bułgaria - OPENKontakt.com

Transkrypt

BUŁGARIA
Przewodnik dla przedsi biorców
Wydanie pi te rozszerzone
Warszawa, kwiecie 2006
Przewodnik wydany przez
Biuro Promocji Inwestycji i Technologii
Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego
pod patronatem
Ministerstwa Gospodarki
Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji okre lenia i s dy w aden sposób nie
odzwierciedlaj opinii Sekretariatu UNIDO na temat statusu prawnego jakiego kraju,
terytorium, miasta, obszaru, rz du lub granic danego kraju. Wymienianie nazw firm
i produktów nie oznacza, e s one popierane przez UNIDO.
© Copyright by: UNIDO ITPO Warszawa 2006
Wydawca:
UNIDO ITPO Warszawa
Al. Niepodległo ci 186; 00-608 Warszawa
tel.: (+48-22) 8259186, 8259467; faks: 8258970
e-mail: [email protected]
http://www.unido.pl
Opracowanie i redakcja: Grzegorz Bychawski i Roman Gurbiel
Konsultacja naukowa: prof. dr hab. Kazimierz Starzyk
BUŁGARIA - Przewodnik dla przedsi biorców
3
PRZEDMOWA
„BUŁGARIA – Przewodnik dla przedsi biorców” jest kolejn pozycj nowego cyklu wydawniczego
warszawskiego Biura UNIDO, realizowanego z my l o przedsi biorcach, zainteresowanych
rozwijaniem handlu i współpracy przemysłowej z wybranymi krajami Europy rodkowo-Wschodniej i
Wspólnoty Niepodległych Pa stw.
Niniejsza seria obejmuje w 2006 roku ju 11 przewodników, w tym siedem wznawianych po raz czwarty,
pi ty lub szósty. Konsekwencja z jak realizowana jest ta inicjatywa wynika m. in. z koncentracji
działalno ci warszawskiego Biura UNIDO na wspieraniu współpracy polskich przedsi biorstw z
partnerami na wybranych rynkach Europy rodkowej, Wschodniej oraz Azji Centralnej. Istotnym
krokiem w tym kierunku jest dostarczenie wszystkim zainteresowanym obszernych informacji na temat
warunków działania w poszczególnych krajach, potencjalnie obiecuj cych pod wzgl dem handlowym i
kooperacyjnym, ale z ró nych powodów ci gle jeszcze trudno dost pnych dla polskich firm lub wr cz
przez nie niezauwa anych.
Obecne, pi te ju wydanie przewodnika o Bułgarii, zostało wzbogacone o szereg nowych informacji
oraz zaktualizowane, w miar osi galno ci wiarygodnych danych, udost pnianych przez bułgarskie
agencje rz dowe oraz wyspecjalizowane organizacje mi dzynarodowe. W tym kontek cie warto zwróci
uwag na bogat bibliografi , któr posłu yli si autorzy.
Istotn cech tej pozycji jest tak e to, i pokazuje ona sprawy zwi zane z bezpo rednim, praktycznym
funkcjonowaniem przedsi biorstw w Bułgarii, na szerszym makroekonomicznym tle. Sprawia to, i
polscy eksporterzy rozwa aj cy mo liwo ci wprowadzenia na ten rynek swoich towarów b d
kooperacyjno-inwestycyjnego zaanga owania si w tym kraju, maj do swej dyspozycji szersze spektrum
informacji, pozwalaj cych na lepsze zrozumienie zasad funkcjonowania bułgarskiej administracji i
gospodarki. Tym samym, rednie i mniejsze polskie firmy maj ce aspiracje „zaistnienia” w Bułgarii w
tej czy innej korzystnej formie, mog łatwiej okre li swoje zamiary i wpisa je w strategi konkretnego
działania.
Tak jak poprzednie publikacje, równie i ta opiera si na sprawdzonym wzorze przewodnika „How to do
business in Poland”, wydawanego od wielu lat przez warszawskie Biuro UNIDO w kilku wersjach
j zykowych, z których na uwag „wschodnich” partnerów zasługuje zwłaszcza edycja rosyjskoj zyczna,
prezentuj ca Polsk jako kraj zainteresowany rozwijaniem współpracy gospodarczej i przyjazny dla
zagranicznych partnerów.
Jak ju wy ej wspomniano, przewodnik o Bułgarii wprowadza w zagadnienia zwi zane z działalno ci
podmiotów gospodarczych w tym kraju na tle sytuacji makroekonomicznej. Jednocze nie ksi ka ta
zawiera informacje odnosz ce si do praktycznych, prawnych i finansowych aspektów dwustronnej
współpracy gospodarczej, któr mogłyby intensywniej prowadzi polskie i bułgarskie przedsi biorstwa.
To im wła nie maj słu y listy adresowe jednostek pierwszego kontaktu: organizacji, firm, urz dów,
komitetów i instytucji, które mog okaza si niezb dne jako ródła informacji i punkt odniesienia dla
bardziej zaawansowanych działa .
Publikacja ta mo e zatem by pomocna dla ludzi biznesu przygotowuj cych si dopiero do nawi zania
bezpo rednich kontaktów gospodarczych z Bułgari lub maj cych ju pierwsze do wiadczenia. Jako
ródło wiedzy na temat poszczególnych sektorów gospodarki, przekształce strukturalnych w ci gu
ostatnich dziesi ciu lat, warunków inwestowania i prowadzenia działalno ci gospodarczej, systemu
finansowego i podatkowego, ksi ka ta mo e zainteresowa równie naukowców, studentów i polityków.
Z uwagi na to, e tytuł „przewodnik” w jaki sposób zobowi zuje, autorzy wł czyli do tej pozycji tak e
rozdział opisuj cy skrótowo warunki podró owania, mieszkania oraz rekreacji i wypoczynku na tle
kulturowej i turystycznej panoramy tego interesuj cego kraju.
4
Przedmowa
W przypadku tego rodzaju publikacji cz sto trudn spraw jest pozyskanie odpowiednich informacji
pochodz cych z rzetelnych ródeł. Oprócz materiałów powszechnie dost pnych, korzystano równie z
pomocy placówek dyplomatycznych i handlowych, instytucji naukowych, organizacji mi dzynarodowych
oraz wielu osób. Wdzi czne za pomoc, Biuro UNIDO w Warszawie wyra a podzi kowanie wszystkim
instytucjom, organizacjom i osobom, które przyczyniły si do powstania tej publikacji przekazuj c
potrzebne dane liczbowe, u yteczne informacje lub wskazówki umo liwiaj ce wła ciw interpretacje
przepisów i zjawisk gospodarczych. To dzi ki ich yczliwo ci, wiedzy i współpracy ta ksi ka powstała.
Szczególny wkład w opracowanie niniejszej publikacji, a zwłaszcza jej pierwszego, a nast pnie drugiego
i trzeciego wydania, wniósł pan Nikolay Kostov z Agencji Wspierania Handlu przy Ministerstwie
Gospodarki Bułgarii, reprezentuj cy obecnie swój kraj w charakterze Radcy Handlowego Ambasady
Republiki Bułgarii w Polsce. Zapewnił on bezcenn pomoc weryfikuj c merytorycznie przewodnik oraz
dostarczaj c wiele trudnych do zdobycia danych. Opracowanie rozdziałów dotycz cych handlu
zagranicznego oraz współpracy gospodarczej z Polsk stało si mo liwe dzi ki pomocy pana Andrzeja
Prochwicza, Radcy Handlowego Ambasady RP w Sofii oraz dzi ki Departamentowi Mi dzynarodowej
Współpracy Dwustronnej Ministerstwu Gospodarki.
Szereg cennych informacji, danych liczbowych, komentarzy i tekstów odnosz cych si do zjawisk
gospodarczych wyst puj cych w Bułgarii zawdzi czamy tak e zajmuj cym si tymi zagadnieniami
specjalistom z Zakładu Mi dzynarodowej Współpracy Produkcyjnej Szkoły Głównej Handlowej w
Warszawie, kierowanego przez prof. dr hab. Kazimierza Starzyka.
Ko cz c ju niniejsze słowo wst pne pragniemy zwróci uwag Czytelników na cenn , naszym zdaniem,
mo liwo skorzystania z tego przewodnika w internecie, gdzie został zamieszczony w witrynie
warszawskiego Biura UNIDO (www.unido.pl), jako jeden z tomów obejmuj cej ju kilkana cie tytułów
biblioteki elektronicznej dla przedsi biorców.
Wspomniana strona zawiera tak e regularnie zamieszczane informacje na temat seminariów
promocyjnych dotycz cych poszczególnych „rynków wschodnich”, po wi canych im konferencji
gospodarczych, szkole słu cych podnoszeniu konkurencyjno ci polskich przedsi biorstw oraz
mo liwo ci nieodpłatnej promocji ich własnych ofert eksportowych, kooperacyjnych i technologicznych
w maj cym wiatowy zasi g portalu „UNIDO Exchange”.
Seria przewodników o „wschodz cych rynkach wschodnich” obejmowała w ostatnich latach
nast puj ce tytuły, wydawane ka dego roku przez warszawskie Biuro UNIDO w postaci elektronicznej
b d ksi kowej:
„Azerbejd an – przewodnik dla przedsi biorców”
„Białoru – przewodnik dla przedsi biorców”
„Bułgaria – przewodnik dla przedsi biorców”
„Kazachstan – przewodnik dla przedsi biorców”
„Kirgistan – przewodnik dla przedsi biorców”
„Łotwa – przewodnik dla przedsi biorców”
„Litwa – przewodnik dla przedsi biorców”
„Mołdowa – przewodnik dla przedsi biorców”
„Rosja – przewodnik dla przedsi biorców”
„Ukraina – przewodnik dla przedsi biorców”
„Uzbekistan – przewodnik dla przedsi biorców”
Wszystkie wy ej wymienione pozycje s
Biura UNIDO w Warszawie:
– 5 wyda
– 6 wyda
– 5 wyda
– 5 wyda
– 1 wydanie
– 3 wydania
– 3 wydania
– 4 wydania
– 4 wydania
– 6 wyda
– 3 wydania
dost pne w wersji elektronicznej na stronie internetowej
www.unido.pl
5
SPIS TRE CI
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
INFORMACJE OGÓLNE .....................................................................................................9
Poło enie i klimat....................................................................................................................................9
Zasoby naturalne...................................................................................................................................10
Ludno i j zyk .....................................................................................................................................10
Ustrój polityczny...................................................................................................................................11
Podział administracyjny.......................................................................................................................13
GOSPODARKA.................................................................................................................... 15
Rozwój gospodarczy ............................................................................................................................15
Przemysł.................................................................................................................................................21
Rolnictwo...............................................................................................................................................23
Rynek pracy i płace ..............................................................................................................................24
Infrastruktura transportowa..................................................................................................................28
Telekomunikacja...................................................................................................................................31
Energetyka.............................................................................................................................................33
Ochrona rodowiska.............................................................................................................................35
Turystyka ...............................................................................................................................................37
Współpraca z Mi dzynarodowym Funduszem Walutowym..........................................................40
Bułgaria a członkostwo w Unii Europejskiej ....................................................................................41
PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE ..................................................................... 43
Ramy prawne ........................................................................................................................................43
Bułgarska Agencja Prywatyzacji........................................................................................................44
Wyniki prywatyzacji ............................................................................................................................44
FINANSE PUBLICZNE ORAZ SEKTOR BANKOWY I UBEZPIECZENIOWY ........... 49
Bud et.....................................................................................................................................................49
Bilans płatniczy.....................................................................................................................................50
Zadłu enie zagraniczne i rezerwy walutowe.....................................................................................50
Wymienialno waluty i polityka kursowa .......................................................................................52
Prawo dewizowe...................................................................................................................................53
System bankowy...................................................................................................................................54
System ubezpieczeniowy.....................................................................................................................57
Rynek kapitałowy.................................................................................................................................59
SYSTEM PODATKOWY ................................................................................................... 63
Podatki bezpo rednie............................................................................................................................63
Podatki po rednie..................................................................................................................................69
PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ .............................................. 75
Zakładanie firmy z kapitałem zagranicznym ....................................................................................75
Oddziały i przedstawicielstwa.............................................................................................................78
Koncesjonowanie działalno ci gospodarczej ....................................................................................79
Stosunki mi dzy pracownikiem i pracodawc ..................................................................................82
Licencje handlowe................................................................................................................................87
Ochrona konkurencji............................................................................................................................87
Ochrona praw własno ci intelektualnej..............................................................................................90
Rachunkowo i sprawozdawczo ...................................................................................................92
Zamówienia publiczne .........................................................................................................................94
Główne bariery prowadzenia działalno ci gospodarczej.................................................................94
6
Informacje ogólne
VII. INWESTYCJE ZAGRANICZNE ...................................................................................... 97
Ramy prawne ........................................................................................................................................97
Wsparcie instytucjonalne.....................................................................................................................98
Rodzaje inwestycji zagranicznych....................................................................................................100
Prawne i mi dzynarodowe gwarancje bezpiecze stwa .................................................................100
Formy przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym ........................................................................102
Transfer zysków i kapitału.................................................................................................................103
Prawo własno ci nieruchomo ci.......................................................................................................103
Zach ty podatkowe.............................................................................................................................106
Bran e atrakcyjne pod wzgl dem inwestycyjnym .........................................................................107
Wielko i struktura inwestycji .........................................................................................................111
VIII. HANDEL ZAGRANICZNY.............................................................................................. 117
Ramy prawne ......................................................................................................................................117
Licencjonowanie handlu zagranicznego..........................................................................................119
Import artykułów rolnych ..................................................................................................................121
Ustawa o etykietowaniu artykułów tekstylnych .............................................................................122
Prawo celne i taryfa celna ..................................................................................................................123
Wolne obszary celne...........................................................................................................................124
Wielko i struktura handlu zagranicznego Bułgarii (wymiana towarowa)................................126
IX. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK ........................................................... 131
Podstawy prawne................................................................................................................................131
Wymiana handlowa............................................................................................................................132
Do wiadczenia wybranych polskich przedsi biorstwa rynku bułgarskim ..................................135
Działalno Ministerstwa Gospodarki w zakresie promocji i wspierania eksportu......................138
Instytucje i organizacje zaanga owane w rozwijanie współpracy................................................140
ródła informacji prawnej i gospodarczej .......................................................................................142
Ubezpieczenia oferowane przez Korporacj Ubezpiecze Kredytów Eksportowych...............145
X. MIESZKA W BUŁGARII .............................................................................................. 151
Wjazd ...................................................................................................................................................151
Pobyt w Bułgarii .................................................................................................................................155
Informacje praktyczne........................................................................................................................156
XI. ZAŁ CZNIKI..................................................................................................................... 159
XII. BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................ 209
7
WYKRESY I MAPY:
Pogl dowa mapa Bułgarii....................................................................................................................9
Rys. 1: Zmiany liczby ludno ci Bułgarii w latach 1965-2005..................................................... 11
Rys. 2: Podział miejsc w Zgromadzeniu Narodowym po wyborach w czerwcu 2005 roku....... 12
Mapa administracyjna Bułgarii......................................................................................................... 13
Rys. 3: Inflacja na koniec okresu w latach 1992-2005................................................................. 15
Rys. 4: Zmiany PKB w latach 1992-2005.................................................................................... 16
Rys. 5: Podstawowe stopy procentowe na koniec okresu w latach 1996-2006........................... 17
Rys. 6: Stopa bezrobocia na koniec okresu w latach 1996-2005................................................. 26
Rys. 7:
rednia miesi czna płaca brutto w Bułgarii w latach 1995-2005 w USD ...................... 27
Rys. 8: Liczba transakcji prywatyzacyjnych w latach 1993-2005............................................... 45
Rys. 9: Udział maj tku sprywatyzowanego w cało ci maj tku podlegaj cego prywatyzacji .... 45
Rys. 10: Struktura bran owa sprywatyzowanych przedsi biorstw na koniec marca 2006........... 46
Rys. 11: Finansowe wyniki prywatyzacji w latach 1993-2005 w milionach USD ....................... 46
Rys. 12: Rezerwy walutowe na koniec roku w latach 1999-2006 stycze (mln EUR)................. 52
Rys. 13: Struktura sektora bankowego według wielko ci aktywów.............................................. 56
Rys. 14: Struktura rynku ubezpiecze maj tkowych według zebranych składek w 2005 roku ... 57
Rys. 15: Struktura rynku ubezpiecze na ycie wg warto ci składek w 2005 roku...................... 58
Rys. 16: Struktura bran owa obrotów na Giełdzie Papierów Warto ciowych w Sofii................. 61
Rys. 17: Stawki podatku dochodowego od przedsi biorstw w latach 2000-2006 (%) ................. 64
Rys. 18: Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych do Bułgarii w latach 1992-2005..... 112
Rys. 19: Struktura bran owa skumulowanych bezpo rednich inwestycji zagranicznych .......... 113
Rys. 20: Struktura geograficzna skumulowanych bezpo rednich inwestycji zagranicznych ..... 115
Rys. 21: Struktura towarowa importu Bułgarii w roku 2005....................................................... 127
Rys. 22: Struktura towarowa eksportu Bułgarii w roku 2005...................................................... 127
Rys. 23: Struktura geograficzna eksportu Bułgarii w roku 2005................................................. 128
Rys. 24: Struktura geograficzna importu Bułgarii w roku 2005.................................................. 129
Rys. 25: Struktura towarowa polskiego eksportu do Bułgarii w roku 2005................................ 133
Rys. 26: Struktura towarowa importu z Bułgarii do Polski w roku 2005.................................... 133
8
Informacje ogólne
SPIS TABEL:
Tab. 1:
Tab. 2:
Tab. 3:
Tab. 4:
Tab. 5:
Tab. 6:
Tab. 7:
Tab. 8:
Tab. 9:
Tab. 10:
Tab. 11:
Tab. 12:
Tab. 13:
Tab. 14:
Tab. 15:
Tab. 16:
Dynamika wzrostu warto ci dodanej wytworzonej w sektorze prywatnym
i pa stwowym w latach 1999-2005 ................................................................................. 17
Obroty i saldo handlu zagranicznego w latach 1999-2005 (mln EUR) .......................... 18
Zbiory głównych upraw w latach 2000-2005 (tys. ton) .................................................. 23
Pogłowie ywego inwentarza na koniec okresu w latach 2000-2005............................. 23
Zró nicowanie poziomu wynagrodze (2004) ................................................................ 27
Skonsolidowana nadwy ka / deficyt bud etowy w latach 1998-2005............................ 49
Bilans rachunku bie cego w latach 1999-2006 (luty).................................................... 50
Zadłu enie zagraniczne w latach 1999-2006 stycze (mln EUR)................................... 51
Stosunek zadłu enia zagranicznego brutto (ZZB) do produktu krajowego brutto (PKB)
oraz do eksportu towarów i usług (ETU) w latach 1999-2006 stycze (EUR)............... 51
redni miesi czny poziom kursu walutowego w okresie stycze -kwiecie 2006......... 53
redni miesi czny poziom oprocentowania kredytów denominowanych w BGN w
bankach komercyjnych w okresie grudzie 2005 - marzec 2006.................................... 57
Progi podatkowe w podatku dochodowym w 2006 roku ................................................ 69
Obci enie pracownika i pracodawcy składk na obowi zkowe bezpieczenie
zdrowotne ........................................................................................................................ 87
Przykładowe bariery w prowadzeniu działalno ci gospodarczej w 2005 roku............... 95
Handel zagraniczny Bułgarii w latach 1997-2005 (wymiana towarowa, w mln USD) 126
Polsko-bułgarskie obroty towarowe (w mln USD) ....................................................... 132
I.
9
INFORMACJE OGÓLNE
Poło enie i klimat
Bułgaria jest europejskim pa stwem le cym nad Morzem Czarnym, w północnowschodniej cz ci Półwyspu Bałka skiego. Kraj ten ma powierzchni 110,9 tys. km2 i
graniczy na północy z Rumuni (608 km), na zachodzie z Serbi i Macedoni (148 km),
za na południu z Grecj (494 km) i Turcj (240 km).
Około 60 % powierzchni Bułgarii zajmuj góry i wy yny: Bałkany, Sredna Gora, Riła,
Pirin, Rodopy. W górach Riła znajduje si najwy szy szczyt kraju, Musała (2925 m
n.p.m.). W rodkowej cz ci znajduj si kotliny tektoniczne: Sofijska i Kazanłycka.
Na północy rozci ga si lessowa Wy yna Naddunajska, przechodz ca ku wschodowi
w Wy yn Dobrud y. Krajobraz geograficzny Bułgarii dopełnia – rozci gaj ca si
pomi dzy Rodopami a Sredn Gor – Nizina Górnotracka. Wybrze e jest na ogół
skaliste.
Pogl dowa mapa Bułgarii
Nazwy geograficzne w transkrypcji polskoj zycznej
ródło: UNEP GRID-Arendal na podstawie "The Times Atlas of the World"
10
Informacje ogólne
Bułgaria le y w umiarkowanej strefie klimatycznej. Zimy s chłodne i wilgotne, a lata
gor ce i suche. rednia temperatura powietrza w styczniu wynosi od -6°C w górach
i -3°C w centralnej cz ci kraju, do 2°C na południu. W lipcu rednie temperatury
wynosz odpowiednio od 18°C i 23°C, do 25°C. Morze Czarne łagodzi wahania
temperatury na wschodzie i południu kraju. rednia roczna suma opadów wynosi od 450
mm na północy do 1200 mm w górach. Zim mog wyst powa obfite opady niegu,
a nawet gwałtowne nie yce.
