Wpływ przyjęcia wspólnej waluty na gospodarkę Słowacji

Transkrypt

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W
LUBLINIE
Wydział Ekonomiczny
Studia podyplomowe:
Mechanizmy funkcjonowania strefy
euro
Agnieszka Łukasik
nr albumu: 9355291
nr albumu: ….
Wpływ przyjęcia wspólnej waluty na
gospodarkę Słowacji
Praca dyplomowa napisana
pod kierunkiem prof. dr hab. Bogumiły Mucha - Leszko
Lublin rok 2015
Spis treści:

Wstęp………………………………………………………………………….4

Strategia Słowacji w procesie dostosowawczym do warunków funkcjonowania
we wspólnym obszarze walutowym…………………………………………..4

Gospodarka Słowacji w roku 1999 w świetle teorii OOW……………………7

Wyniki gospodarcze Słowacji po przyjęciu euro i w latach 2008 – 2013…...14

Wnioski……………………………………………………………………….22
Bibliografia……………………………………………………………………….23
Spis tabel………………………………………………………………………….25
1.
Wstęp
Celem prezentowanej pracy jest ocena gospodarki Słowacji przed i po przyjęciu
wspólnej waluty euro. Praca składa się z trzech części oraz wniosków. Pierwsza
część pracy opisuje etapy przystępowania Słowacji do unii walutowej. Druga
część pracy za pomocą wskaźników aktywności gospodarczej opisuje sytuację
gospodarczą Słowacji w roku 1999. Trzecia część przedstawia sytuację
gospodarczą analizowanego kraju na przestrzeni lat 2008-2013. Do oceny sytuacji
gospodarczej zastosowane zostały w pracy takie wskaźniki jak: PKB, eksport i
import, inflacja oraz poziom bezrobocia.
2.
Strategia Słowacji w procesie dostosowawczym do warunków
funkcjonowania we wspólnym obszarze walutowym
Przygotowania do przyjęcia wspólnej waluty rozpoczęły się 16 lipca 2003 roku,
gdy uchwalono Strategię przyjęcia euro w Republice Słowacji. W wyniku
współpracy rządu z Narodowym Bankiem Słowacji, 8 września 2004 roku,
powstała Konkretyzacja strategii przyjęcia euro. Ustalono w niej stopień
wypełnienia kryteriów konwergencji i wskazano datę zakończenia pierwszego
etapu przygotowań do przyjęcia wspólnej waluty, czyli przystąpienie do
mechanizmu kursu wymiany walut (Exchange Rate Mechanism, ERM II) na
pierwszą połowę 2006 roku. Wytypowano także datę 1 stycznia 2009 roku jako
datę wprowadzenia wspólnej waluty euro w Słowacji. ERM II jest to mechanizm
kursowy,
mający
na
celu
redukcję
wahań
kursowych
walut
państw
członkowskich Unii Europejskiej. Mechanizm ten ułatwia proces wprowadzania
wspólnej waluty. Pierwsze z założeń Konkretyzacji udało się osiągnąć wcześniej
niż początkowo zakładano, mianowicie Słowacja dołączyła do ERM II już w
listopadzie 2005 roku. 1
Plan wprowadzenia euro, Narodowy Plan przyjęcia euro w Republice Słowacji,
został opracowany wspólnie przez Ministerstwo Finansów i Narodowy Bank
1
J. Medved, E. Zimkova, Preparation of Slovak Republic for Economic and Monetary Union, [w:]
B. Kubska – Maciejewicz, A. Stępniak (red.), Polska w strefie euro, Wyd. Wyższej Szkoły
Bankowej w Poznaniu, Poznań 2005 s. 123-129.
4
Słowacji i przyjęty przez rząd Słowacji 6 lipca 2005 roku. Plan był dwukrotnie
aktualizowany: w marcu 2007 roku i kwietniu 2008 roku.
W Planie znalazły się m.in.:

Potwierdzenie daty 1 stycznia 2009, jako daty przyjęcia wspólnej waluty,
o ile kryteria konwergencji zostaną spełnione.

