażu w różnych jednostkach chorobowych.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych,
− sprawdzianów pisemnych,
− obserwacji pracy w grupie,
− testów osiągnięć szkolnych uczniów.
53
Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej należy zwracać
uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi,
właściwe
stosowanie
terminologii
medycznej,
poprawność
wnioskowania.
Podczas obserwacji pracy w grupie należy oceniać umiejętności
współdziałania ucznia w zespole, koncentrowania się na swojej części
zadania, rozwiązywania problemu oraz prezentacji wyników pracy.
Literatura
Garnuszewski Z.; Renesans akupunktury. Sport i Turystyka, Warszawa
1988.
Bahr Frank R.; Akupresura. PZWL, Warszawa 1989.
Kasperczyk T.; Wady postawy ciała. FHU „Kasper” s.c., Kraków 1994.
Szczotka P, Mikuła E.; Współczesny masaż – terapia, profilaktyka,
relaksacja. BODYWORK, Poznań 1998.
Szczotka P.; Integracyjny masaż Bodywork. BODYWORK, Poznań 2004.
Zborowski A.; Masaż klasyczny. FWH A-Z, Kraków 1996.
Zborowski A.; Masaż segmentarny. FWH A-Z, Kraków 1996.
Zborowski A.; Drenaż limfatyczny. FWH A-Z, Kraków 1998.
Zborowski A.; Masaż w jednostkach chorobowych cz.I. FWH A-Z,
Kraków 1999.
Zborowski A., Masaż w jednostkach chorobowych cz.II. FWH A-Z,
Kraków 1999.
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
54
PRACOWNIA MASAŻU
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− zrealizować zadania zawodowe zgodnie z zasadami etyki,
− przygotować pacjenta do masażu oraz zapewniać mu
bezpieczeństwo psychiczne i fizyczne,
− nawiązać kontakt słowny i emocjonalny z pacjentem oraz
przygotować go do współpracy podczas wykonywania masażu,
− dobrać środek poślizgowy lub wspomagający masaż,
− zaobserwować i zinterpretować reakcje pacjenta podczas masażu
i po jego wykonaniu,
− dobrać techniki masażu w zależności od wskazań lekarskich,
aktualnego stanu zdrowia, potrzeb i możliwości pacjenta,
− wykonać masaż klasyczny,
− zastosować masaż klasyczny w leczeniu i rehabilitacji,
− wykonać chwyty diagnostyczne i lecznicze w masażu segmentarnym,
− zastosować
chwyty
diagnostyczne
i
lecznicze
masażu
segmentarnego w leczeniu i rehabilitacji,
− zastosować drenaż limfatyczny w leczeniu i rehabilitacji,
− zastosować masaż izometryczny w leczeniu i rehabilitacji,
− zastosować masaż punktowy w leczeniu i rehabilitacji,
− zastosować masaż Shantala w leczeniu i rehabilitacji,
− wykonać masaż relaksacyjny,
− wykonać masaż u sportowców różnych dyscyplin sportowych,
− zastosować sprzęt, aparaturę i urządzenia pomocnicze do
wykonywania masażu,
− wykonać masaż leczniczy z wykorzystaniem przyrządów i przyborów,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
Materiał nauczania
1. Techniki masażu klasycznego
Ćwiczenia precyzji ruchów, jednoczesności w połączeniu z precyzją
ruchów, naprzemienności w połączeniu z precyzją ruchu, wyczucia
odległości, jednoczesności z wyczuciem odległości, naprzemienności
z wyczuciem odległości. Techniki masażu: głaskania, rozcierania,
ugniatania, oklepywania, wibracje, roztrząsania, wałkowania.
55
Ćwiczenia:
• Przestrzeganie regulaminu pracowni oraz przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.
• Dobieranie środka poślizgowego pod względem ilościowym
i jakościowym.
• Wykonywanie technik masażu klasycznego w odpowiedniej kolejności.
• Uzyskiwanie precyzji jednoczesności i naprzemienności ruchów.
2. Masaż grzbietu
Masaż mięśni grzbietu i kręgosłupa.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie siódmego kręgu szyjnego, łopatek, przebiegu żeber.
• Lokalizowanie mięśni grzbietu.
• Wykonywanie masażu mięśni grzbietu i kręgosłupa.
3. Masaż mięśni karku i mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych
(MOS)
Masaż mięśni czworobocznych. Masaż mięśni karku. Masaż mięśni
mostkowo-obojczykowo-sutkowych.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie mięśni karku, MOS i czworobocznych.
• Wykonywanie masażu mięśni karku.
• Wykonywanie masażu mięśni czworobocznych.
• Wykonywanie masażu mięśni MOS.
4. Masaż w kręczu szyi
Masaż mięśni MOS w pogłębionym przykurczu. Masaż mięśni MOS
w rozciągniętym przykurczu. Masaż mięśni MOS w swobodnym ułożeniu.
Masaż mięśni karku. Masaż mięśni czworobocznych. Masaż punktowy.
Redresja.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie mięśni karku, MOS i czworobocznych.
• Wykonywanie masażu w kręczu szyi.
56
5. Masaż kończyny górnej
Masaż kończyny wolnej i obręczy kończyny górnej w kolejności: masaż
palców, śródręcza, stawu promieniowo-nadgarstkowego, przedramienia,
stawu łokciowego, ramienia, stawu ramiennego.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie mięśni kończyny górnej.
• Wykonywanie masażu kończyny górnej w ustalonej kolejności.
6. Masaż kończyny dolnej
Masaż palców, śródstopia, stawów skokowych (górny, dolny), podudzia,
stawu kolanowego, uda, stawu biodrowego, mięśni pośladkowych.
Ćwiczenia:
• przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• lokalizowanie mięśni kończyny wolnej i obręczy kończyny dolnej.