Sie rzeczna jest dobrze rozwini ta i wykorzystywana do irygacji, transportu oraz
produkcji energii elektrycznej. Główne rzeki Bułgarii to Dunaj z dopływami Łom,
Ogosta, Iskryj, Osym, Janta, Marica z Tund , Ard , Kamczyj oraz Struma i Mesta.
Nieliczne jeziora poło one s głównie wzdłu wybrze a. W szacie ro linnej dominuj
lasy d bowo-bukowe, pokrywaj ce około jednej trzeciej powierzchni kraju. W górach
wyst puj lasy bukowo-jodłowe, wierkowe oraz kosodrzewina i hale.
Zasoby naturalne
Bułgaria nie posiada znacz cych zasobów surowców mineralnych. Do podstawowych
kopalin zalicza si w giel brunatny i lignity, wydobywane w zagł biach
Wschodniomarickim, Pernickim i Bobowdolskim, rudy cynku i ołowiu w Rodopach,
mied i sól kamienn . Wyst puj równie niewielkie ilo ci rud elaza, w gla
kamiennego i ropy naftowej, pokrywaj ce tylko cz ciowo zapotrzebowanie surowcowe
tego kraju. Jednym z wa niejszych surowców jest drewno. Bułgaria posiada tak e
dobrze rozwini te rybołówstwo.
Ludno
i j zyk
Pod koniec 2005 roku liczba ludno ci Bułgarii wynosiła ok. 7,719 mln i była ni sza ni
w roku poprzednim na skutek utrzymuj cego si od pocz tku lat 90-tych trendu
spadkowego. rednia g sto zaludnienia wynosi obecnie 69,6 osób/km2. W przypadku
dalszego wyst powania ujemnej stopy przyrostu naturalnego liczba mieszka ców
Bułgarii mo e spa do ko ca obecnej dekady do 7,4 miliona.
11
Rys. 1: Zmiany liczby ludno ci Bułgarii w latach 1965-2005
4600
4400
4200
4000
3800
3600
3400
3200
M czy ni
Kobiety
1965
1975
1985
1992
2002
2003
2004
2005
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii
Najg ciej zaludniona jest Kotlina Sofijska, powy ej 160 osób/km2 oraz Nizina Tracka i
centralna cz
Wy yny Naddunajskiej. Bułgaria jest krajem o wysokim stopniu
urbanizacji. Około 69 % populacji mieszka w miastach, z których najwi kszym jest
stolica kraju, Sofia, licz ca 1,1 miliona mieszka ców. Pozostałe główne miasta to
Płowdiw (341 tys.), Warna (315 tys.), Burgas (193 tys.) i Ruse (162 tys.).
J zykiem urz dowym, b d cym jednocze nie j zykiem ojczystym zdecydowanej
wi kszo ci Bułgarów jest bułgarski, zapisywany cyrylic . Cz
Bułgarów zna ze
szkoły j zyk rosyjski lub francuski. Młodzie oraz pracownicy sektora turystycznego
i handlu cz sto znaj angielski, za nad Morzem Czarnym, z uwagi na cz sto tam
goszcz cych niemieckich turystów, znany jest tak e niemiecki.
Bułgaria jest krajem zró nicowanym etnicznie, chocia zdecydowanie najliczniejsz
grup s Bułgarzy, stanowi cy około 83,9 % populacji. Druga pod wzgl dem
liczebno ci grupa to Turcy (ponad 9,4 %). Ponadto w kraju tym mieszkaj równie
Romowie (3,7 %) oraz Macedo czycy, a tak e Ormianie, Tatarzy i przedstawiciele
innych narodowo ci. Podobnie wygl da kwestia wyznania. Obywatele wyznania
prawosławnego stanowi 83,5 % ludno ci, muzułmanie około 13 %, a obywatele
wyznania rzymsko-katolickiego – 1,5 %.
Ustrój polityczny
Zmiany polityczne w Europie rodkowej i Wschodniej na przełomie lat 90-tych
dwudziestego wieku doprowadziły w roku 1989 do pokojowego ust pienia, pod
wpływem nacisków wewn trznych i zewn trznych, wieloletniego komunistycznego
przywódcy Bułgarii, Teodora iwkowa. Tym samym Bułgaria wkroczyła na drog
rozwoju demokratycznego. W czerwcu 1990 roku odbyły si pierwsze wolne wybory
parlamentarne, które wygrała demokratyczna opozycja.
12
Informacje ogólne
Bułgaria jest republik demokratyczn , której ustrój oparty jest na konstytucji przyj tej
przez Wielkie Zgromadzenie Narodowe w 1991 roku. Głow pa stwa jest prezydent,
wybierany w głosowaniu powszechnym na okres 5 lat. Prezydent powołuje premiera,
jest zwierzchnikiem sił zbrojnych i ma prawo weta wobec ustaw uchwalanych przez
parlament. Oprócz prezydenta władz wykonawcz pełni Rada Ministrów, zatwierdzana
przez Zgromadzenie Narodowe.
Ostatnie wybory prezydenckie odbyły si w listopadzie 2001 roku. Prezydentem został
wybrany Georgi Purvanov z Bułgarskiej Partii Socjalistycznej
Władza ustawodawcza le y w gestii Zgromadzenia Narodowego (Narodno Sobranie),
jednoizbowego parlamentu licz cego 240 posłów, wybieranego na 4 lata w wyborach
powszechnych.
Ostatnie wybory do parlamentu odbyły si w dniu 25 czerwca 2005 roku. Wybory
wygrała partia „Koalicja dla Bułgarii”, która zdobyła nieco ponad jedn trzeci miejsc w
parlamencie. Do parlamentu weszło jeszcze sze innych ugrupowa : Narodowy Ruch
Symeona II, Ruch na rzecz Swobód i Wolno ci (DPS), Koalicja Atak, Unia Sił
Demokratycznych (UDF), Demokraci na rzecz silniejszej Bułgarii (DRSB) oraz Unia
Obywateli Bułgarii (UOB). Podział sił w Zgromadzeniu Narodowym, jaki ukształtował
si po ostatnich wyborach, przedstawiony jest na rysunku poni ej.
Rys. 2: Podział miejsc w Zgromadzeniu Narodowym po wyborach w czerwcu 2005 roku
Narodowy Ruch
Symeona II.
22%
DPS
14%
Atak
6%
UDF
7%
DRSB
7%
Dla Bułgarii
35%
niezale ni
4%
UOB
5%
ródło: Parlament Bułgarii
Narodowy Ruch Symeona II., który sformował rz d, kontynuuje polityk reform i
stabilizacji gospodarczej, prowadzon w latach 1997-2001 przez Uni Sił
Demokratycznych, realizuj c tym samym proces prywatyzacji, liberalizacji gospodarki
oraz usprawniania instytucji gospodarczych. Jednym z głównych celów nowego rz du
jest przygotowanie Bułgarii do uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej w 2007 roku.
13
Władza s downicza w Bułgarii opiera si na systemie niezale nych s dów
powszechnych. Najwy sz władz s downicz jest S d Najwy szy, którego prezes
wyznaczany jest przez prezydenta na okres 7 lat. W sprawach konstytucyjnych
najwy sz władz stanowi Trybunał Konstytucyjny, w którego skład wchodzi dwunastu
s dziów wybieranych na kadencj 9 lat.
Podział administracyjny
Terytorium Bułgarii podzielone jest na 28 prowincji obejmuj cych 278 gmin. Gminy
posiadaj osobowo prawn , przysługuje im prawo własno ci i mog prowadzi swoj
gospodark w oparciu o niezale ny bud et. Władz w gminach sprawuj rady gminne,
które s podstawowym elementem władzy samorz dowej. W ich gestii znajduje si
okre lanie kierunków rozwoju gminy.
Mapa administracyjna Bułgarii
Nazwy geograficzne w transkrypcji polskoj zycznej
ródło: Ivan Marinov dla FOTW Flags of the World
14
Informacje ogólne
Prowincje s jednostkami administracji terytorialnej zarz dzanymi przez gubernatorów,
którzy maj za zadanie wdra anie polityki regionalnej rz du na podlegaj cym im
terenie. Gubernatorzy zarz dzaj , wraz z administracj regionaln , prowincjami
korzystaj c ze rodków pochodz cych z bud etu centralnego. S oni mianowani przez
Rad Ministrów.
Ponadto, dla potrzeb planowania gospodarczego zwi zanych m.in. z wykorzystywaniem
funduszy Unii Europejskiej, prowincje zostały w programach rz dowych zgrupowane w
sze nast puj cych regionów:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Region Północno-Zachodni, w skład którego wchodz prowincje: Widin, Wraca,
Montana;
Region Północno-Centralny, prowincje: Weliko Tyrnowo, Gabrowo, Łowecz,
Plewen, Ruse;
Region Północno-Wschodni, prowincje: Dobricz, Szumen, Warna, Razgrad,
Silistra, Tyrgowiszte;
Region Południowo-Zachodni, prowincje: Sofia-miasto, Sofia-prowincja,
Błagojewgrad, Kiustendił, Pernik;
Region Południowo-Centralny, prowincje: Pazard ik, Płowdiw, Smoljan,
Kyrd ali, Stara Zagora, Chaskowo;
Region Południowo-Wschodni, prowincje: Burgas, Sliwen, Jambol.
15
II.
GOSPODARKA
Rozwój gospodarczy
Przemiany gospodarcze
W roku 1991 Bułgaria weszła na drog radykalnych reform gospodarczych. Odbyło si
to m.in. dzi ki wsparciu ze strony Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW),
który udzielił finansowania na obsług kredytów niezb dnych dla przeprowadzenia
reform, przy jednoczesnym zobowi zaniu si tego kraju do realizacji okre lonych
przekształce w gospodarce. Reformy miały m.in. na celu, w swoich podstawowych
zało eniach, zdławienie inflacji, wyprowadzenie kraju z zapa ci gospodarczej,
stabilizacj waluty i rozwój sektora prywatnego. Zakrojony na szerok skal program
przyniósł oczekiwane rezultaty i w roku 1994 PKB Bułgarii wzrósł o 1,8 %, po raz
pierwszy w całej dekadzie. W roku 1994 udało si równie osi gn porozumienie
z wierzycielami skupionymi w tzw. Klubie Londy skim, co skutkowało cz ciow
redukcj zadłu enia zagranicznego.
Jednak e szereg czynników takich jak: spowolnienie przez Bułgari planowanych
reform strukturalnych oraz b d ce jego konsekwencj wstrzymanie finansowania MFW,
ograniczenie procesów prywatyzacyjnych, przesuni te nieco w czasie lecz dotkliwe
skutki utraty tradycyjnych rynków byłego RWPG – doprowadziły po dwóch latach
wzrostu do kolejnego kryzysu. Wyst pił on z du
sił w latach 1996-1997
charakteryzuj c si gł bokim spadkiem produktu krajowego brutto i wybuchem
hiperinflacji. W rezultacie, w latach 1990-1997 warto PKB w cenach stałych obni yła
si o około 24 %, przy znacznym wzro cie cen (patrz rys.3), skokowym spadku warto ci
waluty krajowej (z 21,8 BGN/USD w roku 1991 do 1776,5 BGN w roku 1997),
rosn cym bezrobociu, zmniejszonej dynamice napływu zagranicznych inwestycji
bezpo rednich oraz deficycie na rachunku bie cym bilansu płatniczego.
Rys. 3: Inflacja na koniec okresu w latach 1992-2005
569,7
%
600
500
400
310,8
300
200
79,4 63,9
121,9
32,9
100
1,0
0
1992
*
1993
prognoza na rok 2004
1994
1995
1996
1997
1998
6,2
10,3
7,4
5,8
2,3
6,2
5,0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii, Ministerstwo Finansów Bułgarii
16
Gospodarka
Wyj cie z trudnej sytuacji gospodarczej w jakiej Bułgaria znalazła si u progu drugiej
połowy lat 90-tych stało si m.in. mo liwe dzi ki podpisaniu na pocz tku 1997 roku
kolejnego porozumienia z MFW, wprowadzaj cego stabilizuj cy walut mechanizm
currency board (zarz d walut ), szerzej przedstawiony w rozdziale po wi conym
walucie i polityce kursowej oraz radykalnym reformom gospodarczym. Reformy te
obejmowały mi dzy innymi działania zmierzaj ce do ograniczenia rosn cego deficytu
bud etowego finansowanego przez dodatkow emisj pieni dzy, przyspieszenie
liberalizacji cen (m.in. skrócenie listy dóbr i usług o regulowanych cenach),
przyspieszenie prywatyzacji i zmniejszenie liczby przynosz cych straty pa stwowych
przedsi biorstw przemysłowych.
Wyniki programu reform stały si widoczne ju w drugiej połowie 1997 roku. Kolejne
lata to okres post puj cej stabilizacji i wzrostu gospodarczego. Istotny, pozytywny
wpływ na przekształcenia gospodarki bułgarskiej miały równie przygotowania do
integracji z Uni Europejsk , które obejmowały zarówno zmiany o charakterze czysto
gospodarczym jak i instytucjonalnym.
Zmiany PKB w latach 1992-2005 przedstawiono na poni szym wykresie.
4,8
4,3
5,7
5,5
5,5
2006*
4,0
2005
5,4
2,3
2004
1,8
3,5
2,9
2003
5
2002
10
2001
Rys. 4: Zmiany PKB w latach 1992-2005
0
%
-1,5
-5
-10
-6,9
-7,3
-10,1
*
prognoza
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
-15
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii, Ministerstwo Finansów
Tempo zmian własno ciowych i rosn c rol sektora prywatnego w gospodarce Bułgarii
dobrze odzwierciedla porównanie dynamiki jego udziału w warto ci dodanej. Na
przestrzeni ostatnich czterech lat udział tego sektora w krajowej warto ci dodanej
zwi kszał si rocznie od 6 % do ponad 14 %, podczas gdy sektora pa stwowego
systematycznie malał w tempie od ok. -4 % do ponad -10 % (vide poni sza tabela).
W 2005 roku udział sektora prywatnego w warto ci dodanej brutto wytworzonej w całej
gospodarce Bułgarii wynosił 79,0 % (w 2002 roku 72,7 %) a pa stwowego 21,0 %
(w 2002 roku 27,3 %).
17
Charakterystycznym zjawiskiem potwierdzaj cym zmiany strukturalne zachodz ce w
gospodarce Bułgarii jest spadek znaczenia rolnictwa, którego udział w warto ci dodanej
wytworzonej w 2005 roku wyniósł 7,7 % (12,5 % w 2002 roku). Regres dochodu
generowanego przez rolnictwo jest rekompensowany przez wzrost warto ci dodanej
wytwarzanej w szczególno ci w usługach oraz przemy le. Udział usług w warto ci
dodanej w 2005 roku wyniósł 63,9 % (59,7 % w 2002 roku) a przemysłu 28,4 %
(27,8 % w 2002 roku).
Tab. 1: Dynamika wzrostu warto ci dodanej wytworzonej w sektorze prywatnym
i pa stwowym w latach 1999-2005
Dynamika w %
sektora prywatnego
sektora pa stwowego
1999
6,4
-6,3
2000
14,2
-7,4
2001
7,3
-4,5
2002
7,6
-2,7
2003
6,5
-2,0
2004
10,8
-9,5
2005
8,2
-5,2
Znacz cym segmentem gospodarki jest szybko rozwijaj cy si sektor małych i rednich
przedsi biorstw. Jego udział w PKB szacowano w 2005 roku na ponad 50 % natomiast
w zatrudnieniu ogółem na ponad 70 %.
W celu ułatwienia obiegu pieni dza i wzmocnienia zaufania do waluty krajowej w dniu
5 lipca 1999 roku przeprowadzono denominacj wymieniaj c stare lewy (BGL) na nowe
(BGN), według przelicznika 1000 BGL za 1 BGN.
Skuteczna walka z inflacj , prowadzon m.in. w ramach restrykcyjnej polityki
monetarnej i fiskalnej, pozwoliła na szybkie obni enie stóp procentowych. Podstawowa
stopa procentowa spadła ze 180 % w roku 1996 do 2,0 % w roku 2005. Wysoko
bazowych stóp procentowych na przestrzeni ostatnich lat przedstawiono na poni szym
rysunku.
180,0
6,7
4,6
4,0
2003
2002
2001
2000
1999
1998
2,7
2,6
2,0
2,3
stycz-kw
2006
4,0
2005
4,5
2004
5,1
1997
% 10
9
8
7
6
5
4
3
2
Podstawowe stopy procentowe na koniec okresu w latach 1996-2006
1996
Rys. 5:
ródło: Narodowy Bank Bułgarii
18
Gospodarka
Stosunkowo szybkie przezwyci enie kryzysu z lat 1996-1997 mo liwe było m.in.
dzi ki stabilizuj cemu gospodark wspomnianemu ju wy ej mechanizmowi currency
board, ale równie dzi ki zagranicznej pomocy kredytowej, znacznym post pom we
wprowadzaniu reform strukturalnych oraz przy pieszeniu prywatyzacji.
Jednym z negatywnych aspektów przemian gospodarczych ostatnich lat jest
pogł biaj cy si deficyt handlowy, utrzymuj cy si pomimo wzrostu eksportu,
uwidoczniony w poni szej tabeli. Deficyt ten znajduje te swoje odzwierciedlenie w
ujemnym saldzie rachunku obrotów bie cych. W okresie 2002-2005 udział tego salda
w PKB zwi kszył si ponad dwukrotnie z 4,6 % do 11,8 %.
Tab. 2: Obroty i saldo handlu zagranicznego w latach 1999-2005 (mln EUR)
1999
- Eksport FOB
- Import CIF
Saldo
2000
2001
2002
2003
2004
2005
3733,7
5253,1
5714,2
6062,9
6668,2
7984,9
9454,1
-4741,4
-6533,0
-7492,6
-7940,9
-9093,8
-10938,4
-13823,2
-586,9
-761,4
-855,2
-402,5
-972,3
-1131,3
-2530,6
Wi cej informacji dotycz cych handlu zagranicznego Bułgarii znajduje si w rozdziale
Handel Zagraniczny.
Aktualna sytuacja gospodarcza
W 2005 roku, podobnie jak w latach ubiegłych, gospodarka Bułgarii charakteryzowała
si wysokim wzrostem gospodarczym, zapewniaj cym jej pod tym wzgl dem wiod c
pozycj w ród krajów Europy rodkowej i Wschodniej. Warto PKB w 2005 roku w
cenach bie cych wyniosła 41,9 mld BGN, co daje 5405 BGN per capita (2784 EUR).
Faktyczny PKB jest jednak wy szy, z powodu du ego udziału szarej strefy, w której
powstaje szacunkowo ok. 30 % PKB.
PKB w cenach stałych wzrósł w 2005 roku o 5,5 % w porównaniu do 2004 roku,
podczas gdy w 2004 roku wzrost był nieco wi kszy i wynosił 5,7 %.
Inflacja w 2005 roku kształtowała si na niskim poziomie około 5 %. W pierwszym
kwartale 2006 roku nast pił nieco wy szy wzrost cen (w styczniu 0,8 % za w lutym
3 %), co było zwi zane m.in. ze wzrostem stawek akcyzy na papierosy i alkohol.
19
Głównym motorem wzrostu gospodarczego jest sektor prywatny. Wynika to zarówno z
dokonanej prywatyzacji jak równie z dynamiki powstawania nowych podmiotów,
w ród których coraz istotniejsz rol odgrywaj małe i rednie przedsi biorstwa. Du e
znaczenie dla pobudzenia rozwoju sektora prywatnego maj równie zagraniczne
inwestycje bezpo rednie, pomimo nieco mniejszej dynamiki ich napływu w porównaniu
z okresem 1995-2001. Podobnie jak w przypadku wspomnianej ju wy ej warto ci
dodanej, udział sektora prywatnego w PKB w 2005 roku jest wysoki i wynosi ok. 80 %
wobec 60 % w 1996. Zgodnie z przewidywaniami ma on wzrosn w najbli szych
latach do 85,0 %, co b dzie jednak uzale nione od stopnia realizacji planów
prywatyzacyjnych. W 2005 roku dynamika wzrostu warto ci dodanej wytworzonej
w sektorze prywatnym wyniosła 8,2 %, w porównaniu ze spadkiem w sektorze
publicznym (-5,2 %).
Utrwalenie si pozytywnego trendu gospodarczego było mo liwe równie dzi ki
utrzymaniu wysokiego tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, które wyniosło w
2005 roku 19,0 % (nie uwzgl dniaj c zapasów), w porównaniu z 13,5 % w 2004 oraz
13,9 % w 2003 roku. Systematyczny wzrost wolumenu inwestycji powoduje, i ich
udział w PKB wyniósł w 2005 roku około 28 % (uwzgl dniaj c zapasy) i nadal si
zwi ksza. Sytuacja ta dobrze obrazuje du e potrzeby inwestycyjne bułgarskiej
gospodarki zwi zane z odbudow i restrukturyzacj niedoinwestowanego przez długie
lata przemysłu oraz innych gał zi gospodarki. Pozytywnie na wzrost gospodarczy
wpłyn ła równie rosn ca dynamika spo ycia indywidualnego, która w 2005 roku
wyniosła 7,4 % w porównaniu z 4,9 % w 2004 roku.
Dynamiczny wzrost konsumpcji i inwestycji znalazł odzwierciedlenie w imporcie oraz
w ujemnym saldzie rachunku obrotów bie cych, b d cym w 2005 roku w
szczególno ci wypadkow wysokiego ujemnego salda rachunku obrotów handlowych w
wysoko ci 4,3 mld EUR oraz dodatniego salda usług wynosz cego 667 mln USD.