Zasady wprowadzania nowej waluty do obiegu: zasady zaokrąglania sum
pieniężnych, okres dwuwalutowości, zapobieganie i przeciwdziałanie
nieuzasadnionemu zawyżaniu cen, zasada ciągłości umów, podwójne
podawania cen, kampania informacyjna.
W listopadzie 2007 r. Narodowa Rada Słowacji przyjęła ustawę o wprowadzeniu
euro.2
Komisja Europejska, w swoim sprawozdaniu z przygotowań do przyjęcia euro z
opublikowanym w maju 2008 roku, dla wszystkich państw objętych derogacją,
stwierdziła iż, tylko Słowacja spełniła wszystkie niezbędne do przystąpienia do
strefy euro kryteria. Wnioski płynące z tego sprawozdania zostały potwierdzone
decyzją wydaną przez Radę w lipcu 2008 roku, gdzie zatwierdzono zniesienie
derogacji zawartej w umowie akcesyjnej, z dniem 1 stycznia 2009 roku.
Oznaczało, że to, że od tego momentu Słowacja zostanie członkiem strefy euro.
Kurs wymiany ustalony został na poziomie 30, 126 korony słowackiej za 1 euro.3
Ocena Słowacji dokonana przez EBC w Raporcie o konwergencji z 2008 r.
przedstawiała się następująco:
•
W okresie od kwietnia 2007 r. do marca 2008 r. dwunastomiesięczna
średnia stopa inflacji HICP na Słowacji wyniosła 2,2%, czyli znacznie
poniżej wartości referencyjnej 3,2%.
2
A. Górska, W. Lip, M. Siemaszko, Prawne i praktyczne aspekty przygotowań Słowacji do
zamiany waluty krajowej na euro, Departament Zagraniczny Narodowy Bank Polski, Warszawa,
sierpień 2008, https://www.nbp.pl/badania/seminaria_bise/SiemaszkoO.pdf (03.03.2015)
3
Jolanta Adamiec, Wpływ wprowadzenia euro na wskaźniki gospodarcze i sytuację konsumentów
na przykładzie Irlandii i Słowacji. Wnioski dla Polski, Biuro Analiz Sejmowych, nr 13(38),
11.05.2010,
http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/303A4FCA0F1C2DCCC1257720003EF402/$file/Analiza_
%20BAS_2010_38.pdf (24.02.2015).
5
•
W roku referencyjnym 2007 deficyt budżetowy na Słowacji wyniósł 2,2%
PKB, tzn. był poniżej wartości referencyjnej wynoszącej 3%.
•
W okresie referencyjnym od kwietnia 2007 r. do marca 2008 r. średni
poziom długoterminowych stóp procentowych na Słowacji wyniósł 4,5%
czyli znacznie poniżej wartości referencyjnej 6,5%.4
Przyjęcie przez Słowację wspólnej waluty nastąpiło wg strategii Big Bang, z
krótkim okresem dwuwalutowości, obejmującym okres od 1 stycznia 2009 do 16
stycznia 2009 roku. Strategia Big Bang to strategia, w której banknoty i monety
euro wprowadzane są do obiegu już w momencie przyłączenia do strefy euro a
waluta narodowa jest szybko wycofywana, choć przez pewien (krótki) okres obie
waluty funkcjonują równolegle. Po 16 stycznia 2009 roku wymiana koron na euro
w bankach komercyjnych była możliwa przez cały kolejny rok, chociaż taka
operacja była realizowana bezpłatnie tylko do 19 stycznia 2009 roku.
Bezterminowo realizowana jest wymiana banknotów w Narodowym Banku
Słowacji, wymiana monet możliwa była do końca 2013 roku.
Plan informowania społeczeństwa o postępach w procesie przyjmowania wspólnej
waluty był bardzo ważnym elementem przygotowań do wstąpienia do strefy euro.
Szczególne działania podejmowano w stosunku do grup najbardziej wrażliwych :
osób starszych, niepełnosprawnych, regionom w gorszej sytuacji ekonomicznej,
małym i średnim przedsiębiorstwom.5
Najważniejszym narzędziem ochrony konsumentów przed negatywnymi skutkami
wstąpienia do strefy euro było podawanie cen w dwóch walutach – koronach i
euro. Zasada ta funkcjonowała od momentu przyjęcia przez Radę Unii
Europejskiej oficjalnego kursu konwersji korony na euro, czyli od maja 2008 roku
i obowiązywała co najmniej do końca 2009 roku, lecz najlepszym rozwiązaniem
było przedłużenie tego okresu do czerwca 2010 roku. Zasada podawania cen w
obydwu walutach obowiązywała także względem informacji finansowych, m.in.
wynagrodzeń, faktur, składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, itp.
4
EBC, https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2008/html/pr080507.pl.html (03.03.2015)
K. Czech, Rozwój strefy euro z perspektywy wybranych państw – wnioski dla Polski,
http://www.ue.katowice.pl/uploads/media/4_K.Czech_Rozwoj_Strefy_Euro....pdf (24.02.2015)
5
6
Władze Słowacji położyły nacisk na monitorowanie i kontrolę cen oraz
likwidowanie przejawów nieuczciwego zawyżania cen, spowodowanego zmianą
waluty. Do systemu przeciwdziałania nieuzasadnionemu zawyżania cen włączono
organizacje pozarządowe i konsumenckie.
Wprowadzono zasadę regularnego
publikowania bieżących cen koszyka dóbr najczęściej kupowanych. 6
„Badania Eurobarometru ze stycznia 2009 r. wykazały, że najskuteczniejszym
źródłem informacji o przyjęciu euro okazała się telewizja, wskazana przez 66%
respondentów. Na drugim miejscu znalazła się specjalna strona internetowa, o
której istnieniu wiedziało 60% Słowaków. Funkcjonowała ona od grudnia 2007 r.
do końca marca 2009 r., osiągając maksymalną liczbę ponad 500 tys.
odwiedzających w styczniu 2009 r. Ponad 50 tys. osób skorzystało z możliwości
