Postępowanie w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie

Postępowanie w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie

prace poglądowe
Postępowanie w drgawkach gorączkowych
u dzieci na etapie przedszpitalnym
i wczesnoszpitalnym
Management of febrile seizures in children at the stage of prehospital
and earlyhospital
Krystyna Gontko-Romanowska1,2, Zbigniew Żaba3, Barbara Steinborn4, Paweł Panieński1,2, Joanna
Mitkowska2, Michał Szemień1
1
Zakład Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2
Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu
3
Zakład Dydaktyki Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
4
Katedra i Klinika Neurologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
STRESZCZENIE
Drgawki gorączkowe u dzieci do 5. roku życia są najczęściej występującym schorzeniem neurologicznym. Do kryteriów rozpoznawczych zalicza się: napad drgawkowy związany z gorączką powyżej 38°C, wiek dziecka między 6. miesiącem a 5. r.ż. oraz wykluczenie zakażenia układu
nerwowego. W trakcie drgawek gorączkowych zaleca się ułożenie dziecka w pozycji bezpiecznej na boku, poluzowanie ubrania, obserwację
przebiegu i czasu trwania drgawek oraz podtrzymywanie i monitorowanie funkcji życiowych. Leczenie doraźne w napadzie drgawek gorączkowych polega na doodbytniczym podaniu diazepamu w dawce 0,5 mg/kg m.c. lub drogą dożylną w dawce 0,2-0,3 mg/kg m.c. Stosowanie
leków przeciwgorączkowych w napadzie drgawek gorączkowych ma jedynie wpływ na złagodzenie objawów wtórnych do podwyższonej
ciepłoty ciała. Obniżenie temperatury ciała można uzyskać poprzez stosowanie metod fizycznych i leczenie farmakologiczne. Obecnie stosuje się 2 bezpieczne i skuteczne leki przeciwgorączkowe: paracetamol i ibuprofen. U pacjentów bardzo wysoko gorączkujących i w przypadku
gorączki zagrażającej życiu stosuje się z wyboru, jako lek drugiego rzutu, metamizol w dawce 1-2 mg/kg m.c. Dawka paracetamolu podana
drogą doustną wynosi 15 mg/kg m.c. i nie powinna przekraczać 90 mg/kg m.c./dobę. Doodbytniczo u dzieci paracetamol podaje się w dawce
25-30 mg/kg m.c. do 150 mg/kg m.c./dobę. U dzieci ibuprofen stosuje się w dawce 7-10 mg/kg m.c., przy czym maksymalna dawka dobowa to
30 mg/kg m.c. Najważniejszym celem diagnostyki drgawek gorączkowych jest określenie ich charakteru, ponieważ drgawki gorączkowe proste nie wymagają rozszerzonej diagnostyki, a jedynie wykluczenia zakażenia ośrodkowego układu nerwowego.
Standardy Medyczne/Pediatria ! 2016 ! T. 13 ! 639-645
SŁOWA KLUCZOWE: ! NEUROINFEKCJA ! ALGORYTM ! STANDARDY ! WYTYCZNE ! NAPAD DRGAWEK
ABSTRACT
Febrile convulsions in children under five are the most common neurological disorder. Diagnostic criteria of febrile seizures include: seizure associated with fever over 38°C, the child’s age between 6 months and 5 years and exclusion of infection of the central nervous system.
During an episode of febrile seizures it is recommended to lay a child in the recovery position on the side, loose clothes, observe the course
and duration of seizures and maintenance and monitoring of vital functions. Emergency treatment of febrile convulsions in a fit involves rectal
administration of diazepam 0.5 mg per kg of body weight or by the intravenous at a dose of 0.2-0.3 mg/kg. The use of antipyretics in a fit of febrile seizures has only an impact on the alleviation of symptoms secondary to elevated body temperature. Lowering the body temperature can
be achieved by the use of both physical methods and pharmacological treatment. Nowadays there are two safe and effective antipyretic drugs:
paracetamol and ibuprofen. Patients with a very high and life – threatening fever should be treated with a second – line drug – metamizol,
at a dose of 1-2 mg/kg. The dose of paracetamol administered orally is 10-15 mg/kg (not to exceed 90 mg/kg/day), whereas rectally in a dose
of 25-30 mg/kg up to 150 mg/kg/day. Ibuprofen in children is used at a dose of 7-10 mg/kg, without exceeding the maximum daily dose of
30 mg/kg/day. The most important objective diagnosis of febrile seizures is to determine their nature, because simple febrile seizures do not
require enhanced diagnostics, and only exclude infection of the central nervous system.
Standardy Medyczne/Pediatria ! 2016 ! T. 13 ! 639-645
KEY WORDS: ! NEUROINFECTION ! ALGORITHM ! STANDARDS ! GUIDELINES ! SEIZURE
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA
2016
T. 13
639-645
639
prace poglądowe
8%/21,- /)%D9!,)1. 6 >!-.9- +D ?2=9!:V9-.= 13+4:C6=D93L +9;)%!.?-.L ?.6%)*)/-9!?3L[ >)439!D
XU\] >!-.9- 1 1-.,6 )> $& L&N& >) R *24& TE2V9-1. !%)!6L-.?-. L.9;2?-!L6 C)1+4212?-2 - ?21%)471 >%/21., /)%D9!,)139; C)!12*2 ?2 -9;
+,64.9!?. )C2?)12?-. - !2C)G-./2?-. -L 1 C%!3+!E)V9-& 8%/21,- C)1+42=D 1 13?-,6 13E2>)12?-2 G-).*.,4%39!?./) 1 4,2?9. ?.%1)1.=& ^.V*13E2>)12?-. )G.=L6=. 92ED ,)%: L7!/6' L71-L3
1719!2+ ) ?2C2>!-. 6)/7*?-)?3L ! 64%24D C%!34)L?)V9-& ^.V*- ?24)L-2+4 13E2>)12?-. )/%2?-9!2 +-: >) C.1?./) )G+!2%6' L71-L3 ) ?2C2>!-.
