ABC ³uku bloczkowego (2)

Transkrypt

abc przyszłego łucznika bloczkowego
poradnik
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI ............................................................................................................................................. 2
1.
Podstawowe pojęcia i terminy ................................................................................................... 4
1.1.
Nazwy części łuku bloczkowego ............................................................................................... 4
1.2.
Długość naciągu (Draw Lenght) ................................................................................................ 5
1.2.1.
Długość naciągu wg A.M.O. ................................................................................................. 5
1.3.
Siła łuku (Draw Weight) ............................................................................................................. 5
1.3.1.
Redukcja (Let-Off)................................................................................................................. 6
1.4.
Rozstaw osi (ATA) .................................................................................................................... 7
1.5.
Wysokość cięciwy (Brace Height) ............................................................................................. 7
1.6.
Szybkość łuku wg. I.B.O. .......................................................................................................... 7
2.
Wybór łuku ................................................................................................................................... 7
2.1.
Łuk myśliwski ............................................................................................................................ 8
2.1.1.
Osprzęt ................................................................................................................................. 9
2.1.2.
Strzały ................................................................................................................................. 11
2.1.3.
Spust ................................................................................................................................... 12
2.1.4.
Maty i cele ........................................................................................................................... 12
2.1.5.
Akcesoria ............................................................................................................................ 12
2.2.
Łuk sportowy ........................................................................................................................... 13
2.2.1.
Osprzęt ............................................................................................................................... 14
2.2.2.
Strzały ................................................................................................................................. 15
2.2.3.
Spust ................................................................................................................................... 16
2.2.4.
Maty i tarcze ........................................................................................................................ 17
2.2.5.
Akcesoria ............................................................................................................................ 18
3.
Ustawienia wstępne łuku .......................................................................................................... 19
3.1.
Synchronizacja krzywek łuku .................................................................................................. 19
3.2.
Ustawienie siły i odległości cięciwy ......................................................................................... 19
3.3.
Ustawienie podstawki pod strzałę ........................................................................................... 20
3.3.1.
Ustawienie w pionie ............................................................................................................ 20
3.3.2.
Ustawienie w poziomie ....................................................................................................... 20
3.4.
Ustawienie osadzenia strzały na cięciwie ............................................................................... 21
3.5.
Wykonanie pętelki do spustu .................................................................................................. 21
3.6.
Umieszczenie przeziernika na cięciwie ................................................................................... 22
3.7.
Ustawienie celownika .............................................................................................................. 24
3.8.
Kilka słów o regulacji łuku ....................................................................................................... 24
4.
Zasady bezpieczeństwa ............................................................................................................ 24
4.1.
Obchodzenie się ze sprzętem ................................................................................................. 24
4.2.
Strzelanie w grupie .................................................................................................................. 26
5.
Łucznicze jednostki miar i wag ................................................................................................ 26
Materiały szkoleniowe - wyłącznie do użytku wewnętrznego PBA. Treść oraz fotografie chronione są prawami autorskimi.
Kopiowanie oraz upublicznianie zabronione.
2
poradnik
Niniejszy skrypt powstał w celu udostępnienia osobom, zamierzającym nabyć łuk bloczkowy elementarnych informacji, pozwalających na bardziej świadomy wybór właściwego dla siebie sprzętu,
oraz bezpieczne i poprawne obchodzenie się z nim, w pierwszym okresie łuczniczej edukacji.
Wszystkie poniższe informacje, cierpliwi mogą odnaleźć w Internecie, tym nie mniej takie wyszukiwanie
pochłania nieco czasu wolnego, który można zawsze spożytkować na zajęcia praktyczne.
Na każdy z poruszonych poniżej tematów można by śmiało napisać doktorską pracę, ale w tym
króciutkim opracowaniu chodzi o niezbędne minimum informacji, do samodzielnego rozpoczęcia tej
właściwej, łuczniczej edukacji.
Łuk bloczkowy (ang. compound bow) – amerykański pomysł z lat 60-tych XXw – powstał podobnie jak
prehistoryczny łuk – dla celów łowieckich. Układ mimośrodów i kabli, zapewnia myśliwemu komfort długiego
celowania w oczekiwaniu na odpowiednie ustawienie się zwierzyny, przy dużej redukcji siły naciągu. Ten stricte
myśliwski wynalazek po dyskusyjnych próbach adaptacji nawet dla celów militarnych, przeniknął również do sportu
łuczniczego, gdzie stworzono dlań oddzielną kategorię sprzętową. Ze względu na krótszy cykl nauki strzelania,
oraz stosunkowo szybkie efekty, w porównaniu z łukami klasycznymi czy tradycyjnymi, łuk bloczkowy nieustannie
zyskuje na popularności wśród nowych adeptów łucznictwa. W sporcie nie jest niestety dyscypliną olimpijską
równorzędnie do łuku refleksyjnego. Głównym motorem intensywnie rozwijającej się wynalazczości technicznej w
zakresie łuków bloczkowych – pozostaje nadal główny cel ich powstania – myśliwstwo. Ze względów ekologicznych
i humanitarnych, jest popularyzowane przez międzynarodowe organizacje łowieckie, jako alternatywa dla broni
palnej, oraz wyższy stopień łowieckiego wtajemniczenia.
W Polsce rozwijają się 2 dyscypliny łucznicze, w których łuk bloczkowy ma zastosowanie:
1. Łucznictwo tarczowe pod patronatem Polskiego Związku Łuczniczego, zrzeszonego w
Międzynarodowej organizacji FITA (franc. Federation Internationale de Tir a l’Arc) – gdzie
uprawia się strzelania na punkty ze znanych odległości (18 i 50m) do znormalizowanych tarcz
ustawionych na stojakach, na płaskim podłożu.
