Japonia

Przewodnik Eksportera
po rynku Japonii
Spis treści
1.
1.1.
1.2.
1.3.
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
3.
4.
4.1.
4.2.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z JAPONIĄ .............................................. 2
SPECYFIKA RYNKU................................................................................................... 2
WYMIANA HANDLOWA ........................................................................................... 2
MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW ........................................... 4
KWESTIE PRAWNE ........................................................................................................ 6
SYSTEM PODATKOWY ............................................................................................. 6
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE ...................................................................................... 8
OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ ........................................................... 9
ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI .............................. 9
DOSTĘP DO RYNKU................................................................................................... 9
PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO – WYSTAWIENNICZE ........................................ 10
WAŻNE ADRESY I LINKI ............................................................................................ 11
AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE .................... 11
PODMIOTY LOKALNE............................................................................................. 11
1
1.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z JAPONIĄ
1.1.
SPECYFIKA RYNKU
Japonia, a właściwie Cesarstwo Japońskie, jest państwem położonym na wąskim łańcuchu
wysp na zachodnim Pacyfiku rozciągającym się na długości 3,3 tys. km² u wschodnich
wybrzeży Azji. Archipelag składa się z czterech głównych wysp: Hokkaido, Honsiu, Shikoku
i Kiusiu oraz ponad 6 tys. mniejszych. Całość terytorium zamieszkuje 128 mln ludności,
co daje Japonii 10. miejsce w świecie pod względem populacji. Kraj podzielony jest na
47 prefektur. Japonia jest monarchią konstytucyjną na czele z cesarzem. Gospodarka
Japonii jest uznawana za trzecią gospodarką świata (po USA i Unii Europejskiej), cechuje ją
bardzo wysoka wydajność, zróżnicowanie i konkurencyjność oraz zaawansowanie
technologiczne. Dziedziny, w których Japonia osiągnęła wysoki poziom rozwoju
technologicznego obejmują m.in.: elektronikę, światłowody, przemysł motoryzacyjny,
półprzewodniki, optoelektronikę, nośniki optyczne, kserokopiarki i przemysł biochemiczny.
Japonia posiada wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą oraz wysoki poziom oszczędności
i inwestycji. Walutą jest jen.
Na narodowy charakter oraz mentalność Japończyków ogromny wpływ wywarły i wywierają
wciąż tzw. bushido (kodeks honorowy) oraz nauki Konfucjusza. To za ich sprawą cechy takie
jak dyscyplina, stoicyzm, powściągliwość, opanowanie, a także lojalność i bezgraniczny
szacunek wobec starszych czy zwierzchników, są powszechnie respektowane i widoczne na
każdym kroku – w szkole, pracy i rodzinie. Harmonia w życiu społecznym stanowi dla
Japończyków najwyższą wartość, w związku z czym w relacjach międzyludzkich panuje
konformizm i dążenie do ugody niemal za wszelką cenę. Interes grupowy ma pierwszeństwo
nad indywidualnym, stąd źle widziane jest wyróżnianie się oraz formułowanie osobistych
opinii. Ludzie wypowiadają się najczęściej niejasno oraz wymijająco niżeli otwarcie,
a prywatne uczucia i troski maskują nienagannym uśmiechem oraz wysoką kulturą osobistą.
Honor oraz wszechobecne poczucie wdzięczności i obowiązku, a co za tym idzie obawa przed
utratą twarzy, skutkuje istnieniem we wzajemnych relacjach specyficznych, nieformalnych
układów i powiązań takich jak giri (moralne zobowiązanie), które dla skrytych i zamkniętych
w sobie Japończyków stanowi wzór zachowania, a także sposób polubownego rozwiązywania
sporów międzyludzkich. To właśnie konfucjańskie zasady, bushido, czyli "droga rycerza",
a także buddyzm zen stanowiły podstawę specyficznego systemu myślenia i sposobu
postrzegania świata przez Japończyków. Różnice kulturowe mogą stanowić przeszkodę
w kontaktach z Japończykami, dlatego warto zapoznać się panującymi tam zasadami
prowadzenia biznesu.
1.2.
WYMIANA HANDLOWA
W 2011 roku (według danych za pierwsze 10-m.) eksport z Polski do Japonii wyniósł 627,5
mln USD i był to wzrost o 35,3% w ujęciu rocznym. Natomiast import kształtował się na
poziomie 2,1 mld USD, w którego przypadku wzrost wyniósł 2,4 % w ujęciu rocznym.
