docCentra logistyczne i ich rola - Wydział Transportu Politechniki
download 
Reklamacja Transkrypt
Centra logistyczne i ich rola - Wydział Transportu Politechniki
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 76 Transport 2010 Ireneusz Fechner Instytut Logistyki i Magazynowania, Centrum Wiedzy Logistycznej CENTRA LOGISTYCZNE I ICH ROLA W PROCESACH PRZEPYWU ADUNKÓW W SYSTEMIE LOGISTYCZNYM POLSKI Rkopis dostarczono, grudzie 2010 Streszczenie: Artyku przedstawia teoretyczne i praktyczne aspekty roli centrów logistycznych w systemach (sieciach) logistycznych. W pierwszej czci artykuu przedstawiono definicje, klasyfikacje i ogóln charakterystyk gównych typów punktów wzowych krajowej sieci logistycznej, zwaszcza centrów logistycznych. Nastpnie omówiono rol centrów w ujciu teoretycznym, przy zaoeniu penej dostpnoci do liniowej infrastruktury transportowej (drogi, linie kolejowe, ródldowe drogi wodne). Przy takich zaoeniach, potencjalnymi miejscami lokalizacji centrów logistycznych s gówne aglomeracje miejskie, punkty mogce obsuy kilka województw, wraz z ich gównymi aglomeracjami, wreszcie lokalizacje o duej koncentracji przemysu i usug logistycznych. Optymalne rozwizania powinny take uwzgldnia wymogi komodalnoci transportu. W ostatniej czci przedstawiono aktualn, realn sytuacj – istniejce centra oraz alternatywne moliwoci dalszego rozwoju, uwzgldniajce istniejce centra magazynowe, a take inne elementy infrastruktury punktowej. Sowa kluczowe: System logistyczny, przepywy dóbr, centra logistyczne 1. WPROWADZENIE Wspóczesne systemy logistyczne powinny zapewnia du elastyczno realizacji procesów logistycznych, której cechami s atwe do konfiguracji i rekonfiguracji sieci i acuchy dostaw, rónorodno rozwiza transportowych bazujcych na wielogaziowej infrastrukturze transportu oraz bogata pod wzgldem funkcjonalnoci i stopnia nasycenia sieci logistycznych infrastruktura techniczna i teleinformatyczna. Istniej róne modele systemów logistycznych. Ich rónorodno wynika ze stopnia zoonoci, zasigu funkcjonowania, rodzaju i typu wasnoci w sieciach gospodarczych, którym su, a take od tego, czy podporzdkowane s wycznie celom biznesowym, czy równie pozabiznesowym, na przykad spoecznym. Krajowy system logistyczny przy wymaganej rónorodnoci elementów liniowych i punktowych infrastruktury logistycznej powinien cechowa si wysokim stopniem ich standaryzacji. W przypadku elementów 20 Ireneusz Fechner liniowych dotyczy to jakoci i parametrów technicznych infrastruktury transportu, sieci telekomunikacyjnych i informatycznych oraz stopnia nasycenia nimi regionów. Natomiast w przypadku elementów punktowych chodzi przede wszystkim o obecno istotnych elementów, podobiestwo rozwiza technicznych, stopie dostpnoci, parametry eksploatacyjne itp. W tym kontekcie sieci logistyczne powinny zawiera odpowiedni liczb wzów, które obok obiektów magazynowych zawierayby wewntrzn wielogaziow infrastruktur transportu czc wze z podobn infrastruktur o znaczeniu krajowym oraz infrastruktur techniczn umoliwiajc tworzenie intermodalnych rozwiza transportowych. Tego rodzaju wzy wymagaj duej liczby uytkowników, którzy swoj dziaalnoci bd kreowali wystarczajco duy popyt na usugi logistyczne, aby zapewni im rentowno . Takimi wzami s: centra logistyczne oraz porty morskie, wodne ródldowe i lotnicze. 2. DEFINICJA I RODZAJE CENTRÓW LOGISTYCZNYCH Tworzenie, funkcjonowanie i rozwój krajowego systemu logistycznego uzalenione jest od dostpnoci i stanu infrastruktury logistycznej definiowanej jako: System dróg ldowych, wodnych, portów lotniczych, portów morskich i/lub sieci telekomunikacyjnych znajdujcych si na okrelonym terenie. W systemowym podejciu do logistyki wyrónia si jako skadowe infrastruktury logistycznej: infrastruktur liniow i punktow. Sie infrastruktury logistycznej utosamiana jest z infrastruktur transportu okrelan mianem sieci infrastrukturalnej, któr tworz punkty transportowe wraz z infrastruktur