2. Łucznictwo 3D pod patronatem Polish 3D Archery – gdzie uprawia się strzelania terenowe na
punkty - do zróżnicowanych, trójwymiarowych figur zwierząt, z nieznanych odległości (w
przedziale 5-45m) oraz w zróżnicowanej konfiguracji terenu.
3
1.
1.1.
poradnik
Podstawowe pojęcia i terminy
Nazwy części łuku bloczkowego
Słownik:
arrow shelf
axle to axle (ata)
bow string
bow riser
bottom limb
brace hight
buss cable
cable slide
cable rod
cam
grip
idler wheel
limb bolt
limb pocket
limb tiller
sight window
stabilizer mount
string silencer
top limb
okno majdanu
rozstaw osiowy
cięciwa
majdan
dolne ramię
wysokość cięciwy
kabel
ślizgacz kabla
odciągacz kabla
bloczek mimośrodowy, krzywka
uchwyt
bloczek kolisty
śruba mocująca ramię
kieszeń ramienia
odległość styku ramienia i majdanu do cięciwy
miejsce mocowania celownika
gniazdo stabilizatora
tłumik cięciwy
górne ramię
4
poradnik
1.2.
Długość naciągu
(Draw Lenght)
Dla oszacowania przez strzelca, odpowiedniej dla niego długości naciągu, należy zmierzyć rozstaw
pomiędzy końcami palców, rozłożonych w poziomie na boki – rąk, a następnie podzielić przez 2,5.
Wzrost łucznika (cm)
167
170
172
175
177,5
180
182,5
185
187,5
190
Długość naciągu (cale)
26,5 - 27
27 – 27,5
27,5 - 28
28
28 – 28,5
28,5 - 29
29 – 29,5
29,5
30
30,5
1.2.1.
Długość naciągu wg A.M.O.
Odległość zmierzona w trakcie pełnego naciągu łuku, od cięciwy – w miejscu osadzenia strzały do
najbardziej wysuniętego punktu majdanu – od strony celu.
1.3.
Siła łuku (Draw Weight)
Wyrażona w funtach (#) wartość siły jaką musi pokonać strzelec w trakcie pełnego naciągnięcia łuku.
Za siłę łuku odpowiedzialne są ramiona łuku. Regulacja siły w łuku bloczkowym następuje obrotami
śrub mocujących ramiona do majdanu. Większość łuków ma zakres regulacji siły w granicach 10#. Na
przykład 40-50, 50-60 lub 60-70#. Strzelec powinien umieć oddać bez zmęczenia co najmniej
kilkadziesiąt strzałów, dlatego ważne jest by ustawiona siła łuku nie była ponad możliwości łucznika.
Brak rozsądku w tej mierze może prowadzić do kontuzji.
5
Łucznik
Bardzo małe dziecko
Małe dziecko
Większe dziecko
Kobieta drobnej budowy
Kobieta średniej budowy
Atletyczne starsze dziecko
Mężczyzna drobnej budowy
Kobieta silnej budowy
Mężczyzna średniej budowy
Mężczyzna silnej budowy
poradnik
Waga
(kg)
25-32
32-45
45-60
45-60
60-73
60-68
55-68
73+
68-82
82+
łucznika
Siła łuku (lbs)
10-15
15-25
25-35
25-35
30-40
40-50
45-55
45-55
55-65
65-75
1.3.1.
Redukcja (Let-Off)
Zasadniczy parametr odróżniający łuk bloczkowy od innych łuków – klasycznych czy tradycyjnych.
Bloczki o odpowiednim kształcie, spięte kablami, pozwalają na znaczną redukcję siły naciągu łuku po
pokonaniu jego szczytowej siły – co umożliwia łucznikowi utrzymywanie napiętego łuku w trakcie
celowania, ze znacznie zredukowaną siłą napięcia cięciwy. Wykres siły napięcia cięciwy w trakcie
celowania (linia niebieska) i w trakcie strzału (linia czerwona) przedstawia się następująco:
Diagramy poniżej obrazują procentową redukcję siły naciągu łuku o ustawionej sile 70# przy ustawieniu
let-off na 65% oraz na 80%.
6
poradnik
1.4.
Rozstaw osi
(ATA)
Odległość zmierzona pomiędzy osiami - na jakich osadzone są bloczki łuku znajdującego się w
spoczynku.
Łuki krótkie
ATA<33”
Łuki średnie
33<ATA<38”
Łuki długie
ATA>38”
Łuki krótkie uznawane są za trudniejsze do strzelań na odległościach powyżej 40m
Łuki długie uznaje się za bardziej „wybaczalne” dla błędów strzelca.
1.5.
Wysokość cięciwy
(Brace Height)
Odległość zmierzona pomiędzy cięciwą (pod kątem 90⁰ do cięciwy) a osią śruby mocującej podstawkę
do majdanu, lub do wgłębienia uchwytu w majdanie. Wpływa na szybkość strzały: im mniejsza tym
prędkość wylotowa strzały wyższa. Łuki o niskiej wysokości cięciwy uznaje się za trudniejsze dla
niedoświadczonego łucznika.
1.6.
Szybkość łuku wg. I.B.O.
Prędkość wylotowa strzały o wadze 350grs, wystrzelonej z łuku o sile 70# i długości naciągu 30”.
Prędkość zwykle wyrażona w fps (1stopa/1sek.)
Dla wykazania jak najwyższej prędkości IBO, producenci łuków testują łuki pozbawione osprzętu,
wyposażone wyłącznie w podstawki opadające i z ustawioną, najniższą wartością let-off, w związku z
czym realnie przygotowany i doposażony łuk - gotowy do strzału, jest w stanie osiągnąć prędkość o ok.
30-50fps niższą niż podana przez producenta prędkość IBO.
2.
