1 ABSTRAKTY WYSTĄPEŃ VIII DNI ARABSKIE W ŁODZI dr hab

1 ABSTRAKTY WYSTĄPEŃ VIII DNI ARABSKIE W ŁODZI dr hab

ABSTRAKTY WYSTĄPEŃ
VIII DNI ARABSKIE W ŁODZI
 dr hab. Radosław Bania, UŁ, Wojna w cyberprzestrzeni – przypadek Iranu
Przemiany technologiczne, jakie zachodzą we współczesnym świecie skłaniają
do przyjęcia założenia, że dopiero co rozpoczęty XXI w. należy określić jako wiek
informacji. Dzisiejsze rozwinięte pod względem technologicznym społeczeństwo nie jest
w stanie wyobrazić sobie egzystencji bez szerokiego zastosowania technologii
informacyjnych oraz opartych na komputerach sieciach teleinformatycznych. W dalszej
kolejności również funkcjonowanie infrastruktury krytycznej każdego wysoko rozwiniętego
państwa nie jest możliwe bez zastosowania komputerów.
Sytuacja, w której funkcjonowania danego społeczeństwa jest uzależnione
od czynnika technologicznego w skali niewystępującej w przeszłości, musi być rozpatrywane
dwojako – poprzez pryzmat szans i zagrożeń. W szczególności te ostatnie przejawiają się
w takich negatywnych zjawiskach jak cyberprzestępczość, cyberterroryzm, czy wojna
w cyberprzestrzeni. Cyberprzestrzeń bez wątpienia wkroczyła w obręb zagadnień związanych
z szeroko rozumianym pojęciem bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego. W tym
przypadku możemy mówić, że w odniesieniu do przestrzeni wirtualnej zachodzi opisane
przez B. Buzana i O. Weavera zjawisko sekurytyzacji. Przestrzeń komputerowa staje się
obszarem, w który zostają przenoszone różnego rodzaju konflikty, i który jest
w szczególności otwarty na ataki, skierowane nie tylko przeciwko osobom prywatnym, ale
także przeciwko istotnym elementom infrastruktury krytycznej poszczególnych państw.
Przykładem takiej sytuacji jest atak wirusa komputerowego o nazwie Stuxnet
na oprogramowanie wykorzystywane do sterowania procesami technologicznymi w irańskim
programie nuklearnym. Celem niniejszego opracowania jest analiza konsekwencji tego ataku
dla dalszego rozwoju irańskiego programu nuklearnego, a także ustalenie, w jakim zakresie
może być on uznany za mający związek z szeroko dyskutowanym zjawiskiem, jakim jest tzw.
wojna w cyberprzestrzeni.
 dr Joanna Mikosz, UŁ, Charakterystyka prasy egipskiej
Autorka referatu będzie starała się przybliżyć rynek prasy egipskiej. Ponadto dokona
segmentacji rynku prasy codziennej oraz periodyków. Wystąpienie przybliży zawartość
treściową pism egipskich, a także będzie zawierało informacje nt. ich oprawy graficznej.
Autorka wskaże też, jaką rolę odgrywa reklama (i jakie jest jej miejsce) w gazetach
i periodykach egipskich.
 dr Said Edaich, PO, The Evolution of Moroccan Women Status in the Legal
System. Personal Status of 1957, 1993, 2004 and the Code of Nationality
Numerous institutions and several structures intervene in the process of promotion of
the equality between both sexes, which includes public, private, and international actors.
Central, as well as territorial administrations have the duty to realize the objective of equality
between men and women. Nevertheless, the decentralized administration is not really engaged
in the process, and thus its effectiveness is almost non-existent.
1
 dr Agnieszka Oskiera, UŁ, Stereotyp Araba w świetle badań ankietowych
Referat będzie składał się z dwóch części: pierwszej dotyczącej zagadnień
teoretycznych związanych z pojęciem stereotypu (jego definicje, funkcje, itp.) w ujęciu
socjologicznym i lingwistycznym. Druga część wystąpienia, praktyczna, zostanie poświęcona
badaniom ankietowym nad stereotypem Araba przeprowadzonym wśród Polaków.
 dr Magdalena Lewicka, UMK, Wizerunek cywilizacji europejskiej w Akwam
al-masalik fi ma‘rifat ahwal al-mamalik Hajr ad-Dina at-Tunusiego
Akwam al-masalik fi ma‘rifat ahwal al-mamalik Hajr ad-Dina at-Tunusiego stanowi
doskonały punkt wyjścia do rozważań nad relacjami pomiędzy cywilizacją islamu
a cywilizacją Zachodu oraz postrzeganiem tej ostatniej przez „obcego”. Autor dzieła
formułuje bowiem koncepcje reformatorskie, u których podstaw legło przekonanie, że islam
jest zdolny do przetrwania w obliczu postępu technologicznego. W jego ujęciu religia
muzułmańska da się pogodzić z podstawami współczesnej cywilizacji, jakimi są rozum oraz
solidarność społeczna, więcej nawet – w naukach islamu można odnaleźć korzenie owych
wartości. Początkiem unowocześnienia struktur i instytucji politycznych, społecznych oraz
gospodarczych winno być spotkanie cywilizacyjne pomiędzy kulturą Zachodu a kulturą
muzułmańską.
Omawiane dzieło stanowi analizę cywilizacji muzułmańskiej poprzez analogię
z cywilizacją europejską. Hajr ad-Din mówiąc o cywilizacji arabsko-muzułmańskiej
i odwołując się do cywilizacji greckiej, rzymskiej i europejskiej jest mocno przekonany,
że związek pomiędzy nimi opiera się na rozwoju cywilizacyjnym. W tym kontekście pojawia
się u niego kwestia reformy systemu władzy w krajach arabsko-muzułmańskich oraz
naśladownictwa Zachodu w XIX w. przez społeczeństwo arabskie, dotknięte zacofaniem i
upadkiem. Znaczną część dzieła poświęca wizerunkowi cywilizacji europejskiej podkreślając,
iż u podstaw jej rozwoju legła cywilizacja muzułmańska, którą z kolei charakteryzuje u
szczytu świetności. Przedstawienie przyczyn supremacji europejskiej, a następnie wizerunku
zachodniej cywilizacji jest celowym posunięciem Hajr ad-Dina, prowadzącym do kolejnego
punktu programowego – możliwości adaptowania obcych wzorów do świata arabskomuzułmańskiego bez naruszenia tradycyjnego systemu wartości i norm. Takie rozwiązanie
ma stanowić podstawę unowocześnienia świata arabskiego, przystosowania go do nowych
okoliczności i zagwarantowania rozwoju we wszystkich dziedzinach życia.
 mgr Jerzy F. Kotarba, UJ, Zarys historii relacji dyplomatycznych i
wojskowych Iranu i Omanu w latach 1968-1988 na tle zimnowojennej
rywalizacji mocarstw
Historia dwustronnych relacji dyplomatycznych pomiędzy państwami Zatoki Perskiej,
regionu, który ze względu na swoje położenie i zasoby surowców energetycznych decydował
o bezpieczeństwie Zachodu w obliczu konfrontacji ze Związkiem Radzieckim, nadal czeka na
metodyczną analizę. Dla zrozumienia współczesnych procesów kształtujących politykę
regionalną na szczególną uwagę zasługuje rozwój relacji między Iranem a Omanem, krajami
wspólnie kontrolującymi jedną z najważniejszych dla gospodarki światowej cieśninę Ormuz.