)/?-+,)13L"U\&
_-.=+9.L' ,47%. =.+4 )>C)1-.>!-2*?. !2 C)1+4212?-. >%/21., /)%D9!,)139;' =.+4 +6G+42?9=2 9!2%?2
1 V%7>L7!/)1-6& ^.= C)>+421)1. Z6?,9=. 4) ,)?4%)*2 %69;71 V1-2>)L39;' ,)?4%)*2 ?2+4%)=6 - 13412%!2?-2 >)C2L-?3& Q!3??-,-.L >)>24,)1) 1CE312=D93L ?2 /.?.%)12?-. >%/21., /)%D9!,)139;
=.+4 +4%6,46%2*?2 ?-.>)=%!2E)VS 4./) )G+!2%6' +4D>
+,E)??)VS >) 13+4:C)12?-2 4./) %)>!2=6 !2G6%!.F
1 ?2=LE)>+!39; /%6C29; 1-.,)139;5&
(%7/ >%/21,)13 >*2 4.LC.%246%3 !L-.?-2 +-: 1%2!
! %)!1)=.L - >)=%!.12?-.L 4,2?,- L7!/)1.= 9!E)1-.,2& J*69!)1D %)*: 1 43L C%)9.+-. )>/%312=D
?.6%)4%2?+L-4.%3 - -9; %.9.C4)%3& _7!/ !>%)1./)
>)%)+E./) 9!E)1-.,2 !21-.%2 +42G-*?. L.9;2?-!L3
C)G6>!2?-2 - ;2L)12?-2 >)9-.%2=D939; >) ?-./) G)>W971& T!%)+4 4.LC.%246%3 9-2E2 C)1)>6=.'
N. 1 L7!/6 62,431?-2=D +-: C%)9.+3 !2G.!C-.9!2=D9. C%!.> ?2>L-.%?3L- 13E2>)12?-2L- G-).*.,4%39!?3L-' ,47%. C)>?)+!D C%7/ >%/21,)13 >*2 4.LC.%246%3& I,%.+ C%!3C2>2=D93 ?2 C-.%1+!. *242 N39-2
9;2%2,4.%3!6=. +-: G6%!*-13L - ?-.%71?)L-.%?3L
>)=%!.12?-.L C%!.,2W?-,71 1 L7!/6& T+,64., !2G6%!.F %71?)12/- 4%2?+L-4.%71 - C%!3 G%2,6 >)=%!2E)V9- L.9;2?-!L71 4.%L)%./6*29=- @,47%. C)*./2=D ?2 G%2,6 L)N*-1)V9- !1-:,+!.?-2 L.42G)*-!L6
,)L7%,)1./) 1 ),%.+-. 1!%2+42=D9.= 4.LC.%246%3
9-2E2B L)N. >)9;)>!-S >) /.?.%)12?-2 13E2>)12F'
,47%. ,*-?-9!?-. L2?-Z.+46=D +-: 13+4DC-.?-.L >%/21.,& ` 13N.= 13L-.?-)?39; C)1)>71 >%/21,- /)%D9!,)1. C%)+4. 13+4:C6=D G2%>!) 9!:+4) - ?-. 13L2/2=D C)/E:G-)?.= >-2/?)+43,-& 52=12N?-.=+!3L
9.*.L =.+4 ),%.V*.?-. 9;2%2,4.%6 >%/21.,' C)?-.12N =.>3?-. >%/21,- /)%D9!,)1. !E)N)?. 13L2/2=D
%)!+!.%!)?.= >-2/?)+43,- 1 12%6?,29; +!C-42*?39;'
)%2! 13,*69!.?-. -?Z.,9=- )V%)>,)1./) 6,E2>6 ?.%1)1./)' ,47%2 =.+4 !2,2N.?-.L !2/%2N2=D93L N39-6O&
()?-.12N )> 1-.*6 *24 ?-. C)1+42E3 ?)1. 13439!?. 2?- 4.N 2,462*-!29=. =6N -+4?-.=D939; +9;.L2471 %)!C)!?212?-2 !2G6%!.?-2' ?2>2* C)>+421: >) C)+4:C)12?-2
>-2/?)+439!?./) 6 >!-.9- ! >%/21,2L- /)%D9!,)13L- +42?)1-D !2*.9.?-2 AL.%3,2F+,-.= A,2>.L-- (.>-24%-- @AL.%-92? A92>.L3 )Z (.>-24%-9+' AA(B
640
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA
2016
T. 13
639-645
GŁÓWNE TEZY
1. Brak wytycznych dotyczących postępowania terapeutycznego w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie
przedszpitalnym i wczesnoszpitalnym.
2. Zaproponowanie schematu postępowania w drgawkach
gorączkowych u dzieci na etapie przedszpitalnym i wczesnoszpitalnym z uwzględnieniem zaleceń Polskiego Towarzystwa Neurologów Dziecięcych i wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji (European Pediatric Life Support,
EPLS).
! "##$ %&' ()*+,-./) 0)12%!3+412 5.6%)*)/71 8!-.9-:939; )%2! <%343=+,-./) 0)12%!3+412 (.>-24%39!?./) @<%-4-+; (.>-24%-9 A++)9-24-)?B ! "##" %&
8) ,%34.%-71 %)!C)!?219!39; >%/21., /)%D9!,)139; 1.>E6/ !2*.9.F ()*+,-./) 0)12%!3+412 5.6%)*)/71 8!-.9-:939; @)C%29)12?39; C)>9!2+ )G%2> HH
I/7*?)C)*+,-9; 8?- 5.6%)*)/-- 8!-.9-:9.= 1 J%2,)1-. "K L2=2 "##$ %&B !2*-9!2 +-:M
?2C2> >%/21,)13 !1-D!2?3 ! /)%D9!,D C)13N.=
OKPQ'
1-., >!-.9,2 L-:>!3 $& L&N& 2 R& %&N&'
13,*69!.?-. !2,2N.?-2 6,E2>6 ?.%1)1./)&
5-. C)1-??) +-: %)!C)!?212S >%/21., /)%D9!,)139;
6 >!-.9-' 6 ,47%39; 6C%!.>?-) 13+4:C)12E3 ?2C2>3
G.!/)%D9!,)1.& ()13N+!. ,%34.%-2 %)!C)!?219!. C%)C)?6=D %71?-.N <%343=+,-. - AL.%3,2F+,-. 0)12%!3+41) (.>-24%39!?.6-10&
T3%7N?-2 +-: >%/21,- /)%D9!,)1. C%)+4. - !E)N)?.&
8%/21,- /)%D9!,)1. C%)+4. 9;2%2,4.%3!6=D +-: ?2C2>.L >%/21., 6)/7*?-)?39; 4)?-9!?)U,*)?-9!?39;&
0%12=D )?. ?-. >E6N.= ?-N "R L-? - ?-. C)142%!2=D +-:
1 9-D/6 >)G3& 524)L-2+4 >%/21,- /)%D9!,)1. C%)+4.
