Zagrożenie bezpieczeństwa lotów na lotnisku w Dęblinie w

Zagrożenie bezpieczeństwa lotów na lotnisku w Dęblinie w

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
z. 103
Transport
2014
Janusz "wiklak
Wy)sza Szko+a Oficerska Si+ Powietrznych
ZAGRO$ENIE BEZPIECZE&STWA LOTÓW NA
LOTNISKU W D*BLINIE W ASPEKCIE KOLIZJI
STATKÓW POWIETRZNYCH Z PTAKAMI
R8kopis dostarczono: marzec 2014
Streszczenie: Niniejszy artyku+ zawiera wyniki bada? i wnioski ko?cowe z projektu badawczego
realizowanego na lotnisku wojskowym w D8blinie. By+ to pierwszy projekt w Polsce poGwi8cony
problematyce kolizji statków powietrznych z ptakami. Lotnisko w D8blinie zosta+o wybrane,
poniewa) znajduje si8 w pobli)u ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y, jednym z wa)niejszych szlaków
migracji ptaków [1]. G+ównym celem projektu by+o opracowanie metod ochrony statków
powietrznych przed zagro)eniami ze strony ptaków. Badania zosta+y przeprowadzone przy u)yciu
metody transektu i skanowania wybranej powierzchni lotniska. Ró)ne metody by+y uzasadnione
potrzeb[ analizy iloGci, dynamiki i rozmieszczenia ptaków na lotnisku. Podczas bada? odnotowano
104 gatunków ptaków, w iloGci oko+o od 36200. Najcz8stszymi z nich by+y: szpak Sturnus vulgaris
(31,0 %), kawka Corvus monedula (18,3 % ), gawron Corvus frugilegus (15,9 % ), czajka Vanellus
Vanellus (6,2%). Ponadto stwierdzono, )e szpaki stanowi+y najwi8ksze zagro)enie dla bezpiecze?stwa
lotów. Wynika+o to z ich stosunkowo wysokiej frekwencji na pasie startowym i w jego pobli)u.
Szpaki tworzy+y ogromne stada (oko+o 300 osobników). Analiza koncentracji ptaków w zale)noGci od
wysokoGci lotu, pory dnia, roku, cz8Gci lotniska stanowi+y podstaw8 do opracowania krytycznych faz
lotu i odpowiednich procedur profilaktycznych.
S-owa kluczowe: kolizje z ptakami, bezpiecze?stwo lotów
WST*P
Problem bezpiecze?stwa lotów jest niezmiernie istotn[ kwesti[ funkcjonowania
lotnictwa. Jak wskazuj[ wnioski z przeprowadzonych analiz jednym z czynników, który
wp+ywa negatywnie na bezpiecze?stwo lotów, jest potencjalna mo)liwoGe kolizji statków
powietrznych z ptakami, szczególnie na lotnisku i w jego pobli)u. Pomimo stosowania
ró)norodnych metod, maj[cych na celu minimalizowanie mo)liwoGci kolizji statków
powietrznych z ptakami, okazuje si8, )e oferowane sposoby nie daj[ oczekiwanych
rezultatów [2]. Dlatego rozwa)any problem w dalszym ci[gu jest otwarty i wymaga
kontynuacji bada?. Jako teren bada?, wybrano lotnisko wojskowe w D8blinie, gdy)
36
Janusz fwiklak
statystyki na tym lotnisku odnotowuj[ wi8ksz[ iloGe tego typu zdarze? ni) na innych
lotniskach wojskowych w Polsce [3, 4].
W ramach realizacji projektu, mi8dzy innymi, ustalono preferencje siedliskowe
odnosz[ce si8 do aktywnoGci ptaków w wymiarze bezpoGrednim (p+yta lotniska), okreGlono
krytyczne fazy lotu statków powietrznych w kontekGcie aktywnoGci ptaków na polu
wzlotów oraz w pobli)u lotniska. Wskazanie najbardziej niebezpiecznych faz lotu statków
powietrznych, w konfrontacji z map[ aktywnoGci ptaków pozwoli+o wyci[gn[e wnioski,
s+u)[ce do opracowania procedur profilaktycznych dla pilotów i organizatorów lotów.
