Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 „Małe Pieniny”

Transkrypt

Strategia zarządzania
dla obszaru Natura 2000
„Małe Pieniny”
Projekt PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000
dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach”
Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein,
Norwegia)
Instytut Ochrony Przyrody PAN
Kraków
Opracowanie strategii: Grzegorz Cierlik
kontakt: [email protected]
Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 „Małe Pieniny” została opracowana w ramach projektu
PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju
w Karpatach” realizowanego w latach 2007-2011.
Więcej informacji o projekcie: www.iop.krakow.pl/karpaty
Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia)
2
Spis treści
Projekt „Natura 2000 w Karpatach” .................................................................................................................. 5
Strategie zarządzania – załoŜenia ogólne ............................................................................................................ 7
Opis obszaru .......................................................................................................................................................... 8
Podstawy prawne, lokalizacja i granice obszaru ............................................................................................. 8
Przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 ...................................................................................................... 8
Cele ochrony obszaru Natura 2000 i priorytety ochrony............................................................................... 10
Istniejące formy ochrony................................................................................................................................. 10
Ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego.................................................................................... 11
Geologia i gleby .......................................................................................................................................... 11
Klimat.......................................................................................................................................................... 12
Użytkowanie terenu ........................................................................................................................................ 13
Własność..................................................................................................................................................... 13
Gospodarka wodami .................................................................................................................................. 13
Leśnictwo ................................................................................................................................................... 13
Użytkowanie turystyczne .......................................................................................................................... 13
Uwarunkowania socjoekonomiczne......................................................................................................... 13
Strategia ochrony siedlisk przyrodniczych ....................................................................................................... 14
Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych.................................................................................................... 14
Ogólna ocena stanu i znaczenia siedlisk przyrodniczych .............................................................................. 14
Potrzeby ochrony siedlisk przyrodniczych..................................................................................................... 22
Zagrożenia dla siedlisk przyrodniczych i sposoby ich eliminacji................................................................... 24
Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk przyrodniczych.................................................. 26
Zakres monitoringu siedlisk przyrodniczych.................................................................................................. 28
Braki danych.................................................................................................................................................... 29
Strategia ochrony gatunków roślin.................................................................................................................... 30
Zestawienie gatunków roślin .......................................................................................................................... 30
Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków roślin.......................................................................................... 30
Potrzeby ochrony gatunków roślin ................................................................................................................ 31
Zagrożenia dla gatunków roślin i sposoby ich eliminacji .............................................................................. 31
Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków roślin ............................................................. 31
Zakres monitoringu gatunków roślin ............................................................................................................. 32
Braki danych.................................................................................................................................................... 32
Strategia ochrony gatunków zwierząt ............................................................................................................... 33
Zestawienie gatunków zwierząt ..................................................................................................................... 33
Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków zwierząt..................................................................................... 33
Potrzeby ochrony gatunków zwierząt ........................................................................................................... 34
Zagrożenia dla gatunków zwierząt i sposoby ich eliminacji ......................................................................... 34
Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków zwierząt ........................................................ 35
Zakres monitoringu gatunków zwierząt ........................................................................................................ 35
Braki danych.................................................................................................................................................... 35
3
Waloryzacja obszaru Natura 2000 .................................................................................................................... 36
Analiza problemów związanych z ochroną obszaru Natura 2000 i propozycje rozwiązań .......................... 36
Sposoby ochrony poszczególnych przedmiotów ochrony...................................................................... 36
Ochrona jakości i naturalności cieków..................................................................................................... 37
Niewłaściwie realizowane użytkowanie turystyczno-rekreacyjne........................................................ 37
Istniejące plany zarządzania dla obszaru ......................................................................................................... 38
Analiza moŜliwości skutecznej ochrony obszaru (SWOT) .............................................................................. 38
Rekomendacje do zarządzania obszarem Natura 2000 ................................................................................... 39
4
Projekt „Natura 2000 w Karpatach”
Projekt PL0108 "Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000
dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach" otrzymał dofinansowanie ze środków
Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Całkowity koszt
projektu to 950 000 Euro. Projekt jest dofinansowany w 85% przez MF EOG, pozostałe
15% współfinansują Regionalny Konserwator Przyrody w Krakowie i Regionalny
Konserwator Przyrody w Rzeszowie (5%) oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN (10%).
Projekt jest wdrażany w latach 2007-2011 przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w
Krakowie, w ramach Centrum Natura 2000.
Zasięg projektu obejmuje cały obszar znajdujący się w polskiej części regionu
biogeograficznego alpejskiego sieci Natura 2000, obejmujące południową część trzech
województw: małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego. Powierzchnia tego obszaru
wynosi ok. 10 tys. km2. Większość działań jest skoncentrowanych na terenie
projektowanych obszarów Natura 2000.
Cele projektu:
• Zaangażowanie lokalnych społeczności i instytucji oraz środowiska naukowego do
współtworzenia sieci Natura 2000 na rzecz racjonalnej ochrony przyrody w Karpatach.
• Wypracowanie strategii zarządzania obszarami Natura 2000 oraz pilotażowe
wdrożenie działań na rzecz aktywnej ochrony siedlisk przyrodniczych.
• Stworzenie systemu przepływu i udostępniania informacji o obszarach Natura 2000.
• Upowszechnienie wiedzy o zasobach przyrodniczych i kulturowych Karpat (programy
edukacyjne, konkursy).
• Określenie istniejących i potencjalnych konfliktów między rozwojem gospodarczym i
ochroną przyrody oraz wskazanie sposobów ich rozwiązania.
Formalna struktura działań projektu miała następujący kształt:
1. Strategie zarządzania, zintegrowany system informacji i analizy spójności.
1.1. Strategie zarządzania dla 23 obszarów Natura 2000 w Karpatach.
1.2. Zintegrowany system informacji o sieci Natura 2000 w Karpatach.
1.3. Analizy spójności sieci Natura 2000 w polskich Karpatach.
2. Programy aktywnej ochrony.
2.1. Program ochrony dużych drapieżników.
2.2. Program aktywnej ochrony w Bieszczadzkim Parku Narodowym.
2.3. Program aktywnej ochrony torfowisk w Nadleśnictwie Nowy Targ.
2.4. Program aktywnej ochrony w Babiogórskim Parku Narodowym.
2.5. Program aktywnej ochrony w Gorczańskim Parku Narodowym.
3. Programy edukacyjne, promocja projektu i koordynacja.
3.1. Programy edukacyjne.
3.2. Promocja projektu.
3.3. Koordynacja.
Jednym z kluczowych zadań projektu było wypracowanie strategii zarządzania dla 23
obszarów Natura 2000. Listę obszarów, dla których przygotowano takie opracowanie
przedstawiono poniżej. Wszystkie strategie i załączniki zostały przekazane opinii
5
publicznej poprzez stronę internetową www.iop.krakow.pl/karpaty, poprzez która
można również składać uwagi, postulaty i propozycje uzupełnień.
Kod obszaru
PLC120001
PLH120001
PLH120002
PLH120009
PLH120013
PLH120016
PLH120018
PLH120019
PLH120024
PLH120025
PLH120043
PLH120078
Nazwa obszaru
woj. małopolskie
PLH120094
Tatry
Babia Góra
Czarna Orawa
Kostrza
Pieniny
Torfowiska Orawsko-Nowotarskie
Ostoja Gorczańska
Ostoja Popradzka
Dolina Białki
Małe Pieniny
Luboń Wielki
Uroczysko Łopień
Ostoje Nietoperzy Powiatu Gorlickiego
PLH120052
Ostoje Nietoperzy Beskidu Wyspowego
PLC180001
PLH180011
PLH180013
PLH180014
Bieszczady
Jasionka
Góry Słonne
Ostoja Jaśliska
PLH240023
PLH240006
PLH240005
PLH240007
PLH240008
woj. śląskie
Beskid Mały
Beskid Żywiecki
Beskid Śląski
Kościół w Radziechowach
Kościół w Górkach Wielkich
(tylko dla enklawy Cerkiew w Łosiu i Kunkowej )
(tylko w granicach dawnego obszaru Opactwo Cystersów w Szczyrzycu )
woj. podkarpackie
Rozmieszczenie obszarów Natura 2000 w Karpatach, dla których opracowano strategie
zarządzania.
6
Strategie zarządzania – założenia ogólne
Sieć Natura 2000 składa się z dwóch typów obszarów: obszarów specjalnej ochrony
ptaków (OSOP) oraz specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOOS). Zarówno OSOP, jak
i SOOS wyznaczane są w naszym kraju w drodze rozporządzenia ministra właściwego do
spraw środowiska. Pomimo, że sam proces legislacyjny dla tych dwóch typów obszarów
Natura 2000 przebiega nieco innymi torami, to proces planowania ich ochrony ma
podobne podstawy prawne. Podstawowymi dokumentami regulującymi szczegółowe
zasady ochrony każdego z obszarów Natura 2000 są plany zadań ochronnych i plany
ochrony obszarów Natura 2000. Różnica między tymi aktami prawnymi jest taka, że
plany zadań ochronnych powinny być dokumentami operacyjnymi, ogólniejszymi,
uchwalanymi na okres 10 lat. Natomiast dla niektórych obszarów (lub ich części, która
jest określona w planach zadań ochronnych) powinny zostać przeprowadzone
dokładniejsze analizy i na tej podstawie opracowane plany ochrony – bardziej
szczegółowe dokumenty, obowiązujące przez 20 lat. Treść i sposób tworzenia planów
ochrony i planów zadań ochronnych określają odpowiednie rozporządzenia Ministra
Środowiska:
- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania
projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz.U. 2010, nr 64, poz. 401)
- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania
projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 ( Dz.U. 2010, nr 34, poz.
186)
Realizacja projektu PL0108 miała między innymi na celu wspomóc procesy planowania
w danym terenie. W związku z tym opracowano strategie zarządzania dla 23
Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk utworzonych w Karpatach. Strategie te nie mają
statusu formalnego dokumentu. Jednak dzięki temu, że były przygotowane w ścisłej
współpracy z zarządzającymi terenem i w oparciu o dyskusje toczone w czasie licznych
warsztatów, spotkań i konsultacji mają, w naszej opinii, bardzo istotne znaczenie.
Prezentują bowiem w pełni niezależne zestawienie danych i analiz naukowych, a także
opinie (często rozbieżne) uczestników spotkań. Wydaje się więc, że mogą stanowić
doskonały punkt wyjścia do rozpoczęcia formalnego procesu tworzenia planów zadań
ochronnych i planów ochrony dla tych obszarów. Liczymy również na to, że strategie
pomogą zarządzającym terenu we właściwym ukierunkowaniu tymczasowych działań
ochronnych, które powinny być prowadzone nawet przed uchwaleniem formalnych
dokumentów planistycznych. Mogą być również wykorzystywane do innych analiz, w
których bierze się pod uwagę aspekty związane z siecią Natura 2000, np. w
strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko, planach zagospodarowania
przestrzennego, programach ochrony środowiska, planach urządzania lasu, strategiach
rozwoju gmin i powiatów.
Wdrażanie sieci Natura 2000 w Polsce spowodowało również konieczność istotnej
zmiany podejścia do planowania w obszarach chronionych. Dotychczas ochrona
obszarowa polegała przede wszystkim na określeniu listy zakazów i nakazów
odnoszących się np. do całej powierzchni rezerwatu przyrody, czy też parku
narodowego. Natomiast w obszarach Natura 2000 przedmiotami ochrony są przede
wszystkim wybrane siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt (i ich
siedliska). W związku z tym, w ramach projektu „Natura 2000 w Karpatach”
sporządzono również Strategie ochrony gatunku/siedliska w obszarze Natura 2000. Dla
7
każdego przedmiotu ochrony, we wszystkich obszarach Natura 2000 w regionie
alpejskim (nie tylko w tych, dla których opracowano strategie zarządzania) opracowano
kilkustronicową kartę informacyjną, zawierającą podstawowe informacje o danym
przedmiocie ochrony i wskazania do monitoringu, ochrony oraz dalszych badań.
Powstała w ten sposób baza danych zawierająca 472 karty informacyjne, w tym 220 kart
dla siedlisk przyrodniczych, 34 dla gatunków roślin oraz 217 kart dla gatunków
zwierząt. Całość zgromadzonych informacji została również opublikowana poprzez
stronę internetową projektu.
Opis obszaru
Podstawy prawne, lokalizacja i granice obszaru
Obszar Małe Pieniny został zaproponowany do sieci Natura 2000 przez Instytut
Ochrony Przyrody PAN w roku 2006 w porozumieniu z organizacjami pozarządowymi
(tzw. Lista Shadow), jako uzupełnienie sieci w zakresie ochrony siedlisk naskalnych i
muraw, głównie zarośli jałowca pospolitego na murawach nawapiennych, murawy
kserotermicznych, wapiennych ściany skalnych ze zbiorowiskami Potentilletalia
caulescentis oraz górskich reliktowych lasków sosnowych, co było zgodne z
wymaganiami Komisji Europejskiej i ustaleniami seminarium biogeograficznego dla
regionu alpejskiego, które odbyło się w maju 2005 roku.