C*6+ 9;2%2,4.%3!6=D +-: 1-:9.= ?-N " ?2C2>.L >%/21., 6)/7*?-)?39; 1 9-D/6 >)G3' 2 1 G2>2?-6 ?.6%)*)/-9!?3L 1 ),%.+-. L-:>!3?2C2>)13L ?-. +41-.%>!2
+-: ?-.C%21->E)1)V9-& 8%/21,- /)%D9!,)1. !E)N)?.'
1 )>%7N?-.?-6 )> >%/21., /)%D9!,)139; C%)+439;
C*6+' 4%12=D >E6N.= ?-N "R L-? *6G C)142%!2=D +-:
1 9-D/6 >)G3 1 4%2,9-. " .C-!)>6 /)%D9!,)1./) GD>W
4.N L2=D C)+42S >%/21., )/?-+,)139;X'""&
()+4:C)12?-. >-2/?)+439!?. 6 >!-.9,2 ! >%/21,2L/)%D9!,)13L- C%)+43L- C)1-??) 1 C-.%1+!.= ,)*.=?)V9- C)*./2S ?2 6+42*.?-6 C%!39!3?3 /)%D9!,-& Y)+C-42*-!29=2 ?-. =.+4 ,)?-.9!?2' 9;3G2 N. 13+4:C6=D )G=213 +6/.%6=D9. ?.6%)-?Z.,9=: 9!3 -??. +9;)%!.?-2
L)/D9. C%!.G-./2S ! ?2C2>2L- >%/21., @9) 43L +2L3L 13,*69!2 %)!C)!?2?-. >%/21., /)%D9!,)139;B'
?-. L2 L)N*-1)V9- +3+4.L2439!?.= )G+.%129=- >!-.9,2 *6G +42? ,*-?-9!?3 >!-.9,2 G6>!- 1D4C*-1)V9-& 524)L-2+4 >!-.9- C) ?2C2>!-. >%/21., !E)N)?39; ?2*.N3
;)+C-42*-!)12S 1 9.*6 C%!.C%)12>!.?-2 C)+4:C)12?-2
>-2/?)+439!?./) 13,*69!2=D9./) *6G C)41-.%>!2=D9./) %)!C)!?2?-. >%/21., /)%D9!,)139;& T 43L 9.*6 ?2*.N3 L&-?& !.G%2S +!9!./7E)13 131-2> %)>!-??3
prace poglądowe
Pierwszy lub kolejny napad drgawkowy u dziecka wystąpił
w wieku 6 mies.-5 lat w czasie gorączki
Należy ustalić, czy spełnione są następujące kryteria:
- gorączka powyżej 38°C
- uogólnione drgawki toniczno-kloniczne
- drgawki trwające krócej niż 15 min
- nie ma innej choroby OUN, a zwłaszcza neuroinfekcji
- nie było wcześniej napadów bezgorączkowych
TAK
-
Rozpoznaj drgawki gorączkowe proste
Zastosuj odpowiednie postępowanie
-
Wiek powyżej 12 mies.
Stan ogólny dziecka dobry
NIE
-
Nie rozpoznawaj drgawek gorączkowych
prostych
Zastosuj odpowiednie postępowanie
NIE
Skieruj na oddział pediatryczny
TAK
Dalsze postępowanie
w domu chorego dziecka
RYC. 1 Standard postępowania w drgawkach gorączkowych prostych4
- 9;)%)G)13 )%2! C%!.C%)12>!-S >),E2>?. G2>2?-.
C%!.>L-)4)1. @Ryciny 1 - 2)"'"XU"\&
T G2>2?-6 C)>L-)4)13L ?2*.N3 C)+!6,-12S +3LC4)L71 1+,2!6=D939; ?2 4)9!D9D +-: -?Z.,9=:' ,47%2
L)N. G3S C%!39!3?D /)%D9!,-' 2 42,N. 6+42*-S 9;2%2,4.% )G=2171 C)C%!.>!2=D939; 13+4DC-.?-. >%/21.,'
C%!.G-./ ?2C2>6 >%/21,)1./) @L)%Z)*)/-2 - 9!2+
4%12?-2 >%/21.,[ 9!2+' =2,- 6CE3?DE C)L-:>!3 13+4DC-.?-.L /)%D9!,- 2 >%/21,2L-[ +42? V1-2>)L)V91 9!2+-. ?2C2>6[ )G=213' =2,-. 13+4DC-E3 C) .C-!)>!-.B& T %2L29; 131-2>6 %)>!-??./) ?2*.N3 !1%79-S
612/: ?2 13+4:C)12?-. 9;)%7G ?.6%)*)/-9!?39; 9!3
L.42G)*-9!?39;' 612%6?,)12?39; /.?.439!?-.' ,47%. L)/D C%!.G-./2S ! ?2C2>2L- >%/21.,' C)> 612/:
?2*.N3 4.N 1!-DS L)N*-1)VS %)>!-??./) 13+4:C)12?-2
+,E)??)V9- >) >%/21., /)%D9!,)139;O'R&
(%!.G-./ G2>2?-2 C%!.>L-)4)1./) C)1-??) +-: 6,-.%6?,)12S +!9!./7*?-. ?2 )9.?: +42?6 )/7*?./)' C)L-2% C2%2L.4%71 N39-)139;' )G.9?)VS )G=2171
)C)?)139;[ ?2*.N3 C%!.C%)12>!-S >),E2>?D )9.?:
?.6%)*)/-9!?D 1 9.*6 13,*69!.?-2 )G.9?)V9- )G=2171 )/?-+,)139; - 6G34,)139;O'R&
<%2, =.+4 =.>?)!?29!?39; !2*.9.F >)439!D939;
L-.=+92 C)L-2%6 4.LC.%246%3 6 >!-.9,2& `. 1!/*:>6 ?2 2,462*?. )/%2?-9!.?-2 +C%!:4)1. 13?-,2=D9.