Referat, opracowany w oparciu o źródła perskie, arabskie, brytyjskie i amerykańskie, ma na
celu przedstawienie i wstępną ocenę relacji między Iranem a Omanem (w okresie od
pierwszych kontaktów w 1968 r. i pełnej restytucji stosunków dyplomatycznych w 1971 r. do
2
początku lat 90. XX w. czyli do Pierwszej Wojny w Zatoce i upadku ZSRR). Rozwój
kontaktów dyplomatycznych i wojskowych, głównie za sprawą wspólnego zagrożenia
działalnością ruchów rewolucyjnych wspieranych przez ZSRR i Chiny, nastąpił w latach
1971-1979. Rewolucja Islamska i wybuch wojny iracko-irańskiej szybko przekreśliły szanse
na strategiczne partnerstwo w regionie, ale nie doprowadziły do zerwania wzajemnych relacji.
Pokojowa koegzystencja Iranu i Omanu za rządów Szacha i Ajatollaha Chomeiniego, przy
ogromnej dysproporcji potencjałów gospodarczego, ludnościowego i wojskowego, jest
dobrym przykładem na umiejętne prowadzenie przez mniejszego sąsiada długofalowej
polityki zagranicznej mającej na celu maksymalizację korzyści i minimalizację zagrożeń,
często wbrew polityce sojuszników.
 mgr Katarzyna Kleiber, UAM, Wizerunki szacha na irańskich drukach
wartościowych
Tematem wystąpienia będzie sposób przedstawiania portretów szachów z dynastii
Pahlawich (1925-1979) na irańskich drukach wartościowych (banknotach i znaczkach
pocztowych). Zasadniczą kwestią, którą zamierzam poruszyć, będzie odpowiedź na pytanie,
w jaki sposób i w jakim kontekście przedstawiano wizerunki Rezy Szaha i Mohammada Rezy
na pieniądzach papierowych i walorach filatelistycznych oraz ustalenie, w jaki sposób dobór
motywów towarzyszących podobiznom władców wpływał na propagandową wymowę
poszczególnych irańskich druków wartościowych. Drugim zagadnieniem, które omówione
zostanie mniej szczegółowo, będzie próba określenia, w jakim stopniu wizerunki szachów
na irańskich banknotach i znaczkach pocztowych powielały rozwiązania artystyczne oraz
konstrukcje ideologiczne znane z druków wartościowych z innych krajów, a w szczególności
z państw Bliskiego Wschodu, a na ile cechowały się oryginalnością w tym zakresie.
 mgr Katarzyna Szymczyk, UW, Popkultura narzędziem w rękach młodych
Irańczyków w walce z reżimem Ahmadineżada
Dzięki globalnemu rozprzestrzenianiu się środków masowego przekazu, takich jak
Internet i telefonia komórkowa, wśród młodego pokolenia Irańczyków zrodziła się potrzeba
i chęć czerpania wzorców popkulturowych z zachodnich państw europejskich, nowoczesnych
metropolii azjatyckich, a nawet Stanów Zjednoczonych. Na przekór muzułmańskim prawom
i obyczajom obowiązującym w Iranie, młodzi ludzie przejmują zachodni styl życia, co daje
się zauważyć w stolicy i innych dużych miastach irańskich. Muzyka, moda, reklamy czy
czasopisma przenikają do kultury muzułmańskiej i na swój sposób stają się wyrazem
sprzeciwu młodych Irańczyków wobec panujących rygorystycznych reguł religijnych.
Dzisiejsi dwudziestoparolatkowie w Iranie chcą żyć na swój sposób – nowocześnie, wolni
od zakazów i nakazów narzucanych przez rząd i przedstawicieli religijnych, pragną mieć
możliwość wyboru, decydowania o własnej egzystencji, o swojej przyszłości. Priorytetem
jest zatem dążenie do funkcjonowania we własnej ojczyźnie pozbawionej barier i kontroli,
ucisku i obyczajowego zniewolenia. Przejawem owych pragnień i celów jest m.in. silna
potrzeba kontaktu z innymi kulturami oraz niejakie upodobnianie się do globalnie panującego
wizerunku młodego człowieka noszącego dżinsy, modną fryzurę, spotykającego się
ze znajomymi w przyjaznej, luźnej atmosferze, słuchającego dowolnej muzyki, mającego
możliwości podróżowania i studiowania bez ograniczeń.
3
 mgr Jakub Gustaw Gajda, WSSM, Afganistan – Iran – Tadżykistan.
Relacje państw perskojęzycznych w 2010 roku
Kultura perska jest dziedzictwem i jednym z fundamentów tożsamości kilku państw
w rejonie Bliskiego i Środkowego Wschodu oraz Azji Centralnej. Również język perski
przez wiele wieków miał na tym obszarze rangę lingua franca, do dziś posiada mocną
pozycję jako język kultury, literatury i handlu. Najsilniejszą więź z „perszczyzną”, również
ze względu na pochodzenie etniczne, zaobserwować można u Irańczyków, Tadżyków i dużej
części mieszkańców Afganistanu.
Na początku XX w. na obszarze świata muzułmańskiego pojawiły się ideologie pannacjonalistyczne, takie jak panturkizm, panarabizm oraz paniranizm. Ich znaczenie i siła
polityczna podlegają ewolucji na przestrzeni dziesięcioleci. Obecna sytuacja geopolityczna
w regionie jest niezwykle skomplikowana. Jeśli chodzi o kraje irańskiego kręgu językowego
i kulturowego, to Afganistan i Tadżykistan można uznać za państwa poszukujące nowej
tożsamości, partnerów i sojuszników w regionie. Tymczasem Iran to państwo mające ambicje
do odgrywania znaczącej roli mocarstwa regionalnego.
W cieniu doniesień medialnych dotyczących dążeń Teheranu do zdobycia broni
atomowej oraz informacji związanych z rozpoczętą w 2001 r. interwencją w Afganistanie
toczy się polityka regionalna, której jednym z istotnych aspektów jest rozwój współpracy
afgańsko-irańsko-tadżyckiej. Czy zjednoczenie pod szyldem Unii Państw Perskojęzycznych
i nawiązanie do potęgi dawnego imperium Achemenidów ma jakiekolwiek perspektywy?
 Martyna Kośka, UŁ, Islam w Azji Centralnej – w krajach dawnego ZSRR
Teren dawnego ZSRR zamieszkuje ponad 60 mln muzułmanów. Islam na tym
ogromnym obszarze jest niezwykle zróżnicowany, co wynika z uwarunkowań historycznych
i kulturowych – przykładowo, w Kazachstanie islam odgrywa dużo mniejszą rolę niż
w położonym na południu Uzbekistanie. W swoim referacie nie tylko wskażę przyczynę
takiego stanu rzeczy, ale także przeanalizuję, w jaki sposób rozpad Sojuszu i wyodrębnienie
się nowych państw wywołały zmiany w podejściu mieszkańców Azji Centralnej do religii
i kwestii wiary. Islam w Azji Centralnej nie jest tym samym islamem, z którym stykamy się
na Bliskim Wschodzie – jest to niemożliwe ze względu na zupełnie inne czynniki zewnętrzne,
które kształtowały te tereny na przestrzeni wieków. Omawiany przeze mnie temat zyskuje
na aktualności w związku z obserwowanym wzrostem wpływu islamu na życie kulturalne,
społeczne i polityczne w Azji Centralnej, czego najlepszym przykładem jest Tadżykistan.