Obszar Natura 2000 Małe Pieniny położony jest w województwie małopolskim,
powiecie nowotarskim, na terenie miasta Szczawnica. Powierzchnia obszaru wynosi
1541,9 ha. Obejmuje pasmo górskie Małych Pienin, na południe od osiedli Szlachtowa,
Jaworki i Biała Woda.
Przedmioty ochrony obszaru Natura 2000
Na terenie obszaru Natura 2000 zidentyfikowano 9 siedlisk przyrodniczych z załącznika
I Dyrektywy Siedliskowej (w tym 2 priorytetowe – oznaczone gwiazdką, w murawach
kserotermicznych w tym obszarze nie występują storczyki, nie jest to więc siedlisko
priorytetowe).
Siedliska przyrodnicze Natura 2000, wymienione w załączniku I Dyrektywy Rady
92/43/EWG (Dyrektywy Siedliskowej)
Siedlisko przyrodnicze
3220 Pionierska roślinność na kamieńcach
górskich potoków
3240 Zarośla wierzby siwej na
żwirowiskach i kamieńcach górskich
potoków
5130 Zarośla jałowca w murawach
kserotermicznych
6210 Murawy kserotermiczne (FestucoBrometea)
Reprezent
atywność
Powierzc
hnia
względna
Stan
ochrony
Ocena ogólna
(znaczenie
obszaru dla
ochrony
siedliska
przyrodniczego)
B
C
B
C
C
C
C
C
A
A
A
A
B
C
B
B
8
6230 Górski i niżowe murawy
bliźniczkowe
6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion
alliariae) i ziołorośla nadrzeczne
(Convolvuletalia sepium)
6510 Niżowe i górskie świeże łąki
użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion
elatioris)
7230 Górskie i nizinne torfowiska
zasadowe o charakterze młak, turzycowisk
i mechowisk
8160 *Podgórskie i wyżynne rumowiska
wapienne ze zbiorowiskami ze Stipion
calamagrostis
8210 Wapienne ściany skalne ze
zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis
9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion)
9130 Żyzne buczyny (Dentario
glandulosae-Fagenion, Galio odoratiFagenion)
91E0 *Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i
jesionowe
91Q0 Reliktowe laski sosnowe (EricoPinion)
9410 Górskie bory świerkowe (Piceion
abietis część - zbiorowiska górskie)
C
C
B
C
C
C
B
B
B
C
C
C
B
C
B
C
A
C
A
B
C
C
C
C
B
C
B
B
B
C
B
C
C
C
B
C
D
D
Proponuje się zmianę klasyfikacji wymienionego w Standardowym Formularzu Danych
siedliska 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie na 6520 Górskie
łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie. Proponowana zmiana wynika z
prawdopodobnie błędnej klasyfikacji łąk występujących na terenie Małych Pienin do
typu 6510. Aktualne badania wskazują, że na tym terenie występują łąki typu 6520.
Proponuje się dopisanie do Standardowego Formularza Danych siedlisk 8310 Jaskinie
nieudostępnione do zwiedzania oraz priorytetowego siedliska 9180* Jaworzyny i lasy
klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani).
Najprawdopodobniej, część areału zaliczonego do siedliska 6210 powinna zostać
zaklasyfikowana jako siedlisko o kodzie 6170 Nawapienne murawy wysokogórskie
(Seslerion tatrae) i wyleżyska śnieżne (Arabidion coeruleae), reprezentowanego tu przez
silnie zubożony zespół pienińskiej górskiej murawy naskalnej DendranthemoSeslerietum variae.
Występujące na terenie obszaru Natura 2000 Małe Pieniny zbiorowiska nadrzeczne, lasy
grądowe i rumowiska wapienne zajmują niewielkie areały i ich występowanie na tym
terenie nie ma większego znaczenia dla zachowania tych typów siedlisk w skali kraju.
Ich ochrona przyczynia się jednak do zwiększenia różnorodności biologicznej w skali
lokalnej.
W Standardowym Formularzu Danych obszaru gatunki roślin otrzymały następujące
oceny stanu ochrony:
Nazwa gatunku
1386 Buxbaumia viridis bezlist okrywowy
Reprezent
atywność
Powierzc
hnia
względna
Stan
ochrony
Ocena ogólna
(znaczenie
obszaru dla
ochrony
gatunku)
B
A
C
B
9
D
C
C
A (C)
W nawiasach podano proponowane zmiany ocen w SFD obszaru.
1902 Cypripedium calceolus obuwik pospolity
2114 Erysimum pieninicum pszonak pieniński
A(B)
W Standardowym Formularzu Danych obszaru gatunki zwierząt ochrony otrzymały
następujące oceny:
Nazwa gatunku
1303 Rhinolophus hipposideros podkowiec
mały
1193 Bombina variegata kumak górski
2001 Triturus montandoni traszka karpacka
Reprezent
atywność
Powierzc
hnia
względna
Stan
ochrony
Ocena ogólna
(znaczenie
obszaru dla
ochrony
gatunku)
C
B
C
C
D
D
Cele ochrony obszaru Natura 2000 i priorytety ochrony
Podstawowym celem ochrony w obszarze Natura 2000 Małe Pieniny jest ochrona
siedlisk naskalnych i muraw, głównie zarośli jałowca pospolitego na murawach
nawapiennych, murawy kserotermicznych, wapiennych ściany skalnych z murawami.
Obszar Natura 2000 Małe Pieniny obejmuje istotną część zasobów tych siedlisk w
regionie biogeograficznym alpejskim, zwłaszcza, że są to płaty siedlisk typowo
wykształcone i dobrze zachowane. Celem dodatkowym jest utrzymanie wyspowego
stanowiska górskich reliktowych lasków sosnowych oraz fragmentów łąk ekstensywnie
użytkowanych i bliźniczysk.
Oba chronione gatunki roślin mają znaczenie – w przypadku bezlista – jako silne
stanowisko, rozszerzające centrum występowania gatunku w kierunku wschodnim, a w
przypadku pszonaka, jako nowe stanowisko, pierwsze położone poza dotychczasowym
zasięgiem tego endemicznego gatunku.
Na terenie obszaru występuje istotna populacja podkowca małego. Zlokalizowano tu
dość dużą kolonię rozrodczą oraz kilka miejsc regularnego zimowania. Obszar ten ma
istotne znaczenie dla zachowania gatunku w skali regionu biogeograficznego.
Istniejące formy ochrony
Całość obszaru Natura 2000 Małe Pieniny, znajduje się w granicach
Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Utworzony Rozp.
Wojewody Małopolskiego, Dz.Urz.Woj.Małop. Nr 806, poz.4862). Obszar znajduje się
także w otulinie Popradzkiego Parku Krajobrazowego.
Fragmenty obszaru stanowią rezerwaty przyrody: Biała Woda (27,83 ha; 1963), Wąwóz
Homole (40,54; 1963), Wysokie Skałki (13,87 ha; 1961), Zaskalskie-Bodnarówka (19,02
ha; 1961). Zarządzającym rezerwatami jest Wojewódzki Konserwator Przyrody. Dla
rezerwatów przyrody są aktualnie opracowane plany ochrony. Ich zapisy powinny być
uzgodnione z planem ochrony obszaru Natura 2000 odnośnie zarządzania
odpowiednimi fragmentami obszaru.
10
Ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego
Geologia i gleby
Pod względem geologicznym obszar stanowi fragment jednostki strukturalnej Karpat,
zwanej Pienińskim pasem skałkowym. Był on fałdowany zarówno w górnej kredzie jak i
w starszym i młodszym trzeciorzędzie. W efekcie ukształtowała się bardzo
skomplikowana struktura tektoniczna. Uczestniczą w niej zarówno rozczłonkowane, w
wyniku ruchów trzeciorzędowych, płaszczowiny górnokredowe, jak i fałdy i uskoki
trzeciorzędowe.
Blokowy charakter elementów strukturalnych zaznacza się w morfologii jako
skałki zbudowane z twardszych wapieni jurajskich i dolnokredowych, tkwiące w
miękkich, ulegających łatwiejszemu zwietrzeniu i erozji łupkach, marglach i utworach
fliszowych, pochodzących z wieku jurajskiego, kredowego i paleogeńskiego.
W wyniku procesów podsuwania się skorupy oceanicznej i fragmentów
północnej platformy kontynentalnej pod egzotyczny grzbiet Andrusova, zachodzących w
górnej jurze, kredzie i od paleogenu po miogen nastąpiło wessanie w obręb płaszcza
ziemskiego i przetopienie większości podłoża basenów Karpat zewnętrznych, jak i
pierwotnego podłoża basenu skałkowego oraz jego północnych i południowych obrzeży.
Osady trzech basenów mezozoicznych: magurskiego, skałkowego i manińskiego w
wyniku fałdowań górnokredowych, zostały w większości oderwane od podłoża i
ponasuwane na siebie w postaci płaszczowin. Na autochton czorsztyńsko-czertezicki
nasunęły się kolejno płaszczowiny: niedzicka, braniska, pienińska i haligowiecka.
Na płaszczowinową strukturę pasa skałkowego nasunął się w paleocenie
kompleks osadów mezozoicznych, utworzonych w południowej części basenu
magurskiego.Stanowią one jednostkę tektoniczną Grajcarka, która częściowo ma
charakter płaszczowiny.
Kompleks osadów klastycznych formacji jarmuckiej tworzył się równocześnie z
nasuwaniem się płaszczowin, z których w znacznej mierze pochodzi jego materiał.
Kompleks przeważnie fliszowych osadów paleogeńskich przykrywa górnokredowopaleoceńską strukturę płaszczowinową pasa skałkowego. Osady te w większości
utworzyły się w brzeżnej, południowej części basenu magurskiego. Na granicy
paleogenu i neogenu cała struktura pasa skałkowego zastała ponownie sfałdowana, a
następnie, w miocenie, potrzaskana podłużnymi i poprzecznymi uskokami. Wzdłuż
północnego obrzeżenia pasa skałkowego, uprzednio sfałdowana jednostka Grajcarka
oraz nowopowstała mioceńska, magurska płaszczowina fliszowa, zostały pocięte
niewielkimi intruzjami magmy andezytowej. Działalność wulkaniczna pozostawiła po
sobie żyły andezytowe, żyłę bazaltową oraz czynne do dzisiaj mofety powulkaniczne.
Od Przełomu Pienińskiego w Szczawnicy na wschód następuje wyraźna zmiana
struktury pasa skałkowego. Obszar występowania płaszczowiny pienińskiej ulega
gwałtownej redukcji aż do całkowitego zaniku na wschód od Haligova na Słowacji.
Chwilowo znikają też z powierzchni jednostka czertezicka i płaszczowina braniska,
natomist zyskuje bardzo na znaczeniu jednostka Grajcarka. Jednostka braniska pojawia
się na południe i południowy-wschód od Jaworek. Ponadto występują w obrębie Małych
Pienin: jednostka czorsztyńska (rejon Wąwozu Homole), jednostka czertezicka
(budująca główny grzbiet z Wysoką), duże znaczenie ma również paleogen magurski.
11
Klimat
Pod względem klimatycznym Pieniny wyraźnie odróżniają się od sąsiadujących pasm
górskich. Charakteryzują się stosunkowo łagodnym klimatem. Ze względu na
urozmaiconą rzeźbę terenu, miejscami zaznaczają się wyraźne różnice w mikroklimacie.
Stoki północne i doliny potoków są chłodniejsze i bardziej wilgotne, natomiast
południowe, eksponowane ściany skalne mają klimat wyjątkowo ciepły i suchy.
Zachmurzenie w Pieninach jest niewielkie. Ogólna liczba dni pochmurnych w
roku kształtuje się od 135 do 140. Najmniejsza liczba dni pochmurnych występuje we
wrześniu (8-10 dni), największa w okresie od listopada do marca (11-16 dni w
miesiącu). Roczna liczba dni pogodnych waha się przeciętnie od 44 do 42.
Nasłonecznienie jest duże i intensywne, szczególnie na stokach o wystawie południowej.
Średnie roczne temperatury powietrza kształtują się od 6,3oC (420 m npm) do 4oC na
Wysokich Skałkach. Najcieplejszymi miesiącami są czerwiec i lipiec (16,4 do 13,7oC).
Absolutne maksima temperatur występują od czerwca do sierpnia. Najwyższe
temperatury powietrza rejestruje się wówczas we wklęsłych formach terenu (32,8 - 34,7
oC). Najchłodniejszymi miesiącami są styczeń i luty (-6,7 do -5,2oC). Absolutne minima
temperatur rejestruje się w okresie od grudnia do lutego. Wahają się one w granicach od
-36,3 do -30,2oC. W okresie zimowym skłony północne są cieplejsze od południowych.