Wybór łuku
Przed dokonaniem wyboru należy zdecydować do czego łuk będzie używany. Trzy podstawowe
zastosowania to:
łowiectwo
(obecnie w Polsce używanie broni cięciwowej do polowań - jest zabronione !)
sport
(łucznictwo tarczowe, łucznictwo terenowe field, 3D)
rekreacja
Przed zakupem warto wziąć pod uwagę kryteria cech i parametrów łuku bloczkowego,
na jego użyteczność i w rezultacie decyzję o wyborze:
nieistotne
mało ważne
ważne
bardzo
ważne
x
marka
x
rozstaw osi (ATA)
wysokość cieciwy (BH)
x
agresywność bloczków
x
typ bloczków
x
% redukcji (let-off)
x
typ ramion
x
szybkość
poręczność
x
odrzut, wibracje
które wpływają
najważniejsze
x
x
7
poradnik
2.1.
Łuk myśliwski
Łuk przystosowany do zabijania zwierząt.
Zwykle łuk o zakresach siły 60-70 lub 70-80#, niewielkim rozstawie osi ( ATA poniżej 38” ) i niskiej
wysokości cięciwy (5,5 – 7”). Zwykle posiadający agresywne bloczki, często w łatwiejszym do regulacji
układzie single-cam i koniecznie wysokim let-off (75-80%) umożliwiającym długie, spokojne celowanie.
Łuki do polowań z zasiadki na drzewach są krótsze (ATA poniżej 32”) niż łuki do polowań podchodem
(ATA = 33-38”).
Skuteczne wykorzystanie łuku do polowania wymaga od myśliwego wiedzy łowieckiej i umiejętności
podejścia lub zwabienia zwierzyny na bardzo małą odległość (do 30m) oraz cierpliwości i doskonałego
przygotowania łuczniczego. Braki w tych aspektach prowadzą zwykle do bestialskich zranień, rażąco
naruszających etykę łowiecką.
8
poradnik
2.1.1.
Osprzęt
Osprzęt łuku myśliwskiego jest projektowany tak by nie powiększał znacząco rozmiarów i ciężaru łuku,
co ma znaczenie ergonomiczne podczas pokonywania przez myśliwego – trudnego terenu. Dobry
osprzęt myśliwski jest łatwy w obsłudze i naprawie.
2.1.1.1.
Podstawka
Cechą która wyróżnia podstawki myśliwskie od innych podstawek pod strzałę, jest opcja tzw. trzymania
założonej na cięciwę strzały, w trakcie manewrowania łukiem. Zsunięcie się strzały w trakcie
naciągania, marszu, biegu,…itp. jest w tym wypadku niemożliwe. Do łuków myśliwskich stosowane są
zarówno podstawki stałe jak i samoczynnie opadające – przez co w momencie strzału eliminują efekt
tarcia strzały o podstawkę, wpływając na zwiększenie szybkości strzały.
2.1.1.2.
Celownik
Myśliwy zwykle strzela z przypadkowej odległości, którą musi szybko ocenić lub zmierzyć i zwykle
natychmiast być gotowym do strzału. Dlatego nie ma czasu na jakiekolwiek regulowanie celownika. W
związku z tym celowniki stosowane do realnych polowań wyposażone są w 3-7 pinów (odpowiednik
muszki w broni palnej) ustawionych na poszczególne odległości. Piny, zwykle w postaci metalowych
szpilek, posiadają główki z zakończeniem przewodu światłowodowego, przez co wyraźnie „świecą”,
ułatwiając posługiwanie się celownikiem w silnym zacienieniu lub o zmierzchu.
Dla dokładnego ustalenia linii celowania miedzy okiem strzelca a celem, stosuje się tzw. peep-sight
(odpowiednik szczerbinki w broni palnej). Jest to mała obrączka z aluminium lub magnezu, mocowana
na cięciwie, przez którą łucznik patrzy na celownik. W łukach myśliwskich stosuje się większe peepsight’y, ok. 3/16” średnicy otworu – tak by w trakcie celowania można było zgrać okrąg tego otworu z
kolistą obręczą osłony celownika.
9
poradnik
2.1.1.3.
Stabilizator
W łuku myśliwskim ze względu na ergonomię poruszania się łowcy w leśnej gęstwinie a także długi
czas wędrówek w terenie, stabilizatory pełnią raczej funkcję tłumików drgań majdanu, gdyż ich
niewielka długość (zwykle do 12”) i znikomy ciężar nie pozwalają na efektywną stabilizację celowania.
10
poradnik
2.1.2.
Strzały
Strzały myśliwskie zwykle dłuższe, sztywniejsze i cięższe od strzał sportowych, są projektowane tak by
zapewnić największą możliwą energię kinetyczną, która z kolei wpływa na głębszą penetrację ciała
zwierzyny. Strzały myśliwskie wyposaża się we wkręcane groty o 2-4 stałych lub składanych
brzeszczotach, które szeroko rozcinają ranę powodując silne krwawienie. Do treningu myśliwskiego
używa się grotów tarczowych o tej samej wadze.
Dla szybkiej stabilizacji lotu, strzały myśliwskie wyposaża się w dość długie lotki (4-5”), zwykle
wykonane z tworzyw (ze względu na pożądaną odporność na warunki atmosferyczne). W strzałach
myśliwskich lotki nakleja się pod skosem 2-3 ⁰ do podłużnej osi strzały, co wymusza obrót strzały w
locie, przyspieszający jej stabilizację.
Dobór strzał do polowań jest podyktowany wymogami uzyskania odpowiedniej energii kinetycznej
strzału, w zależności od rozmiarów zwierzyny będącej celem polowania.
zwierzyna
Małe gryzonie, zające, ptaki…
Sarny, muflony, kozice,…
Jelenie, Łosie, niedźwiedzie,…
Bawoły, niedźwiedzie Grizzli,
Energia kinetyczna strzały (ft.lbs)
<25
25-41
42-65
>65
11
poradnik
2.1.3.