• wykonywanie masażu kończyny dolnej w ułożeniu pacjenta na
plecach, na boku i na brzuchu.
7. Masaż w rwie kulszowej
Masaż okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Masaż stawu biodrowego. Masaż
uda. Masaż kolana i dołu podkolanowego. Masaż podudzia. Masaż
stawu skokowego. Masaż stopy. Masaż palców. Uciski punktowe.
Gimnastyka w rwie kulszowej.
Ćwiczenia:
Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
Lokalizowanie przebiegu nerwu kulszowego.
Dobieranie techniki i wykonywanie masażu w rwie kulszowej.
Wykonywanie gimnastyki w rwie kulszowej.
8. Masaż klatki piersiowej
Masaż klatki piersiowej w ułożeniu na grzbiecie. Masaż klatki piersiowej
w ułożeniu na boku.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie żeber, mostka i obojczyków.
• Lokalizowanie mięśni klatki piersiowej i brzucha.
• Wykonywanie masażu klatki piersiowej (różnicowanie klatki męskiej
i żeńskiej).
57
9. Masaż powłok i narządów jamy brzusznej
Masaż powłok i narządów jamy brzusznej, masaż w zaparciach
atonicznych i spastycznych.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie narządów jamy brzusznej.
• Lokalizowanie mięśni brzucha.
• Wykonywanie masażu powłok brzusznych i narządów jamy brzusznej.
• Wykonywanie masażu w zaparciach atonicznych i spastycznych.
10. Masaż szyi, twarzy i głowy
Masaż leczniczy twarzy, masaż kosmetyczny twarzy, masaż twarzy
metodą uciskową, masaż szyi i głowy.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie mięśni szyi, twarzy i głowy.
• Wykonywanie masażu leczniczego twarzy metodą klasyczną.
• Wykonywanie masażu leczniczego twarzy metodą uciskową.
• Wykonywanie masażu kosmetycznego twarzy wybraną metodą.
11. Teoria masażu sportowego
Masaż sportowy w procesie odnowy biologicznej. Główne zasady
i warunki wykonywania masażu sportowego. Rodzaje masażu
sportowego.
Ćwiczenia:
• Charakteryzowanie rodzajów masażu sportowego.
• Analizowanie efektów działania masażu sportowego na organizm
zawodnika.
• Odróżnianie przeciwwskazań do stosowania poszczególnych metod
i technik masażu sportowego.
12. Ćwiczenia z masażu sportowego
Masaż w praktyce sportowej, techniki masażu sportowego. Masaż
sportowy kończyn dolnych, grzbietu i kręgosłupa, klatki piersiowej,
powłok brzusznych, kończyn górnych, karku i szyi.
58
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Dobieranie technik masażu sportowego do cyklu treningowego,
dyscypliny sportu oraz indywidualnej sytuacji zawodnika.
• Wykonywanie masażu sportowego.
13. Masaż w wybranych dyscyplinach sportowych
Lekka atletyka, zespołowe gry sportowe, sporty walki i siłowe, sporty
zimowe, gimnastyka, sporty wodne. Najczęściej występujące urazy
w poszczególnych dyscyplinach sportowych.
Ćwiczenia:
• Wyjaśnianie celu stosowania technik i metod masażu sportowego
w wybranych dyscyplinach sportowych.
• Analizowanie najczęstszych urazów w wybranych dyscyplinach
sportowych.
14. Drenaż limfatyczny metodą polską i niemiecką
Drenaż limfatyczny kończyn górnych, kończyn dolnych, grzbietu, klatki
piersiowej, brzucha, głowy, twarzy i szyi.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie regionalnych węzłów chłonnych.
• Określanie kierunku przepływu chłonki.
• Identyfikowanie pni chłonnych.
• Stosowanie technik drenażu limfatycznego.
15. Masaż segmentarny
Chwyty diagnostyczne. Opracowanie lecznicze grzbietu, miednicy
w pozycji leżącej i siedzącej, klatki piersiowej, karku i głowy, brzucha,
kończyn górnych i dolnych.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Wykorzystywanie chwytów diagnostycznych do rozpoznawania zmian
odruchowych w tkankach.
• Stosowanie chwytów leczniczych w masażu segmentarnym grzbietu,
miednicy, klatki piersiowej, karku i głowy, brzucha, kończyn górnych
i dolnych.
59
16. Masaż izometryczny
Masaż izometryczny mięśni kończyn górnych i dolnych, mięśni grzbietu,
klatki piersiowej męskiej i mięśni brzucha.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie położenia mięśni.
• Ustalanie siły mięśni według skali Lovetta.
• Wykonywanie masażu izometrycznego.
17. Masaż metodą Shantala
Masaż w dziecięcym porażeniu mózgowym metodą Shantala.
Ćwiczenia:
• Nawiązywanie kontaktu z dzieckiem.
• Przygotowywanie dziecka do zabiegu.
• Wykonywanie masażu u dziecka z porażeniem mózgowym metodą
Shantala.
18. Elementy masażu punktowego
Masaż punktowy w wybranych jednostkach chorobowych (wg uznania
nauczyciela i w zależności od potrzeb regionalnych).
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Lokalizowanie punktów do wykonywania akupresury w wybranych
jednostkach chorobowych.
19. Elementy masażu relaksacyjnego
Masaż relaksacyjny według wybranego przez nauczyciela standardu.
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Wykonywanie masażu relaksacyjnego.
20. Masaż w wybranych jednostkach chorobowych
Reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa,
rwa kulszowa, deformacja klatki piersiowej, skolioza, porażenie nerwu
twarzowego, kręcz szyi.
60
21. Techniki masażu z oprzyrządowaniem
Masaż
podwodny
mechaniczny.
Masaż
podciśnieniowy.
wibracyjny.
Masaż
Ćwiczenia:
• Przygotowywanie pacjenta do zabiegu.
• Przygotowywanie aparatów i urządzeń do wykonywania zabiegów.