Na obszarze Pienin przeważają wiatry z zachodu i północnego zachodu. Średnia roczna
prędkość wiatrów waha się od 1,6 -2,1 m/s w dolinach do 2,5 m/s na szczytach.
Najmniejsze prędkości wiatru rejestruje się zazwyczaj od maja do września, największe
od października do kwietnia. Średnia liczba dni z wiatrem bardzo silnym ( >15 m/s)
waha się od 3 w dolinie Dunajca do 6 w szczytowych partiach gór. W przebiegu rocznym
najmniejszą ilość dni z wiatrem bardzo silnym rejestruje się w czerwcu (0-1 dnia),
największą w grudniu (do 2 dni).
Pieniny położone są w zasięgu tzw. cienia opadowego i charakteryzują się
stosunkowo małą liczbą dni z opadami oraz stosunkowo niewielkimi średnimi opadami.
Wielkości roczne kształtują się od 690 - 850 mm w dolinie Dunajca do 1095 mm na
Wysokich Skałkach i bardzo nierównomiernie rozkładają się w poszczególnych porach
roku. Minimum zimowe występuje przeważnie w styczniu lub lutym i waha się od 28 do
58 mm, natomiast maksimum letnie zaznacza się w czerwcu lub lipcu i wynosi od 110 do
199 mm. W okresie wegetacyjnym wyższymi sumami opadów odznaczają się północne
skłony gór a południowe w okresie zimowym. Sumy opadów okresu wegetacyjnego
kształtują się od 440 do 750 mm. Do częstych zjawisk występujących w Pieninach należą
deszcze ulewne i nawalne, pojawiające się najczęściej od maja do sierpnia o sumach
dobowych od 30 do 123 mm. Średnia liczba dni z opadem >10 mm przypada na okres
letni i waha się od 19 w dolinach do 30 w partiach szczytowych.
Pokrywa śnieżna (nietrwała) pojawia się najwcześniej w Małych Pieninach
przeciętnie około 9 września, najpóźniej w dolinie Dunajca 22 listopada, zanikając u
podnóża gór 11 marca oraz na szczytach 28 marca (skrajne daty 4 III - 4 VI). Liczba dni z
pokrywą śnieżną w najniższych piętrach hipsometrycznych waha się od 98 do 140 na
szczytach i dłużej utrzymuje się u podnóża zboczy i stoków północnych. Przeciętna
grubość pokrywy śnieżnej kształtuje się od 8,9 do 11,7 cm w dolinach rzek i wzrasta do
17,4 cm na Wysokich Skałkach.
12
Użytkowanie terenu
Własność
Tereny w granicach obszaru Natura 2000 Małe Pieniny, to w większości własność
Skarbu Państwa w zarządzie: Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, w
większości w dzierżawie Regionalnego Związku Hodowców Owiec i Kóz w Nowym
Targu (od RZHOiK znaczne obszary dzierżawią bacowie, którzy prowadzą na tych
terenach wypas owiec), Lasów Państwowych, Nadleśnictwo Krościenko nad Dunajcem,,
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, Nadzór Wodny Niedzica. Pozostała część to
własność Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych, Stacja Naukowa w Jaworkach,
Małopolskiego Centrum Biotechniki oraz niewielki udział własności właścicieli
indywidualnych (ich dokładne określenie wymaga analizy danych katastralnych).
Gospodarka wodami
Na terenie obszaru występują głownie górne biegi niewielkich potoków. Największym
potokiem na tym terenie jest Grajcarek. Na terenie obszaru Natura 2000 Małe Pieniny
nie prowadzi się większych prac związanych z regulacją koryt potoków. Występujące na
tym terenie cieki wodne znajdują się w zarządzie Regionalnego Zarządu Gospodarki
Wodnej w Krakowie, Nadzór Wodny Niedzica, Inspektorat Nowy Targ.
Leśnictwo
Występujące na terenie obszaru lasy to głownie różne typy lasów bukowych oraz
świerczyny, w większości pochodzenia antropogenicznego. Większość lasów znajduje
się z zarządzie Lasów Państwowych, Nadleśnictwa Krościenko nad Dunajcem.
Plan urządzania lasu Nadleśnictwa Krościenko nad Dunajcem powinien zostać
zweryfikowany pod kątem wymogów ochrony występujących na terenie obszaru
siedlisk przyrodniczych i gatunków Natura 2000.
Użytkowanie turystyczne
Obszar Małych Pienin jest udostępniony turystycznie dzięki sieci znakowanych szlaków
turystycznych. Główny szlak turystyczny przebiega przez wzdłuż polsko-słowackiej
granicy państwowej. Prostopadle do szlaku głównego zostało wyznaczonych kilka
szlaków łącznikowych. Największy ruch turystyczny skupia się we wschodniej części
obszaru na terenie rezerwatu przyrody Wąwóz Homole oraz Biała Woda. Na terenie
wymienionych rezerwatów występuje także największa presja turystyczna na
przedmioty ochrony skupione na terenie obszaru Natura 2000 Małe Pieniny.
Uwarunkowania socjoekonomiczne
W położeniach niższych dominuje gospodarka łąkarska oraz hodowla owiec. Panują tu
dość trudne warunki dla produkcji rolnej, wynikające z niskiej klasy gruntów oraz
surowych warunków klimatycznych.
Znaczny areał zajmują pastwiska, fragmenty łąk świeżych, użytkowanych zwykle
jednokośnie, nawożone obornikiem i przepasane ekstensywnie. W wyższych partiach
pokrytych lasem prowadzona jest gospodarka leśna, w tym głównie przebudowa
sztucznych drzewostanów świerkowych.
13
Strategia ochrony siedlisk przyrodniczych
Zestawienie typów siedlisk przyrodniczych
Tab. 1. Lista siedlisk przyrodniczych w obszarze Małe Pieniny
Kod
siedliska
3220
3240
5130
6210
6230
6430
6520
7230
8160
8210
Nazwa siedliska
Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków
Zarośla wierzby siwej na żwirowiskach i kamieńcach górskich
potoków
Zarośla jałowca w murawach kserotermicznych
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea)
Górski i niżowe murawy bliźniczkowe
Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne
Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak,
turzycowisk i mechowisk
*Podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne ze zbiorowiskami
ze Stipion calamagrostis
Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia
caulescentis
8310
Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania
9110
9130
Kwaśne buczyny
Żyzne buczyny
*Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio
plathyphyllis-Acerion pseudoplatani)
*Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe
Reliktowe laski sosnowe (Erico-Pinion)
Górskie bory świerkowe
9180
91E0
91Q0
9410
Powierzchnia
(ha)
ok. 2
Liczba
płatów
XX
ok. 4
XX
ok. 4
XX
20-30
XX
XX
XX
XX
XX
ok. 25
XX
ok. 1
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
55
obiektów
XX
XX
ok. 1
2-4
ok. 20
ok. 1
XX
XX
XX
XX
długość 432m
Ogólna ocena stanu i znaczenia siedlisk przyrodniczych
3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków
Na terenie Małych Pienin siedlisko zwykle wykształca się szczątkowo w strefie
przykorytowej górskich potoków w miejscu istniejących nieutrwalonych kamieńców
górskich, aktywnie kształtowanych przez wody powodziowe (pierwsze stadium sukcesji
na obszarze żwirowisk i kamieńców górskich). W obszarze występuje ono stosunkowo
rzadko w związku z tym, iż większość koryt rzecznych wykształcona jest tu w litej skale.
Jedyne miejsca zalegania rumoszu skalnego i niepokryte przez roślinność wyższą
miejsca znajdują się w ujściowym odcinku Potoku Starego, we fragmentach Białej Wody,
Kamionki oraz w odcinku Grajcarka między Jaworkami, a Szczawnicą. Siedlisko bardzo
rzadko zajmuje większe powierzchnie, a najczęściej występuje w formie kadłubowej.
Wykształcone szczątkowo w strefie przykorytowej większości dopływów Grajcarka i
nad nim samym. Jedynie w niektórych miejscach istnieją powierzchnie dostępne dla
roślinności o pionierskim charakterze (Wąwóz Homole, ujściowy odcinek Potoku
Starego – największe w obszarze stanowisko wrześni pobrzeżnej Myricaria germanica,
fragment Grajcarka między Jaworkami, a Szczawnicą).
14
3240 Zarośla wierzby siwej na żwirowiskach i kamieńcach górskich potoków
W Małych Pieninach siedlisko wykształca się fragmentarycznie w strefie przykorytowej
górskich potoków w miejscu istniejących, wstępnie utrwalonych kamieńców górskich,
aktywnie kształtowanych przez wody powodziowe (drugie stadium sukcesji na obszarze
żwirowisk i kamieńców górskich). W obszarze występuje ono stosunkowo rzadko i
zaledwie w kilku punktach zajmuje większe powierzchnie, co wiąże się z wykształceniem
większości koryt w litej skale. Jedynie miejsca zalegania rumoszu skalnego nie zajęte
jeszcze przez drzewostany podgórskich lasów łęgowych stanowią dogodne miejsce dla
omawianego siedliska. Pojedyncze grupy zarośli występują jednakże w większości dolin
potoków Małych Pienin, nie wykształcając zwartych zbiorowisk.
Siedlisko występuje w dolinach drobnych cieków, na utrwalonych kamieńcach. Najczęściej
występuje w postaci kadłubowej jako małe grupy wierzby sinej. Większe płaty siedliska
tego typu znajdują się w górnym odcinku Kamionki (Wąwóz Homole, powyżej rezerwatu)
oraz w dolnym odcinku potoku Starego (w części jezdnej).
5130 Zarośla jałowca w murawach kserotermicznych
Na terenie obszaru siedlisko występuje na murawach naskalnych Festucetum pallentis,
murawach z seslerią skalną Sesleria varia oraz na ich obrzeżach. Tworzące je
zbiorowisko występuje na płytkiej, silnie szkieletowej, wapiennej glebie (rędzinie) oraz
na glebie inicjalnej na półkach skalnych. Zajmuje ekspozycje zbliżone do południowej
(SW-S-SE), a także bardziej zacienione NE. Gatunkiem je wyróżniającym jest jałowiec
pospolity typowy Juniperus communis subsp. communis, występujący w towarzystwie
śliwy tarniny Prunus spinosa, szakłaku pospolitego Rhamnus cathartica. Runo tworzą
gatunki przechodzące z murawy Festucetum pallentis (np. szałwia okręgowa Salvia
verticillata) czy murawy z seslerią skalną Sesleria varia (sesleria skalna Sesleria varia,
rojownik włochaty Jovibarba hirta) oraz liczne, inne gatunki termofilne. W warstwie
mszystej występują najczęściej jodłówka pospolita Abietinella abietina, rozłupek
nierodzajny Schistidium apocarpum agg., kędzierzawka pospolita Tortella tortuosa.
W obszarze Małe Pieniny siedlisko występuje w jego wschodniej części, w rezerwatach
przyrody, głównie w rezerwacie Biała Woda i Wąwóz Homole, znacznie rzadziej w
rezerwacie Zaskalskie-Bodnarówka. Poza rezerwatami występuje w otoczeniu
rozproszonych wapiennych skałek lub bezpośrednio na nich.
6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea)
Siedlisko ma postać zbiorowiska barwnych muraw, o bogatej i zróżnicowanej florze,
często z udziałem rzadkich gatunków. Występują zwykle na południowych stokach
pagórków, wąwozów, utrwalonych piarżyskach u podnóża skał wapiennych, a także na
półkach i ścianach skalnych, na wychodniach skał wapiennych. Występują w miejscach o
dużym nasłonecznieniu, przy ekspozycji południowej, przy wysokich temperaturach
powietrza i gleby. Murawy kserotermiczne w Małych Pieninach charakteryzują się
zróżnicowaniem. Zalicza się do nich zarówno pionierskie zbiorowiska naskalne, o
luźnym zwarciu i strukturze kępowej, z dominacją traw, głównie kostrzewy bladej,
zajmujące fragmenty ścian wapiennych i rumowisk, jak i wysokie, bujne zbiorowiska o
charakterze mezofilnym, z dużym udziałem bylin dwuliściennych, lokujące się głównie u
podnóży ścian skalnych, na ustalonych piargach. Ich najwieksze nagromadzenie
występuje w wąwozach – Homole i Białej Wody, mniejsze powierzchnie zajmują w
Zaskalskim, gdzie ocienienie nie sprzyja rozwojowi tego siedliska.