W dziesięciu pierwszych miesiącach 2011 r. największymi pozycjami w polskim eksporcie
były maszyny i urządzenia mechaniczne (w tym części do silników, łożyska itp.), tytoń, mięso
(zwłaszcza wieprzowina), produkty przemysłu motoryzacyjnego (elementy zawieszenia,
skrzynie biegów i inne części), maszyny i urządzenia elektryczne, produkty
niesklasyfikowane, meble, produkty ceramiczne oraz przyrządy optyczne. Uwagę zwracają
produkty tytoniowe, które po raz pierwszy znalazły się w grupie głównych produktów
eksportowych na rynek japoński.
Strukturę towarową polskiego eksportu do Japonii przedstawia Tabela 1.
2
Tabela 1: Struktura towarowa polskiego eksportu do Japonii w okresie styczeń – październik
2011 r.
Kategoria
Ogółem:
Eksport
(w mln
USD)
627,5
W tym:
1. Maszyny i urządzenia
mechaniczne
2. Tytoń
3. Mięso
4. Produkty przemysłu
motoryzacyjnego
5. Chemia przemysłowa
6. Maszyny i urządzenia elektryczne
7. Produkty niesklasyfikowane
8. Meble
9. Produkty ceramiczne
10. Przyrządy optyczne
Źródło: JETRO
Zmiana
(r/r)
Udział
w eksporcie
35,3%
100%
103
54,4%
16,4%
91
81
8.499,8%
361%
14,6%
12,9%
61,7
-56,7%
9,8%
41,5
30,9
28,3
27,8
25,8
15,9
21%
5,2%
566,6%
30,6%
146,4%
-43%
6,6%
4,9%
4,5%
4,4%
4%
2,5%
Wśród głównych dziesięciu produktów eksportowych największe wzrosty odnotowano
w przypadku tytoniu (o 8.499,8% do 91,9 mln USD), produktów niesklasyfikowanych
(o 566,5% do 28,3 mln USD), mięsa (o 361% do 81 mln USD) oraz produktów ceramicznych
(o 146,4% do 25,8 mln USD). Wśród dziesięciu najważniejszych produktów eksportowych do
Japonii odnotowano spadki w dwóch kategoriach: produkty przemysłu motoryzacyjnego
(o 56,7% do 61,7 mln USD) oraz przyrządy optyczne (o 43% do 15,9 mln USD).
W przypadku pozostałych produktów, dla których wartość eksportu przekraczała 1 mln USD,
największe wzrosty odnotowano w takich kategoriach jak: produkty farmaceutyczne
(o 643,3% do 4,3 mln USD), wyroby z kamienia, gipsu i cementu (o 382,3% do 1,6 mln
USD), kosmetyki (o 134,8 do 2,8 mln USD) oraz wyroby z drewna (o 101,2% do 11,4 mln
USD).
Największe spadki odnotowano natomiast w takich kategoriach jak: zboże (o 52,7% do 3,2
mln USD) oraz chemia organiczna (o 30,8% do 2,6 mln USD).
W imporcie, w dziesięciu pierwszych miesiącach 2011 roku odnotowano spadki aż w sześciu
z dziesięciu głównych grup towarowych. Wzrosty odnotowano jedynie w przypadku maszyn
i urządzeń mechanicznych (o 47,5%), gumy (o 45,9%), chemii nieorganicznej i metali
rzadkich (o 77%) oraz produktów z żelaza i stali (o 19,8%). Ponad 80% polskiego importu
z Japonii stanowiły przyrządy optyczne, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz produkty
przemysłu motoryzacyjnego.
Struktura importu przedstawiona w tabeli nr 2 wskazuje, iż znaczną część polskiego importu
z Japonii stanowi wciąż import związany z działalnością japońskich firm w Polsce.
W przypadku pozostałych produktów importowych, dla których wartość importu
3
przekroczyła 1 mln USD, największe wzrosty odnotowano w przypadku mebli (4.532,78% do
4,6 mln USD), włókien syntetycznych (o 646,8% do 8,3 mln USD), barwników i farb
(o 473% do 6 mln USD) oraz produktów ceramicznych (o 153,9% do 10,3 mln USD). Spadki
dotyczyły natomiast chemii organicznej (o 59,7% do 3,2 mln USD) oraz sprzętu filmowego
i fotograficznego (o 35,5% do 1,2 mln USD).
