Wykład o nowych mediach ImMEDIAte ART.

Wykład o nowych mediach ImMEDIAte ART.
Oliver Grau: Historie sztuki mediów.
W CSW Łaźnia rozpoczął się projekt pod nazwą ImMEDIAte ART. Kuratorka Katarzyna Woźniak postawiła
sobie za zadanie przybliżyć świat sztuki najnowszej poprzez cykl spotkań z artystami przedstawiającymi
swoją twórczość i naukowcami-teoretykami prezentującymi spojrzenie głęboko zakorzenione w historii
sztuki. 10 marca 2008 odbył się wykład Olivera Grau Historia sztuki mediów – nauka o obrazie – cyfrowa
humanistyka.
Oliver Grau jest profesorem i dziekanem wydziału Image Science na Uniwersytecie Dunajskim w Krems,
Austria. Napisał wiele książek z dziedziny historii sztuki mediów. Najbardziej znaną pozycją pod jego
redakcją jest wydane przez MIT Press MediaArtHistories (2007).
Grau rozpoczął wykład od przedstawienia współczesnych artystów pracujących w technikach
multimedialnych. Zaprezentował twórczość środowiska tak zwanych CAVE. Określenie to wywodzi się z
języka angielskiego i oznacza jaskinie. Jest to specyficzny sposób wytwarzania sztucznego środowiska do
prezentacji pracy multimedialnej. W tymże środowisku zostaje umieszczony widz, który całkowicie
odcięty od zewnętrznego świata, zmuszony zostaje do odbierania sztuki wszystkimi zmysłami. W
praktyce jest to zazwyczaj sześcian, na ścianach którego wykonuje się projekcje przygotowanych
obrazów. Niektóre CAVE spełniają jedynie funkcję „filtrującą” rzeczywistość, a główna treść dzieła
prezentowana jest przy pomocy innych urządzeń takich jak okulary 3D lub hełmy wirtualnej
rzeczywistości.
Pierwszą omawianą pracą była World Skin autorstwa Maurice Benayoun. Charakterystyczny collage 3D
składający się z ogromnej ilości zdjęć wykonanych podczas konfliktów zbrojnych, zarówno tych obecnych
jak i należących już do przeszłości, w całości osadzony we wspomnianej wcześniej przestrzeni CAVE.
Widz za pomocą specjalnego interfejsu i aparatu fotograficznego może penetrować przedstawianą
przestrzeń, aby w końcu odkryć, że jest ona nieskończona. Pomimo, że nie znajdujemy się w środku
konfliktu zbrojnego, a jedynie na terytorium wypełnionym reporterskimi ujęciami z tych wydarzeń, mózg
mimochodem łączy je ze wszystkimi doniesieniami o wojennych tragediach, dostarczanymi nam
nieustannie przez media. Wykonując zdjęcia tych niepokojących obrazów, widz dokonuje anihilacji
uchwyconej przestrzeni. To, co zostaje uchwycone na wirtualnej kliszy aparatu, znika pozostawiając
pustą wektorową przestrzeń. Artysta stawia tu pytanie związane ze wszechobecnością fotografii.
Zastanawia się czy te wszystkie obrazy, które zalewają nas coraz większym strumieniem, stopniowo nie
przesłaniają prawdziwej rzeczywistości. Czy nie pożerają jej, zostawiając tylko neutralną pustkę?
Zgłębiając się dalej w temat systemów CAVE Grau przedstawia kolejny przykład doskonale zrealizowanej
pracy - Osmose Char Davies. Jej system składa się z szeregów czujników i Chełmu VR [Rzeczywistość
Wirtualna]. Sensory monitorują oddech i pozycję widza, dzięki czemu pozwalają na „przemieszczanie się”
w sztucznym świecie. Praca została wykonana w połowie lat dziewięćdziesiątych, dlatego efekty 3D są
znacznie mniej atrakcyjne dla współczesnego widza, niż były zapewne dla odbiorcy dziesięć lat temu.
Po takiej prezentacji wykład potoczył się w stronę definicji współczesnych mediów artystycznych. Grau
dzieli je na: technologie, genetykę, naturę i bazy danych. Wszystkie są „born digital”, czyli powstały już
w świecie poddanym digitalizacji. Wynika stąd kolejny problem, otóż następuje stopniowe wymazywanie
części historii sztuki spowodowane brakiem powszechnego dostępu do niej. Dzieła współczesnych
artystów w większości mają charakter instalacji i transport ich jest praktycznie niemożliwy. Dodatkowo,
ciągły postęp technologiczny, wzrost mocy obliczeniowych, zmiana wykorzystywanego sprzętu i
oprogramowania, czy nawet samych nośników danych, powoduje, że prace sprzed dziesięciu lat są
częściowo lub całkowicie nie do odtworzenia. Sztuka nowoczesna, zamiast być świadectwem czasów staje
się jedynie krótkim, efemerycznym przebłyskiem, dla którego jedynym pasującym określeniem jest
„przeszłość”. O ile średniowieczne obrazy wymagają konserwacji, sztuka dziejąca się „tu i teraz” nie
może zostać poddana temu procesowi.
