Zielnik - jest formą gromadzenia dokumentacji naukowej

Zielnik - jest formą
gromadzenia
dokumentacji naukowej.
Tworzenie zielników
jest domeną naukowców
- botaników.
Zielnik, herbarium
(łac. herbarium, herba – zioło)
– zbiór, drukowana lub ręcznie
wykonana kolekcja opisanych
rycin lub zasuszonych roślin,
utrzymana zwykle
w formie zeszytowej.
1. Dlaczego robi się zielniki?
Jest
to
okazja
aby
spróbować
przyjemności bycia twórcą. Robienie
zielnika ma bowiem w sobie coś
z rzemiosła i coś z tworzenia małego
dzieła sztuki. Karta w zielniku może być
piękna w kompozycji i przedstawianym
przedmiocie. Może czasami być tak
udana, że np. oprawiona w ramkę
posłuży Ci jako ozdoba lub prezent.
Zielniki robi się też dla czystej
przyjemności, jako piękne hobby,
powodowane czy to wyczuciem estetyki,
czy pasją kolekcjonerstwa, potrzebą
poznania flory (nikt nie wymyślił lepszej
metody na jej poznanie), czy też dowolną
kombinacją tych lub innych motywów.
Zielniki wreszcie są formą
dokumentacji w praktyce naukowej.
Tworzenie zielnika
składa się z 3 etapów:
1. zbiór egzemplarzy roślin
do zielnika, po zbiorze jeśli
jest możliwość należy
oznaczyć roślinę - na
świeżych egzemplarzach
jest to łatwiejsze;
2. suszenie roślin;
3. przygotowanie karty
zielnikowej.
2. Czego nie zbierać
i jak zbierać?
Do zielnika nie zbieramy roślin chronionych.
Nie należy zbierać roślin, gdy widzimy, że
w danym stanowisku znajduje się jedynie kilka
egzemplarzy i nasza ingerencja wpłynie istotnie
na ich populację. Ze względów estetycznych
zbieramy w taki sposób aby po naszym działaniu
miejsce pozostało w możliwie dobrym stanie.
Standardowo należy zbierać rośliny w całości
tzn. z korzeniami. Oczywiście jeśli ich rozmiar
na to pozwala. W przypadku drzew i krzewów
zbiera się fragment gałązki. Roślina powinna
być
w
dobrej
kondycji
i
możliwie
reprezentatywna. Idealnie, gdy jest z kwiatami
i owocami. Warunki te są konieczne dla pewnego
oznaczenia gatunku.
Zbierając rośliny sporządzamy notatkę
o lokalizacji i możliwie precyzyjnie określamy
siedlisko, dane o podłożu, otaczającą roślinność.
Warto teraz lub przy rozkładaniu roślin
do suszenia zanotować te cechy, które mogą
zaniknąć lub zmienić się podczas suszenia - jak
barwa kwiatów, zapach kwiatów i przeciętych
części
rośliny
bywa
charakterystyczny,
przebarwienia części rośliny.
3. Oznaczanie
Oznaczanie gatunku najlepiej wykonać
po zbiorze, na świeżym materiale. Jest
to łatwiejsze niż w oparciu o zasuszony
materiał.
Oceniane będą:
- poprawność oznaczenia liści
(2 źle oznaczone = obniżenie oceny
o jeden stopień; w przypadku oceny
celującej wymagane jest 100%
poprawnych oznaczeń!)
- estetyka pracy (stan liści oraz wykonane
karty zielnikowe – pismem kaligraficznym
lub komputerowo)
- gatunki rosnące dziko, a nie
wyhodowane przez człowieka
(nie zbieramy liści drzew owocowych!)
4. Suszenie
W sposób profesjonalny egzemplarze zielnikowe
zasusza się w ten sposób, że po uprzednim
oczyszczeniu korzeni z grudek ziemi, rośliny
układa się na papierze gazetowym. Im gorszy
papier gazetowy tym lepszy dla naszych celów,
gdyż lepiej chłonie wilgoć.
Poszczególne egzemplarze przekłada się kilkoma warstwami
papieru a idealnie, jeśli rozdziela się odpowiednio
przykrojonym kartonem. W ten sposób przekładając rośliny,
umieszcza się w stosie do kilkunastu sztuk. Cały pakiet
zaciska się w ramie. Rama może być wykonana z grubego
kartonu. Idealnie, gdy jest to specjalna ażurowa rama
z drewna lub metalowych drutów. Cały pakiet ściska się
np. paskami i zawiesza w miejscu suchym i ciepłym.
W warunkach domowych są możliwe pewne
uproszczenia. Najczęściej spotyka się układanie
całego stosu na płasko i przyciskanie go
książkami. Ta metoda sprawdza się i efekty są
dobre jeśli w początkowym okresie suszenia
często (co kilka godzin) zmieniać papier
gazetowy rozdzielający poszczególne rośliny
(pomiędzy roślinami powinno być kilka kartek
gazety). Drugi warunek to stos roślin nie może
być zbyt gruby. Częsta zmiana rozdzielających
gazet (będą wilgotne) jest kluczowa dla jakości
suszenia.
Kwestia rozkładania roślin do suszenia. Na tym
etapie decyduje się o wyglądzie rośliny
w zielniku. Roślina powinna być tak ułożona, aby
mieściła się na karcie zielnika. Długie łodygi mogą
być przecięte na odcinki właściwej długości. W razie
potrzeby, praktykuje się zygzakowate załamywanie
łodygi. Liście powinny być rozprostowane
i umieszczone tak, aby nie zachodziły na siebie.
Grube części korzenia mogą być rozcięte na pół.
Suszenie kończy się gdy rośliny są suche.
W zależności od mięsistości łodygi i warunków
suszenia zajmuje to od dni do 2-3 tygodni.
5. Przygotowanie karty
zielnikowej
Karta zielnikowa powinna zawierać opis okazu, wg
szablonu:
Liście gatunków, które mogą znaleźć
się w zielniku: (klon jawor, klon polny, klon
zwyczajny, brzoza brodawkowata, buk zwyczajny, dąb
czerwony, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, olsza
szara, olsza czarna, grab pospolity, czeremcha pospolita,
lipa drobnolistna, topola czarna, topola osika, trzmielina
pospolita, wiąz pospolity, jesion wyniosły, dziki bez
czarny, robinia akacjowa, kasztanowiec zwyczajny,
jarzębina, świerk pospolity, świerk kłujący, sosna
pospolita, modrzew europejski, jodła pospolita i inne
dowolne gatunki drzew i krzewów, oprócz owocowych!)
20 gat. – ocena celująca
17 gat. – ocena bardzo dobra
14 gat. – ocena dobra
12 gat. – ocena dostateczna
9 gat. – ocena dopuszczająca
W pierwszych dwóch przypadkach podajemy nazwy
taksonów: najpierw polską, potem łacińską (chyba,
że nie ma polskiej - to tylko łacińską). Jeżeli karta
wypisywana jest na komputerze to należy nazwę
rodzajową i gatunkową łacińską zapisać kursywą
(pismem pochyłym), a rodziny czcionką prostą.
Opisując stanowisko podajemy nazwę miejscowości
(np. Jaraczewo, Gola...), zaś siedlisko wybierając
spośród: przydroże, ogród, las, łąka, i tym
podobnych.
Pozostałe dwa nie wymagają
komentarza.
Pomocne będą wszelkie klucze, przewodniki do
oznaczania roślin. Warto zajrzeć na strony:
http://www.atlas-roslin.com/
http://www.lonicera.hg.pl/
http://www.biolog.pl/content-71.html
Opracowała: A. Płończak