W oparciu o przygotowan[ map8 i badania w terenie dokonano analizy poszczególnych
elementów lotniska oraz otoczenia lotniska w promieniu kilku kilometrów pod wzgl8dem
mo)liwoGci i celowoGci prowadzonych obserwacji aktywnoGci ptaków, bada? awifauny i
inwentaryzacji roGlinnoGci wyst8puj[cej na badanym obszarze. Po wykonanej analizie
lotnisko i jego otoczenie podzielono na kilkanaGcie cz8Gci (sektorów), którym przypisano
atrybuty istotne z punktu widzenia dalszych bada?. LiczebnoGe i rozmieszczenie ptaków
okreGlano na podstawie metody kartograficznej (liczenie ptaków na powierzchni próbnej)
i metody transektowej (liczenie ptaków wzd+u) wyznaczonych transektów w ró)nych
typach zbiorowisk roGlinnych).
1. CZYNNIKI WP/YWAJ0CE NA WZROST POPULACJI
PTAKÓW NA LOTNISKU W D*BLINIE
W czasie planowania budowy lotniska w D8blinie nie brano pod uwag8 sytuacji
ornitologicznej w rozwidleniu Wis+y i Wieprza. Doprowadzi+o to do fatalnej lokalizacji
lotniska w kontekGcie obecnego oddzia+ywania ptaków na samoloty. Elementem takiego
oddzia+ywania jest równie) bliskoGe stawów rybnych w Rykach, Podlodowie, Sobieszynie
oraz B[kowcu, Baranowie i U+8)u. W pobli)u obiektu s[ tak)e ulokowane miejsca
atrakcyjne dla ptaków, takie jak znajduj[ce si8 na terenie gminy gyrzyn (woj. lubelskie)
jezioro „Piskory” (203 ha). W okolicach lotniska znajduje si8 zbiornik wód zrzutowych
Zak+adów Azotowych w Pu+awach (20 ha).
Na sytuacj8 dalszego otoczenia lotniska wp+ywaj[ w8drówki ptaków w dolinie Wieprza
i Wis+y. Podczas licze? w punkcie obserwacyjnym ko+o wsi Kaliszany (stycze? 2008)
wykazano obecnoGe oko+o 23,3 tys. osobników z blisko 30 gatunków ptaków
siewkowatych. Najliczniejsze okaza+y si8 czajki. Stanowi+y one prawie 49% wykazanych
ptaków, a tylko 2,5% poGród nich by+o kulikami wielkimi.
W D8blinie funkcjonuje du)a, jednak)e trudna do oszacowania populacja go+8bi
skalnych (miejskich). Stada ptaków wykorzystuj[ opuszczone obiekty np. wie)a ciGnie?
stacji kolejowej. W bezpoGredniej bliskoGci lotniska hoduje si8 go+8bie domowe.
W pobli)u lotniska zlokalizowano 2 kolonie gawrona na osiedlach: „Lotnisko” (247
gniazd) i „Masów” (40 gniazd).
Liczenia transektowe wykonane w styczniu 2009 r. w obr8bie osiedla „Lotnisko”
okreGli+y sk+ad zespo+u ptaków miasta w pobli)u lotniska w okresie zimy. Z liczby 2203
ptaków najliczniejsze (37%) by+y gawrony, kawki (28%) oraz go+8bie domowe (4%).
Zagro)enie bezpiecze?stwa lotów na lotnisku w D8blinie w aspekcie kolizji …
37
Pozosta+e ptaki nale)a+y do pozosta+ych 18. gatunków ptaków Wróblowych [3]. W
kontekGcie problematyki bezpiecze?stwa lotów nale)y podkreGlie wysoki odsetek go+8bi
domowych.
Przeprowadzone obserwacje terenowe wykaza+y istnienie wielu czynników i miejsc
zwabiaj[cych ptaki. Z ptaków, które znane s[ jako sprawcy kolizji na lotniskach Europy
mrodkowej nale)y wymienie: krukowate, siewkowate i mewy [2]. Najwa)niejsze czynniki
materialne to: koszenie powierzchni trawiastych lotniska, obecnoGe zasobów pokarmu
u)ytecznego dla ptaków (w tym zasobów pochodzenia antropogenicznego), obecnoGe
zasobów wody, obecnoGe licznie rozmieszczonych czatowni, mo)liwoGe gniazdowania w
obr8bie lotniska i jego bezpoGrednim otoczeniu (z uwagi na wyst8powanie licznych niszy
gniazdowych) oraz mo)liwoGe tworzenia zbiorowych noclegowisk celem gromadnego
sp8dzenia nocy na obszarze lotniska [5,6].