bezpłatnego zainstalowania eurokalkulatora na swoim telefonie komórkowym.”7
3.
Gospodarka Słowacji w roku 1999 w świetle teorii OOW
W literaturze przedmiotu teoria unii walutowej jest w uproszczeniu utożsamiana z
teorią optymalnego obszaru walutowego. Za prekursora koncepcji optymalnego
obszaru walutowego powszechnie uważa się R.A. Mundella w „Teorii
optymalnych obszarów walutowych” z początku lat 60. XX w. Mudell
zdefiniował optymalny obszar walutowy jako największy pod względem zasięgu
geograficznego
obszar,
w
którym
efektywność
ekonomiczna
byłaby
zmaksymalizowana, gdyby na tym obszarze obowiązywała jedna waluta. Do zalet
wprowadzenia wspólnej waluty na danym obszarze zaliczyć można niższe koszty
transakcyjne oraz większą przejrzystość cenową. Z drugiej strony główną wadą
takiego rozwiązania jest trudność utrzymania pełnego zatrudnienia na całym
6
J. Adamiec, Wpływ wprowadzenia euro na wskaźniki gospodarcze i sytuację konsumentów na
przykładzie Irlandii i Słowacji. Wnioski dla Polski, Biuro Analiz Sejmowych, nr 13(38),
11.05.2010,
%20BAS_2010_38.pdf (24.02.2015).
7
J. Adamiec, Wpływ wprowadzenia euro na wskaźniki gospodarcze i sytuację konsumentów na
przykładzie Irlandii i Słowacji. Wnioski dla Polski, Biuro Analiz Sejmowych, nr 13(38),
11.05.2010,
%20BAS_2010_38.pdf (24.02.2015).
7
obszarze, w przypadku nierównomiernego zaburzenia gospodarki w obszarze
walutowym.8
Komisja Europejska w strategii reindustrializacji Unii Europejskiej umieściła
Słowację w grupie krajów doganiających, bardziej uprzemysłowionych niż
pozostałe państwa członkowskie Unii Europejskiej. W tej samej grupie znalazły
się takie kraje jak: Polska, Bułgaria, Czechy, Węgry, Litwa, Łotwa i Rumunia.
W procesie integracji walutowej, bardzo ważne jest osiągnięcie trwałej
konwergencji nominalnej i realnej, na którą składa się styczność wahań cykli
koniunkturalnych i porównywalność struktur gospodarek. Sztywny nominalny
kurs walutowy względem wspólnej waluty i odejście od niezależnej polityki
pieniężnej, w sytuacji zagrożenia szokami asymetrycznymi, prowadzi do realnej
poprawy funkcjonowania gospodarki.
„Hipoteza konwergencji, sformułowana przez Alexandra Gerschenkrona,
sugeruje występowanie tendencji do wyrównywania się poziomów rozwoju
gospodarczego i poziomu życia. Zgodnie z tą hipotezą, kraje biedniejsze, tj. o
niższym poziomie kapitału i dochodu na jednego mieszkańca, osiągają wyższe
stopy zwrotu, co pozwala im zmniejszyć dystans dzielący ich od krajów
bogatszych. Zwolennicy tej teorii przewidują możliwość zrównania państw
biedniejszych i bogatszych pod względem rozwoju gospodarczego.”9
Za istotny miernik konwergencji strukturalnej uznaje się również wytwarzane na
terenie danego kraju PKB. Jeśli wielkości te różnią się znacznie pomiędzy
poszczególnymi krajami, to szoki dotykające daną gospodarkę mogą mieć
różnorodne konsekwencje w gospodarkach tworzących obszar walutowy.
Dane o Produkcie Krajowym Brutto mają największe znaczenie. Jest to
podstawowy miernik dochodu narodowego oraz wielkości gospodarki. Jego
wzrost zależy od czterech czynników: konsumpcja krajowa, inwestycje, wydatki
publiczne oraz bilans eksportu i importu. Inaczej PKB można nazwać miernikiem
8
G. Tchorek, Teoretyczne podstawy integracji walutowej, http://www.ugiw.umcs.lublin.pl/II.pdf
(15.04.2015)
9
A. Szczypińska, Monitor konwergencji realnej, Ministerstwo Finansów Departament Polityki
Finansowej, Analiz i Statystyki, nr5/2013, grudzień 2013,
http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1002547/MKC2012_XII.pdf (02.05.2015)
8
aktywności gospodarczej. Jest on liczony co najmniej kwartalnie. Procentowy
wzrost jego poziomu wskazuje, że w 1999 roku, Słowacja na tle innych państw
Unii Europejskiej, osiągnęła zdecydowanie najgorszy wynik -0,2%.
Tabela 1. Produkt Krajowy Brutto w wybranych krajach UE w roku 1999
Kraj
PKB (w US $)
PKB wzrost
(%)
PKB per capita
(w US $)
Austria
216 725 261 027,1
3,6
27 116, 7
Belgia
259 666 631 152,8
3,7
25 391, 7
9 776 233 013,1
4,8
14 236, 9
135 225 868 314,5
4,4
26 178, 8
1 500 275 942 893, 7
3,4
24 799, 8
Grecja
142 998 082 250, 2
3,1
13 140, 1
Hiszpania
633 194 118 900, 5
4,5
15 859, 1
Holandia
439 937 140 421, 9
4,5
27 822, 8
Irlandia
98 541 501 704,7
10,2
26 244, 2
Luxemburg
22 267 745 365, 4
8,4
51 728, 3
3 907 947 937, 5
4,7
10 301, 4
2 196 686 554 442,8
2,0
26 756, 2
Portugalia
127 465 545 493,3
3,9
12 474, 8
Słowacja
30 409 021 947,6
-0,2
5 635, 5
Słowenia
22 689 556 844,7
5,3
11 441, 8
1 249 057 106 328,6
1,6
21 945, 5
Cypr
Finlandia
Francja
Malta
Niemcy
Włochy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych World Development
Indicators, http://databank.worldbank.org/data/views/reports/tableview.aspx
(02.05.2015)
PKB na jednego mieszkańca jest to wartość PKB danego państwa podzielona
przez liczbę jego mieszkańców. Dzięki temu wskaźnikowi możemy podzielić
państwa na kraje mocno, średnio i słabo rozwinięte. Jako kryterium przyjmuje się
następujące wartości:

kraje
wysoko
rozwinięte
–
PKB
per
capita
powyżej
10000
USD

kraje średnio rozwinięte – PKB per capita pomiędzy 2000 a 10000 USD

kraje słabo rozwinięte – PKB per capita poniżej 2000 USD.
9
Z powyższych danych wynika, że w 1999 roku Słowacja była zaklasyfikowana
jako kraj średnio rozwinięty, z wynikiem 5635,5 USD PKB per capita.
Poziom wzrostu PKB pozwala wnioskować o postępach w procesie zmniejszania
luki gospodarczej. W roku 1999 Słowacja posiadała dużą lukę gospodarczą w
stosunku do innych krajów, o czym świadczy ujemny poziom wzrostu PKB. Luka
rozwojowa jest to różnica pomiędzy pożądaną (potencjalną) a aktualną pozycją
danego kraju. 10
Eksport towarów i usług stanowi wartość wszystkich towarów i innych usług
rynkowych przewidzianych do sprzedaży za granicą. Im więcej dany kraj
sprzedaje dóbr za granicy, tym bardziej poziom rozwoju innych krajów wpływa
na jego wartość PKB.
Tabela 2. Eksport towarów i usług wybranych krajów UE w 1999 roku
Kraj
Eksport towarów i usług (% PKB)
Austria
39, 4
Belgia
64, 0
Cypr
51, 8
Finlandia
37, 6
Francja
25, 7
Grecja
19, 2
Hiszpania
26, 4
Holandia
61, 5
Irlandia
86, 7
Luxemburg
132, 7
Malta
82, 9
Niemcy
27, 1
Portugalia
26, 5
Słowacja
47, 5
Słowenia
44, 1
Włochy
23, 2
(02.05.2015)
10
B. Mucha-Leszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej”, Wyd. UMCS,
Lublin 2014 (s.19-20)
10
Dane pokazują, że poziom eksportu towarów i usług Słowacji kształtował się na
poziomie 47,5% PKB. Najwyższy poziom eksportu wśród analizowanych krajów
w roku 1999 osiągnęły kraje takie jak: Luxemburg (132,7% PKB), Irlandia
(86,7% PKB), Malta (82,9% PKB) oraz Belgia (64% PKB). Z analizy tabeli
wynika, że poziom eksportu Słowacji w 1999 roku był przeciętny w porównaniu
do pozostałych analizowanych krajów.
Import towarów i usług stanowi wartość wszystkich towarów i usług na rynku
krajowym pochodzących zza granicy. Obejmują one między innymi wartość
towarów, transportu, podróży, ubezpieczenia, opłat licencyjnych i innych usług
takich jak komunikacja, budownictwo, informacja.
Tabela 3. Import towarów i usług wybranych krajów UE w 1999 roku
Kraj
Import towarów i usług (% PKB)
Austria
38, 9
Belgia
60, 2
Cypr
50, 0
Finlandia
26, 6
Francja
23, 5
Grecja
28, 4
Hiszpania
28, 3
Holandia
56, 5
Irlandia
73, 6
Luxemburg
108, 5
Malta
88, 2
Niemcy
26, 4
Portugalia
36, 8
Słowacja
51, 9
Słowenia
48, 5
Włochy
21, 5
(02.05.2015)
Badając ten wskaźnik możemy dowiedzieć się jaką część PKB stanowią krajowe
dobra, a jakie importowane. Na podstawie danych z tabeli można wywnioskować,
że importowane dobra i usługi stanowiły, w 1999 roku, 51,9% Produktu
Krajowego Brutto Słowacji. Najwyższy poziom importu wśród pozostałych
11
analizowanych krajów wystąpił w następujących krajach: Luxemburg (108,5%
PKB), Malta (88,2% PKB), Irlandia (73,6% PKB) i Belgia (60,2% PKB).
Czynnikiem mogącym zakłócić funkcjonowanie unii walutowej jest różny stopień
inflacji w krajach tworzących ugrupowanie. Utrzymywanie się inflacji na
podobnym poziomie umożliwi kształtowanie jednolitej polityki gospodarczej.
Inflacja służy do monitorowania ogólnych zmian cen towarów i usług. Jej wzrost
skutkuje podwyżkami stóp procentowych w celu stłumienia wzrostu cen.
Natomiast niska procentowo inflacja wiąże się z oczekiwaniami zmniejszenia stóp
procentowych
Tabela 4. Inflacja, w cenach konsumenckich, wybranych krajów UE w 1999
roku.
Kraj
Inflacja w cenach konsumenckich (roczna, %)
Austria
0,6
Belgia
1,1
Cypr
1,6
Finlandia
1,2
Francja
0,5
Grecja
2,6
Hiszpania
2,3
Holandia
2,2
Irlandia
1,6
Luxemburg
1,0
Malta
2,1
Niemcy
0,6
Portugalia
2,3
Słowacja
10,6
Słowenia
6,1
Włochy
1,7
(02.05.2015)
Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja konsumencka) – CPI
wskazuje na koszt koszyka dóbr i usług na poziomie detalicznym. To z nim ma do
czynienia większość osób, ponieważ pokazuje on zmianę cen produktów
kupowanych przez przeciętnego obywatela. Od października 1998 roku
12
Narodowy Bank Słowacji wdrożył system kierowanego kursu płynnego (w
którym przewidziano ewentualność interwencji na rynku walutowym). W 1998
roku walutę odniesienia stanowiła niemiecka marka, natomiast od 1999 roku była
to już waluta euro. Bank Centralny Słowacji prowadził w tym czasie politykę
mającą na celu tylko ograniczenie nadmiernych wahań kursu korony. Z powodu
zawirowań wokół kursu korony, nastąpił gwałtowny spadek jej wartości, co było
głównym czynnikiem wzrostu inflacji. Inflacja w Słowacji w 1999 roku była na
bardzo wysokim poziomie, 10,6%, znacznie wyższym niż w pozostałych
analizowanych państwach. Oznacza to, że w tym okresie w Słowacji ceny rosły
bardzo szybko w skali roku, a spowodowane było to m.in. deprecjacją kursu
korony, zmianami w regulacjach podatkowych oraz cenach regulowanych.11
Kolejnym czynnikiem mogącym zakłócić proces integracji walutowej jest zbyt
wysoki poziom bezrobocia w kraju.
Stopę bezrobocia wylicza się jako procentowy udział liczby bezrobotnych w