-
Gorączka powyżej 38°C
Drgawki ogniskowe
Drgawki trwające 15 min lub dłużej
Nie było dotychczas napadów bezgorączkowych
Nie rozpoznajesz neuroinfekcji lub innej, określonej
przyczyny drgawek
TAK
Rozpoznaj drgawki
gorączkowe złożone
Zastosuj leczenie doraźne drgawek,
jeśli jeszcze trwają
Skieruj na oddział pediatryczny
RYC. 2 Standard postępowania w drgawkach gorączkowych
złożonych4
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA
2016
T. 13
639-645
641
prace poglądowe
! C%!.+E2?., .C->.L-)*)/-9!?39; @C%.Z.%)12?3 C)L-2% G.!>)43,)13B' 1C%)12>!.?-. !2,2!6 6N312?-2
C%!3%!D>71 C)L-2%)139; !21-.%2=D939; !1-D!,- %4:9- @4.%L)L.4%3 !21-.%2=D9. %4:S L.42*-9!?DB 13,)%!3+46=. +-: 4. L-.=+92 C)L-2%6' ,47%. !2*.92 C%)>69.?4
+C%!:46 @),)*-92 9!)E)12' +,%)?-)12B& T 12%6?,29;
C%293 !.+C)E71 %24)1?-9412 L.>39!?./) 9!3 4.N -!G3
C%!3=:S *6G +!C-42*?./) )>>!-2E6 %246?,)1./) G%2,
=.+4 L)N*-1)V9- C%)12>!.?-2 +42E39; C)L-2%71 ! C)1-.%!9;?- +,7%3 C29=.?42 9!3 43L G2%>!-.= C)L-2%71
4.LC.%246%3 /E:G),-.=&
T %7N?-9)12?-6 >%/21., /)%D9!,)139; ! -??3L- +9;)%!.?-2L- C%!.G-./2=D93L- ! /)%D9!,D -a*6G
>%/21,2L- C)> 612/: ?2*.N3 G%2S )+4%. 9;)%)G3 -?Z.,93=?. - ?-.-?Z.,93=?. )V%)>,)1./) 6,E2>6 ?.%1)1./) @L&-?& !2C2*.?-. )C)? L7!/)1)U%>!.?-)139;'
!2C2*.?-. L7!/6B' )+4%D .?9.Z2*)C24-:' !.+C7E b.3.c2'
d-bef @!.+C)E3 C2>29!,)1. !1-D!2?. ! -?Z.,9=D /)%D9!,)1DB' 2 42,N. 9;)%)G3 L.42G)*-9!?.' !2G6%!.?-2 .*.,4%)*-4)1. - -??.\&
T G2>2?-6 g!3,2*?3L 6 >!-.9,2 ! >%/21,2L- - /)%D9!,D ?2*.N3 !1%79-S 612/: ?2 )G=213' ,47%. L)/D +6/.%)12S %)!C)!?2?-. ?.6%)-?Z.,9=-& 52*.ND >)
?-9;M C%!.9!6*-92' V1-24E)1+4%:4' )G=213 C)>13N+!)?./) 9-V?-.?-2 V%7>9!2+!,)1./) @1 43L 613C6,*)?.' 4:4?-D9. 9-.L-: 6 ?-.L)1*D4B' !2G6%!.?-2 V1-2>)L)V9-' )G=213 )C)?)1. @+!431?)VS ,2%,6' )G=21
J.%?-/2 - <%6>!-F+,-./)B' )G.9?)VS !L-2? +,7%?39;
) 9;2%2,4.%!. 13G%)9!3?)13L 9!3 13>E6N)?3 C)1%74
1E)V?-9!,)13 h O +.,&\'"R&
T 4%2,9-. >%/21., /)%D9!,)139; !2*.92 +-: 6E)N.?-. >!-.9,2 1 C)!39=- G.!C-.9!?.= ?2 G),6 @2G3 !2C)G-.9 !29;E3V?-:9-6B' C)*6!)12?-. 6G%2?-2' )G+.%129=:
C%!.G-./6 - 9!2+6 4%12?-2 >%/21., )%2! C)>4%!3L312?-. - L)?-4)%)12?-. C)>+421)139; Z6?,9=- N39-)139;& i.9!.?-. >)%2W?. 1 ?2C2>!-. >%/21., /)%D9!,)139;' ,47%. ?-. 6+4:C6=D +2L)-+4?-. 1 9-D/6
2-O L-?' C)*./2 ?2 >))>G34?-9!3L C)>2?-6 diazepamu 1 >219. j'R L/a,/ L&9& *6G >%)/D >)N3*?D
1 >219. j'XUj'O L/a,/ L&9& A*4.%?2431?-. midazolam +4)+6=. +-: >)N3*?-. 1 >219. j'XUj'O L/a,/
L&9& T C%!3C2>,6 ?2>2* 64%!3L6=D9./) +-: ?2C2>6
?2*.N3 C)+4:C)12S =2, 1 +42?-. C2>29!,)13LXU$'"j'"\&
T 12%6?,29; +!C-42*?39; *.9!.?-. C%!.>E6N2=D939;
+-: >%/21., /)%D9!,)139; )G.=L6=. O .42C3 C)+4:C)12?-2& T C-.%1+!.= ,)*.=?)V9-' 1 C%!3C2>,6 >%/21.,
4%12=D939; ,%79.= ?-N Oj L-?' C)>2=. +-: C)9;)>?.