Uzyskanie dodatniego salda usług było mo liwe przede wszystkim dzi ki wysokim
wpływom z usług turystycznych, które osi gn ły warto 1,9 mld USD wobec 1,8 mld
USD w 2004 roku.
Dynamika sprzeda y handlu detalicznego na poziomie około 6 % była znacznie wy sza
w porównaniu z ubiegłym rokiem, kiedy wyniosła 3,2 %. Jeszcze wy sz dynamik
wzrostu charakteryzowała si sprzeda hurtowa (około 8 %).
Jednym z najwa niejszych czynników kształtuj cych tendencje rozwojowe gospodarki
bułgarskiej s usługi. W 2005 roku stanowiły one, jak ju wy ej wspomniano, 63,9 %
warto ci dodanej wytworzonej w całej gospodarce, co oznacza wzrost o 6,6 % w
porównaniu do 2004 roku.
20
Gospodarka
Wraz z popraw koniunktury stopniowo poprawiły si równie wska niki w przemy le.
Jego udział w warto ci dodanej wytworzonej w całej gospodarce wyniósł w 2005 roku
do 28,4 % przy dynamice wzrostu warto ci dodanej na poziomie 6,6 %. W 2005 roku
warto produkcji sprzedanej przemysłu wzrosła o 5,4 % (w 2004 roku o 17,4 %).
Pozytywnym tendencjom w gospodarce towarzyszył du y napływ bezpo rednich
inwestycji zagranicznych. W 2005 roku wyniósł on 2,3 mld USD, a wi c nieco mniej w
porównaniu do roku ubiegłego, kiedy ich warto wyniosła 2,9 mld USD. Zjawiskiem
szczególnie ciesz cym bułgarskich strategów gospodarczych jest zdecydowany przyrost
inwestycji niezwi zanych z prywatyzacj (w 2005 roku prawie cało inwestycji
stanowiły inwestycje typu greenfield oraz reinwestowane zyski), b d cych wyrazem
długookresowych oczekiwa inwestorów. Obserwuj c obecne trendy w gospodarce
bułgarskiej mo na oczekiwa , i dynamika napływu inwestycji b dzie rosła, zwłaszcza
w wyniku rosn cego zainteresowania Bułgari , która poczynaj c od 1 stycznia 2007
roku stanie si wraz z Rumuni kolejnym nowym członkiem Unii Europejskiej.
W 2005 roku kontynuowano przekształcenia własno ciowe, jednak liczba du ych
transakcji była nieco mniejsza ni w latach ubiegłych. Sytuacja ta wynikała m.in. ze
specyfiki przedsi biorstw przeznaczonych do prywatyzacji oraz trudno ci ze sprzeda
pakietów mniejszo ciowych.
Relatywnie wysoki wzrost gospodarczy miał pozytywny wpływ na zmniejszenie stopy
bezrobocia. Na koniec 2005 roku wyniosła ona 10,7 %, co oznacza istotn popraw w
porównaniu do 12,2 % w 2004 roku.
Zdyscyplinowana polityka fiskalna pozwoliła utrzyma stosunkowo niski poziom
inflacji, która w 2005 roku wyniosła 6,5 % (4,0 % w 2004 roku). Niski jej poziom
umo liwił obni enie przez bank centralny bazowych stóp procentowych, które w okresie
2001-2005 zmniejszyły si z 4,7 % do 2,1 % (licz c redni dla tego okresu).
W 2005 roku rz d Bułgarii kontynuował, podobnie jak w latach poprzednich,
zrównowa on polityk bud etow , co umo liwiło osi gni cie wi kszej ni w 2004
roku nadwy ki skonsolidowanego bud etu finansów publicznych. Wyniosła ona w 2005
roku 4,8 % PKB, podczas gdy rok wcze niej 3,5 % PKB.
W 2005 roku, po raz kolejny, zmniejszył si dług publiczny, którego udział w PKB
spadł z 56 % w 2002 roku do 31,9 % w 2005 roku. Poprawie uległ równie wska nik
udziału publicznego długu zagranicznego w PKB, który w latach 2002-2005 zmniejszył
si odpowiednio z 49,5 % do 24,0 %. Warto przy tym podkre li , i w uj ciu
nominalnym zadłu enie zagraniczne sektora publicznego ogółem obni yło si z 7,9 do
5,2 mld EUR. Natomiast ł czne zadłu enie zagraniczne sektora publicznego i
prywatnego na koniec 2005 roku wyniosło 14,5 mld EUR i było o około 16 % wy sze w
21
porównaniu z ko cem 2004 roku. Tak du y jego przyrost był przede wszystkim
wynikiem wzrostu warto ci kredytów zagranicznych, zaci ganych przez dynamicznie
rozwijaj ce si firmy prywatne (o prawie 53 %) w zwi zku z systematycznie rosn cymi
nakładami inwestycyjnymi.
Przemysł
Wiod c pozycj w przemy le Bułgarii zajmuje przemysł przetwórczy, w tym
chemiczny, metalurgiczny, elektrotechniczny i elektroniczny, spo ywczy, produkcji
napojów i wyrobów tytoniowych oraz tekstylny.
Dominuj ce znaczenie przemysłu przetwórczego wynika m.in. z małej ilo ci zasobów
naturalnych. Około 49 % produkcji sprzedanej przemysłu przetwórczego stanowi tzw.
sektory podstawowe (przetwórstwo ropy naftowej, przemysł chemiczny i metalurgiczny),
przy czym udział produkcji dóbr inwestycyjnych wynosi 37 % a dóbr konsumpcyjnych
14 %.
Jedn z najlepiej rozwini tych gał zi przemysłu w Bułgarii jest przemysł chemiczny.
Jego produkcja kierowana na rynek krajowy i zagraniczny obejmuje zarówno
półprodukty, jak i wyroby gotowe. Najwa niejsze z nich obejmuj produkty
ropopochodne (paliwa i oleje), substancje chemiczne organiczne i nieorganiczne,
nawozy, sod amoniakaln , wyroby z tworzyw sztucznych, włókna poliamidowe i
poliestrowe, farby, lakiery, a tak e produkty farmaceutyczne. Przemysł chemiczny
nale y do najbardziej proeksportowo nastawionych gał zi gospodarki; szacuje si , i
około 50 % jego produkcji sprzedanej trafia na eksport.
Przemysł metalurgiczny, zarówno elaza jak i metali kolorowych, stanowi cy podstaw
m.in. budownictwa i budowy maszyn, równie zalicza si do najbardziej rozwini tych
sektorów gospodarki. Przemysł ten jest prawie całkowicie sprywatyzowany. Według
bułgarskich statystyk około 75 % jego produkcji sprzedanej przeznaczana jest na
eksport.
Wa n gał zi przemysłu jest budowa maszyn, m.in. takich jak windy i przeno niki,
obrabiarki, pojazdy silnikowe, statki, maszyny do obróbki drewna i maszyny do
przetwórstwa ywno ci. Przemysł ten jest w wi kszo ci sprywatyzowany. Boryka si
jednak z problemem wysokiej dekapitalizacji maj tku produkcyjnego i pogarszaj cej
konkurencyjno ci produkowanych wyrobów.
Przemysły elektrotechniczny i elektroniczny zostały uznane przez władze Bułgarii za
strategiczne, maj ce pełni wiod c rol w gospodarce. Ich produkcja obejmuje wyroby
elektrotechniczne, takie jak silniki elektryczne, transformatory, baterie, kable oraz
22
Gospodarka
urz dzenia biurowe i komunikacyjne, artykuły gospodarstwa domowego i wyroby
przemysłu zbrojeniowego. Pomimo d enia do nadania temu przemysłowi
priorytetowego znaczenia, wyroby elektrotechniczne i elektroniczne maj zaledwie
kilkuprocentowy udział w ogólnej produkcji przemysłowej i stosunkowo nieznaczny
udział w eksporcie, a przewa aj ca cz rynku jest zaopatrywana z importu.
Przetwórstwo spo ywcze, a zwłaszcza bran a napojów i tytoniowa jest jedn
z priorytetowych gał zi gospodarki Bułgarii. Zajmuje dominuj c pozycj w całym
przemy le dóbr konsumpcyjnych. Swój rozwój zawdzi cza sprzyjaj cym warunkom
klimatycznym i długowiecznej tradycji, maj cej szczególnie istotne znaczenie
w przypadku wytwarzania takich produktów jak wino, ser czy wyroby tytoniowe.
Najwi ksz rol odgrywaj takie sektory jak przetwórstwo mi sne, mleczarstwo,
cukrownictwo, produkcja olejów ro linnych, wina, piwa i tytoniu, przetwórstwo rybne
i młynarstwo. Udział tej bran y w ogólnej produkcji przemysłowej w 2002 roku wyniósł
około 26 %. W latach 2002-2003 jej eksport wzrósł z 322 do 372 mln USD. Mimo
licznych atutów jakimi dysponuje przemysł spo ywczy, szacuje si i jego potencjał
produkcyjny nadal nie jest w pełni wykorzystywany. Zakłady przetwórstwa
spo ywczego zostały niemal całkowicie sprywatyzowane, m.in. w wyniku aktywnej
strategii zakupów zrealizowanej przez szereg du ych korporacji mi dzynarodowych
takich jak Nestle, Kraft Jacobs Suchard, Heineken i Danone. Warto zagranicznych
inwestycji w sektorze wyniosła pod koniec I kw. 2004 roku około 182 mln USD.
Bran a tekstylna posiada w Bułgarii bardzo dług tradycj . W chwili obecnej nale y ona
do jednej z najszybciej rozwijaj cych si gał zi przemysłu. Dobrze rozwini te jest
dziewiarstwo, produkcja wyrobów włókienniczych i ubra . Podstawowe wyroby to
prz dza, jedwab, bawełna, wełna oraz r cznie wytwarzane tkaniny, dzianiny, dywany
i ubrania. Ich udział w ogólnej produkcji przemysłowej w roku 2002 wyniósł nieco
ponad 7 %. W roku 2002 udział wyrobów włókienniczych w eksporcie wyniósł 3,9 %, a
ubra i obuwia prawie 20 %. Wysok dynamik eksportu wykazuj te przemysł
skórzany i obuwniczy.
Produkcja przemysłowa w cenach stałych wzrosła w 2003 roku w porównaniu do roku
2002 o około 15,2 %. W 2004 roku ten pozytywny trend został jeszcze wzmocniony,
w okresie stycze -kwiecie produkcja przemysłowa wzrosła o 16,8 %.
23
Rolnictwo
Bułgaria posiada dogodne warunki naturalne dla rozwoju rolnictwa. Ziemie uprawne
zajmuj około 4,9 miliona hektarów, czyli 44 % powierzchni kraju. Sprzyjaj cy klimat,
dobre gleby i tradycje rolnicze sprawiaj , e zarówno uprawa, jak i hodowla s
wzgl dnie dobrze rozwini te. Główne uprawy to pszenica, j czmie , kukurydza,
słonecznik, pomidory, ogórki, papryka, ziemniaki, arbuzy, tyto , winogrona itp.
Hodowla zwierz t obejmuje owce, trzod chlewn i bydło. Zbiory podstawowych upraw
i pogłowie najwa niejszych grup inwentarza ywego w latach 2000-2005 przedstawiaj
poni sze tabele.
Tab. 3: Zbiory głównych upraw w latach 2000-2005 (tys. ton)
Rodzaj
Pszenica
Kukurydza
J czmie
Winogrona
Pestki słonecznikowe
Pomidory
Ziemniaki
Melony i arbuzy
Zielona papryka
Jabłka
Ogórki
2000
2775
818
676
449
423
410
398
233
182
131
2001
4077
873
931
433
405
272
600
146
197
83
65
2002
4123
1288
1211
409
645
245
627
174
166
27
74
2003
2004
1161
525
789
428
450
214
38
2005
3478
1586
658
351
904
238
573
127
125
45
87
Tab. 4: Pogłowie ywego inwentarza na koniec okresu w latach 2000-2005
(tys. sztuk)
Rodzaj
Owce i kozy
Trzoda chlewna
Bydło
*
2000
2 286
1 144
640
dane wg stanu na 1 listopada 2005
2001
2 418
1 014
634
2002
1 728
996
691
2003
1 598
1 032
728
2005*
3140
816,3
671,6
Poziom produkcji mi snej w 2005 roku wyniósł 4,5 mln ton.
Do podstawowych ogranicze rozwoju rolnictwa nale y m.in. du e rozdrobnienie
gospodarstw rolnych oraz cz sto skomplikowana sytuacja prawn gruntów, co utrudnia
ich konsolidacj . W latach 2000-2005 wprowadzono regulacje maj ce głównie na celu
dostosowanie rynku rolnego do wymogów członkostwa w Unii Europejskiej, dzi ki
zwi kszaniu konkurencyjno ci gospodarstw rolnych.
24
Gospodarka
Rolnictwo bułgarskie jest równie w znacznej mierze beneficjentem rodków
pomocowych płyn cych z Unii Europejskiej. W okresie stycze 2002 - czerwiec 2003 w
ramach programu SAPARD wykorzystano około 100 mln EUR. Podobne kwoty zasiliły
równie ten sektor w latach 2004-2005. Ponadto, rolnicy uzyskuj wsparcie z
Pa stwowego Funduszu Rolnego (około 140 mln EUR w latach 2006-2007), którego
beneficjentami s m.in. producenci bawełny.
Do momentu uzyskania przez Bułgari członkostwa w Unii Europejskiej rolnicy tego
kraju musz dostosowa swoje standardy produkcyjne do wymaga tego ugrupowania.
Zgodnie z wynikami prac opublikowanymi w styczniu 2006 roku przez Instytut
Badawczy Ekonomiki Rolnictwa, około 70 % rolników realizowało inwestycje
zwi zane z dostosowaniem swej produkcji do wymaga jako ciowych i bezpiecze stwa.
Najbardziej zaawansowane jest wdra anie standardów GMP, posiadanie których
zadeklarowało 75 % badanych, podczas gdy tylko 25 % z nich wdro yło normy
HACCP.
Rynek pracy i płace
Poda i zatrudnienie
Na koniec 2005 roku liczba osób pracuj cych w Bułgarii wyniosła 2,2 miliona przy
czym 69 % zatrudnionych było w sektorze prywatnym.
Generalnie pracownicy w Bułgarii s dobrze wyszkoleni i wykwalifikowani. Wielu z
nich zna j zyki obce, co nie jest bez znaczenia dla inwestorów zagranicznych. Na rynku
pracy znajduj si liczni absolwenci szkół wy szych, mówi cy biegle po angielsku i
posiadaj cy du wiedz . Znajomo j zyków obcych wynika w du ej mierze z
proeuropejskiego nastawienia mieszka ców Bułgarii. W wi kszo ci miast znajduj si
szkoły, w których nauka prowadzona jest w j zyku obcym, najcz ciej angielskim,
niemieckim lub francuskim. Najłatwiej jest znale wykwalifikowanych pracowników
do pracy w bran y turystycznej, w rolnictwie i w niektórych działach przemysłu.
Niemniej jednak, wyst puj te pewne problemy. Wielu inwestorów zagranicznych
prowadz cych działalno w Bułgarii ma kłopoty ze znalezieniem odpowiednich
kandydatów na stanowiska kierownicze wy szego i redniego szczebla. Wynika to m.in.
z braku szerszych mo liwo ci zdobycia odpowiedniej wiedzy i wykształcenia, jak
równie stosunkowo niedu ej, w porównaniu do np. Polski czy Czech, aktywnej
obecno ci korporacji mi dzynarodowych. W Bułgarii szczególnie trudno jest, chocia
nast puje pod tym wzgl dem widoczna poprawa, znale mened erów z kilkuletnim
do wiadczeniem w zachodnich firmach, którzy przyswoili ju sobie nowoczesne
standardy pracy. S wi c bardzo poszukiwani i cz sto stawiaj wysokie wymagania
25
płacowe, w porównaniu do redniej krajowej. Jednak sytuacja ta powoli ulega poprawie,
w szczególno ci dzi ki rosn cemu napływowi zagranicznych inwestycji bezpo rednich
oraz dynamicznie rozwijaj cej si mi dzynarodowej wymianie handlowej. Jednym z
wyników szerszego otwarcia gospodarki jest powstawanie bułgarskiej kadry
mened erskiej dysponuj cej kwalifikacjami pełniej odpowiadaj cymi oczekiwaniom
zachodnich firm.
Dobrym sposobem przezwyci ania tego problemu jest zatrudnianie na pewien okres
pracowników zagranicznych, zdolnych przekaza niezb dn wiedz kadrom lokalnym.
W wi kszo ci przedsi biorstw z udziałem kapitału zagranicznego, na pocz tku
działalno ci zatrudniani s mened erowie z zagranicy. Po dwóch, trzech latach, okazuje
si jednak zazwyczaj, e mened erowie bułgarscy s ju wystarczaj co dobrze
wyszkoleni, aby samodzielnie sprosta obowi zkom kierowniczym.
Poszukiwanie pracowników odbywa si w taki sam sposób, jak w wi kszo ci
pozostałych krajów europejskich. Najcz ciej korzysta si w tym celu z obecnych na
bułgarskim rynku wyspecjalizowanych agencji po rednictwa pracy. W wi kszo ci
przypadków mo na im zleci cały zakres prac zwi zanych z rekrutacj nowych
pracowników, od publikowania ogłosze , do wst pnej selekcji obejmuj cej m.in. testy
psychologiczne i z wiedzy praktycznej. Cz sto wła ciwa osoba znajduje si ju w ich
bazach danych, co znacznie skraca cały proces poszukiwania pracownika.
Bezrobocie
Utrzymuj ca si relatywnie wysoka dynamika wzrostu PKB pozytywnie wpływa na
rynek pracy, co wyra a si rosn cym zatrudnieniem i spadkiem stopy bezrobocia. Jak
ju wspomniano wcze niej, na koniec marca 2006 roku wyniosła ona 10,8 %, podczas
gdy jeszcze kilka lat wcze niej, w latach 2001-2002, przekraczała 18 - 19 %. Nale y
podkre li , i w Bułgarii podobnie jak w szeregu innych krajów, wska nik ten ma
charakter sezonowy. Jest najni szy z reguły w okresie letnim, co jest zwi zane z prac
sezonow w przemy le turystycznym oraz w rolnictwie. Dla przykładu, w trzecim
kwartale 2005 roku, w badaniach ankietowych prowadzonych przez Krajowy Instytut
Statystyczny tylko 9,2 % osób okre lało siebie jako bezrobotnych.
Dane te dotycz jednak osób bezrobotnych zarejestrowanych oficjalnie. Powszechnie
uwa a si , i faktyczny poziom bezrobocia w Bułgarii jest nieco wy szy, przy czym
ponad połowa osób figuruj cych w rejestrach jako bezrobotne pozostaje bez pracy w
okresie dłu szym ni jeden rok.
26
Gospodarka
Rozmiary bezrobocia na przestrzeni ostatnich lat przedstawia poni szy wykres.
Rys. 6: Stopa bezrobocia na koniec okresu w latach 1996-2005
22
20
18
16
%
14
12
10
8
19,5
16,0
12,5
16,8
16,4
13,7
12,7
12,2
12,0
10,1
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
ródło: Krajowy Urz d Pracy Bułgarii
Podobnie jak w Polsce, problem bezrobocia wyst puje na znacznie wi ksz skal w
rejonach wiejskich i w małych miasteczkach ni w miastach. Wynika to m.in. z braku
odpowiedniej infrastruktury przemysłowej. Z kolei istnieje równie pewien odsetek siły
roboczej, obejmuj cy osoby pracuj ce nieoficjalnie „na czarno” (z reguły w sektorze
usług), pobieraj ce jednocze nie zasiłki dla bezrobotnych.
Płace
Wynagrodzenie i struktura płacy musz spełnia wymogi okre lone w Kodeksie pracy.
Na całkowity koszt zatrudnienia składaj si : płaca podstawowa, składki na
ubezpieczenie społeczne oraz kilka innych mniej istotnych podatków.
Płace w sektorze pa stwowym s zwykle wy sze ni w sektorze prywatnym.
W szczególno ci odnosi si to do małych i rednich przedsi biorstw, bowiem w du ych
zakładach prywatnych inwestorzy zagraniczni cz sto oferuj
konkurencyjne
wynagrodzenia, aby pozyska najlepszych pracowników. W 2005 roku rednia płaca w
sektorze pa stwowym była o prawie 40 % wy sza ni w sektorze prywatnym, co
wynikało z relatywnie wy szych uposa e w najwi kszych przedsi biorstwach
pa stwowych, zajmuj cych z reguły pozycj monopolistyczn w danej gał zi gospodarki.
Zjawisko to wyst powało m.in. w telekomunikacji, przetwórstwie tytoniu czy energetyce.
Podobnie jak w wielu innych krajach płace w stolicy s znacznie wy sze ni poza ni .
redni poziom płac w Bułgarii jest najni szy ze wszystkich krajów, które wst piły
ostatnio do Unii Europejskiej i jest porównywalny jedynie do uposa e w Rumunii.
W 2005 roku rednia miesi czna płaca brutto wyniosła 320 BGN tj. około 163 EUR
(154 EUR w 2004 roku), przy czym odpowiednio w sektorze publicznym 398 BGN
27
/204 EUR/ (187 EUR w 2004 roku) i prywatnym 283 BGN /145 EUR/ (136 EUR w
2002 roku). Płace realne w 2005 roku wzrosły w Bułgarii w porównaniu do 2004 roku o
1 - 2 %; z tego w sektorze prywatnym rednio w granicach o 0,5 - 1 % i w pa stwowym
o 1 - 2 %. Najni sze wynagrodzenia uzyskiwali pracownicy zatrudnieni w hotelach,
gastronomii i rolnictwie, za najwy sze – w sektorze po rednictwa finansowego. Na
drugim miejscu pod wzgl dem wysoko ci wynagrodzenia wyst powała grupa zajmuj ca
si produkcj i dystrybucj energii, ciepła, gazu i wody oraz górnictwem. Zmiany
redniej miesi cznej płacy w ostatnich latach zostały przedstawione na rysunku poni ej.