zasobach siły roboczej. Siła robocza danego kraju to inaczej ludność aktywna
zawodowo, czyli wszystkie osoby pracujące oraz osoby poszukujące pracy
i zdolne do jej podjęcia
Poziom bezrobocia w Słowacji, kształtujący się na poziomie 16,4%, wskazywać
może na pogorszenie się aktywności gospodarki. Stopa bezrobocia jest uważana
za wskaźnik opóźniony koniunktury, ponieważ z opóźnieniem reaguje na zmiany
zachodzące w gospodarce. Pracodawcy z reguły zaczynają zatrudniać nowych
pracowników dopiero po maksymalnym wykorzystaniu istniejących rezerw
posiadanej siły roboczej i po upewnieniu się, że zwiększone zamówienia na ich
produkty i usługi mają stabilny charakter. Podobnie podczas pogorszenia się
koniunktury - pracodawcy z reguły dokonują zwolnień w ostateczności. Zdarza
się więc, że pomimo wystąpienia wyraźnych sygnałów poprawy aktywności
gospodarczej (np. wzrost produkcji, wzrost wskaźników wyprzedzających
koniunktury) bezrobocie jeszcze nie zmniejsza się lub nawet dalej rośnie.
I odwrotnie, wyraźne pogorszenie koniunktury nie zawsze od razu skutkuje
11
D. Żuchowska, Polityka kursu walutowego a inflacja w krajach Europy Środkowo-Wschodniej,
Wyd. CeDeWu, Warszawa 2012, s. 274-277.
13
wzrostem stopy bezrobocia. Wskaźnik bezrobocia Słowacji z roku 1999 jest
zbliżony wartości wskaźnika Hiszpanii (15,9%). Hiszpania przyjęła wspólną
walutę w formie transakcji bezgotówkowych właśnie w 1999 roku.
Tabela 5. Bezrobocie całkowite w wybranych krajach UE w 1999 roku.
Kraj
Bezrobocie całkowite (% łącznej siły roboczej)
Austria
3,7
Belgia
8,6
Cypr
5,7
Finlandia
10,1
Francja
12,0
Grecja
11,7
Hiszpania
15,9
Holandia
3,6
Irlandia
5,8
Luxemburg
2,4
Malta
6,9
Niemcy
8,4
Portugalia
4,4
Słowacja
16,4
Słowenia
7,3
Włochy
11,7
4.
Wyniki gospodarcze Słowacji po przyjęciu euro i w latach 2008 – 2013
Wprowadzenie wspólnej waluty przez Słowację zbiegło się w czasie z
największym kryzysem gospodarczym XXI wieku. We wrześniu 2008 roku
upadłość ogłosił jeden z największych banków inwestycyjnych w Stanach
Zjednoczonych – Lehman Brothers. To wydarzenie pociągnęło za sobą
konsekwencje, w postaci fali zaburzeń na światowym rynku finansowym, dużych
spadków na giełdach światowych, nieoczekiwanego wzrostu stóp procentowych,
co spowodowało problemy z zaciąganiem kredytów. Z czasem ten kryzys
finansowy dotknął całą gospodarkę światową, także kraje Unii Europejskiej,
czego skutkiem było zahamowanie rozwoju gospodarczego w krajach Unii.
Słowackie władze zapowiadały, że przyjęcie euro z początkiem 2009 roku
14
pozwoli małej, uzależnionej od eksportu gospodarce przetrwać spodziewane
spowolnienie gospodarcze w lepszej kondycji niż środkowoeuropejskim
sąsiadom. Wbrew tym prognozom Słowacja w 2009 roku odnotowała poważny
spadek PKB (o 4,8%), wzrost bezrobocia i pogorszenie sytuacji finansów
publicznych. Z drugiej jednak strony kryzys zahamował wzrost inflacji, której
obawiało się społeczeństwo. Okazało się, że Słowacja miała podobne problemy
jak inne kraje w trakcie recesji, ale poradziła sobie lepiej niż inne kraje w czasie
ożywienia w 2010 r. Kiedy cofnęła się pierwsza faza kryzysu, wzrosły korzyści,
jakie Słowacja czerpie z członkostwa w strefie euro. Przede wszystkim dlatego, że
zagraniczni inwestorzy nie są narażeni na ryzyko kursowe.
W 2008 roku Słowacja była członkiem Unii Europejskiej od czterech lat.
Przynależność do Unii Europejskiej daje możliwości znacznego wzrostu poziomu
PKB. Może to być spowodowane transferami pomocowymi na dofinansowanie
słabszych gospodarczo regionów z Funduszy Strukturalnych, swobodą przepływu
ludzi, towarów i usług oraz czynników produkcji, co powoduje unowocześnienie
produkcji i wzrost popytu wewnętrznego. Członkostwo w UE stwarza potencjał
wzrostu gospodarczego oraz utrzymania go na wysokim poziomie w danym kraju,
jednak to od wewnętrznej polityki ekonomicznej prowadzonej przez władze kraju
członkowskiego zależy, czy ten potencjał zostanie wykorzystany.12
Gospodarka Słowacji utrzymuje, poza 2009 rokiem, stały wzrost gospodarczy. W
roku 2009 wszystkie analizowane kraje poniosły ujemny wzrost PKB. Jest to
wynikiem fali kryzysu, który dotknął w tym czasie kraje europejskie. Na uwagę
jednak zasługuje fakt, że o ile Słowacja poniosła duży spadek w 2009 roku, to
2010 roku osiągnęła jeden z największych wzrostów PKB wśród krajów strefy
euro. Fakt ten wskazuje na pozytywne efekty kształtowania polityki ekonomicznej
przez władze Słowacji, które wspierają tworzenie przychylnych warunków dla
wzmożenia inwestycji zagranicznych, napływu technologii, które pobudzają
gospodarkę do wzrostu. Na tle analizowanych krajów Słowacja wypada bardzo
korzystnie, odnotowując prawie najwyższy wzrost PKB w latach 2012-2013.
Wyższy wzrost PKB odnotowały jedynie dwa kraje : Malta (2012: 1,1%; 2013:
12
B. Mucha-Leszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej”, Wyd. UMCS,
Lublin 2014 (s.20-21)
15
2,9%) i Luxemburg (2012: -0,2%; 2013: 2,0%). Przystąpienie do Unii