Fot. 1. Zagro)enia ze strony ptaków na lotnisku wojskowym w D8blinie – czajki i szpaki
(fot. G. Grzywaczewski)
Najpowa)niejszym spoGród czynników zwabiaj[cych ptaki (bo odnosz[cym si8 do
kilkunastu gatunków ptaków) jest koszenie trawy na terenach lotniskowych i
przylotniskowych. Zabieg koszenia trawy zwabi+ 90,1% z 7154 wykazanych tam
osobników oraz 15 (30,6%) z 43 gatunków tam obserwowanych.
Poza faktem zwi8kszenia dost8pu do pokarmu dla szerokiego spektrum gatunków
poprzez koszenie, podczas bada? stwierdzono, )e na lotnisku w D8blinie wyst8puj[ tak)e
inne zasoby pokarmowe zwabiaj[ce równie) ptaki w sposób bezpoGredni. S[ to na
przyk+ad blisko pó+hektarowe zakrzaczenia ró)y pomarszczonej Rosa rugosa,
zlokalizowane w cz8Gci obiektu nieopodal wschodniego kra?ca drogi startowej. Ciep+o z
instalacji podziemnych gwarantowa+o tam topnienie Gniegu na oko+o 20 m2. Jednorazowo
notowano tam stada licz[ce 35-45 kawek i gawronów. Co dawa+o zag8szczenie )eruj[cych
osobników w iloGciach 1,75-2,25 osobników/ m2. Krukowate, g+ównie kawki, penetrowa+y
38
Janusz fwiklak
nieszczelne kontenery na Gmieci.
Miejsca obfite w wod8 zwabia+y ptaki na lotnisko w D8blinie. By+y one
wykorzystywane do zaspokajania pragnienia, )erowania oraz gniazdowania. Jedn[ z
kategorii okresowo wyst8puj[cej s[ wype+nione wod[ zag+8bienia.
W D8blinie obecnoGe czatowni na lotnisku przywabia+a pustu+ki, myszo+owy,
myszo+owy w+ochate, srokosze, g[siorki. Wskazanym ptakom czatownie s+u)y+y do
wyczekiwania na zdobycz i ataków na ni[. Obserwowane na lotnisku ptaki u)ytkowa+y,
jako czatownie, elementy infrastruktury lotniska, zwi[zane z betonow[ drog[ startow[.
By+y to: znaki oznaczenia stref krytycznych drogi startowej, znaki kraw8dzi drogi
startowej, radiolatarnie TACAN, radiolatarnie ILS, lampy nawigacyjne i oGwietleniowe,
fotokomórki, maszty anten radiostacji, kontenery, wysokie lampy oGwietleniowe przy
g+ównym stanowisku postoju samolotów. Jako czatownie wykorzystywane by+y równie)
blaszane znaki i chor[giewki wyznaczaj[ce kraw8dzie trawiastej drogi startowej.
2. ROZK/AD STOPNIA ZAGRO$ENIA W ZALE$NO3CI
OD ZAG*SZCZENIA PTAKÓW
Na podstawie iloGci obserwowanych ptaków wyró)niono nast8puj[ce poziomy
zagro)enia na lotnisku w D8blinie i okresy ich wyst8powania (III2 – miesi[c i dekada)
(tab. 1, rys. 1):
" zagro)enie niskie (ZN) <400 ptaków – pojedyncze daty,
" zagro)enie Grednie (Zm) 400-800 ptaków – I-III2, V-VI, IX3-X2, XI3-XII
" zagro)enie wysokie (ZW) 800-1200 ptaków – X3-XI2,
" zagro)enie bardzo wysokie (ZBW) >1200 ptaków – III3-IV, VII-IX2
Tabela 1
Z"
Z"
Z"
ZN
ZN
Z"
Z"
Z"
ZBW
ZBW
ZBW
ZBW
Z"
Z"
Z"
Z"
Z"
Z"
ZBW
ZBW
ZBW
ZBW
ZBW
ZBW
ZBW
ZBW
Z"
Z"
Z"
ZW
ZW
ZW
Z"
Z"
Z"
Z"
Poziom zagro4e5 na lotnisku w D6blinie w latach 2007-2009 w zale4no;ci od miesi<ca
Zagro)enie bezpiecze?stwa lotów na lotnisku w D8blinie w aspekcie kolizji …
39
2000
1800
1600
Zagro+ eni e /r edn ie
1400
Zagro+ eni e wysoki e
1200
1000
Zagro+ eni e bar dzo wyso ki e
800
600
400
200
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Rys. 1. Rozk+ad zagro)e? w poszczególnych miesi[cach wg liczebnoGci ptaków na lotnisku
w D8blinie
Z rysunku 1 wynika, )e okres bardzo wysokiego zagro)enia przypada na miesi[ce
letnie, a wi8c okres najwi8kszej intensywnoGci lotów. Na powy)szym rysunku pomini8to
zagro)enie niskie (poni)ej 400 osobników), poniewa) wyst8powa+o ono bardzo
sporadycznie jedynie w kilku pojedynczych obserwacjach.
