Wykład 1 Klasyfikacja kosztów Pojęcie kosztów

2010-10-26
Wykład 1
Klasyfikacja kosztów
dr Robert Piechota
Pojęcie kosztów
Wyrażone w pieniądzu celowe zużycie środków trwałych,
materiałów, paliwa, energii, usług, czasu pracy
pracowników oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające
zużycia czynników produkcji, poniesione w związku z
normalną działalnością przedsiębiorstwa w pewnym
okresie, których rezultatem są użyteczne produkty i (lub)
usługi.
Do kosztów nie wyrażających zużycia czynników
produkcji zalicza się np.: ubezpieczenia społeczne
pracowników, ubezpieczenia majątku rzeczowego, odsetki
od kredytów bankowych.
1
2010-10-26
Koszty i straty
w ustawie o rachunkowości
1) uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,
2) o wiarygodnie określonej wartości,
3) w formie zmniejszenia wartości aktywów,
4) albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,
5) które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego (lub
zwiększenia jego niedoboru) w inny sposób niż wycofanie
środków przez udziałowców lub właścicieli.
Wydatki a koszty
1) z reguły wszystkie koszty są połączone z koniecznością
ponoszenia wydatków, a wydatki są jednocześnie kosztami,
2) możliwość czasowej rozbieżności kosztów i wydatków,
3) niektóre koszty nie są wydatkami (np. amortyzacja),
4) niektóre wydatki nie są kosztem (np. zwrot kredytu).
2
2010-10-26
Kryteria podziału kosztów
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Sfera działalności przedsiębiorstwa
Rodzaj kosztów
Miejsce powstawania kosztów
Sposób odnoszenia kosztów na produkt
Stopień reagowania kosztów na zmiany
rozmiarów działalności
Stopień złożoności kosztów
Stopień istotności kosztów
Cele decyzyjne
Możliwość kontrolowania kosztów
Sfera działalności (cel poniesienia)
1.
2.
3.
4.
Koszty zakupu
Koszty produkcji
Koszty zarządzania
Koszty sprzedaży
3
2010-10-26
Rodzaj kosztów
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Amortyzacja
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Podatki i opłaty
Wynagrodzenia
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
Pozostałe koszty rodzajowe
Układ rodzajowy kosztów określa, jakiego rodzaju
koszty proste, czyli obejmujące jednorodne
składniki, ponosi przedsiębiorstwo. Koszty w
układzie rodzajowym charakteryzują się tym, że
obejmują całkowitą sumę kosztów danej kategorii
w przedsiębiorstwie, bez względu na to, w jakim
miejscu powstały i w jakim celu zostały
poniesione. Układ ten umożliwia badanie
dynamiki i porównywanie struktury kosztów.
4
2010-10-26
Miejsce powstania kosztów
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Koszty działalności podstawowej
Koszty wydziałowe działalności podstawowej
Koszty działalności pomocniczej
Koszty zarządu
Koszty zakupu
Koszty sprzedaży
Sposób odnoszenia kosztów na produkty
1. Koszty bezpośrednie
2. Koszty pośrednie
5
2010-10-26
Koszty bezpośrednie
Koszty, które są ściśle związane z
wytworzeniem konkretnych wyrobów, czyli
na podstawie dokumentacji źródłowej, bez
żadnego dodatkowego przeliczania.
Zwykle są to koszty materiałów
bezpośrednich, płac bezpośrednich i innych
kosztów bezpośrednich.
Koszty pośrednie
Koszty pośrednie są tymi kosztami których nie
można na podstawie dokumentów źródłowych
odnieść wprost do określonych jednostek
kalkulacyjnych lub których ustalanie w danych
warunkach jest nieopłacalne z powodu dużej
pracochłonności czy nieistotne ze względu na
małą ich kwotę. Koszty pośrednie rozlicza się więc
na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą
kluczy podziałowych
Do kosztów pośrednich zalicza się koszty
wydziałowe, koszty ogólnozakładowe (koszty
zarządu), koszty zakupu i koszty sprzedaży.
6
2010-10-26
Stopień reagowania kosztów na zmiany
rozmiarów działalności
1. Koszty stałe
2. Koszty zmienne
Koszty stałe i zmienne
Podstawowym kryterium podziału kosztów w procesie
decyzyjnym jest zachowanie się kosztów względem
rozmiarów działalności przedsiębiorstwa.
Za miernik rozmiarów działalności przyjmuje się najczęściej
wielkość produkcji, ale może być nim również np. liczba
godzin czasu pracy, liczba przejechanych kilometrów. Te
rodzaje kosztów, które wykazują korelację z rozmiarami
działalności przedsiębiorstwa, nazywamy kosztami
zmiennymi, natomiast koszty niezależne od rozmiarów
działalności przedsiębiorstwa są kosztami stałymi.
