Zakażenia wirusowe

Zakażenia wirusowe
IAH AC Zakażenia wirusowe
© IAH 2007
Zakażenia wirusowe należą do głównych przyczyn chorób spotykanych
w praktyce ogólnej, Z homotoksykologicznego punktu widzenia większość
zakażeń wirusowych należy traktować bardzo poważnie, ponieważ
z definicji wirusy są homotoksynami wewnątrzkomórkowymi powodującymi
często śmierć komórki spowodowaną przez mechanizmy odporności
komórkowej koncentrujące się na zakażonych przez wirusy komórkach.
W Tabeli Ewolucji Choroby, zakażenia wirusowe należą początkowo do fazy
impregnacji, lecz mogą we względnie krótkim czasie powodować degenerację
a nawet dedyferencjację. Oprócz samego zakażenia wirusowego, często
obserwuje się komplikacje. Mogą one być nadkażeniami bakteryjnymi,
lecz także znane są cięższe powikłania, takie jak powirusowy zespół
zmęczenia np. po infekcji wirusem EBV (mononukleoza).
Medycyna konwencjonalna ma niewiele możliwości leczenia powszechnych
zakażeń wirusowych, więcej możliwości istnieje w zakresie leczenia
poważniejszych infekcji (np. potrójna terapia AIDS). Oznacza to,
że w praktyce lekarza rodzinnego, powszechne infekcje wirusowe
mogą być leczone jedynie objawowo, poprzez obniżanie gorączki
i kontrolę objawów zapalenia.
1
Wirus
• Słowo wirus pochodzi z łaciny i oznacza truciznę. Jest to
najczęstsza egzogenna homotoksyna wewnątrzkomórkowa
• Mały fragment materiału genetycznego w białkowej otoczce lub
osłonce
• Wirus nie jest uważany za organizm żywy
© IAH 2007
2
Wirus jest bardzo małą, mikroskopijną cząstką zakażającą swoiste komórki
organizmu w celu reprodukcji. Wirusy mogą replikować się jedynie poprzez
zakażenie komórki gospodarza, w związku z czym nie mogą rozmnażać się
samodzielnie tak jak bakterie. Wirusy składają się przede wszystkim
z materiału genetycznego, otoczonego białkową osłonką zwaną kapsydem.
Zależnie od klasy mogą one zakażać różne organizmy: zarówno
eukariotyczne (zwierzęta, drożdże, grzyby i rośliny) jak i prokariotyczne
(bakterie).
Słowo ‘wirus’ pochodzi z łaciny i oznacza truciznę (syn. venenum).
To, czy wirus jest organizmem żywym jest wciąż kwestią dyskusyjną,
ponieważ ma on cechy szczególne organizmu żywego (takie jak reprodukcja).
Większość badaczy nie uważa wirusów za organizmy żywe.
2
Najważniejsze mikroorganizmy
• Bakterie
• Wirusy (od 10-6 do 10-8 m)
• Grzyby
• Najprostsze mikroorganizmy
• Priony
• Wiroidy
© IAH 2007
3
Wirusy należą do klasy mikroorganizmów, mimo że nie wykazują cech życia.
To samo dotyczy wiroidów i prionów, jednak należy dokonać wyraźnego
rozgraniczenia pomiędzy tymi czynnikami zakaźnymi,
aby uniknąć zamieszania.
Podstawową różnicą pomiędzy bakteriami a wirusami jest ich zdolność do
proliferacji czyli samoreprodukcji. Wirusy nie mogą reprodukować się same
(ponieważ potrzebują do tego komórki gospodarza), bakterie mogą to robić.
Można powiedzieć, że wirus wygląda bardziej jak jeden z najprostszych
mikroorganizmów takich jak wiroidy czy priony niż jak bakteria czy grzyb.
Wielkość wirusów waha się od 10-6 do 10-8m, czyli od mikrometra do 10
nanometrów.
3
Wirusy cechują się
• Swoistością
• Powinowactwem
• Autonomią
• Zdolnością do samoobrony
• Zdolnością do proliferacji
© IAH 2007
4
Wirusy mają kilka charakterystycznych cech. Po pierwsze są one swoiste, co oznacza,
że walczyć z nimi też trzeba swoiście. Podczas gdy neutrofile mogą zabijać wiele
różnych bakterii, wirusy muszą zostać związane do bardzo swoistego przeciwciała,
aby rozpocząć odpowiedź humoralną.
Wirusy cechują się także powinowactwem, tropizmem komórkowym, ponieważ atakują
jedynie komórki określonego narządu lub tkanki, aby uczynić z nich swoich
gospodarzy. Inne komórki pozostawiają nietknięte. Za tego powinowactwa wynika
określona symptomatologia różnych infekcji wirusowych, ponieważ każdy wirus
powoduje patologie jedynie w ściśle określonych tkankach.
Autonomia wirusów polega na ich zdolności do pozostawania w stanie czynnym nawet
przez lata, kiedy nie mogą się namnażać. Niemal wszystkie organizmy żywe muszą
odżywiać się i oddychać, nawet w pełnej izolacji wirusy mogą uaktywnić się, kiedy
tylko w ich środowisku znajdą się odpowiednie komórki. Z drugiej strony, są one
w pełni zależne od komórek w zakresie reprodukcji, co daje im mniej autonomii niż
bakteriom, które mogą dzielić się w każdym odpowiednim środowisku.
Wirusy bronią się na wiele sposobów przed warunkami środowiska a nawet
przeciwwirusowymi mechanizmami obronnymi organizmu. Ta samoobrona jest jednym
z głównych problemów dotyczących utrzymania odporności przeciw wirusom. Znane
systemy obronne wirusów obejmują:
- Hamowanie ekspresji MHC: wirus dostaje się do komórki nie powodując
eliminacji komórki gospodarza przez limfocyty cT ze względu na zahamowanie
ekspresji MHC na tej komórce.
- Wiązanie przeciwciał: odpowiednie przeciwciała są produkowane, ale po
związaniu z wirusem są one niejako wyłączane
- Mutacje: wirus mutuje w czasie, więc tworzone przeciwciała nie są użyteczne
- Zakażanie komórek układu odpornościowego: wirus wykorzystuje komórki układu
odpornościowego jako swoich gospodarzy powodując zaburzenia (zmniejszenie)
odporności przeciw sobie
- Wirusy proliferują poprzez przeprogramowanie materiału genetycznego komórki
gospodarza w kierunku własnej reprodukcji.
4
Wirus się broni
• Mutacja
• Hamowanie ekspresji MHC
• Odrzucanie przeciwciał
• Wykorzystanie komórki układu odpornościowego jako
gospodarza
© IAH 2007
5
Wirus także broni się przed mechanizmami obronnymi gospodarza.
Jego cztery główne strategie obrony to:
1. Mutacja: z czasem wirus zmienia się w taki sposób, że nabyta odporność,
oparta na tworzeniu swoistych przeciwciała już go nie neutralizuje. Stąd,
kolejny kontakt z (niemal) takim samy wirusem nie wiąże się
z rozpoznaniem go przez skuteczne mechanizmy obronne – pacjent ulega
infekcji i znów jest chory
2. Hamowanie ekspresji MHC: niektóre wirusy mogą wnikać do komórki
gospodarza hamując prezentację swoich cech przez MHC. Oznacza to,
że zakażona komórka nie zaprezentuje swojego stanu przez MHC i NIE
zostanie wykryta przez limfocyt cytotoksyczny. W ten sposób komórka tkanki
będzie dalej prowadziła reprodukcję wirusa nie ulegając eliminacji przez
komórki układu odpornościowego.
3. Odrzucanie przeciwciał jest zjawiskiem, dzięki któremu wirus odłącza
przeciwciało, które właśnie związało się z nim. W ten sposób wirus wciąż
może wniknąć do komórki i nie jest „zaznaczony” jako element do eliminacji
przez fagocytozę.