• Wykonywanie masażu z oprzyrządowaniem.
Środki dydaktyczne
Filmy dydaktyczne ilustrujące techniki masażu.
Stoły do masażu.
Krzesła obrotowe bez oparcia.
Krzesła stabilne z oparciem.
Kliny, podkłady i ręczniki.
Środki dezynfekcyjne.
Środki poślizgowe.
Wanna z tangentorem.
Aquavibron.
Aparat do masażu podciśnieniowego.
Uwagi o realizacji
Realizacja programu przedmiotu pracownia masażu ma na celu
przygotowanie uczniów do wykonywania zadań zawodowych technika
masażysty. Przedmiot stanowi integralną całość z teorią masażu
i zajęciami praktycznymi. Obejmuje wiedzę i umiejętności z zakresu
masażu leczniczego, kosmetycznego i sportowego. Podczas realizacji
programu należy kształtować umiejętności dobierania technik i metod
oraz samodzielnego wykonywania masażu. Zadaniem nauczyciela jest
również kształtowanie postaw i rozwijanie zainteresowań uczniów.
W czasie realizacji treści programowych należy kształtować
następujące postawy:
− życzliwości, tolerancji, wrażliwości i cierpliwości wobec pacjentów,
− odpowiedzialności, sumienności, dokładności i uczciwości w pracy,
− gotowości niesienia pomocy,
− troski o zdrowie pacjenta,
− samokrytycyzmu wobec siebie i wykonywanych zadań.
W realizacji programu nauczania należy odwoływać się do
wiadomości i umiejętności z anatomii, fizjologii, psychologii, fizjoterapii
i wybranych zagadnień klinicznych.
Zajęcia przewidziane w programie należy prowadzić metodą pokazu
i ćwiczeń w pracowni masażu, pod kierunkiem nauczyciela – masażysty,
w małych grupach uczniów. Uczniowie z zaburzeniami widzenia
61
wymagają indywidualnej pracy z nauczycielem oraz dostosowania tempa
realizowania treści programowych do ich możliwości percepcyjnych.
W realizacji programu nauczania z osobami niewidomymi należy
dużo uwagi poświęcić na doskonalenie wyczucia odległości, lokalizacji
charakterystycznych
miejsc
na
ciele
człowieka
(wyobraźnia
przestrzenna), płynności ruchów oraz wykrywania zmian w tkankach
dostępnych badaniem palpacyjnym.
Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych
działów tematycznych:
Orientacyjna liczba godzin
Zajęcia
Ćwiczenia Ogółem
teoretyczne
Lp.
Działy tematyczne
1.
2.
3.
Techniki masażu klasycznego
Masaż grzbietu
Masaż mięśni karku i mięśni
MOS
Masaż w kręczu szyi
Masaż kończyny wolnej
i obręczy kończyny górnej
Masaż kończyny wolnej
i obręczy kończyny dolnej
Masaż w rwie kulszowej
Masaż klatki piersiowej
Masaż powłok i narządów jamy
brzusznej
Masaż szyi, twarzy, i głowy
Teoria masażu sportowego
Ćwiczenia z masażu
sportowego
Masaż w wybranych
dyscyplinach sportowych
Drenaż limfatyczny metodą
polską i niemiecką
Masaż segmentarny
Masaż izometryczny
Masaż metodą Shantala
Elementy masażu punktowego
Elementy masażu
relaksacyjnego
Masaż w wybranych
jednostkach chorobowych
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
62
2
-
12
18
18
14
18
18
-
6
6
50
50
48
6
12
48
6
12
4
-
18
20
24
18
20
4
24
-
10
10
-
40
40
-
60
8
10
10
20
60
8
10
10
20
-
36
36
-
21.
Techniki masażu
z oprzyrządowaniem
Razem
8
16
24
14
442
456
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić
pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki
szkoły oraz rozwoju medycyny i rehabilitacji leczniczej.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia należy
przeprowadzać systematycznie na podstawie przedstawionych uczniom
na początku każdego semestru kryteriów.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− testów osiągnięć szkolnych,
− obserwacji czynności ucznia w czasie ćwiczeń.
Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien sprawdzić
wiedzę uczniów potrzebną do opanowania praktycznych umiejętności.
Podczas obserwacji czynności uczniów należy zwracać uwagę na:
− poprawność wykonania technik masażu,
− zachowanie odpowiedniej kolejności technik,
− sprawność wykonania masażu,
− łączenie teorii z praktyką.
Ocenianie powinno mieć charakter opisowy i być prowadzone według
wymagań określonych w przedmiotowym systemie oceniania.
Literatura
Garlicki J., Kuć M., Traumatologia sportowa. Warszawa, PZWL 1988.
Bahr R., Akupresura. Warszawa, PZWL 1989.
Dziak A., Tayara S., Urazy i uszkodzenia w sporcie. Kraków, Kasper
2000.
Magiera L., Walaszek R., Masaż sportowy z elementami odnowy
biologicznej. Kraków, Biosport 2003.
Podgórski T., Masaż w rehabilitacji i sporcie. Warszawa, AWF 1996.
Szczotka P.; Integracyjny masaż Bodywork. BODYWORK, Poznań 2004.
63
Zborowski A., Masaż klasyczny. Kraków, FWH A-Z 1996.
Zborowski A., Masaż segmentarny. Kraków, FWH A-Z 1996.
Zborowski A., Drenaż limfatyczny. Kraków, FWH A-Z 1998.
10.Zborowski A., Masaż w wybranych jednostkach chorobowych. cz. I,
Kraków, FWH A-Z 1999.
11.Zborowski A., Masaż wybranych jednostkach chorobowych. cz. II,
Kraków, FWH A-Z 1999.