Tabela 2: Struktura towarowa polskiego importu z Japonii w okresie styczeń – październik
2011 r.
Kategoria
Import
(w mln
USD)
2.104,4
Ogółem:
W tym:
1. Przyrządy optyczne
2. Maszyny i urządzenia
mechaniczne
3. Produkty przemysłu
motoryzacyjnego
4. Maszyny i urządzenia elektryczne
5. Plastik
6. Produkty niesklasyfikowane
7. Produkty z żelaza i stali
8. Guma
9. Żelazo i stal
10. Chemia nieorganiczna, rzadkie
metale
Źródło: JETRO
1.3.
Zmiana
(r/r)
Udział
w imporcie
2,4%
100%
784,4
-2,9%
37%
564,4
47,5%
26,8%
379,8
-2,4%
18%
79,3
47,6
45,8
38,3
35,7
16,9
-59,7%
-30,7%
-7,9%
19,7%
45,9%
-10,9%
3,7%
2,3%
2,2%
1,8%
1,7%
0,8%
13,4
77%
0,6%
MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW
Niski poziom zależności Japonii od towarów importowych mógłby wskazywać
na istnienie znaczących restrykcji importowych w japońskiej polityce handlowej. Tymczasem
większość barier handlowych zidentyfikowanych dotychczas przez Europejską Radę Biznesu
(ang. European Business Council – EBC) w Japonii wynika z regulacji wewnętrznych oraz
z różnic w regulacjach prawnych w Unii Europejskiej (UE) i Japonii.
Do kluczowych problemów wskazanych przez EBC należą:
ƒ
różnice w standardach: w obszarach objętych umowami o wzajemnej uznawalności
standardów (ang. mutual recognition agreements - MRA) podnoszą się głosy
niezadowolenia z funkcjonowania tych umów. W obszarach, które nie są objęte MRA
(większość) procedury zatwierdzania produktów są długie, nieefektywne i kosztowne, tak
dla producentów, jak i klientów (np. szczepionki). Często nie jest to jednak dyskryminacja
de jure ani de facto, lecz problemy administracyjne, które zgłaszają także przedsiębiorcy
japońscy,
ƒ
różnice w regulacjach rynkowych: silna segmentacja rynków w sektorze
telekomunikacyjnym, zdominowanym przez japońskich dostawców sprzętu (Sharp,
Panasonic, Hitachi) i usług (NTT, DoCoMo), wzmocniona jest dodatkowo odmiennymi
standardami technicznymi stosowanymi przez poszczególnych operatorów. Bardzo
4
ƒ
ƒ
ƒ
utrudnia to wejście na rynek przedsiębiorstwom europejskim. Innym przykładem są
regulacje na rynku usług bankowych, ubezpieczeniowych i papierów wartościowych,
które uniemożliwiają bankom japońskim i jednostkom europejskim funkcjonującym
na lokalnym rynku oferowanie zaawansowanych produktów finansowych. Model ten
zmienia się jednak stopniowo pod presją japońskich instytucji finansowych,
polityka konkurencji: regulacje rynkowe i problemy z dostępem do rynku wynikają
często z polityki konkurencji. Japońscy decydenci (w tym Japońska Rada Handlu
Zagranicznego - JFTC oraz METI) często odmiennie postrzegają pojęcie konkurencji, niż
UE. Przykładem tego może być dominująca pozycja poczty japońskiej na rynku przesyłek
pocztowych, bankowości detalicznej oraz detalicznych instrumentów finansowych.
Ponadto, co najmniej dwa czynniki nieformalne wpływają na niską penetrację japońskiego
rynku przez produkty importowane,
preferencje konsumentów: wysoki poziom awersji konsumentów oraz władz japońskich
do produktów zagranicznych wiąże się z problemem bezpieczeństwa żywności
i produktów medycznych oraz dominującym przekonaniem, że krajowe produkty lepiej
chronią przed zagrożeniami z niego wynikającymi. Pewne przykłady wskazują jednak,
iż myślenie takie związane jest z ochroną rynku krajowego przez władze japońskie,
brak konkurencyjności wewnątrz grupy: system konglomeratów „keiretsu“ nadal jest
bardzo aktywny w Japonii i pomimo działań podejmowanych w latach 90. w celu jego
dezintegracji, wciąż posiada znaczny udział w japońskim PKB. Instynktowna niechęć
do konkurowania i preferowanie „harmonijnych relacji“ („sprawiedliwy handel“)
osłabiają politykę konkurencji w Japonii. Choć konkurencja poza grupą może być bardzo
silna (przykładowo na rynkach eksportowych), to ta wewnątrz grupy jest dużo bardziej
ograniczona. Silne przenikanie się sektora prywatnego z publicznym wyjaśnia
zaangażowanie METI w pomoc sektorową i regulacje rynkowe. Taki układ ogranicza
dostęp do japońskiego rynku dla europejskich produktów, usług i inwestycji.