Murawy kserotermiczne charakteryzują się dużą różnorodnością florystyczną, z czym
związana jest bogata fauna bezkręgowców, zwłaszcza chrząszczy, muchówek,
15
błonkówek i owadów prostoskrzydłych, pluskwiaków i motyli. W Pieninach np. murawy
są siedliskiem dla chronionego motyla – niepylaka apollo Parnassius apollo.
Roślinność muraw stabilizowana jest i w dużej mierze kształtowana w wyniku
ekstensywnej gospodarki łąkarskiej i pasterskiej. Po zaprzestaniu użytkowania
przekształcają się w drodze sukcesji wtórnej w zarośla, w tym zarośla jałowca (5130), a
następnie w las.
Głównym zagrożeniem dla istnienia i funkcjonowania muraw kserotermicznych jest
sukcesja wtórna. Utrzymanie pełnej zmienności zbiorowisk i zachowanie bogactwa
florystycznego tych siedlisk wymaga podjęcia zabiegów ochrony czynnej polegającej na
przywracaniu i utrzymywaniu dawnych, ekstensywnych form użytkowania takich jak
wypas i koszenie.
6230 Górski i niżowe murawy bliźniczkowe
Zwarte, suche lub mezofilne murawy z bliźniczką psią trawką Nardus stricta rozwijające
się na siedliskach ubogich. W Małych Pieninach występuje podtytp 6230-2 zachodniokarpackie murawy bliźniczkowe reprezentowany przez zbiorowisko murawy
bliźniczkowej z bogatym zestawem gatunków świadczących o jej przynależności do
zespołu psiary reglowej Hieracio vulgati-Nardetum, utrzymywanej dzięki użytkowaniu
pasterskiemu. Za przynależnością do tego zespołu przemawia obecność następujących
gatunków: bliźniczka psia trawka Nardus stricta, krzyżownica zwyczajna Polygala
vulgaris, jastrzębiec gronkowy Hieracium lactucella, ozorka zielona Coeloglossum viride
(gatunki charakterystyczne dla rzędu Nardetalia – murawy bliźniczkowe); pięciornik
złoty Potentilla aurea (gatunek wyróżniający dla związku Nardion – psiary górskie);
turzyca pigułkowata Carex pilulifera, prosienicznik jednogłówkowy Hypocheris uniflora
(gatunki charakterystyczne dla zespołu Hieracio (vulgat)i-Nardetum – psiary reglowe).
Obecne są również: podkolan biały Platanhera bifolia, biedrzeniec mniejszy Pimpinella
saxifraga i macierzanka zwyczajna Thymus pulegioides – gatunki traktowane jako
wyróżniające dla niżowego związku Violon caninae, obserwowanego również na
podłożu fliszowym w górach. Zanotowano tutaj także: jastrzębiec kosmaczek Hieracium
pilosella, kosmatkę polną Luzula campestris i izgrzycę przyziemną Dantonia decumbens –
gatunki charakterystyczne dla wyższej jednostki fitosocjologicznej (klasa NardoCallunetea).
W płatach bliźniczysk występują gatunki objęte ochroną ścisłą: dziewięćsił bezłodygowy
Carlina acaulis, podkolan biały Plathanthera bifolia, ozorka zielona Coeloglossum viride,
gółka długoostrogowa Gymnadenia conopsea.
W części przygrzbietowej pasma siedlisko sąsiaduje z płatami górskich łąk kośnych, a
miejscami tworzy z nimi płaty przejściowe. Część płatów jest pofragmentowana na
skutek zalesień i postępującej naturalnej sukcesji leśnej.
Siedlisko przyjmuje różne formy w zależności od intensywności użytkowania – płaty
intensywniej wypasane i w przeszłości koszarowane mają charakter przejściowy do
zbiorowiska Festuco-Cynosuretum.
Murawy bliźniczkowe skupiają się w części przygrzbietowej pasma Małych Pienin.
Największe i najlepiej zachowane płaty znajdują się w przy grzbiecie głównym w rejonie
Wysokiej i Wysokiego Wierchu, a mniejsze płaty w rejonie Wierchliczki, Watriska i
Smerekowej, a także na grzbietach bocznych pasma. Występują w miejscach o różnej
ekspozycji, ale dominuje ekspozycja E i N.
6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne
16
Kamieńce i żwirowiska górskich potoków i innych drobnych cieków wodnych, wysięki
na stromych zboczach dolin, rozlewiska, w piętrach dolnego i górnego regla. Nachylenie
zmienne – mogą to być zarówno dosyć płaskie miejsca jak i strome brzegi potoków.
Podstawowym czynnikiem ekologicznym jest obecność przepływającej wody, a także
łatwo przepuszczalne, żwirowe podłoże, na którym wytwarza się cienka warstwa
przesiąkniętej wodą butwiny. Występujące tu gleby to na ogół mady piaszczystożwirowo-kamieniste. Zbiorowiska lepiężników zasiedlają na ogół najniższe, wilgotne
terasy. Rozwijają się szczególnie dobrze w dolinach węższych, chłodniejszych i silnie
zacienionych.
Dominującą rolę odgrywają lepiężniki – lepiężnik biały Petasites albus oraz lepiężnik
wyłysiały Petasites kabliklianus. W niższych położeniach płaty lepiężnika wyłysiałego
mogą występować wspólnie z innym, niżowo-podgórskim gatunkiem – lepiężnikiem
różowym Petasites hybridus. Obserwuje się również krzyżowanie się tych gatunków.
Struktura fitocenoz jest wyraźnie dwuwarstwowa. Lepiężniki tworzą na wysokości 0,5-1
m zwartą warstwę rozłożystych liści, dobrze zacieniających kamieniste podłoże. W
wyższej warstwie występują również świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum
oraz bniec czerwony Melandrium rubrum. W niższej warstwie roślin zielnych mogą
rozwijać się tylko gatunki cienioznośne – gajowiec żółty Galeobdolon luteum, gwiazdnica
gajowa Stellaria nemorum, zaraza żółta Orobanche flava, miodunka ćma Pulmonaria
obscura, jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus. Warstwa mszaków może być
miejscami dobrze rozwinięta, ale ogólnie jej pokrycie nie przekracza 10-20 %. Liczba
gatunków w zdjęciu fitosocjologicznym wynosi średnio 20-25, a poszczególne płaty są
dosyć jednorodne florystycznie.
6520 Łąki konietlicowe ekstensywnie użytkowane
W odróżnieniu od ujęcia prezentowanego w „Poradniku Ochrony Siedlisk Natura 2000”,
zgodnie z wytycznymi IOP Kraków, do siedliska 6520 włączono łąki mieczykowomietlicowe Gladiolo-Agostidetum, oraz ciepłolubną łąkę pienińską Anthyllidi-Trifolietum
montani, umieszczane dotąd wśród niżowych i górskich świeżych łąk użytkowanych
ekstensywnie ze zw. Arrhenatherion (siedlisko 6510).
Siedlisko reprezentowane jest przez półnaturalne bogate florystycznie łąki, które
powstały po wycięciu lasów i wieloletnim użytkowaniu kośnym.
Roślinność łąkowa o zróżnicowanym charakterze. Niewielka część płatów ma charakter
ciepłolubnej łąki pienińskiej Anthyllidi-Trifolietum montani, część (zwłaszcza w partiach
wyżej położonych) reprezentuje łąkę mieczykowo-mietlicową Gladiolo-Agrostietum. a
także różne formy, jakie siedlisko przyjmuje w zależności od sposobu (koszenie lub
wypas) i intensywności użytkowania – płaty wypasane mają charakter przejściowy do
zbiorowiska Festuco-Cynosuretum. W pobliżu domostw, w miejscach silniej nawożonych
obornikiem odnaleźć można płaty nawiązujące charakterem do zespołu łąki rajgrasowej
Arrenatheretum elatioris (siedlisko 6510). Fragmenty te mogły być w przeszłości
podsiewane (dominacja pojedynczych gatunków), jednak dobrze wykształcona warstwa
mszysta świadczy o braku przeorywania. Siedlisko sąsiaduje również z wieloletnimi
uprawami mieszanek traw i roślin dwuliściennych i fragmentami pół ornych. W części
przygrzbietowej sąsiaduje z murawami bliźniczkowymi (Nardetalia).
Półnaturalne świeże łąki użytkowane ekstensywnie skupiają się w części wschodniej
obszaru, w dolinie potoku Zaskalskiego i Białej Wody oraz w najwyższej,
przygrzbietowej części pasma Małych Pienin. Występują w miejscach o różnej
ekspozycji (N, NW, W, SW, NE).
17
7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i
mechowisk
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
występują w Małych Pieninach na wysiękach i wyciekach w obszarach źródliskowych.
Siedlisko było obserwowane w zakresie wysokości 540-940 m n.p.m. Z uwagi na
długotrwałe użytkowanie pasterskie i zaopatrzenie stad owiec wodę zauważa się w
zmiany składu florystycznego, odzwierciedlające wpływ gospodarki człowieka. W
młakach zaznacza się udział gatunków nitrofilnych np. pięciornik gęsi Potentilla
anserina, pięciornik rozłogowy Potentilla reptans czy też innych obcych siedlisku
gatunków np. skrzyp polny Equisetum arvens. W skrajnych przypadkach młaki wykazują
skład (przypuszczalnie są przekształcone) w Mentho longifoliae-Juncetum inflexi. W
układach niezaburzonych młaki posiadają silnie wykształconą warstwę mszaków, w
której dominują mokradłoszka zaostrzona Calliergonella cuspidata, żebrowiec
paprociowaty Cratoneuron filicinum, limprichtia pośrednia Limprichtia cossonii,
źródliskowiec Palustriella sp. div., płaskomerzyk oskrzydlony Plagiomnium elatum. W
młakach o wyraźnym wpływie gospodarki człowieka wielu gatunków mszaków brak
albo pokrywają płaty w niewielkim stopniu.
Siedlisko skupia się głównie w przygrzbietowej partii Małych Pienin w obszarach
źródliskowych zlewni potoków Biała Woda, Skalskie, Kamionka, Czerszla, Krupianka i
Palkowskiego Potoku.
8160 *Podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne ze zbiorowiskami ze Stipion
calamagrostis
Zbiorowisko o niejednolitym składzie florystycznym, mające początkowo postać płatów
skąpej roślinności, o znikomym zwarciu i bardzo zróżnicowanym składzie
florystycznym. Tworzy niewielkie płaty na zacienionych rumowiskach i piargach u
podnóża ścian skalnych. Jego jednorodne płaty zajmują zwykle powierzchnię od kilku do
kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Przy unieruchomieniu podłoża, ulega naturalnej
sukcesji w kierunku zarośli i lasu.
Zarastanie piargu rozpoczyna się najczęściej od jego podstawy i dolnej części boków.
Dominuje zwykle zachyłka Roberta Gymnocarpium robertianum, często z dużym
udziałem paprotnicy kruchej Cystopteris fragilis, przy obecności gatunków
przechodzących z sąsiednich muraw kserotermicznych i zarośli. Najczęściej spotykane
rośliny ciepłolubne to: kłosownica pierzasta Brachypodium pinnatum, cieciorka pstra
Coronilla varia, fiołek kosmaty Viola hirta, ciemiężyk białokwiatowy Vincetoxicum
hirundinaria. W zdjęciu fitosocjologicznym notuje się zróżnicowaną liczbę gatunków,
zależną od stopnia zarośnięcia piargu. W pierwszych stadiach sukcesji jest to od kilku
(maksymalnie 10), do ponad 30 gatunków w późniejszym okresie. Obecne są tu też ze
zmiennym pokryciem mchy (od 10 do 80%).
W Małych Pieninach siedlisko zajmuje małe powierzchnie na piarżyskach, w dużej części
juz ustalonych. Większość zidentyfikowanych dotychczas płatów zlokalizowana jest na
terenie rezerwatów przyrody – Homole i Biała Woda.
8210 Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis
Siedlisko tworzy małopowierzchniowe układy w szczelinach wapiennych ścian
skalnych, załomach itp., ze znikomą warstwą gleby. Występuje zarówno w miejscach
zawilgoconych i ocienionych, jak i przy południowych ekspozycjach ścian skalnych,
gdzie podlega okresowej suszy i silnemu nasłonecznieniu. Ze względu jednak na to, że
podłoże abiotyczne siedliska tego typu odnawia się w procesach naturalnego wietrzenia,
a ekstremalne warunki termiczne i wilgotnościowe powodują, że miejsca te są zwykle
18
niedostępne dla większości gatunków roślin, nie są więc zagrożone przez naturalne
procesy sukcesyjne. W zbiorowiskach tych, zlokalizowanych w niższych położeniach,
znaczącą rolę odgrywają liczne gatunki paproci. W zależności od warunków
siedliskowych, głównie wilgotności i nasłonecznienia rozwijają się dwa różne zespoły, z
różnym ich udziałem. W Małych Pieninach siedlisko nie było dotąd badane.