Tego, że islam jest naturalnym elementem tożsamości narodowej, nie udało się zmienić nawet
dążącemu do laicyzacji zdominowanych przez siebie obszarów Związkowi Radzieckiemu.
 mgr Grzegorz Libor UŚ, Muzułmańscy piłkarze a społeczny obraz świata
islamu
Celem wystąpienia „Muzułmańscy piłkarze a społeczny obraz świata islamu” jest
próba wyznaczenia społecznego dystansu dzielącego kraje muzułmańskie i kraje Zachodu
poprzez odwołanie do dyscypliny sportowej, jaką jest współczesny futbol. Punktem wyjścia
będzie teoria Eliasa przytoczona przez Brombergera na łamach „Terrain: revue d’ethnologie
de l’Europe”, zgodnie z którą sport stanowić może obiektywne odzwierciedlenie poziomu
rozwoju danego społeczeństwa. Skoro tak, to międzynarodowe rankingi sportowe, w tym
statystyki FIFA, tworzą użyteczne narzędzie badawcze do opisu i komparatystyki stanu
4
poszczególnych zbiorowości. Ujawnione w ten sposób dysproporcje oscylować będą
w granicach 144-211% przy założeniu wartości bazowej dla państw muzułmańskich – 100%.
Przeprowadzona analiza koncentrować się będzie także na kwestii sportu w społeczeństwach
muzułmańskich z perspektywy obowiązujących tam dogmatów religijnych. Okazuję się,
iż doszło w nich do marginalizacji aspektów religijnych na rzecz sportu, co nie oznacza
jednak zwycięstwa globalizacji w rozumieniu Barbera (McŚwiat).
 mgr Magdalena Zawrotna, UJ, „Globalizacja” języka Internetu a tożsamość
narodowa i religijna młodych Egipcjan
Celem wystąpienia jest analiza powszechnego wśród młodych Egipcjan zjawiska
przełączania kodów językowych pomiędzy dialektem lokalnym a językiem angielskim
w komunikacji online w aspekcie socjo- i pragmalingwistycznym.
Pojawienie się Internetu w Egipcie wpłynęło na zmianę sposobu komunikacji,
co zaowocowało zmianami językowymi, jak: zaburzenie tradycyjnej dyglosji, umocnienie się
dialektu w formie pisanej, osłabienie prestiżu języka literackiego, czy upowszechnienie się
angielskiego w codziennej komunikacji pomiędzy Egipcjanami. W tej nowo powstałej
sytuacji użycie poszczególnych języków/odmian zyskało nowe funkcje.
Internacjonalizacja języka, jako oznaka przyłączenia się Egiptu do „globalnej wioski”,
dotyczy tylko wykształconej klasy społecznej. To wykluczenie jednostek niewykształconych
stwarza zagrożenie pogłębienia przepaści klasowej, blokady przepływu idei, utraty
komunikacji. Nasuwają się również pytania: Czy użycie zapożyczeń i code-switching zawsze
jest wyrazem tendencji unifikacyjnych i prozachodnich? Jakie konsekwencje językowe
ma niechęć względem Zachodu? Czy „globalizacja” języka grozi zatraceniem arabskiej
tożsamości narodowej i religijnej?
Internet jest przestrzenią wyboru, gdzie tendencje globalizacyjne i liberalne
współistnieją na równych prawach z radykalizmami religijnymi i światopoglądowymi. Jak
pokazało doświadczenie arabskiej „wiosny ludów” jest też miejscem budowania świadomości
politycznej. Trendy te znajdują wyraz w wyborze języka i sposobie jego użycia.
Przedmiotem analizy będą teksty pochodzące z portalu Facebook; badanie zostanie
wsparte ankietą przeprowadzoną w grupie młodych Egipcjan korzystających z Internetu.
 mgr Magdalena El Ghamari, AON, Komunikacja międzykulturowa z
perspektywy społeczeństwa Wielkiej Libijskiej Arabskiej LudowoSocjalistycznej Dżamahirijji
Polityka międzykulturowości przez lata była przedmiotem dumy w wielu krajach
Europy. Lecz w ostatnim czasie stała się problemem, z którym rządy wszystkich państw
europejskich nie wiedzą jak walczyć. Właśnie w momencie, gdy na kontynent europejski
dociera kolejna wielka fala nielegalnych emigrantów z Afryki. Na śródziemnomorskiej
wyspie Lampedusa lądują nielegalni imigranci z Afryki Północnej, głównie z ogarniętej
niepokojami Tunezji, Egiptu oraz Libii.
W Europie już wcześniej dawano do zrozumienia, że czas zrewidować politykę
międzykulturowości, słynną „multikulti”, z której Europa przez wiele lat była tak dumna.
W sytuacji coraz większej unifikacji działalności politycznej, gospodarczej i
kulturowej jak i również wzmożonej aktywności militarnej kontakty międzykulturowe
pomiędzy przedstawicielami poszczególnych państw są koniecznością wynikającą ze
wspólnie prowadzonych interesów, konferencji, negocjacji gospodarczych i politycznych czy
też wspólnych działań wojskowych.
5
Znajomość zasad radzenia sobie z barierami kulturowymi, które są nie do uniknięcia
pozwala na skuteczne działanie oraz kontakty interpersonalne ludzi na całym świecie, a tym
bardziej podczas operacji reagowania kryzysowego.
Idea międzykulturowości (ang. Cross Cultural Awaerness) stała się paradygmatem
współczesnego świata. Co za tym idzie operacje reagowania kryzysowego powinny kierować
się zasadami, jakie wyznacza międzykulturowość, w celu zwiększenia efektywności operacji
oraz komunikacji między jej uczestnikami.
Międzykulturowość w operacjach reagowania kryzysowego niesie za sobą możliwość
rozwoju kontaktów interpersonalnych, pomiędzy przedstawicielami różnych cywilizacji,
narodów oraz religii w zakresie militarnym, politycznym oraz społecznym. Aspekt militarny
nabiera w tym wypadku szczególnego znaczenia, bowiem użycie siły we wszystkich
prowadzonych operacjach pociąga za sobą warunek wchodzenia we wzajemne interakcje na
wszystkich płaszczyznach i obszarach aktynowości jej uczestników. Z uwagi na powyższe
założenia w artykule zostanie przedstawiona percepcja komunikacji międzykulturowej z
perspektywy Wielkiej Libijskiej Arabskiej Ludowo – Socjalistycznej Dżamahirijji.
 mgr Jacek Jarmoszko, UAM, Młodoturecka polityka językowa u schyłku
Imperium Osmańskiego i w rodzącej się Republice Tureckiej
Od najdawniejszych czasów język stanowi podstawowe narzędzie manipulacji
społecznej, z czego zarówno w krainach Śródziemnomorza, jak i na Bliskim Wschodzie
zdawano sobie sprawę już w starożytności. Dojrzałą propagandę językową stosowano
z powodzeniem w Achemenidzkiej Persji i Królestwie Kuszanów, chociaż wydaje się,
że wraz z najazdem pustynnego ludu w VII w. i wyniesieniem islamu do rangi spoiwa między
podbijanymi grupami etnicznymi, kwestie językowe oddaliły się na dalszy plan.