Z punktu widzenia polskiego eksportu najbardziej uciążliwe są bariery w dostępie do rynku
japońskiego dla polskich produktów rolno-spożywczych. Ze względu na ochronę lokalnego
rolnictwa, eksporterzy produktów rolno-spożywczych na rynek japoński napotkają na liczne
bariery taryfowe i pozataryfowe. Poza wysokimi obciążeniami celnymi, do najczęściej
stosowanych form ochrony rynku należą kontyngenty importowe (np. nabiał, zboża) lub
specjalne zezwolenia eksportowe, najczęściej związane z wymogami bezpieczeństwa
żywności (np. mięso – wieprzowina, wołowina, baranina). Poza barierami o charakterze
administracyjno-regulacyjnym, istotne znaczenie mają również ograniczenia o charakterze
rynkowym związane z odmiennością i specyfiką gustów japońskich konsumentów.
Biorąc pod uwagę bariery regulacyjne, w przypadku mięsa w chwili obecnej na rynek
japoński dopuszczona jest wyłącznie polska wieprzowina, drób oraz konina. Producenci
wieprzowiny, chcący eksportować do Japonii, muszą zdobyć odpowiednie uprawnienia
do eksportu swoich wyrobów na rynek japoński, wydawane przez Głównego Lekarza
Weterynarii RP. Obecnie uprawnienia takie posiada w Polsce ponad 40 zakładów mięsnych.
Dodatkowo, w imporcie wieprzowiny na rynek japoński funkcjonuje system cen
minimalnych. W przypadku drobiu nie ma wymogów dotyczących posiadania specjalnych
certyfikatów uprawniających do eksportu na rynek japoński.
W odniesieniu do wołowiny, Polska oczekuje na zezwolenie japońskich władz
weterynaryjnych na eksport polskiego mięsa wołowego na rynek japoński. Procedury
aplikacyjne trwają z reguły ok. 2 lat od momentu złożenia przez kraj aplikujący odpowiednich
dokumentów. Polska przekazała władzom japońskim komplet dokumentów dot. oceny ryzyka
BSE w marcu 2008 r., co rozpoczęło proces decyzyjny po stronie japońskiej.
5
Japoński rynek mleka i produktów mlecznych chroniony jest wysokimi stawkami celnymi,
które skutecznie blokują dostęp do rynku. Ponadto, produkty takie jak masło, serwatka
i mleko w proszku objęte są kontyngentem importowym i dlatego też wielkość importu tych
produktów w zasadzie nie przekracza wartości objętej kwotami importowymi.
Z przeszkód pozataryfowych szczególnie uciążliwy jest jednak niski poziom
internacjonalizacji standardów. Wiele towarów, mimo że są dopuszczone do obrotu
na świecie, wymaga specjalnych badań lub dostosowania do odmiennych standardów
japońskich. Dlatego też proces wprowadzania nowych towarów na rynek japoński jest
z reguły bardzo czasochłonny, kosztowny i uciążliwy. Dotyczy to przede wszystkim
artykułów żywnościowych – kwarantanna, przepisy fitosanitarne, dopuszczenie dodatków
smakowych lub koloryzujących.
Największym utrudnieniem w rozwoju polskiego eksportu do Japonii pozostają jednak
uwarunkowania rynkowe:
ƒ
ogromna konkurencja z całego świata i geograficzna bliskość tanich producentów
azjatyckich,
ƒ
nieufność Japończyków do nowych towarów – tak konsumpcyjnych, jak przemysłowych.
Wejście na rynek japoński wymaga długiego okresu przekonywania miejscowych
odbiorców, promocji, reklamy, negocjacji, testów itd., co często zniechęca polskich
eksporterów,
ƒ
w zakresie artykułów żywnościowych – zasadniczo inne gusta konsumenckie i różna dieta
codzienna Japończyków,
ƒ
skłonność konsumentów japońskich, szczególnie kobiet, do kupowania towarów znanych,
światowych marek.