8310 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania
Jaskinie w Małych Pieninach występują w rejonie wychodni skalnych, głównie w
rezerwatach: Biała Woda i jego enklawie Brysztanie, Zaskalskie-Bodnarówka i Homole,
pozostałe znajdują się w skalnych rejonach: Sołtysich Skałach, grani Smerekowej i nad
Dunajcem. Są to w większości obiekty niewielkie, do 20 metrów długości, tylko jeden
obiekt o długości ponad 50 metrów, najgłębszy o deniwelacji prawie 12 metrów; na tym
obszarze znajduje się 55 jaskiń i schronisk podskalnych o łącznej długości 432 m.
Większość posiada genezę niekrasową: głównie osuwiskową (jaskinie szczelinowe,
rozłamowe i rumowiskowe) oraz erozyjno-wietrzeniową (jaskinie powstałe przez
wietrzenie chemiczne, mrozowe lub wiatrowe), kilka obiektów jest pochodzenia
krasowego- są to głównie jaskinie znajdujące się w ścianach rezerwatu Homole. Jaskinie
stanowią schronienie dla nietoperzy (podkowców małych i mroczków pozłocistych)
oraz owadów (głównie kilku gatunków motyli i chrząszczy) i pajęczaków oraz
większych ssaków.
Poza jaskiniami na tym terenie znajdują się też dwie sztolnie w górze Jarmtua, najlepiej
zachowane zabytki kopalnictwa w polskich Karpatach-Wodna Bania w Palkowskim
Potoku i Bania w Jarmucie. Wykute w andezycie, każda ma ponad 70 merów długości. Są
one głównymi miejscami zimowania nietoperzy w tym rejonie, zimują tam podkowce
małe, nocki duże, nocki rude i gacki brunatne.
Większość obiektów posiada mikroklimat dynamiczny i wysoką temperaturę (5-8 st. C).
Największa Jameriskowa Jama i nieliczne jaskinie Brysztanu posiadają mikroklimat
statyczny zimny, zimą są intensywnie wymrażane.
Dno jaskiń przeważnie pokrywa gruz skalny, w niektórych stanowi je humus i gleba.
Nacieki występują nielicznie, są to zazwyczaj formy miękkie z mleka wapiennego,
rzadziej z kalcytu, zimą w niektórych jaskiniach występują okresowe polewy i stalaktyty
lodowe utrzymujące się w niektórych jaskiniach nawet do maja.
Jaskinie znajdują się w rezerwatach Homole, Zaskalskie-Bodnarówka, Biała Woda oraz
w Smerekowej, w Sołtysich Skałach.
9110 Kwaśne buczyny i 9130 Żyzne buczyny
Lasy bukowe, mają w górach charakter lasów mieszanych z bukiem, lecz także z
udziałem innych gatunków, w tym iglastych - świerka i jodły; w niektórych płatach i w
niektórych fazach dynamiki lasu gatunki te mogą nawet ilościowo dominować nad
bukiem. Charakteryzują się stosunkowo bujnym i bogatym runem, budowanym przez
typowe dla eutroficznych siedlisk gatunki lasowe. Znamienny jest udział w runie
gatunków z rodzaju żywiec (Dentaria); różne gatunki żywców są związane z
odmiennymi podtypami żyznych buczyn.
Określenie aktualnego zasięgu i stanu tego siedliska w obszarze Małe Pieniny wymaga
podjęcia dodatkowych badań.
9180 *Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllisAcerion pseudoplatani)
19
Dwa nowe stanowiska – nie wykazywane dotąd w literaturze, położone w dolince
Skalskiego Potoku, na obszarze administrowanym przez Nadleśnictwo Krościenko,
Leśnictwo Małe Pieniny. Jedno z nich położone jest w pobliżu Dziobakowych Skał, na
wysokości 690-710 m n.p.m., nachyleniu zbocza 37- 40o, i ekspozycji północnej; drugie
położone na zboczach Smrekowej, na wysokości 825 m n.p.m., na zboczach o nachyleniu
45o i ekspozycji zachodniej. Obydwa stanowiska o łącznej powierzchni nie przekraczają
1 ha. Drzewostan obfitujący w luki, o niewielkim zwarciu, maksymalnie do 50% w
warstwie a1 i 30% w warstwie a2 - miejscami zdominowany przez jodłę, a miejscami
zdominowany przez buka. Jawor i wiąz górski mają charakter domieszki. Mimo iż
drzewostan wykazuje pewne zubożenie pod względem składu i struktury, bardzo bogata
jest warstwa podrostu i podszytu, w której stwierdzono 6 - 8 gatunków, w większości
typowych dla tego typu jaworzyny. Runo wyjątkowo bogate: zanotowano ponad 50
gatunków roślin naczyniowych na powierzchni 400 m2.
Wśród najważniejszych gatunków oprócz wskaźnikowego języcznika zwyczajnego
Phyllitis scolopendrium wykazano m.in.: paprotnika kolczystego Polystichum aculeatum,
czerniec gronkowy Actaea spicata, rozchodnik karpacki Sedum fabaria, żywokost
sercowaty Symphytum cordatum, parzydło leśne Aruncus sylvestris, zdrojówke
rutewkolistną Isophyrum thalictroides, rutewka orlikolistna Thalictrium aquilegifolium,
biec czerwony Melandrium rubrum – gatunki żyznych siedlisk, typowe dla jaworzyn, ale
również gatunki szczelin skalnych, jak: paprotnica krucha Cystopteris fragilis, zanokcica
skalna Asplenium trichomanes czy zanokcica zielona Aspelnium viride.
Poza dwoma wspomnianymi stanowiskami odkryto jeszcze w zachodniej części
obszaru, dwa nowe stanowiska na gruncie prywatnym – na stokach Łaźniej Skały.
91E0 *Łęgi wierzbowe, olszowe, topolowe i jesionowe
Wzdłuż rzeki Grajcarek i jej większych dopływów: Krupianek, Pałkowskiego Potoku,
Białej Wody i Skalskiego lasy i zarośla łęgowe tworzy przede wszystkim zbiorowiska
olszyny karpackiej w stadium optymalnym Alnetum incanae, z typowo ziołoroślowym
runem. Płaty zespołu mają zróżnicowaną wielkość, w zależności od szerokości doliny
rzecznej, zabudowy i wyniesienia n.p.m. Wśród drzew dominuje olsza szara Alnus
incana, domieszkę stanowią wierzby, głównie Salix purpurea i S. alba, jawor Acer
pseudoplatanus i świerk Picea abies. W niższych położeniach łęgi płynnie przeplatają się
z inicjalnymi zbiorowiskami łopuszyn Phalarido-Petasitetum hybrydi. Miejscami, na
stosunkowo młodych łachach żwirowych przewagę osiągają wierzbiny z Salix purpurea.
W wyższych położeniach kamieńce porastają ziołorośla z udziałem mięty długolistnej
Mentha longifolia, kaczeńca Caltha palustris subs. laeta, świerząbka Chaerophyllum
hirsutum i lepiężników Petasites albus, P. hybridus.
Siedlisko występuje na całym obszarze. Tworzy niewielkie obszarowo płaty wzdłuż
większych cieków wodnych
91Q0 Reliktowe laski sosnowe (Erico-Pinion)
Siedlisko reliktowych lasków sosnowych występuje na grzbietach lub w częściach
przygrzbietowych wapiennych wychodni skalnych, na płytkiej inicjalnej rędzinie, na
wysokościach od 700 do 800 m n.p.m. Zajmuje najczęściej dobrze insolowane
ekspozycje, niekiedy na bardzo stromych zboczach. Charakteryzuje się obecnością sosen
o rachitycznym pokroju, poskręcanych pniach i konarach. W badanym obszarze
reliktowe laski sosnowe często przenikają się z murawami z udziałem trzcinnika pstrego
Calamagrostis varia czy seslerii skalnej Sesleria varia. W warstwie mszaków
obserwowano najczęściej namurnika górskiego Homalothecium philippeanum,
20
kędzierzawkę pospolitą Tortella tortuosa i rozłupka nierodzajnego Schistidium
apocarpum agg.
Opisywane siedlisko występuje w szczytowych partiach wychodni skalnych w
rezerwatach Biała Woda, Zaskalskie-Bodnarówka. Skupia się więc we wschodniej części
obszaru Małe Pieniny.
9410 Górskie bory świerkowe
Bory świerkowe, w których gatunkiem panującym jest świerk pospolity Picea abies,
zajmują znaczne powierzchnie w górnej części regla dolnego oraz prawie wszystkie
powierzchnie leśne w piętrze regla górnego. Górna granica występowania borów
świerkowych jest zarazem górną granicą lasu. Rozwijają się one zarówno na podłożu
wapiennym jak i zbudowanym ze skał krystalicznych ubogich w węglan wapnia oraz na
glebach o różnej wilgotności.
W Małych Pieninach górskie bory świerkowe zostały zidentyfikowane w rezerwacie
przyrody Wysokie Skałki, na wysokości poniżej ich optimum występowania. Po okresie
zamierania, bór górnoreglowy odnawia się samoczynnie. Określenie ich aktualnego
zasięgu i stanu ochrony wymaga dodatkowych badań.
Tab. 2. Ocena stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w obszarze (FV – właściwy, U1 –
niezadowalający, U2 – zły, XX – nieznany)
Kod
siedlis
ka
3220
3240
5130
6210
6230
6430
6520
7230
Nazwa siedliska
Pionierska roślinność
na kamieńcach
górskich potoków
Zarośla wierzby
siwej na
żwirowiskach i
kamieńcach górskich
potoków
Zarośla jałowca w
murawach
kserotermicznych
Murawy
kserotermiczne
(Festuco-Brometea)
Górski i niżowe
murawy
bliźniczkowe
Ziołorośla górskie
(Adenostylion
alliariae) i ziołorośla
nadrzeczne
(Convolvuletalia
sepium)
Górskie łąki
konietlicowe
użytkowane
ekstensywnie
Górskie i nizinne
torfowiska zasadowe
o charakterze młak,
turzycowisk i
Powierzchnia
siedliska
Specyficzna
struktura i
funkcje
Perspektywy
ochrony
Ocena
ogólna
XX
XX
XX
U2
100
XX
XX
XX
U2
100
FV
FV
FV
FV
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
U1
FV
U1
U1
70
15
5
FV
U1
U1
U1
70
20
10
Ocena ogólna (%)
FV
80
U2
XX
20
100
50
20
10
20
100
21
U1
10
8160
8210
8310
9110
9130
9180
91E0
91Q0
9410
mechowisk
*Podgórskie i
wyżynne rumowiska
wapienne ze
zbiorowiskami ze
Stipion calamagrostis
Wapienne ściany
skalne ze
zbiorowiskami
Potentilletalia
caulescentis
Jaskinie
nieudostępnione do
zwiedzania
Kwaśne buczyny
Żyzne buczyny
*Jaworzyny i lasy
klonowo-lipowe na
stokach i zboczach
(Tilio plathyphyllisAcerion
pseudoplatani)
*Łęgi wierzbowe,
olszowe, topolowe i
jesionowe
Reliktowe laski
sosnowe (EricoPinion)
Górskie bory
świerkowe
XX
XX
XX
XX
100
XX
XX
XX
XX
100
FV
FV
FV
FV
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
65
35
XX
XX
XX
XX
90
10
XX
XX
XX
XX
75
25
XX
XX
XX
XX
90
10
100
100
Potrzeby ochrony siedlisk przyrodniczych
Tab. 3. Potrzeba podjęcia działań ochronnych siedlisk przyrodniczych w obszarze Małe
Pieniny (1= priorytet wysoki, 2 = średni, 3 = niski)
Kod
siedliska
Nazwa siedliska
Priorytet
w
obszarze
3220
Pionierska roślinność
na kamieńcach
górskich potoków
3
3240
Zarośla wierzby siwej
na żwirowiskach i
potoków
3
Najistotniejsze miejsca
dla ochrony
Wąwóz Homole, ujściowy
odcinek Potoku Starego –
największe w obszarze
stanowisko Myricaria
germanica, fragment
Grajcarka między
Jaworkami a Szczawnicą
Górny odcinek Kamionki
(Wąwóz Homole, powyżej
rezerwatu) oraz dolny
odcinek potoku Starego
5130
Zarośla jałowca w
murawach
kserotermicznych
1
Wschodnia część obszaru,
głównie rezerwaty Biała
Woda i Wąwóz Homole, a
także rezerwat ZaskalskieBodnarówka
6210
Murawy
kserotermiczne
1
Głównie rezerwaty Biała
Woda i Wąwóz Homole.