G.?!)>-2!.C-?& T >%6/-L .42C-.' />3 >%/21,- 4%12=D
)> Oj >) #j L-?' C)>2=. +-: Z.?34)-?:' Z.?)G2%G-42*'
12*C%)-?-2?' i.1.43%29.42L *6G *2,)!2L->& T 4%!.9-L .42C-. k 1 C%!3C2>,6 >%/21., )C)%?39; ?2 *.9!.?-.' 64%!3L6=D939; +-: C)?2> #j L-? l +4)+6=. +-:
*.,- 2?.+4.439!?.11&
<2>2?-2 C%!.C%)12>!)?. 1 ^2C)?-- C%!.! Y-%2G232+;- - 1+C&' )9.?-2=D9. +,64.9!?)VS >-2!.C2L6 C)>2?./) >))>G34?-9!) 6 >!-.9- 1 9.*6 !2C)G-./2?-2
642
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA
2016
T. 13
639-645
?21%)4)L >%/21., /)%D9!,)139;' 13,2!2E3' N. +4)+)12?-. 4./) *.,6 C) .C-!)>!-. >%/21., /)%D9!,)139; !L?-.=+!2 9!:+4)VS ?21%)471& ` ,)*.- G2>2?-2
i2;24 - 1+C&' C)%71?6=D9. +,64.9!?)VS C)>2?./)
L->2!)*2L6 >)?)+)1) - >-2!.C2L6 >)N3*?-. 1 *.9!.?-6 >!-.9- ! >%/21,2L- /)%D9!,)13L-' >)1-)>E3'
N. ?2C2>3 +!3G9-.= 6+4:C)12E3 C) >)N3*?3L C)>2?-6 >-2!.C2L6"$'"m&
IG.9?-. ?-. L2 1+,2!2F >) *.9!.?-2 C%!.1*.,E./) - C%!.%312?./) 1 C%!3C2>,6 C-.%1+!)%2!)139;
>%/21., /)%D9!,)139; C%)+439;& (%!.1*.,E. C)>212?-. Z.?)G2%G-42*6 *6G ,12+6 12*C%)-?)1./) ?-. =.+4
1+,2!2?. !. 1!/*:>6 ?2 G%2, +,64.9!?)V9- >!-2E2?-2 )%2! %3!3,) 13+4DC-.?-2 *-9!?39; +,64,71 6G)9!?39; @E2/)>?2' C%!.L-=2=D92 242,+=2' !29;)12?-2 ;-C.%2,431?.' +.>29=2 *6G 2C24-2' %!2>,) k >.C%.+=2
)>>.9;)12' G%2>3,2%>-2 *6G ;-C)4)?-2B& b71?-.N +4)+)12?-. 439; *.,71 C%)g*2,439!?-. ?-. !L?-.=+!2 13+4:C)12?-2 ?21%)471 >%/21., /)%D9!,)139; )%2!
%3!3,2 %)!1)=6 C2>29!,-R'""&
f4)+)12?-. *.,71 C%!.9-1/)%D9!,)139; 1 ?2C2>!-.
>%/21., /)%D9!,)139; L2 =.>3?-. 1CE31 ?2 !E2/)>!.?-. )G=2171 147%?39; >) C)>13N+!)?.= 9-.CE)43 9-2E2 - !L?-.=+!.?-. >3+,)LZ)%46 !1-D!2?./)
! /)%D9!,D& i.,- 4. ?-. )>/%312=D =.>?2, %)*- 1 C%)g*2,439. >%/21., /)%D9!,)139; 6 >!-.9-& Q) 1-:9.='
1-.*6 264)%71 612N2 1%:9!' N. 6 >!-.9- /)%D9!,6=D939; ?-. ?2*.N3 +4)+)12S *.,71 C%!.9-1/)%D9!,)139;
13ED9!?-. 1 9.*6 )G?-N.?-2 4.LC.%246%3 9-2E2R'""'"R'"K&
0.LC.%246%: 9-2E2 L)N?2 )G?-N2S !2 C)L)9D L.4)>
g!39!?39; - *.9!.?-2 Z2%L2,)*)/-9!?./)& 8) L.4)>
?-.Z2%L2,)*)/-9!?./) )9;E2>!2?-2 ?2*.NDM
!2C.1?-.?-. C%21->E)1./) ?21)>?-.?-2 CE3?2L) 4.LC.%246%!. C),)=)1.='
*.,,-. 6G%2?-. >!-.9,2'
?21-*N2?-. +,7%3 *.4?-D 1)>D C)ED9!)?. ! ?29-.%2?-.L 9-2E2 1-*/)4?3L %:9!?-,-.L @C%!.9-11+,2!2?. 6 >!-.9- )>1)>?-)?39;B'
,DC-.* 1 1)>!-. ) 4.LC.%246%!. ) "UXPQ ?-N+!.= ?-N
4.LC.%246%2 9-2E2 >!-.9,2"'R'"#UXX&
()+4:C)12?-. )9;E2>!2=D9. ?-. 1CE312 ?2 L.9;2?-!L C)>1!/7%!)13 /)%D9!,- - !21+!. C)1-??) G3S
C)C%!.>!)?. !2+4)+)12?-.L *.,71 C%!.9-1/)%D9!,)139;& I9;E2>!2?-. =.+4 =.>3?3L !2G-./-.L' ,47%3 1+C)L2/2 >!-2E2?-. *.,71 C%!.9-1/)%D9!,)139; - )>G-.%2 ?2>L-2% 9-.CE2 ! C)1-.%!9;?- 9-2E2'
9) C%!3+C-.+!2 )G?-N2?-. 4.LC.%246%3 1.1?:4%!?.=
9-2E2"j'"m'XX&
T !2,%.+-. *.9!.?-2 Z2%L2,)*)/-9!?./) /)%D9!,- >),)?2E +-: !?29!?3 C)+4:C& IG.9?-. +4)+6=. +-: X G.!C-.9!?. - +,64.9!?. *.,- C%!.9-1/)%D9!,)1.M paracetamol i !"#$%&'(& n C29=.?471 G2%>!) 13+),)
/)%D9!,6=D939; - 1 C%!3C2>,6 /)%D9!,- !2/%2N2=D9.=
N39-6 @o \"pQB +4)+6=. +-: ! 13G)%6' =2,) *., >%6/-./)
%!646' metamizol 1 >219. "UX L/a,/ L&9&"j'"m'XX'XO'X$&
prace poglądowe
Tabela 1. Standard postępowania w drgawkach gorączkowych złożonych w izbie
przyjęć szpitala pediatrycznego lub w szpitalnym oddziale ratunkowym4,23
Dyskusja
8%/21,- /)%D9!,)1. 6 >!-.9- >)
R& %&N& +D ?2=9!:V9-.= 13+4:C6=D93L !2G6%!.?-.L ?.6%)*)/-9!?3L&
IZBA PRZYJĘĆ/SZPITALNY ODDZIAŁ RATUNKOWY
T C%2,439. !.+C)E71 %24)1?-9412