Wartym zauważenia jest fakt, iż także w sferze inwestycji (prowadzenia działalności
gospodarczej w Japonii) istnieją bariery administracyjne. Są one przedmiotem intensywnych
działań
interwencyjnych
zarówno
delegatury
Komisji
Europejskiej,
jak
i Europejskiej Rady Biznesu oraz Izb Przemysłowo-Handlowych USA, Kanady, Australii
i stopniowo, choć bardzo wolno, są dostosowywane do przepisów międzynarodowych.
Dotychczas bariery te nie dotyczyły jednak polskich przedsiębiorców, ponieważ polskie firmy
na razie nie podejmują prób inwestycji w Japonii.
2.
KWESTIE PRAWNE
2.1.
SYSTEM PODATKOWY
Firmy prowadzące działalność gospodarczą na terenie Japonii są zobowiązane do płacenia
podatków od dochodów pochodzących z działalności na terenie tego kraju. Należy nadmienić,
że w lutym 1980 r. w Tokio została podpisana Umowa między Rządem Polski a Rządem
Japonii o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatków i dochodów.
Tabela 4. Stopy podatku dochodowego od osób prawnych
Kategorie podatkowe
Podatek od osób prawnych
Podatek lokalny
Do 4 milionów
jenów
Od 4 milionów jenów
do
8 milionów jenów
Ponad
8 milionów
jenów
22.00%
22.00%
30.00%
1.10%
1.10%
1.50%
6
Kategorie podatkowe
Do 4 milionów
jenów
Od 4 milionów jenów
do
8 milionów jenów
Ponad
8 milionów
jenów
2.70%
5.00%
2.70%
7.30%
3.69%
9.60%
Całkowita stopa podatkowa
30.80%
33.10%
44.79%
Efektywna stopa podatkowa
29.33%
30.85%
40.87%
(stawka ruchoma)
(1) Prefekturalny
(2) Komunalny
Podatek od działalności
gospodarczej
Od czasów reformy podatkowej z 1999 roku, standardowy CIT jest na stałym poziomie 30%.
W dodatku jest progresywny tzw. podatek prefekturalny od przedsiębiorstw (ang. enterprise
tax) o maksymalnej wysokości 9.6% oraz tzw. ang. inhabitant tax (5.0%-12.3%).
Niższa stawka CIT 22% odnosi się jedynie do firm o kapitale poniżej 100 mln jenów i zysku
poniżej 8 mln jenów. Niższa stawka pozostałych podatków może być zastosowana do małych
i średnich przedsiębiorstw, poniżej 100 mln jenów kapitału.
Tabela 5. Stopy podatku dochodowego od osób prawnych - Zmiany obowiązujące od 1 kwietnia 2009
do 31 Marca 2011 roku.
Kategorie podatkowe
Do 4 milionów
jenów
Od 4 milionów jenów
do
8 milionów jenów
Ponad
8 milionów
jenów
18.00%
18.00%
30.00%
0.90%
2.21%
5.00%
0.90%
2.21%
7.30%
1.50%
3.69%
9.60%
Całkowita stopa podatkowa
26.11%
28.41%
44.79%
Efektywna stopa podatkowa
24.87%
26.48%
40.87%
Podatek od osób prawnych
Podatek lokalny
(stawka ruchoma)
(1) Prefekturalny
(2) Komunalny
Podatek od działalności
gospodarczej
Tabela 6. Podatek od osób fizycznych.
Kategorie podatku od osób fizycznych
Stopy podatkowe
-
Do 1,950,000 jenów
5%
Ponad 1,950,000 jenów
Do 3,300,000 jenów
10%
Ponad 3,300,000 jenów
Do 6,950,000 jenów
20%
Ponad 6,950,000 jenów
Do 9,000,000 jenów
23%
7
Kategorie podatku od osób fizycznych
Stopy podatkowe
Ponad 9,000,000 jenów
Do 18,000,000 jenów
33%
Ponad 18,000,000 jenów
-
40%
Tabela 7. Stopy podatkowe dla rezydentów
Stopa podatku prefekturalnego Stawka stała
4%
Stopa podatku komunalnego
6%
Stawka stała
Źródło tabeli: Opracowanie WPHI na podstawie Tom Kuczyński „Capital structure and the debt – equity
dilemma in the practice of Japanese manufacturing corporations” ARM Systems Inc., Australia, 2006, s. 184196 oraz informacji uzyskanych od JETRO.