Najistotniejsze
działania ochronne
(ogólnie)
Ochrona bierna;
Usuwanie gatunków
obcych
Ochrona bierna;
Usuwanie gatunków
obcych
Utrzymanie lub
przywrócenie
ograniczonej gospodarki
kośno-pasterskiej,
usuwanie trzew i
krzewów
Utrzymanie lub
przywrócenie
22
100
(Festuco-Brometea)
6230
Górski i niżowe
murawy bliźniczkowe
6430
(Adenostylion alliariae)
i ziołorośla nadrzeczne
(Convolvuletalia
sepium)
6520
7230
8160
8210
Górskie łąki
konietlicowe
użytkowane
ekstensywnie
Górskie i nizinne
torfowiska zasadowe o
charakterze młak,
turzycowisk i
mechowisk
*Podgórskie i wyżynne
rumowiska wapienne
ze zbiorowiskami ze
Stipion calamagrostis
Wapienne ściany
skalne ze
zbiorowiskami
Potentilletalia
caulescentis
ograniczonej gospodarki
kośno-pasterskiej,
usuwanie trzew i
krzewów
1
3
Tereny przygrzbietowe
grzbietu głównego w
rejonie Wysokiej i
Wysokiego Wierchu oraz
w rejonie Wierchliczki,
Watriska i Smerekowej
Rozproszone, niewwielkie
płaty nad ciekami
wodnymi, w zagłębieniach
terenu
Wypas owiec, ew.
wykaszanie muraw;
usuwanie drzew i
krzewów
Ochrona bierna;
miejscami przywrócenie
użytkowania - Wypas lub
koszenie
Usuwanie gatunków
obcych
2
Wschodnia część obszaru,
w dolinie potoku
Zaskalskiego i Białej Wody
oraz w najwyższej,
przygrzbietowej części
pasma Małych Pienin
Przywrócenie
użytkowania: koszenie
jednokrotne w ciągu
roku i nawożenie
1
Przygrzbietowa partia
Małych Pienin w
obszarach źródliskowych
zlewni potoków Biała
Woda, Skalskie, Kamionka,
Czerszla, Krupianka i
Palkowskiego Potoku.
Usuwanie z
zarastających młaki
krzewów wierzb i
świerków, ręczne
koszenie i ręczne
usuwanie biomasy z
młak, unikanie
lokalizowania ujęć wody
3
Podnóże ścian skalnych w
Homolu i Białej Wodzie
Ochrona bierna
miejscami usuwanie
drzew i krzewów.
3
Zacienione skałki
wapienne, wystepujące w
rozproszeniu; brak
dokładnych lokalizacji
Ochrona bierna
miejscami usuwanie
drzew i krzewów.
8310
Jaskinie
nieudostępnione do
zwiedzania
2
9110
Kwaśne buczyny
3
9130
Żyzne buczyny
3
9180
*Jaworzyny i lasy
klonowo-lipowe na
stokach i zboczach
(Tilio plathyphyllisAcerion pseudoplatani)
91E0
*Łęgi wierzbowe,
olszowe, topolowe i
jesionowe
2
3
Rezerwaty Homole,
Zaskalskie-Bodnarówka,
Biała Woda oraz w
Smerekowej i Sołtysich
Skałach.
Brak dokładnych
lokalizacji
Brak dokładnych
lokalizacji
Dolina Skalskiego Potoku,
w sąsiedztwie
Dziobakowych Skał oraz
Smrekowej.
Głównie dolina potoku
Grajcarek.
Ochrona bierna
Ochrona bierna
Ochrona bierna
Ochrona bierna
Ochrona bierna z
wyjątkiem:
likwidacji dzikich
wysypisk i usuwanie
gatunków obcych
23
91Q0
Reliktowe laski
sosnowe (Erico-Pinion)
3
9410
Górskie bory
świerkowe
2
Szczytowe partie
wychodni skalnych w
rezerwatach Biała Woda,
Zaskalskie-Bodnarówka.
Rezerwat przyrody
Wysokie Skałki.
Ochrona bierna
Ochrona bierna
Zagrożenia dla siedlisk przyrodniczych i sposoby ich eliminacji
Kod
siedlis
ka
Nazwa
siedliska
Zagrożenie
Wpływ na przedmiot ochrony
3220
Pionierska
roślinność
na
kamieńcach
górskich
potoków
Pobór kamienia i żwiru z
koryta, zanieczyszczenia
wód, inwazja gatunków
obcych
Potencjalnie:
Nadmierny pobór wody,
regulacje koryt
potoków.
Mechaniczne niszczenie siedliska;
Naruszenie równowagi w korycie,
zwiększenie erozji; eutrofizacja wód;
zmiana składu gatunkowego
zbiorowiska; trudności z utrzymaniem
przepływów minimalnych.
3240
Zarośla
wierzby
siwej na
żwirowiska
ch i
kamieńcach
górskich
potoków
Pobór kamienia i żwiru z
koryt potoków,
zanieczyszczenia wód,
inwazje gatunków
obcych
Potencjalnie:
Nadmierny pobór wody,
regulacje koryt
potoków.
Mechaniczne niszczenie siedliska,
naruszenie równowagi w korycie,
zwiększenie erozji, eutrofizacja wód,
zmiany składu gatunkowego
zbiorowiska, trudności z utrzymaniem
przepływów minimalnych.
5130
Zarośla
jałowca w
murawach
kserotermic
znych
Sukcesja naturalna –
zarastanie przez drzewa
i krzewy.
Zarastanie, eutrofizacja, zmiana składu
gatunkowego zbiorowiska.
24
Sposób
eliminacji lub
ograniczenia
zagrożenia
Zaniechanie
poboru kamieni
i żwiru z koryt
potoków,
kontrola i
likwidacja
nielegalnych
zrzutów
ścieków,
usuwanie
gatunków
obcych,
ustalenie i
przestrzeganie
limitów poboru
wody,
zaniechanie
planów regulacji
potoków.
Zaniechanie
poboru kamieni
i żwiru z koryt
potoków,
kontrola i
likwidacja
nielegalnych
zrzutów
ścieków,
usuwanie
gatunków
obcych,
ustalenie i
przestrzeganie
limitów poboru
wody,
zaniechanie
planów regulacji
potoków.
Wykaszanie
ograniczony
wypas,
usuwanie drzew
i krzewów.
6210
6230
6430
6520
7230
8160
8210
8310
9110
9130
Murawy
kserotermic
zne
(FestucoBrometea)
Górski i
niżowe
murawy
bliźniczkow
e
Ziołorośla
górskie
(Adenostylio
n alliariae) i
ziołorośla
nadrzeczne
(Convolvulet
alia sepium)
Górskie łąki
konietlicow
e
użytkowane
ekstensywn
ie
Górskie i
nizinne
torfowiska
zasadowe o
charakterze
młak,
turzycowisk
i
mechowisk
*Podgórskie
i wyżynne
rumowiska
wapienne
ze
zbiorowiska
mi ze
Stipion
calamagrost
is
Wapienne
ściany
skalne ze
zbiorowiska
mi
Potentilletal
ia
caulescentis
Jaskinie
nieudostęp
nione do
zwiedzania
Kwaśne
buczyny
Żyzne
buczyny
Postępująca sukcesja
naturalna – zarastanie
przez drzewa i krzewy
oraz wysokie byliny.
Zarastanie przez drzewa i krzewy,
eutrofizacja, zmiana składu
gatunkowego zbiorowiska.
Wykaszanie
muraw,
usuwanie drzew
i krzewów.
Sukcesja naturalna,
przekształcenie w łąki.
Zarastanie przez drzewa i krzewy,
zmiana składu gatunkowego.
Wykaszanie lub
wypas muraw.
Sukcesja, mechaniczne
niszczenie siedliska.
Zmiana składu gatunkowego, zarastanie
przez drzewa i krzewy.
Ochrona bierna,
w celu ochrony
gatunków,
ograniczone
wykaszanie,
usuwanie
krzewów.
Zarzucenie użytkowania
łąk, sukcesja naturalna.
Zmiana składu gatunkowego, zarastanie
przez krzewy i drzewa.
Utrzymanie lub
przywrócenie
użytkowania.
Obniżenie poziomu wód,
sukcesja w kierunku
zarośli.
Zmiana składu gatunkowego,
ustępowanie wilgociolubnych mchów,
przesuszenie.
Utrzymanie
właściwego
poziomu wody,
usuwanie
krzewów,
ograniczone
wykaszanie.
Zarastanie przez drzewa
i krzewy, sukcesja
naturalna.
Zmniejszanie się powierzchni płatów
siedliska.
Ograniczanie
sukcesji
naturalnej,
usuwanie drzew
i krzewów.
Sukcesja naturalna,
zarastanie przez drzewa
i krzewy.
Zmniejszanie się powierzchni płatów
siedliska.
Ograniczanie
sukcesji
naturalnej,
usuwanie drzew
i krzewów.
Wandalizm,.
Zmiany mikroklimatu jaskiń. Niszczenie
mechaniczne
Ochrona bierna.
Nie zidentyfikowano.
Brak danych.
Ochrona bierna.
Brak danych.
Ochrona bierna.
25
9180
91E0
91Q0
9410
*Jaworzyny
i lasy
klonowolipowe na
stokach i
zboczach
(Tilio
plathyphylli
s-Acerion
pseudoplata
ni)
*Łęgi
wierzbowe,
olszowe,
topolowe i
jesionowe
Nie zidentyfikowano
zagrożeń, konieczne
dalsze badania, pewnym
zagrożeniem dla
trwałości niektórych
płatów jest ich zbyt
mała powierzchnia.
Zmniejszenie powierzchni siedliska.
Ochrona bierna,
śledzenie
dynamiki zmian.
Zmiana struktury
zbiorowiska, obniżenie
poziomu wód,
niewłaściwa struktura
drzewostanów, inwazja
gatunków obcych.
zmiany składu gatunkowego.
Usuwanie
gatunków
obcych,
inwazyjnych,
ochrona bierna.
Reliktowe
laski
sosnowe
(EricoPinion)
Górskie
bory
świerkowe
Brak danych.
Ochrona bierna.
Gradacje kornika,
zaburzona struktura
drzewostanów.
zaburzenia składu gatunkowego.
Ochrona bierna,
w razie potrzeby
wspomaganie
naturalnego
odnowienia
świerka; prace
pielęgnacyjne;
ochrona przed
kornikiem.
Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony siedlisk
przyrodniczych
Kod
siedl
iska
3220
3240
5130
Nazwa
siedliska
Pionierska
roślinność
na
kamieńcach
górskich
potoków
Zarośla
wierzby
siwej na
żwirowiska
ch i
kamieńcach
górskich
potoków
Zarośla
jałowca w
murawach
Cel ochrony
Warunki utrzymania/odtworzenia
FV
U2
Utrzymanie areału
siedliska oraz poprawa
struktury.
Zaniechanie poboru kamieni z koryta,
usuwanie gatunków obcych; ustalenie
i przestrzeganie limitów poboru wody.
U2
Utrzymanie areału
struktury.
Zaniechanie poboru kamieni z koryta,
usuwanie gatunków obcych; ustalenie
i przestrzeganie limitów poboru wody.
FV
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Wypas lub wykaszanie muraw z
usuwaniem biomasy, usuwanie drzew
i krzewów.
Stan ochrony
26
6210
6230
6430
6520
7230
8160
8210
8310
9110
kserotermic
znych
Murawy
kserotermic
zne
(FestucoBrometea)
Górski i
niżowe
murawy
bliźniczkow
e
Ziołorośla
górskie
(Adenostyli
on alliariae)
i ziołorośla
nadrzeczne
(Convolvule
talia
sepium)
Górskie łąki
konietlicow
e
użytkowane
ekstensywn
ie
Górskie i
nizinne
torfowiska
zasadowe o
charakterze
młak,
turzycowis
ki
mechowisk
*Podgórski
e i wyżynne
rumowiska
wapienne
ze
zbiorowisk
ami ze
Stipion
calamagros
tis
Wapienne
ściany
skalne ze
zbiorowisk
ami
Potentilletal
ia
caulescentis
Jaskinie
nieudostęp
nione do
zwiedzania
Kwaśne
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Wykaszanie muraw z usuwaniem
biomasy, usuwanie drzew i krzewów
zarastających murawę.
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Wykaszanie muraw z usuwaniem
biomasy, usuwanie drzew i krzewów
zarastających murawę.
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Ochrona bierna, w razie potrzeby
usuwanie krzewów, ew. ograniczone
wykaszanie.
U1
Utrzymanie aktualnej
powierzchni siedliska
oraz poprawa
struktury.
Utrzymanie lub przywrócenie
użytkowania.
U1
powierzchni siedliska
oraz poprawa
struktury.
Utrzymanie właściwego poziomu
wody, usuwanie krzewów, ew.
ograniczone wykaszanie (co 5 lat).
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Ograniczanie sukcesji naturalnej,
usuwanie drzew i krzewów.
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Ograniczanie sukcesji naturalnej,
usuwanie drzew i krzewów.
FV
powierzchni siedliska.
Ochrona bierna.