Jeżeli drgawki jeszcze trwają, podaj:
L.>39!?./) - +!C-42*?./) )>>!-2- diazepam dożylnie w dawce 0,1-0,2 mg/kg m.c. przez 1-2 min lub
E6 %246?,)1./) +42?)1-D -+4)4?3
- midazolam w dawce 0,2-0,3 mg/kg m.c. dożylnie
- tlenoterapia
C%)G*.L - 13!12?-. >*2 C.%+)?.*6
- monitoruj: tętno, ciśnienie tętnicze krwi
L.>39!?./) 1 C)+4:C)12?-6 ! C2- drgawki ustąpiły: oddział pediatryczny
9=.?4.L C.>-24%39!?3L&
- drgawki nie ustąpiły: OIOM
5-.+4.43' 1 ()*+9. )%2! ?2 V1-.9-. >)439;9!2+ ?-. )C%29)12?) 2*Paracetamol =.+4 !1-D!,-.L 2L-?)Z.?)*)13L )%2! /)%34L71 C)+4:C)12?-2 4.%2C.6439!?./) 6 >!-.2,431?3L L.42G)*-4.L Z.?29.43?3 - 29.42?-*->6' 9- ! >%/21,2L- /)%D9!,)13L-' ,47%. L)/E3G3 G3S
2?2*/.43,71 ) !?2?.= ?.Z%)4),+39!?)V9-& (2%29.42- +4)+)12?. ?2 .42C-. C%!.>+!C-42*?3L C%!.! !.+C)L)* ?-. 13,2!6=. >!-2E2?-2 C%!.9-1!2C2*?./) - ?-. E3 %24)1?-9412 L.>39!?./) )%2! ?2 .42C-. 19!.=.+4 )G2%9!)?3 43C)13L >*2 ?-.+4.%)->)139; *.,71 +?)+!C-42*?3L 1 +!C-42*?3L )>>!-2*. %246?,)13L&
C%!.9-1!2C2*?39; @5i(`B >!-2E2?-.L /2+4%)4),+39!- T *-4.%246%!. L)N?2 !?2*.WS =.>3?-. !2*.9.?-2 )G.=?3L' 2 1 >21,29; 4.%2C.6439!?39; @"jU"R L/a,/ L6=D9. C)+4:C)12?-. ! >!-.9,-.L ! >%/21,2L- /)L&9&B =.+4 C)!G21-)?3 >!-2E2?-2 ?.Z%)4),+39!?./)& %D9!,)13L-' ,47%. G3E3 )C%29)12?. 1 *2429; #j&
I> "#KO %& =.+4 !2*.92?3 C%!.! q1-24)1D I%/2?-- 6G-./E./) 1-.,6' G%2, ?24)L-2+4 2,462*?39; !2*.!29=: `>%)1-2 @T)%*> Y.2*4; I%/2?-!24-)?' TYIB 9.F& T+!3+4,-. )G.9?-. >)+4:C?. 2*/)%34L3 >)439!D
- AA( =2,) *., C-.%1+!./) %!646 1 *.9!.?-6 /)%D9!- =.>3?-. C)+4:C)12?-2 1.1?D4%!+!C-42*?./) )%2! >-2,- - G7*6O'R'XO&
/?)+439!?./)& Rycina 3 C%!.>+421-2 C%)C)?)12?3
821,2 C2%29.42L)*6 C)>2?2 >%)/D >)6+4?D 13?)- +9;.L24 C)+4:C)12?-2 1 >%/21,29; /)%D9!,)139;
+- 10-15 m)*+),-./. 9) \U$ /)>!& - ?-. C)1-??2 6 >!-.9- ?2 .42C-. C%!.>+!C-42*?3L 1 !.+C)E29; %2C%!.,%29!2S #j L/a,/ L&9&a>)G:& n >!-.9- 1 1-.,6 4)1?-9412 L.>39!?./) )%2! ?2 .42C-. 19!.+?)+!C-L-:>!3 \& L&N& 2 #& %&N&' ) L2+-. )> \ >) X$ ,/ *.C- 42*?3L 1 +!C-42*?3L )>>!-2*. %246?,)13L *6G -!G-.
+!3' +!3G+!3 )%2! 4%12*+!3 .Z.,4 C%!.9-1/)%D9!,)13 C%!3=:S' )C%29)12?3 ?2 C)>+421-. 13439!?39; e6L)N?2 6!3+,2S C)C%!.! >)6+4?. C)>2?-. C2%29.42- %)C.=+,-.= b2>3 b.+6+93429=- @e6%)C.2? (2.>-24%-9
L)*6 1 r?2+392=D9.=s >219. C)9!D4,)1.= Oj L/a,/ i-Z. f6CC)%4' e(ifB )%2! %.,)L.?>29=- ()*+,-./) 0)L&9& 8))>G34?-9!) 6 >!-.9- C2%29.42L)* C)>2=. +-: 12%!3+412 5.6%)*)/71 8!-.9-:939;& fC)V%7> *.,71
1 >219. 25-30 m)*+),-./. >) "Rj L/a,/ L&9&a C%!.9-1>%/21,)139; +4)+)12?39; 6 >!-.9- ! >%/21>)G:O'R'Xj'XO'X$&
,2L- /)%D9!,)13L- 1 9.*6 C%!.%12?-2 ?2C2>6 +4)0!"#$%&'( 4) C)9;)>?2 ,12+6 C%)C-)?)1./) - ,*2- +6=. +-: )G.9?-. X %.,)L.?>)12?. *.,- ! /%6C3 G.?+39!?3 ?-.+4.%)->)13 *., C%!.9-1!2C2*?3& n >!-.- !)>-2!.C-?M >-2!.C2L 1 C)+429- >))>G34?-9!.= *6G
9- 1 9!2+-. /)%D9!,- -G6C%)Z.? +4)+6=. +-: 1 >219. >)N3*?.= )%2! L->2!)*2L C)>212?3 >%)/D >)N3*?D&
7-10 m)*+),-./.' C%!3 9!3L L2,+3L2*?2 >21,2 f4)+)12?2 1 -??39; ,%2=29; .6%)C.=+,-9; C)+42S
>)G)12 4) 30 m)*+),-./& _2,+3L2*?. +4:N.?-. L->2!)*2L6 C)>212?2 >%)/D >)C)*-9!,)1D *6G >)*.,6 1 +6%)1-93 ,%1- )+-D/2 +-: C) ),& $j L-? )> ?)+)1D =.+4 !2%.=.+4%)12?2' 2*. =.+!9!. ?-.>)+4:C19;E)?-:9-2 +-: ! C%!.1)>6 C),2%L)1./)OUR'Xj'XO'X$&
?2 1 ()*+9.& T 12%6?,29; C)!2+!C-42*?39; ?2=T .42C-. C%!.>+!C-42*?3L 1.!12?. !.+C)E3 %2- C%)+4+!D >%)/D C)>2?-2 >-2!.C2L6 6 >!-.9- 13>2=.