Rys. 7:
225
200
175
150
125
100
75
50
rednia miesi czna płaca brutto w Bułgarii w latach 1995-2005 w USD*
160,1
188,2
119,9 126,7
106,5 109,4 112,1
113,1
1995
*
171,8
79,4
76,3
1996
1997
1998
1999
wg redniego kursu walutowego za dany okres
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Najwy szy redni poziom wynagrodze wyst puje w Sofii, nast pnie w Warnie, Burgas
i w Płowdiw. redni miesi czny dochód w Sofii jest o około 30 - 40 % wy szy ni w
pozostałych trzech wy ej wspomnianych miastach o najwy szym poziomie wynagrodze .
W ramach poszczególnych stanowisk poziom wynagrodze jest bardzo zró nicowany,
co zostało uwidocznione w poni szym zestawieniu rednich miesi cznych wynagrodze
brutto:
Tab. 5: Zró nicowanie poziomu wynagrodze (2004)
Kadra wg szczebla zarz dzania
USD
ni sza rednia
prezes zarz du
2750
kadra mened erska wy szego szczebla
1000
kadra mened erska redniego szczebla
600
pracownicy umysłowi
300
wy sza rednia
prezes zarz du
2750
kadra mened erska wy szego szczebla
1500
kadra mened erska redniego szczebla
1000
pracownicy umysłowi
520
ródło: Ministerstwo Finansów za AIMS Human Capital Bulgaria
28
Gospodarka
Nale y pami ta , e dodatkowe składniki wynagrodzenia s równie opodatkowane.
Je eli s one wł czone do pensji zasadniczej, naliczane s od nich składki na
ubezpieczenie społeczne. Je eli jednak maj charakter dodatków do uposa enia, to nie
s wł czane do podstawy wyliczania tych składek i odpowiedzialno za dopełnienie
zwi zanych z tym obowi zków podatkowych spoczywa na otrzymuj cym je
pracowniku. Najcz ciej spotykane formy dodatkowego motywowania pracowników
obejmuj :
samochód słu bowy,
bezpłatny dost p do usług medycznych,
talony na artykuły ywno ciowe,
rabaty na produkty firmy.
Mened erowie wy szego szczebla cz sto oprócz samochodów i telefonów słu bowych
otrzymuj te pewne kwoty na wydatki reprezentacyjne oraz karty członkowskie
presti owych klubów.
Bior c pod uwag niski poziom płac oraz wysok stop bezrobocia, dochód per capita
pomimo systematycznego wzrostu, jest nadal relatywnie niski. Szacuje si , i redni
dochód na głow w sektorze gospodarstw domowych wynosi tylko 25 % redniej Unii
Europejskiej (liczony wg siły nabywczej). W latach 2004-2005 redni miesi czny
dochód wzrósł nominalnie o 5 % z 206 BGN (105 EUR) do 215 BGN (110 EUR).
W praktyce dochody gospodarstw domowych s nieco wy sze, co wynika ze znacznych
rozmiarów szarej strefy szacowane, jak ju wy ej wspomniano, na około 25 - 30 %
PKB. Znaczna cz dochodów przeznaczana jest na dobra pierwszej potrzeby.
Infrastruktura transportowa
Sie drogowa
Ministerstwo Transportu nadzoruje cały sektor transportowy. Sie drogowa
administrowana jest przez Drogow Agencj Wykonawcz , podlegaj c Ministerstwu
Rozwoju Regionalnego i Prac Publicznych. Bułgaria posiada około 37 tysi cy
kilometrów dróg, z czego jedynie nieco ponad 400 km to autostrady (w tym 160 km
pomi dzy Sofi a Płowdiw). Około 90 % dróg posiada nawierzchni asfaltow , jednak
jako dróg jest bardzo słaba. Nawet w stolicy kraju cz sto trafia si na stare drogi z
bruku.
Bułgari i Rumuni ł czy przez Dunaj tylko jeden most w Ruse. Dzi ki budowie
drugiego, finansowanego cz ciowo z funduszy ISPA Unii Europejskiej i z kredytów
Europejskiego Banku Inwestycyjnego, która niestety jeszcze si nie rozpocz ła, ma
powsta poł czenie pomi dzy Widin (na północ od Sofii) z Calafat po stronie
29
rumu skiej. Całkowity koszt tego projektu stanowi cego jedno z najwi kszych
bułgarskich przedsi wzi w tej dziedzinie szacowany jest na 234 mln EUR.
Obecnie w Bułgarii prowadzi si wiele prac w zakresie modernizacji i rozbudowy
istniej cej infrastruktury drogowej, finansowanych zarówno przez bud et, jak i ze
rodków Unii Europejskiej (PHARE, ISPA) oraz mi dzynarodowych instytucji
finansowych, takich jak EBOiR i EBI. Projekty dotycz m.in. budowy i modernizacji
dróg w ramach transeuropejskich korytarzy. W okresie 2006-2013 planuje si
przeznaczy na infrastruktur drogow ponad 1,8 mld EUR (kwota ta nie obejmuje
nakładów na budow drugiego mostu na Dunaju). Przykładowe projekty to m.in.
budowa i modernizacja autostrad (autostrada Hemus, autostrada Trakia, autostrada
Warna-Burgas; w sumie o warto ci ponad 700 mln EUR), modernizacja korytarzy IV
i VIII (410 mln EUR), modernizacja odcinka Ruse - Weliko Tyrnowo (250 mln EUR).
Sie kolejowa
Sie kolejowa obejmuje w Bułgarii około 4.300 km linii kolejowych, z których
4.055 km to standardowe linie szerokotorowe, a pozostałe ponad 250 km to kolej
w skotorowa (960 mm). Około 960 km (22 % sieci) to linie dwutorowe. Ponad 61 %
(2.640 km) linii jest zelektryfikowana (25 kV, 50 Hz). System kolejowy uzupełnia około
400 stacji i 300 przystanków kolejowych.
Wi kszo sieci przystosowana jest do pr dko ci w granicach 80 do 100 km/godz.
Z pr dko ci do 130 km/godz. poci gi mog si porusza jedynie na liniach kolejowych
o długo ci około 150 km. Pr dko przejazdu przez zwrotnice na stacjach kolejowych
jest ograniczona do 100 km/godz.
Brak rodków na konserwacj i utrzymanie sieci kolejowej spowodował znaczne
pogorszenie jej stanu technicznego (szacuje si , i około 85 % urz dze technicznych
charakteryzuje si wysokim stopniem zu ycia). Z uwagi na strategiczne znaczenie
transportowe, jednym z najwa niejszych projektów inwestycyjnych jest modernizacja
i elektryfikacja 200 km linii kolejowej prowadz cej z Płowdiw do granic Turcji.
Zwi zane z tym przedsi wzi ciem prace projektowo-przygotowawcze o warto ci ok.
340 mln EUR, zako czyły si w du ej mierze w latach 2004-2005. Realizacja powinna
rozpocz
si w latach 2006-2007. Warto
kolejnych, planowanych projektów
dotycz cych modernizacji i rozbudowy infrastruktury kolejowej w okresie 2006-2013
wynosi około 1,4 mld EUR (finansowanych m.in. przez rodki UE oraz po yczki z
Banku wiatowego oraz EBOiR).
30
Gospodarka
Porty morskie i rzeczne
Transport morski obsługiwany jest przez szereg portów na Morzu Czarnym, z których
dwa najwa niejsze to Warna i Burgas, obsługuj ce ponad 60 % frachtu zagranicznego.
Oba porty wyposa one s w terminale kontenerowe, sprz t Ro-Ro, itp., jak równie
poł czenia z sieci drogow i kolejow . W porcie Burgas znajduje si równie terminal
do przeładunku ropy naftowej, zdolny obsługiwa statki do 100.000 DWT. Planowana
jest modernizacja obu portów w celu m.in. zwi kszenia zakresu obsługi przewozów
kombinowanych. Zako czenie projektu o warto ci ok. 200 mln USD ma nast pi w
Burgas pod koniec 2007 roku, za port w Warnie zostanie dostosowany do obsługi
transportu pasa erskiego.
Transport rzeczny w Bułgarii koncentruje si przede wszystkim na Dunaju, który jest
szlakiem mi dzynarodowym. Trzema najwa niejszymi portami eglugi ródl dowej
le cymi nad t rzek s Ruse, Łom i Widin. Rz d planuje modernizacj portu Łom (w
tym m.in. budow stacji hydrometeorologicznej) oraz systemu nawigacji transportu
rzecznego na Dunaju. Warto projektu maj cego usprawni eglug na tej rzece,
współfinansowanego m.in. ze rodków UE szacuje si na około 150 mln EUR za jego
realizacja planowana jest w okresie 2007-2013.
Port w Ruse wyposa ony jest w terminal słu cy przewozom kombinowanym.
Obsługuje on głównie przewozy do Niemiec i Ukrainy, podczas gdy z portu w Łom,
wyposa onego w terminal SOMAT wypływaj statki do Europy Zachodniej. Rz d
planuje modernizacj portu w celu lepszej obsługi transportu w okresie zimowym (koszt
modernizacji mo e wynie około 20 mln EUR).
Przy porcie w Widin znajduje si jeden z sze ciu bułgarskich wolnych obszarów celnych,
co umo liwia rozwój transportu kombinowanego: Ro-Ro Widin – Passau, Ro-La,
przewozów promem kolejowym Widin – Calafat, promem samochodowym Widin –
Calafat oraz innych przewozów promowych pomi dzy Widin i portami Europy Zachodniej.
Od 2003 operatorami portów mog by inwestorzy prywatni, zarz dzaj cy portami w
ramach modelu partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Prywatni operatorzy
zarz dzaj ju m.in. portami w Silistra, Balchik i Lesport.
Porty lotnicze
W Bułgarii znajduje si dziesi
cywilnych portów lotniczych, w tym pi
mi dzynarodowych. Najwa niejszy i najwi kszy z nich znajduje si w Sofii (37 %
pasa erskiego ruchu krajowego w 2005 roku). Obsługuje on wi kszo
ruchu
mi dzynarodowego, pomimo przestarzałej infrastruktury technicznej i wymagaj cych
modernizacji budynków. Kolejnymi licz cymi si portami lotniczymi s Warna (30 %)
31
i Burgas (31 %). Pozostałe porty lotnicze w Płowdiw i Gornej Oriachowicy maj małe
znaczenie i obsługuj około 2 % cało ci transportu lotniczego, zaspokajaj c przewa nie
transportowe potrzeby rolnictwa.
Podobnie jak w innych krajach Europy rodkowej i Wschodniej od kilku lat obserwuje
si systematyczny wzrost ruchu pasa erskiego. W 2005-2004 zwi kszył si on o 16 %
z 4,3 do 5,1 mln osób (liczba ta obejmuje wszystkie lotniska).
Kluczow spraw dalszego rozwoju sektora lotniczego jest modernizacja i rozbudowa
infrastruktury. W 2003 roku rozpocz to w Sofii budow nowego, dodatkowego
terminalu pasa erskiego wraz z infrastruktur dost pow – pasy startowe i do
l dowania. Zako czenie prac planowane jest na koniec 2006 roku.
Realizacja projektu słu cego modernizacji pozostałych najwa niejszych portów
lotniczych w Warnie i w Burgas powinna si rozpocz
w ci gu 1 - 2 lat po
rozstrzygni ciu przetargu na wybór operatora tych lotnisk. Został on ogłoszony w
połowie 2004 roku i wg stanu na kwiecie 2006 decyzja ta jeszcze nie zapadła.
Najpowa niejszymi kandydatami s du ski Copenhagen Airports i niemiecki Fraport.
W przypadku pozostałych portów prowadzone s prace przygotowawcze maj ce na celu
wyłonienie prywatnych operatorów (Płowdiw, Ruse i Gorna Oriachowica).
Rozwój lotnictwa przebiegał w ostatnich latach m.in. w cieniu wydarze dotycz cych
sytuacji narodowego przewo nika Balkan Airlines, który ogłosił upadło pod koniec
2002 roku. Jego prawnym nast pc stało si przedsi biorstwo Bulgarian Air. Pod koniec
marca 2006 roku strategi prywatyzacji przedsi biorstwa zatwierdził parlament.
Ostatecznie, zako czenie prywatyzacji planowane jest na koniec 2006 roku.
Telekomunikacja
W oparciu o ustaw o telekomunikacji, znowelizowan w pa dzierniku 2003 roku,
przeprowadzano stopniowo liberalizacj rynku usług telekomunikacyjnych, zapewniaj c
takie same traktowanie wszystkich operatorów i tym samym tworz c podstawy wolnego
rynku (w tym zniesienie monopolu Telekomunikacji Bułgarskiej na wiadczenie usług
telefonii stacjonarnej oraz bezprzewodowej). W ustawie znajduj si równie
mechanizmy zapobiegaj ce nieuczciwej konkurencji.
Operatorzy telekomunikacyjni wiadcz usługi telekomunikacyjne na podstawie
licencji, jednak nie we wszystkich przypadkach jest ona wymagana. Zgodnie z ustaw ,
licencja jest uznawana za zgod na korzystanie z cz ci spektrum cz stotliwo ci
radiowej dla działalno ci z zakresu wiadczenia usług telekomunikacyjnych, jak
równie dla działalno ci radiowej i telewizyjnej. Działalno z zakresu wiadczenia
32
Gospodarka
usług telekomunikacyjnych mo e by prowadzona po uzyskaniu licencji indywidualnej,
na podstawie licencji generalnej lub te mo e by nie licencjonowana. Działalno z
zakresu wiadczenia usług radiowych i telewizyjnych mo e by prowadzona wył cznie
po uzyskaniu licencji indywidualnej.
Licencje indywidualne nie s przenaszalne. W przypadku, je eli dotycz zasobów
nieograniczonych, mog by wydawane bez konkursu, ani przetargu. Licencje
indywidualne s wydawane na okres do 20 lat. Okres ten mo e zosta przedłu ony.
Licencja generalna oznacza, e ka dy mo e prowadzi działalno
z zakresu
wiadczenia usług telekomunikacyjnych po zarejestrowaniu si w Urz dzie Regulacji
Komunikacji.
Do zada Urz du nale y, mi dzy innymi:
(a) wydawanie zezwole na:
- import urz dze do transmisji radiowej dla celów cywilnych,
- produkcj i/lub dystrybucj urz dze do transmisji radiowej dla celów
cywilnych na terytorium Bułgarii,
- działalno operatorów systemów radiowych, zarówno zawodowych jak i
amatorów;
(b) wydawanie licencji na tworzenie sieci telekomunikacyjnych i wiadczenie
publicznych usług telekomunikacyjnych.
Kluczowe znaczenie dla rozwoju rynku telekomunikacyjnego miało zako czenie
trwaj cej kilka lat prywatyzacji Telekomunikacji Bułgarskiej. W 2004 roku
wi kszo ciowe udziały (65 %) w tym przedsi biorstwie zostały zakupione przez
spółk Viva Ventures (spółka zale na ameryka skiego funduszu inwestycyjnego
Advent). Warto transakcji wyniosła około 230 mln EUR.
Stacjonarna sie telefoniczna w Bułgarii stanowi własno Telekomunikacji Bułgarskiej,
podlegaj cej obecnie Ministerstwu Transportu i Telekomunikacji. Na koniec 2002 roku
na 100 mieszka ców Bułgarii przypadało około 34 linii telefonicznych (2,9 mln linii
telefonicznych). W Bułgarii funkcjonuj czterej operatorzy telefonii komórkowej
posiadaj cy pod koniec 2005 roku ł cznie około 6,2 miliona abonentów korzystaj cych
z czterech działaj cych sieci:
Mobifon – analogowa, działaj ca na cz stotliwo ci 450 MHz,
Mobiltel – cyfrowa GSM (900 MHz) oraz licencja UMTS,
COSMO – cyfrowa GSM (900 MHz) oraz licencja UMTS,
VivaTel – cyfrowa GSM (900 MHz) oraz licencja UMTS, operator jest spółka
zale n Telekomunikacji Bułgarskiej i rozpocz ł wiadczenie usług w listopadzie.
33
W Bułgarii działa obecnie około 200 firm wiadcz cych usługi w dziedzinie dost pu do
internetu. Według szacunkowych danych w latach 2002-2005 liczba u ytkowników
internetu wzrosła ponad trzykrotnie z 630 tysi cy do 2,3 milionów, co sprawia, i z
„globalnej sieci” korzysta, statystycznie, prawie co trzeci mieszkaniec Bułgarii
(ok. 30 % ludno ci).
Według danych Bułgarskiej Agencji Inwestycji Zagranicznych w 2005 roku warto
rynku komputerów oraz urz dze dla telekomunikacji wyniosła około 600 mln USD
(wzrost o 8 % w porównaniu do roku ubiegłego). Podobn tendencj wzrostow
charakteryzował si rynek usług telekomunikacyjnych, którego warto wyniosła około
1,2 mld USD (wzrost o 11 %).
Energetyka
W pa dzierniku 2003 roku zostało przyj te nowe Prawo Energetyczne (Gazeta
Pa stwowa, nr 107). Ustawa reguluje rol pa stwa w bran y energetycznej oraz prawa
i obowi zki osób prawnych, zwi zane z działalno ci w nast puj cych obszarach:
wytwarzanie, import, eksport, przesył, dystrybucja i dostawa energii elektrycznej,
ciepła i gazu ziemnego,
poprawa sprawno ci energetycznej,
promocja wykorzystania odnawialnych ródeł energii.
Licencje na prowadzenie działalno ci w wymienionych obszarach wydawane s przez
Krajowy Urz d Regulacji Energetyki (KURE).
Na mocy ustawy inwestor zamierzaj cy zrealizowa budow :
nowych zdolno ci wytwórczych,
nowych systemów przesyłu ciepła,
nowych sieci dystrybucji gazu, oraz
obiektów słu cych magazynowaniu gazu ziemnego
mo e by wyłoniony wył cznie na drodze procedury przetargowej. Przetarg prowadzony
jest przez KURE lub wła ciwe władze komunalne, po uprzednim zaakceptowaniu
dokumentacji przetargowej przez KURE. Zwyci zca przetargu otrzymuje:
zgod na budow odpowiednich obiektów,
licencj na wytwarzanie energii elektrycznej i/lub ciepła, je li o ni wyst pował.
W 2005 roku w Bułgarii wyprodukowano około 43 TWh energii elektrycznej.
Wi kszo energii wytwarzana jest w elektrowni atomowej Kozłoduj na Dunaju (około
40 % w 2004 roku, 36 % w elektrowniach cieplnych i elektrociepłowniach, 16 % w
elektrowniach zasilanych gazem oraz rop naftow za 8 % w elektrowniach wodnych).
34
Gospodarka
Cz energii elektrycznej powstaje obecnie w elektrowniach cieplnych w Warnie (1260
MW) i w miejscowo ci Marica (2610 MW) zasilanych w glem brunatnym. Istnieje
równie kilkadziesi t małych oraz redniej wielko ci elektrowni wodnych. Elektrownie
bułgarskie dysponuj ł czn moc około 12 GW.
Zgodnie z ustaleniami akcesyjnymi podj tymi z Komisj Europejsk dwa bloki
elektrowni atomowej Kozłoduj zostały zamkni te pod koniec 2002 roku, co oznaczało
zmniejszenie mocy systemu o 880 MW. Pozostałe dwa bloki maj zosta , stosownie do
uzgodnie z Komisj Europejsk zamkni te do ko ca 2006 roku. W zwi zku z tym
Bułgaria przywi zuje coraz wi ksze znaczenie do rozwoju energetyki konwencjonalnej,
jak równie podj ła decyzj o budowie nowoczesnej elektrowni atomowej w Belene.
Przewiduje si , i ł czna warto projektów słu cych rozbudowie i modernizacji
bułgarskich elektrowni mo e wynie w ci gu najbli szych 10 lat od 2,5 do 4,5 mld
USD. W 2005 roku warto nakładów inwestycyjnych poniesionych w sektorze
energetycznym (energia elektryczna, gaz) wyniosła około 685 mln EUR, co oznacza
wzrost o około 40 % w stosunku do roku ubiegłego.
W ostatnich latach najwi ksze projekty były zwi zane z modernizacj elektrowni
atomowej Kozłoduj oraz elektrociepłowni Marica. W niedalekiej przyszło ci nale y
spodziewa si dalszych znacz cych inwestycji (m.in. sieci przesyłowe i dystrybucyjne
oraz elektrociepłownie, m.in. Marica). Jednym z najwi kszych planowanych projektów
inwestycyjnych jest budowa nowej, wspomnianej ju , elektrowni atomowej w Belene,
której koszt budowy jest szacowany na 2,5 - 3,0 mld EUR. Na „krótkiej li cie”
wykonawców, wg stanu na kwiecie 2006, znalazło si czeskie konsorcjum Skoda
Alliance oraz rosyjski AtomStroyExport.
Planuje si równie budow ropoci gu ł cz cego port Burgas z greckim portem
Aleksandroupolis, którego koszt szacowany jest na około 600 - 700 mln EUR.