liniow1. Punktowe elementy infrastruktury logistycznej peni rol wzów sieci logistycznych, które tworz tkank systemów logistycznych. W zalenoci od lokalizacji, organizacji, funkcjonalnoci oraz posiadanej infrastruktury technicznej wzy stanowi zewntrzne wejcia/wyjcia krajowego systemu logistycznego i/lub punkty, pomidzy którymi realizowane s wewntrzne przepywy towarów oraz w których towary poddawane s rónym czynnociom w zwizku z gromadzeniem, przechowywaniem i dostarczaniem. W odniesieniu do problemu krajowego systemu logistycznego, zasadnicz rol peni wzy gówne, bdce punktami, pomidzy którymi nastpuj przemieszczenia duych strumieni adunków oraz, w których odbywa si czenie i rozdzielanie adunków umoliwiajce optymalizacj rozwiza transportowych i wykorzystania potrzebnych do tego zasobów. Rol pomocnicz odgrywaj wzy w postaci magazynów i terminali, funkcjonujce na uytek pojedynczych przedsibiorstw, które peni rol dostawców i odbiorców lokalnych strumieni adunków, które w punktach wzowych mog by poddawane koncentracji i optymalizacji (rys. 1). Do gównych wzów sieci logistycznych zalicza si w pierwszej kolejnoci centra logistyczne, jako wzy o najwikszej funkcjonalnoci z punktu widzenia dysponowanej 1 Wojewódzka-Król K., Rolbiecki R. „Infrastruktura transportu” Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego Gdask 2008, str. 246. Centra logistyczne i ich rola w procesach przepywu adunków … 21 infrastruktury logistycznej i technicznej, w tym infrastruktury umoliwiajcej wybór rozwizania transportowego w odniesieniu do gaziowej struktury transportu, wybór rodka transportu, opakowania transportowego i tworzenia acuchów transportowospedycyjnych. Ramysystemulogistycznego Wzygówne Wzypomocnicze Rys. 1. Wzy sieci logistycznych, jako element krajowy systemu logistycznego ródo: Opracowanie wasne2. W terminologii logistycznej funkcjonuj róne definicje centrum logistycznego, które maj swoje ródo w próbach klasyfikacji, ich funkcjonalnoci (np. centrum logistycznodystrybucyjne, logistyczne centrum dystrybucji) lub s wynikiem strategii marketingowej przedsibiorstw uywajcych nazwy centrum logistyczne dla okrelenia magazynu wyrobów gotowych, czy magazynu centralnego3. W celu sklasyfikowania wzów sieci logistycznych bdcych elementami krajowego systemu logistycznego przyjmuje si nastpujce definicje: Centrum logistyczne – jest to obiekt przestrzenny z waciw mu organizacj i infrastruktur umoliwiajc rónym niezalenym przedsibiorstwom wykonywanie czynnoci na towarach w zwizku z ich magazynowaniem i przemieszczaniem pomidzy nadawc i odbiorc, w tym obsug przewozów intermodalnych oraz wykonywanie czynnoci na uywanych do tego celu zasobach4. Centrum magazynowe – jest to obiekt przestrzenny z waciw mu organizacj i infrastruktur umoliwiajc rónym niezalenym przedsibiorstwom wykonywanie czynnoci na towarach w zwizku z ich magazynowaniem i przemieszczaniem pomidzy nadawc i odbiorc. 2 Fechner I., Role of Logistics Centres In National Logistics System. LogForum 2010 Vol.6 Issue 2 No 2. www.logforum.net. 3 Fechner I. „Centra logistyczne. Cel, realizacja, przyszo ”. Pozna 2004 Biblioteka Logistyka 4 Red. Kisperska-Moro D., Krzyaniak S. „Logistyka” Pozna 2009 Biblioteka Logistyka str.287-290. 22 Ireneusz Fechner Budynek magazynowy - jest to budowla zamknita, cakowicie osonita za pomoc przegród budowlanych (ciany zewntrzne oraz dach), przeznaczona do magazynowania zapasów5. Intermodalny terminal przeadunkowy – jest to obiekt przestrzenny z waciw mu organizacj i infrastruktur umoliwiajc przeadunek intermodalnych jednostek transportowych: kontenerów, nadwozi wymiennych i naczep samochodowych pomidzy rónymi rodkami transportu oraz wykonywanie czynnoci na tych jednostkach w zwizku z ich skadowaniem i uytkowaniem6. System logistyczny definiowany jest jako: ukad rodków technicznych i organizacyjnych oraz ludzi niezbdnych do celowo zorganizowanego i zintegrowanego w obrbie danego ukadu gospodarczego, przepywu