4)1?-9412 L.>39!?./) L2=D ?2=9!:V9-.= ,)?42,4 +-: G3S >%)/2 >))>G34?-9!2& ^.+4 4) >)+4:C C%.Z.! >!-.9,-.L =6N C) 6+4DC-.?-6 >%/21.,& A?2*)/-9!- %)12?3' +!9!./7*?-. />3 4%12 ?2C2> >%/21., /)?-. C29=.?9- 4%2g2=D93 >) +!C-42*?./) )>>!-2E6 %2- %D9!,)139;& 5-. ?2*.N3 ?24)L-2+4 6 >!-.9- C)>9!2+
46?,)1./) +D =6N C) C%!.G343L ?2C2>!-. >%/21., >%/21., /)%D9!,)139; +4)+)12S Z.?)G2%G-42*6 !.
/)%D9!,)139; k 1719!2+ ?-. L2 1+,2!2F >) +4)+)- 1!/*:>6 ?2 =./) >E6/- ),%.+ >!-2E2?-2 - *-9!?. +,6412?-2 *.,71 C%!.9-1>%/21,)139;& TE2V9-1. C)+4:- ,- 6G)9!?.& T 9.*6 !12*9!2?-2 /)%D9!,- +4)+6=. +-:
C)12?-. C)1-??) )G.=L)12S >-2/?)+43,:' *.9!.?-. X 6!?2?. !2 ?2=G2%>!-.= G.!C-.9!?. *.,-' 4=& C2%29.-?Z.,9=-' G:>D9.= C%!39!3?D >%/21., /)%D9!,)139;' 42L)* - -G6C%)Z.?& T C%!3C2>,6 /)%D9!,- !2/%2N2=D)%2! *.9!.?-. C%!.9-1/)%D9!,)1. - +42E.' 9-D/E. L)- 9.= N39-6 )%2! )C)%?)V9- ?2 -??. *.,- C%!.9-1/)%D9!?-4)%)12?-. 4.LC.%246%3 9-2E2 @Tabela 1B& I/%)L- ,)1. 6 >!-.9- C)13N.= O& %&N& +4)+6=. +-: L.42L-!)*26&
?D %)*: )>/%312 %71?-.N .>6,29=2 %)>!-971 1 !2,%.- T C)+4:C)12?-6 ! >!-.9,-.L 1 +42?-. ?2/E./) !2/%)N.?-2 N39-2 *6G !29;)%)12?-2 ?2 .42C-. C%!.>+-. 6>!-.*2?-2 C-.%1+!.= C)L)93 1 9!2+-. ?2C2>6"'X&
+!C-42*?3L - 19!.+?)+!C-42*?3L ?2=12N?-.=+!D %)*:
)>/%312 C)>4%!3L312?-. - L)?-4)%)12?-. C)>+42-
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA
2016
T. 13
639-645
643
prace poglądowe
DRGAWKI GORĄCZKOWE
Jeśli napad drgawek gorączkowych ustąpił
Jeśli napad drgawek gorączkowych trwa
Badanie ABCD
A (ocena drożności dróg oddechowych)
Stabilizuj i utrzymuj drożność dróg oddechowych
B (ocena układu oddechowego)
RR – częstość oddechów
TV – objętość oddechowa
WOB – wysiłek oddechowy
Natlenienie (sinica, bladość, SpO2 )
Pozycja bezpieczna na boku, poluzuj ubranie
Obserwuj napad i czas jego trwania
W stanie zagrożenia życia uzyskaj dostęp dożylny lub doszpikowy
Podaj:
− diazepam: doodbytniczo w dawce 0,5 mg/kg m.c. lub
dożylnie w dawce 0,2-0,3 mg/kg m.c.
lub
− midazolam dożylnie w dawce 0,2-0,3 mg/kg m.c.
Tlenoterapia bierna lub czynna
C (ocena układu krążenia)
HR – częstość rytmu serca
BP – ciśnienie tętnicze krwi
Objętość tętna (amplituda tętna)
Perfuzja obwodowa (CRT, temperatura ciała,
ciśnienie rozkurczowe)
Ponowny napad
drgawek
gorączkowych
Hospitalizacja
D (ocena neurologiczna) – GCS, ocena źrenic,
glikemia, siła mięśniowa
Temperatura ciała powyżej 38°C podaj: paracetamol w dawce 10-20 mg/kg m.c. lub ibuprofen w dawce 7-10 mg/kg m.c.
W gorączce opornej na leczenie podaj lek drugiego rzutu: metamizol w dawce 1-2 mg/kg m.c.