Kolejnym du ym, strategicznym projektem jest gazoci g Nabucco, który ma poł czy
Morze Kaspijskie z Austri . Ł czny koszt tego projektu jest szacowany na około 4,0 4,5 mld EUR, przy czym cz
nakładów ponoszonych przez stron bułgarsk na 400
mln EUR.
Oficjalny współczynnik otwarcia bułgarskiego rynku energii elektrycznej z dniem
1 lipca 2006 wyniesie 28 % (rzeczywisty jest znacznie mniejszy, około 8 %).
Najwi kszymi inwestorami, zmieniaj cymi oblicze bułgarskiej energetyki s firmy
EON, EVN, AES, Horizon Energy i Entergy (buduj ce elektrociepłownie). Rz d
bułgarski negocjuje równie z czesk firm CEZ przej cie dwóch elektrociepłowni w
Warnie i Ruse, po tym jak rosyjski Gazprom odst pił od ich kupna. W maju 2006 roku
została podpisana wst pna umowa dotycz ca sprzeda y firmie CEZ elektrociepłowni w
35
Warnie za około 206 mln EUR plus zobowi zania inwestycyjne o warto ci 140 mln
EUR.
Bułgarski sektor energetyczny stoi wobec olbrzymiego wyzwania wynikaj cego z
konieczno ci modernizacji całego systemu wytwarzania i dystrybucji energii
elektrycznej. Wynika to z faktu, i pod wzgl dem efektywno ci energetycznej kraj ten
znajduje si na ostatnim miejscu w Europie, a energochłonno liczona na jednostk
produkcji jest od kilku do kilkudziesi ciu razy wy sza ni w innych krajach
europejskich. Z drugiej strony Bułgaria jest pod wzgl dem energetycznym silnie
uzale niona od partnerów zagranicznych, bowiem sprowadza około 70 % no ników
energii, które stanowi ponad jedn czwart warto ci importu tego kraju ogółem.
Ochrona rodowiska
Prawodawstwo dotycz ce ochrony rodowiska zostało ju
zharmonizowane z regulacjami Unii Europejskiej.
w du ej mierze
Zagadnienia zwi zane z ochron rodowiska podlegaj Ministerstwu rodowiska i Wód.
Podstawowym aktem prawnym reguluj cym działania w tym zakresie jest Ustawa o
ochronie rodowiska.
Ustawa o ochronie rodowiska reguluje:
zbieranie i dostarczanie informacji o stanie rodowiska,
sprawowanie kontroli nad stanem rodowiska,
kryteria i procedury oceny wpływu na rodowisko,
planowanie i wdra anie działa z zakresu ochrony rodowiska,
prawa i obowi zki władz centralnych i lokalnych, przedsi biorstw i osób fizycznych
w odniesieniu do ochrony rodowiska.
Zwolniony z podatku VAT, podatku akcyzowego, ceł i innych opłat jest import maj cy
na celu zmniejszenie zagro enia dla zdrowia ludzkiego i rodowiska, dokonywany w
ramach umów zawartych na podstawie porozumie i traktatów mi dzynarodowych
ratyfikowanych i promulgowanych przez Bułgari , które weszły w ycie oraz import
realizowany nieodpłatnie, finansowany bezpo rednio z funduszy utworzonych w ramach
tych porozumie i traktatów.
Ponadto, z podatku VAT zwolnione s transakcje spełniaj ce ł cznie nast puj ce warunki:
zawarte pomi dzy Ministerstwem rodowiska i Wód a osobami krajowymi lub
zagranicznymi,
obejmuj ce dobra i usługi podlegaj ce opodatkowaniu na mocy Ustawy o podatku
od warto ci dodanej,
36
Gospodarka
finansowane bezpo rednio z funduszy pomocy nieodpłatnej przyznanej w ramach
porozumie i traktatów mi dzynarodowych ratyfikowanych i promulgowanych
przez Bułgari , które weszły w ycie w stosunku do Bułgarii,
maj ce na celu zmniejszenie zagro enia dla zdrowia ludzkiego i rodowiska.
Na mocy ustawy zabroniony jest import odpadów i substancji niebezpiecznych w celu
ich składowania, magazynowania i niszczenia oraz o nieokre lonym składzie
chemicznym i/lub kiedy nie ma sposobu, który by mo na zastosowa na terytorium
Bułgarii do okre lenia ich składu. Zabronione jest równie sprowadzanie odpadów
i substancji niebezpiecznych w celu ich wykorzystania w charakterze surowca
w procesie produkcyjnym, je eli decyzja wła ciwych organów władzy dotycz ca oceny
wpływu na rodowisko naturalne jest negatywna.
Ustawa wprowadziła zasad odpłatnego korzystania ze rodowiska, czyli system opłat
za zanieczyszczanie rodowiska w granicach dopuszczalnych norm, oraz system kar za
ich przekroczenie.
Ministerstwo Ochrony rodowiska i Wód wydaje zezwolenia i licencje na:
odprowadzanie cieków,
korzystanie z zasobów wodnych,
wydobywanie materiałów oboj tnych z koryt rzek,
eksport i tranzyt odpadów i substancji niebezpiecznych,
zbieranie i transport ro lin chronionych,
import, eksport i reeksport ro lin i zwierz t oraz ich cz ci i produktów obj tych
Konwencj o mi dzynarodowym handlu dzikimi zwierz tami i ro linami
gatunków zagro onych wygini ciem,
prowadzenie działalno ci obejmuj cej zbieranie, transport, magazynowanie lub
składowanie odpadów,
budow sprz tu i obiektów słu cych gospodarce odpadami,
prowadzenie działalno ci rzeczoznawczej w zakresie opracowywania ocen
wpływu na rodowisko,
akredytacj instytucji edukacyjnych do prowadzenia szkole w zakresie oceny
wpływu na rodowisko,
prowadzenie działalno ci hydrogeologicznej,
prowadzenie bada hydrogeologicznych,
wdra anie monitoringu in ynieryjnego na obiektach hydrogeologicznych.
W latach 2001-2006 Bułgaria stopniowo dostosowywała legislacj w zakresie ochrony
rodowiska do wymogów Unii Europejskiej. Ze wzgl du na wysokie zu ycie maj tku
produkcyjnego i brak mo liwo ci dostosowania si do ostrych wymaga kraj ten
otrzymał prawo do szeregu okresów przej ciowych zyskuj c czas niezb dny dla
realizacji procesów dostosowawczych (dotycz one m.in. gospodarki odpadami oraz
dopuszczalnych standardów w zakresie zanieczyszczenia powietrza).
37
Jednym z najwa niejszych problemów ochrony rodowiska w Bułgarii jest gospodarka
wodna. Bułgaria jest krajem wzgl dnie ubogim w zasoby wodne. Ilo wody nadaj cej
si do wykorzystania na osob jest tam znacznie ni sza ni w wi kszo ci pa stw
europejskich. Ponadto, wyst puj ogromne straty wody podczas jej przesyłania. W
zwi zku z bardzo złym stanem systemu wodoci gowego, w skali całego kraju straty
przesyłanej wody si gaj 57 %, a w niektórych regionach dochodz nawet do 90 %.
Podstawowym priorytetem gospodarki wodnej jest zapewnienie wody gospodarstwom
domowym, na które przypada 7 do 9 % zapotrzebowania na wod w skali kraju.
Pomimo to, latem zdarzaj si przypadki jej racjonowania, wyst puj ce na spor skal
podczas suszy, na znacznych obszarach kraju z liczb dotkni tych niedoborami
mieszka ców wynosz c ponad milion osób. Zjawisko to ma miejsce głównie w
o rodkach wiejskich znajduj cych si w zachodniej cz ci Bułgarii.
Du e inwestycje s potrzebne dla zapewnienia odpowiednich standardów w zakresie
zanieczyszczenia powietrza, co jest ci le zwi zane z restrukturyzacj przemysłu, w tym
przede wszystkim stalowego, energetycznego oraz chemicznego.
Na gospodark zwi zan z ochron rodowiska przeznaczana jest znaczna cz
z
przedakcesyjnych funduszy Unii Europejskiej (PHARE, ISPA, SAPARD). Ministerstwo
rodowiska i Wód przewiduje, i w celu sprostania wymaganiom ekologicznym
stawianym przez Uni Europejsk , w latach 2007-2013 niezb dne b d proekologiczne
nakłady inwestycyjne o warto ci co najmniej 2,1 miliarda EUR. Prawie jedna pi ta tej
kwoty, tj. ok. 400 mln EUR powinna przypada na sam gospodark wodn .
Turystyka
Pod wzgl dem turystycznym Bułgaria ma bardzo wiele do zaoferowania. Łagodny
klimat, bezchmurne letnie niebo, kilometry pi knych, piaszczystych pla na wybrze u
ciepłego i spokojnego Morza Czarnego, a ponadto góry, rzeki i jeziora oraz zabytki
kultury gwarantuj udany wypoczynek.
Tradycyjnie najwi cej turystów bo a około 70 %, przyci ga wybrze e czarnomorskie.
Kurorty i miasteczka poło one nad morzem oferuj zró nicowane formy wypoczynku
rodzinnego i indywidualnego, obejmuj cego równie wszelkiego rodzaju sporty wodne,
ł cznie z nurkowaniem i polowaniem podwodnym.
W ci gu ostatnich lat na bułgarskim wybrze u Morza Czarnego powstało wiele
nowoczesnych miejscowo ci wypoczynkowych, za stare, od dawna znane i ciesz ce si
zasłu onym uznaniem zostały w znacznej mierze zmodernizowane. Najwa niejsze
k pieliska morskie w Bułgarii to Albena, Złote Piaski, Warna, Słoneczny Brzeg,
Nesebyr, Pomorie, Burgas, Sozopol.
38
Gospodarka
Dla miło ników eglarstwa przystanie jachtowe w Warnie, Bałczik, Nesebyr i Burgas
oferuj pełn infrastruktur i usługi.
Liczne i pełne uroku masywy górskie, z których cz
o szczytach si gaj cych powy ej
2500 m n.p.m. posiada majestatyczny, alpejski charakter, dominuj w krajobrazie
Bułgarii i stanowi doskonały cel krótszych b d dłu szych wyjazdów i wycieczek,
zarówno w sezonie letnim, jak i zimowym. W górach Riła, Rodopach i Bałkanach
znajduj si popularne o rodki turystyczne, oferuj ce interesuj ce trasy narciarskie,
o ł cznej długo ci około 100 km i ró nicach poziomu dochodz cych do 1500 m.
Długo sezonu narciarskiego w o rodkach poło onych na redniej i du ej wysoko ci
dochodzi do 190 dni w roku.
Popularne o rodki sportów zimowych, wyposa one w infrastruktur narciarsk (wyci gi
narciarskie i trasy zjazdowe) oraz zaplecze hotelowe i gastronomiczne funkcjonuj ce
przez cały rok, to mi dzy innymi Borowec, Pamporowo, Bansko i Aleko.
W sezonie letnim wypoczynek w górach mo na urozmaici przemierzaj c szlaki
wytyczone dla wycieczek pieszych, rowerowych i konnych. Dost pne s równie takie
rozrywki, jak loty na lotniach i motolotniach, wspinaczka skałkowa, speleologia itp.
Turystyka balneologiczna to kolejny, tradycyjny ju sposób na wypoczynek w Bułgarii.
Na terenie kraju znajduje si około 1600 ródeł wody mineralnej o zró nicowanym
składzie i wła ciwo ciach. Najcz ciej jest to woda lekko mineralizowana, o ró nej
zawarto ci mikroelementów, temperaturze i wła ciwo ciach leczniczych. Na
wypoczynek zdrowotny mo na si wybra do jednego z ponad stu o rodków oficjalnie
uznanych za uzdrowiska. Do najbardziej znanych nale Momin Prochod, Chisaria,
Bankia, Welingrad i Sandanski.
Miło nicy kultury tak e nie b d zawiedzeni odwiedzaj c Bułgari . Ponad 1300 lat
historii i tysi ce zabytków, a w ród nich te najstarsze, które pami taj jeszcze mityczne
czasy trackie, greckie, rzymskie i bizantyjskie sprawi , i ka dy turysta poszukuj cy
wra e natury kulturalno-historycznej i architektonicznej znajdzie tu co interesuj cego.
Obecnie dziedzictwo kulturalne Bułgarii jest jednym z najwa niejszych elementów
przyci gaj cych turystów zagranicznych. Wg danych Instytutu Studiów nad Kultur dla
około 40 % turystów zagranicznych odwiedzaj cych Bułgari motywem decyduj cym
o wyborze tego kraju jest wła nie dziedzictwo kulturalne.
Na li cie wiatowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO znajduje si siedem spo ród
ponad 40 tysi cy zabytków historycznych Bułgarii. Turystyka kulturalna oferuje tak e
wiele ró nych mo liwo ci. Oprócz zwiedzania zabytków, w ród których znajduje si
160 klasztorów i budynków zakonnych, czy te zwiedzania wybranych muzeów
i galerii, mo na równie zapozna si z tradycyjnymi formami gospodarki prowadzonej
39
na zwiedzanych terenach. Mo e to by na przykład produkcja wina lub olejku ró anego,
albo hodowla ró . Mo na te uczestniczy w kursach tradycyjnych bułgarskich
rzemiosł, takich jak haft, robienie na drutach, drzeworytnictwo czy garncarstwo.
Powoli ro nie te rola turystyki ekologicznej (na rozwój tego typu turystyki w 2003 roku
przeznaczono z funduszy PHARE 7 mln EUR). Poszukuj cych zacisza i kontaktu z
przyrod mog zainteresowa trzy parki narodowe oraz parki krajobrazowe i rezerwaty
przyrody. Podobnie jak w Polsce, wzrasta te popularno wypoczynku na wsi,
poł czonego z jazd konn , w dkarstwem i innymi formami aktywnego sp dzania czasu.
Ponadto, w ramach narodowego programu budowy eko-szlaków turystycznych powstaj
nowe szlaki w malowniczych, lecz do tej pory trudno dost pnych rejonach górskich i
wy ynnych poprzez wytyczanie i znakowanie tras oraz wyposa anie ich w niezb dne
mostki, por cze, schody i inne elementy umo liwiaj ce bezpieczne przej cie.
W ci gu ostatnich lat zauwa y mo na do szybki, utrzymuj cy si systematycznie w
dłu szym okresie czasu wzrost liczby turystów zagranicznych odwiedzaj cych Bułgari
w poszukiwaniu interesuj cego, letniego i zimowego wypoczynku, dost pnego tu po
niezwykle atrakcyjnych cenach (w 2005 roku w wyniku nowelizacji ustawy o turystyce,
operatorzy turystyczni maj obowi zek stosowa jednolite ceny dla turystów krajowych
i zagranicznych).
W 2005 roku Bułgari odwiedziło około 7,2 mln go ci tj. prawie o 4 % wi cej, ni
rok wcze niej, z czego 4,8 mln w celach turystycznych. Najwi cej osób przyje d aj cych
w celach turystycznych przybyło z Grecji, Niemiec, Macedonii oraz Serbii i Czarnogóry
(razem około 54 %).
Według danych Narodowego Banku Bułgarii, szacunkowe wpływy z turystyki wyniosły
w roku 2005 około 1,9 mld USD i były o 5 % wy sze w porównaniu z 2004 rokiem
(1,8 mld USD).
Przychody z turystyki s dla gospodarki Bułgarii bardzo istotne. W celu ich zwi kszenia
konieczna jest jednak dalsza modernizacja i konsekwentna rozbudowa infrastruktury
turystycznej, traktowana przez rz d jako jeden z priorytetów inwestycyjnych.
Warto nakładów inwestycyjnych na rozwój bran y turystycznej systematycznie ro nie
i szacowana jest na poziomie 50 - 100 mln EUR rocznie. Wi e si to równie z
rosn cym udziałem inwestorów prywatnych w rozbudowie infrastruktury w oparciu o
system koncesyjny, w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Przykładowo,
w 2005 roku rz d bułgarski udzielił koncesji na zarz dzanie i modernizacj trzech pla ,
w tym dwóch o znaczeniu „centralnym”, znajduj cych si odpowiednio w Kranówie i w
Burgas oraz jednej lokalnej w Ikantalyka I.
40
Gospodarka
Liczba turystów polskich, która pod koniec lat 80-tych osi gała 300 tysi cy zmniejszyła
si dramatycznie do 13,5 tysi ca w roku 1999. Ostatnie lata, to odkrywanie Bułgarii
przez Polaków na nowo, jednak nadal zainteresowanie jest w porównaniu do
szczytowych okresów z lat 80-tych stosunkowo niewielkie. Liczba polskich turystów
przyje d aj cych do Bułgarii osi gn ła w 2005 roku, mimo rosn cego dot d trendu,
zaledwie około 108 tysi cy osób.
Statystyka przyjazdów do Bułgarii w 2005 roku w celach turystycznych zamieszczona
jest w zał czniku nr 18.
Współpraca z Mi dzynarodowym Funduszem Walutowym
Do sukcesu reform gospodarczych Bułgarii w latach 90-tych w du ym stopniu
przyczynił si Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), udzielaj c zarówno
wsparcia finansowego jak i doradczego.
Bułgaria wst piła do MFW 25 wrze nia 1990 roku. Osiem lat pó niej, 24 wrze nia 1998
roku, kraj ten zobowi zał si do przestrzegania Artykułu VIII oraz artykułów 2, 3 i 4
Porozumienia z MFW. Oznacza to, mi dzy innymi, powstrzymanie si od nakładania
ogranicze na płatno ci i transfery mi dzynarodowe w obrocie bie cym oraz od
dyskryminuj cych praktyk walutowych.
Od roku 1991 Bułgaria wielokrotnie korzystała z funduszy MFW. Szczególne znaczenie
miały kredyty przyznane w roku 1996 i 1997, ułatwiaj ce wyj cie z kryzysu
gospodarczego. Wprowadzone wtedy reformy, opracowane we współpracy z MFW,
w szczególno ci zastosowanie mechanizmu currency board przyniosły wyj tkowo
korzystne rezultaty znacznie szybciej, ni si spodziewano. Stabilizacja makroekonomiczna pozwoliła Mi dzynarodowemu Funduszowi Walutowemu na podj cie w
roku 1998 decyzji o udzieleniu dalszego, trzyletniego wsparcia kredytowego (na ogóln
sum 627,62 mln SDR) w ramach Extended Fund Facility, instrumentu maj cego na
celu wsparcie rednioterminowych programów zmierzaj cych do pokonania trudno ci
w bilansie płatniczym wynikaj cych z braku równowagi gospodarczej i problemów
strukturalnych.
Po zako czeniu we wrze niu 2001 roku trzyletniego programu wsparcia kredytowego
i kolejnych konsultacjach przeprowadzonych przez rz d Bułgarii z MFW dotycz cych
planowanej polityki gospodarczej, w ko cu lutego 2002 roku Fundusz zaaprobował
kolejny, dwuletni kredyt typu stand-by na kwot 250 mln SDR (około 299 mln USD).
Ma on stanowi wsparcie dla programu gospodarczego rz du, którego podstaw stanowi
dalsze korzystanie z mechanizmu currency board, ostro na i elastyczna polityka
fiskalna, rygorystyczna polityka w zakresie dochodów bud etowych oraz prywatyzacja
41
i inne reformy strukturalne. W zwi zku z udzielonym kredytem MFW monitoruje na
bie co sytuacj gospodarcz Bułgarii. Konsultacjom z MFW podlega m.in. program
gospodarczy rz du oraz poziom deficytu bud etowego. W kwietniu 2006 roku rz d
Bułgarii negocjował z MFW przedłu enie spłaty zobowi za do wiosny przyszłego
roku.
Nie mniej wa na od wsparcia kredytowego była udzielona Bułgarii przez MFW pomoc
techniczna, obejmuj ca wiele obszarów. W ród nich znalazły si :
restrukturyzacja Banku Centralnego,
zarz dzanie wydatkami bud etowymi,
administracja celna i podatkowa,
nadzór bankowy,
polityka monetarna,
statystyka.
Bułgaria a członkostwo w Unii Europejskiej
Uzyskanie członkostwa w Unii Europejskiej jest jednym z podstawowych celów
bułgarskiego rz du. Bułgaria zako czyła w czerwcu 2004 roku negocjacje akcesyjne
dotycz ce dwóch ostatnich rozdziałów odnosz cych si do konkurencji oraz
„pozostałych aspektów”. W dniu 25 kwietnia 2005 roku przedstawiciele tego kraju oraz
Rumunii podpisali w Luksemburgu Traktat o Przyst pieniu do Unii Europejskiej, który
otworzył Bułgarii drog do uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej z dniem
1 stycznia 2007 roku, wraz z Rumuni . Ostateczna decyzja b dzie zale e jednak od
Komisji Europejskiej, która w kwietniu bie cego roku wyraziła swoje zastrze enia
odnosz ce si do niewystarczaj cych post pów w zwalczaniu korupcji.
Głównym celem przedakcesyjnego programu ekonomicznego, uwzgl dniaj cym
polityczne i ekonomiczne uwarunkowania wewn trzne i zewn trzne jest stabilny wzrost
gospodarczy. Postawienie takiego wła nie celu i uznanie go za ekonomiczno-polityczny
priorytet jest postrzegane przez społecze stwo nie tylko wył cznie z punktu widzenia
potrzeby osi gni cia okre lonej dynamiki rozwoju gospodarczego, lecz równie jako
wyraz d enia do przekształcenia Bułgarii w stabilny kraj demokratyczny podobny do
tych, które ju znajduj si w Unii Europejskiej.