Spust
W łowiectwie używa się spustów nadgarstkowych, których uruchomienie następuje przez naciśnięcie
języka spustowego, analogicznego jak stosowany w broni palnej.
2.1.4.
Maty i cele
Do treningu myśliwskiego produkuje się cały asortyment mat i celów w formie figur zwierząt. Maty te i
cele są produkowane ze specjalnych gumo-podobnych pianek, skutecznie zatrzymujących strzały z
silnych łuków bloczkowych.
Jako cele stosuje się również tarcze papierowe z wizerunkami zwierząt, przeznaczone do mocowania
do mat.
Tanie i proste maty treningowe można wykonać we własnym zakresie. Najskuteczniejsze, przenośne
maty uzyskuje się z kartonowych pudeł o rozmiarach ok. 50x50x20cm, wypchanych szczelnie
sprasowanymi szmatami, kilkukrotnie i ciasno owiniętych folią do pakowania.
2.1.5.
Akcesoria
Do polowań myśliwi używają ponadto przydatnych akcesoriów jak systemy wyciszające cięciwę, w
postaci małych gumowych tłumików wplatanych pomiędzy włókna cieciwy, lub mocowanego do
majdanu zderzaka cięciwy (STS). Akcesoria te pozwalają na częściowe wytłumienie strzału z łuku
bloczkowego i skrócenie czasu powstałych wibracji.
12
poradnik
Dodatkowo niezbędne w trakcie polowania okażą się dobra, ale nie za duża lornetka oraz dalmierz z
funkcją kompensacji kątu nachylenia. Poręczny w trakcie skrytej wędrówki w terenie jest także kołczan
do przenoszenia 3-5 strzał, mocowany do majdanu łuku lub celownika.
2.2.
Łuk sportowy
Łuki sportowe przeznaczone są do strzelań do znormalizowanych papierowych tarcz, umocowanych na
matach, w celu rywalizacji na punkty.
Są to łuki o sile do 60#, większym ATA, większej wysokości cięciwy i zwykle niższym let-off (ok. 65%).
Większość łuków sportowych posiada układ dual-cam w kilku odmianach: hybrid-cam, twin-cam, binarycam. Łuki te wykonane są z największą precyzją i z najlepszych jakościowo materiałów i zwykle są
droższe od łuków myśliwskich, aczkolwiek wiele łuków posiada uniwersalną charakterystykę i są
wykorzystywane zarówno w sporcie jak i w łowiectwie, a o ich preferencyjnym zastosowaniu mówi
jedynie kolor wykończenia i użyty osprzęt. Większość łuków adresowanych dla sportu posiada majdan
słabo-refleksyjny lub defleksyjny (tzn. wklęsłość majdanu jest mniejsza niż w łukach typowo
myśliwskich, co owocuje zwykle niższymi osiągami takimi jak prędkość wylotowa i energia uderzenia
strzały, ale większą wybaczalnością błędów łucznika).
13
2.2.1.
poradnik
Osprzęt
2.2.1.1.
Podstawka pod strzałę
Podstawki w łuku sportowym stosuje się stałe lub opadające. Stałe – zwykle w postaci sprężynujących,
wąskich blaszek, podpierających promień strzały. Opadające – jako wąziutkie widełki lub lekko
rozwidlone pręty podpierające promień strzały. Naciąganie łuku wyposażonego w taką podstawkę,
wymaga wprawy, by strzała nie zsunęła się z podstawki.
2.2.1.2.
Celownik
Celowniki tarczowe to bardzo precyzyjne i niestety drogie urządzenia, przystosowane do bardzo
dokładnej mikro-regulacji. Mają możliwość bieżącej regulacji nastaw – dlatego w trakcie strzelania
można je skalibrować bardzo dokładnie. Zwykle skonstruowane są jako długi wysięgnik, mocowany do
majdanu łuku, po którym przesuwane jest skokowo i z wyraźnie słyszalnym klikiem – tzw. lipko – czyli
kolista ramka ze szkłem powiększającym na którym usytuowany jest punkt celowniczy. Niekiedy stosuje
14
poradnik
się również osadzony w tym szkle - pojedynczy pin światłowodowy. Stosowane powiększenia w
celownikach, umożliwiają dokładny ogląd tarczy strzeleckiej na dalszych odległościach.
2.2.1.3.
Stabilizator
Stabilizator w łuku sportowym to zwykle urządzenie trzyczłonowe, mocowane do majdanu za pomocą
rozgałęźnika. Możliwość stosowania stabilizatorów o dowolnej długości, pozwala na precyzyjny i
indywidualny dobór elementów, ściśle wg potrzeb zawodnika. Działanie stabilizatora polega na
wywołaniu dużej bezwładności każdego ruchu ręki trzymającej łuk, co w rezultacie znacznie poprawia
utrzymywanie punktu celowniczego w środku tarczy, w trakcie celowania. Stabilizatory zwykle
wyposażone są dodatkowo w tłumiki pochłaniające drgania przenoszone z majdanu w trakcie strzału,
oraz regulowane ciężarki pozwalające na dokładne wyważenie łuku wg potrzeb zawodnika.
2.2.2.
Strzały
Ich zadaniem jest niezakłócony, stabilny lot do celu i zaznaczenie trafienia w tarczy. Nie powinny mieć
zbyt dużej energii kinetycznej gdyż mogłyby ulec uszkodzeniu po zetknięciu ze standardową matą
sportową z płyt pilśniowych, penetrując ją zbyt głęboko lub na wylot. Lotki do strzał sportowych klei się z
1⁰ skosem lub niekiedy prosto (równolegle do osi promienia strzały). Dobór strzał sportowych ale i
innych, jest uzależniony od przeznaczenia strzały, od rodzaju bloczków łuku, ustawienia siły i długości
naciągu. Pomocne w szybkim doborze konkretnych modeli strzał są odpowiednie tabele dostępne
zwykle na stronach WWW producenta, lub internetowe, tzw. shaft-selector’y.
