Oblicza Energiewende Niemiecka rewolucja energetyczna to nie mit

Oblicza Energiewende Niemiecka rewolucja energetyczna to nie mit

Oblicza Energiewende
Niemiecka rewolucja energetyczna to nie mit
Niemcy od kilku lat transformują swój system energetyczny. Zdecydowali się powoli wycofać z
produkcji energii jądrowej, zdecydowanie promują odnawialne źródła energii oraz gospodarują
energią coraz efektywniej. W Polsce pojawiają się sprzecznie opinie o tym procesie. Ten artykuł
prostuje 5 mitów o tzw. Energiewende.
Niemiecki plan rewolucji energetycznej
Niemcy stworzyli dokładną agendę transformacji energetycznej swojego kraju. Jej podstawą są
ambitne cele w zakresie redukcji gazów cieplarnianych, zużycia energii i produkcji energii z
odnawialnych źródeł. Emisja gazów cieplarnianych w stosunku do roku 1990 ma spaść w 2020 roku o
40%, a w 2050 roku od 80% do 95%. W 2011 roku emisje tych gazów już były mniejsze niż w 1990
roku o 26,4%, choć w 2012 roku nieco wzrosły.
Zużycie energii pierwotnej w 2020 roku ma być niższe o 20%, a w 2050 roku o 50% niż w roku 2008.
W 2011 roku zużycie to spadło o 6%. Podobnie zużycie energii finalnej ma być mniejsze w 2020 roku
o 10%, a w 2050 roku o 25% niż w roku 2008. W 2011 roku także osiągnięto redukcję o 2,1%. Zużycie
energii w transporcie ma się obniżyć do 2020 roku o 10%, a w 2050 roku o 40% w stosunku do 2005
roku. W 2011 roku zużycie energii w transporcie spadło, ale tylko o 0,5%.
Sprzedana w 2011 roku w Niemczech energia elektryczna w 20,3% pochodziła ze źródeł
odnawialnych. W 2020 roku ma być jej min. 35%, a w 2050 roku co najmniej 80%. Promocji
odnawialnej energii służy specjalna ustawa, która wprowadziła zasadę pierwszeństwa w dostępie do
sieci dla prądu produkowanego ze źródeł odnawialnych oraz specjalną taryfę za prąd, tzw. feed in
(FiT)1. Oprócz tej ustawy administracyjnie postanowiono o zamknięciu wszystkich rektorów
jądrowych. Kolejne wyłączenie reaktorów planowane jest na 2015 rok.
Jaka energia obecnie wygrywa?
Efektem wdrożenia powyższej agendy jest zmiana udziału różnych źródeł energii w jej produkcji w
Niemczech. Jak się okazuje dotychczasowym zwycięzcą tej polityki są producenci energii z węgla
brunatnego. Produkcja energii elektrycznej z tego źródła osiągnęła największy, 26%-owy udział w
Niemczech w 2012 roku. Było to o 6% więcej niż w 2011 roku. Ale już 23%-owy udział w produkcji
energii elektrycznej, czyli drugie miejsce, mają łącznie 4 główne źródła energii odnawialnej: wiatr,
biomasa, słońce i woda. Na dalszych miejscach są: węgiel kamienny (19%), energetyka jądrowa (16%)
i gaz (11%).
Fakt, w 2012 roku nastąpił w Niemczech znaczny wzrost udziału energetyki opartej na węglu
brunatnym, jednak przy takim samym wolumenie produkcji energii z tego źródła co w 2004 roku.
Udział tego typu energetyki wzrósł nagle dlatego, że oddano dwa nowe bloki elektrowni w Neurath o
łącznej mocy 2200MW, które zastąpiły dotychczasowy spadek mocy w elektrowniach tego typu.
Jednocześnie, jak napisano wcześniej, zużycie energii pierwotnej było mniejsze o 6% niż w 2008 roku.
Trzeba jednak pamiętać, że obecny stan niemieckiej energetyki to okres przejściowy, a daleko jeszcze
do 2020, a zwłaszcza do 2050. Jednak szereg mitów o Energiewende można już teraz obalić.