Europejskiej i bardzo dobra koniunktura gospodarcza w Europie w latach 20052008 spowodowała znaczny wzrost PKB Słowacji.
Tabela 6. Wzrost Produktu Krajowego Brutto (w %) w wybranych krajach
strefy euro w latach 2008-2013.
Kraj
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Austria
1,5
-3,8
1,9
3,1
0,9
0,2
Belgia
1,0
-2,6
2,5
1,6
0,1
0,3
Cypr
3,6
-1,7
1,3
0,4
-2,4
-5,4
Finlandia
0,7
-8,3
3,0
2,6
-1,5
-1,2
Francja
0,2
-2,9
2,0
2,1
0,3
0,3
Grecja
0,4
-4,4
-5,4
-8,9
-6,6
-3,3
Hiszpania
1,1
-3,6
0,0
-0,6
-2,1
-1,2
Holandia
2,1
-3,3
1,1
1,7
-1,6
-0,7
Irlandia
-2,6
-6,4
-0,3
2,8
-0,3
0,2
Luxemburg
0,5
-5,3
5,1
2,6
-0,2
2,0
Malta
3,9
-2,8
4,3
1,4
1,1
2,9
Niemcy
1,1
-5,6
4,1
3,6
0,4
0,1
Portugalia
0,2
-3,0
1,9
-1,8
-3,3
-1,4
Słowacja
5,4
-5,3
4,8
2,7
1,6
1,4
Słowenia
3,3
-7,8
1,2
0,6
-2,6
-1,0
Włochy
-1,0
-5,5
1,7
0,6
-2,3
-1,9
Słowacja, tak jak pozostałe kraje strefy euro, odczuła konsekwencje kryzysu, w
postaci znacznego spadku PKB per capita w 2009 roku. Jednak w 2010 roku
zaobserwowano już niewielki wzrost PKB per capita.
16
Tabela 7. Produkt Krajowy Brutto per capita (w US $) wybranych krajów
strefy euro w latach 2008 – 2013.
Kraj
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Austria
51388,3
47651,3
46590,6
51134,1
48348,2
50510,7
Belgia
48563,1
44996,5
44358,3
47814,1
44827,7
46929,6
Cypr
31928,4
29427,9
27889,0
29206,5
26352,3
25249,0
Finlandia
53403,3
47104,3
42202,4
50790,7
47243,7
49150,6
Francja
45417,5
41631,3
40706,1
43809,7
40925,2
42560,4
Grecja
31701,7
29483,7
26861,5
25964,0
22494,4
21965,9
Hiszpania
35580,1
32331,5
30736,0
31975,0
28985,3
29882,1
Holandia
56630,8
51906,5
50338,3
53540,6
49128,1
50792,5
Irlandia
60971,1
51493,5
47900,8
51951,6
48391,3
50478,4
112481,2 100729,3
102,857,0
113738,7 106022,8
110664,8
Luxemburg
Malta
20895,8
19636,0
19695,3
22346,3
21130,0
22775,0
Niemcy
45634,5
41668,8
41723,4
45870,6
43931,7
46251,4
Portugalia
24816,5
23062,6
22538,7
23196,2
20732,6
21738,3
Słowacja
18558,9
16455,2
16509,9
18065,7
17151,2
18049,2
Słowenia
27501,8
24633,8
23417,6
24964,8
22488,4
23295,3
Włochy
40661,2
36992,9
35875,7
38367,3
35132,2
35685,6
Przystąpienie Słowacji do strefy euro spowodowało usunięcie barier w
międzynarodowej wymianie towarów, co spowodowało wzrost udziału eksportu
w Produkcie Krajowym Brutto. Eliminacja ryzyka kursowego doprowadziła do
znacznego, stałego wzrostu eksportu towarów i usług.
Eksport towarów i usług w Słowacji jest bardzo wysoki, co wynika ze struktury
gospodarki tego kraju. Rok przed przyjęciem wspólnej waluty poziom eksportu
Słowacji wynosił 80,4% PKB. Najwyższy poziom eksportu wśród analizowanych
krajów w roku 2008 osiągnęły kraje takie jak: Luxemburg (191,2% PKB) i Malta
(87,8% PKB). W 2012 roku poziom eksportu Słowacji wynosił już 91,8% PKB.
Wyższy poziom eksportu wystąpił jedynie w Luxemburgu (193,4% PKB) i
Irlandii (105,6% PKB). Z analizy tabeli wynika, że poziom eksportu Słowacji w
17
od wstąpienia do Unii Europejskiej i później przyjęcia wspólnej waluty stale
rośnie, Słowacja znajduję się obecnie w czołówce krajów z najwyższym
poziomem eksportu.
Tabela 8. Eksport towarów i usług (% PKB) wybranych krajów strefy euro
w latach 2008-2013.
Kraj
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Austria
53,2
44,9
50,7
53,7
53,6
53,5
Belgia
79,5
69,3
76,2
81,4
82,2
82,8
Cypr
45,4
40,3
40,1
.
.
.
Finlandia
45,1
36,3
38,7
39,2
39,6
38,2
Francja
27,4
24,1
26,0
27,8
28,1
28,3
Grecja
23,4
19,0
22,1
25,5
28,2
30,2
Hiszpania
25,3
22,7
25,5
28,8
30,3
31,6
Holandia
71,9
63,9
72,0
77,4
82,0
82,9
Irlandia
80,4
87,1
95,7
97,7
105,6
105,3
Luxemburg
191,2
168,2
180,7
185,2
193,4
203,3
Malta
87,8
78,8
88,2
93,6
.
.
Niemcy
43,5
37,8
42,3
44,8
45,9
45,6
Portugalia
31,1
27,1
29,9
34,3
37,3
39,3
Słowacja
80,4
67,6
76,5
85,3
91,8
93,0
Słowenia
66,1
57,2
64,3
70,4
73,2
74,7
Włochy
27,0
22,5
25,2
27,0
28,3
28,6
Znaczny spadek eksportu w 2009 roku był spowodowany spadkiem popytu
zewnętrznego, co było konsekwencją kryzysu. Na uwagę zasługuje fakt, że
eksport wrócił niemalże do poziomu sprzed kryzysu już w 2010 roku i od tamtej
pory stale rośnie, osiągnąwszy poziom 93% PKB w 2013 roku. Wyższy poziom
eksportu niż Słowacja w roku 2013 osiągnęły jedynie dwa kraje: Luxemburg
(203,3% PKB) oraz Irlandia (105,3% PKB). Oznacza to także, że PKB Słowacji,
jest bardzo wrażliwe na koniunkturę gospodarczą państw – kontrahentów.
Podobnie jak eksport, import w Słowacji stale rośnie, pomijając rok 2009, kiedy
wskutek kryzysu ograniczano wydatki.
18
Tabela 9. Import towarów i usług (% PKB) w wybranych krajach strefy euro
w latach 2008-2013.
Kraj
Austria
2008
2009
2010
2011
2012
2013
49,0
41,9
47,5
51,1
51,1
49,9
Belgia
79,0
66,8
74,5
80,8
81,8
81,4
Cypr
56,2
45,6
46,6
.
.
.
Finlandia
Francja
41,4
29,1
34,3
25,5
37,4
27,9
40,0
34,0
41,1
30,1
39,1
29,8
Grecja
36,3
29,4
30,7
32,3
32,7
33,2
Hiszpania
30,4
23,8
26,8
29,0
28,8
28,1
Holandia
63,6
56,8
63,6
68,8
72,9
72,6
Irlandia
71,6
72,3
78,2
77,4
85,1
84,5
Luxemburg
Malta
158,6
89,3
135,3
79,0