Przykładowo dwaj współpracujący ze sobą producenci popularnych i jakościowych strzał
posiadają w necie swoje bardzo przystępne shaft-selector’y pod poniższymi adresami:
http://www.eastonarchery.com/products/selection
http://www.beman.com/products/shaft-selector
Długość strzał sportowych dobiera się najczęściej jako równą długości naciągu wg A.M.O.
Niektórzy sportowcy, stosujący cofnięte podstawki pod strzałę (tzw. overdraw) stosują strzały jeszcze
krótsze. Ten zabieg ma na celu wymuszenie wyższej sztywności strzały oraz zwiększenie jej prędkości
wylotowej.
15
poradnik
2.2.2.1.
Strzały do strzelań halowych na dystansach oznaczonych 18-25m
zwykle cięższe strzały aluminiowe o większej średnicy, z tarczowym grotem i dużymi lotkami (4”)
pierzastymi lub gumo-plastikowymi.
Strzały aluminiowe posiadają charakterystycznie kodowane rozmiary, gdzie dwie pierwsze cyfry kodu
oznaczają średnicę zewn. strzały a dwie pozostałe grubość ścianki
Maksymalna przepisowa średnica zewnętrzna strzały przeznaczonej do strzelań sportowych wg
regulaminu FITA wynosi 9,3mm
2.2.2.2.
Strzały do strzelań polowych FITA na dystansach oznaczonych 30, 50, 70, 90m
Zwykle strzały aluminiowo-karbonowe o minimalnych średnicach i małych (1,5-1,8”) lotkach – ze
względu na możliwy dłuższy czas stabilizacji się strzały w locie i pożądaną odporność na podmuchy
wiatru.
2.2.2.3.
Strzały do konkurencji 3D na dystansach nieoznaczonych 5-45m
Zwykle lekkie i sztywne strzały karbonowe o średniej lub większej średnicy i lotkach małych lub średniej
długości (1,8-3”), z grotem tarczowym wklejanym lub wkręcanym.
2.2.3.
Spust
W sporcie stosuje się zwykle spusty palcowe, których uruchomienie następuje poprzez nacisk kciuka na
odpowiednią dźwignię, lub spusty typu back-tension uruchamiane poprzez osiągnięcie przez cięciwę
odpowiedniego stopnia napięcia.
16
poradnik
2.2.4.
Maty i tarcze
Najpopularniejsze maty sportowe, używane u nas w kraju to sprasowane pasy płyt pilśniowych,
ustawione krawędzią w kierunku strzelca, ujęte w ciężkich drewnianych ramach, na przepisowej
wysokości (tak by środek tarczy znajdował się na wys. 1.30m od poziomu na którym stoi łucznik). Do
mat mocuje się papierowe, wzmocnione siatką z włókna szklanego - tarcze o znormalizowanych
wymiarach w zależności od odległości, oraz różnych kolorach w zależności od konkurencji.
Powyżej (od lewej): tarcza FITA dla strzelań z oznaczonych odległości, tarcza FITA dla strzelań
terenowych z nieoznaczonych dystansów, oraz tarcza NFAA – również dla strzelań terenowych z
niewiadomych odległości.
Do konkurencji 3D stosuje się trójwymiarowe figury zwierząt w skali 1:1, przeznaczone do treningu
myśliwskiego, a do konkurencji 2D – papierowe tarcze z rysunkami lub fotografiami zwierząt łownych.
17
poradnik
2.2.5.
Akcesoria
Użyteczne akcesoria w treningu sportowym i na zawodach, to przede wszystkim:
kilkukomorowy kołczan mocowany u pasa, pozwalający na wygodny dostęp do strzał i ich
segregację
W dyscyplinach terenowych typu Field, 2D, 3D, ze względu na ergonomię w trakcie marszu - częściej
stosowane są kołczany przedstawione poniżej:
które można przesunąć za plecy, w trakcie przechodzenia przez zarośla, tak by strzały nie zaczepiały o
krzewy.
-
ochrona przedramienia przed uderzeniem cięciwy:
wyciągarka do strzał, pozwalająca na bezpieczniejsze dla strzały i łatwiejsze dla strzelca –
wyciągnięcie głęboko wbitych strzał z maty.
18
-
3.
poradnik
luneta obserwacyjna do kontroli wyników na dalszych odległościach 50-90m
Ustawienia wstępne łuku
3.1.
Synchronizacja krzywek łuku
W łukach typu dual-cam, gdzie mamy do czynienia z dwoma mimośrodowymi bloczkami, jest
wymagane by praca tych bloczków była idealnie zsynchronizowana w trakcie napinania łuku.
Najczęściej bloczki te posiadają odpowiednie znaczniki (nacięcia, otwory, kreski,…) pozwalające na
prawidłowe ich ustawienie względem przebiegających kabli.
Proces ten winien być dokonany fabrycznie, gdyż wymaga specjalistycznego sprzętu typu prasa, oraz
doświadczenia i wiedzy w obsłudze łuku. Dokonanie takiej synchronizacji polega na zluzowaniu
napięcia kabli za pomocą prasy i regulacje ich długości poprzez skręcanie lub odkręcanie.
Łuki typu single-cam wymyślone do szybkiej obsługi w trakcie myśliwskich wypraw w terenie, nie
wymagają takich regulacji.
3.2.
Ustawienie siły i odległości cięciwy
Siłę regulujemy obrotami śrub mocujących ramiona do majdanu. Maksymalnie możemy poluzować
każdą ze śrub 3-4 obroty w zależności od zaleceń producenta. Dobrze jest sprawdzić za pomocą wagi
dynamometrycznej jaka siłę łuku ustawiliśmy, by później łatwiej dobrać odpowiednią strzałę.