Uzyskaj dostęp donaczyniowy
Re – ocena dziecka (ABCD)
Monitoruj: RR, SpO2 , HR, BP, CRT, temperaturę ciała
Kontynuuj tlenoterapię
RYC. 3 Proponowany schemat postępowania w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie przedszpitalnym i wczesnoszpitalnym
1)139; Z6?,9=- N39-)139; )%2! C%21->E)1) C%!.C%)12>!)?. G2>2?-. ! !2,%.+6 L.>39!?39; 9!3??)V9%246?,)139; @G2>2?-. A<Q8B& n >!-.9- ! >%/21,2L- /)%D9!,)13L- 1 C)+4:C)12?-6 ?2*.N3 61!/*:>?-S 9-D/E. L)?-4)%)12?-. 4.LC.%246%3 9-2E2 - C%21->E)1. *.9!.?-. Z2%L2,)*)/-9!?. ! !2+4)+)12?-.L
4*.?)4.%2C--&
644
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA
2016
T. 13
639-645
dr n. o zdr. Krystyna Gontko-Romanowska
Zakład Medycyny Ratunkowej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
60-355 Poznań, ul. Przybyszewskiego 49
[email protected]
prace poglądowe
Autorstwo manuskryptu:
Krystyna Gontko-Romanowska - opracowanie koncepcji
badania/pracy naukowej, zestawienie danych, napisanie artykułu, merytoryczna recenzja artykułu,
Zbigniew Żaba - opracowanie koncepcji badania/pracy naukowej, zestawienie danych, napisanie artykułu, merytoryczna recenzja artykułu,
Barbara Steinborn - opracowanie koncepcji badania/pracy
naukowej, merytoryczna recenzja artykułu, nadzór nad ostateczną wersją artykułu,
Paweł Panieński - napisanie artykułu, merytoryczna recenzja
artykułu, nadzór nad ostateczną wersją artykułu,
Joanna Mitkowska - merytoryczna recenzja artykułu, nadzór
nad ostateczną wersją artykułu,
Michał Szemień - merytoryczna recenzja artykułu, nadzór
nad ostateczną wersją artykułu.
DO ZAPAMIĘTANIA
t Drgawki gorączkowe u dzieci do 5. r.ż. są najczęstszym zaburzeniem neurologicznym.
t Drgawki gorączkowe proste ustępują bez następstw i zazwyczaj nie wymagają diagnostyki szpitalnej.
t Jedynie drgawki gorączkowe złożone wymagają rozszerzonej diagnostyki.
t W przypadku wystąpienia drgawek gorączkowych najważniejsze jest wykluczenie neuroinfekcji oraz innych chorób
przebiegających z drgawkami.
13
Kubicka K, Kawalec W. Pediatria. Warszawa, PZWL 2010;2.
14
Steering Committee on Quality Improvement and Management, Subcommittee on Febrile Seizures American Academy of Pediatrics.: Febrile seizures:
clinical practice guideline for the long-term management of the child with
simple febrile seizures. Pediatrics 2008;121:1281-1286.
PIŚMIENNICTWO
1
15
Maciejasz P. Drgawki gorączkowe u dzieci. Pediatria po dyplomie (wydanie
feverish illness in children younger than 5 years: summary of updated NICE
specjalne, czerwiec) 2008;32-34.
2
Wendorff J. Drgawki gorączkowe – obraz kliniczny, czynniki predysponu-
guidance. BMJ 2013;346:35-37.
16
Wendorff J i wsp. Drgawki gorączkowe. Warszawa, PZWL 2009.
4
Wendorff J. Standardy postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w scho-
Dev 2011;31:414-418.
17
Grygalewicz J. Gorączka u dzieci. Warszawa, PZWL 2009.
6
Jóźwiak S. Postępy w diagnostyce i leczeniu chorób układu nerwowego u dzieci.
Lublin, BiFolium 2000;2.
7
randomized study. BMJ 2000;321:83-86.
18
Sullivan JE, Frick GS, Maxwell LG. Fever and antipyretic use in children.
19
Grygalewicz J. Leczenie gorączki. Medycyna Praktyczna Pediatria
Pediatrics 2011;127:580-587.
Jóźwiak S, Michałowicz R. Neurologia dziecięca w praktyce. Lublin, BiFolium 2001.
8
Mewasingh LD. Febrile seizures. Clinical Evidence (Online) 2008 May:0324.
9
Offringa M, Moyer V. An evidence – based approach to managing sei-
2009;3:121-124.
20
10
kołaja Kopernika 2009.
Rosińska A, Kobielska-Dubiel, Cichy W. Aktualne zasady leczenia przeciwgo-
22
Strange RG, Ahrens RW. Medycyna ratunkowa wieku dziecięcego. Wrocław,
rączkowego u dzieci. Nowiny Lekarskie 2003;72:384-388.
Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neurologów Dziecięcych: Postępowanie
diagnostyczne i terapeutyczne u dzieci z drgawkami gorączkowymi. Medy-
Urban & Partner 2003.
23
Mastrangelo M, Midulla F, Moretti C. Drgawki gorączkowe – aktualne zasady
24
postępowania. Medycyna Praktyczna Pediatria 2015;3:51-60.
12
Tharp
BR.
Treating
febrile
seizures.
Western Journal Medicine
1989;150:569-570.
cyna Praktyczna Pediatria 1999;2:71-73.
11
Kozak W. Geneza gorączki. Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mi-
21
zures associates with fever in children. Western Journal of medicine
2001;175:254-259.
Lahat E, Goldman M, Barr J i wsp. Comparison of intranasal midazolam with
intravenous diazepam for treating febrile seizures in children: prospective
rzeniach układu nerwowego u dzieci i młodzieży. Lublin, BiFolium 2013.
5
Hirabayashi Y, Okumura A, Kondo T i wsp. Efficacy of a diazepam suppository
at preventing febrile seizure recurrence during a single febrile illness. Brain
jące, postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne i prognoza. Neurologia
wieku dziecięcego 2006;14:470-474.
3
Fields E, Chard J, Murphy MS i wsp. Assessment and initial management of
Moreno M, Furtner F. Advice for patients – Febrile seizures in children. Arch
Pediatr Adolesc Med 2009;163:872.
Kacińska E. Drgawki gorączkowe – częsty problem neurologiczny niewy-
25
Krawczyński M. Propedeutyka pediatrii. Warszawa, PZWL 2009.
magający zazwyczaj intensywnego leczenia, ale dokładnej oceny klinicznej.
26
Mrozińska M. Zasady stosowania leków przeciwgorączkowych u dzieci. Lek
Medycyna Praktyczna Pediatria 2004;5:41-49.
w Polsce 2004;10:1-9.
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA
2016
T. 13
639-645
645