Zgodnie z bud etem Unii Europejskiej zatwierdzonym na lata 2007-2013, Bułgaria ma
otrzyma w tym okresie około 11,1 mld EUR, z czego 2,3 mld EUR zostanie
przeznaczone na rozwój słabo rozwini tych regionów kraju, 2,5 mld EUR na dopłaty
bezpo rednie dla rolników. Pozostałe fundusze (6,3 mld EUR) zostan wydatkowane na
rozwój infrastruktury oraz popraw konkurencyjno ci gospodarki. Kwota ta nie
42
Gospodarka
obejmuje 280 mln EUR przyznanych w 2005 roku na potrzeby wygaszania działalno ci
elektrowni nuklearnej w Kozłoduju.
Integracja z Uni Europejsk cieszy si ogromnym poparciem społecze stwa oraz
wszystkich sił politycznych Bułgarii. Przeprowadzane cyklicznie badania opinii
publicznej systematycznie pokazuj , e za przyst pieniem do tego ugrupowania
opowiada si około 70 - 80 % społecze stwa.
Bułgaria aktywnie uczestniczy ju w wielu programach europejskich. Do najwi kszych
z nich nale PHARE, ISPA i SAPARD. W latach 1992-2002 wielko
rodków
wydatkowanych z funduszu PHARE wyniosła 1,35 mld EUR, natomiast w ramach
funduszy SAPARD i ISPA wykorzystano w okresie 2003-2004 odpowiednio 125 mln
EUR oraz 250 mln EUR.
Bułgaria sukcesywnie obni a stawki celne stopniowo dochodz c do poziomu
stosowanego przez Uni Europejsk . Do momentu uzyskania członkostwa rednia stawka
dla krajów, którym Bułgaria przyznała Klauzul Najwi kszego Uprzywilejowania obni y
si z obecnych 11,31 % do 6,5 % (dla przykładu na towary przemysłowe rednia stawka
wynosi 8,62 %, za Unia Europejska stosuje stawk 3,6 %).
III.
43
PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE
Ramy prawne
Procesy prywatyzacyjne rozpocz ły si w Bułgarii w roku 1993 i przyjmowały ró ne
formy. Generalnie, prywatyzacja odbywała si w ramach dwóch odr bnych, lecz
powi zanych ze sob programów. Były to:
prywatyzacja rynkowa (gotówkowa) przedsi biorstw pa stwowych i komunalnych,
oraz
prywatyzacja kuponowa.
Aktualnie ramy prawne prywatyzacji wyznacza opublikowana w Gazecie Pa stwowej
nr 28 z 2002 roku Ustawa o prywatyzacji i kontroli poprywatyzacyjnej, która weszła w
ycie w marcu 2002 roku.
Ustawa miała na celu stworzenie warunków dla przejrzystej, szybkiej i ekonomicznie
efektywnej prywatyzacji, przy zachowaniu jednolitych zasad wobec inwestorów oraz
zapewnienie rozwoju i konkurencyjno ci prywatyzowanych firm. Ustawa nie dotyczy
prywatyzacji obiektów słu by zdrowia oraz budynków niemieszkalnych, w których si
one mieszcz .
W prywatyzacji mog uczestniczy na równych warunkach wszystkie osoby fizyczne
i prawne, nie posiadaj ce zaległych niespłaconych kredytów.
Udziały stanowi ce własno władz komunalnych s uwa ane za poddane procesowi
prywatyzacji z chwil opublikowania wykazu zatwierdzonego przez odpowiednie
władze regionalne w Gazecie Pa stwowej. Termin ogłoszenia wynosi dwa miesi ce od
wej cia w ycie Ustawy.
Ustawa okre la funkcje i zasady działania Agencji Prywatyzacji oraz Agencji Kontroli
Poprywatyzacyjnej. Reguluje metody prywatyzacji, przekazywanie praw własno ci
w wyniku jej dokonania oraz udost pnianie koncesji i licencji w zwi zku z prywatyzacj .
Zgodnie z Ustaw , wiod ca rola w opracowywaniu strategii prywatyzacyjnych i
realizacji sprzeda y przedsi biorstw pa stwowych przypada Agencji Prywatyzacji.
Za prywatyzacj przedsi biorstw komunalnych odpowiadaj władze komunalne.
44
Przekształcenia strukturalne
Bułgarska Agencja Prywatyzacji
Agencja Prywatyzacji została utworzona w 1992 roku jako niezale na instytucja
rz dowa odpowiadaj ca za prywatyzacj wielkich przedsi biorstw pa stwowych oraz
przedsi biorstw o znaczeniu strategicznym. Uprawnienia do prywatyzacji mniejszych
firm zostały przekazane do ministerstw bran owych. Zgodnie z now ustaw
o prywatyzacji i kontroli poprywatyzacyjnej, procesy prywatyzacyjne zostały skupione
w Agencji Prywatyzacji, natomiast ministerstwa bran owe odgrywaj rol reprezentanta
pa stwa jako wła ciciela przedsi biorstw.
Agencja jest kierowana przez dyrektora zarz dzaj cego i jego dwóch zast pców. Prac
Agencji kontroluje Rada Nadzorcza, zło ona z siedmiu członków wybieranych przez
Zgromadzenie Narodowe.
Wyniki prywatyzacji
Procesy prywatyzacyjne zostały w Bułgarii w du ej mierze zako czone, w tym m.in. w
wiod cych bran ach przemysłowych – w przemy le spo ywczym, chemicznym,
metalurgicznym, zbrojeniowym, maszynowym oraz w budownictwie. Du a cz
aktywów b d ca pod kontrol pa stwa obejmuje szeroko rozumiany sektor
energetyczny (wytwarzanie, przesył, dystrybucja) oraz infrastruktur (usługi kolejowe,
porty lotnicze, porty morskie i rzeczne).
W 2005 roku tempo prywatyzacji oraz otwierania dla inwestorów rynków o charakterze
infrastrukturalnym (m.in. energetyka, sektor kolejowy) uległo spowolnieniu. Ze wzgl du
na kluczowe gospodarcze znaczenie cz ci przedsi biorstw maj cych by przedmiotem
dalszej prywatyzacji, w kr gach politycznych i gospodarczych Bułgarii daj si zauwa y
kontrowersje odnosz ce si do strategii procesu przekształce własno ciowych.
Dodatkowym czynnikiem hamuj cym prywatyzacj w 2005 roku były wybory
parlamentarne. Spadek ilo ci transakcji prywatyzacyjnych jest jednak generalnie
wynikiem naturalnego poniek d „wytracania tempa” tego procesu, zapocz tkowanego ju
u progu lat 90-tych i zasilanego malej c , z roku na rok, poda przedsi biorstw maj cych
przej w r ce prywatne (sprywatyzowano ju około 90 % cało ci publicznego maj tku).
Do ko ca 2005 roku dokonano prywatyzacji 5225 podmiotów, z czego 2913 w formie
sprzeda y całych przedsi biorstw, za
pozostałe 2312 poprzez sprzeda
wyodr bnionych cz ci przedsi biorstw. Do ko ca kwietnia 2002 roku prawie 90 %
wszystkich lasów zwrócono pierwotnym wła cicielom.
Do najwi kszych transakcji 2005 roku mo na zaliczy sprzeda pakietu
mniejszo ciowego Telekomunikacji Bułgarskiej oraz prywatyzacj cz ci elektrowni
wodnych i miejskich spółek ciepłowniczych.
45
Liczb
transakcji prywatyzacyjnych zawartych od momentu zainicjowania
przekształce własno ciowych do ko ca 2005 roku przedstawia rys. 8. Te same
informacje w formie tabelarycznej, z podziałem na transakcje przeprowadzone przez
Agencj Prywatyzacji i przez ministerstwa bran owe znajduj si w zał czniku nr 6.
429
631
580
Przedsi biorstwa razem: 2913
86
29
65
31
8
143
172
1999
73
30
1998
59
1997
161
1996
435
320
161
352
1995
264
1994
107
211
84
1993
77
22
41
800
700
600
500
400
300
200
100
0
654
Rys. 8: Liczba transakcji prywatyzacyjnych w latach 1993-2005
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Wydzielone cz ci razem: 2312
ródło: Agencja Prywatyzacji Bułgarii
Na przestrzeni ostatnich lat udział pa stwa w bułgarskiej gospodarce nieustannie malał,
co dokumentuje poni szy wykres przedstawiaj cy stosunek sprywatyzowanego maj tku
do cało ci zasobów przeznaczonych do prywatyzacji w latach 1993-2006.
Rys. 9: Udział maj tku sprywatyzowanego w cało ci maj tku podlegaj cego
prywatyzacji na koniec okresu w latach 1993-2006 (luty)
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
0,6%
3,0%
4,7%
10,8%
38,6%
45,4%
71,1%
77,8%
79,5%
80,6%
82,1%
87,0%
88,0%
89,4%
46
Przekształcenia strukturalne
Jak wynika z poni szego wykresu struktura bran owa przedsi biorstw
sprywatyzowanych do ko ca marca 2006 roku jest stosunkowo zró nicowana, przy
zdecydowanej przewadze przemysłu.
Rys. 10: Struktura bran owa sprywatyzowanych przedsi biorstw na koniec marca 2006
(wg ilo ci zawartych transakcji)
7,3%
3,7%
3,2%
31,3%
10,2%
10,0%
11,9%
22,4%
Przemysł - 31,3 %
Rolnictwo i le nictwo - 11,9 %
Budownictwo - 10,2%
Energetyka - 3,7%
Handel - 22,4 %
Turystyka - 10,0 %
Transport i komunikacja - 7,3 %
pozostałe - 3,2 %
Ł czna, skumulowana warto transakcji prywatyzacyjnych zrealizowanych do ko ca
lutego 2006 roku wynosi około 10,3 mld USD, z której na 2005 rok przypada kwota 412
mln USD.
Rys. 11: Finansowe wyniki prywatyzacji w latach 1993-2005 w milionach USD
2526,0
1498,5
1001,9
983,0
598,1
434,5
584,8
333,8
131,2
1993
1994
1995
412,4
213,1 243,1 282,2
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
47
Szacuje si , i ilo spółek w których Skarb Pa stwa ma udziały mniejszo ciowe wynosi
około 1000. Natomiast udziały wi kszo ciowe (powy ej 50 %) utrzymywane s jeszcze
w ok. 300 małych i rednich przedsi biorstwach, jak równie w kilkunastu du ych,
strategicznych przedsi biorstwach, cz sto o pozycji monopolistycznej.
W 2006 roku i w najbli szych latach planuje si m.in.:
kontynuacj przez Skarb Pa stwa sprzeda y udziałów mniejszo ciowych,
doko czenie prywatyzacji jednego z najwi kszych bułgarskich pracodawców –
firmy tytoniowej Bulgartabac,
doko czenie prywatyzacji narodowego przewo nika lotniczego Bulgarian Air,
finalizacj prywatyzacji elektrociepłowni w Warnie, Ruse i Bobov Dol,
doko czenie prywatyzacji spółek Bulgarian River Shipping ( egluga rzeczna) oraz
Maritime Navigation Bulgare (usługi transportowe, budowa statków),
kontynuacj prywatyzacji firm ciepłowniczych,
prywatyzacj firm zbrojeniowych (m.in. Teraton, Kintez i VMZ Sopot).
Kontynuacja i doko czenie prywatyzacji jest jednym z kluczowych warunków
udzielania Bułgarii pomocy finansowej przez Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy
oraz Bank wiatowy. Prywatyzacja jest równie jednym z głównych czynników
restrukturyzacji bułgarskiej gospodarki.
49
IV. FINANSE PUBLICZNE ORAZ SEKTOR BANKOWY I UBEZPIECZENIOWY
Bud et
Na przestrzeni ostatnich kilku lat Bułgaria prowadziła konserwatywn , ostro n polityk
bud etow . Rz dowi udało si utrzyma cisł dyscyplin finansow i osi gn
zrównowa enie bud etu, zgodnie ze zobowi zaniami wynikaj cymi z programu
gospodarczego uzgodnionego z Mi dzynarodowym Funduszem Walutowym. Wyniki
bud etu Bułgarii w warto ciach bezwzgl dnych oraz w stosunku do PKB osi gane w
ostatnich latach przedstawiono w poni szej tabeli. Plany na lata 2006-2007 zakładaj
dalsze utrzymanie nieznacznej nadwy ki bud etowej.
Tab. 6: Skonsolidowana nadwy ka / deficyt bud etowy w latach 1998-2005
Nadwy ka / deficyt
w BGN mln
Nadwy ka / deficyt
w % PKB
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
224
- 223
- 269
- 255
- 218
0,9
656,4
1 337,7
1,0
- 0,9
- 1,06
- 0,86
- 0,7
0,003
1,7
3,2
ródło: Ministerstwo Finansów Bułgarii
W 2005 roku, podobnie jak w latach 2003-2004, Bułgaria osi gn ła nadwy k w
bud ecie wynosz c około 3,2 % PKB, co stanowi swego rodzaju ewenement w ród
krajów Europy rodkowej i Wschodniej. Jednak utrzymanie zrównowa onego bud etu
mo e okaza si w dłu szym okresie trudne z uwagi na niskie stawki podatku CIT i PIT
oraz fakt, e gospodarka Bułgarii wymaga znacznych nakładów na modernizacj
infrastruktury. Wydatki na ten cel mog w du ej mierze obci y bud et pa stwa
(pomimo cz ciowego ich finansowania rodkami pochodz cymi z funduszy
pomocowych Unii Europejskiej). Kluczow kwesti dla utrzymania nadwy ki
bud etowej jest poprawa ci galno ci podatków.
W ostatnich latach rz d prowadził aktywn polityk w zakresie zarz dzania długiem
bud etowym zagranicznym i krajowym. Działania te znalazły wyraz m.in. w
restrukturyzacji i obni eniu zadłu enia zagranicznego i krajowego, wprowadzeniu
cisłej kontroli zadłu ania si jednostek bud etowych oraz rozpocz ciu zamiany ródeł
zadłu enia z rynków zagranicznych na rynek krajowy.
Wytyczne MFW oraz przyj te zadania rz dowe znalazły odzwierciedlenie w projekcie
bud etu na 2006 rok przewiduj cym m.in. uzyskanie nadwy ki bud etowej na poziomie
3 % oraz ograniczenie wzrostu zadłu enia zagranicznego sektora publicznego do 0,5 mld
EUR.
50
Finanse publiczne oraz sektor bankowy i ubezpieczeniowy
Bilans płatniczy
Jednym z niepokoj cych zjawisk w gospodarce Bułgarii w okresie ostatnich lat był stale
pogł biaj cy si deficyt na rachunku bie cym. W latach 2004-2005 roku zwi kszył si
on ponad dwukrotnie z 1,1 do 2,5 mld EUR, głównie za spraw prawie dwa razy
wi kszego deficytu w towarowej wymianie handlowej (odpowiednio 2,9 wobec 4,4 mld
EUR), wynikaj cego ze znacznie szybciej rosn cego importu ani eli eksportu. Znaczny
deficyt w obrotach towarowych jest cz ciowo kompensowany nadwy k w wymianie
usług (przede wszystkim w turystyce), która w 2005 roku wyniosła 661 mln EUR.
Saldo na rachunku bie cym w latach 1999-2006 (luty) oraz stosunek nadwy ki / deficytu
do produktu krajowego brutto przedstawiony został w tabeli poni ej.
Tab. 7: Bilans rachunku bie cego w latach 1999-2006 (luty)
Styczluty 2006
-586,9 -761,4 -855,2 -402,5 -972,3 -1 131,3 -2 530,6
-661,1
bd
bd
-7,3
-5,6
-9,2
-5,8
-11,8
bd
1999
nadwy ka lub deficyt w EUR mln
nadwy ka lub deficyt w % PKB
2000
2001
2002
2003
2004
2005
W okresie stycze -luty 2006 deficyt na rachunku obrotów bie cych wyniósł 661,1 mln
EUR i był znacznie wy szy ni w roku poprzedzaj cym, kiedy wyniósł on 370,2 mln
EUR. Na du y wzrost deficytu miało przede wszystkim wpływ rosn ce ujemne saldo
wymiany handlowej. Dla utrzymania deficytu rachunku bie cego pod kontrol istotny
jest okres letni, kiedy Bułgaria realizuje nadwy k w usługach turystycznych oraz saldo
dochodów zwi zanych m.in. z płatno ciami odsetkowymi od zadłu enia zagranicznego.
Generalnie deficyt na rachunku bie cym pokrywany jest przez dodatnie saldo
wyst puj ce na rachunku finansowym i kapitałowym, gdzie najwa niejsz pozycj
stanowi nadwy ka na rachunku zagranicznych inwestycji bezpo rednich (1789 mln EUR
w 2005 roku oraz 2727 mln USD w 2004 roku).
Zadłu enie zagraniczne i rezerwy walutowe
Według danych Narodowego Banku Bułgarii zadłu enie zagraniczne brutto tego kraju
na koniec stycznia 2006 roku wynosiło 15,2 mld EUR. Oznacza to wzrost w ci gu roku,
od marca 2005 do marca 2006 a o 16 %, głównie w wyniku rosn cego zadłu enia
sektora prywatnego, które w tym okresie zwi kszyło si o 42 % – z 7,3 do 10,5 mld
EUR. Natomiast zagraniczne zadłu enie sektora publicznego od ko ca lat 90-tych
maleje, co wi e si z jego restrukturyzacj , konserwatywn ostro n polityk
finansow oraz rosn c rol krajowego rynku finansowego, stanowi cego alternatywne
ródło zasilania w tym zakresie.
51
Wzrost udziału sektora prywatnego w zadłu eniu zagranicznym, tak wyra nie widoczny
w ubiegłym roku, nie jest zjawiskiem nowym i stanowi potwierdzenie wyra nego trendu
zapocz tkowanego ju w ko cu lat dziewi dziesi tych. W okresie od grudnia 1999 - do
marca 2006 sektor prywatny zwi kszył swój udział w zadłu eniu kraju ogółem, z
13,3 % do 65,9 %.
Zmiany w proporcjach zadłu enia zagranicznego brutto Bułgarii w latach 1999-2006
(stycze ) pomi dzy sektorem publicznym i prywatnym zostały przedstawione w
poni szej tabeli.
Tab. 8: Zadłu enie zagraniczne w latach 1999-2006 stycze (mln EUR)
zadłu enie ogółem
sektor publiczny
sektor prywatny
1999
2000
2001
2002
2003
2004
10846,6
9396,1
1450,5
11882,7
9876,7
2006,0
11934,9
9698,5
2236,5
10768,9
7960,6
2808,3
10640,6
7047,9
3592,7
12571,6
6427,9
6143,7
stycze
2006
14530,3 14328,8
5147,7
4890,4
9382,6
9438,3
2005
Z punktu widzenia wymagalno ci, dług zagraniczny Bułgarii jest relatywnie
“bezpieczny” dzi ki stosunkowo niskiej warto ci zadłu enia krótkoterminowego,
którego udział w cało ci zadłu enia zagranicznego wyniósł na koniec marca 2006 roku
29,2 %.
Dzi ki stabilizacji zadłu enia przy jednoczesnej wysokiej dynamice wzrostu PKB
znacznie poprawił si stosunek zadłu enia zagranicznego brutto do PKB, który w
okresie od stycznia 2005 do stycznia 2006 nieznacznie si zwi kszył z 57,9 % do
59,7 %.
Tab. 9: Stosunek zadłu enia zagranicznego brutto (ZZB) do produktu krajowego brutto
(PKB) oraz do eksportu towarów i usług (ETU) w latach 1999-2006 stycze (EUR)
1999
ZZB/PKB %
ZZB/ETU %
bd - brak danych
89,2
200,1
2000
86,9
156,0
2001
78,6
147,4
2002
65,1
126,1
2003
60,2
112,5
2004
64,2
111,8
2005
67,7
112,7
stycze
2005
59,7
bd
Na uwag i uznanie zasługuje fakt, i w okresie 1999-2005 systematycznie rosły
rezerwy walutowe Bułgarii. Na koniec stycznia 2006 wyniosły one około 6,9 mld EUR.
52
Rys. 12: Rezerwy walutowe na koniec roku w latach 1999-2006 stycze (mln EUR)
6770,4
3206,9
1999
3718,7
4061,2
2000
2001
4574,8
2002
7370,3
6887,1
2005
'stycz 2006
5308,6
2003
2004
Tempo wzrostu rezerw w ostatnich latach utrzymywało si na mniej wi cej podobnym
poziomie co dynamika wzrostu eksportu. W efekcie w okresie od roku 2003-2005
wska nik pokrycia importu wahał si , w poszczególnych miesi cach w granicach od 5,3
do 6,0.
Wymienialno
waluty i polityka kursowa
W szczególnie trudnym 1996 roku Bułgaria była pogr ona w gł bokim kryzysie
gospodarczym i po nieudanych próbach stabilizacji makroekonomicznej wkraczała na
drog hiperinflacji. Szczególnie ostro kryzys uwidocznił si w sektorze bankowym,
gdzie bankructwa obj ły prawie jedn trzeci banków. Pod wpływem coraz gwałtowniej
pogarszaj cej si sytuacji stało si jasne, e nale y porzuci dotychczasowe kierunki
polityki gospodarczej i szybko znale nowe, radykalne sposoby ratowania gospodarki.
W tym samym roku, z inicjatywy Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego, podj to
konsultacje dotycz ce wprowadzenia mechanizmu currency board, polegaj cego na
zapewnieniu stabilizacji waluty krajowej poprzez zwi zanie jej z siln walut
zagraniczn . Mechanizm ten obejmuje trzy podstawowe elementy:
stały kurs wymiany pomi dzy walut krajow a walut , w której jest ona
zakotwiczona,
automatyczn wymienialno ,
długookresowy horyzont stosowania systemu, co znajduje wyra ne odzwierciedlenie
w ustawie o banku centralnym.