Promocja zielonej energii jest neutralna dla kieszeni niemieckiego obywatela
Fakt, od 2000 do 2013 roku nominalna cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w
Niemczech wzrosła prawie dwukrotnie. Mimo wzrostu cen, niemiecka polityka promowania
odnawialnych źródeł energii okazuje się być neutralna dla kieszeni przeciętnego Szmidta. Od ponad
1
O FiT pisaliśmy wcześniej w tym cyklu: [tu wstaw link do poprzedniego artykułu „Niemiecka FiT, czyli
podstawa sukcesu”]
20 lat wartość rachunku za energię elektryczną niemieckiego obywatela nie przekracza przeciętnie
2% jego wszystkich domowych wydatków, choć dopłata do gwarantowanych cen energii dla
operatorów instalacji wykorzystujących jej odnawialne źródła stale rosła i osiągnęła już 14% wartości
rachunku za energię.
Z OZE czy bez, niemiecki system energetyczny jest stabilny
Stabilność systemu energetycznego mierzona jest długością wszystkich przerw w dostawie prądu w
danym roku w przeliczeniu na użytkownika, tzw. wskaźnikiem SAIDI. Nie będzie zaskoczeniem fakt, że
niemieckie sieci energetyczne w 2012 roku miały jedną z najniższych wartości tego wskaźnika w
Europie, która wyniosła 14,9 minuty. Oznacza to, że sieć ta była bardzo stabilna. Stabilność ta była
znacznie wyższa niż np. we Francji (62,9) czy w Szwecji (78,9). W Polsce ten wskaźnik wynosi aż 316
minut przerw w dostanie prądu rocznie na użytkownika. Już przy tym zestawieniu widać wyraźnie, że
stabilność sieci energetycznej ma niewiele wspólnego z tym, z czego energia jest produkowana.
Dodajmy jednak, że od roku 2006 do 2010, kiedy przyłączano coraz więcej turbin wiatrowych i ogniw
fotowoltaicznych do sieci w Niemczech, jej stabilność mierzona wskaźnikiem SAIDI wzrosła o ponad 5
minut. Ostatnie badania wykazały także, że nagłe przepływy prądu z sieci niemieckiej do polskiej
raportowane w ostatnich latach przez polskiego operatora sieci występują niezależnie od tego czy w
północnych Niemczech wiatr jest i pracują turbiny wiatrowe czy też akurat wiatru nie ma2.
Niemcy są i będą eksporterem energii
Jeśli spojrzymy na bilans eksportu i importu energii w Niemczech od 2003 do 2012 roku, zauważymy,
że kraj ten w skali każdego roku jest eksporterem energii, mimo wyłączenia w tym okresie ponad 60%
mocy zainstalowanych w elektrowniach jądrowych. Nieznaczny import energii obserwowany jest
czasem w miesiącach wiosennych i letnich, jednak jest on mniejszy niż eksport energii w pozostałym
okresie roku. W 2012 roku Niemcy nie importowały energii w żadnym miesiącu. Cały dotychczasowy
spadek mocy z elektrowni jądrowych był zrekompensowany wzrostem mocy zainstalowanej w
instalacjach uzyskujących energię z wiatru, słońca i biomasy. Jeśli w Niemczech w latach 2015-2022,
na które przewidywane są kolejne wyłączenia instalacji jądrowych, utrzyma się tendencja do
zmniejszenia zużycia energii finalnej i stałego wzrostu mocy odnawialnych źródeł energii, w
niemieckiej sieci powinno być wystarczająco dużo prądu, aby import energii nadal nie był konieczny.
Niemiecki rynek energetyczny jest spokojny o przyszłość
Jak już wspomniano, dotychczas ceny energii w Niemczech rosły. Dalszego znacznego wzrostu cen
oraz niepewności na niemieckim rynku energii można by się spodziewać w związku z planowanymi
kolejnymi zamknięciami elektrowni jądrowych począwszy od 2015 roku. Decyzję o zamknięciu tych
elektrowni podjęto w 2011 roku. Jednak ceny kontraktów terminowych na sprzedaż prądu po roku
2014 w przeciągu całego 2011 roku spadały, a w 2012 roku spadły poniżej poziomów obserwowanych
w poprzednich 6. latach. Kupujący niemiecki prąd śpią zatem spokojnie i nie obawiają się, że bez
energetyki jądrowej nastąpi w tym kraju niedobór energii.