147,1
84,8
152,0
88,9
159,5
.
168,1
.
Niemcy
Portugalia
37,5
40,8
32,9
34,0
37,1
37,4
40,0
38,6
40,0
38,0
39,8
38,3
Słowacja
83,3
69,0
77,9
86,2
88,1
88,4
Słowenia
68,0
55,4
62,8
68,4
68,9
68,7
Włochy
27,7
23,1
27,1
28,6
27,4
26,3
W 2009 zaobserwowano znaczny spadek importu, z 83,3% PKB w 2008 roku, do
69%. Po 2009 roku import Słowacji stale rośnie, przewyższając wielkość
osiągniętą przed kryzysem. W roku 2013 poziom importu Słowacji wynosił
88,4% PKB. Najwyższy poziom importu wśród pozostałych analizowanych
krajów wystąpił jedynie w Luxemburgu (168,1% PKB). Podobnie wysoki
wskaźnik importu w 2013 roku osiągnęła również Irlandia (84,5% PKB).
Kryzys
gospodarczy spowodował
bardzo silny spadek tempa
wzrostu
gospodarczego, a w niektórych państwach również przeciętnego poziomu cen.
Wskaźnik inflacji w 1999 roku był na bardzo wysokim poziomie, wynosił 10,6%,
co było spowodowane znacznym spadkiem wartości korony. Wskaźnik inflacji
zaczął spadać od roku 2000, kiedy kurs waluty zaczął rosnąć i osiągać
stabilizację. Ponowny wzrost inflacji obserwowano od połowy 2002 roku,
utrzymywał się do początku 2004 roku, ale najwyższa stopa inflacji z tego okresu
19
nie przekroczyła poziomu 10%. Jednakże od początku 2005 roku wskaźnik
inflacji utrzymywał się na poziomie poniżej 4%, co było wynikiem wprowadzenia
przez rząd słowacki strategii bezpośredniego celu inflacyjnego.13
Tabela 10. Inflacja, w cenach konsumenckich, w wybranych krajach strefy
euro w latach 2008-2014 (roczna, %).
Kraj
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Austria
3,2
0,5
1,8
3,3
2,5
2,0
1,6
Belgia
4,5
-0,1
2,2
3,5
2,8
1,1
0,3
Cypr
4,7
0,4
2,4
3,3
2,4
-0,4
-1,4
Finlandia
4,1
0,0
1,2
3,4
2,8
1,5
1,0
Francja
2,8
0,1
1,5
2,1
2,0
0,9
0,5
Grecja
4,2
1,2
4,7
3,3
1,5
-0,9
-1,3
Hiszpania
4,1
-0,3
1,8
3,2
2,4
1,4
-0,1
Holandia
2,5
1,2
1,3
2,3
2,5
2,5
1,0
Irlandia
4,1
-4,5
-0,9
2,6
1,7
0,5
0,2
Luxemburg
3,4
0,4
2,3
3,4
2,7
1,7
0,6
Malta
4,3
2,1
1,5
2,7
2,4
1,4
0,9
Niemcy
2,6
0,3
1,1
2,1
2,0
1,5
0,9
Portugalia
2,6
-0,8
1,4
3,7
2,8
0,3
-0,3
Słowacja
4,6
1,6
1,0
3,9
3,6
1,4
-0,1
Słowenia
5,7
0,9
1,8
1,8
2,6
1,8
0,2
Włochy
3,4
0,8
1,5
2,7
3,0
1,2
0,2
Po przystąpieniu do strefy euro Słowacja posiadała jeden z najwyższych
poziomów inflacji (1,6%) wśród analizowanych państw, jednak był znacznie
niższy niż rok wcześniej, czyli w roku 2008 (4,6%). Wpływ na to miał znaczny
spadek cen żywności i wielu towarów importowanych, co było konsekwencją fali
kryzysu światowego dotykającej w tym czasie kraje Unii Europejskiej. W
kolejnych latach poziom inflacji zmieniał się, z 1% w 2010 roku do 3,9% w roku
2011 oraz 3,6% w roku kolejnym. Po 2012 roku poziom inflacji znacznie spadał –
z 1,4% w 2013 roku do -0,1% w roku 2014. W 2014 roku Słowacja znalazła się w
grupie krajów strefy euro, w których wystąpiła deflacja. Zjawisko to nie jest
13
D. Żuchowska, Polityka kursowa a inflacja w procesie integracji walutowej Słowenii, Słowacji i
Estonii ze strefą euro, „Oeconomia Copernicana” 2010 nr 1.
20
korzystne dla gospodarki, ponieważ może prowadzić do spadku opłacalności
produkcji i odsuwania w czasie konsumpcji, w oczekiwaniu na jeszcze niższe
ceny, to może prowadzić do recesji.
Bezrobocie całkowite wzrosło w roku 2009 w prawie wszystkich analizowanych
krajach. Wyjątkiem jest jedynie Luxemburg, gdzie poziom bezrobocia nie zmienił
się przez dwa lata (2008 i 2009).
Tabela 11. Bezrobocie całkowite (% łącznej siły roboczej) w wybranych
krajach strefy euro, w latach 2008-2013.
Kraj
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Austria
3,8
4,8
4,4
4,1
4,3
4,9
Belgia
7,0
7,9
8,3
7,1
7,5
8,4
Cypr
3,6
5,4
6,3
7,9
11,8
15,8
Finlandia
6,3
8,2
8,4
7,7
7,6
8,2
Francja
7,4
9,1
9,3
9,2
9,9
9,4
Grecja
7,7
9,5
12,5
17,7
24,2
27,3
Hiszpania
11,5
18,1
20,2
21,7
25,2
26,6
Holandia
2,8
3,4
4,5
4,4
5,3
6,7
Irlandia
6,0
12,0
13,9
14,6
14,7
13,1
Luxemburg
5,1
5,1
4,4
4,9
5,1
5,9
Malta
6,0
6,9
6,9
6,5
6,4
6,5
Niemcy
7,5
7,7
7,1
5,9
5,4
5,3
Portugalia
7,6
9,5
10,8
12,7
15,6
16,5
Słowacja
9,6
12,1
14,4
13,5
13,9
14,2
Słowenia
4,4
5,9
7,2
8,2
8,8
10,2
Włochy
6,7
7,8
8,4
8,4
10,7
12,2
Niski poziom bezrobocia w 2008 roku jest wynikiem sprzyjającej koniunktury
gospodarczej w Europie w latach 2005-2008. W roku 2009 i 2010 zatrudnienie w
Słowacji spadło o ponad 2%, a w 2011 wzrosło do 13,5%. W kolejnych latach
poziom bezrobocia oscylował wokół poziomu 14%. W porównaniu do
pozostałych krajów strefy euro poziom bezrobocia w Słowacji jest dość wysoki.
21
5.
Wnioski
Przyjęcie wspólnej waluty jest długotrwałą i trudną operacją, wymagającą
gruntownego przygotowania państwa chcącego wstąpić do strefy euro zarówno na
płaszczyźnie gospodarczo finansowej jak i na płaszczyźnie społecznej. Słowacja,
co prawda, weszła do strefy euro jako pierwszy z krajów Europy Środkowej, ale
miała możliwość skorzystania z doświadczenia krajów już będących członkami
strefy euro. Dodatkowo przed Słowacją pojawiło wyzwanie przyjęcia wspólnej