W Gwietle wykonanych bada? behawioralnych najpowa)niejsze zagro)enie dla ruchu
lotniczego, na lotnisku wojskowym w D8blinie, stanowi[ szpaki. Wynika to z ich wysokiej
frekwencji stwierdzonej w czasie wykonanych obserwacji oraz formowania du)ych stad
(60-300 osobników). Analizuj[c dane zobrazowane na rysunku 1 mo)na stwierdzie, )e w
zasadzie w ci[gu ca+ego roku wyst8puje poziom Gredniego zagro)enia, co oznacza
przebywanie prawie codziennie oko+o od 400 do 800 ptaków.
Bardzo istotnym rozk+adem rozmieszczenia ptaków ze wzgl8du na okreGlenie
krytycznych faz lotu jest rozk+ad wysokoGciowy oraz rysunek przedstawiaj[cy miejsca
koncentracji ptaków. Ze wst8pnej analizy wynika (rys. 2 i 3), )e bardzo du)e zagro)enie
stanowi[ ptaki podczas startu w kierunku pó+nocno-zachodnim, poniewa) zaobserwowano
ich koncentracj8 na wysokoGciach 5-50 m na przed+u)eniu drogi startowej. Startuj[cy
samolot w miejscu koncentracji jest w fazie wznoszenia po starcie (15-100 metrów, w
zale)noGci od typu). Kolejnym miejscem koncentracji ptaków, która przecina trajektorie
samolotów, jest teren znajduj[cy si8 po po+udniowej stronie drogi startowej. W tym
miejscu samoloty wykonuj[ manewr do l[dowania zwi[zany z kr8giem nadlotniskowym.
Dlatego nale)y skupie wysi+ek na zastosowaniu wszelkich metod maj[cych na celu
eliminacje ptaków z tego obszaru. Ponadto, znaczna cz8Ge miejsc koncentracji ptaków jest
zlokalizowana w rejonie ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y, gdzie wykonywane s[ operacje
kr8gu nadlotniskowego.
40
Janusz fwiklak
Wysoko!"#powy(ej#5#m#
Wysoko!"#do#oko$o#5#
Rys. 2. Rozmieszczenie ptaków w okolicy drogi startowej pod wzgl8dem wysokoGci
Rys. 3. Miejsca koncentracji ptaków na lotnisku i w jego okolicy w okresie wiosenno-letnim
Zagro)enie bezpiecze?stwa lotów na lotnisku w D8blinie w aspekcie kolizji …
41
kr&g
nadlotniskowy
kr&g
nadlotniskowy
Rys. 4. Krytyczne fazy lotu w rejonie kr8gu nadlotniskowego
Dlatego nale)y skupie wysi+ek na zastosowaniu wszelkich metod maj[cych na celu
eliminacje ptaków z tego obszaru. Ponadto, znaczna cz8Ge miejsc koncentracji ptaków jest
zlokalizowana w rejonie ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y, gdzie wykonywane s[ operacje
kr8gu nadlotniskowego.
" start w kierunku 298° (koncentracja ptaków na przed+u)eniu drogi startowej),
szczególnie w okresach: kwiecie? i lato oraz wczesna jesie? (patrz wyniki bada?),
szczególnie w okresie koszenia trawy;
" wykonywanie manewru odejGcia z nad drogi startowej do l[dowania z kierunkiem 298°
na wysokoGci poni)ej 200 m;
" podejGcie do l[dowania z kierunkiem 118°;
" start i rejon pierwszego zakr8tu kr8gu nadlotniskowego w kierunku 118°, szczególnie w
okresie letnim;
" roz+o)enie startu Gmig+owcowego w kierunku po+udniowym oko+o 200° poni)ej 200 m.