towarów oraz towarzyszcych im informacji. Obejmuje podsystemy: zaopatrzenia, obsugi produkcji, dystrybucji, transportu, magazynowania, wraz z relacjami pomidzy nimi7. Sownik terminologii logistycznej definiuje system logistyczny podobnie, jako: celowo zorganizowany i zintegrowany w obrbie danego ukadu gospodarczego przepyw materiaów i produktów przez kolejne konfiguracje wzów i cieek8. Z punktu widzenia przytoczonych definicji mona wyróni nastpujce rodzaje punktowych elementów infrastruktury logistycznej traktowanych jako wzy systemu (tablica 1): Tablica 1 Podzia i charakterystyka wzów krajowej sieci logistycznej Wze Port morski Port lotniczy Port ródldowy 5 ródo: opracowanie wasne ILiM Charakterystyka Wze infrastruktury logistycznej Gówny o rozszerzonej w stosunku do centrum logistycznego funkcjonalnoci Terminal przeadunkowy Gówny z ograniczon funkcj magazynowania Wze infrastruktury logistycznej Gówny o rozszerzonej w stosunku do centrum logistycznego funkcjonalnoci Rodzaj Centrum logistyczne Gówny Centrum magazynowe Gówny Terminal przeadunkowe Gówny Intermodalne centrum usug logistycznych i usug dodatkowych Centrum logistyczne o funkcjonalnoci ograniczonej do magazynowania, spedycji i transportu samochodowego Miejsce przeadunku jednostek adunkowych w przewozach intermodalnych Znaczenie Wejcie/wyjcie KSL* Wejcie/wyjcie KSL Wejcie/wyjcie KSL Wejcie/wyjcie KSL oraz wze wewntrzny Wewntrzny wze KSL Wejcie/wyjcie KSL oraz wze wewntrzny Sownik terminologii logistycznej. Instytut Logistyki i Magazynowania Pozna 2006 Seria Biblioteka Logistyka. 6 Red. Kisperska-Moro D., Krzyaniak S. ibidem. 7 Jacyna M. „Model systemu logistycznego Polski, jako droga do komodalnoci transportu w Unii Europejskiej”. Politechnika Warszawska Wydzia Transportu Zakad Logistyki I Systemów Transportowych. Materiay robocze projektu 28.09.2009. 8 Sownik terminologii logistycznej. Instytut Logistyki i Magazynowania Pozna 2006 Seria Biblioteka Logistyka. Centra logistyczne i ich rola w procesach przepywu adunków … Wze Rodzaj Charakterystyka Sortownia paczek Gówny Punk konsolidacji i rozdziau towarów sztukowych Pomocniczy Punkt przeadunku towarów Przysta wodna ródldowa Obiekt magazynowy Miejsce skadowania zapasów, najczciej jednego przedsibiorstwa *KSL – Krajowy System Logistyczny ródo: Opracowanie wasne Pomocniczy 23 Znaczenie Wze przekierowujcy strumienie adunków Wewntrzny wze KSL Wewntrzny wze KSL Podzia punktowej infrastruktury logistycznej penicych rol wzów krajowej sieci logistycznej pokazano na rys. 2. Infrastrukturalogistyczna Liniowa Punktowa Infrastrukturatransportu Infrastrukturatelematyczna Terminale przeadunkowe Porty Portymorskie Punktyprzeadunku kontenerów Portylotnicze Sortownie Portywodne ródldowe Przystaniewodne ródldowe Centramagazynowe /Parkilogistyczne/ Centralogistyczne Centratransportowo spedycyjne Obiektymagazynowe Rys. 2. Centra logistyczne jako element infrastruktury logistycznej ródo: Opracowanie wasne Z punktu widzenia przyjtych przez autorów kryteriów podziau wyrónia si nastpujce rodzaje centrów logistycznych wedug rónych kryteriów podziau (tablica 2): 24 Ireneusz Fechner Tablica 2 Klasyfikacja i charakterystyka centów logistycznych ródo: opracowanie wasne ILiM Rodzaj centrum Charakterystyka centrum logistycznego logistycznego Infrastruktura, budynki i budowle bdce wasnoci centrum logistycznego lub poszczególnych uytkowników zlokalizowane Skupione s na jednym obszarze podlegajcym reguom zarzdzania wyznaczonym przez zarzd. Centrum logistyczne w obrbie obszaru wyznaczajcego jego granice podzielone jest funkcjonalnie na odrbne moduy Integralno podporzdkowane wspólnym reguom dziaania wyznaczonym Moduowe przestrzenna przez cel funkcjonowania centrum logistycznego, ale których struktura wasnoci, organizacja i sposób zarzdzania mog by zrónicowane. Organizacyjnie jednolite, ale podzielone na czci przestrzennie oddzielone z rónych powodów: dostpnoci