4. Wykorzystanie komórki układu odpornościowego jako gospodarza jest
bardzo niebezpieczną strategią obronną wirusa, ponieważ osłabia on na wiele
sposobów odporność organizmu. Zakażona komórka obronna będzie
wyeliminowana przez inne komórki, a uwalnianie mediatorów obronnych
ulegnie zmniejszeniu ze względu na spadek liczby komórek.
5
Komórka układu odpornościowego może być
gospodarzem wirusa
Limfocyty B
Wirus Epsteina-Barr
Mysi wirus opryszczki typu gamma
Wirus zapalenia kaletki Fabrycjusza
Limfocyty T
Ludzki wirus limfotropowy T typu 1 i 2
HIV
Wirus odry
Wirus opryszczki Saimiri
Ludzki wirus opryszczki typu 6
Makrofagi
Wirus Visna
HIV
Wirus cytomegalii
Wirus dehydrogenazy mleczanowej
© IAH 2007
6
Jak wspomniano w poprzednim slajdzie, samoobrona wirusa może polegać na
zakażaniu komórek układu odpornościowego. Dla organizmu jest to dosyć
niebezpieczna i skomplikowana sytuacja, ponieważ komórki układu
odpornościowego mają kluczowe znaczenie dla obrony organizmu. Kiedy
wirusy mają powinowactwo do komórek obronnych i wykorzystują je jako
gospodarzy, obrona jest podwójnie osłabiona. Po pierwsze ze względu na
zakażenie komórki obronnej, którą trzeba wyeliminować, po drugie ze względu
na samoniszczenie komórek układu odpornościowego.
Mononukleoza (zakażenie EBV) jest dobrym przykładem tego, jak wirus może
osłabić cały system immunologiczny powodując powirusowy zespół
zmęczenia. HIV jest z pewnością najbardziej typowym przykładem, znanych
jest wiele innych ciężkich zakażeń wirusowych.
Te wszystkie rodzaje zakażeń wirusowych mają jedną wspólną cechę: im
szybciej rozpocznie się leczenie hamujące namnażanie wirusa,
tym większe są szanse wyleczenia choroby bez trwałych powikłań.
Zależy to od tempa infekowania komórek oraz osłabienia układu
odpornościowego dzień po dniu.
6
Niektóre choroby powodowane przez wirusy
• AIDS
• Chłoniak Burkitta
• Ospa wietrzna
• przeziębienie
• Gorączka kleszczowa Colorado
• Denga
• Zapalenie mózgu
• Opryszczka wargowa
• Kłykciny kończyste
• Zapalenia żołądka i jelit
• Opryszczka narządów płciowych
• Różyczka
• Zapalenie wątroby
• Grypa
© IAH 2007
• Białaczka
• Rak wątroby
• Odra
• Mononukleoza
• Świnka
• Choroba Heinego-Medina
• Wścieklizna
• Półpasiec
• Ospa prawdziwa
• Wirusowa gorączka krwotoczna
• Brodawki
• Żółta gorączka
• itd..
7
Jest to bardzo niekompletna lista chorób wirusowych. Zależnie od rodzaju
wirusa i komórek wykorzystywanych do namnażania, choroba w mniejszym lub
większym stopniu zagraża życiu. W rzeczywistości nie należy lekceważyć
żadnej infekcji wirusowej, nawet jeśli nie towarzyszą jej poważne objawy.
Ponieważ uszkodzenie wewnątrzkomórkowe jest zawsze poważne z punktu
widzenia homotoksykologii a ewolucja uszkodzonej komórki jest
nieprzewidywalna, jeśli komórka nie zostanie wyeliminowana przez układ
odpornościowy.
7
Klasyfikacja wirusów (Klasyfikacja Baltimore)
• Wirusy DNA
• Wirusy dsDNA (opryszczka, ospa prawdziwa,…)
• Wirusy ssDNA (parwowirus B19,…)
• Wirusy RNA
• Wirusy dsRNA
• Wirusy +ssRNA (zapalenie wątroby typu C, SARS,…)
• Wirusy -ssRNA (odra, świnka…)
• Wirusy DNA-RNA z odwrotną transkrypcją
ds: dwuniciowy
• Wirusy RNA-RT (HIV-1,…)
Ss: jednoniciowy
• Wirusy DNA-RT (zapalenia wątroby
+ss: jednoniciowy (+)
typu B,…)
-ss: jednoniciowy (-)
RT: z odwrotną transkrypcją
© IAH 2007
8
Wirusy DNA
Grupa I: wirusy zawierające dwuniciowy DNA obejmujące takie rodziny jak Herpesviridae
(przykład: HSV1 (opryszczka wargowa), HSV2 (opryszczka narządów płciowych), VZV (ospa
wietrzna), EBV (wirus Epsteina-Barr), CMV (wirus cytomegalii)), Poxviridae (ospa prawdziwa)
i wiele bakteriofagów z grupy Caudovirales. Do tej grupy należy też mimivirus.
Grupa II: wirusy zawierające jednoniciowy DNA, obejmujące takie wirusy jak Parvoviridae
i ważny bakteriofag M13.
Wirusy RNA
Grupa III: wirusy zawierające dwuniciowy RNA np.. rotawirus. Ich genomy są zawsze
segmentowane.
Grupa IV: wirusy zawierające dodatni jednoniciowy RNA, do tej grupy należy wiele znanych
wirusów m. in. Picornaviridae (rodzina, do której należy wirus zapalenia wątroby typu A,
enterowirusy, rinowirusy i wirus pryszczycy), wirus SARS, wirus zapalenia wątroby typu C, wirus
żółtej gorączki i wirus różyczki
Grupa V: wirusy zawierające ujemny jednoniciowy RNA. Znanymi członkami tej grupy są
śmiertelne wirusy Marburg i Ebola, oraz wirusy grypy, odry, świnki i wścieklizny.
Wirusy zawierające odwrotną transkryptazę
Grupa VI: wirusy zawierające jednoniciowy RNA i replikujące się przy pomocy odwrotnej
transkryptazy. Do tej grupy należą retrowirusy a wśród nich HIV.
Grupa VII: wirusy zawierające dwuniciowy DNA i replikujące się przy pomocy odwrotnej
transkryptazy. Do tej grupy należy wirus zapalenia wątroby typu B.
8
Proliferacja wirusów
Cykl infekcji i proliferacji
3. Usunięcie kapsydu
2. Penetracja
Wniknięcie wirusa
4. Transkrypcja
Synteza mRNA
1. Adsorpcja
Interakcja receptora i wirionu
5. Translacja
Synteza białek strukturalnych
Receptor komórki gospodarza
Miejsce syntezy białka G
9. Pączkowanie
Kompletne wiriony
6. Przetwarzanie
Glikozylacja białka G
7. Replikacja
Produkcja RNA genomu
z pośredniej
cząsteczki RNA
8. Składanie
© IAH 2007
9
Zwierzęce wirusy DNA, takie jak wirusy herpes wnikają do komórki poprzez endocytozę,
proces, w którym komórka pobiera substancje ze środowiska zewnętrznego. Często po
przypadkowym zderzeniu z odpowiednim receptorem na powierzchni komórki, wirus wnika do
niej, uwalnia genom z kapsydu, a polimeraza gospodarza rozpoczyna transkrypcję
wirusowego mRNA. Nowe wiriony są składane i uwalnianie poprzez rozpad komórki lub
pączkowanie z błony komórkowej.
Zwierzęce wirusy RNA można podzielić na około cztery odmienne grupy zależnie od ich
sposobu replikacji. Polarność RNA oraz liczba nici RNA w znacznym stopniu determinują
mechanizm replikacji. Niektóre wirusy tak naprawdę RNA zawierają DNA ale używają
pośredniego łańcucha RNA w celu replikacji. Wirusy RNA są silnie uzależnione od
zakodowanej w wirusowym RNA replikazy, która tworzy kopie ich genomów.