Powy)sze wnioski powinny bye uwzgl8dnione zarówno podczas okresowych szkole?
personelu lotniczego z problematyki dzia+a? profilaktycznych, zwi[zanych z
minimalizowaniem ryzyka kolizji statków powietrznych z ptakami, jak równie) nale)y je
brae pod uwag8 w czasie organizacji i wykonywania lotów.
42
Janusz fwiklak
3. ZALECENIA DLA ORGANIZATORÓW LOTÓW
Istotnym zagadnieniem jest uwzgl8dnianie stopnia zagro)enia w zale)noGci od pory
roku, doby oraz miejsc koncentracji ptaków podczas planowania i wykonywania lotów.
Badania terenowe wykaza+y, )e istnieje okres zagro)e? ze strony podwy)szonej frekwencji
wszystkich ptaków oraz okres zagro)e? ze strony ptaków krukowatych w okresie jesiennozimowym. Okresami szczególnie wysokiej frekwencji ptaków (tab. 1) i tym samym
wy)szego ryzyka kolizji okaza+y si8 nast8puj[ce przedzia+y czasowe: III dekada marca – II
dekada kwietnia w+[cznie, III dekada lipca- III dekada wrzeGnia, III- dekada pawdziernika –
I dekada listopada. Zagro)enie wynikaj[ce z przelotów stad krukowatych w okresie
jesienno-zimowym z terenu lotniska na noclegowiska zlokalizowane przy ujGciu rzeki
Wieprz do Wis+y. Z obserwacji wynika, )e wi8kszoGe przelotów odbywa si8 od godziny
oko+o 1400 do zachodu s+o?ca.
W ci[gu ca+ego roku (a w wymienionych okresach w szczególnoGci) zaleca si8
nast8puj[ce dzia+ania profilaktyczne:
1. Stosowae wzmo)one dzia+ania odstraszaj[ce maj[ce na celu zmniejszenie obecnoGci
ptaków na lotnisku w miejscach szczególnie wp+ywaj[cych na krytyczne fazy lotu.
Plan patrolu nale)y sporz[dzae w oparciu o sytuacj8 ornitologiczn[ lotniska, bie)[ce
obserwacje oraz informacje od pilotów.
2. Nale)y rozwa)ye mo)liwoGe redukcji wykonywanych operacji nadlotniskowych
(kr8gi, loty na ma+ej wysokoGci, atakowanie celów na ziemnych nad lotniskiem).
3. Przy wykonywaniu operacji nadlotniskowych piloci winni uwzgl8dniae map8
koncentracji ptaków.
4. W odprawie przedlotowej powinna uczestniczye osoba odpowiedzialna za dzia+ania
odstraszaj[ce w danym dniu, która powinna przedstawie bie)[c[ sytuacj8
ornitologiczn[, prognozowane miejsca koncentracji ptaków oraz plan patrolu. Za+ogi
wykonuj[ce loty powinny wzmóc obserwacj8 szczególnie miejsc koncentracji ptaków
i uwzgl8dniae mo)liwoGe potencjalnej kolizji.
5. W okresie jesienno–zimowym od po+owy wrzeGnia do po+owy marca, od godziny 1400
do zachodu S+o?ca, nale)y ograniczye loty na wysokoGciach do 300 m w rejonie
po+o)onym na po+udniowy zachód od lotniska do ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y.
Ponadto nale)y, okresowo w zale)noGci od czasu przelotu ptaków (od oko+o 14),
ograniczye starty w kierunku wschodnim. W przypadku koniecznoGci wykonywania
takich operacji ka)dy start nale)y poprzedzae dzia+aniami odstraszaj[cymi ptaki. W
dzia+aniach tych uwzgl8dniae tak)e informacje przekazywane przez za+ogi, które
powinny wzmóc obserwacj8 ptaków.
6. Piloci powinni bye ostrzegani na bie)[co o zaobserwowanych ptakach. Dlatego patrol
powinien bye wyposa)ony w Grodki +[cznoGci umo)liwiaj[ce wymian8 informacji
pomi8dzy patrolem, pilotem operacyjnym i kontrolerem lotniska.
7. Kontroler powinien wstrzymae starty i l[dowania w sytuacji pojawienia si8 ptaków w
sektorze startu i podejGcia do l[dowania. Operacje powietrzne mo)na wznowie po
ust[pieniu zagro)enia kolizji.