7
2010-10-26
Koszty stałe
W obrębie kosztów stałych wyróżnia się:
- koszty bezwzględnie stałe,
- koszty skokowo (względnie) stałe.
Koszty bezwzględnie stałe są całkowicie niezależne od skali
produkcji. W praktyce kosztów bezwzględnie stałych jest
niewiele; przykładem jest koszt amortyzacji ustalony
metodą liniową.
Koszty skokowo stałe zachowują jednakowy poziom tylko w
pewnym przedziale wielkości produkcji, po przekroczeniu
którego następuje ich skok na wyższy poziom, na którym
znowu występuje pewna ich stabilizacja do określonej
wielkości produkcji. Takim kosztem jest koszt wynajmu
pomieszczeń produkcyjnych.
Koszty zmienne
W obrębie kosztów zmiennych wyróżnia się najczęściej:
• koszty zmienne proporcjonalne,
• koszty zmienne progresywne,
• koszty zmienne degresywne.
Z kosztami zmiennymi proporcjonalnymi mamy do czynienia
wówczas, gdy wzrostowi wielkości produkcji towarzyszy
proporcjonalny wzrost kosztów.
Koszty zmienne progresywne rosną szybciej od wzrostu
wielkości produkcji.
Koszty zmienne degresywne występują wtedy, kiedy wraz ze
wzrostem wielkości produkcji następuje przyrost kosztów,
ale w stopniu wolniejszym od przyrostu produkcji.
8
2010-10-26
Koszty zmienne całkowite a wielkość produkcji
(proporcjonalnie, progresywnie, degresywnie)
Koszty bezwzględnie stałe
i względnie stałe a wielkość produkcji
9
2010-10-26
Stopień złożoności kosztów
1. Proste (obejmują niepodzielne i jednorodne
pozycje kosztów, czego przykładem jest
większość kosztów w układzie rodzajowym)
2. Złożone (składają się z kilku elementów
kosztów prostych, a można do nich zaliczyć
koszty remontów, koszty sprzedaży, koszty
ogólnozakładowe, które obejmują materiały,
wynagrodzenia pracowników itp.)
Istotność kosztów przy podejmowaniu decyzji
1. Koszty istotne (takie pozycje kosztów, które będą poniesione w
przyszłości jako skutek podjętej decyzji. Przy czym wysokość tych
kosztów jest różna dla poszczególnych wariantów decyzyjnych.
Oznacza to, że koszty istotne mają dwie podstawowe cechy:
• są to koszty ponoszone w przyszłości po podjęciu danej decyzji,
• ich wysokość jest różna dla poszczególnych wariantów
decyzyjnych)
2. Koszty nieistotne (takie pozycje kosztów, których ponoszenie nie
jest skutkiem podjętej decyzji lub też są one skutkiem podjętej
decyzji, ale ich wysokość jest identyczna dla różnych wariantów
decyzyjnych.)
10
2010-10-26
Różne cele decyzyjne
1. Koszty utraconych korzyści (utracone korzyści ukazują
korzyść, jaka jest utracona w rezultacie wyboru
określonego sposobu działania, przy jednoczesnym
zaniechaniu alternatywnego sposobu działania. Utracona
korzyść może być mierzona kwotą zmniejszenia
przychodu, wpływu, marży czy też wyniku finansowego)
2. Koszty zapadłe (takie składniki kosztów, których
ponoszenie w danym okresie jest nieuniknioną
konsekwencją uprzednio podjętych decyzji. W krótkich
okresach wysokość kosztów zapadłych nie może być
zmieniona. Natomiast w długim okresie wysokość tych
kosztów może być zmieniona jedynie poprzez zmianę
ustaleń.)
Celowość i możliwość kontroli
1. Koszty kontrolowalne (takie elementy kosztów
ponoszonych przez dany ośrodek odpowiedzialności,
które mogą być przedmiotem racjonalnej regulacji
przez kierownika ośrodka odpowiedzialności, którego
odpowiedzialności za te koszty została
zidentyfikowana)
2. Koszty niekontrolowalne (takie pozycje kosztów
ponoszonych przez dany ośrodek odpowiedzialności,
na których kształtowanie się nie ma wpływu kierownik
tego ośrodka).
11
2010-10-26
Związek z przychodami ze sprzedaży
1. Koszty produktów (koszty bezpośrednie oraz
koszty pośrednie)
2. Koszty okresu
Koszty aktywowane i koszty okresu
12