Mechanizm ten okazywał si niejednokrotnie bardzo skuteczny w walce z inflacj , a
jego powodzenie warunkuje utrzymanie rezerw dewizowych wystarczaj cych
przynajmniej na pokrycie wszystkich zobowi za pieni nych banku centralnego.
Dzi ki temu zarówno opinia publiczna, jak i instytucje finansowe maj pewno , e
ka dy wyemitowany krajowy znak pieni ny ma pełne pokrycie w walucie
zagranicznej. Do jego minusów nale y jednak zaliczy ograniczenie dost pnych
instrumentów polityki finansowej.
53
Wspomniany ju w innym miejscu niniejszego przewodnika Currency board
wprowadzono w Bułgarii 1 lipca 1997 roku, jednocze nie eliminuj c na terytorium kraju
wszelkie ograniczenia w wymianie walut. Zdecydowano si na zakotwiczenie
bułgarskiej lewy do marki niemieckiej i ustalono kurs wymiany na 1000 lew za 1 mark .
Mechanizm currency board, wsparty finansowaniem MFW, okazał si skutecznym
narz dziem w tłumieniu inflacji i osi gni ciu stabilizacji gospodarczej. W dniu 5 lipca
1999 roku przeprowadzono w Bułgarii denominacj , zast puj c stare lewy nowymi w
stosunku 1000 do 1. Przedstawiciele banku centralnego zakładaj dalsze utrzymanie
mechanizmu currency bard, którego zmiana miałaby nast pi dopiero po wej ciu do
strefy euro.
Obecnie waluta bułgarska zakotwiczona jest do euro w stosunku 1 EUR = 1,95583 BGN.
Jednocze nie kurs BGN w stosunku do pozostałych walut kształtuje si swobodnie na
rynku walutowym. Waluta jest w pełni wymienialna wewn trznie.
Tab. 10:
redni miesi czny poziom kursu walutowego
w okresie stycze -kwiecie 2006
Stycze 06
Luty 06
Marzec 06
Kwiecie 06
BGN/USD
BGN/PLN
1,614
0,512
1,638
0,516
1,627
0,503
1,601
0,498
ródło: na podstawie danych Narodowego Banku Bułgarii
Nowa lewa, podobnie jak wcze niej stara, dzieli si na sto stotinek. W obiegu znajduj
si banknoty o nominałach 1, 2, 5, 10, 20 i 50 BGN oraz monety o warto ci 1, 2, 5, 10,
20 i 50 stotinek.
Prawo dewizowe
Transakcje zagraniczne regulowane s ustaw „Prawo dewizowe”, opublikowan
w Gazecie Pa stwowej nr 83 z roku 1999, która weszła w ycie 1 stycznia 2000 roku
(wraz z pó niejszymi nowelizacjami). Ustawa dokonała liberalizacji obrotów bie cych,
zgodnie z artykułem VIII ogólnych obowi zków członków MFW. Regulacje prawa
dewizowego kieruj si zasad wolno ci działa , zawierania transakcji i dokonywania
płatno ci.
Zarówno osoby krajowe, jak i zagraniczne mog posiada w dowolnym banku w
Bułgarii dowoln ilo
kont w dowolnej walucie. Obywatele Bułgarii oraz
obcokrajowcy mog wywozi z Bułgarii dowoln ilo waluty krajowej. Wywóz waluty
krajowej powy ej 5000 BGN lub równowarto ci tej kwoty w walucie obcej podlega
54
zgłoszeniu na granicy celnej. Wywóz kwot przekraczaj cych równowarto 25 tysi cy
BGN wymaga dodatkowo wskazania ródeł pochodzenia tych rodków pieni nych
oraz przedstawiania przez osob dokonuj c wywozu, certyfikatu wła ciwego urz du
podatkowego o braku zaległo ci podatkowych.
Płatno ci zagraniczne przedsi biorstw oraz osób prowadz cych indywidualn
działalno
gospodarcz mog by dokonywane jedynie za pomoc przelewów
bankowych. Przelewy zagraniczne w ramach obrotu bie cego (import towarów i usług,
transport, odsetki i raty kapitałowe, szkolenie, ubezpieczenia, usługi medyczne oraz w
ramach innych, okre lonych przepisami transakcji) musz by poparte dokumentacj , z
której wynika potrzeba i cel realizacji płatno ci. Przelewy zagraniczne na kwoty
przekraczaj ce 25 tysi cy BGN powinny dodatkowo obejmowa dokumentacj
wymagan przez Narodowy Bank Bułgarii.
System bankowy
Bank Centralny
System bankowy w Bułgarii nadzorowany jest przez Narodowy Bank Bułgarii, pełni cy
funkcje banku centralnego. NBB jest niezale n instytucj pa stwow , podległ jedynie
Zgromadzeniu Narodowemu, które wybiera prezesa NBB oraz, na wniosek prezesa,
jego trzech zast pców. Działalno i zadania NBB okre la ustawa o Narodowym Banku
Bułgarii, opublikowana w Gazecie Pa stwowej nr 46 z 1997 roku, z pó niejszymi
zmianami.
Narodowy Bank Bułgarii powstał w roku 1879. Głównym jego celem jest utrzymanie
stabilno ci waluty narodowej, lewa, poprzez wdra anie odpowiedniej polityki
i sprawnego systemu płatno ci. Po wprowadzeniu systemu currency board 1 lipca 1997
roku, liczba instrumentów polityki monetarnej znajduj cych si w dyspozycji NBB
uległa znacznemu zmniejszeniu. Kurs wymiany jest okre lony ustawowo w sposób
sztywny i wynosi 1,95583 BGN za 1 EUR.
Narodowy Bank Bułgarii reguluje i nadzoruje krajowy system bankowy, maj c na celu
zapewnienie stabilno ci systemu. NBB wydaje licencje na prowadzenie działalno ci
bankowej, przeprowadza kontrole i zbiera informacje od pozostałych banków. Inne
instytucje finansowe równie podlegaj licencjonowaniu i kontroli NBB. Ponadto,
Narodowy Bank Bułgarii kontroluje transakcje i rozliczenia innych banków dotycz ce
pa stwowych papierów warto ciowych. NBB administruje Depozytem Pa stwowych
Papierów Warto ciowych oraz kontroluje działalno Centralnego Depozytu Papierów
Warto ciowych.
55
Banki komercyjne
Na koniec kwietnia 2006 roku działały w Bułgarii 34 banki komercyjne. Dwadzie cia
osiem z nich posiadało koncesj na prowadzenie działalno ci mi dzynarodowej.
Pozostałych sze banków stanowiło oddziały banków zagranicznych. Lista banków
prowadz cych działalno w Bułgarii została zamieszczona w zał czniku nr 13.
Po kryzysie finansowym w latach 1995-1997, kiedy 17 instytucji bankowych ogłosiło
upadło , sektor bankowy powoli odbudowuje swoj wiarygodno .
Bezpiecze stwo depozytów bankowych gwarantuje Ustawa o gwarancji depozytów
bankowych, opublikowana w Gazecie Pa stwowej nr 49 z 1998 roku, z pó niejszymi
zmianami. Obecnie, w przypadku bankructwa banku, ustawa gwarantuje pełn wypłat
depozytów do wysoko ci 10 tysi cy BGN zarówno osobom fizycznym, jak i prawnym.
Obecna sytuacja finansowa banków jest relatywnie stabilna. Systematycznej poprawie
ulegaj wska niki wypłacalno ci oraz rentowno ci. Wraz z pojawieniem si inwestorów
zagranicznych wdra ane s równie nowoczesne instrumenty finansowe oraz
odpowiednie standardy obsługi klienta.
Na koniec lutego 2006 roku warto aktywów ogółem sektora bankowego wyniosła
około 32,7 mld BGN (16,7 mld EUR) co oznaczało 30 % wzrost w porównaniu do
tego samego okresu ubiegłego roku. W latach 2004-2006 utrzymywała si tendencja
wzrostowa je li chodzi o warto i liczb kredytów udzielanych przedsi biorstwom.
W lutym 2006 roku ł czna warto kredytów otrzymanych przez przedsi biorstwa
oraz ludno wyniosła 18 mld BGN i była o ponad 28 % wy sza w porównaniu z
analogicznym okresem roku ubiegłego.
Warto podkre li , i najsilniejsz dynamik wzrostu charakteryzowały si kredyty dla
ludno ci, których warto w okresie od lutego 2005 do lutego 2006 wzrosła o 48 %
osi gaj c 6,5 mld BGN (stanowi one około 36 % kredytów ogółem udzielonych dla
przedsi biorstw oraz ludno ci). Tak dynamicznej akcji kredytowej sprzyjał m.in. niski
poziom stóp procentowych, rosn cy popyt konsumpcyjny i inwestycyjny oraz wzrost
zaufania do sektora bankowego, b d cy m.in. funkcj generalnie poprawiaj cej si
sytuacji gospodarczej i stabilizacji politycznej.
56
Rys. 13: Struktura sektora bankowego według wielko ci aktywów
(stan na koniec 2005 roku)
DSK Bank
13,6%
Bulbank
36,4%
10,4%
United Bulgarian Bank
HVB Bank Biochim
Raiffeisenbank Bulgaria
9,7%
5,2%
7,7%
8,5%
8,6%
First Investment Bank
Postbank
Pozostałe banki
Modernizacja infrastruktury bankowej i wprowadzanie nowych usług i produktów
post puje bardzo szybko, co potwierdza m.in. w dynamiczny wzrost transakcji
bezgotówkowych. Według danych instytucji finansowej Borica, prowadz cej obsług
płatno ci realizowanych za pomoc bankowych kart płatniczych, na koniec 2005 roku w
Bułgarii funkcjonowało 13,9 tys. terminali elektronicznych oraz 2,3 tys. bankomatów, co
stanowiło zdecydowany post p w stosunku do sytuacji sprzed roku, kiedy to terminali było
6,8 tys., za bankomatów 1,8 tys..
Równie wyra ny i pozytywny jest wzrost liczby znajduj cych si w obiegu kart
bankowych. Na koniec 2005 roku było ich około 3,8 mln wobec 3,4 mln w 2004 roku.
Proces prywatyzacji sektora bankowego został praktycznie zako czony. W 2004 roku
został sprywatyzowany ostatni du y bank pa stwowy DSK Bank. Bardzo du e znaczenie
w systemie bankowym posiada kapitał zagraniczny. Banki, w których dominuj
inwestorzy zagraniczni maj około 85 % udział w ogólnej warto ci aktywów systemu
bankowego.
Istotnym czynnikiem stymuluj cym rozwój sektora jest systematyczny rozwój oferty
kredytowej. Oprocentowanie kredytów denominowanych w euro jest nieznacznie ni sze w
porównaniu do kredytów w BGN czy USD, co wynika m.in. z przyj tego mechanizmu
currency board. Dla przykładu w marcu 2004 roku rednie miesi czne oprocentowanie
kredytów dla przedsi biorstw krótkoterminowych denominowanych w euro wyniosło
6,99 % podczas gdy w USD – 8,79 %, za w BGN – 8,83 %.
57
Tab. 11: redni miesi czny poziom oprocentowania kredytów denominowanych w BGN
w bankach komercyjnych w okresie grudzie 2005 - marzec 2006
Kredyty krótkoterminowe
Przedsi biorstwa Gospodarstwa domowe*
gru-05
8,41
12,62 / 10,75
sty-06
8,91
12,94 / 11,00
lut-06
8,69
12,36 / 12,68
mar-06
8,83
12,24 / 13,74
*
kredyty konsumenckie / kredyty hipoteczne
Kredyty długoterminowe
Przedsi biorstwa Gospodarstwa domowe*
9,78
10,55 / 6,88
9,94
11,04 / 6,70
9,58
10,69 / 7,07
9,19
10,37 / 6,68
System ubezpieczeniowy
Nadzór nad sektorem ubezpiecze sprawuje utworzona w 2003 roku Komisja Nadzoru
Finansowego prowadz ca zarazem nadzór nad instytucjami rynku kapitałowego,
funduszami inwestycyjnymi i emerytalnymi. Istniej ce regulacje zostały ju w du ej
mierze zharmonizowane z prawem Unii Europejskiej.
Pod koniec 2005 roku na bułgarskim rynku ubezpiecze w sektorze pozaemerytalnym
działało ponad 30 firm ubezpieczeniowych, z czego 18 w dziedzinie ubezpiecze
maj tkowych i 11 w obszarze ubezpiecze na ycie. W 2005 roku anulowano licencje
dwóch towarzystw ubezpieczeniowych – ZK ”HILDON” AD oraz MZK „EUROPA”.
Rynek ubezpiecze maj tkowych szybko si rozwija. W 2005 roku w porównaniu z
2004 rokiem skumulowana warto zebranych składek była wy sza o 25 % ni w roku
poprzedzaj cym. Ł czna warto zgromadzonych składek wyniosła w 2005 roku około
918 mln BGN wobec 733 mln BGN w 2004 roku. Najwi kszymi firmami na rynku s
ZPAD DZI, Bulstrad, Allianz i Orel. Na poni szym rysunku przedstawiono udziały
wiod cych firm w rynku ubezpiecze maj tkowych.
Rys. 14: Struktura rynku ubezpiecze maj tkowych według zebranych składek w 2005 roku
15,5%
20,3%
5,0%
5,1%
6,0%
6,0%
15,2%
12,5%
14,5%
ZPAD DZI OZ
BULSTRAD
ALLIANZ BULGARIA
BUL INS
ZK Lev ins AD
VITOSHA
ENERGY
ARMEETS
pozostali
ródło: Stowarzyszenie Bułgarskich Firm Ubezpieczeniowych
58
Sektor ubezpiecze na ycie w Bułgarii jest jeszcze słabo rozwini ty. Znajduje to swoje
odzwierciedlenie w warto ci składek zbieranych przez firmy ubezpieczeniowe
działaj ce na tym rynku. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z niskich dochodów
mieszka ców, które w zdecydowanej wi kszo ci przeznaczane s na zakupy
podstawowych dóbr.
Pomimo niskich dochodów ludno ci rynek ubezpiecze na ycie rozwija si dosy
dynamicznie. W 2005 roku zebrano składki o warto ci 147 mln BGN, co oznaczało
istotny wzrost w porównaniu do 2004 roku (101 mln BGN). Warto składek jest jednak
w Bułgarii znacznie ni sza w porównaniu z innymi krajami europejskimi, w których
ubezpieczenia na ycie stanowi zazwyczaj 50 - 60 % całego sektora ubezpieczeniowego.
Rys. 15: Struktura rynku ubezpiecze na ycie wg warto ci składek w 2005 roku
3,1%
5,2% 4,7%
30,7%
6,2%
6,5%
8,7%
9,9%
25,0%
ZPAD DZI
ALLIANZ BULGARIA LIFE
OREL LIFE
AIG Life Bulgaria
BULSTRAD LIFE
VITOSHA LIFE
GRAVE BULGARIA
DSK Garancia AD Life
pozostali
ródło: Stowarzyszenie Bułgarskich Firm Ubezpieczeniowych
W latach 2002-2003 w Bułgarii trwały prace nad reform systemu emerytalnego
i nowelizacj Kodeksu ubezpiecze społecznych, maj ce na celu stymulowanie rozwoju
rynku ubezpiecze emerytalnych. Na koniec 2005 roku fundusze emerytalne zarz dzały
ł cznymi zasobami o warto ci 1,1 mld BGN, co stanowiło wzrost o około 41 % w
porównaniu do ubiegłego roku. Do najwi kszych firm w tym sektorze nale
Occupational Funds Rodina, ING, LUKoil Garant, Nuton Sila i Bulgarian Pension
Insurance Company.
Szybko rozwijaj cym si segmentem rynku ubezpieczeniowego s równie
ubezpieczenia zdrowotne, o ł cznej warto ci zebranych składek wynosz cej w 2005
roku ok. 6 mln EUR, wy szej w porównaniu z rokiem ubiegłym a o 80 %.
59
Rynek kapitałowy
Historia bułgarskiej giełdy papierów warto ciowych si ga 1907 roku, kiedy to
przyj to Ustaw o giełdach, reguluj c zarówno rynek papierów warto ciowych jak i
giełdy towarowe. Giełda działała równie w okresie mi dzywojennym. Regulacje
prawne umo liwiaj ce powstanie obecnie istniej cego rynku papierów warto ciowych
w Bułgarii powstały w roku 1991.
W pocz tkowym okresie na bardzo słabo regulowanym rynku działało około
dwudziestu giełd. Nowoczesne regulacje prawne umo liwiaj ce jego uporz dkowanie
pojawiły si w uchwalonej w lipcu 1995 roku Ustawie o papierach warto ciowych,
giełdach i funduszach inwestycyjnych, na mocy której powstała Komisja Papierów
Warto ciowych i Giełd. Nast pn , kluczow dla rynku instytucj , Centralny Depozyt
Papierów Warto ciowych, powołano do ycia w roku 1996. W ko cu pa dziernika
2000 roku utworzony został oficjalny indeks Giełdy Papierów Warto ciowych w Sofii
– SOFIX.
Znaczenie giełdy w gospodarce Bułgarii systematycznie ro nie. W ko cu marca 2006
roku jej kapitalizacja wyniosła 2,4 mld BGN, podczas gdy w analogicznym okresie
poprzedniego roku osi gn ła 2,1 mld BGN. Jej udział w PKB wyniósł ok. 5,7 %.
Wa nym czynnikiem wpływaj cym na wzrost znaczenia giełdy jest dokonuj ca si
reforma systemu emerytalnego, zwi kszanie przez rz d emisji długu pokrywanej
instrumentami generowanymi w krajowym systemie finansowym, wprowadzenie
nowych regulacji zwi kszaj cych przejrzysto finansów notowanych przedsi biorstw
(m.in. wprowadzenie mi dzynarodowych standardów rachunkowo ci), wprowadzenie
elektronicznego systemu zlece COBOS oraz pojawianie si nowych prywatnych
spółek, jak równie zwi kszenie ilo ci du ych transakcji prywatyzacyjnych
dokonywanych poprzez giełd .
Zagro eniem dla rozwoju mo e sta si koncentracja zainteresowania inwestorów na
wybranej, małej ilo ci spółek o akceptowalnym poziomie płynno ci.
Pa stwowa Komisja Papierów Warto ciowych
Pa stwowa Komisja Papierów Warto ciowych (uprzednio Komisja Papierów
Warto ciowych i Giełd) pełni rol regulatora rynku. Komisja jest niezale nym
organem Rady Ministrów. Jej głównym zadaniem jest zapewnienie ochrony
inwestorom oraz rozwój sprawnego i przejrzy cie funkcjonuj cego rynku giełdowego.
60
Komisja reguluje i kontroluje:
ofert publiczn i obrót papierami warto ciowymi,
regulowane rynki papierów warto ciowych,
Centralny Depozyt Papierów Warto ciowych,
fundusze inwestycyjne,
firmy zarz dzaj ce,
po redników inwestycyjnych.
Od marca 2003 roku zadania Komisji przej ła nowoutworzona Komisja Nadzoru
Finansowego, która zajmuje si regulacj pozabankowego rynku usług finansowych –
w tym rynku papierów warto ciowych.
Funkcjonowanie rynku
Rynek podstawowy akcji podzielony jest na trzy segmenty: A, B i C. Segmenty te
ró ni si wymaganiami stawianymi emitentom, które w segmencie A s najwy sze,
a w segmencie C najni sze. Minimalna wielko zlecenia to 1 akcja. Maksymalna
dzienna zmiana ceny na rynku podstawowym wynosi +/– 15 %, a na rynku wolnym
+/– 30 %.
Ponadto, na rynku podstawowym handluje si jeszcze prawami poboru, skarbowymi
papierami
warto ciowymi,
obligacjami
komunalnymi
oraz
obligacjami
przedsi biorstw.
Sesje giełdowe odbywaj si od poniedziałku do pi tku:
w godzinach 9.30 - 12.00 na rynku podstawowym i wolnym,
w godzinach 12.00 - 13.00 dokonuje si transakcji blokowych,
w godzinach 9.30 - 14.00 równolegle prowadzone s transakcje kwitami
depozytowymi i instrumentami skarbowymi.
W 2002 roku na rynku wolnym giełdy rozpocz to obrót tzw. instrumentami
kompensacyjnymi (instrumenty te maj charakter obligacji i były emitowane w
zwi zku z restytucj – kompensat za znacjonalizowanie maj tku).
Struktura bran owa obrotów na Giełdzie Papierów Warto ciowych w Sofii
przedstawiona jest na poni szym wykresie:
61
Rys. 16: Struktura bran owa obrotów na Giełdzie Papierów Warto ciowych w Sofii
w okresie kwiecie 2005 - kwiecie 2006 (BGN)
6,3%
4,9%
14,6%
6,8%
29,5%
9,1%
transport i komunikacja
budownictwo
pozostałe bran e
28,8%
usługi finansowe
przemysł chemiczny
handel
przemysł papierniczy
ródło: Giełda Papierów Warto ciowych w Sofii
W połowie 2006 roku na giełdzie było notowanych ponad 300 spółek, w tym 38 na
rynku podstawowym i pozostałe spółki na rynku wolnym. Obroty giełdy w Sofii według
segmentów rynku w 2003 roku przedstawione zostały w zał czniku nr 15.
V.
63
SYSTEM PODATKOWY
W okresie ostatnich lat miały miejsce liczne zmiany w ustawach podatkowych.