Wirusy zawierające odwrotną transkryptazę replikują się wykorzystując odwrotną
transkrypcję, która polega na tworzeniu DNA na podstawie wzorca RNA. Te wirusy
zawierające genomy RNA używają pośredniej cząsteczki DNA do replikacji, podczas gdy
wirusy zawierające genomy DNA wykorzystują pośrednią cząsteczkę RNA podczas replikacji.
Oba rodzaje wirusów wykorzystujących odwrotną transkryptazę stosują ten enzym do
konwersji kwasu nukleinowego.
Ostateczny wynik zawsze jest taki sam:
- Wirus reprodukuje się w komórce następnie powstałe wirusy atakują inne podobne komórki
- Zakażona komórka traci swoje funkcje i musi być wyeliminowana
- Namnożone wirusy wyzwalają odpowiedź humoralną polegającą na wytworzeniu swoistych
przeciwciał uniemożliwiających penetrację wirusa do komórek i nasileniu eliminacji wirusa
- Zainfekowana tkanka nie spełnia swoich funkcji ze względu na nieprawidłowe
funkcjonowanie komórek
9
Postęp infekcji wirusowej
Odpowiedź
Przeciwciało
Antibody
Limfocyt
Tc
cell T
Wirus
Virus
NK
Komórka
cell
NK
0
2
4
6
8
10
12
14
Czas od infekcji (dni)
Odpowiedź obronna na infekcję wirusową
© IAH 2007
10
Postęp proliferacji wirusa zachodzi etapami. Po zakażeniu następuje etap inkubacji, podczas
którego wirus proliferuje.
Od momentu zakażenia komórki, limfocyty cytotoksyczne zwabione przez epitopy wirusa
połączone z MHC klasy I zaczynają niszczenie uszkodzonych komórek. Nie wiadomo
dokładnie jak komórki NK identyfikują zakażone komórki bez zmian MHC (zakażeniu wirusami
hamującymi prezentację MHC).
Dzięki eliminacji zakażonych komórek replikacja wirusa zostaje silnie zahamowana. Wolne
wirusy poruszające się swobodnie w płynach ustrojowych nie mogą być wyeliminowane przez
mechanizmy odporności nieswoistej, konieczne do tego są swoiste przeciwciała. Dlatego
w infekcjach wirusowych wszystko zależy od odporności humoralnej. Limfocyty B zaczynają
produkcję swoistych przeciwciał wiążących wirusy i unieczynniających je, przez co zostają one
„oznaczone” i przygotowane do eliminacji przez układ odpornościowy.
Tak więc po odpowiedzi humoralnej możliwa jest eliminacja wolnych wirusów.
Jedynym problemem jest to, że produkcja przeciwciała zajmuje kilka dni a nawet dłużej,
w tym czasie wirusy mogą poszukiwać innych komórek, do których wykazują powinowactwo.
Po zakażeniu, pamięć swoistych przeciwciał pozostaje w organizmie zapewniając nabytą
odporność przeciw danemu wirusowi. Jeśli wirus nie mutuje, odporność może trwać przez całe
życie.
10
Ochrona organizmu na dwóch poziomach
• Niszczenie zakażonych
komórek
• MHC klasy I
• IFN
• Komórki NK
• Limfocyty cT
• Niszczenie wirusa
• MHC klasy II
• Odporność swoista
• Produkcja (głównie) IgG
• Łączenie Ig z wirusem
• Fagocytoza (odporność
nieswoista)
© IAH 2007
11
Można stwierdzić, że obrona przed wirusami zachodzi na dwóch poziomach, komórkowym
i humoralnym.
Obrona komórkowa koncentruje się na zajętych komórkach, hamuje proliferację wirusa
głównie poprzez niszczenie centrów reprodukcji wirusa. Zmienione cząsteczki MHC klasy I na
komórkach tkanki powodują, że limfocyty cT (cytotoksyczne) a nawet komórki NK
rozpoczynają eliminację komórek. Ponieważ dzieje się to niemal od początku zakażenia
wirusowego, skuteczność obu rodzajów komórek ma kluczowe znaczenie dla hamowania
proliferacji wirusa. Interferon ma właściwości przeciwwirusowe i ochronne wobec komórek
oraz nasila obronę przed wirusem. Obrona komórkowa jest zależna od limfocytów TH1.
Z drugiej strony równolegle do obrony komórkowej zaczyna się obrona zależna od limfocytów
TH2. W związku z obecnością cząsteczek MHC klasy II na komórkach obronnych (np.
komórkach prezentujących antygen) zaczyna się obrona swoista antygenowo (w tym
przypadku wirusowo) polegająca głównie na produkcji przeciwciał.
Ta obrona humoralna powoduje wiązanie przeciwciała z antygenami powodując
unieczynnienie wirusa i umożliwia zniszczenie go przez mechanizmy obrony nieswoistej.
Oba typy odpowiedzi obronnej - humoralny i komórkowy zlewają się ze sobą w jedną całość.
Jeśli jeden z nich zawodzi, skuteczna obrona jest niemożliwa. Tak dzieje się w AIDS, stadium
zakażenia HIV, w którym zbyt wiele limfocytów T ulega zakażeniu i odpowiednia reakcja
układu obronnego jest już niemożliwa.
Na koniec pacjent z AIDS nie może bronić się przed banalnymi zakażeniami bakteryjnymi czy
grzybiczym i może z tego powodu umrzeć.
11
Interferon: źródła i czynniki indukujące
Nazwa
Poprzednia
nazwa
Czynniki
indukujące
Podstawowe
źródło
Alfa
Beta
Gamma
IFN
leukocytarny
IFN fibroblastyczny
IFN
immunologiczny
Typ I
Wirusy
(RNA>DNA)
dsRNA
Leukocyty,
Nabłonek
© IAH 2007
Typ I
Wirusy (RNA>DNA)
Typ II
dsRNA
Antygen,
Mitogeny
Fibroblasty, komórki
nabłonka
Limfocyty T
komórki NK
12
Jak już wspomniano interferon odgrywa kluczową rolę w obronie
przeciwwirusowej. Znane są trzy główne grupy interferonów: IFN-alfa,
IFN-beta i IFN-gamma. Poprzednio IFN-alfa nazywano interferonem typu I,
IFN-beta i gamma typu II. W starszej literaturze stosuje się nawet określenia
odpowiednio interferon leukocytarny, interferon fibroblastyczny i interferon
immunologiczny.
Wirusy zawierające dwuniciowy RNA (dsRNA) indukują wydzielanie interferonu
alfa i beta. Dotyczy to także większości innych wirusów. Inne antygeny (w tym
inne klasy wirusów) i mitogeny indukują wydzielanie głownie interferonu
gamma.
Interferon jest wydzielany przez różne rodzaje komórek, głównie przez komórki
układu odpornościowego. Interferon alfa jest wydzielany głównie przez komórki
nabłonków oraz dużą grupę leukocytów. Interferon beta jest wydzielany
głównie przez fibroblasty w macierzy zewnątrzkomórkowej oraz komórki
nabłonków. Limfocyty T i komórki NK wydzielają interferon gamma.
12
IFN-γ
• Indukuje ekspresję MHC klasy I (komórki narządów)
• Aktywacja makrofagów, wzmożona fagocytoza
• Aktywność przeciwwiwrusowa
• Hamowanie proliferacji wirusa poprzez bezpośrednią ochronę
komórek przed wnikaniem wirusa
• Hamuje mechanizmy zależne od limfocytów TH2, aktywuje
mechanizmy zależne od limfocytów TH1
© IAH 2007
13
Interferon gamma zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ jego wydzielanie
jest indukowane przez wszystkie infekcje wirusowe. Interferon gamma nasila
obronę na różnych poziomach jednocześnie.