Odrodzenie propagandy językowej obserwujemy m.in. w dwudziestowiecznej
Anatolii, która stała się areną starć ostatniego z kalifatów muzułmańskich na Bliskim
Wschodzie i nacjonalistycznych ruchów antykolonialnych – swoistej „bliskowschodniej
wiosny ludów”, w wyniku której Imperium Osmańskie podzielone zostało na szereg
niepodległych państw. Usilne pragnienie poszczególnych grup etnicznych i wyznaniowych,
takich jak Grecy, Ormianie, Kurdowie czy Arabowie, do wykrojenia sobie jak największego
kawałka upadającego mocarstwa, stało się głównym paliwem prowadzonej przez
nacjonalistów tureckich polityki mniejszościowej.
Patrząc więc zarówno pod kątem przemian społecznych, jak i językowych,
przełomowym momentem w dziejach Anatolii było dojście tureckich nacjonalistów
do władzy – a co za tym idzie – wchłonięcie wynikającej z podziałów religijnych ideologii
milletów osmańskich przez prężnie rozwijający się nowożytny nacjonalizm. Językowe
reformy Atatürka – wprowadzenie alfabetu łacińskiego na potrzeby języka tureckiego oraz
kolejne zabiegi jego puryfikacji – są tylko jednym, najbardziej znamiennym z przykładów
ingerencji polityki w planowanie języka oraz tożsamości językowej społeczeństwa Turcji.
Przyjrzenie się wszystkim tym czynnikom warunkuje zrozumienie fenomenu współczesnej
wielokulturowej Anatolii.
 mgr Beata Barbara Jurkowska, UŁ, Szanse i zagrożenia akcesji Turcji do
Unii Europejskiej
Turcja rozpoczęła negocjacje akcesyjne z Unią Europejską w dniu 3 października
2005 r. Realna perspektywa przyłączenia do Unii tak dużego kraju jak Turcja, położonego
na peryferiach Europy, w przytłaczającej większości muzułmańskiego, gdzie społecznoekonomiczne warunki są znacznie poniżej średniej europejskiej, wywołuje kontrowersje
6
wśród opinii publicznej krajów należących do UE. Największe zastrzeżenia
co do członkostwa Turcji w Unii Europejskiej budzą doniesienia o łamaniu praw człowieka
i nieprzestrzeganiu zasad demokracji. Do najpoważniejszych zarzutów należą: naruszanie
wolności słowa, dyskryminacja kobiet, nieprzestrzeganie praw mniejszości etnicznych,
ograniczanie praw człowieka czy też arbitralne aresztowania oraz odmawianie prawa
do uczciwego sądu. Turcja jest pod tym względem od wielu lat oceniana przez różne
środowiska zarówno zachodnie, jak i tureckie. Wydawanie tego typu osądów stało się
częstsze na początku lat 90. XX w., a więc w momencie, gdy Turcja zintensyfikowała swoje
starania o członkostwo w Unii. Problem praw człowieka i ludności kurdyjskiej to jedne
z najważniejszych, a zarazem najbardziej drażliwych aspektów integracji Turcji z UE,
mimo że perspektywa członkostwa w Unii znacznie przyspieszyła wprowadzanie zmian
w tureckim prawie. Można powiedzieć, iż Turcja przechodzi „cichą rewolucję”, nawet jeśli
tempo tego procesu jest wolne i na efekty zarówno wewnątrz kraju, jak i na zewnątrz trzeba
będzie poczekać.
 Krzysztof Władysław Kaźmierczak, UŁ, Wolności wyrażania opinii w
Turcji i jej międzynarodowa ochrona na gruncie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka
Konstytucja Turcji z roku 1982 w artykułach 25, 26, 27 i 28 gwarantuje wszystkim
obywatelom wolność myśli i opinii oraz wolność ich wyrażania i upowszechniania. Pomimo
powyższych gwarancji faktyczne egzekwowanie praw często jest ograniczane, szczególnie
w kontekście ludności kurdyjskiej. Przykładem jest tutaj szeroko interpretowane prawo,
zakazujące wypowiedzi dotyczących obrażania pamięci Mustafy Kemala Atatürka,
tj. niejednokrotnie dyskutowany artykuł 301 tureckiego kodeksu karnego sprzed zmiany,
penalizujący różnie rozumiane przypadki obrażania państwa tureckiego czy używania słowa
„Kurdystan” przez niektórych dziennikarzy.
Druga część wystąpienia poświęcona będzie omówieniu skutków stosowania w Turcji
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Na gruncie
tejże Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał ponad 100 orzeczeń dotyczących złamania
przez Turcję artykuł 10. Konwencji, gwarantującego wolność wyrażania opinii. Nacisk
instytucji europejskich wpłynął także m.in. na zmianę artykuł 301 w roku 2008 i ograniczenia
możliwości ścigania na jego gruncie do szczególnych przypadków, wymagających zgody
ministra sprawiedliwości.
 Natalia Agnieszka Hapek, UW, Historia powstania i zarys systemu
prawnego Arabii Saudyjskiej
System prawny Arabii Saudyjskiej jest nierozerwalnie związany z islamem i historią
najnowszą Półwyspu Arabskiego. Aby móc go scharakteryzować, należy przeanalizować
okoliczności, w jakich narodziło się państwo saudyjskie i wyzwania, jakie przed nim stanęły.
Niniejszy referat obejmuje zarys historii saudyjskiego prawodawstwa od lat 20. XX w.
(tj. od okresu drugiego emiratu rijadzkiego, poprzedzającego powstałe w 1932 r. Królestwo
Arabii Saudyjskiej) do czasów współczesnych, opis podziału administracyjnego kraju
i kształtu samorządu terytorialnego, a także opis trójpodziału władz, wynikający z przepisów
Ustawy Zasadniczej.
Ponadto referat omawia kształt i zadania Rady Konsultacyjnej, najważniejsze ustawy,
a także najnowsze zmiany w saudyjskim systemie prawnym, wprowadzane przez obecnego
władcę, króla Abdullaha (zasiadającego na tronie od roku 2005). Istotnym punktem reform
7
jest odnowa saudyjskiego sądownictwa, zapoczątkowana dekretem królewskim
z 1 października 2007 r.