waluty w momencie fali największego kryzysu XX w. W kampanii informacyjnopromocyjnej poświęcono niewiele miejsca potencjalnym zagrożeniom, jakie
mogło przynieść przyjęcie wspólnej waluty euro. Obawiano się głównie nagłego
wzrostu cen, lecz przed tym Słowację uchroniły skutki kryzysu. Możliwość
skorzystania z doświadczeń innych krajów, wcześniej przyjmujących euro
pozwoliło Słowacji uniknąć takich błędów jak nieuzasadnione zawyżanie cen,
towarzyszące zmianie waluty.
Kryzys finansowy uwypuklił nierównomierny poziom rozwoju krajów strefy euro
i jego konsekwencje dla ich sytuacji ekonomicznej w tym trudnym okresie.
Analiza wybranych wskaźników gospodarczych Słowacji pokazała, że pomimo
problemów spowodowanych kryzysem w 2009 roku, w dłuższym okresie
przyjęcie wspólnej waluty nie spowodowało znacznego wzrostu cen lub innych
negatywnych zjawisk gospodarczych. Po przyjęciu wspólnej waluty nastąpiło
usunięcie barier w handlu, jakimi były wahania kursu walutowego. Skutkiem tego
był zdecydowany wzrost eksportu i importu Słowacji. W latach 2012-2013
Słowacja osiągnęła jeden z najwyższych wzrostów PKB wśród analizowanych w
pracy krajów.
22
Bibliografia:
1. J. Adamiec, Wpływ wprowadzenia euro na wskaźniki gospodarcze i
sytuację konsumentów na przykładzie Irlandii i Słowacji. Wnioski dla
Polski,
Biuro
Analiz
Sejmowych,
nr
13(38),
11.05.2010,
http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/303A4FCA0F1C2DCCC12577200
03EF402/$file/Analiza_%20BAS_2010_38.pdf (24.02.2015),
2. K. Czech, Rozwój strefy euro z perspektywy wybranych państw – wnioski
dla Polski,
http://www.ue.katowice.pl/uploads/media/4_K.Czech_Rozwoj_Strefy_Eur
o....pdf (24.02.2015),
3. EBC,
https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2008/html/pr080507.pl.html
(03.03.2015),
4. A. Górska, W. Lip, M. Siemaszko, Prawne i praktyczne aspekty
przygotowań Słowacji do zamiany waluty krajowej na euro, Departament
Zagraniczny
Narodowy
Bank
Polski,
Warszawa,
sierpień
2008,
https://www.nbp.pl/badania/seminaria_bise/SiemaszkoO.pdf (03.03.2015),
5. J. Medved, E. Zimkova, Preparation of Slovak Republic for Economic and
Monetary Union, [w:] B. Kubska – Maciejewicz, A. Stępniak (red.),
Polska w strefie euro, Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu,
Poznań 2005 s. 123-129,
6. B.
Mucha-Leszko
(red.),
Pozycja
gospodarcza
Polski
w
Unii
Europejskiej”, Wyd. UMCS, Lublin 2014,
7. A. Szczypińska, Monitor konwergencji realnej, Ministerstwo Finansów
Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki, nr5/2013, grudzień
2013,
http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1002547/MKC2012_XII.pdf
(02.05.2015),
8. G. Tchorek, Teoretyczne podstawy integracji walutowej,
http://www.ugiw.umcs.lublin.pl/II.pdf (15.04.2015)
23
9. D. Żuchowska, Polityka kursu walutowego a inflacja w krajach Europy
Środkowo-Wschodniej, Wyd. CeDeWu, Warszawa 2012, s. 274-277.
10. D. Żuchowska, Polityka kursowa a inflacja w procesie integracji
walutowej Słowenii, Słowacji i Estonii ze strefą euro, „Oeconomia
Copernicana” 2010 nr 1.
24
Spis tabel:
Tabela 12. Produkt Krajowy Brutto w wybranych krajach UE w roku 1999 ......... 9
Tabela 13. Eksport towarów i usług wybranych krajów UE w 1999 roku ............ 10
Tabela 14. Import towarów i usług wybranych krajów UE w 1999 roku ............. 11
Tabela 15. Inflacja, w cenach konsumenckich, wybranych krajów UE w 1999
roku ........................................................................................................................ 12
Tabela 16. Bezrobocie całkowite w wybranych krajach UE w 1999 roku ............ 14
Tabela 17. Wzrost Produktu Krajowego Brutto (w %) w wybranych krajach strefy
euro w latach 2008-2013 ....................................................................................... 16
Tabela 18. Produkt Krajowy Brutto per capita (w US $) wybranych krajów strefy
euro w latach 2008 – 2013..................................................................................... 17
Tabela 19. Eksport towarów i usług (% PKB) wybranych krajów strefy euro w
latach 2008-2013 ................................................................................................... 18
Tabela 20. Import towarów i usług (% PKB) w wybranych krajach strefy euro w
latach 2008-2013 ................................................................................................... 19
Tabela 21. Inflacja, w cenach konsumenckich, w wybranych krajach strefy euro w
latach 2008-2014 (roczna, %)................................................................................ 20
Tabela 22. Bezrobocie całkowite (% łącznej siły roboczej) w wybranych krajach
strefy euro, w latach 2008-2013 ............................................................................ 21
25

Wpływ przyjęcia wspólnej waluty na gospodarkę Słowacji

Transkrypt

Podobne dokumenty

republika słowacka - Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach

Bardiow (Bardejov) -- najpiekniejszy rynek