Wersje japońską i angielską japońskiego prawa podatkowego można znaleźć na stronach:
http://www.japaneselawtranslation.go.jp/?re=02
http://www.nta.go.jp/foreign_language/index.htm
2.2.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
Jako sygnatariusz umowy w sprawie zamówień publicznych WTO (ang. World Trade
Organisation – Światowa Organizacja Handlu), Japonia zobowiązana jest do stosowania
zasad niedyskryminacji firm zagranicznych w dostępie do krajowego systemu zamówień
publicznych. W celu poprawy dostępu do rynku dla obcokrajowców, rząd japoński podjął
również środki wykraczające poza ramy porozumienia WTO. Działania te zmierzały głównie
do zwiększenia dostępu do informacji o japońskim systemie zamówień publicznych oraz
o konkretnych przetargach, jak również wprowadzały ułatwienia w procedurach
kwalifikujących przedsiębiorców do udziału w przetargach.
Japońskie regulacje w zakresie zamówień publicznych przewidują również niższą,
w porównaniu ze standardami WTO, wartość przedmiotu zamówienia, przy której wymagane
jest uruchomienie procedury zamówień publicznych (100.000 SDR – ang. Special Drawing
Rights). Natomiast przy zamówieniach przekraczających wartość 800.000 SDR niezbędne jest
przeprowadzenie odpowiednich działań informacyjnych poprzedzających ogłoszenie
przetargu (np. w formie organizacji seminariów i spotkań informacyjnych). W przypadku
takich zamówień dostawcy mają możliwość zgłaszania uwag do propozycji specyfikacji
przetargowej.
System zamówień publicznych w Japonii oparty jest na procedurach przetargowych,
w których mogą brać udział dostawcy towarów i usług posiadający odpowiednie
zezwolenia/kwalifikacje. Dlatego też podmioty zainteresowane realizacją projektów
w ramach zamówień publicznych muszą uzyskać odpowiednie zezwolenie jednostki
ogłaszającej przetarg, jeszcze przed rozpoczęciem danej procedury przetargowej.
Informacje o przetargach ogłaszane są w oficjalnym publikatorze „Kanpo” oraz
w elektronicznej bazie danych na stronie JETRO – Japońskiej Organizacji Handlu
Zagranicznego: http://www.jetro.go.jp/en/matching/procurement/procurement.html.
Przewodnik po japońskim systemie zamówień publicznych dostępny jest w języku angielskim
pod adresem: www.mofa.go.jp/policy/economy/procurement/q-a.pdf
8
2.3.
OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Wśród umów międzynarodowych dotyczących ochrony własności intelektualnej, których
Japonia jest sygnatariuszem, najważniejszą jest Konwencja z Berna określająca przepisy
ochrony własności intelektualnej oraz skutki ich łamania.
W ramach krajowego prawa własności intelektualnej (IPR) w Japonii można wyszczególnić:
patenty, modele użytkowe, wzory, znaki towarowe, prawa autorskie, ochronę tajemnicy
handlowej oraz ochronę przed nieuczciwą konkurencją.
Wnioski patentowe rozpatrywane są przez japońskie biuro patentowe, które przyjmuje przede
wszystkim aplikacje w dziedzinach takich, jak: inżynieria mechaniczna i chemiczna,
elektronika, biotechnologia, programy komputerowe i metody zarządcze.
Teorie międzynarodowej ochrony prawa własności intelektualnej, a zwłaszcza problem
wiążący się z tzw. zasadą jurysdykcji terytorialnej, są obecnie w Japonii w fazie rozwoju. Ma
to wpływ m.in. na zwolnienie tempa transakcji pomiędzy japońskimi i zagranicznymi
podmiotami gospodarczymi. Z tego też powodu opóźniają się również projekty mające
prowadzić do m.in. transferów technologii, na co zwracają uwagę zarówno japoński przemysł,
jak i administracja rządowa. Wiele kwestii, takich jak np. łamanie prawa własności
intelektualnej za pośrednictwem internetu i transmisji satelitarnych, pozostaje wciąż
nierozwiązanych w Japonii.