Od objęcia władzy przez króla Abdullaha w saudyjskim systemie prawnym zachodzą
coraz większe zmiany mające na celu pogodzenie ściśle przestrzeganego szariatu
z wymogami stawianymi przez nowoczesny świat. Idea zróżnicowania gospodarki
i zmniejszenia ekonomicznej zależności państwa od dochodów z ropy wymaga usprawnienia
procesu szkolenia zawodowego oraz rozwoju nauki i technologii, co z kolei stwarza
konieczność osłabienia wpływu uczonych muzułmańskich na system szkolnictwa i system
prawny. Niesie to ze sobą nowe wyzwania.
 mgr Damian Kokoć, UAM, Relacja między religią a filozofią w Traktacie
rozstrzygającym Awerroesa
Awerroes zaliczany jest nie tylko do najwybitniejszych myślicieli muzułmańskich,
lecz również do najważniejszych filozofów okresu średniowiecza. Był wielkim komentatorem
dzieł Arystotelesa, ale i autorem oryginalnego systemu filozoficznego. W swojej działalności
intelektualnej podejmował wiele różnych zagadnień – od metafizycznych, przez myśl
polityczną, po medycynę czy prawo. Jednym z problemów, które rozważał było pytanie
o naturę relacji, jaka zachodzi między religią a filozofią. Problem ten tworzy oś jednego
z jego głównych dzieł zatytułowanego „Traktat rozstrzygający”.
„Traktat rozstrzygający” stanowi element polemiki z Al-Ghazalim, w której Awerroes
broni wartości poznania filozoficznego. W dziele tym wykazuje, że znajomość filozofii jest
niezbędna przy studiowaniu prawa wynikającego z objawienia. Uważa on, że wszelkie
wątpliwości można przezwyciężyć za pomocą rozumowania opartego na sylogistyce.
Awerroes broni tezy, że filozofia i prawo, a co za tym idzie i religia, są ze sobą związane.
Korelacja między nimi wynika z tego, że dążą one do wspólnego celu, którym jest prawda.
Według tego andaluzyjskiego myśliciela, prawda jest dostępna dla wszystkich, ale na różne
sposoby. Dokonuje on hierarchizacji sposobów poznawania rzeczywistości, a na jej szczycie
umieszcza metodę stosowaną przez filozofię. Twierdzenie to zaowocowało sformułowaniem
przez czternastowiecznych awerroistów łacińskich tzw. „doktryny podwójnej prawdy”.
 mgr Błażej Cecota, UŁ, Stosunki kalifatu umajjadzkiego z Chazarami oraz
dynastią Tang, a wojny arabsko-bizantyńskie w pierwszej połowie VIII w.
Wynik wojen arabsko-bizantyńskich w pierwszej połowie VIII w. ustalił granice
pomiędzy chrześcijaństwem a islamem na następne dwieście pięćdziesiąt lat. Oblężenie
Konstantynopola w latach 717-718, istotny element tych wojen, przedstawiane jest przez
bizantynistów jako wydarzenie mające niebagatelne znaczenie dla rozwoju historii
Śródziemnomorza (znacznie większe niż znana bitwa pod Poitiers z 732 r. pomiędzy
Frankami a muzułmanami). W badaniach nad tym starciem zbrojnym nie rozważano jednak
dotychczas, jaki wpływ na jego wynik miały ówczesne stosunki kalifatu umajjadzkiego
z państwem chazarskim na Kaukazie oraz działania wojsk arabskich na obszarze Azji
Centralnej.
W niniejszym referacie przeanalizuję wpływ, jaki miał podział sił na różnych
kierunkach arabskiej ekspansji na wynik wojen z Bizancjum. Rozpatrzę także zagadnienie
znaczenia zawiązywania sojuszy pomiędzy Konstantynopolem a kaganatem chazarskim
dla powstrzymania muzułmańskich najazdów. Naświetlenie międzynarodowego tła oraz
przeanalizowanie wydarzeń niezwiązanych z obszarem śródziemnomorskim pozwoli lepiej
zrozumieć, dlaczego armie islamu zostały zatrzymane pod murami Konstantynopola,
a następnie, kilkanaście lat później, rozbite pod Akroinon. Umożliwi także osiągnięcie
8
szerszej perspektywy w badaniach nad tymi zmaganiami, skupionymi dotychczas
na wymiarze starć bezpośrednich pomiędzy dwoma uniwersalnymi imperiami – bizantyńskim
i muzułmańskim.
 Andrzej Stopczyński, UŁ, System edukacji muzułmańskiej w Rosji
Swoboda wyznania i kultu religijnego była jednym z ważniejszych elementów
pieriestrojki, a więc jednym z kierunków w rozwoju ZSRR na przełomie lat 80. i 90. XX w.
Odrodzenie się tradycyjnych religii, w tym islamu, na obszarze dzisiejszej Rosji postawiło
przed społecznością muzułmańską zupełnie nowe wyzwania, m.in. możliwość stworzenia
własnego systemu edukacji.
W czasach władzy sowieckiej zapotrzebowanie na duchowne i nauczycielskie kadry
zaspokajała znajdująca się w uzbeckiej Bucharze medresa Mir-Arab oraz Taszkencki Instytut
im. Immama al-Buhariego. Obecnie najlepsze muzułmańskie ośrodki kształcenia wyższego
znajdują się w Kazaniu i Ufie. W obydwu tych miastach funkcjonują szkoły wyższe, które –
jak w większości przypadków – zostały powołane przy wsparciu głównych organizacji
muzułmańskich. W Moskwie działa natomiast Moskiewski Uniwersytet Islamski.
System edukacji muzułmańskiej, który od początku lat 90. przeżywa bardzo szybki
rozwój, nie jest pozbawiony wad i wymaga nieustających reform, gdyż otoczenie, w jakim
musi działać, jest niezwykle dynamiczne. Najgłośniejsze projekty reform szkolnictwa
muzułmańskiego wypływają właśnie z Moskwy. Od roku 2000 problemami edukacji
muzułmańskiej zaczęła się także interesować władza państwowa. Przyjęto szereg
przedsięwzięć nakierowanych na unifikację programów nauczania, a także usunięcie
z istniejących już programów radykalnych ideologii.
 mgr Katarzyna Leśniewska, UŁ, Współczesne problemy wielokulturowego
Sarajewa
Stolica Bośni i Hercegowiny – Sarajewo jest miastem liczącym ponad 350 tys.
ludności, posiadającym wielokulturowe dziedzictwo. Nowożytne Sarajewo założone zostało
w roku 1462, następnie znacznie rozbudowane przez pierwszego osmańskiego władcę Bośni.
W okresie panowania tureckiego miasto stało się centrum polityczno-administracyjnym. Pod
koniec XIX w. weszło w skład Austro-Węgier i zostało znacznie rozbudowane. W 1914 r.
zamach w Sarajewie na austrowęgierskiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda stał się
pretekstem do wybuchu I wojny światowej. Po I wojnie Sarajewo weszło w skład Królestwa
Serbów, Chorwatów i Słoweńców, natomiast po II wojnie zostało stolicą republiki Bośni
i Hercegowiny, funkcjonującej w ramach Jugosławii. W Sarajewie wciąż można
zaobserwować ślady wojny domowej z połowy lat 90. XX w. Liczne budynki nadal nie są
odnowione i nawet zabytkowe budowle noszą ślady kul.