nieruchomoci, Rozproszone infrastruktury, uwarunkowa planistycznych, gospodarczych, celów lokalnej polityki gospodarczej, przestrzennej itp. Centra logistyczne z reguy inicjowane przez sektor publiczny, którego wkadem inwestycyjnym s dziaania prawne i administracyjne umoliwiajce (uatwiajce) realizacj inwestycji, nieruchomoci, decyzje finansowe i podatkowe Publiczno(opata planistyczna, podatki lokalne itp.) oraz inwestycje w prywatne rozwój lokalnej infrastruktury, w tym infrastruktury transportu itp. Sektor prywatny uczestniczy w inwestycji kapitaowo, Wasno realizuje i finansuje infrastruktur i obiekty na wasny uytek oraz z reguy sprawuje funkcje zarzdcze w centrum logistycznym po zakoczeniu jego budowy. Budowane ze rodków wasnych inwestora Prywatne i zorientowane funkcjonalnie i infrastrukturalnie gównie na cele rynkowe. Udostpniajce moliwoci gromadzenia zapasów Uniwersalne bez ogranicze co do ich natury i postaci fizycznej. Ograniczajce rodzaj gromadzonych zapasów do okrelonych asortymentów, przy czym wynika to bardziej z koncentracji Branowe okrelonego rodzaju produkcji w jego otoczeniu (np. branowe Rodzaj rozwizania klastrowe) ni z samo-ogranicze, bd czynników obsugiwanych prawnych lub administracyjnych. towarów Specjalizacja moe wynika ze specyfiki produktów lub wymaganych dodatkowych uprawnie w zakresie normalnych czynnoci operacyjnych - na przykad produkty chemiczne Specjalistyczne wymagajce specyficznych procedur zwizanych z koniecznoci zapewnienia specjalnych wymogów bezpieczestwa w magazynowaniu i transporcie. ródo: Red. Kisperska-Moro D., Krzyaniak S. „Logistyka” Pozna 2009 Biblioteka Logistyka str.287290. Kryterium podziau Centra logistyczne i ich rola w procesach przepywu adunków … 25 W klasyfikacji centrów logistycznych spotykanej w literaturze wystpuje take podzia uwzgldniajcy zasig oddziaywania9. Wedug tego kryterium centra logistyczne dzieli si na midzynarodowe, regionalne i lokalne. Zwaywszy na midzynarodowy charakter dziaalnoci gospodarczej oraz globalne wymiary acuchów dostaw, do których dostosowuj si rozwizania spedycyjno-transportowe, ten podzia naley traktowa jako pomocniczy. 3. ZNACZENIE CENTRÓW LOGISTYCZNYCH W REALIZACJI PROCESÓW LOGISTYCZNYCH W KRAJOWYM SYSTEMIE LOGISTYCZNYM Porty morskie i centra logistyczne s wzami sieci logistycznych o najwyszym stopniu zoonoci, najwikszej rónorodnoci infrastruktury oraz funkcjonalnoci. Przypada im decydujca rola w funkcjonowaniu krajowego systemu logistycznego i powinny by postrzegane jako wzy z wykorzystaniem których nastpuje jego tworzenie i rozwój. Centra logistyczne i porty morskie (centra logistyczne o rozszerzonej funkcjonalnoci) peni w Krajowym Systemie Logistycznym nastpujce role: Wejcia/wyjcia systemu – centra logistyczne dysponujce infrastruktur do obsugi przewozów intermodalnych s punktami czenia systemów logistycznych pastw przy pomocy rozwiza transportowych umoliwiajcych efektywne czasowo i kosztowo przewozy duych partii adunków na dalekie odlegoci. Wspieranie wzrostu intermodalnoci transportu towarowego - centra logistyczne wywieraj korzystny wpyw na wzrost przewozów kolejowych i ródldowych przewozów wodnych adunków zjednostkowanych (w kontenerach, nadwoziach wymiennych i naczepach), co zmniejsza uciliwoci wywoywane przez nadmiern liczb przewozów wykonywanych przez towarowy transport drogowy. Integrowanie regionów gospodarczych - poprzez tworzenie miejsc koncentracji dla rónorodnych usug logistycznych i dostosowane do nich rozwizania transportowe, nastpuje tworzenie wizi kooperacyjnych i wzmocnienie potencjau gospodarczego. Cecha ta jest szczególnie widoczna w przypadku ustanowienia regularnych przewozów kontenerowych (transport kombinowany) w postaci pocigów blokowych jedcych wedug staego rozkadu jazdy pomidzy wspópracujcymi centrami logistycznymi. Konsolidacja przepywu towarów w due strumienie adunków – centra logistyczne s miejscami cienia produktów przedsibiorstw wymagajcych