Informacje dotyczące ochrony własności intelektualnej (w jęz. angielskim) można znaleźć na
stronach:
ƒ JETRO: Trademark and Design Protection Systems
http://www.jetro.go.jp/en/invest/setting_up/laws/section5/,
ƒ Japan Patent Office: www.jpo.go.jp/indexj.htm,
ƒ Copyright Research & Information Center: http://www.cric.or.jp/cric_e/index.html,
ƒ Agency for cultural affairs (copyrights): http://www.bunka.go.jp/,
ƒ Recording Industry Association of Japan: http://www.riaj.or.jp/.
2.4.
ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI
Przepisy prawne dotyczące firm świadczących usługi odzyskiwania należności:
http://law.e-gov.go.jp/htmldata/H10/H10HO126.html
http://www.moj.go.jp/KANBOU/HOUSEI/chousa01.html#02
Lista firm:
http://www.moj.go.jp/
2.5.
DOSTĘP DO RYNKU
Taryfy celne w Japonii opierają się na klasyfikacji Harmonised System (HS). Za wyjątkiem
niektórych surowców (niezbędne elementy wyposażenia produkcji, antyki, jak również
traktory rolnicze, obrabiarki, samochody, sprzęty gospodarstwa domowego, książki, itp.),
import podlega opłatom celnym. Większość podlegających ocleniu artykułów posiada
określone stawki w ramach WTO. Jednocześnie niektóre z nich mają czasowo obniżoną
stawkę celną. Większość towarów podlega ocleniu ad valorem na bazie wartości CIF. Więcej
informacji można znaleźć na stronach urzędu celnego: www.customs.go.jp/index_e.htm
Z przeszkód pozataryfowych, szczególnie uciążliwe są przepisy importowe oraz niski poziom
ich internacjonalizacji w zakresie standardów. Proces ten jest niezwykle zbiurokratyzowany
i wiele towarów, mimo że dopuszczonych do obrotu w krajach wysokorozwiniętych
i spełniających rygorystyczne standardy unijne, wymaga specjalnych badań lub dostosowania
9
do odmiennych standardów japońskich. Dlatego też proces dopuszczenia nowych towarów na
rynek japoński jest z reguły bardzo czasochłonny, kosztowny i uciążliwy, szczególnie
w przypadku żywności. Więcej informacji można znaleźć na stronach:
http://www.tokyo.trade.gov.pl/pl/przewodnik_ja/article/detail,3193,Zywnosc_dodatki_do_zyw
nosci_i_bezpieczenstwo_zywnosci.html
Certyfikaty pochodzenia towaru nie są wymagane w stosunku do towarów, wobec których
żądane są konwencjonalne stawki celne, np.: towary, dla których stosuje się stawki WTO.
W tym przypadku wystarczy deklaracja o pochodzeniu towaru na fakturze.
Towary pochodzące z kraju trzeciego muszą posiadać certyfikat pochodzenia towaru. Ponadto
wymagane są dwie kopie faktur, które powinny zawierać oznaczenie, numer, nazwę i opis,
ilość i wartość towaru, dodatkowo numer HS, miejsce i datę wystawienia faktury, nazwy
i adresy konsygnata i odbiorcy oraz warunki kontraktu w odniesieniu do wartości towaru.
Jeśli wartość towaru nie może być łatwo odczytana z faktury, służby celne mają prawo
zażądać szczegółowych deklaracji frachtu, ubezpieczenia i kosztów pakowania oraz kopii
kontraktu sprzedaży i listy cen. Faktury pro-forma nie są zazwyczaj uznawane.
Aby uzyskać stawkę WTO lub MFN (ang. Most Favoured Nation) wysyłający jest
zobowiązany do załączenia lub umieszczenia na fakturze deklaracji pochodzenia towaru.
Faktyczne wymagania dotyczące konosamentu są określone w akredytywie, jednak zazwyczaj
wymagane są przez bank trzy podpisane oryginały dokumentów i co najmniej dwie
niepodpisane kopie dla odbiorcy.
Wysyłający powinien dołożyć wszelkich starań, aby właściwie wypełniona faktura załączona
była do każdej wysyłki. Opóźnienie w przesłaniu faktury, jeśli nie będzie ona załączona wraz
z wysłanym towarem, spowoduje dodatkowe olbrzymie koszta magazynowania towaru.
Dlatego wysyłający powinien sprawdzić czy faktura zawiera cenę jednostkową, wartość
handlową, całkowitą wielkość przesyłki, podpis eksportera i oznaczenie kraju pochodzenia.