IFN-gamma indukuje ekspresję MHC klasy I, które prezentują białka wirusa
limfocytom T aktywującym szlak reakcji obronnych przeciw antygenowi
zależnych od limfocytów TH1 i TH2. IFN-gamma pośrednio, poprzez indukcję
limfocytów TH1 nasila aktywność makrofagów. IFN-gamma wyzwala „stan
przeciwwirusowy” i nasila szlak reakcji obronnych zależnych od limfocytów
TH1, hamując szlak zależny od TH2 zakłócając w ten sposób równowagę
TH-1/TH-2. W konsekwencji na początku infekcji wirusowej limfocyty cT
bardzo aktywnie eliminują zakażone komórki, IFN-gamma także „zamyka”
komórki czyniąc je opornymi na wnikanie wirusa.
13
Hamujące
Wirus
APC
motyw
Komórki
dendrytyczne
LimfocytyTH2
Komórki
tuczne
TH-0
IL-12
Aktywujące
Komórki NK
IL-4
Eozynofil
IL-10
TH-1
IL-2
IFN-γ
IL-2
IFN-γ
Limfocyt B
IgG2a
TH-2
IFN-γ
IFN
-γ/
TN
Fβ
Limfocyt cT
aktywacja
IL-12
IL-4 IL-5
IL-3
IL-4
IL-6 IL-13
IL-10
Limfocyt B
makrofag
aktywacja
Komórka
tuczna
Inne klasy
Ig
wzrost
© IAH 2007
14
Odpowiedzią immunologiczną w infekcji wirusowej sterują liczne mediatory. Mimo
że procesy indukowane przez limfocyty TH-1 i TH-2 są odmienne, oba mogą
wzajemnie kontrolować i hamować swoje działanie. Reakcje zależne od
limfocytów TH-1 hamują reakcje zależne od limfocytów TH-2 za pośrednictwem
interferonu gamma, a limfocyty TH-2 uwalniając interleukinę 10 mogą hamować
reakcje zależne od limfocytów TH-1. Dzięki wzajemnemu hamowaniu
i selektywnej stymulacji, w infekcji wirusowej zachowywana jest równowaga
pomiędzy aktywnością limfocytów TH-1 i TH-2.
W procesach odporności komórkowej i humoralnej aktywowane są różne
immunocyty. W obu rodzajach odporności aktywność docelowej komórki wpływa
na początek kaskady reakcji. Makrofagi stymulują czynność limfocytów TH-1
uwalniając IL -12, ale same są aktywowane przez IFN-gamma i TNF-beta,
oba uwalniane przez limfocyty TH-1. W ten sposób tworzy się pętla sprzężenia
zwrotnego typowego dla procesów autoregulacyjnych, takich jak zapalenie.
Podobna pętla tworzy się w szlaku reakcji zależnych od limfocytów TH-2.
Komórki tuczne indukują aktywność limfocytów TH-2, które uwalniając
interleukiny 3, 4 i 10 aktywują komórki tuczne.
Na koniec można stwierdzić, że zarówno szlak zależny od limfocytów TH-1
i TH-2 jest zdolny do samostymulacji poprzez pętlę dodatniego sprzężenia
zwrotnego. Sprzężenie zwrotne jest hamowane jedynie wzajemnie przez szlaki
reakcji zależne od limfocytów TH-1 i TH-2 oraz nadrzędne regulacyjne działanie
limfocytów Treg (uwalanianie TGF-beta).
14
Działanie IFN
• „Związanie IFN z jego receptorem powoduje transkrypcję grupy
genów kodujących białka przeciwwirusowe uczestniczące
w zapobieganiu replikacji wirusa w danej komórce.
W konsekwencji komórka jest chroniona przed infekcją
wirusową do momentu degradacji białek przeciwwirusowych,
może potrwać kilka dni”.
• IFN chroni komórkę i hamuje proliferację wirusa!!
© IAH 2007
15
Blokowanie wnikania wirusa do komórki i jego reprodukcji jest wynikiem
aktywacji genów pod wpływem związania IFN z receptorem.
Aktywacja tych genów prowadzi do syntezy białek, które uniemożliwiają lub
blokują reprodukcję wirusa w komórce. Ten stan ochrony może trwać kilka dni
po zawiązaniu IFN z receptorem, co oznacza, że komórka jest niedostępna dla
proliferacji wirusa.
Jest wiele powodów, aby twierdzić, że interferon chroni komórkę i na wiele
pośrednich sposobów hamuje proliferację wirusa lub jego reprodukcję.
15
Zastosowanie terapeutyczne interferonów
Interferon
Zastosowanie terapeutyczne
IFN-alfa, IFN
beta
Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby
typu B
Wirusowe zapalenie wątroby typu C
Zakażenie wirusem opryszczki
Zakażenie wirusem brodawczaka
Rhinowirusy (tylko profilaktyka)
Brodawki
Postać guzowata trądu
Leiszmanioza
IFN-gamma
Toksoplazmoza
Przewlekła choroba ziarniniakowa
© IAH 2007
16
W medycynie konwencjonalnej interferony stosuje się w leczeniu wielu chorób.
Powyższa lista nie jest kompletna, ale ilustruje możliwe zastosowania
interferonów.
16
Częste działania uboczne interferonów
Działania uboczne
• Gorączka
• Złe samopoczucie
• Znużenie
• Bóle mięśni
© IAH 2007
Toksyczność wobec:
• Nerek
• Wątroby
• Szpiku kostnego
• Serca
17
Zastosowanie interferonów w medycynie konwencjonalnej (jako leku) nie jest
pozbawione działań ubocznych. Ze względu na ich silny wpływ na mechanizmy
regulacyjne kontrolujące reakcje obronne, obserwujemy liczne działania
uboczne czyniące ten lek lekiem drugiego rzutu.
Pacjenci przyjmujący interferon jako lek często skarżą się na nagłe
i przerywane epizody gorączki. Częste złe samopoczucie i znużenie powoduje
przerwanie leczenia przez pacjenta. Podczas leczenia interferonem często
występują także bóle mięśni.
Interferon, a na pewno jego długotrwałe stosowanie, może powodować
poważne problemy. Wiadomo, że wykazuje on działanie toksyczne wobec
nerek, wątroby, serca a nawet szpiku kostnego. Jest to jedną z przyczyn,
dla których interferon jest stosowany przez czas tak krótki jak to jest możliwe.
17
Przeciwciała
Miejsce
wiązania
antygenu
Zmienne
Stałe
Miejsce
wiązania
antygenu
Swoistość
Łańcuch lekki
Rodzaj
przeciwciała
© IAH 2007
18
Główną cechę odporności swoistej jest produkcja przeciwciał. Immunoglonbuliny czyli
przeciwciała są antygenowo swoiste.
Przeciwciało ma kształt dużej litery Y i jest wykorzystywane przez układ odpornościowy
do identyfikacji i neutralizacji obcych obiektów (antygenów) takich, jak bakterie czy wirusy.
Każde przeciwciało rozpoznaje określony unikalny antygen. Dzieje się tak ponieważ dwa końce
ramion litery Y przeciwciała zawierają „paratop” (strukturę analogiczną do zamka), który jest
swoisty dla jednego, określonego „epitopu” (analogicznego do klucza) antygenu, pozwalając na
ich precyzyjne wiązanie na zasadzie klucza i zamka. To precyzyjne wiązanie pozwala
przeciwciału na oznaczenie mikroorganizmu lub zakażonej komórki,
aby inne elementy układu odpornościowego mogły ją zaatakować.