XX
Utrzymanie areału
Ochrona bierna.
27
buczyny
9130
Żyzne
buczyny
XX
9180
*Jaworzyny
i lasy
klonowolipowe na
stokach i
zboczach
(Tilio
plathyphylli
s-Acerion
pseudoplata
ni)
*Łęgi
wierzbowe,
olszowe,
topolowe i
jesionowe
Reliktowe
laski
sosnowe
(EricoPinion)
Górskie
bory
świerkowe
XX
91E0
91Q
0
9410
stanu ochrony.
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Ochrona bierna.
Ochrona bierna, śledzenie dynamiki
zmian.
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Usuwanie gatunków obcych,
inwazyjnych, ochrona bierna.
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Ochrona bierna.
XX
Utrzymanie areału
stanu ochrony.
Ochrona bierna, w razie potrzeby
wspomaganie naturalnego odnowienia
świerka; prace pielęgnacyjne;
ochrona przed kornikiem.
Zakres monitoringu siedlisk przyrodniczych
Kod
siedliska
3220
3240
5130
6210
6230
6430
6520
7230
Nazwa siedliska
Pionierska roślinność na
potoków
Zarośla wierzby siwej na
żwirowiskach i kamieńcach
górskich potoków
Zarośla jałowca w
murawach
kserotermicznych
Murawy kserotermiczne
(Festuco-Brometea)
Górski i niżowe murawy
bliźniczkowe
(Adenostylion alliariae) i
ziołorośla nadrzeczne
Górskie łąki konietlicowe
użytkowane ekstensywnie
Górskie i nizinne
Wskaźniki specyficznej struktury i
funkcji
Wskaźniki zgodnie z metodyką GIOŚ
Liczba stanowisk
do monitoringu
2
2
2
2
3
-
4
5
28
8160
8210
8310
9110
9130
9180
91E0
91Q0
9410
torfowiska zasadowe o
charakterze młak,
turzycowisk i mechowisk
*Podgórskie i wyżynne
rumowiska wapienne ze
zbiorowiskami ze Stipion
calamagrostis
Wapienne ściany skalne ze
zbiorowiskami
Potentilletalia caulescentis
Jaskinie nieudostępnione
do zwiedzania
Kwaśne buczyny
Żyzne buczyny
*Jaworzyny i lasy klonowolipowe na stokach i
zboczach (Tilio
plathyphyllis-Acerion
pseudoplatani)
*Łęgi wierzbowe, olszowe,
topolowe i jesionowe
Reliktowe laski sosnowe
(Erico-Pinion)
Górskie bory świerkowe
2
XX
5
XX
XX
3
2
2
1
Braki danych
Należy dokonać weryfikacji powierzchni i rozmieszczenia siedlisk przyrodniczych w
obszarze. Sporządzić mapę rozmieszczenia siedlisk. Z siedliska 6210 wydzielić
powierzchnie zajmowane przez siedlisko 6170. Dokonać oceny parametrów stanu
ochrony dla poszczególnych siedlisk.
29
Strategia ochrony gatunków roślin
Zestawienie gatunków roślin
Tab. 1. Lista gatunków roślin z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej w obszarze Małe
Pieniny
Nazwa
polska
gatunku
bezlist
okrywowy
obuwik
pospolity
pszonak
pieniński
Nazwa
łacińska
gatunku
Buxbaumia
viridis
Cypripedium
calceolus
Erysimum
pieninicum
Powierzchnia
siedlisk gatunku
(ha)
Kilka metrów
kwadratowych
0,05 ha
Kilka arów
Liczebność populacji
Dotychczas stwierdzono 25 sporofitów
oraz 8 set bez puszek.
Bardzo możliwe, że populację stanowi 1
osobnik.
Kilkadziesiąt pędów generatywnych.
Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków roślin
Bezlist okrywowy
Pierwsze stanowiska bezlistu okrywowego w obszarze Małe Pieniny zostały odkryte
dopiero w 2008 roku i aktualnie nie prowadzi się żadnych badań nad gatunkiem.
Liczebność populacji została oszacowana na podstawie ilości zaobserwowanych
sporofitów, ponieważ gametofity żeński i męski są zredukowane do niewielkich
rozmiarów i ich stwierdzenie podczas prac terenowych jest bardzo utrudnione.
Populacja w obszarze Małe Pieniny nie jest izolowana z uwagi na fakt występowania
bezlistu okrywowego w sąsiednim obszarze Ostoja Popradzka. Oddalona jest jednakże
od znacznie liczniejszej populacji z obszaru Natura 2000 Pieniny. W dotychczasowej
literaturze czechosłowackiej i słowackiej brak danych o występowaniu gatunku z
przylegających słowackich fragmentów Małych Pienin.
W obszarze Małe Pieniny gatunek był stwierdzony na trzech stanowiskach, we
wschodniej części opisywanego obszaru. Dwa z nich zostały podane z rezerwatu
przyrody Biała Woda, a jedno stwierdzono w dolinie Skalskiego Potoku powyżej
rezerwatu Zaskalskie-Bodnarówka.
Obuwik pospolity
Populacja gatunku nie jest znacząca w skali kraju i gatunek nie musi być chroniony w
obszarze Natura 2000 Małe Pieniny.
Gatunek odnaleziony w 2007 r. w rezerwacie Wąwóz Homole, na stanowisku położonym
w zbiorowisku leśnym; wcześniej nie podawany z Małych Pienin.
Pszonak pieniński
Gatunek znany z 1 stanowiska w Wąwozie Homole.
Populacja licząca kilkadziesiąt pędów generatywnych, znana jest od 2000 roku; nie
wiadomo, jakie jest jej pochodzenie, być może antropogeniczne, gdyż znajduje się przy
szlaku turystycznym, w miejscu o warunkach siedliskowych nie w pełni
odpowiadających gatunkowi. Niemniej jednak populacja ta utrzymuje się już od kilku lat.
Tab. 2. Ocena stanu ochrony gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej w
obszarze Małe Pieniny
30
Nazwa
polska
gatunku
bezlist
okrywowy
pszonak
pieniński
Nazwa
łacińska
gatunku
Buxbaumia
viridis
Erysimum
pieninicum
Ocena ogólna (%)
Siedlisko
Populacja
Perspektywy
ochrony
Ocena
ogólna –
U1
U1
FV
U1
100
U1
U1
U1
U1
100
FV
U1
U2
XX
Potrzeby ochrony gatunków roślin
Tab. 3. Potrzeba podjęcia działań ochronnych gatunków roślin w obszarze Małe Pieniny
(1= priorytet wysoki, 2 = średni, 3 = niski)
Nazwa
polska
gatunku
Nazwa
łacińska
gatunku
Priorytet
bezlist
okrywowy
Buxbaumia
viridis
1
pszonak
pieniński
Erysimum
pieninicum
1
Najistotniejsze
miejsca dla
ochrony
Najistotniejsze działania ochronne
(ogólnie)
Wszystkie
znane
stanowiska
Znane
stanowisko
(Wąwóz
Homole)
Ochrona bierna
Ochrona bierna
Zagrożenia dla gatunków roślin i sposoby ich eliminacji
Nazwa
polska
gatunku
bezlist
okrywowy
pszonak
pieniński
Nazwa
łacińska
gatunku
Zagrożenie
Buxbaumia
viridis
Niewłaściwa gospodarka
leśna, usuwanie martwych i
zamierających drzew w
siedlisku gatunku.
Intensywny ruch
turystyczny, wydeptywanie
Erysimum
pieninicum
Intensywny ruch
turystyczny, wydeptywanie.
Wpływ na
przedmiot
ochrony
Niszczenie
siedliska gatunku,
bezpośrednie
niszczenie
poszczególnych
osobników.
Niszczenie
siedliska gatunku,
bezpośrednie
niszczenie
poszczególnych
osobników.
Sposób eliminacji lub
ograniczenia
zagrożenia
Uwzględnienie
stanowisk gatunku w
planach ochrony
rezerwatu i urządzania
lasu, kontrola ruchu
turystycznego.
Kontrola ruchu
turystycznego –
zabezpieczenie
stanowiska przez
odgrodzenie od ścieżki.
Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków roślin
Gatunek
bezlist
okrywowy
Buxbaumia
viridis
pszonak
Stan
ochrony
Cel ochrony
Warunki
utrzymania/odtworzenia FV
XX
Utrzymanie areału siedliska.
Ochrona bierna.
U1
Utrzymanie areału siedliska oraz
Ograniczenie wpływu ruchu
31
pieniński
Erysimum
pieninicum
poprawa stanu ochrony.
turystycznego.
Zakres monitoringu gatunków roślin
Gatunek
bezlist okrywowy
Buxbaumia viridis
pszonak pieniński
Erysimum pieninicum
Wskaźniki stanu populacji i stanu
siedliska
Liczba stanowisk do
monitoringu
2
1
Braki danych
Brak informacji na temat:
• Inwentaryzacja i określenie stanu ochrony populacji bezlistu okrywowego w
obszarze w kolejnych latach
• Inwentaryzacja całej populacji pszonaka pienińskiego, obserwacje tendencji
dynamicznych populacji.
32
Strategia ochrony gatunków zwierząt
Zestawienie gatunków zwierząt
Tab. 1. Lista gatunków zwierząt z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej w obszarze Małe
Pieniny
Nazwa polska
gatunku
podkowiec mały
kumak górski
traszka karpacka
Nazwa łacińska
gatunku
Rhinolophus hipposideros
Bombina variegata
Triturus montandoni
Powierzchnia
siedlisk gatunku
(ha)
XX
XX
XX
Liczebność populacji
do 220 os.
XX
XX
Ogólna ocena stanu i znaczenia gatunków zwierząt
Podkowiec mały
Badania gatunku na obszarze prowadzone są co najmniej od początku lat 90. XX wieku.
Obecnie prowadzone są coroczne zimowe oraz sporadyczne obserwacje letniej
aktywności. Co roku kontrolowana jest kolonia rozrodcza w kościele w Jaworkach.
Izolacja populacji jest trudna do oszacowania, osobniki z kolonii rozrodczej mogą
korzystać z miejsc żerowania i hibernacji zarówno w obszarze jak i poza nim. Jednak
można przypuszczać, że część osobników występuje tylko i wyłącznie na tym obszarze
ze względu na niewielką zdolność gatunku do migracji.
Podkowiec występuje najprawdopodobniej w całym obszarze. Można wyróżnić
pojedyncze stanowiska : kolonia rozrodcza w kościele w Jaworkach, miejsca hibernacji
w sztolniach w Jarmucie czy jaskiniach okolic Homoli i Białej Wody. W okresie letnim
korzysta głównie z żerowisk usytuowanych w pobliżu kolonii rozrodczych- nadbrzeżne
zarośla i zadrzewienia w okolicy kościoła w Jaworkach, a także z żerowisk w skalnych
rejonach obszaru np. w rezerwatach skalnych Homole, Biała Woda, ZaskalskieBodnarówka. Jesienią obserwowany także przy wylotach kryjówek zimowych. Zimą
obserwowany tylko i wyłącznie w podziemiach naturalnych i sztucznych.
Liczebność populacji trudna do oszacowania, maksymalnie, w oparciu o dane z kolonii
rozrodczej i miejsc hibernacji można szacować na nie więcej niż 220 osobników.
Kumak górski
Występuje na całym terenie Małych Pienin. Przeważnie nieliczny, lokalnie dosyć liczny.
Zasiedla drobne zbiorniki wodne będące aktualnymi i potencjalnymi miejscami rozrodu,
choć część z nich to siedliska nietrwałe, pochodzenia antropogenicznego, jak kałuże i
koleiny; paradoksalnie poruszanie się na obszarze torfowisk ciężkich pojazdów (np.
ciągników), żłobiących koleiny w gruncie, sprzyja ochronie tego gatunku (choć z drugiej
strony jest jednym z czynników śmiertelności). Obszar obejmuje również siedliska
ważne dla fazy życia na lądzie (urozmaicona struktura siedlisk lądowych daje liczne
możliwości ukrycia się). Teren jest stosunkowo zwarty (niewiele przecięć asfaltowymi
drogami).
Traszka karpacka
33
Występuje na całym terenie Małych Pienin. Przeważnie nielicznie. Zasiedla drobne
zbiorniki wodne będące aktualnymi i potencjalnymi miejscami rozrodu, choć część z
nich to siedliska nietrwałe, pochodzenia antropogenicznego, jak kałuże i koleiny;
paradoksalnie poruszanie się na ciężkich pojazdów (np. ciągników), żłobiących koleiny
w gruncie, sprzyja ochronie tego gatunku (choć z drugiej strony jest jednym z czynników
śmiertelności). Obszar obejmuje również siedliska ważne dla fazy życia na lądzie
(urozmaicona struktura siedlisk lądowych daje liczne możliwości ukrycia się). Teren jest
stosunkowo zwarty (niewiele przecięć asfaltowymi drogami).