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
64
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− zorganizować stanowisko pracy masażysty zgodnie z wymaganiami
ergonomii,
− zaplanować i zorganizować własną pracę,
− zastosować urządzenia przeznaczone do wykonywania masażu,
− pomóc pacjentowi w posługiwaniu się sprzętem rehabilitacyjnym
(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp),
− posłużyć się terminologią medyczną i diagnozami łacińskimi
w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych,
− wypełnić dokumentację obowiązującą w poszczególnych placówkach
służby zdrowia,
− wykorzystać
techniki
komputerowe
w
dokumentowaniu
wykonywanych zadań,
− dobrać metody i techniki masażu, uwzględniając wskazania
i przeciwwskazania,
− przygotować pacjenta do masażu oraz zapewnić mu bezpieczeństwo
psychiczne i fizyczne podczas zabiegu,
− wykonać masaż różnymi metodami,
− zmodyfikować metody masażu w zależności od aktualnego stanu
zdrowia, wieku, potrzeb i możliwości pacjenta,
− wykonać masaż leczniczy u pacjentów z chorobami neurologicznymi,
wewnętrznymi, reumatologicznymi, ortopedycznymi, po operacjach
i urazach,
− zaobserwować reakcje pacjenta podczas trwania masażu,
− zinterpretować reakcje pacjenta podczas trwania masażu i w razie
potrzeby zmodyfikować techniki wykonania,
− ocenić skutki masażu na podstawie zaobserwowanych reakcji
pacjenta,
− zbadać i ocenić budowę i funkcjonowanie narządu ruchu pacjenta
przygotowywanego do masażu,
− zgromadzić i zinterpretować informacje o pacjencie oraz określić
postępy w procesie zdrowienia i rehabilitacji,
− przeprowadzić ćwiczenia oddechowe,
− przeprowadzić ćwiczenia usprawniające bierne,
− dobrać i zastosować metody masażu u dzieci z zaburzeniami
neurologicznymi, wadami postawy, po urazach i zabiegach
operacyjnych oraz ze schorzeniami ortopedycznymi,
− nauczyć dziecko i jego rodzinę wykonywania prostych ćwiczeń
usprawniających,
65
− pozyskać zaufanie i zachęcić dziecko do udziału w zabiegach
usprawniających,
− ocenić samopoczucie pacjenta podczas wykonywania masażu i po
jego zakończeniu,
− wyjaśnić pacjentom podstawy kompleksowej rehabilitacji oraz
współzależność między działaniami rehabilitacyjnymi a trybem życia,
− zapobiec zakażeniom wewnątrzszpitalnym,
− upowszechnić zasady zdrowego stylu życia u pacjentów,
− wykonać zadania zgodnie z zasadami etyki,
− skorzystać z literatury zawodowej oraz innych źródeł informacji.
Materiał nauczania
1. Zespół rehabilitacyjny oddziału neurologicznego
Zapoznawanie się ze specyfiką pracy oddziału neurologicznego.
Organizowanie stanowiska pracy masażysty.
Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym w oddziale
(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami).
Przestrzeganie zasad obowiązujących w oddziale neurologicznym.
Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych neurologicznie.
Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem
prowadzącym.
Transportowanie chorych na wózku inwalidzkim.
Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu).
Pomaganie w niektórych czynnościach pielęgnacyjnych (ułożenie
pacjenta w różnych pozycjach, pomoc w czynnościach dnia
codziennego).
Wykonywanie masażu leczniczego w schorzeniach neurologicznych.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
2. Zespół rehabilitacyjny oddziału reumatologicznego
Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału reumatologicznego.
Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale
(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp).
Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale reumatologicznym.
Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych.
66
Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem
prowadzącym.
Transportowanie chorych na wózku inwalidzkim.
Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu).
Pomaganie w niektórych czynnościach pielęgnacyjnych (ułożenie
pacjenta w różnych pozycjach, pomoc w czynnościach dnia
codziennego).
Organizowanie stanowiska pracy masażysty.
Wykonywanie masażu leczniczego w schorzeniach reumatologicznych.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
3. Zespół rehabilitacyjny oddziału internistycznego
Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału internistycznego.
Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale
(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp).
Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale internistycznym.
Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim.
Współpraca z pracownikami personelu oddziału i lekarzem
prowadzącym.
Transportowanie chorych na wózku inwalidzkim.
Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu).
Pomaganie w niektórych czynnościach pielęgnacyjnych (ułożenie
pacjenta w różnych pozycjach, pomoc w czynnościach dnia
codziennego).
Organizowanie stanowiska pracy masażysty.
Wykonywanie masażu leczniczego z uwzględnieniem chorób
towarzyszących.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
4. Zespół rehabilitacyjny lecznictwa otwartego (przychodnie)
Zapoznawanie się ze specyfiką przychodni.
Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu.
Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce.
Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych.
Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem
prowadzącym.
67
Wykonywanie zabiegów masażu.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie zasad ochrony danych osobowych pacjenta.
5. Zespół rehabilitacyjny szpitalny lub poradnia pediatryczna
Zapoznawanie się ze specyfiką placówki.
Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu.
Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce.
Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych dorosłych i dzieci.
Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego oraz lekarzem
prowadzącym.
Wykonywanie masażu u dzieci.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etyki.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
Uwagi o realizacji
Realizacja programu zajęć praktycznych ma na celu przygotowanie
ucznia do wykonywania zadań zawodowych w typowych miejscach
pracy masażysty, na rzecz osób w różnych stanach zdrowia i choroby,
w różnym wieku, pochodzących z różnych środowisk i mających różne
problemy zdrowotne.
Zajęcia praktyczne są realizowane w placówkach ochrony zdrowia,
w oddziałach: neurologicznym, reumatologicznym, wewnętrznym,
w przychodniach i placówce pediatrycznej.
Placówki ochrony zdrowia prowadzące zajęcia praktyczne powinny
posiadać bazę szkoleniową oraz personel przygotowany do współpracy
z nauczycielem i praktykantami.
