Posiłki i napoje profilaktyczne i regeneracyjno

Posiłki i napoje profilaktyczne i regeneracyjno

Posiłki i napoje profilaktyczne i regeneracyjno-wzmacniające
W aktualnym stanie prawnym przewiduje się posiłki i napoje niezbędne ze
względów profilaktycznych. Stanowi o tym przepis art. 232 Kodeksu pracy, zobowiązujący
pracodawcę do nieodpłatnego zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach
szczególnie uciążliwych odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze
względów profilaktycznych.
Tenże przepis przewiduje wydanie stosownego aktu wykonawczego. Jest nim
rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i
napojów (Dz.U. Nr 60, poz. 279) określające rodzaje tych posiłków i napojów oraz
wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania. Jeżeli
pracodawca nie ma możliwości wydawania posiłków ze względu na rodzaj wykonywanej
przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych, może zapewnić w czasie pracy
korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych lub przyrządzanie posiłków
przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów.
Posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac
uzasadniających ich wydawanie, a pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za
niewykorzystane posiłki i napoje.
Posiłki profilaktyczne
•
•
•
•
Pracodawca zapewnia posiłki pracownikom wykonującym prace:
związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej
efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8375 kJ) u
mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,
związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej
efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u
mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach
zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale
temperatura poniżej 10oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi
powyżej 25oC,
związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej
efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u
mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej
przestrzeni w okresie zimowym; za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada
do 31 marca,
pod ziemią (§ 3 ust. 1).
Dodatkowo pracodawca zapewnia posiłki pracownikom zatrudnionym przy
usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych (§ 3 ust. 2
Rozporządzenia).
Posiłki profilaktyczne powinny zawierać:
• około 50-55% węglowodanów,
• 30-35% tłuszczów,
• 15% białek.
Powinny one posiadać wartość energetyczną ok. 1000 kcal (4187 kJ) i być
wydawane w formie jednego dania gorącego w czasie regulaminowych przerw w pracy –
w zasadzie po 3-4 godz. pracy.
Posiłek, który pozwoli na wyrównanie bilansu energetycznego, należy zapewnić
pracownikom wykonującym bardzo ciężką pracę fizyczną, która wymaga użycia dużej
1
siły, czyli taką, która powoduje wydatek energetyczny powyżej 2000 kcal (8374 kJ) u
mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet.
Wydatek energetyczny to ilość energii cieplnej produkowanej przez organizm
podczas wykonywania jakiejkolwiek czynności, w tym związanej z wykonywaną pracą.
Stanowi on podstawę oceny kosztu energetycznego takiej pracy, według jej uciążliwości.
Oceny wydatku energetycznego może dokonać każda osoba lub firma, która ma
odpowiednią wiedzę i doświadczenie w tym zakresie.
Wydatek energetyczny, a – co za tym idzie – liczba profilaktycznych posiłków
zależy również od klimatu. Praca w gorącym klimacie spowoduje wyższy wydatek
energetyczny niż taka sama praca w warunkach komfortu cieplnego. W związku z tym
uzasadnione jest podawanie posiłków pracownikom już wtedy, gdy wykonują oni ciężką
pracę fizyczną, czyli powodującą wydatek energetyczny ponad 1500 kcal (6280 kJ) u
mężczyzn i ponad 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet.
Natomiast podczas wykonywania pracy w warunkach zimnego mikroklimatu (w
niskich temperaturach) obowiązkowe jest wyrównywanie bilansu cieplnego organizmu.
Podawanie posiłków profilaktycznych w warunkach mikroklimatu zimnego jest
uzasadnione wówczas, gdy wykonywana jest ciężka praca zarówno w pomieszczeniach
zamkniętych, jak i na otwartej przestrzeni w okresie zimowym.
Napoje profilaktyczne
•
•
•
•
•
•
•
Na pracodawcy ciąży również obowiązek zapewnienia pracownikom:
wody zdatnej do picia lub innych napojów wszystkim pracownikom oraz
wody i innych napojów (np. wody mineralnej, herbaty, soków owocowych)
pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie
uciążliwych.
Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym:
w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika
obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25oC,
w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika
siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10 oC lub
powyżej 25oC,
przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany
roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ)
u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami
atmosferycznymi przekracza 28oC.
Pracodawca dostarcza pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby
pracowników. Muszą być one odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków
wykonywania pracy, a w przypadku prac szczególnie uciążliwych powinny być również
wzbogacone w sole mineralne i witaminy. Muszą także być dostępne dla pracowników w
ciągu całej zmiany roboczej i w ilości zaspokajającej ich potrzeby.
Zasady przyznawania posiłków regeneracyjno-wzmacniających zostały
określone w ZAKŁADOWYM UKŁADZIE ZBIOROWYM PRACY DLA PRACOWNIKÓW
„PKP POLSKIE LINIE KOLEJOWE Spółka Akcyjna” w załączniku nr 15.
Posiłek regeneracyjno-wzmacniający wydawany jest w okresie od 1 listopada
danego roku do 31 marca następnego roku pracownikom wykonującym przez minimum 4
godziny dziennie prace:
2
•
•
na otwartej przestrzeni oraz w wiatach i halach nie posiadających ogrzewania,
w pomieszczeniach stałej pracy, w których temperatura jest niższa niż 14 o C.
Posiłek regeneracyjno-wzmacniający wydawany jest w okresie całego roku
pracownikom wykonującym przez minimum 4 godziny dziennie prace:
• związane z diagnostyką, konserwacją i utrzymaniem infrastruktury kolejowej na
otwartej przestrzeni,
• na posterunkach nastawczych, posterunkach stwierdzenia końca pociągu,
strażnicach przejazdowych oraz posterunkach dyżurnego ruchu peronowego,
• związane z ochroną mienia kolejowego na otwartej przestrzeni,
• związane z usuwaniem skutków awarii na otwartej przestrzeni,
• związane z obsługą ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, samojezdnych
ciężkich maszyn torowych, drezyn motorowych, suwnic, żurawi, podnośników i
platform hydraulicznych.
Pracodawca, u którego występują prace wymienione powyżej ustala wykaz
stanowisk pracy, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje posiłek
regeneracyjno-wzmacniający.
Posiłek regeneracyjno-wzmacniający wydawany jest w postaci jednego dania
gorącego dziennie. Przy braku możliwości wydawania posiłków w takiej postaci, ze
względów organizacyjnych bądź z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, pracodawca
zapewnia:
• korzystanie z posiłków w punktach gastronomicznych lub
• przyrządzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych
produktów.
Posiłek regeneracyjno-wzmacniający przysługuje wyłącznie w dniach
wykonywania prac wymienionych w załączniku nr 15. W przypadku niewykorzystania
uprawnienia do posiłku regeneracyjno-wzmacniającego ekwiwalent pieniężny nie
przysługuje.
Wartość posiłku regeneracyjno-wzmacniającego nie może być wyższa od wartości
posiłku profilaktycznego, liczonej w cenach brutto.
Pracownik korzystający z posiłku regeneracyjno-wzmacniającego ponosi koszt
jego zakupu wyliczony od jego wartości w cenach brutto, w wysokości 40%. W przypadku
występowania jednoczesnych uprawnień do posiłku profilaktycznego i regeneracyjnowzmacniającego, pracownikowi przysługuje tylko posiłek profilaktyczny.
Oprac. Radosław Strakulski
3