Powołując się na ikonografię polityczną jako źródło badań dla politologów, Oliver Grau podkreśla, że
obraz to znacznie więcej niż empiryczny symbol. Może on reprezentować posiadaną wiedzę, teorie lub
być ważnym dokumentem historycznym. Przywołując podczas wykładu postać Rudolfa Arnheima, Grau
wielokrotnie zaznaczał, że należy skupiać się na tych działaniach i ruchach w sztuce, które są prawdziwie
nowe, a nie jedynie wykorzystują nowoczesne technologie, jako techniki zamienne z tymi, które znamy
od wieków. Dzięki temu zyskamy punkt odniesienia dla analizy sztuki we współczesnym świecie. To zaś
pozwoli nam lepiej zrozumieć naszą pozycję w historii.
Jednym z projektów mający właśnie takie założenie jest ogólnoświatowa konferencja Media Art History,
której przewodzi Oliver Grau. To międzynarodowe spotkanie teoretyków stawia sobie za cel badanie
rozwoju współczesnej sztuki. Poruszane są za równo tematy poszczególnych artystów i ich prac jak i
globalne zagadnienia, chociażby problemu interfejsów w pracach interaktywnych.
Wracając do konkretnych przykładów sztuki, prelegent przedstawił kilka realizacji panoram
konstruowanych w różnych epokach jako wspólne odniesienie dla wszystkich artystów tworzących w
technikach trójwymiarowych. Wspominając nieudane próby wykorzystania panoram jako narzędzia
zwiadu, postawił pytanie czy sztucznie stworzona iluzja rzeczywistości może wpływać na zakłócenia
percepcji osób poddanych ich wypływom. Historia Napoleona chcącego przygotować kolekcję panoram
przedstawiających swoje największe zwycięstwa jest doskonałym przykładem. Widzowie umieszczani w
tego typu pomieszczeniach po ich opuszczeniu dzielili się wrażeniami jakby sami uczestniczyli w akcji.
Obraz przestał być obiektem, a stał się rzeczywistością „trawiącą” widza. Pozwoliło to sformułować inne
zdanie określające współczesną sztukę mediów: „all means available to sustain illusion”, czyli: wszystkie
dostępne środki aby podtrzymać iluzję.
Ostatnia część wykładu została poświęcona przedstawieniu idei archiwizacji nowoczesnych dzieł sztuki.
Virtual Art to pionierski projekt starający się zbudować bazę nowo powstających instalacji i projektów
artystycznych. Ze względu na ich efemeryczność większość wpisów do bazy danych składa się ze zdjęć i
filmów prezentujących wybrane dzieła. Wszystkie prace przechodzą wstępną selekcję. W celu ciągłego
monitoringu świata sztuki i jego najnowszych wydarzeń z bazą współpracuje rada doradców, którzy mogą
zgłosić dowolny projekt, jeśli uznają jego wysoką wartość i odpowiednio to uzasadnią.
Spotkanie zakończyło się krótką dyskusją nad ideą zachowania współczesnej sztuki i selekcjonowania
wartościowych elementów spośród zalewającego nas morza informacji. Oliver Grau podsumowując
podkreślił, że na obecnym etapie technologicznym nie jesteśmy w stanie zachować całej sztuki. Tym
samym, tworząc nawet najbardziej wartościowe dzieła, musimy liczyć się z tym, że mogą zostać
zapomniane.
Dominik Meller
02. 04. 2008
Prace omawiane w tekście:
Maurice Benayoun, World Skin
[ http://www.virtualart.at/common/viewWork.do?id=250&selected=null]
Char Davies, Osmose
[ http://www.virtualart.at/common/viewWork.do?id=79]
Christa Sommerer / Laurent Mignonneau, Living Web
[ http://www.virtualart.at/common/viewWork.do?id=394 ]
Strona Media Art History:
[ http://mediaarthistory.org/ ]
Do napisania wstępu i części biograficznej posłużyłem się materiałami informacyjnymi udostępnionymi
przez CSW Łaźnia.
Kolejne spotkanie imMEDIAte ART odbędzie się 24 kwietnia 2008, godz. 18:00, gościem będzie Christian
Hübler (Knowbotic Research).