8. Co najmniej raz w roku piloci, a podchor[)owie przed rozpocz8ciem szkolenia w
powietrzu, powinni uczestniczye w szkoleniu zwi[zanym z problematyk[ ryzyka
Zagro)enie bezpiecze?stwa lotów na lotnisku w D8blinie w aspekcie kolizji …
43
kolizji statków powietrznych z ptakami i innymi zwierz8tami. Zakres szkolenia
powinien obejmowae:
" sposoby rozpoznawania gatunków ptaków typowych dla lotnisk na poziomie
podstawowym (klucze do oznaczania ptaków);
" behawior wyst8puj[cych gatunków;
" rodzaje podstawowych technik odstraszania ptaków;
" skutki zderze? statku powietrznego z ptakami i innymi zwierz8tami;
" zdarzenia zaistnia+e na lotnisku spowodowane kolizjami statków powietrznych z
ptakami i innymi zwierz8tami;
" sytuacja ornitologiczna lotniska;
" fazy krytyczne lotu w zale)noGci od cyklu sezonowego i dobowego ptaków;
" system zarz[dzania ryzykiem kolizji z ptakami i innymi zwierz8tami obowi[zuj[cy
na lotnisku;
" procedury post8powania w przypadku wyst[pienia zagro)enia spowodowanego
ptakami i innymi zwierz8tami, w tym procedury raportowania zdarze?.
4. PODSUMOWANIE
Wyniki bada? przeprowadzonych w ramach projektu oraz doGwiadczenia innych lotnisk
wskazuj[ potrzeb8 powo+ania zespo+u ds. zarz[dzania ryzykiem kolizji statków
powietrznych z ptakami i innymi zwierz8tami na szczeblu bazy lotniczej. Jak wynika z
praktyki na lotniskach wojskowych jest bardzo ró)nie w zale)noGci od znaczenia lotniska,
rodzaju statków powietrznych - problematyk[ obecnoGci ptaków na lotnisku zajmuj[ si8
przewa)nie wyznaczone do tego osoby w ramach dodatkowych obowi[zków. Dzia+ania
tych osób cz8sto s[ nieskoordynowane. W ostatnich latach na niektórych lotniskach
wojskowych pracuje sokolnik, który g+ównie zajmuje si8 odstraszaniem ptaków podczas
lotów. Jednak na wielu lotniskach brak jest takiej osoby i dzia+ania profilaktyczne
ograniczaj[ si8 do wykorzystania biernego armatki gazowej oraz startu i l[dowania z
w+[czonym reflektorem. Ponadto w ramach swoich etatowych obowi[zków problematyk[
unikania kolizji statków powietrznych z ptakami zajmuj[ si8 inspektorzy ds.
bezpiecze?stwa lotów. Bior[c pod uwag8 wymienione uwarunkowania wydaje si8 zasadne
wyrawne okreGlenie sk+adu zespo+u ds. zarz[dzania ryzykiem kolizji statków powietrznych
z ptakami i innymi zwierz8tami.
W sk+ad takiego zespo+u powinni wchodzie przedstawiciele bazy lotniczej, jako organu
zarz[dzaj[cego lotniskiem, przedstawiciele personelu lataj[cego i in)ynieryjno-lotniczego
z jednostki lotniczej stacjonuj[cej na danym lotnisku oraz osoby odpowiedzialne za
dzia+ania odstraszaj[ce ptaki podczas lotów (sokolnik, jeGli wyst8puje, pirotechnik, inne
osoby przeszkolone odpowiedzialne za odstraszanie ptaków czasie lotów). Zespó+
powinien miee okreGlone zadania, kompetencje i obowi[zki. W zale)noGci od stopnia
ryzyka kolizji oraz typów statków powietrznych zespó+ mo)e bye etatowy lub nieetatowy.
Dopuszcza si8 mo)liwoGe sk+adu, w którym tylko niektóre osoby b8d[ na etacie.
Przewodnicz[cym zespo+u powinien bye inspektor ds. bezpiecze?stwa lotów lub cz8Gciej
44
Janusz fwiklak
kompetentna osoba cywilna zatrudniona na utworzonym w tym celu etacie. Cz+onkowie
zespo+u powinni przejGe odpowiednie szkolenie. Obecnie osoby odpowiedzialne za
profilaktyk8 kolizji statków powietrznych z ptakami przechodz[ tylko dorawny instrukta).