Program nauczania zajęć praktycznych zawiera treści pozwalające na
samodzielne wykonywanie przez przyszłych absolwentów zabiegów
masażu. Uczniowie powinni opanować umiejętności sprawnego
i bezbłędnego dobierania i stosowania różnych metod i technik masażu
w zależności od wskazań i przeciwwskazań, aktualnego stanu zdrowia,
potrzeb i możliwości pacjenta.
Program przedmiotu stanowi integralną całość z przedmiotami: teoria
masażu i pracownia masażu, których treści dają podstawę do
prawidłowej
realizacji
zajęć
praktycznych.
Ponadto
należy
wykorzystywać umiejętności opanowane przez słuchaczy na zajęciach
68
z innych przedmiotów: anatomii, fizjologii, psychologii, zagadnień
klinicznych.
Podczas realizacji treści programowych należy kształtować
następujące postawy uczniów:
− odpowiedzialności, zdyscyplinowania i rzetelności w realizacji
powierzonych zadań,
− życzliwości, uczciwości, cierpliwości i szacunku wobec pacjenta, jego
rodziny, współpracowników,
− odpowiedzialności za skutki własnych działań i podejmowanych
decyzji,
− odpowiedzialności za powierzony sprzęt i stanowisko pracy.
Podczas zajęć praktycznych należy doskonalić następujące
umiejętności uczniów:
− organizowania stanowiska pracy,
− planowania pracy,
− nawiązywania kontaktu słownego i emocjonalnego z pacjentem,
− przygotowywania pacjenta do masażu,
− modyfikowania metod pracy w zależności od stanu i potrzeb
pacjentów,
− obserwacji pacjenta w czasie masażu,
− dokumentowania wykonywanych czynności,
− współpracy w zespole rehabilitacyjnym.
Opanowanie tych umiejętności umożliwi dobór treści i metod
nauczania. W doborze metod i treści kształcenia należy uwzględnić
zasadę stopniowania trudności. W semestrze III zadania powinny
obejmować wyłącznie masaż klasyczny, do których wykonywania zostali
przygotowani uczniowie w pierwszym roku nauki. W semestrze IV zakres
zadań należy rozszerzyć o masaż segmentarny i drenaż limfatyczny.
Uczniowie powinni pracować pod kierunkiem nauczyciela. W każdym
miejscu prowadzonych zajęć praktycznych należy przeprowadzić
instruktaż wstępny, sprawdzić merytoryczne przygotowanie uczniów do
zajęć, przedstawić specyfikę pracy w placówce i dokonać przydziału
zadań w grupie. Na bieżąco należy obserwować pracę uczniów oraz
reagować na wszystkie nieprawidłowości.
W przypadku uczniów z zaburzeniami widzenia nauczyciel powinien
zapoznać ich z pomieszczeniami oddziału i personelem, odczytać
diagnozy i zlecenie na masaż. W czasie zajęć praktycznych należy
obserwować i oceniać samodzielność uczniów niewidomych i słabo
widzących oraz służyć pomocą w przypadku wystąpienia trudności
w pracy.
Każdy uczeń w czasie zajęć praktycznych powinien prowadzić
dzienniczek zajęć praktycznych zawierający harmonogram zajęć, tematy
ćwiczeń i opis realizacji zadań zleconych do wykonania.
69
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Placówka
godzin
na
realizację
Orientacyjna liczba
godzin
Zespół rehabilitacyjny oddziału
neurologicznego
Zespół rehabilitacyjny oddziału
reumatologicznego
Zespół rehabilitacyjny oddziału
internistycznego
Zespół rehabilitacyjny lecznictwa
otwartego
Zespół rehabilitacyjny szpitalny lub
poradnia dziecięca
54
54
54
55
55
Razem
272
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić
pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki
szkoły oraz rozwoju medycyny i rehabilitacji leczniczej.
Propozycje metod sprawdzania i oceniania osiągnięć
edukacyjnych ucznia
Ocenianie
osiągnięć
uczniów
powinno
być
prowadzone
systematycznie według kryteriów uwzględniających zaplanowane cele
kształcenia , a w szczególności:
− ocenianie budowy i funkcjonowania narządu ruchu pacjenta,
− interpretowanie informacji o pacjencie oraz określanie postępów
w procesie zdrowienia i rehabilitacji,
− stosowanie metod masażu zgodnie z wiedzą o budowie
i czynnościach organizmu ludzkiego oraz zmianach patologicznych,
− dobieranie i modyfikowanie technik masażu w zależności od wieku,
płci, indywidualnej odporności pacjenta, rodzaju wykonywanej przez
niego pracy i aktualnego stanu zdrowia,
− stosowanie masażu w leczeniu chorych,
− nawiązywanie kontaktów z pacjentami i z zespołem terapeutycznym,
− przestrzeganie zasad etyki zawodowej w realizacji powierzonych
zadań,
− prowadzanie dokumentacji obowiązującej na stanowisku pracy,
70
− planowanie i organizowanie stanowiska pracy,
− przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
System oceniania powinien obejmować:
− diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem do
zajęć praktycznych,
− sprawdzanie postępów ucznia podczas realizacji programu
i rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia,
− sprawdzanie i ocenę umiejętności praktycznych ucznia na
zakończenie realizacji programu.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− testów osiągnięć szkolnych,
− ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia w czasie realizacji
zaplanowanych zadań.
Podczas obserwacji czynności ucznia należy zwracać uwagę na:
− organizację stanowiska pracy,
− organizację czasu pracy,
− planowanie pracy i rozwiązywanie problemów,
− nawiązywanie kontaktów z pacjentem,
− sprawność wykonania masażu,
− samoocenę wykonanego zadania.
Przedmiotem oceny w czasie zajęć praktycznych powinna być
również postawa zawodowa ucznia: poczucie odpowiedzialności,
gotowość niesienia pomocy, respektowanie praw pacjenta, przejawianie
troski o jego zdrowie.
Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod
sprawdzania stosowanych przez nauczyciela w czasie zajęć
praktycznych.
71
PODSTAWY PRAWA I EKONOMIKI
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− scharakteryzować system organizacji ochrony zdrowia w Polsce,
− wskazać instytucje mające wpływ na politykę zdrowotną państwa,
− określić źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych,
− wyjaśnić zasady reglamentowania dostępu do niektórych usług
i dóbr,
− wskazać dostawców i odbiorców usług medycznych,
− scharakteryzować proces przepływu środków finansujących
świadczenia zdrowotne i wyjaśnić rolę państwa w regulacji
przepływu,
− wyjaśnić istotę i zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń
zdrowotnych w Polsce,
− przedstawić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych,
− wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń
zdrowotnych,
− wyjaśnić mechanizm regulowanej konkurencji między producentami
usług medycznych,
− wskazać rolę państwa i płatnika na rynku usług medycznych,
− scharakteryzować system zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej,
− wskazać znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu
medycznego w procesie świadczenia usług zdrowotnych,
− wskazać podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych,
− wskazać regulacje prawne dotyczące personelu medycznego,
− rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne,
− określić zasady zawierania kontraktów na usługi medyczne,
− scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych,
− wskazać dokumenty prawne dotyczące funkcjonowania zakładów
opieki zdrowotnej i płatnika,
− zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej,
− zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej.
Materiał nauczania
1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych
Istota polityki zdrowotnej. Struktura systemu organizacyjnego opieki
zdrowotnej w Polsce. Rodzaje instytucji wpływających na politykę
zdrowotną i ich rola. Źródła i sposoby finansowania świadczeń
zdrowotnych. Rodzaje dostawców usług medycznych. Rodzaje
72
odbiorców usług medycznych. Istota płatnika. Charakterystyka przepływu
środków finansujących świadczenia zdrowotne. Rola państwa w procesie
regulowania przepływu środków.
2. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce
Istota ubezpieczenia zdrowotnego. Rodzaje ubezpieczeń zdrowotnych.
Zasady i funkcje powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Funkcje
płatnika i zakres świadczeń w systemie powszechnego ubezpieczenia
zdrowotnego. Zasady korzystania ze świadczeń zdrowotnych
z powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Reglamentacja dostępu
do niektórych usług medycznych – istota, przyczyny, sposoby
reglamentacji. Znaczenie dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych.
3. Rynek świadczeń zdrowotnych
Cechy rynku usług medycznych. Usługa medyczna – dobro
indywidualne, publiczne, konsumpcyjne, inwestycyjne i profesjonalne.
Ograniczona suwerenność pacjenta jako konsumenta usług
medycznych. Akceptacja płatnika jako źródła finansowania świadczeń
zdrowotnych. Efekty zewnętrzne usług medycznych. Czynniki
wpływające na podaż świadczeń zdrowotnych. Czynniki kształtujące
popyt na świadczenia zdrowotne. Skutki „niekontrolowanej” konkurencji
na rynku świadczeń zdrowotnych. Rola państwa i płatnika na rynku usług
medycznych. Sposoby zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej.
Znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego
w procesie świadczenia usług medycznych.
4. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej
i płatnika
Podstawowe obszary funkcjonowania. Regulacje prawne dotyczące:
funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej, płatnika, personelu
medycznego. Rodzaje i zasady zawierania kontraktów na usługi
medyczne.
5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej
Rodzaje kosztów. Składniki kosztów wytworzenia świadczeń
zdrowotnych. Koszty bezpośrednie i pośrednie. Regulacja prawna
w zakresie nadzoru nad kosztami w zakładach opieki zdrowotnej.
6. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej i gospodarczej
Przedmiot i źródła prawa w ochronie zdrowia. Rodzaje stosunków pracy
i umów o pracę w ochronie zdrowia. Zasady nawiązywania umów
o pracę. Prawa i obowiązki zakładu pracy i pracownika. Wynagrodzenie
za pracę i jego ochrona prawna. Czas pracy w ochronie zdrowia, urlopy
73
pracownicze. Świadectwa pracy. Zasady rozwiązywania umowy o pracę.
Rodzaje odpowiedzialności pracowniczej w ochronie zdrowia. Rodzaje
umów cywilnoprawnych. Formy własności zakładów opieki zdrowotnej.
Formy organizacyjno-prawne zakładów opieki zdrowotnej. Zasady
podejmowania działalności gospodarczej w ochronie zdrowia.
Ćwiczenia:
• Identyfikowanie źródeł prawa dotyczących działalności gospodarczej.
• Interpretowanie przepisów prawa dotyczących działalności zawodowej
technika masażysty.
Środki dydaktyczne
Foliogramy.
Dokumenty prawne z zakresu: opieki zdrowotnej, prawa cywilnego,
prawa pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej.
Baza elektroniczna informacji prawnej.
Opisy przypadków.
Literatura zawierająca informacje ekonomiczne i prawne.
Uwagi o realizacji
Program nauczania przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki
obejmuje zintegrowane treści z zakresu ekonomii, ekonomiki, finansów
i prawa.
W czasie realizacji programu nauczyciel powinien nawiązywać do
wiedzy z zakresu Podstaw przedsiębiorczości nabytej przez uczniów
w szkole średniej. Program nauczania przedmiotu Podstawy prawa
i ekonomiki składa się z sześciu działów tematycznych. Na jego
realizację proponuje się przeznaczyć 1,5 godziny w cyklu kształcenia
w szkołach dla młodzieży, z godzin przeznaczonych na kształcenie
zawodowe.