obsugi logistycznej i transportowo-spedycyjnej, co umoliwia ich konsolidacj i tworzenie duych strumieni adunków kierowanych do podobnych wzów sieci. Tworzenie warunków do wzrostu komodalnoci transportu – skupianie duych partii towarów wymagajcych transportu oraz dysponowanie przez centra logistyczne rónorodn infrastruktur transportu i infrastruktur do jego obsugi umoliwia dobór rodków transportu, ich dostosowanie do natury produktu, rodzaju i jakoci infrastruktury 9 Fechner I. „Centra logistyczne. Cel, realizacja, przyszo ”. Pozna 2004 Biblioteka Logistyka 26 Ireneusz Fechner transportu na trasie przewozu, optymalizacji wykorzystania rodków transportu, stosowania odpowiednich w danych warunkach technologii transportowych itp. Centra logistyczne zwikszaj take moliwoci pozyskiwania adunków powrotnych dla rodków transportu. Ksztatowanie jakoci i parametrów systemu logistycznego – centra logistyczne okrelaj zdolno systemu logistycznego do przemieszczania towarów, wpywaj na efektywno rozwiza transportowych, zdolno do przenoszenia obcie w warunkach zmiennoci popytu, moliwo integracji z innymi systemami logistycznymi oraz wpywaj pozytywnie na koszty logistyki i produktywno zasobów wykorzystywanych do realizacji procesów logistycznych. Efektywno procesów logistycznych i produktywno zasobów wykorzystywanych do ich realizacji uwarunkowana jest take rodzajem wasnoci centrum logistycznego. Najwysze efekty z punktu widzenia caoci krajowego systemu logistycznego mona osign w przypadku publicznego charakteru centrum logistycznego, tj. w przypadku, gdy zapewnia si wszystkim uytkownikom dostp do jego zasobów tj. nieruchomoci na cele inwestycyjne, infrastruktury przeadunkowej (terminal kontenerowy), telekomunikacyjnej, lokalnej infrastruktury transportu (tzw. infrastruktura dojazdowa) czcej centrum logistyczne z krajowym systemem dróg, linii kolejowych, ródldowych dróg wodnych i morskich szlaków eglugowych. 4. CENTRA LOGISTYCZNE JAKO WZY KORYTARZY TRANSPORTOWYCH W UJCIU TEORETYCZNYM W warunkach idealnych tj. w przypadku dysponowania moliwociami swobodnego ksztatowania krajowej sieci logistycznej, zgodnie z najlepszymi praktykami, dla spenienia postulatu komodalnoci transportu, niezbdne jest utworzenie sieci centrów logistycznych penicych rol gównych wzów sieci umiejscowionych w korytarzach transportowych. Centra logistyczne powinny by lokalizowane w miejscach, w których wystpuje znaczcy potencja zapotrzebowania na usugi logistyczne wywoane czynnikiem gospodarczym, spoecznym i cznym potencjaem obu czynników. Takimi miejscami s miejskie aglomeracje oraz miejsca koncentracji przemysu. W optymalnym ksztacie krajowej sieci logistycznej zakada si pen dostpno liniowej infrastruktury transportu: x dla transportu samochodowego - autostrady, drogi ekspresowe, drogi lokalne o parametrach geometrycznych i wytrzymaociowych umoliwiajcych przewóz kontenerów pomidzy terminalem kontenerowym i punktem nadania/odbioru kontenera oraz drogi lokalne o parametrach geometrycznych i przepustowoci umoliwiajcych dostarczanie partii towarów z magazynów skadowych w centrach logistycznych do odbiorców, x dla transportu kolejowego – linie kolejowe o parametrach technicznych umoliwiajcych przewóz towarów z prdkoci eksploatacyjn 120 km/godz, Centra logistyczne i ich rola w procesach przepywu adunków … 27 bocznice kolejowe o parametrach technicznych umoliwiajcych dojazd pocigów blokowych z gównej linii kolejowej do terminalu kontenerowego. Przy zaoonych uwarunkowaniach transportowych miejscami lokalizacji centrów logistycznych s: a) Gówne aglomeracje miejskie, których potrzeby zaopatrzeniowe na cele gospodarcze i spoeczne zapewni ekonomiczne podstawy funkcjonowania centrum logistycznego (rys.3). b) Miejsca, z których centrum logistyczne moe obsugiwa potrzeby gospodarcze i spoeczne dla kilku województw z ich aglomeracjami miejskimi (rys.4). c) Miejsca koncentracji przemysu i usug logistycznych: specjalne