19
poradnik
Po symetrycznym skręceniu śrub tak by uzyskać wymaganą siłę, sprawdzamy odległość cięciwy od
styku majdanu z ramionami łuku. Odległość ta powinna być identyczna przy obu ramionach z
dokładnością do 0,5mm. Pomiaru dokonujemy pod kątem prostym do cięciwy. Jeśli konieczna jest
regulacja, dokonujemy jej śrubami do ustawień siły łuku, z zastrzeżeniem, że różnica ilości obrotów
pomiędzy śrubami nie powinna być większa niż ¼ - ½ obrotu, a stopień zluzowania śrub nie może
przekraczać max. liczby obrotów dopuszczonej przez producenta łuku.
3.3.
Ustawienie podstawki pod strzałę
3.3.1.
Ustawienie w pionie
Podstawka powinna być zamocowana do majdanu i element podtrzymujący strzałę, ustawiony tak by oś
strzały osadzonej na cięciwie pod kątem prostym do cięciwy, przechodziła przez środek śruby
mocującej podstawkę do majdanu.
3.3.2.
Ustawienie w poziomie
Ustawienie podstawki podtrzymującej strzałę powinno być takie, by oś strzały pokrywała się z cięciwą
gdy patrzymy na nią od strony cięciwy.
Jednocześnie zadbać musimy o odpowiedni dystans lotek strzały od kabli łuku i powierzchni majdanu.
W trakcie strzału lotki nie mogą dotykać niczego po drodze.
20
poradnik
3.4.
Ustawienie osadzenia strzały na cięciwie
Ważne jest by za każdym razem strzała startowała z dokładnie tego samego punktu na cięciwie. By to
wymusić musimy umieścić na cięciwie specjalny zacisk blokujący przesuwanie się strzały po cięciwie
do góry. Standardowe zaciski to mosiężne, podgumowane obrączki, które zaciska się specjalnymi
cegami na cięciwie. Profesjonalni łucznicy wykonują na cięciwie siodełka dla strzały - z nici do owijek.
By ustalić dokładne położenie tego zacisku, musimy wyznaczyć punkt łączący punkt podparcia strzały
na podstawce i cięciwę – pod katem prostym do cięciwy. W tym celu możemy posłużyć się ekierką
opartą na podstawce, lub specjalną łuczniczą linijką zapinaną na cięciwie pod kątem prostym, którą
następnie przesuwamy po cięciwie tak by jej ramię oparło się na podstawce.
Najniższa kreska podziałki wskaże nam szukany punkt na cięciwie.
Znaleziony punkt oznaczamy na cięciwie (np. mydlem, flamastrem,…) a mosiężno-plastikowy zacisk
umieszczamy 2/8” (ok. 6mm) powyżej (wg Easton Tuning Guide – dla łuków bloczkowych).
3.5.
Wykonanie pętelki do spustu
Cięciwa to delikatny i drogi element łuku, wiec by przedłużyć jej żywotność, zwykle zaczepia się spust o
specjalnie wykonaną pętlę z mocnego sznurka, zawiązaną na cięciwie.
Wykonanie tej pętelki nie jest trudne:
21
poradnik
Końce sznurka zatapiamy zapalniczką tak by tworzyły małe plastikowe kulki. Będą one blokować zacisk
pętelki. Większość standardowych linek używanych do wykonania pętelki – przeciera się po dłuższym
okresie czasu i podlega wymianie. Najdłuższą trwałością odznaczają się linki typu Spectra.
Cięciwa i kable powinny być periodycznie woskowane (specjalnym woskiem do cięciw) poprzez
naniesienie wosku i szybkie wcieranie go palcami we włókna. W zależności od stopnia zużycia, ale
średnio co rok, lub co 5000 strzałów, należy cięciwę ze względów bezpieczeństwa - wymienić na nową.
Dobrze jest ponadto posiadać w zanadrzu zapasową cięciwę i kable do swojego łuku.
3.6.
Umieszczenie przeziernika na cięciwie
By wykonać to samemu należy po zwolnieniu napięcia cięciwy za pomocą prasy, rozdzielić włókna
cięciwy na dwie symetryczne części (najlepiej za pomocą specjalnego rozdzielacza) i włożyć
odpowiednio obrączkę peep-sght’a.
22
poradnik
Po przywróceniu napięcia cięciwie, oraz po naciągnięciu łuku, przyjmujemy właściwą postawę
strzelecką, a pomocnik przesuwa peep-sight na cięciwie, tak by usytuować go na wprost oka strzelca.
Właściwe umiejscowienie obrączki przeziernika, blokujemy dwoma węzłami supełkowymi zawiązanymi
nad i pod przeziernikiem. Węzły te są przesuwne i posłużą do regulacji ustawienia osiowego
przeziernika, tak by jego płaszczyzna ustawiona była równolegle do płaszczyzny oka. Wszelkie owijki i
węzły na cięciwie pokrywamy woskiem do cięciw.
Właściwe i trwałe osadzenie peep-sight’a jest nie lada zadaniem dla początkującego łucznika,
wymagającym „anielskiej” cierpliwości, a czasem mimo to, pod wpływem zmian temperatury lub
zużywania się cięciwy, obrączka przeziernika nie chce właściwie ustawiać się po naciągnięciu łuku.
Wtedy przesuwając wykonane przy przezierniku węzły – jesteśmy w stanie zmieniać nieznacznie
stopień skręcenia się przeziernika i dopasować jego ustawienie.
Aby efekt niechcianego skręcania się przeziernika wyeliminować, stosuje się przezierniki połączone
gumową rurką - z kablem, tak że po naciągnięciu łuku, napięcie gumy zawsze właściwie ustawia
przeziernik.
23
poradnik
Tym nie mniej guma ta, która obniża szybkość łuku, rzadko stosowana jest przez profesjonalnych
strzelców.