Poszczególne działy programowe zawierają treści kształcenia
niezbędne do zrozumienia funkcjonowania ochrony zdrowia w wymiarze
organizacyjnym i ekonomicznym. Dział pierwszy dotyczy struktury
systemu organizacyjnego ochrony zdrowia. Szczególną uwagę należy
zwrócić na finansowanie świadczeń zdrowotnych. Powszechne
ubezpieczenia zdrowotne, o których mowa w dziale drugim stanowią
w Polsce główne źródło finansowania świadczeń zdrowotnych, dlatego
wskazane jest usystematyzowanie wiedzy z tego zakresu.
Po zrealizowaniu treści dotyczących rynku świadczeń zdrowotnych
uczniowie powinni określić specyficzne cechy rynku, mechanizmy
ekonomiczne i kryteria zapewnienia jakości usług medycznych.
74
Podczas realizacji pozostałych działów szczególny nacisk należy
położyć na regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki
zdrowotnej i płatnika oraz działalności w zawodzie technik masażysta.
W celu uzyskania zadawalających wyników kształcenia, zajęcia
powinny odbywać się w odpowiednio wyposażonej pracowni
przedmiotowej. Nauczyciel powinien mieć do dyspozycji podręczną
biblioteczkę, wyposażoną w literaturę z zakresu prawa i ekonomii, akty
prawne oraz specjalistyczną prasę.
Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej,
grupowej oraz indywidualnej. Ćwiczenia przedmiotowe umożliwią
indywidualizację procesu kształcenia, efektywne wykorzystywanie
pomocy dydaktycznych oraz zastosowanie nabytych umiejętności
w określonych sytuacjach.
Osiągnięcie założonych celów kształcenia umożliwia stosowanie
efektywnych metod nauczania, jak:
− wykład informacyjny,
− wykład problemowy,
− wykład konwersatoryjny,
− pogadanka,
− metoda przypadków,
− metoda sytuacyjna,
− metoda projektów,
− ćwiczenia przedmiotowe.
Proponuje się następujący podział
poszczególnych działów tematycznych:
Lp.
godzin
Działy tematyczne
1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych
2. System ubezpieczeń zdrowotnych
w Polsce
3. Rynek świadczeń zdrowotnych
4. Podstawy prawne funkcjonowania
zakładów opieki zdrowotnej i płatnika
5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej
6. Przepisy prawne dotyczące działalności
zawodowej i gospodarczej
Razem
na
realizację
Orientacyjna
liczba godzin
9
8
9
10
6
10
52
Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do
planu nauczania dla szkoły policealnej.
75
Podane w tabeli liczby na realizację poszczególnych działów mają
charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany,
mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych ucznia
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać
systematycznie na podstawie kryteriów uwzględniających zaplanowane
cele kształcenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętności:
− określania źródeł i sposobów finansowania świadczeń zdrowotnych,
− określania czynników wpływających na popyt i podaż świadczeń
zdrowotnych,
− określania roli państwa i płatnika na rynku usług medycznych,
− interpretowania regulacji prawnych obowiązujących w działalności
zawodowej.
Proces oceniania powinien obejmować:
− diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem
do realizacji programu,
− sprawdzenie postępów ucznia w toku realizacji programu oraz
rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia,
− sprawdzenie wiadomości i umiejętności na zakończenie realizacji
programu nauczania.
Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych,
− sprawdzianów pisemnych,
− testów osiągnięć szkolnych.
W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod
sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela w toku
nauczania. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą
ocen.
Literatura
Boratyński J., Dudek B., Morkis G.: Obsługa klienta. Prawo pracy.
Higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003
Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego
w ochronie zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Vesalius",
Kraków 2000
Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000
Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa
i Informacji Difin, Warszawa 2003
76
Sobiecki R., (red.): Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach
i odpowiedziach. Centrum Doradztwa i Informacji Difin. Warszawa 2003
Trocki M., (red.): Nowoczesne zarządzanie w opiece zdrowotnej. Instytut
Przedsiębiorczości i Samorządności. Warszawa 2002
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia
1998 r. W sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych
zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194)
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych(...)
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ze zmianami Kodeks cywilny(…)
Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. O powszechnym ubezpieczeniu
w Narodowym Funduszu Zdrowia (DZ. U. Nr 45, poz. 391)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. ze zmianami Kodeks pracy(…)
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. O zakładach opieki zdrowotnej(…)
Baza informacji prawnej w Internecie: system LEX, serwis prawo
i zdrowie
Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych
pozycji wydawniczych.
77
PRAKTYKA ZAWODOWA
Szczegółowe cele kształcenia
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− wykonać samodzielnie zadania wynikające z roli zawodowej
masażysty,
− zastosować umiejętności zawodowe do sprawnego zorganizowania,
prowadzenia i współuczestniczenia w kompleksowej rehabilitacji,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− dobrać schemat postępowania w masażu adekwatny do stanu
chorobowego pacjenta, jego potrzeb i możliwości przy uwzględnieniu
wskazań i przeciwwskazań,
− wykonać masaż według wybranego schematu postępowania,
− wykorzystać potrzebne środki i sprzęt zgodnie z instrukcjami,
− dokonać odpowiednich zapisów w dokumentacji obowiązującej na
stanowisku pracy,
− podjąć współpracę z członkami zespołu rehabilitacyjnego,
− zastosować metody mające na celu poprawę organizacji i jakości
świadczonych usług,
− zastosować przepisy sanitarno-epidemiologiczne,
− zmodyfikować stosowane metody pracy poprzez rozwijanie własnych
umiejętności zawodowych,
− zastosować zasady etyczne,
− udoskonalić własne umiejętności intelektualne i praktyczne.
Materiał nauczania
1. Zespół rehabilitacyjny oddziału neurologicznego
Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału neurologicznego.
Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale
(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp).
Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale neurologicznym.
Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych neurologicznie.
Współpraca z pracownikami oddziału rehabilitacji i z lekarzem
prowadzącym.
Organizowanie stanowiska pracy.
Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu).
Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynności dnia codziennego.
Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych.
78
Wykonywanie zabiegów masażu leczniczego w schorzeniach
neurologicznych.
Modyfikowanie metod i technik masażu w zależności od stanu pacjenta.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etyki.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych.
2. Zespół rehabilitacyjny oddziału reumatologicznego
Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału reumatologicznego.
Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale
(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp).
Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale reumatologicznym.
Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych.
Współpraca z pracownikami oddziału rehabilitacji i lekarzem
prowadzącym.
Organizowanie stanowiska pracy.
Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu).
Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynności dnia codziennego oraz
zapewnienie wygody i bezpieczeństwa.
Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych.
Wykonywanie zabiegów masażu leczniczego w schorzeniach
reumatologicznych.
Modyfikowanie metod i technik masażu w zależności od stanu pacjenta.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych.
3. Zespół rehabilitacyjny oddziału internistycznego
Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału internistycznego.
Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale
(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp).
Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale internistycznym.
Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim.
Współpraca z personelem oddziału i lekarzem prowadzącym.
Organizowanie stanowiska pracy.
Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu).
Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynności dnia codziennego oraz
zapewnienie wygody i bezpieczeństwa.
79
Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych.
Wykonywanie zabiegów masażu leczniczego z uwzględnieniem chorób
towarzyszących.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych.
4. Zespół rehabilitacyjny lecznictwa otwartego (przychodnie)
Zapoznawanie się ze specyfiką przychodni.
Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu.
Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce.
Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych.
Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem
prowadzącym.
Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych.
Wykonywanie zabiegów masażu.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych.
5. Zespół rehabilitacyjny szpitalny lub poradnia pediatryczna
Zapoznawanie się ze specyfiką placówki.
Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu.
Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce.
Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim.
Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych dorosłych i dzieci.
Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego oraz lekarzem
prowadzącym.
Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych.
Wykonywanie masażu u dzieci.
Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych.
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad etycznych.
Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta.
Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych.
80
Uwagi o realizacji
Po zakończeniu zajęć teoretycznych każdy uczeń odbywa praktykę
zawodową w jednej z placówek, w której odbywały się zajęcia
praktyczne. Praktyka zawodowa prowadzona pod kierunkiem opiekuna
praktyki ma na celu przygotowanie ucznia do samodzielnego planowania
i wykonywania zadań zawodowych, zgodnie z obowiązującymi
przepisami
i
uprawnieniami.
W
przypadku
uczniów
z zaburzeniami widzenia opiekun praktyk powinien zapoznać ich
z pomieszczeniami oddziału, personelem i pacjentami, odczytać
diagnozy i zlecenie na masaż. W czasie trwania praktyk należy
obserwować i oceniać samodzielność uczniów i służyć im pomocą
w przypadku wystąpienia trudności.
Praktyka zawodowa powinna przebiegać zgodnie z harmonogramem
opracowanym na podstawie programu nauczania. Przeprowadzana jest
na zakończenie IV semestru i stanowi podsumowanie oraz sprawdzian
umiejętności nabytych podczas dwóch lat nauki. Ucznia odbywającego
praktykę zawodową obowiązuje 6 godzinny dzień pracy. Praktyka trwa
dwa 2 tygodnie przez pięć dni w tygodniu.
Podczas realizacji programu nauczania należy kształtować
następujące postawy uczniów:
− uczciwości,
− sumienności i zaangażowania w pracy zawodowej,
− dokładności w wykonywaniu pracy,
− samodzielności w planowaniu i wykonywaniu zadań,
− odpowiedzialności za własną pracę i podejmowane decyzje,
− dbałości o prestiż zawodu,
− identyfikowania się z problemami środowiska zawodowego,
− szacunku dla współpracowników i pacjentów,
− cierpliwości i zainteresowania problemami ludzi chorych,
− operatywności w propagowaniu edukacji zdrowotnej,
− odpowiedzialności za atmosferę w miejscu pracy.
Opiekun praktyk odpowiada za wykonywane przez uczniów zadania,
ale powinien zapewnić im, jak największą samodzielność podczas pracy.
Dokumentację ucznia stanowi dzienniczek praktyk, prowadzony
systematycznie i zawierający harmonogram praktyk, tematy ćwiczeń
i opis realizacji zadań zleconych do wykonania.
81
Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych
działów tematycznych:
Lp.
Placówka
1. Zespół rehabilitacyjny wybranego oddziału
(neurologicznego, reumatologicznego,
internistycznego, lecznictwa otwartego (przychodnia),
poradni pediatrycznej)
Razem
Orientacyjna
liczba godzin
60
60
Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów
tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić
pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki
szkoły oraz rozwoju medycyny i rehabilitacji leczniczej.
Propozycje metod sprawdzania
edukacyjnych uczniów
i
oceny
osiągnięć
Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów w czasie praktyki należy
prowadzić systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów. Oceny
osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− testów osiągnięć szkolnych,
− obserwacji czynności uczniów w czasie wykonywania zabiegów.
Przed dopuszczeniem uczniów do wykonywania zabiegów należy
sprawdzić ich przygotowanie merytoryczne.
Podczas obserwacji czynności uczniów należy zwracać uwagę na:
− organizację stanowiska pracy,
− organizację czasu pracy,
− samodzielność w planowaniu pracy i rozwiązywaniu problemów,
− dokładność w pracy,
− przestrzeganie obowiązujących przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz ochrony środowiska,
− umiejętność współpracy z personelem placówki,
− odpowiedzialność za skutki działań podejmowanych wobec
pacjentów,
− zrozumienie, akceptację i szacunek dla indywidualnych potrzeb,
możliwości i upodobań pacjentów,
− kulturę osobistą w kontaktach ze współpracownikami i pacjentami.
Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod
sprawdzania stosowanych przez nauczyciela w czasie zajęć
praktycznych.
82