Okoliczne tereny zamieszkiwali i zamieszkują od pokoleń nie tylko Bośniacy, ale
również Serbowie, Chorwaci, Romowie czy Żydzi. W przestrzeni miasta odnaleźć można
wiele śladów obecności kilku religii – obok licznych meczetów wznoszą się również kościoły
katolickie, cerkwie i synagogi. Bogata historia oraz współistnienie na tym obszarze tak wielu
kultur oraz religii doprowadzało i wciąż doprowadza do wielu konfliktów i problemów m.in.
na tle narodowościowym. Obecnie w Sarajewie zaobserwować można odrodzenie religijne
muzułmanów. Coraz więcej młodych kobiet nosi chusty, co często prowadzi do napięć
społecznych w mieście.
9
 mgr Katarzyna Dyl, UJ, Ulemowie, wojsko, media czy lud, czyli kto tak
naprawdę przewodzi „Arabskiej Zimie Ludów”?
Debata publiczna na temat roli społeczeństwa obywatelskiego i możliwości zaistnienia
systemu rządów demokratycznych w krajach świata arabsko-muzułmańskiego tej zimy
nabrała nowego wymiaru. Aktywizacja biernego dotąd społeczeństwa zaskoczyła wielu.
Wszystkie media – od arabskiej Al-Dżaziry począwszy, poprzez prasę, telewizyjne
i internetowe serwisy informacyjne (Al-Jazeera, France24, BBC, CNN, Russia Al-Yawm),
analityczne (The Economist, Foreign Policy, Stratfor), na portalach społecznościowych
(Facebook, Twitter) skończywszy – relacjonowały i kształtowały przebieg wydarzeń.
Niektórzy analitycy twierdzą, że to media inspirowały i podsycały ludowy bunt. Ale czy
można im przypisywać aż tak istotną rolę? A jaki wpływ na przebieg rewolucji mają
duchowni muzułmańscy (wzywający w Libii do obalenia Kaddafiego) – Yusuf Al-Karadawi
(fatwa w sprawie odejścia Mubaraka) czy Bractwo Muzułmańskie (deklarujące neutralność
polityczną w przyszłych wyborach)? Czy te postawy pozostają bez znaczenia? Czy arabskie
rewolucje miałyby prawo się powieść bez udziału wojska a raczej bez jego niezaangażowania
(sytuacje w Egipcie i Bahrajnie)? Jaka jest rola lokalnych plemion i ich wpływu
na legitymizację władzy (stanowiska plemion Warfalla a Kaddafi w Libii)? I gdzie
ostatecznie w tej sieci społecznych powiązań sytuuje się rola ludu, który domaga się
wolności, praw i swobód?
W wystąpieniu staram się przedstawić skomplikowaną sieć wzajemnych relacji, która
wpływa na obraz i stan aktualnej sytuacji na Bliskim Wschodzie, co mam nadzieję pomoże ją
choć odrobinę lepiej zrozumieć.
 mgr Katarzyna Kaźmierczak, UJK, Zin al-Abidin Ben Ali – obalenie
dyktatury prezydenta Tunezji w świetle Al-Dżaziry
Początek niepodległości Tunezji przypada na rok 1956. Jako pierwszy funkcję
prezydenta pełnił Habib Bourguiba. Jego następcą stał się ówczesny premier Zin al-Abidin
Ben Ali. Władzę objął 7 listopada 1987 r. Po 23 latach piastowania urzędu głowy państwa,
14 stycznia 2011 r., uciekł z kraju do Arabii Saudyjskiej. Przyczyną abdykacji dyktatora stały
się liczne, masowe protesty społeczeństwa tunezyjskiego przeciwko jego wszechwładzy.
Radykalne nastroje społeczne w Tunezji dotyczyły ponadto złej sytuacji materialnej,
bezrobocia, braku swobód obywatelskich, korupcji. W niniejszej pracy prezentuję schyłek
prezydentury Ben Alego przez pryzmat artykułów dostępnych na oficjalnej stronie
internetowej arabskiej stacji telewizyjnej Al-Dżazira. Dokonując owej syntezy skupiam się
na wydarzeniach związanych z eskalacją dezaprobaty społeczeństwa Republiki Tunezyjskiej,
która ujawniła się w grudniu 2010 r., a miesiąc później przerodziła w „jaśminową rewolucję”
skierowaną przeciw urzędującej głowie państwa. Biorąc pod uwagę, że podejmowane
zagadnienie należy do aktualnych, przedstawione treści stanowią próbę dokonania oceny
dotychczasowych materiałów.
 mgr Marcin Toboła, UJ, Stosunek Al-Kaidy do rewolucji w świecie arabskim
na przykładzie Egiptu
Referat ma na celu przedstawienie i krytyczną analizę tez głoszonych przez Al-Kaidę
(arab. Baza), dotyczących przyczyn, uzasadnienia, przebiegu oraz celów masowych
demonstracji, przetaczających się od grudnia 2010 r. przez świat arabski. Ta terrorystyczna
organizacja, która de facto jest zlepkiem wielu ugrupowań, zjednoczonych przez ideę dżihadu
głoszoną przez charyzmatycznych przywódców, wśród których prym wiodą Usama bin Ladin
10
i Ajman az-Zawahiri, od początku aktywnie wspierała, co najmniej ideowo, owe „rewolucje”
od Mauretanii po Jemen.
Bazę źródłową referatu stanowią przede wszystkim cztery nagrania wideo
prezentujące wykład drugiego co do ważności szajcha organizacji, pt. „Risalatu al-amali wa-lbiszri ila ahlina fi misr” (Przesłanie nadziei i radości dla naszych braci w Egipcie). Egipski
lekarz, a obecnie jeden z najbardziej poszukiwanych terrorystów na świecie, kreśli swoją
wizję historii „daru Nilu” począwszy od wyprawy Napoleona aż do rządów Hosniego
Mubaraka jako przykład spisku syjonistów i krzyżowców przeciwko ummie muzułmańskiej.
Nie dziwi zjadliwa krytyka egipskiego reżimu – jeśli jednak przyjrzymy się jej dokładnie,
widać, że wrogiem islamu nie jest tylko skorumpowana kasta rządzących, lecz demokracja
w samej swojej istocie, której szajch przeciwstawia rządy prawa boskiego.
Zawahiri powtarza oficjalną linię programową Al-Kaidy, a korzystając z sytuacji,
zagrzewa egipskich muzułmanów do dalszych protestów, chcąc zawłaszczyć rewolucję
i wykorzystać ją do swoich celów. Czy w związku z tym mamy się czego obawiać? Na to
i inne pytania spróbuję odpowiedzieć w ciągu mojego wystąpienia.
 Marta Lipowska-Hamdy, UŁ, Prognozy dla Egiptu po rewolucji 25.01.
Trzydziestoletnie rządy byłego prezydenta Hosniego Mubaraka, a także rewolucja 25
stycznia 2011 r. doprowadziły do wytworzenia pustki na egipskiej scenie politycznej. Obecnie
możemy być świadkami tranzycji egipskiego systemu politycznego oraz kształtowania się
nowych elit politycznych. Nadchodzące miesiące będą kluczowe dla przyszłości jednego
z najważniejszych graczy na arenie Bliskiego Wschodu. W sierpniu tego roku wybrany
zostanie nowy prezydent Egiptu, który przeprowadzi ten kraj przez zmiany konstytucyjne.