3.7.
Ustawienie celownika
Regulacji celownika możemy dokonać jedynie w trakcie praktycznego testu strzeleckiego.
Zasada regulacji celownika polega na śledzeniu grupy strzał w tarczy przez pin celowniczy. To znaczy,
że gdy pomimo mierzenia pinem w środek tarczy, strzały grupują się na lewo i w dół od celu, należy pin
celownika przesunąć delikatnie w dół i na lewo.
3.8.
Kilka słów o regulacji łuku
Łuk wstępnie ustawiony, wg zasad opisanych powyżej, jest gotowy do bezpiecznego oddawania
strzałów. Tym nie mniej nie jest łukiem wyregulowanym i daleko mu do perfekcyjnego skalibrowania,
niezbędnego do osiągnięcia powtarzalnych, doskonałych wyników.
Regulacja łuku składa się z dwóch faz :
regulacja zachowania strzały przy wyjściu z łuku (jest dokonywana przez test papierowy,
ustalający właściwe relacje parametrów i budowy strzały z ustawioną siłą łuku)
regulacja grupowania się strzał w celu (jest dokonywana przez odpowiednie testy strzeleckie na
różnych odległościach)
Dokładna regulacja łuku jest procesem długotrwałym, wymagającym wiedzy, cierpliwości, a przede
wszystkim prawidłowej, stabilnej i powtarzalnej techniki strzeleckiej, toteż merytorycznie wykracza poza
zasób niezbędnych wiadomości dla osoby początkującej, jakie zostały zawarte powyżej.
4.
Zasady bezpieczeństwa
4.1.
Obchodzenie się ze sprzętem
Nieumiejętne obchodzenie się ze sprzętem może być groźne dla łucznika, jego otoczenia,…ale również
i w pierwszej kolejności dla samego sprzętu. Łuk bloczkowy jest urządzeniem stosunkowo delikatnym,
mało odpornym na silniejsze uderzenia, upadki, zapiaszczenia lub szybkie zmiany temperatury. Dlatego
powinien być utrzymywany w czystości i umiejętnie przechowywany – jak każda broń.
Łuk nie powinien trafiać do rąk osób które nie znają się na jego fachowej obsłudze. Lepiej
zademonstrować jego działanie samemu niż wręczać zaciekawionym. Znane są wypadki tzw. „suchego
strzału” (strzał oddany bez nałożonej strzały) który powoduje w pierwszej kolejności zupełne
rozkalibrowanie ustawień łuku i w większości wypadków – naruszenie mechanizmów i materiałów, w
stopniu który może skutkować ich nieodwracalnie gorszą pracę w przyszłości. Zgubne efekty w/w
„suchego strzału” mogą wystąpić także w wyniku używania zbyt lekkich strzał, które nie są w stanie
odebrać energii zmagazynowanej w trakcie pełnego naciągnięcia cięciwy. Jako krytyczną dla
bezpieczeństwa sprzętowego – przyjęto normę I.B.O. określającą jednostkową wagę strzały na:
24
poradnik
5grs wagi strzały na każdy funt ustawionej siły łuku.
Przykładowo – dla łuku o ustawionej sile 60# krytyczna, minimalna waga strzały wynosi 300grs. Waga
strzały oczywiście jest sumą wagi promienia, insertów, grotu, lotek, nasadki.
Naciąganie łuku, nawet w trakcie regulacji czy innych czynności pomiarowo-kontrolnych powinno
następować zawsze z nałożoną strzałą – i w związku z tym w warunkach bezwzględnie
uniemożliwiających wyrządzenie szkód osobom lub otoczeniu. Napinanie łuku powinno odbywać się
przez rozciąganie oburącz, lub tylko ręką cięciwną, ale wyłącznie ze strzałą w pozycji poziomej –
skierowaną w kierunku maty i strzałochwytu.
Napinanie łuku ze strzałą skierowaną w górę – jest zwykle łatwiejsze, ale traktowane jako
niebezpieczne dla otoczenia – i przez to błędne. Siła łuku powinna być tak dobrana, by co najmniej
kilkudziesięciokrotne napięcie łuku przy poziomej strzale – nie stanowiło dla łucznika problemu.
Konserwacji łuku należy dokonywać ściśle wg instrukcji producenta. W większości wypadków instrukcje
firmowe, są do odnalezienia w Internecie, także nie trzeba dysponować oryginalną instrukcją na
papierze. Zdecydowana większość dzisiejszych łuków bloczkowych nie wymaga oliwienia, smarowania
lub stosowania jakichkolwiek środków chemicznych.
Elementem wymagającym „stałej i troskliwej opieki” jest cięciwa łuku, która powinna być co parę
strzelań woskowana. Cięciwę która się strzępi należy wymienić na nową. Zerwanie cięciwy w trakcie
strzelania może spowodować zranienie rąk lub twarzy.
Innym intensywnie zużywającym się elementem sprzętu łucznika są strzały. Należy dbać o to by
strzelanie odbywało się wyłącznie do celów i mat które potrafią zatrzymać strzałę bez jej uszkodzenia
lub zniszczenia. Cele zbyt twarde prowadzą do wyginania się strzał aluminiowych, a przypadkowe
strzały na przykład w mur lub metalowy słup prowadzą do całkowitego zniszczenia strzał karbonowych.
Kłopotliwe wyjmowanie strzały z drzewa lub elementów drewnianych często prowadzi również do utraty
grotu lub uszkodzenia promienia strzały. Cel zbyt miękki z kolei powoduje, że strzała penetruje na
wylot lub „chowa się” w celu – w efekcie czego oderwaniu lub zniszczeniu ulegają lotki. Lotki z
tworzyw, odkształcone ale nie urwane, można próbować prostować przez podgrzewanie, przykładowo
suszarką do włosów lub kilkoma szybkimi ruchami płomienia z zapalniczki, ale są to działania doraźne.