Węgiel w Niemczech jest wypierany z rynku energetycznego
2
„Ger-Pol redispatch test extended” z czasopisma Energy in East Europe, wydawca: Platts Power, 17 maja
2013
Dzięki regulacjom ustawowym w Niemczech ma zastosowanie priorytet w dostępie do sieci dla
odnawialnych źródeł energii, ale to koszty jednostkowe, czyli koszty wytworzenia i sprzedania jednej
MWh energii, decydują o tym, który prąd faktycznie zostanie zakupiony przez operatorów
sieciowych. Koszty jednostkowe w Niemczech kształtują się tak, że najtańszymi i kilkukrotnie
tańszymi źródłami energii w porównaniu do innych są wiatr, słońce i woda. Jest tak, że względu na
niskie koszty operacyjne (funkcjonowania) elektrowni tego typu, mimo stosunkowo wysokich
kosztów inwestycyjnych w momencie budowy źródła prądu. Z powodu tak niskich kosztów
jednostkowych odnawialne źródła wypierają z sieci i rynku energetycznego źródła kopalne. Jak się
okazuje najwyższe koszty jednostkowe w Niemczech ma prąd wytwarzany z ropy naftowej, tańszy
jest prąd z gazu ziemnego, a następnie z węgla kamiennego, węgla brunatnego i atomu. Koszty
jednostkowe prądu z OZE są nawet 3-krotnie niższe niż z elektrowni jądrowych i ponad 4-krotnie
niższe niż z elektrowni węglowych. Nie ma zatem zagrożenia, że to węgiel w najbliższych latach
będzie stale zwiększał swój udział w niemieckim miksie energetycznym. Według angielskiej agencji
rządowej DECC Niemcy wybudują do 2015 roku tyle mocy energetycznych opartych na węglu
kamiennym i brunatnym, na ile podjęto decyzję podczas sprzyjających ku temu warunków
politycznych i rynkowych na przełomie lat 2007 i 2008, czyli 8GW. W tym samym czasie, przy
zachowaniu obecnego wzrostu odnawialnych źródeł energii, powinno powstać trzy razy tyle mocy
zainstalowanych w elektrowniach wiatrowych i słonecznych. Zatem po 2015 roku zwiększać się
będzie jedynie udział odnawialnych źródeł energii w strukturze produkcji prądu.
Same korzyści
Oprócz redukcji emisji gazów cieplarnianych Energiewende przynosi Niemcom szereg innych korzyści:
1. Oszczędności gospodarcze na imporcie paliw kopalnych do kraju sięgają już 7 miliardów Euro
rocznie (takie oszczędności nastąpiły w 2011 roku).
2. W produkcji energii ze źródeł odnawialnych powstało jak dotychczas 380 000 nowych miejsc
pracy.
3. Przyrost PKB Niemiec związany z inwestycjami w OZE sięga 20 miliardów Euro rocznie.
4. Większość mocy zainstalowanej w źródłach energii odnawialnej należy do osób prywatnych
(42%) lub rolników indywidualnych (9%).
Wykorzystano materiały:
Prezentację Marcusa Steinbergera z organizacji Agenda Energiewende przedstawionej podczas
trójstronnego spotkania reprezentantów pozarządowych ekspertów z Czech, Niemiec i Polski nt.
problemów energetycznych na granicach tych trzech krajów w Pradze 14 maja 2013.
Prezentację Silke Karcher z niemieckiego Ministerstwa Środowiska, Ochrony Przyrody i Energetyki
Jądrowej przedstawionej 14 maja w Warszawie na seminarium demosEUROPA na temat klimatu i
polityki energetycznej.
Uwagi:
Jest to jedenasty z materiałów w opracowanym przez dr Wojciecha Szymalskiego cyklu „Oblicza
Energiewende”, w którym co tydzień prezentujemy inną twarz zmian w niemieckiej gospodarce i
społeczeństwie związanych z przejściem na odnawialne źródła energii. Zapraszamy na energetyczną
wycieczkę po Niemczech.
Cykl artykułów powstał w ramach projektu LIFE+ „Dobry klimat dla powiatów”, a jego źródłowym
miejscem publikacji jest portal www.chronmyklimat.pl. Wszystkie artykuły z cyklu są udostępnione na
licencji Creative Commons CC-BY-SA 3.0 PL (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/).