Na każdej paczce powinny być opisane poprawne dane jak: pełny adres, zawierające nazwę,
nazwisko, stanowisko osoby i wydział, firmy, do której jest to adresowane oraz telefon
kontaktowy.
Nadal dużym problemem pozostaje kwestia wzajemnego uznawania przez Japonię
i WHO/FAO (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO –
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) dodatków do
żywności i substancji spożywczych mimo, iż proces ten został rozpoczęty w 1981 roku. Z 828
substancji spożywczych dopuszczonych do użytku przez Japonię jedynie 294 zostały uznane
jako bezpieczne przez WHO/FAO, podczas gdy ponad 600 substancji dopuszczonych przez
WHO/FAO nie jest akceptowanych przez Japonię. Jedynie 28 z priorytetowej listy
46 dodatków do żywność (powstałej w 2001 r.) zostało zaakceptowanych przez rząd japoński.
Podobne utrudnienia dotyczą branży: kosmetycznej, budowlanej, weterynarii, transportu
lotniczego, diagnostyki medycznej, itp.
Więcej informacji na temat dostępu do rynku można znaleźć na stronach:
http://www.tokyo.trade.gov.pl/pl/przewodnik_ja/article/detail,1231,Rynek_kosmetykow.html
http://www.tokyo.trade.gov.pl/pl/przewodnik_ja/article/detail,871,
3.
PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO – WYSTAWIENNICZE
Link do wyszukiwarki imprez targowo-wystawienniczych w Japonii:
http://www.jetro.go.jp/en/matching/j-messe/
Inne wyszukiwarki targów:
http://www.tsnn.com/
http://www.expodatabase.com/ - wyszukuje organizatorów targów
10
http://www.tradeshow.globalsources.com/
4.
WAŻNE ADRESY I LINKI
4.1.
AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji
Ambasady RP w Tokio
Orix Meguro Building 2F
1-24-12, Meguro, Meguro-ku,
Tokio 153-0063
Japan
Tel.: (+81) 3 5437 5050
Faks: (+81) 3 5437 5040
www.tokio.trade.gov.pl
e-mail: [email protected]
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Japonii
2-13-5 Mita, Meguro-ku,
Tokyo 153-0062
Japan
Tel.: (+81) 3 5794 7020
Tel. dyżurny: (+81) 3 5794 7020
Faks: (+81) 3 5794 7024
www.tokio.polemb.net
e-mail: [email protected]
Konsulat Generalny RP w Osace
Honorowy Konsul Generalny, Pani Kazuko Takashima (języki: japoński, angielski)
Aqua Dojima Nishi-kan 18F
1-4-16 Dojimahama, Kita-ku (c/o Kyoei Steel Ltd.)
Osaka 530-0004,
Japan
Tel.: +81 6 6346 5326
Faks: +81 6 6346 5324
e-mail: [email protected]
4.2.
PODMIOTY LOKALNE
Kancelaria Premiera (ang. Cabinet Office): www.cao.go.jp
Ministerstwo Gospodarki, Handlu i Przemysłu (ang. Ministry of Economy, Trade and Industry
- METI): www.meti.go.jp
Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej, Infrastruktury, Transportu i Turystyki (ang. Ministry
of Land, Infrastructure, Transport and Tourism - MLIT): www.mlit.go.jp
Ministerstwo Finansów (ang. Ministry of Finance - MOF): www.mof.go.jp
Ministerstwo Spraw Zagranicznych (ang. Ministry of Foreign Affairs – MOFA):
www.mofa.go.jp
Japońska Organizacja Handlu Zagranicznego (ang. Japan External Trade Organization JETRO): www.jetro.go.jp
Japońska Federacja Biznesu Keidanren (ang. Japan Business Federation – Nippon
Keidanren): www.keidanren.or.jp
Organizacja Promocji Importu i Inwestycji Produkcyjnych (ang. Manufactered Imports and
Investment Promotion Organization - MIPRO) www.mipro.or.jp
11
Japońska Izba Handlu i Przemysłu (ang. The Japan Chamber of Commerce and Industry)
http://www.jcci.or.jp
Tokijska Izba Handlu i Przemysłu (ang. The Tokyo Chamber of Commerce and Industry)
www.tokyo-cci.or.jp
Chambers Information Network: http://www.cin.or.jp/trade/index.htm
12
13