Niekiedy przeciwciało bezpośrednio neutralizuje swój cel (np. blokując część mikroorganizmu
konieczną do inwazji i przeżycia). Produkcja przeciwciał jest podstawową funkcją układu
odporności humoralnej.
Przeciwciało składa się ze stałego łańcucha ciężkiego i zmiennego łańcucha lekkiego
zawierającego swoisty paratop, w którym znajduje się miejsce wiązania antygenu.
Przeciwciała związane z błonami komórkowymi znajdują się tylko na powierzchni limfocytów B
i ułatwiają aktywację tych komórek po związaniu swoistego antygenu, następnie zachodzi
różnicowanie limfocytów B do komórek plazmatycznych produkujących przeciwciała lub do
komórek pamięci antygenu podczas kolejnych ekspozycji.
W większości przypadków, interakcja limfocytu B z pomocniczym limfocytem T jest konieczna
do pełnej aktywacji limfocytu B, dzięki czemu produkcja przeciwciała następuje po związaniu
antygenu.
18
Obrona gospodarza i jej cel: podsumowanie
Obrona
gospodarza
Efektor
Cele efektora
Wczesne
odpowiedzi
nieswoiste
Gorączka
Replikacja wirusa
Fagocytoza
Wirus
Zapalenie
Replikacja wirusa
Aktywność komórek NK
Zakażona komórka
Interferon
Replikacja wirusa, immunomodulacja
Cytotoksyczne limfocyty T
Zakażona komórka
Aktywacja makrofagów
Wirus, zakażona komórka
Limfokiny
Zakażone komórki, immunomodulacja
Odporność komórkowa
zależna od przeciwciał
Zakażone komórki
Przeciwciało
Zakażona komórka
Przeciwciało + dopełniacz
Zakażona komórka
Odpowiedzi
komórkowe
Odpowiedzi
humoralne
© IAH 2007
19
Obrona gospodarza przed wirusem składa się z trzech strategii działania
układu odpornościowego. Każda strategia hamuje co najmniej jeden element
proliferacji wirusa.
1. Wczesne mechanizmy obrony nieswoistej zależą głównie od limfocytów TH-1
i odpowiadają za fagocytozę, zapalenie, aktywność komórek NK, wzmożoną
aktywność limfocytów cytotoksycznych, produkcję interferonu (szczególnie
IFN-gamma) oraz wzrost temperatury ciała (gorączka ma działanie wirusostatyczne).
2. Drugim poziomem jest reakcja komórek immunokompetentnych.
Obserwujemy tu dalszą aktywację makrofagów oraz wzmożoną aktywność
fagocytarną, uwalnianie limfokin i wzmożoną cytotoksyczność zależną od
przeciwciał.
3. Trzeci poziom, odpowiedź zależna od limfocytów TH-2 nasila odporność humoralną,
głównie poprzez produkcję i uwalnianie przeciwciał. Także układ dopełniacza
wzmaga rozpad komórek, indukuje wydzielanie mediatorów zapalnych i ostatecznie
opsonizuje antygeny.
Głównym celem obrony jest eliminacja zakażonych komórek i/lub wiązanie
antygenów z przeciwciałami w celu ich dalszej eliminacji.
19
Problemy z infekcjami wirusowymi
• Mimo że medycyna konwencjonalna ma do dyspozycji wiele leków
przeciwbakteryjnych, istnieje niewiele metod pozwalających
na hamowanie proliferacji wirusów.
• Leczenie objawowe infekcji wirusowych często działa na korzyść wirusa a
nie organizmu (np. gorączka ma działanie wirusostatyczne). Leki
przeciwgorączkowe obniżają temperaturę, przez co zmniejszają
skuteczność celowej obrony przeciwwirusowej
• Mechanizmy kontrolujące obronę przed każdą infekcją opierają się na
bardzo niewielkich ilościach mediatorów. Interwencja z użyciem wszelkich
substancji blokujących w wysokich dawkach zaburza
na długo autoregulację układu odpornościowego a nawet zwiększa ryzyko
sztywności regulacji
© IAH 2007
20
Mimo że na krótką metę leczenie objawowe wydaje się być bardzo skuteczne,
w rzeczywistości wirusy często odnoszą korzyść z supresji mechanizmów
regulacyjnych i dłużej pozostają w organizmie oddziałując na więcej komórek.
Jedynie leczenie w pełni zachowujące procesy autoregulacji organizmu
ludzkiego może dzięki subtelnym korektom nasilić skuteczność mechanizmów
obronnych. Aby tego dokonać, leki antyhomotoksyczne działają na poziomie
wydzielania kluczowych mediatorów kontrolujących proces aktywności
przeciwwirusowej układu odpornościowego.
W żaden sposób blokowanie procesu zapalnego spowodowanego
wtargnięciem wirusa do organizmu nie może prowadzić do wyleczenia,
ponieważ zapalenie ma na celu eliminację antygenu. Gorączka rzeczywiście
może być groźna, jeśli jest bardzo wysoka, jednak należy postrzegać ją jako
celowy mechanizm obronny, ponieważ ma ona na celu hamowanie proliferacji
wirusa.
Kaskada procesów hamowania proliferacji wirusa ma przebieg niemal
logarytmiczny. Każda komórka, która nie została zakażona i przeżywa jest
komórką, która nie wyzwala aktywności komórek NK, nie indukuje produkcji
przeciwciał ani fagocytozy oczyszczającej macierz, nie powoduje objawów…
20
Wirusy a rak
Wirus
Rak
Wirus Epsteina-Barr
Chłoniak Burkitta
Pewne nowotwory nosa i gardła
Wirusy zapalenia wątroby typu B
iC
Inne chłoniaki (u pacjentów z
AIDS)
Rak wątroby
Wirus Herpes 8
Mięsak Kaposiego (u pacjentów
z AIDS)
Chłoniaki z limfocytów B (u
pacjentów z AIDS)
Wirus brodawczaka ludzkiego
Rak szyjki macicy
© IAH 2007
21
Obecnie znane jest jedynie kilka wirusów uszkadzających komórkę
gospodarza w sposób zaburzający jej podziały i powodujący transformację
nowotworową. Ta lista także nie jest ograniczona i prawdopodobnym jest, że
więcej wirusów wykazuje takie działanie. Nie należy się temu dziwić, ponieważ
infekcja wirusowa jest intoksykacją wewnątrzkomórkową, a nawet
wewnątrzjądrową. Kiedy funkcja genu jest zaburzona lub zmieniona, wynik
tego jest nieprzewidywalny. Jeśli osłabiony układ odpornościowy nie reaguje
odpowiednio, niszcząc i eliminując zakażone komórki, można to porównać do
bomby zegarowej.
21
Najlepszym lekiem
przeciwwirusowym jest odporność
nabyta
Szczepienia a doświadczenie
© IAH 2007
Dostępne są szczepienia przeciw pewnym wirusom i stosowanie ich wydaje się ze
wszech miar logiczne. Jednak niedawno szczepienia stały się kontrowersyjną kwestią
ze względu na pozorne krótkotrwałe korzyści i możliwość poważnych długotrwałych
powikłań dla ludzkości.
Oprócz skuteczności szczepień w zakresie tworzenia odporności, inne czynniki mogą
być niezwykle istotne, takie jak wiek pacjenta. Osoby starsze muszą zmagać się ze
starością układu odpornościowego, która czyni pełną immunizację po szczepieniu
mało prawdopodobną (patrz IAH AC Starość układu odpornościowego).
Wiadomo w medycynie konwencjonalnej, że mniej kontaktów z mikroorganizami
indukującymi odpowiedź zależną od limfocytów TH-1 (ze względu na szczepienia,
antybiotyki, NLPZ itp.) powoduje nasilenie reakcji zależnych od limfocytów TH-2
w późniejszym okresie życia (np. alergie). Jedynie przebyte infekcje pozwalają na
osiągnięcie odpowiedniej równowagi TH-1/TH-2 i stworzenie skutecznej odporności.