Od tego, kto zostanie nową głową państwa egipskiego zależeć może kierunek tranzycji
systemu politycznego Egiptu. Dlatego też w swoim referacie skupię się na sylwetkach
możliwych kandydatów oraz wiodących siłach politycznych, m.in. Braciach Muzułmanach.
Obecnie niebagatelną rolę w Egipcie odgrywa armia, która z pewnością będzie miała wpływ
na zmiany systemowe, toteż spróbuję rozważyć, jakie miejsce zajmie ona w nowej
rzeczywistości politycznej.
Celem referatu jest analiza możliwych scenariuszy tranzycji systemu politycznego
Arabskiej Republiki Egiptu. Analizie poddany zostanie istniejący do czasu rewolucji system
polityczny, elity polityczne, rola wojska, a także nastroje społeczne i ich możliwy wpływ
na kierunek zmian systemowych.
 Natalia Augustowska, UŁ, Oblicze Sudanu przed i po referendum 2011 –
muzułmanie i chrześcijanie na zawsze oddzielnie
Referat ma na celu ukazanie różnic społecznych, geograficznym, kulturowych,
religijnych, ekonomicznych oraz administracyjnych pomiędzy Sudanem Północnym
i Sudanem Południowym, a także przybliżyć przyczyny rozłamu tego jednego z największych
państw kontynentu afrykańskiego.
Sudan Północny zamieszkuje ludność zarabizowana i muzułmańska, a Południowy
ludność chrześcijańsko-animistyczna. Odrębność etniczno-kulturowa tych regionów
przyczyniła się do narastania wzajemnego antagonizmu, dyskryminacji rasowej, wojen
domowych. Wobec Południa prowadzono przez wiele lat politykę separacji, odizolowania
od bardziej rozwiniętej części arabskiej, co w rezultacie doprowadziło do pojawienia się
na mapie Afryki nowego państwa.
Utrzymanie pokoju w Sudanie Południowym jest zależne od politycznej woli
arabskich klanów i pogodzenia się z faktem, że wraz z secesją Południa ich pozycja uległa
11
osłabieniu po trwającej od wieków dominacji w każdej dziedzinie życia politycznego,
gospodarczego i militarnego Sudanu Północnego.
Przynależność do danej religii nie powinna dać nikomu w Sudanie szczególnych praw
i przywilejów, muzułmanie nie mogą sami decydować o warunkach egzystencji
niemuzułmanów – ta piękna wypowiedź Sadika al-Mahdiego dziś jest niezaprzeczalnie utopią.
Sudańscy muzułmanie i chrześcijanie już nie egzystuję razem jako jedna jednostka
państwowa. Jaka jest ich przyszłość po separacji? Czy Sudan Południowy jest gotowy
na niepodległość? Jakie są jego szanse rozwoju w nowej rzeczywistości? Czy istnieją kwestie
sporne wynikające z wyników referendum niepodległościowego?
 Marcin Godziński, UŁ, Problem palestyński w XXI wieku
Walka o niepodległość Palestyny to niewątpliwie jeden z największych problemów
świata muzułmańskiego. Choć wciąż podejmowane są próby negocjacji, to problem ten nadal
pozostaje nierozwiązany. Wiek XXI według prognoz niektórych politologów miał zakończyć
trwający ponad pięćdziesiąt lat konflikt. Istotnie, 26 listopada 2006 r. podpisano rozejm
między stronami konfliktu, jednak nie trwał on długo – 15 maja 2007 r. Hamas złamał
postanowienie. Kolejny rozejm podpisano w czerwcu 2008 r. Również w tym przypadku,
pokój okazał się nietrwały. 19 grudnia 2008 r. Islamski Ruch Oporu po raz kolejny
zaatakował Izrael. Władze izraelskie podjęły decyzję o zdecydowanym odwecie – Siły
Obrony Izraela miały za zadanie zniszczyć infrastrukturę na terytorium Strefy Gazy. Wśród
celów izraelskiego wojska były obiekty cywilne. Skutki izraelskiej odpowiedzi okazały się
dramatyczne, w wyniku operacji Płynny Ołów śmierć poniosła ogromna liczba
Palestyńczyków.
Izraelska agresja spotkała się z krytyką w raporcie Goldstone'a, który jednak nie
przyniósł oczekiwanych efektów. Spirala nienawiści wciąż się nakręcała. Wpływ na złą
sytuację w regionie miały incydenty u wybrzeży Strefy Gazy. 31 maja 2010 r. armia izraelska
przeprowadziła akcję pod kryptonimem operacja Morska Bryza, której celem było sześć
statków przewożących działaczy propalestyńskich. W lipcu 2010 r. izraelskie władze wydały
rozkaz zatrzymania libijskiego statku Amalthe, który płynął z pomocą do Strefy Gazy.
Blokada Strefy Gazy, budowa nowych osiedli przez Izrael oraz polityka bez ustępstw
przyczyniają się do tego, że konflikt bliskowschodni wciąż jest wyzwaniem dla regionu. Brak
rezultatów rokowań pokojowych sprawia, że niepodległość Palestyny w XXI w. oddala się
coraz bardziej.
 mgr Michał Moroz, UWr, „The 99”, czyli komiksy o superbohaterach
rodem z Kuwejtu
Współczesne komiksy o superbohaterach kojarzą się jednoznacznie z amerykańskimi
wydawnictwami Marvel i DC Comics, twórcami Spidermana, Batmana, Supermana, X-men,
Lobo, Hulka, Fantastycznej Czwórki i innych. Kuwejcki Teshkeel Comics w 2006 r.
wprowadził do świata komiksu opowieści o bohaterach reprezentujących muzułmańskie
wartości. Tytuł „The 99” nawiązuje do 99 przydomków Allaha oraz 99 magicznych
świetlistych kamieni (noor stones), które bohaterom przekazują nieziemskie moce.
Współtworzony wraz z twórcami pracującymi z Marvel i DC Comics, „The 99” stał się
popkulturową mieszanką dwóch światów. Z jednej strony na planszach pojawiają się
saudyjskie wyzwolone bohaterki, z drugiej tradycyjnie ubrani muzułmanie w kosmicznych
centrach kontroli. Komiks posiada liczne nawiązania do kultury muzułmańskiej, które mogą
być przeoczone przez czytelników zachodnich. Zaznaczyć trzeba, iż seria nie jest głosem
12
fundamentalistycznym, zaś religie świata są przedstawiane przez pryzmat uniwersalnych
pozytywnych wartości. Komiks odniósł duży sukces na rynku. Wydanych zostało już 28
numerów. Na ukończeniu jest animowany serial telewizyjny „The 99”, zaś autorzy szykują
się do publikacji tzw. crossoveru – historii, gdzie świat ratować będą bohaterowie kuwejckiej
serii oraz legendarna Justice League.