strefy ekonomiczne (SSE), parki przemysowe i technologiczne, regiony uprzemysowione, centra magazynowe (rys.5). Wielogaziowainfrastruktura transportu.Rónerodki transportu. Obwodnicaaglomeracji Drogioduejprzepustowoci. Transportdostawczy. Uliceródmiejskie. Czasowyrozdziarodzajów ruchu. Obszarlokalizacjicentrum logistycznego. Graniceaglomeracji Drogigówne Strefawolnaodwielkotonaowego transportudrogowego Strefainwestycjilogistycznych(obszarlokalizacjicentrumlogistycznego) Rys. 3. Lokalizacja centrum logistycznego – ukad aglomeracyjny ródo: Opracowanie wasne Obszarlokalizacjicentrum logistycznego. WojewództwoA WojewództwoC WojewództwoB Rys. 4. Lokalizacja centrum logistycznego – ukad midzywojewódzki ródo: Opracowanie wasne 28 Ireneusz Fechner Potencjalnemiejsca lokalizacji centrumlogistycznego. SSE Aglomeracja miejska rodekcikoci potencjau logistycznego Park Technologiczny SSE– SpecjalnaStrefaEkonomiczna Rys. 5. Lokalizacja centrum logistycznego – ukad alternatywny (SSE – Specjalna Strefa Ekonomiczna) ródo: Opracowanie wasne Na rys.6 pokazano rozwizania transportowe speniajce wymóg komodalnoci: > 500km < 500km TSL TSD TK CL TSD CL TSL TSL CL TK TK CL TK TK TSD CL TSD TSL TSD Umownagranicaodlegoci Oznaczenia: TKtransport kombinowany TSL transport samochodowy – przewozyliniowe TSD transport samochodowy przewozydrobnicowe Rys. 6. Rozwizania transportowe uwzgldniajce wymóg komodalnoci ródo: Opracowanie wasne d) Transport kombinowany – w cisym zwizku z lokalizacj centrów logistycznych. Pocigi kontenerowe w regularnych wedug rozkadu jazdy poczeniach pomidzy Centra logistyczne i ich rola w procesach przepywu adunków … 29 wspópracujcymi terminalami kontenerowymi zlokalizowanymi w centrach logistycznych. Przewozy kontenerów transportem samochodowym pomidzy terminalami kontenerowymi oraz nadawcami i odbiorcami adunków. e) Transport samochodowy – przewozy towarów samochodami wielkotonaowymi pomidzy centrami logistycznymi, których odlego jest nieekonomiczna dla organizacji transportu kombinowanego (przewozy liniowe). Przewozy pomidzy nadawcami duych partii adunków, a magazynami w centrach logistycznych z czasowym skadowaniem, a nastpnie pakowaniem w intermodalne jednostki adunkowe transportowane z wykorzystaniem transportu kombinowanego. f) Transport samochodowy dostawczy – przewozy towarów samochodami o masie adunkowej poniej 12 t. pomidzy magazynami w centrach logistycznych, a odbiorcami przesyek drobnicowych, kurierskich i ekspresowych. Przewozy przesyek drobnicowych do centrum logistycznego, formowanie adunków i wysyka transportem kombinowanym lub wielkotonaowym transportem samochodowym. 5. CENTRA LOGISTYCZNE, JAKO WZY KORYTARZY TRANSPORTOWYCH W UJCIU REALNYM Krajowa sie logistyczna dysponuje trzema skupionymi centrami logistycznymi odpowiadajcymi wzorcom europejskim (lskie Centrum Logistyki S.A. w Gliwicach, i Midzynarodowe Centrum Logistyczne Euroterminal Sawków w Sawkowie, Centrum Logistyczno inwestycyjne Pozna CLIP w Swarzdzu-Jasinie, które aktualnie nie dysponuje terminalem kontenerowym, ale planuje go utworzy ) oraz jednym budowanym wedug koncepcji rozproszonego centrum Logistycznego (Wielkopolskie Centrum Logistyczne Konin-Stare Miasto S.A. w Modle Królewskiej k. Konina, które z przyczyn lokalizacyjnych nie dysponuje wasnym terminalem kontenerowym, ale moe wspópracowa z terminalami kontenerowymi funkcjonujcymi w innych lokalizacjach). Pomimo sformuowania potrzeby budowy sieci krajowych centrów logistycznych i wskazania ich lokalizacji przez rodowisko naukowe10, nigdy nie zosta sformuowany program rzdowy, który doprowadziby do ich budowy. Przesanki do realizacji takiego programu zostay sformuowane w ramach zamawianego projektu badawczego nr PZB023-13 [1998-1999]11. W tej sytuacji popyt na powierzchnie magazynowe zosta przejty przez deweloperów przemysowych, którzy kierujc si indywidualnymi potrzebami najemców budowali centra magazynowe obsugiwane wycznie przez transport samochodowy i z dostpnoci do gównych korytarzy transportowych wycznie poprzez lokaln infrastruktur transportu samochodowego. Inwestycje magazynowe byy i s realizowane w sposób nieskoordynowany, a ich lokalizacje z punktu widzenia przyszej 10 Mindur L. Zaoenia teoretycznego zorganizowania Centrów Logistycznych w Polsce. Materiay Konferencji Naukowo-Technicznej Centra Logistyczne na Mazowszu, Warszawa 2003. 