Zatem z punktu widzenia homotoksykologii z wyjątkiem kilku wirusów stanowiących
bezwzględne zagrożenia życia i schorzeń uwarunkowanych geograficznie
(niedożywienie, rasa itp.) najlepszą odporność osiąga się poprzez prawdziwy kontakt
z wirusem. Leczenie powinno koncentrować się na właściwym sterowaniu reakcji
immunologicznych. Leczenie regulacyjne znów wydaje się być jedyną rozsądną
alternatywą.
Dyskusja dotycząca bezpieczeństwa wielu szczepień nie dobiegła końca
i regularnie pojawiają się artykuły i wyniki badań dotyczących zagrożeń
i bezpieczeństwa szczepień. Jest to niemal kwestia etyczna i kwestia dotycząca tego,
czy zalecać całym populacjom szczepienia przy pomocy antygenu w celu ochrony
kilku osobników nie wiedząc jaki wpływ to szczepienie będzie miało dla przyszłych
i obecnych pokoleń całej populacji lub czy bezpieczniej jest szczepić całą populację,
aby wyleczyć kilku zakażonych.
Znów widzimy tu krótkowzroczność medycyny konwencjonalnej.
22
Lek
Najczęstsze
wskazania
Acyklowir
Opryszczka narządów
płciowych, półpasiec
i ospa wietrzna
Amantadyna
Grypa typu A
Cidofowir
Zakażenia wirusem
cytomegalii
Famcyklowir
Opryszczka narządów
płciowych, półpasiec
i ospa wietrzna
© IAH 2007
Działania niepożądane
Nieliczne
•
•
•
•
•
•
Nudności lub utrata apetytu
Nerwowość
Zawroty głowy
Niewyraźna mowa
Zaburzenia równowagi
Bezsenność
• Uszkodzenie nerek
• Leukopenia
Nieliczne
23
Oprócz leczenia „profilaktycznego” mającego na celu zapobieganie infekcjom
wirusowym, dostępne jest także leczenie istniejącej infekcji.
Na następnych slajdach przedstawiono leki konwencjonalne powszechnie
stosowane w różnych infekcjach wirusowych, Jedynie kilka z nich ma
niewielkie działania niepożądane.
23
Fomiwirsen
Cytomegalowirusowe
zapalenie siatkówki
Foskarnet
Zakażenia wirusem
cytomegalii i
opryszczki zwykłej
Gancyklowir
Zakażenia wirusem
cytomegalii
Interferon-alfa
Wirusowe zapalenie
wątroby typu B i C
Łagodny stan zapalny oka
• Uszkodzenie nerek
• Drgawki
Leukopenia
• Objawy grypopodobne
• Supresja szpiku
• Depresja lub lęk
Oseltamiwir
Grypa typu A i B
Nudności i wymioty
Pencyklowir
Opryszczka
Nieliczne
Rybawiryna
• Wirus RS
• Wirusowe zapalenie
wątroby typu C
Hemoliza powodująca anemię
© IAH 2007
24
24
Rimantadyna
Grypa typu A
Triflurydyna
Zapalenie rogówki
spowodowane przez
wirusa opryszczki
zwykłej
Podobne do amantadyny, ale
łagodniejsze działania wobec układu
nerwowego
• Pieczenie oczu
• Obrzęk powiek
Walacyklowir
Opryszczka narządów
płciowych, półpasiec
i ospa wietrzna
Nieliczne
Walgancyklowir
Zakażenia wirusem
cytomegalii
Leukopenia
Widarabina
Zapalenie rogówki
spowodowane przez
wirusa opryszczki
zwykłej
Nieliczne
Zanamiwir
Grypa typu A i B
(proszek do inhalacji)
© IAH 2007
Podrażnienie dróg oddechowych
25
25
Hamowanie proliferacji wirusów
w leczeniu homotoksykologicznym
© IAH 2007
Stosowaną metodą leczenia jest immunomodulacja, jako monoterapia
w ostrych infekcjach wirusowych, oraz jako drugi filar leczenia
antyhomotoksycznego w infekcjach nawracających lub przewlekłych czy też
w powirusowym zespole zmęczenia. Aby poznać najważniejszy przykład
działania immunomodulacyjnego leku antyhomotoksycznego w infekcjach
wirusowych, warto zapoznać się z Engystolem - lekiem immunomodulacyjnym.
26
Trzy filary homotoksykologii
DETOKSYKACJA
I OCZYSZCZANIE
IMMUNOMODULACJA
AKTYWACJA
KOMÓRKOWA
© IAH 2007
27
Ponieważ podczas infekcji wirusowej czy też wirusowej „intoksykacji” czas
działa na niekorzyść komórki, im szybciej rozpocznie się detoksykacja
i usuwanie homotoksyn, tym lepiej dla komórki. Dlatego pierwszy filar leczenia
homotoksykologicznego, oczyszczenie i detoksykacja ma podstawowe
znaczenie.
Drugim filarem jest immunomodulacja. Ponieważ najszybsze oczyszczenie
macierzy zewnątrzkomórkowej osiąga się dzięki działaniu aktywnego
i skutecznego układu odpornościowego, immunomodulacja jest bardzo
ważnym elementem homotoksykologicznego protokołu leczenia, szczególnie,
jeśli musimy leczyć przewlekle nawracające infekcje lub zespoły powirusowe.
Aktywacja lub regulacja reakcji immunologicznych oznacza nie tylko
skierowanie układu odpornościowego w stronę prawidłowych, celowych
działań, lecz także utrzymanie klinicznych objawów zapalenia na poziomie
akceptowanym przez pacjenta lub stymulację niereaktywnego układu
odpornościowego.
Śmierć komórek eliminowanych przez limfocyty cT oznacza osłabienie tkanki.
Aby poprawić jakość życia pacjenta, musimy zastosować trzeci filar leczenia
antyhomotoksycznego, którym jest wspomaganie tkanek i narządów.
W ten sposób optymalizujemy funkcjonowanie zdrowych komórek
kompensując utratę czynności komórek zainfekowanych przez wirusa.
27
Podstawowy immunomodulator
w infekcjach wirusowych Engystol
© IAH 2007
Wśród antyhomotoksycznych metod leczenia, Engystol jest podstawowym
immunomodulatorem skutecznie hamującym proliferację pewnych wirusów.
Działa on głównie poprzez zmianę wydzielania mediatorów kontrolujących
procesy zapalne podczas infekcji wirusowych.
Badania wykazały, że wpływa on na szereg parametrów układu
odpornościowego. W związku z tym lek wymaga bliższego zapoznania się
z jego różnymi właściwościami.
28
Aktywność przeciwwiruusowa
prepartu Engystol.
Analiza in vitro.
Oberbaum M, Glatthaar-Saalmüller B et al.
Journal of Alternative and Complementary
Medicine 2005;11(5):855-62
© IAH 2007
Jak już wspomniano najnowsze badania podstawowe dowiodły, że Engystol
skutecznie hamuje proliferację różnych wirusów.
29
Engystol®
80
[%] zahamowanie
60
względne*
40
20
0
Herpes-SV
Rhino-V14
Adeno-V5
Influ-AV
Resp-SV
*Kontrola pozytywna = 0%; Engystol® rozcieńczony 1/2
© IAH 2007
30
W porównaniu do placebo Engystol hamował proliferację różnych wirusów
w hodowlach komórkowych. Proliferacja wirusa opryszczki zwykłej była
hamowana o prawie 80%. Proliferacja wirusa adeno 5 o niemal 60%
a replikacja wirusa RSV o niemal 40%. W mniejszym stopniu zahamowana
została replikacja rhinowirusa V14 i wirusa grypy typu A.