Tab. 2. Ocena stanu ochrony gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej
w obszarze Małe Pieniny
Nazwa
polska
gatunku
podkowiec
mały
Nazwa
łacińska
gatunku
Rhinolophus
hipposideros
Siedlisko
Populacja
Perspektywy
ochrony
Ocena
ogólna
XX
FV
FV
FV
Ocena ogólna (%)
FV
U1
U2
XX
100
Potrzeby ochrony gatunków zwierząt
Tab. 3. Potrzeba podjęcia działań ochronnych gatunków zwierząt w obszarze Małe
Pieniny (1= priorytet wysoki, 2 = średni, 3 = niski)
Nazwa polska
gatunku
Nazwa
łacińska
gatunku
Priorytet
Najistotniejsze
miejsca dla ochrony
Najistotniejsze działania
ochronne (ogólnie)
podkowiec mały
Rhinolophus
hipposideros
1
Znane lęgowiska i
miejsca zimowania
Ochrona miejsc hibernacji,
utrzymanie elementów
liniowych w krajobrazie
Zagrożenia dla gatunków zwierząt i sposoby ich eliminacji
Nazwa
polska
gatunku
podkowiec
mały
Nazwa
łacińska
gatunku
Rhinolophus
hipposideros
Zagrożenie
Niepokojenie
osobników na kolonii
rozrodczej,
niepokojenie i
wybudzanie podczas
hibernacji,
nieodpowiednia
gospodarka leśna
może spowodować
zarastanie piargów i
ścian skalnych,
wycinanie szpalerów
drzew potrzebnych
podkowcom do
orientacji w terenie.
Wpływ na
przedmiot ochrony
Sposób eliminacji lub
ograniczenia zagrożenia
Zmniejszenie
powierzchni
dostępnych żerowisk,
zmniejszenie sukcesu
rozrodczego,
zmniejszenie
przeżywalności.
Zakaz wejść na teren kolonii
rozrodczych oraz do miejsc
hibernacji, remonty
strychów wykonywane
zgodnie z ustalonymi
zasadami, brak oświetlenia
otworów wlotowych;
utrzymanie elementów
liniowych w krajobrazie;
rozpoznanie i ochrona
głównych obszarów
żerowiskowych.
34
Warunki utrzymania lub poprawy stanu ochrony gatunków zwierząt
Gatunek
podkowiec mały
Stan ochrony
Rhinolophus
hipposideros
Cel ochrony
powierzchni i stanu
ochrony siedliska gatunku.
Warunki utrzymania/odtworzenia
FV
Ochrona czynna siedlisk gatunku.
Zakres monitoringu gatunków zwierząt
Gatunek nazwa
polska
podkowiec mały
Gatunek nazwa
łacińska
Rhinolophus
hipposideros
Wskaźniki stanu ochrony populacji
i siedliska
Liczba powierzchni do
monitoringu
5
Braki danych
Brak informacji na temat:
• Powierzchni i stanu ochrony siedlisk gatunków zwierząt;
• Konieczna inwentaryzacja gatunków płazów.
35
Waloryzacja obszaru Natura 2000
Analiza rozmieszczenia siedlisk przyrodniczych oraz stanowisk gatunków roślin i
zwierząt pozwala na ogólne wskazanie najcenniejszych fragmentów obszaru Natura
2000 dla ochrony przedmiotów ochrony.
Cenne siedliska przyrodnicze oraz gatunki występują głównie we wschodniej części
obszaru, w tym także w objętych granicami obszaru Natura 2000 rezerwatach przyrody.
Analiza problemów związanych z ochroną obszaru Natura
2000 i propozycje rozwiązań
Ze względu na swoje położenie, obszar podlega dość silnym wpływom i presji ludzkiej.
Niektóre z tych oddziaływań, mogą szkodliwie wpływać na przedmioty ochrony dla
ochrony których obszar Natura 2000 został powołany. Dotyczy to zwłaszcza
intensywnego ruchu turystycznego, który aktualnie koncentruje się głównie na terenach
rezerwatów przyrody Wąwoz Homole oraz Biała Woda. Niekorzystny wpływ na stan
ochrony cennych siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt może mieć
także postępujący rozwój rozproszonej zabudowy na terenie obszaru lub w jego
bezpośrednim sąsiedztwie, zwłaszcza lokowanie tego typu inwestycji poza obszarami
aktualnie istniejącej zabudowy. Poważnym zagrożeniem dla części siedlisk –
półnaturalnych, jest zarzucenie lub przynajmniej znaczne ograniczenie tradycyjnej
gospodarki w obszarze. Ich utrzymanie wymaga zapobieżenia sukcesji naturalnej, a więc
przywrócenie użytkowania gruntów.
Sposoby ochrony poszczególnych przedmiotów ochrony
Typy siedlisk przyrodniczych
Utrzymanie właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych będących podstawą
utworzenia obszaru Małe Pieniny wymaga przede wszystkim:
• jaworzyny - powinny podlegać ochronie biernej, zapewniającej niezakłócony
przebieg naturalnych procesów przyrodniczych;
• buczyny – dobrze zachowane fragmenty buczyn powinny podlegać ochronie
biernej, dopuszczalne jest prowadzenie gospodarki leśnej w takim stopniu aby
nie pogorszyło to aktualnego stanu ochrony. W drzewostanach przekształconych
o zaburzonej strukturze i funkcji należy prowadzić działania mające na celu
przebudowę drzewostanów w celu poprawy stano ochrony i doprowadzenia
stanu właściwego;
• łęgi – powinny podlegać ochronie biernej, z wyjątkiem obszarów gdzie
stwierdzone zostanie rozprzestrzenianie się gatunków obcych, powinny one być
eliminowane w miarę ich pojawiania się;
• górnoreglowe bory świerkowe – powinny podlegać ochronie biernej;
• siedliska naskalne – powinny podlegać ochronie biernej, w uzasadnionych
przypadkach postępującej sukcesji i zarastaniu tych siedlisk, powinny zostać
podjęte zabiegi ochrony czynnej polegające na usuwaniu drzew i krzewów czy
wprowadzeniu w ograniczonym zakresie wypasu;
36
• łąki oraz murawy bliźniczkowe i kserotermiczne – ochrona tych siedlisk wymaga
przywrócenia tradycyjnego użytkowania kośno-pasterskiego, zapobiegającego
procesom sukcesji, będącej dla nich głównym zagrożeniem;
• siedliska wilgociolubne – powinny podlegać ochronie biernej, choc w
pojedynczych przypadkach mogą wymagać przywrócenia stanu pierwotnego, tj.
np. zahamowania odpływu wody i usunięcia krzewów zarastających przesuszone
siedlisko;
• siedliska nadrzeczne – powinny podlegać ochronie biernej z utrzymaniem
naturalności przebiegu procesów w korytach potoków;
• jaskinie – powinny podlegać ochronie biernej.
Gatunki roślin
• pszonak pieniński – zalecana jest ochrona bierna stanowiska, zabezpieczenie
przed mechanicznym zniszczeniem, głównie ze strony intensywnego ruchu
turystycznego w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska;
• bezlist okrywowy – zalecana jest ochrona bierna siedliska gatunku, polegająca na
zabezpieczeniu stanowisk przed zniszczeniem mechanicznym w trakcie prac
leśnych, rozjeżdżania, rozdeptywania – np. utworzenie strefy wokół stanowiska i
oznakowanie jej.
Gatunki zwierząt
• podkowiec mały – zalecana jest ochrona bierna lęgowisk i zimowisk, poprzez
zabezpieczenie wejść do poszczególnych obiektów w sposób ograniczający
bezpośrednią penetrację, bierna ochrona siedliska gatunku, w tym głównie
obszarów żerowiskowych i korytarzy łączących lęgowiska i żerowiska, lokalne
korytarze ekologiczne.
Ochrona jakości i naturalności cieków
Zanieczyszczenia wód:
• Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, zwłaszcza nielegalnych zrzutów
ścieków bezpośrednio do cieków wodnych;
• Uporządkowanie gospodarowania odpadami, likwidacja nielegalnych wysypisk
śmieci, w tym wysypywania śmieci wprost do koryt potoków;
• Kontrola i likwidacja nielegalnego pobór kamienia i żwiru z koryt potoków, co
prowadzi do naruszenia równowagi w korycie i zwiększonej erozji.
Potencjalnie:
• Nadmierny pobór wody, zmniejszający przepływy w okresach niżówek
zimowych.
Niewłaściwie realizowane użytkowanie turystyczno-rekreacyjne
Konieczne jest uwzględnienie faktu istnienia obszaru Natura 2000 przy tworzeniu
planów udostępnienia turystycznego i rekreacyjnego, w tym także przy realizowaniu
kampanii edukacyjnych i promocyjnych obszaru:
• Edukacja ekologiczna i promocja obszaru i jego walorów;
37
•
•
określenie pojemności środowiska dla poszczególnych typów aktywności
rekreacyjnej (lokalizacja i powierzchnia tras narciarskich, lokalizacja,
przepustowość wyciągów narciarskich, szlaki turystyczne, schroniska);
określenie pojemności środowiska dla zabudowy.
Istniejące plany zarządzania dla obszaru
W procesie przygotowania planu zadań ochronnych lub planu ochrony dla obszaru
Natura 2000 Małe Pieniny, proponowane zapisy należy uwzględnić w następujących
dokumentach planistycznych:
• Plan ochrony rezerwatu „Biała Woda” na lata 1999-2018.
• Plan ochrony rezerwatu „Wąwóz Homole” na lata 1999-2018.
• Plan ochrony rezerwatu „Wysokie Skałki” na lata 1999-2018.
• Plan ochrony rezerwatu „Zaskalskie-Bodnarówka” na lata 1999-2018.
• Plan urządzania lasu Nadleśnictwa Krościenko nad Dunajcem na lata 1997-2007.
• Roczny plan gospodarowania zwierzyną łowną od 1.04 do 31.03, koło łowieckie
„Ponowa”, nadzorowany przez Nadleśnictwo Krościenko nad Dunajcem.
• Plan ochrony Popradzkiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną na lata 19992018 (odwołany przez Wojewodę 2001).
• Projekt utworzenia Parku Krajobrazowego Małych Pienin (dostępny w
Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim).
Analiza możliwości skutecznej ochrony obszaru (SWOT)
Mocne strony
Strength
Duża liczba chronionych siedlisk
przyrodniczych i gatunków.
Część terenów istotnych dla ochrony
siedlisk przyrodniczych i gatunków objęta
ochroną w rezerwatach przyrody.
Szanse
Oportunities
Realizowane programy ochrony naskalnych
siedlisk przyrodniczych.
Realizowane proces przebudowy
drzewostanów.
Możliwość rozwoju działań edukacyjnych,.
Możliwość uzyskania dofinansowania na
działania ochrony czynnej.
Słabe strony
Weakness
Niewielkie powierzchnie cennych siedlisk
przyrodniczych.
Niewielka liczba stanowisk i nieliczne
populacje cennych gatunków roślin i
zwierząt.
Znacznie przekształcona większość leśnych
siedlisk przyrodniczych.
Zagrożenia
Threats
Rozwój zabudowy mieszkalnej, zwłaszcza
zabudowy rozproszonej.
Zmiany struktury własności gruntów.
Istotne zmiany sposobów gospodarowania.
Nadmierna presja turystyczna.
Nadmierny pobór wody z potoków,
zwłaszcza w okresie zimowym na potrzeby
naśnieżania tras narciarskich.
38
Rekomendacje do zarządzania obszarem Natura 2000
Osiągnięciu celów ochrony w obszarze Natura 2000 Małe Pieniny służyć będzie ochrona
siedlisk naskalnych, utrzymanie lub przywrócenie ekstensywnej gospodarki kośnopasterskiej na wybranych terenach, dostosowanie zasad gospodarowania w lasach do
potrzeb ochrony leśnych siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt,
kontrolowany rozwój zagospodarowania i udostępniania turystycznego terenu w
obszarze Natura 2000.
Zarządzanie obszarem Natura 2000 Małe Pieniny może zostać powierzone
Nadleśniczemu Nadleśnictwa Krościenku nad Dunajcem, w zarządzie którego znajduje
się większa część lasów występujących w obszarze. Zarządzanie obszarem powinno być
realizowane przy ścisłej współpracy z pozostałymi właścicielami lub zarządcami
gruntów oraz miejscowym samorządem. Nadzór merytoryczny nad obszarem powinien
zostać powierzony Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska w Krakowie.
39

Strategia zarządzania dla obszaru Natura 2000 „Małe Pieniny”

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz plik - 1

Wilgotne wrzosowiska z wrzoścem bagiennym

Uzupełnienie Raportu o oddziaływaniu na środowisko inwestycji