11 Koncepcja budowy krajowej sieci centrów logistycznych opracowana w ramach zamawianego projektu badawczego nr PZB-023-13 [1998-1999] nie jest realizowana. Fechner I. Conditions Determining the Developing of Polish Logistics Network. Log Forum 2005 Vol.1Issue 3 No 1. www.logforum.net. 30 Ireneusz Fechner intermodalnej krajowej sieci logistycznej czsto maj charakter przypadkowy. W podobny sposób powstaway i budowane s nadal kolejowe terminale kontenerowe, które nie tworz logicznej z punktu widzenia potrzeb gospodarki sieci wzów transportu intermodalnego. Ponadto s co najmniej dwukrotnie mniejsze od podobnych terminali w pastwach Europy Zachodniej i poza nielicznymi wyjtkami nie dysponuj rezerw nieruchomoci umoliwiajcy rozwój w przypadku wzrostu popytu na przeadunki kontenerów. Dlatego przy planowaniu krajowej sieci centrów logistycznych naley wzi pod uwag nastpujce ograniczenia: a) Nowe centra logistyczne mona planowa jedynie w regionach, w których nie wystpuje poda nowoczesnej powierzchni magazynowej zdolnej zaspokoi biece i przysze potrzeby oraz poda usug w zakresie przeadunku i skadowania kontenerów w istniejcych terminalach kontenerowych. b) Krajowa intermodalna sie logistyczna nie moe si skada wycznie z centrów logistycznych, poniewa popyt na usugi logistyczne jest i bdzie przejmowany przez istniejce centra magazynowe i terminale kontenerowe. c) Dugi okres budowy centrów logistycznych bdzie obarczony duym ryzykiem inwestycyjnym, poniewa biecy popyt na powierzchnie magazynowe i przeadunki kontenerów bdzie zaspokajany przez agresywnie dziaajcych na rynku deweloperów i przewoników organizujcych przewozy kontenerowe w oparciu o wasne terminale. Std inwestycje w nowoprojektowanych centrach logistycznych bd rozcignite w czasie. Powysza ocena prowadzi do nastpujcych wniosku, e krajowa intermodalna sie logistyczna powinna si skada z wzów transportu intermodalnego w postaci centrów logistycznych jako gównych wzów korytarzy transportowych, portów morskich oraz samodzielnych terminali kontenerowych wspópracujcych z zlokalizowanymi w ich otoczeniu centrami magazynowymi. Na rys.7 pokazano alternatywne dla centrum logistycznego rozwizanie intermodalnego wza logistycznego, który tworz samodzielne terminale kontenerowe oraz istniejce centra magazynowe i magazyny w Specjalnej Strefie Ekonomicznej. Wykorzystanie istniejcej punktowej infrastruktury logistycznej w postaci centrów magazynowych i terminali kontenerowych nie wyklucza moliwoci budowy centrum logistycznego. Natomiast wymaga innego uzasadnienia ni tylko ekonomiczne np. potrzebami zrównowaonego rozwoju regionu, likwidacji dziaalnoci gospodarczej wewntrz miejskiej aglomeracji, ochron terenów wartociowych pod wzgldem przyrodniczym, agodzeniem skutków kongestii wewntrz miast itp. Tego rodzaju argumenty wymagaj od instytucji sektora publicznego wsparcia budowy centrów logistycznych odpowiednim programem rzdowym i rodkami do jego realizacji. Centra logistyczne i ich rola w procesach przepywu adunków … 31 SSE Aglomeracja miejska Centrum magazynowe Terminal kontenerowy Centrum magazynowe Centrum magazynowe Terminal kontenerowy Rys. 6. Rozwizania alternatywne dla centrum logistycznego wykorzystujce istniejc punktow infrastruktur logistyczn w regionie (SSE – Specjalna Strefa Ekonomiczna) ródo: Opracowanie wasne Krajowy system logistyczny w ukadzie speniajcym postulat komodalnoci transportu moe by powizany z makrosystemem logistycznym Unii Europejskiej poprzez róne elementy infrastruktury: centra logistyczne, porty morskie, samodzielne terminale kontenerowe, autostrady i drogi szybkiego ruchu zapewniajce szybkie i bezkolizyjne poczenia z mono transportowymi centrami magazynowymi, linie kolejowe o parametrach technicznych speniajcych wymagania transportu kombinowanego oraz transportu kolejowego w caopocigowych przewozach towarów masowych. 