Mimo że badanie nie dotyczyło farmakodynamiki leku, wyniki są dostatecznie
jasne, aby stwierdzić istnienie (pośredniego) przeciwiwrusowego działania
preparatu Engystol.
30
Wpływ preparatu homeopatycznego
Engystol® na produkcję
interferonu-γ przez ludzkie limfocyty
T
Enbergs
H, Immunological Investigations 2006;
35:19-27
© IAH 2007
Najnowsze badania wykazały istnienie jednego spośród prawdopodobnie
licznych działań farmakodynamicznych preparatu Engystol.
Jak już wspomniano, Engystol działa na poziomie mediatorów kontrolujących
reakcje obronną przeciw infekcjom wirusowym.
31
Limfocyty T wydzielają do 24%
więcej interferonu- γ pod wpływem
preparatu Engystol niż pod wpływem
placebo
© IAH 2007
W hodowlach ludzkich limfocytów T, Engystol powodował zwiększenie wydzielania
interferonu gamma prze limfocyty T. Na poprzednich slajdach wyjaśniono
przeciwwirusowe i cytoprotekcyjne działanie tej cytokiny. Engystol zwiększał
wydzielanie interferonu gamma nawet o 24% więcej niż placebo. Jak już powiedziano,
wyższe wydzielanie interferonu powoduje:
• Indukcję ekspresji MHC klasy I (na komórkach narządów)
- Aktywację makrofagów w zakresie fagocytozy
- Aktywność przeciwwirusową polegającą na ograniczeniu dostępu wirusa do
komórki
- Hamowanie proliferacji wirusa poprzez bezpośrednią ochronę komórki przed
wnikaniem wirusów
- Hamowanie reakcji odpornościowych zależnych od limfocytów TH-2 i aktywację
szlaku reakcji zależnych od limfocytów TH-1 (eliminacja zakażonych komórek)
Hamowanie szlaku reakcji zależnych od limfocytów TH-2 poprzez wzmożone
wydzielanie interferonu gamma prawdopodobnie wyjaśnia działanie terapeutyczne
preparatu Engystol u pacjentów z astmą oskrzelową zależną od kortykosteroidów (1).
(1) Matusiewicz, R., The effect of a homeopathic preparation on the clinical condition of patients with corticoiddependent bronchial asthma, translated from original publication in Biologische Medizin, 1995, 242-46.
32
Influence of homeopathic drug
preparations on the phagocytosis
capability of granulocytes; In vitro
test and controlled single blind
studies, Wagner, H. et al., Reprint
from Arzneimittel-Forschung und
Drug Research, 1986;36(9): 1421-5
© IAH 2007
To ważne badanie przeprowadził ponad 20 lat temu prof. Wagner
z Uniwersytetu w Monachium w Niemczech. Wagner zmierzył wpływ preparatu
Engystol i innych immunomodulatorów na aktywność granulocytów i doszedł
do wniosku, że ten wpływ zależy od czasu stosowania leku i dawki leku.
Badano następujące leki:
- Engystol
- Gripp-Heel
- Engystol + Gripp-Heel
- Preparat Echinacea z niewielką ilością witaminy C
33
Następujące wnioski były oczywiste (1):
• Gripp-Heel zwiększa aktywność granulocytów o 30,8%
• Engystol N zwiększa aktywność granulocytów o 33,5%
• Gripp-Heel i Engystol N, stosowane razem w proporcji 1:1
zwiększają aktywność granulocytów o 41%
• Preparat jeżówki w wysokim stężeniu obniża aktywność
granulocytów a po rozcieńczeniu w proporcji 1:1 000 000
zwiększa ją o 28,2%
• Najwyższy poziom aktywności granulocytów po zastosowaniu
preparatów Engystol N + Gripp-Heel z jednej strony i preparatu
jeżówki z drugiej zaobserwowano po 4 do 5 dni. Następnie
obserwowano szybki spadek aktywności
© IAH 2007
34
W ciągu 5 kolejnych dni podawania leków, Engystol zwiększył aktywność
granulocytów o 33,5%. Inny antyhomotoksyczny immunomodulator, Gripp-Heel zwiększył, ją o 30,8%. Godne uwagi jest synergistyczne działanie obu
leków powodujące wzrost aktywności granulocytów o 41%.
Jeżówka (Echinacea), powszechnie znany środek stymulujący układ
odpornościowy daje pozytywne rezultaty jedynie w rozcieńczeniu 1:10 000.
Nierozcieńczony lek (skojarzony z kwasem askorbinowym) silnie hamował
aktywność granulocytów (- 63%).
34
Następujące wnioski były oczywiste (2):
• Badanie daje powód, aby sądzić, że powtarzane krótkotrwałe
stymulacje układu odpornościowego są korzystniejsze niż
stymulacja długotrwała. Badanie wykazuje, że układ
odpornościowy „wyczerpuje” się po pięciu dniach stymulacji
(czego dowodzi szybki spadek aktywności granulocytów)
© IAH 2007
35
35
Die Beeinflussung der
Phagozytosefähigkeit von
Granulozyten durch
homöopathische
Arzneipräparate, Wagner,
Jurcic, Doenicke,
Rosenhuber und Behrens,
Arzneimittel-Forschung und
Drug Research. 1986; 36(9):
1421-5
© IAH 2007
Product
Produkt
Rozcieńczenie
Fagocytoza
W porównaniu do
grupy kontrolnej %
Gripp-Heel
0,2
0,02
0,002
30,8 ± 1,0
18,1 ± 0,6
9,2 ± 4,2
Engystol® N
0,2
0,2 x 10-1
0,2 x 10-2
33,5 ± 2,8
27,4 ± 0,8
15,5 ± 4,1
Gripp-Heel +
Engystol® N
0,2
0,02
0,002
16,5 ± 2,1
41,0 ± 3,9
28,5 ± 3,1
Echinacea
0,2 x 10-1
0,2 x 10-2
0,2 x 10-3
0,2 x 10-4
0,2 x 10-5
0,2 x 10-6
0,2 x 10-7
0,2 x 10-8
-63,4 ± 0,9
-28,5 ± 0,6
-10,4 ± 2,8
4,3 ± 4,1
12,1 ± 3,2
28,2 ± 2,5
10,0 ± 1,8
1,6 ± 3,2
?
36
Z tej tabeli wynika, że wpływ leku na aktywność granulocytów zależy
od dawki. Każdy immunomodulator ma optymalne stężenie molekularne.
Najbardziej nieoczekiwany jest fakt, że jeżówka wykazuje pozytywne działanie
jedynie w stężeniu D4. Wyższe potencje wykazują słabsze działanie, wyższe
rozcieńczenia najpierw nasilają działanie leku, potem jednak dochodzi do jego
osłabienia.
Wagner wykazał także, że przedłużone podawanie leku (ponad 5 kolejnych
dni) powodowało nagły spadek jego skuteczności.
Tak więc działanie terapeutyczne skoncentrowanych immunomodulatorów
antyhomotoksycznych zależy od dawki i czasu podawania.
36
A combination Injection Preparation
as a Prophylactic for Flu and
Common colds, Heilmann,
A translation reprint from
Biologische Medizin 1992;21(3):225-9
Badanie oceniające Engystol
© IAH 2007
W innym badaniu z początku lat 90-tych wykazano godne uwagi zmiany stanu
układu odpornościowego po profilaktycznym podaniu Engystolu zdrowym
ochotnikom.
37
Układ badawczy
• Badanie randomizowane, z grupą kontrolną,
prowadzone w układzie podwójnie ślepej próby
• 102 zdrowych mężczyzn
• Engystol zastosowano profilaktycznie
przeciw grypie i przeziębieniu
© IAH 2007
38
Było to badanie randomizowane, z grupą kontrolną, prowadzone w układzie
podwójnie ślepej próby z udziałem 102 zdrowych mężczyzn.