Najlepiej lotki powyginane wymienić na nowe. Strzały powinny podlegać dokładnej inspekcji po każdym
strzelaniu i strzały uszkodzone (pęknięte, rozwarstwione,…) powinny być wykluczone z dalszego
użytkowania. Znane są wypadki poważnych uszkodzeń rąk, spowodowanych rozsypaniem się
uszkodzonej strzały karbonowej w wyniku zadziałania dużej siły łuku.
25
poradnik
Inną przyczyną podobnego wypadku, może być zbyt krótka strzała, która w trakcie napinania łuku,
spada z podstawki i… wystrzelona nie leci do celu, tylko przebija rękę łuczną (zdjęcia powyżej).
Należy zwrócić szczególną uwagę na troskliwe obchodzenie się z celownikami, wyposażonymi w
cieńkie i delikatne włókna światłowodowe, które szczególnie w trakcie leśnych eskapad – są narażone
na kontakt z gałęziami i mogą ulec zerwaniu. Dobrze jest w terenie celowniki przymocowane do
majdanu - transportować w nałożonych pokrowcach. Należy chronić łuk i osprzęt przed silnym
nagrzewaniem w nieizolowanych opakowaniach i pojazdach (np. bagażnik, tylna szyba samochodu,…).
Jakiekolwiek strzelanie w nieokreśloną przestrzeń (niebo, las, zabudowania, pole…) grozi śmiercią lub
zranieniem osób postronnych. Ponadto strzelanie poza cel lub strzałochwyt zwykle kończy się utratą
strzały, której odnalezienie, nawet w niezbyt wysokiej trawie - jest wyjątkowo trudne.
Dlatego sugestia dla początkujących by zaczynać od odległości niewielkich – 10-20m, a eksperymenty
odległościowe i z wytrzymałością celów – odłożyć na później, gdy znacznie wzrośnie poziom wiedzy i
umiejętności.
Podsumowując, bezpieczne posługiwanie się łukiem będzie możliwe - przy świadomości łucznika, że
dysponuje śmiercionośną bronią i bez odrazy angażuje w swoich działaniach - charakterystyczną dla
gatunku Homo Sapiens – WYOBRAŹNIĘ .
4.2.
Strzelanie w grupie
Należy zawsze szczegółowo poznać zasady strzelań obowiązujące na strzelnicach i torach łuczniczych,
oraz w trosce o bezpieczeństwo swoje i innych – skrupulatnie się im podporządkować. Na torach
łuczniczych i strzelnicach klubowych obowiązują zasady określone przez Polski Związek Łuczniczy,
polegające na wyznaczeniu odpowiednich linii służących dla strzelań, dla odkładania sprzętu i
przebywania osób niestrzelających, oraz ustaleniu komend i sygnałów dźwiękowych, zwykle
dokonywanych gwizdkiem które określają podejście na stanowisko, przygotowanie sprzętu do strzału
(nałożenie strzały) oraz możliwość strzelania (złożenie się, celowanie, strzał).
W trakcie strzelań grupowych o charakterze rekreacyjnym, w terenie, warto również zsynchronizować
działania wszystkich strzelców poprzez wyznaczenie jednej osoby która będzie podawać gwizdkiem
komendy:
jeden gwizdek
strzelać
dwa gwizdki
iść po strzały
cztery gwizdki lub więcej
przerwać strzelanie, niebezpieczeństwo !
przy jednoczesnym strzelaniu na różne odległości należy pilnować zasady by wszyscy strzelcy stali w
jednej linii, a cele były ustawione na różnych odległościach. Nigdy odwrotnie!
Wszelkie czynności związane z nakładaniem strzały, naciąganiem łuku – powinny odbywać się w stronę
tarczy lub strzałochwytu, a jakiekolwiek kierowanie napiętego łuku ze strzałą w stronę innych osób jest
surowo zabronione.
W trakcie wyjmowania strzał z maty, należy zwrócić uwagę na osoby mogące stać zbyt blisko i które
mogą być zranione wyszarpywaną gwałtownym ruchem strzałą.
5.
Łucznicze jednostki miar i wag
Na zakończenie warto zauważyć, że cały „świat łuczniczy” posługuje się angielskim systemem miar i
wag, zarówno jeśli dotyczy to wyrażania parametrów sprzętu łuczniczego, jak i produkcji oraz
wymiarowania części. Przeliczanie tych obcych dla nas jednostek – na nasz system SI – jest bezcelowe
– i ma uzasadnienie jedynie dla zaspokojenia ciekawości. Na początku obcowania z łukami – łatwiej
wyobrazić sobie siłę łuku wyrażoną w kilogramach, niż w funtach, jak i przykładowo długość łuku
(rozstaw osiowy) wyrażoną w centymetrach a nie w calach. Jednak po krótkim czasie każdy łucznik
26
poradnik
przyswaja sobie jednostki angielskie – gdyż tylko ten system umożliwia fachową komunikację z
międzynarodową społecznością łuczników, producentów i sprzedawców sprzętu.
Poniżej podręczny przelicznik miar i wag (zaokrąglenia do 2-ego miejsca po przecinku):
długość:
( 1” )
( 1ft )
( 1yd )
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 cal
1 stopa
1 yard
=
=
=
2.54 cm
30.48 cm
91.44 cm
=
=
=
0.06 gr
28.35 gr
0.45 kg
waga:
1 grain
1 uncja
1 funt
( 1grs )
( 1oz )
( 1# )
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------prędkość:
1 stopa/sekundę
=
0.31 m/s
( 1fps )
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------energia:
1 stopa/funt
=
1.36 J
( 1ft/lbs )
27

ABC ³uku bloczkowego (2)

Transkrypt

Podobne dokumenty

numer 7 - PG3 info

katalog osłon do obrabiarek