6. PODSUMOWANIE Centra logistyczne i magazynowe jako miejsca lokalizacji nowoczesnych magazynów usugowych, centra usug logistycznych i okoo logistycznych oraz punkty wzowe o bardzo dobrym powizaniu transportowym z midzynarodowymi korytarzami transportowymi speniaj kluczow rol w funkcjonowaniu krajowego systemu logistycznego. Peni take rol wspomagajc w aspekcie wzrostu komodalnoci rozwiza transportowych w obrbie poszczególnych gazi transportu. Jednak najwiksza zaleta centrów logistycznych tj. wspomaganie intermodalnych rozwiza transportowych jest aktualnie w Polsce ograniczana przez zbyt ma liczb centrów logistycznych i konieczno wspomagania realizacji przewozów intermodalnych przez terminale 32 Ireneusz Fechner kontenerowe funkcjonujce poza struktur centrów logistycznych, w dodatku w wikszoci wymagajcych modernizacji. Istnienie terminali kontenerowych zlokalizowanych w centrach logistycznych i poza nimi nie wystarcza do efektywnego wykonywania przewozów intermodalnych, poniewa napotykaj one na szereg barier ograniczajcych konkurencyjno czasow i kosztow transportu intermodalnego w stosunku do transportu samochodowego. Artyku jest efektem prac realizowanych w ramach grantu rozwojowego R10 002706/2009 nt. ”Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalnoci transportu w Unii Europejskiej”. Realizacja projektu zostaa dofinansowana przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju Bibliografia 1. Fechner I. „Centra logistyczne. Cel, realizacja, przyszo ”. Pozna 2004 Biblioteka Logistyka 2. Fechner I., Role of Logistics Centres In National Logistics System. LogForum 2010 Vol.6 Issue 2 No 2. www.logforum.net. 3. Fechner I. Conditions Determining the Developing of Polish Logistics Network. Log Forum 2005 Vol.1Issue 3 No 1. www.logforum.net. 4. Mindur L. Zaoenia teoretycznego zorganizowania Centrów Logistycznych w Polsce. Materiay Konferencji Naukowo-Technicznej Centra Logistyczne na Mazowszu, Warszawa 2003. 5. Red. Kisperska-Moro D., Krzyaniak S. „Logistyka” Pozna 2009 Biblioteka Logistyka str.287-290. 6. Sownik terminologii logistycznej. Seria Biblioteka Logistyka Pozna 2006. 7. Wojewódzka-Król K., Rolbiecki R. „Infrastruktura transportu” Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego Gdask 2008, str. 246. LOGISTICS CENTRES AND THEIR ROLE IN THE PROCESSES OF COMMODITY FLOWS IN LOGISTICS SYSTEM OF POLAND Summary: The paper presents some theoretical and practical aspects of logistics centres considered as nodal points of logistics systems (networks). The first part of the paper gives definitions, classifications and general characteristics of the main types of nodal points of the national logistics network, especially – of logistics centres. Then a theoretical approach to the role of logistics centres as nodal points in transport corridors is discussed. It assumes full accessibility to linear transport infrastructure (roads, railways, inland water ways). With these preconditions, the potential locations for logistics centres are: main urban areas, sites serving few voievodeships and their main urban areas and finally areas with high concentration of industry and logistics services. The optimal solutions should also take into considerations requirements for transport comodality. The last part presents the real situation – existing logistics centres and alternative solutions for further developments of nodal infrastructure, taking into consideration existing warehouse centres and other nodal infrastructure. Keywords: Logistics system, flows of goods, logistics centres Recenzent: Tomasz Ambroziak