Badano wartość profilaktyczną preparatu Engystol przeciw grypie
i przeziębieniom. Mimo że nie stwierdzono istotnych różnic w częstości
występowania infekcji pomiędzy grupą leczoną i grupą otrzymująca placebo,
zaobserwowano inne wyraźne zmiany.
38
Z wyników badania można wyciągnąć następujące
wnioski (1):
• Engystol nie wpływał na częstość występowania grypy w grupie
leczonej ani kontrolnej
• W grupie stosującej Engystol przeciętny okres utajenia
pomiędzy ostatnim wstrzyknięciem a pojawieniem się objawów
grypy wyniósł 34 dni, a w grupie kontrolnej 19 dni
• Objawy utrzymywały się przez 11 dni w grupie przyjmującej
Engystol, a 16 dni w grupie kontrolnej
© IAH 2007
39
O ile nie występowały różnice w zakresie częstości występowania grypy, to
okres utajenia pomiędzy ostatnią dawką preparatu Engystol i wystąpieniem
objawów w grupie przyjmującej Engystol wyniósł 34 dni, a w grupie
przyjmującej placebo jedynie 19 dni.
Jeszcze bardziej interesujące było to, że objawy grypy utrzymywały się
jedynie przez 11 dni w grupie przyjmującej Engystol wobec 26 dni w grupie
przyjmującej placebo. Oznacza to, że Engystol zmniejsza czas trwania
choroby o ok. 35%.
39
Z wyników badania można wyciągnąć następujące
wnioski (2):
• Nasilenie objawów choroby było wyraźnie mniejsze w grupie
przyjmującej Engystol
• W grupie przyjmującej Engystol N, wzrost poziomu swoistych
przeciwciał był proporcjonalny do czasu trwania i nasilenia
objawów, przez co był wyraźnie niższy niż w grupie przyjmującej
placebo. Oznacza to, że poprzednie spostrzeżenia zostały
potwierdzone parametrem obiektywnym
© IAH 2007
40
Najbardziej niezwykłym spostrzeżeniem było jednak to, że poziom przeciwciał
w grupie przyjmującej Engystol także był o ok. 35% niższy niż w grupie
przyjmującej placebo. Ponieważ poziom przeciwciał zależy od nasilenia
infekcji, oznacza to, że w grupie przyjmującej lek dochodziło do mniejszej
proliferacji wirusa.
Można powiedzieć, że hipotetycznie Engystol pośrednio lub bezpośrednio
stymuluje aktywność limfocytów cT, aby zakażone komórki były eliminowane
wcześniej, dzięki czemu mniej cząstek wirusa wymaga interwencji odporności
humoralnej. Poziom przeciwciał jest obiektywnym parametrem
potwierdzającym immunostymulacyjne właściwości preparatu Engystol.
40
Engystol hamuje proliferację wirusów podsumowanie
• Hipotezy
• Badania
• Mniej przeciwciał po
• Aktywacja komórek NK
profilaktycznym stosowaniu
• Aktywacja limfocytów
cT
• Interferon
• Kombinacja różnych
czynników
© IAH 2007
leku oznacza skuteczniejszą
eliminację zakażonych
komórek
• Wzrost wydzielania IFNgamma o 24%
• Wzrost aktywności
granulocytów o 33%
• Udowodniona skuteczność
w zakresie hamowania
proliferacji różnych wirusów
41
Na podstawie badań można wysunąć przypuszczenie, że Engystol nasila
aktywność limfocytów cT i prawdopodobnie komórek NK w pierwszych dniach
infekcji wirusowej. Udowodniono, że Engystol wzmaga wydzielanie
IFN-gamma przez limfocyty TH-1 a dzięki temu aktywuje odporność
komórkową zależną od limfocytów TH-1 (która w infekcji wirusowej jest
podstawowym zadaniem limfocytu cT!!!). W innych badaniach wykazano
wpływ preparatu Engystol na inne komórki układu odpornościowego.
41
Wskazania do stosowania preparatu Engystol
• Stymulacja odporności nieswoistej
• Szczególnie w infekcjach wirusowych
• Engystol N jest immunostymulatorem
© IAH 2007
42
Wskazania do stosowania preparatu Engystol są oczywiste: infekcje wirusowe.
Z badań wiadomo, że Engystol poprawia parametry odporności nieswoistej
(IFN-gamma, wzmożona aktywność granulocytów, aktywacja limfocytów cT).
Z drugiej strony widzimy też skutki działania szlaku reakcji zależnych od
limfocytów TH-2, w postaci obniżonej produkcji przeciwciał.
Engystol jest immunomodulatorem. Wspomaga on obronę organizmu,
szczególnie w infekcjach wirusowych.
42
Wskazania do stosowania preparatu Engystol zastosowanie
• Powszechne infekcje wirusowe (grypopodobne) takie jak
infekcje wirusem opryszczki, wirusem RS i adenowirusem
• Ostry i przewlekły powirusowy zespół zmęczenia po
mononukleozie zakaźnej (w skojarzeniu z preparatem
Lymphomyosot)
• Ogólne wzmocnienie układu odpornościowego u osób
osłabionych
© IAH 2007
43
Konkretnie oznacza to, że Engystol może być stosowany w większości
powszechnych infekcji wirusowych spotykanych w praktyce lekarza
rodzinnego takich, jak opryszczka wargowa (wirus opryszczki zwykłej typu 1),
w zakażeniu wirusem RSV i adenowirusem 5. Szczególną skuteczność
preparatu Engystol udowodniono w nawracających infekcjach wirusem
opryszczki i bardzo częstych w okresie zimowym infekcjach wirusem RSV.
Engystol jest często stosowany w ramach leczenia skojarzonego z innymi
lekami antyhomotoksycznymi. Leczenie takie umożliwia dostosowanie terapii
do indywidualnych potrzeb pacjenta. W zakażeniach wirusem Epsteina-Barr
Engystol jest bardzo skuteczny w skojarzeniu z preparatem Lymphomyosot.
EBV zakaża limfocyty B i może powodować uszkodzenia wątroby, jednak
głównie manifestuje się objawami ze strony węzłów chłonnych i migdałków.
Zajęcie węzłów chłonnych uzasadnia stosowanie preparatu Lymphomyosot,
a infekcja wirusowa może być leczona preparatem Engystol.
Pacjenci z osłabioną odpornością i nawracającymi infekcjami odnoszą korzyść
z długotrwałego stosowania preparatu Engystol, ponieważ wzmocnieniu
ulegnie ich odporność przeciw antygenom, szczególnie wirusom.
43
Zalety preparatu Engystol
• Nie obniża odporności
• Jest świetnie tolerowany
• Można go stosować w każdym wieku
• Nie powoduje interakcji
• Nie ma przeciwwskazań i działań ubocznych
• SKUTECZNY I BEZPIECZNY
© IAH 2007
44
W przeciwieństwie do leków immunosupresyjnych, stabilizatorów odpowiedzi
immunologicznej czy nawet leków wzmacniających odporność, stosowanych
w medycynie konwencjonalnej, cechujących się często licznymi działaniami
niepożądanymi (np. zastosowanie terapeutyczne interferonów), Engystol jest
lekiem skutecznym i jednocześnie bezpiecznym. Jak dotąd nie
zaobserwowano działań niepożądanych tego leku. Nie wchodzi on
w interakcje z innymi lekami ani substancjami, cechuje się znakomitą
tolerancją i można go stosować w schorzeniach wirusowych u osób w każdym
wieku.
Każda substancja nawet w znikomych dawkach może być obiektem
nietolerancji lub alergii. W bardzo rzadkich przypadkach dotyczyło to także
składników preparatu Engystol powodując wystąpienie odczynów skórnych.
W takim wypadku należy zastosować inną metodę leczenia.
44