Osoba wchodz[ca w sk+ad zespo+u powinna miee co najmniej nast8puj[c[ wiedz8 i
umiej8tnoGci:
" umiej8tnoGe rozpoznawania gatunków ptaków typowych dla lotnisk na poziomie
podstawowym z wykorzystaniem dost8pnej literatury krajowej (klucze do oznaczania
ptaków);
" behawior wyst8puj[cych gatunków oraz znajomoGe sytuacji ornitologicznej lotniska.
" znajomoGe podstawowych technik zarz[dzania ryzykiem kolizji z ptakami;
" podstawowy zakres wiedzy zawieraj[cy problematyk8 infrastruktury lotniskowej,
zasad i przepisów ruchu lotniczego, techniki lotniczej;
Osoby odpowiedzialne za dzia+ania profilaktyczne w czasie lotów powinny posiadae
dodatkowe umiej8tnoGci:
" monitorowania sytuacji ornitologicznej w czasie lotów;
" planowania patrolu w odniesieniu do planowanych lotów;
" doboru technik odstraszania w zale)noGci od bie)[cej sytuacji ornitologicznej lotniska
i rodzaju wykonywanych operacji lotniczych;
" efektywnego wykorzystania technik odstraszania;
" sporz[dzania raportu z patrolu;
" wspó+pracy z odpowiednimi osobami funkcyjnymi s+u)b lotów (kontrolerem lotniska,
pilotem operacyjnym lotów, innymi).
Bibliografia
1. Busse P. (red.). 1990.: Ma+y s+ownik zoologiczny. Ptaki. Wiedza Powszechna, Warszawa.
2. Battistoni V., Montemaggiori A., Iori P.: Beyond Falconry Between Tradition And Modernity: A New
Device For Bird Strike Hazard Prevention At Airports.
3. fwiklak J., Grzywaczewski G., Kitowski I., Krop S.: Ryzyko kolizji statków powietrznych z ptakami w
aspekcie sytuacji ornitologicznej lotniska w D8blinie – cz. II. Journal of Aeronautica Integra 2009.
4. Dzik T. and Kiernicki A.: Ptaki - u)ytkownicy przestrzeni powietrznej, PSP Nr 8 2005.
5. Dolbeer R.A, Wright S.E. (2006): Wildlife strikes to civil aircraft in the United States 1990–2005. U.S.
Dept. Of Agriculture. Federal Aviation Administration. National Wildlife Strike Database Serial Report
12.
6. Klich E.: Bezpiecze?stwo lotów w transporcie lotniczym. Wydawnictwo Naukowe In-stytutu Technologii
Eksploatacji. Radom 2010.
HAZARDS OF FLIGHT SAFETY AT THE DEBLIN AIRPORT IN A CONTEXT
OF BIRD STRIKES
Summary: The first project in Poland devoted to study on bird strikes at military airfields was conducted
from 2007 to 2010. The studies were carried out at the Deblin airfield, Eastern Poland. This airfield was
chosen since it is located close to the valley of the Vistula River, one of the most important pathways of
birds’ migration. The main aim of this project was to develop methods of aircraft protection against threats
from birds. The studies were carried out using two methods. One by transect and the other one by selected
sector scanning. Different methods were justified by the need of analysis of quantity, dynamics and birds’
distribution at the airfield, on the other hand, there was a need to recognize factors that influenced birds’
Zagro)enie bezpiecze?stwa lotów na lotnisku w D8blinie w aspekcie kolizji …
45
behavior in scope of aircraft movements in the examined area. During the research, it was recorded, that 104
species of birds in the number about of 36200 were observed. The most frequent ones were starling Sturnus
vulgaris (31.0%), jackdaw Corvus monedula (18.3%), rook Corvus frugilegus (15.9 %), lapwing Vanellus
vanellus (6.2%). Moreover it was found, that starlings constituted the most serious threat. It resulted from
their relatively high attendance at the runway and creating huge flocks (about 300 individuals). The most
dangerous seemed to be rooks. The flocks consisted of 3-6 thousand individuals. Possible repellent
techniques concerning of the Deblin military airfield were discussed. The analysis of the birds concentration
depending on the altitude, part of the day, year, part of the airfield constituted a base to work out critical
flight phase and appropriate procedures to prevent bird strikes.
Keywords: collisions with birds, flight safety