 Dorota Ściślewska, UŁ, Romantyczni kochankowie versus bezwzględni
mordercy – obraz mieszkańców Bliskiego Wschodu w grach komputerowych
Chociaż w ostatnich latach coraz więcej osób zdaje sobie sprawę z ogromnej i stale
rosnącej roli popkultury w kształtowaniu obrazu świata islamu pokutującego w zbiorowej
świadomości Zachodu, pewne jej gałęzie nadal traktowane są przez badaczy nieco
po macoszemu. Chociażby uniwersum gier komputerowych, które, wbrew temu co mogłoby
się wydawać, pozostaje sferą bardzo konserwatywną i, podobnie jak cała kultura masowa
zresztą, raczej podtrzymuje dominującą ideologię niźli stawia jej wyzwanie. Produkcje
osadzone w realiach Bliskiego Wschodu lub zawierające pewne motywy związane z kulturą
muzułmańską opierają się zazwyczaj na daleko posuniętej stereotypizacji, objawiającej się
w dwóch głównych wariantach: „cyfrowej orientalizacji” i kreacji wrogiego „innego”.
Pierwszy z nich znajduje swe ucieleśnienie przede wszystkim w pozornie pozytywnym
wizerunku mieszkańców Bliskiego Wschodu jako romantycznych kochanków, rzucających
się w wir niebezpieczeństw, by ocalić ukochaną z rąk złego wezyra/czarownika (np. Arabian,
Arabian Nights, Prince of Persia). Demonizacja wyznawców islamu poprzez przypięcie im
łatki bezwzględnych morderców odbywa się natomiast na dwa sposoby: albo ukazuje się ich
jako „geniuszy zła”, albo zindoktrynowanych fanatyków/łasych na łupy bandytów.
Szczególną rolę w grach historycznych/fantasy odgrywa czarna legenda nizarijji (Lionheart,
Assassins Creed, Gothic III), w produkcjach osadzonych we współczesności muzułmański
przeciwnik zaś jest praktycznie zdepersonalizowany (np. Delta Force).
 Edyta Bednarek, UŁ, Percepcja świata arabsko-muzułmańskiego w Japonii
na przykładzie mangi Afuganisu-tan
Za sprawą swojego wyspiarskiego położenia oraz długo utrzymywanego
izolacjonizmu Japończycy byli przez wiele stuleci narodem homogenicznym, a jedyną znaną
im religią było shinto, w które zostały wplecione idee buddyzmu zen oraz konfucjanizmu.
Kres takiemu stanowi rzeczy położyła Rewolucja Meiji, czyli tzw. otwarcie się na świat.
Napłynęło wtedy wiele nowych prądów umysłowych, w tym islam. Na stan dzisiejszy,
według Islam Awerness, muzułmanie stanowią około 0,2 proc. społeczeństwa japońskiego.
Jest to około 250 tys. ludzi, z czego większość to ludność napływowa. Nie jest to jednak
w 127-milionowej Japonii liczba znacząca. Przeciętny zjadacz chleba w Kraju Kwitnącej
Wiśni nie ma więc większego pojęcia, co to jest islam. W jego świadomości tkwi raczej
stereotypowy obraz wykreowany przez zachodnie media. W kulturze popularnej ten temat też
jest raczej omijany. Czasem można się domyślić, iż bohater jest muzułmaninem po stroju i nie
piciu alkoholu, ale to wszystko są jedynie domysły. Jest to o tyle ważne, iż manga i anime
mają w zwyczaju poruszać jako pierwsze tematy niewygodne dla większości społeczeństwa,
np. anime Welcome to the NHK przedstawia losy hikikomori (społecznego samobójcy).
W przypadku islamu przełomową mangą jest wydana w 2006 r. Afuganisu-tan. Opowiada ona
w sposób humorystyczny perypetie grupki znajomych: tytułowej Afuganisu-tan oraz Pakisutan, Uzubekisu-tan, Tajikisu-tan, Kirugisu-tan, Torukumenisu-tan, Meriken, a także kota
Arunyaida. Reprezentują oni kolejno: Afganistan, Pakistan, Uzbekistan, Tadżykistan,
Kirgistan, Turkmenistan, USA oraz Al-Kaidę.
13
 Marta Saifi, WSH, Etapy życia współczesnej muzułmanki w Jordanii
W społeczeństwie jordańskim tradycja i zasady islamu łączone są z nowoczesnym
stylem życia właściwym dla krajów Zachodu. Pozycja społeczna współczesnej muzułmanki
mieszkającej na terenie Jordanii nie jest tak niska, jak często uważają Europejczycy. Życie
monarchów różni się od życia niższych klas społecznych, podobnie jak codzienność
mieszkanek miast odmienna jest od tych pozostających na terytoriach jordańskich wsi. Islam
niesłusznie obwinia się za niełatwą sytuację kobiet w krajach muzułmańskich. Cytując słowa
Abdul Rahmana Al-Shehy: Nie można oceniać islamu na podstawie niewłaściwych zachowań
niektórych muzułmanów, którzy przynależą do islamu a tak naprawdę nie przestrzegają jego
zasad.
Współczesne mieszkanki Jordanii, zwłaszcza większych ośrodków miejskich, są
zadowolone z pozycji, jaką zajmują w społeczeństwie, posiadają wiele praw a mężczyźni
traktują je z szacunkiem i powagą; mogą one spełniać się zawodowo niezaniedbując przy tym
obowiązków rodzinnych i domowych. Mimo iż wciąż nie można zaprzeczyć, że kultura
krajów arabskich jest zdominowana przez mężczyzn, pozycja społeczna kobiet wciąż rośnie,
co przejawia się na różnych etapach ich życia, począwszy od dnia narodzin, poprzez
dzieciństwo, młodość i zamążpójście, małżeństwo, a na jesieni życia kończąc.
 mgr Karolina Mirys-Kijo, UŁ, Współczesna moda młodych muzułmanek w
oczach Europejczyków
Współcześnie społeczności zachodnie interesują się światem islamu głównie poprzez
pryzmat wydarzeń, jakie miały miejsce po zamachu z 2001 r. – porwań, zamachów,
przypadków łamania praw człowieka – i to na ich bazie ukształtowały swoją opinię na temat
zasad i życia muzułmanów. Takie stereotypy dotyczą także relacji damsko-męskich, jak
i życia przeciętnej wyznawczyni islamu. W oczach niejednego Europejczyka muzułmanka
nosi jedynie czarny worek, bez którego nie może wyjść z domu i nie ma prawa wyrażać
własnej opinii oraz bezwzględnie musi być posłuszna mężowi. Tymczasem kobiety,
szczególnie młode, dzięki możliwościom, jakie daje im powszechny dostęp do Internetu,
coraz częściej wyrażają swoje przekonania – również poprzez ubiór.
Referat ma na celu zwrócenie uwagi na jeden z kontrowersyjnych tematów, jakim jest
strój muzułmanki, obalenie powszechnie przyjętych stereotypów oraz przedstawienie różnych
stylów ubioru współczesnych muzułmanek. Jest również próbą ukazania, jak kobiety tworzą
stroje, aby uczestniczyć aktywnie w różnych dziedzinach życia przy jednoczesnej zgodności
ubioru z zasadami zawartymi w religii.
Wykaz skrótów:
AON – Akademia Obrony Narodowej
PO – Politechnika Opolska
UAM – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
UE – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
UJ – Uniwersytet Jagielloński
UKW – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
UŁ – Uniwersytet Łódzki
UMCS – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
14
UMK – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
UŚ – Uniwersytet Śląski w Katowicach
UW – Uniwersytet Warszawski
UWr – Uniwersytet Wrocławski
WSH – Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu
WSSM – Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w Łodzi
15