Główne z nich obj ły m.in. harmonizacj przepisów z prawem obowi zuj cym w Unii
Europejskiej, integracj stawki dotychczasowego podatku dochodowego i podatku
komunalnego, podwy szenie stawki amortyzacji dla niektórych dóbr inwestycyjnych,
wprowadzenie 100 % warunkowego zwolnienia z podatku dochodowego i VAT jako
jednej z zach t do podejmowania inwestycji oraz nowelizacj ordynacji podatkowej,
która ma na celu m.in. ograniczenie szarej strefy.
Podatki bezpo rednie
Podatek dochodowy od przedsi biorstw
Ustawa o podatku dochodowym od przedsi biorstw, opublikowana w Gazecie
Pa stwowej Nr 115 z 1997 roku, z pó niejszymi zmianami, stanowi, e opodatkowaniu
podatkiem dochodowym od przedsi biorstw podlegaj wszystkie przedsi biorstwa
i spółki (równie nie posiadaj ce osobowo ci prawnej) oraz jednostki bud etowe.
Na u ytek ustawy podatkowej przedsi biorstwo uwa ane jest za krajowe, je eli jest
zarejestrowane w Bułgarii. Przedsi biorstwa krajowe płac podatek od całego
uzyskanego dochodu, natomiast przedsi biorstwa zagraniczne – od dochodu
pochodz cego ze ródeł w Bułgarii. Tym niemniej, bułgarskie oddziały firm
zagranicznych uznawane s za przedsi biorstwa krajowe.
W przeszło ci stawka podatku dochodowego była zró nicowana, w zale no ci od
dochodu uzyskiwanego przez przedsi biorstwo. Dla podmiotów o dochodzie do
opodatkowania nie przekraczaj cym 50.000 BGN stawka była ni sza. W ostatnich
latach Bułgaria konsekwentnie wyrównuje i obni a stawki podatku dochodowego od
przedsi biorstw, jak to przedstawiono na rysunku poni ej. Od 2002 roku obowi zuje
jednolita stawka podatku dochodowego.
64
System podatkowy
Rys. 17: Stawki podatku dochodowego od przedsi biorstw w latach 2000-2006 (%)
30
25
Dochód do opodatkowania powy ej 50.000 BGN
Dochód do opodatkowania do 50.000 BGN
25,0
23,5
20,0
20
20,0
19,5
15,0
15,0
15,0
15,0
15
10
5
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
ródło: Ministerstwo Finansów Bułgarii
W 2005 roku stawka podatku CIT została obni ona do poziomu 15,0 % – jednego z
najni szych w Europie.
Organizacja gier hazardowych wył czona jest z zasad ogólnych. Firmy zajmuj ce si
działalno ci w tej bran y opodatkowane s w zale no ci od rodzaju gier, jakie
organizuj , stawk wynosz c 8 % lub 12 % procent. Dochód do opodatkowania to
przychód uzyskany ze sprzeda y zakładów, losów itp.
Ustawa o podatku dochodowym od przedsi biorstw nakłada równie podatek na
niektóre wydatki przedsi biorstw zaliczane w koszty:
1. Wydatki na uroczysto ci, promocje i inne koszty reprezentacji, jak równie
upominki firmowe na których nie znajduje si nazwa danej firmy, ani jej znak
firmowy, darowizny i sponsoring zaliczone w koszty opodatkowane s według
stawki 25 %.
2. Wydatki socjalne ponoszone przez pracodawców, wydatki na utrzymanie,
naprawy i paliwo dla samochodów, w przypadkach innych, ni wykorzystanie
zawodowe oraz wydatki na dodatkowe, dobrowolne ubezpieczenie emerytalne,
społeczne i zdrowotne opodatkowane s według stawki 20 %.
Nale y jednak zauwa y , e wydatki na ubezpieczenie zwi zane ze specyficznym
ryzykiem miejsca pracy lub wykonywanego zawodu, obligatoryjne z mocy prawa, nie
s opodatkowane.
Opodatkowanie dywidend. Dywidendy otrzymywane przez przedsi biorstwa krajowe
nie podlegaj opodatkowaniu podatkiem od dywidend. Dywidendy wypłacane przez
przedsi biorstwa lokalne bułgarskim osobom fizycznym oraz pewnym rodzajom
instytucji charytatywnych s opodatkowane podatkiem od dywidend w wysoko ci 7 %.
65
Dywidendy wypłacane przez przedsi biorstwa lokalne udziałowcom / akcjonariuszom
zagranicznym podlegaj opodatkowaniu podatkiem od dywidend w wysoko ci 15 %
chyba, e dwustronne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania stanowi inaczej.
Zapasy na koniec roku musz by wycenione według ni szej z nast puj cych
warto ci: warto rynkowa i warto ksi gowa na dzie sporz dzania bilansu.
Zyski kapitałowe stanowi dochód przedsi biorstwa i opodatkowane s na równi
z innymi dochodami podatkiem dochodowym. Ró nice kursowe raportowane s
w bilansie i uj te w wyliczeniach zysku do opodatkowania.
Dochód ze ródeł zagranicznych uzyskany przez podmioty krajowe i oddziały
podmiotów zagranicznych wliczony jest do dochodu do opodatkowania podatkiem od
przedsi biorstw. Podmioty krajowe mog korzysta z kredytu podatkowego w stosunku
do dochodów otrzymywanych ze ródeł zagranicznych opodatkowanego zagranic .
Kredyt podatkowy ograniczony jest do wysoko ci zobowi zania podatkowego w
Bułgarii, które zostałoby nało one, gdyby dochód pochodził ze ródeł krajowych.
Wobec dochodów pochodz cych ze ródeł znajduj cych si w pa stwach, z którymi
Bułgaria podpisała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, stosuje si przepisy
przewidziane w danej umowie. Nie podzielony zysk oddziałów zagranicznych
bułgarskiego przedsi biorstwa krajowego nie jest opodatkowany.
Amortyzacja. Od stycznia 2003 roku przedsi biorstwa s zobowi zane do
przygotowywania planu amortyzacji dla celów podatkowych, który mo e ró ni si
od kalkulacji wykorzystywanej dla potrzeb rachunkowo ci. Amortyzacja jest w planie
amortyzacji liczona metod liniow . Przykładowe roczne stawki amortyzacji dla
wybranych grup rodków trwałych s nast puj ce:
I
budynki i budowle, linie telekomunikacyjne – 4 %;
II maszyny i urz dzenia – 30 % lub 50 % (wy sza stawka jest stosowana
w przypadku nowych inwestycji);
III
rodki transportu, pojazdy u ytkowe – 10 %;
IV komputery, oprogramowanie – 50 %;
V (samochody) – 25 %;
VI (pozostałe aktywa) – 15 %.
Straty mo na odpisywa przez pi , a w przypadku banków przez dziesi lat.
Odpisywanie strat ze ródeł zagranicznych jest jednak ograniczone. Rozliczenia z
zagranicznymi podmiotami powi zanymi mog by korygowane przez władze
podatkowe, je li nie s one prowadzone na zasadach rynkowych.
66
System podatkowy
Ulgi podatkowe. Bułgaria oferuje szereg zach t inwestycyjnych w postaci zwolnie
od podatku dochodowego zach caj ce do inwestycji w gminach o wysokiej stopie
bezrobocia przekraczaj cej 50 % (lista gmin, w których lokalizacja inwestycji
upowa nia do ubiegania si o zwolnienia podatkowe, jest zatwierdzana ka dego roku
przez Ministra Finansów).
Obejmuj one m.in.:
(1) 100 % zwolnienie z podatku dochodowego. Warunkiem uzyskania zwolnienia
jest spełnienie m.in. nast puj cych warunków:
uruchomienie działalno ci produkcyjnej,
siedziba firmy oraz aktywa produkcyjne s zlokalizowane w granicach
administracyjnych danej gminy (znajduj cej si na li cie gmin o wysokiej
stopie bezrobocia),
w danym roku kalendarzowym uzyskania zwolnienia przedsi biorstwo
wnioskuj ce nie posiadało adnych zaległo ci z tytułu podatków i
ubezpiecze społecznych.
Zwolnienie podatkowe jest udzielane na okres 5 lat. Kwota zwolnienia z
ksi gowego punktu widzenia traktowana jest jako rezerwa.
(2) Zwolnienie z podatku dochodowego w wysoko ci 10 % warto ci inwestycji.
Warunkiem uzyskania zwolnienia jest spełnienie m.in. nast puj cych warunków:
warto maj tku nieprodukcyjnego (warto ci niematerialne i prawne –
licencje, patenty, know-how) nie mo e przekroczy 25 % kosztów nabycia
rzeczowego maj tku trwałego,
nabyte aktywa nie mog by zbyte przez co najmniej okres 5 lat.
Zwolnienie podatkowe jest udzielane na okres 5 lat.
W przypadku du ych inwestycji o warto ci powy ej 36 mln EUR (okre lanych jako
Klasa I inwestycji) przedsi biorstwo mo e uzyska wsparcie na budow /rozbudow
infrastruktury niezb dnej, eby zapewni dost p do danej lokalizacji. Wsparcie to jest
realizowane w formie finansowania danej budowy/rozbudowy ze rodków
Ministerstwa Gospodarki i Energetyki. Wszystkie przedsi biorstwa, w tym równie
inwestuj ce kwoty ni sze ni 36 mln EUR mog ubiega si o wsparcie
administracyjne ze strony Agencji Inwestycji Zagranicznych (InvestBulgaria Agency)
polegaj ce na załatwianiu wszelkiego rodzaju zezwole jak równie udzielaniu im
pomocy w zakresie nabywania nieruchomo ci.
Dodatkowo przedsi biorstwa mog ubiega si o ró nego rodzaju dofinansowanie na
tworzenie miejsc pracy i szkolenia (np. pokrycie kosztów ubezpieczenia społecznego i
zdrowotnego przez Agencj ds. Zatrudnienia przy Ministerstwie Pracy i Polityki
Społecznej).
67
Podatek od nieruchomo ci
Wła ciciele nieruchomo ci obowi zani s
w wysoko ci 0,15 % ich warto ci.
płaci
podatek od nieruchomo ci
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, e opodatkowaniu
podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegaj wył cznie osoby fizyczne,
krajowe i zagraniczne oraz niektóre osoby prawne, do których si ona stosuje.
Osoby krajowe w rozumieniu ustawy to, niezale nie od obywatelstwa, osoby, które na
stałe zamieszkuj w Bułgarii oraz osoby, które mieszkaj w Bułgarii wi cej ni 183
dni w okresie 365-dniowym. Osoby krajowe podlegaj obowi zkowi podatkowemu
od cało ci swoich dochodów.
Osoby zagraniczne, s to osoby inne, ni wy ej okre lone osoby krajowe. Podlegaj
one obowi zkowi podatkowemu od dochodów osi gni tych ze ródeł w Bułgarii.
Eksperci zagraniczni, jak równie osoby zagraniczne przebywaj ce w Bułgarii w celu
kształcenia si lub leczenia opodatkowane s od dochodów osi gni tych ze ródeł
w Bułgarii, bez wzgl du na ich okres pobytu.
Dochód ze ródeł w Bułgarii
Ka dy dochód osoby fizycznej, wynikaj cy z prowadzenia działalno ci gospodarczej
na terytorium Bułgarii uznawany jest za pochodz cy ze ródeł w Bułgarii. Przyjmuje
si , e osoba prowadzi działalno gospodarcz na terytorium Bułgarii, je eli:
posiada stały zakład lub trwał baz w Bułgarii,
zleciła lub wykonała zlecenie na terytorium Bułgarii, bez wzgl du na to, czy
odbyło si to osobi cie, czy te za po rednictwem prokurenta, agenta, b d
w inny sposób.
Na potrzeby ustawy „stały zakład” oznacza konkretn posesj , poprzez któr
zagraniczne przedsi biorstwo prowadzi, w cało ci lub cz ciowo, swoj działalno
w Bułgarii. Poj cie to obejmuje: miejsce zarz dzania, oddział, biuro, studio, zakład
produkcyjny, fabryk , warsztat, sklep, magazyn, w którym prowadzona jest działalno
handlowa, instalacj , plac budowy, kopalni , szyb, kamieniołom itp., jak równie
prowadzenie działalno ci gospodarczej przez prokurenta lub agenta uprawnionego do
zawierania kontraktów na rzecz osób zagranicznych. „Trwała baza” oznacza konkretn
posesj , poprzez któr fizyczna osoba zagraniczna wiadczy, w cało ci lub cz ciowo,
niezale ne usługi lub działa w wolnym zawodzie.
68
System podatkowy
Równie ka dy dochód uzyskiwany tytułem umowy o prac lub wynikaj cy ze
wiadczenia usług uznawany jest za pochodz cy ze ródeł w Bułgarii, je eli praca
była wykonywana, a usługi wiadczone na terytorium kraju, bez wzgl du na ródło
zapłaty.
Ponadto, dochody uzyskane w wyniku korzystania z nieruchomo ci i zyski kapitałowe
otrzymane ze sprzeda y nieruchomo ci poło onych w Bułgarii, dochody uzyskane z
transakcji obejmuj cych udziały krajowych przedsi biorstw i dochody z transakcji
papierami warto ciowymi – tak e stanowi dochody ze ródeł w Bułgarii.
Dochód zwolniony z podatku (wybrane pozycje)
Z podatku zwolnione s , mi dzy innymi, nast puj ce dochody:
ze sprzeda y b d zamiany niektórych rodzajów nieruchomo ci (np. mieszkania
i domy) i rodków transportu, przy spełnieniu pewnych warunków,
ze sprzeda y b d zamiany ruchomo ci, za wyj tkiem rodków transportu,
ze sprzeda y papierów warto ciowych (akcje, udziały, itp.),
wiadczenia wynikaj ce z obowi zkowego ubezpieczenia emerytalnego,
zdrowotnego i społecznego,
z odsetek od depozytów bankowych, funduszy inwestycyjnych, obligacji, akcji
i udziałów,
z transakcji akcjami i prawami do akcji spółek publicznych dokonywanych na
regulowanym bułgarskim rynku giełdowym,
zasiłki socjalne i zasiłki dla bezrobotnych,
z wygranych na loterii,
z dzier awy ziemi rolnej.
Wszystkie dochody nie wymienione w ustawie jako wolne od podatku podlegaj
opodatkowaniu.
Podobnie jak w prawie polskim, istnieje cały szereg odlicze od dochodu do
opodatkowania, obejmuj cych, miedzy innymi, dochody opodatkowane podatkiem
ryczałtowym, składki na ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne, ustawowe odliczenia
stosowane do dochodów uzyskiwanych z umów innych, ni umowa o prac , etc.
Skala podatkowa
Uzyskany dochód do opodatkowania po uwzgl dnieniu wszelkich zwolnie i odlicze ,
opodatkowywany jest według progresywnej skali podatkowej, która w roku 2006
przedstawia si nast puj co:
69
Tab. 12: Progi podatkowe w podatku dochodowym w 2006 roku
Roczny dochód do opodatkowania w BGN
do 2160 (1104 EUR)
od 2160 do 3000 (1534 EUR)
od 3000 do 7200 (3681 EUR)
ponad 7200
Podatek
nie opodatkowany
20 % od dochodu przekraczaj cego 2160 BGN
168 BGN (86 EUR) + 22 % od dochodu
przekraczaj cego 3000 BGN
1092 BGN (558 EUR) + 24 % od dochodu
przekraczaj cego 7200 BGN
ródło: Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych
Warto te zwróci uwag , e niektóre rodzaje działalno ci gospodarczej prowadzonej na
mał skal opodatkowane s podatkiem ryczałtowym, zgodnie z przepisami ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jego wysoko zwi zana jest cz sto
z wielko ci posiadanych aktywów. Na przykład dla hoteli i moteli s to kwoty
„od łó ka”, za dla lokali oferuj cych jedzenie i/lub działalno
rozrywkow
„od miejsca” – w zale no ci od kategorii. Z kolei przy ustalaniu wysoko ci podatku od
działalno ci handlowej bierze si pod uwag powierzchni , rodzaj prowadzonej
działalno ci oraz lokalizacj .
Podatki po rednie
Podatek VAT
Ustawa o podatku od warto ci dodanej (Ustawa o VAT) opublikowana w Gazecie
Pa stwowej nr 153 z 1998 roku obowi zuje, z pó niejszymi zmianami, od 1 stycznia
1999 roku. Ustawa ta w znacznej mierze jest zgodna z wymogami okre lonymi w
Szóstej Dyrektywie Unii Europejskiej o VAT.
Ustawa przewiduje dwie stawki VAT: Stawk 0 % dla eksportu (oraz dla dóbr z
importu na potrzeby reeksportu) oraz stawk 20 % dla opodatkowanych towarów i
usług, w tym tak e importowanych.
Rejestracja
Ka dy podmiot, zarówno osoba prawna, jak i fizyczna, krajowa i zagraniczna, który
osi gn ł przychód podlegaj cy opodatkowaniu w wysoko ci przekraczaj cej 50.000
BGN (ok. 26 tys. EUR) (bez uwzgl dnienia przychodów z eksportu) w okresie
poprzedzaj cych 12 miesi cy jest zobowi zany do zarejestrowania si jako płatnik
VAT. Zgodnie z ustaw podmioty te musz zosta zarejestrowane bez wzgl du na to,
czy posiadaj stały zakład w Bułgarii i czy ich działalno jest prowadzona/
70
System podatkowy
kontynuowana w oparciu o trwał baz w Bułgarii. Od 2005 roku zagraniczne osoby
fizyczne lub prawne wiadcz ce wybrane usługi (np. doradcze, dostarczanie danych)
nie s zobligowane do zarejestrowania si jako płatnik VAT.
Podmioty, których przychód wraz z przychodami z eksportu znajdował si w
granicach 25.000-50.000 BGN lub podmioty których kapitał zarejestrowany wynosi
przynajmniej 500.000 BGN (tylko na okres 3 lat je eli dany podmiot nie osi gnie
przychodów na poziomie 50.000 BGN) mog dobrowolnie zarejestrowa si jako
płatnicy VAT.
Płatno ci podatku VAT na rzecz skarbu pa stwa oraz zwrot podatku płatnikom
dokonywane s wył cznie w walucie bułgarskiej. Płatnicy zobowi zani s dokonywa
płatno ci w okresie 14 dni po zako czeniu okresu rozliczeniowego. W przypadku
wyrejestrowania, płatno nale na za ostatni okres musi by dokonana w przeci gu 30
dni od zako czenia wyrejestrowania.
Zwrot podatku VAT
Podatek VAT do zwrotu mo e by odliczony od nale nego podatku VAT, jak równie
od innych zobowi za wzgl dem skarbu pa stwa. Odliczenia dokonuje si w okresie
czterech miesi cy od okresu, w którym wyst pił podatek VAT do zwrotu. Je eli po
upływie tego czasu nadal wyst puje podatek VAT do zwrotu, zwrot dokonywany jest
w przeci gu 45 dni.
Eksporterzy otrzymuj zwrot podatku VAT w ci gu 30 dni, pod warunkiem, e nie
posiadaj bie cych zobowi za wobec skarbu pa stwa. Za eksporterów uwa a si
podmioty, których warto eksportu stanowi ponad 30 % warto ci sprzeda y ogółem.
W przypadku nie-eksporterów okres zwrotu podatku mo e by w praktyce znacznie
dłu szy.
Zwolnienia z podatku VAT
Ustawa przewiduje nast puj ce rodzaje zwolnie :
1. Dostawy dokonywane poza terytorium Bułgarii;
2. Dostawy towarów do składów celnych, w ramach odpowiedniej procedury celnej.
Zwolnione z VAT s , mi dzy innymi:
przekazanie praw własno ci oraz ograniczonych praw własno ci do ziemi,
usługi finansowe,
usługi ubezpieczeniowe,
wynajem budynków i ich cz ci, pod warunkiem, e jest to wynajem na cele
mieszkaniowe,
71
transfer działaj cego przedsi biorstwa lub jego cz ci, zgodnie z Ustaw o
prywatyzacji,
wiadczenie doradztwa prawnego przez zarejestrowanych adwokatów zgodnie z
Ustaw o adwokaturze i usług zgodnie z Ustaw o notariacie,
usługi w zakresie uprawy ziemi wykonywane przez spółdzielnie za pomoc
sprz tu spółdzielni, pod warunkiem, e grunt ten stanowi własno członka
spółdzielni,
dostawy zbo a w charakterze czynszu dzier awnego w naturze za korzystanie z
gruntu,
zakłady o charakterze hazardowym oraz inne formy hazardu,
darowizny na rzecz instytucji charytatywnych.
Eksport towarów i usług
Eksport towarów i usług podlega opodatkowaniu podatkiem od warto ci dodanej
według stawki zerowej. Na u ytek ustawy o VAT eksport towarów oznacza ich
eksport za granic lub do stref wolnocłowych, składów wolnocłowych i sklepów
wolnocłowych. Dostawy do składów celnych nie s traktowane jako eksport.
Szereg usług zwi zanych z transportem mi dzynarodowym uznawana jest za usługi
eksportowe. Obejmuj one, mi dzy innymi:
usługi spedycyjne,
sprzeda biletów na loty mi dzynarodowe,
usługi zwi zane z powy sz sprzeda .
Przetwarzanie towarów importowanych, które nast pnie s re-eksportowane, równie
opodatkowane jest według stawki zerowej.
W przypadku, kiedy towary przeznaczone na eksport zostały sprzedane, lecz nie
zostały fizycznie wyeksportowane do ko ca miesi ca kalendarzowego nast puj cego
po miesi cu, w którym miało miejsce wynikaj ce ze sprzeda y przeniesienie
własno ci, eksporterzy zobowi zani s dolicza i płaci VAT w wysoko ci 20 %.
Po faktycznej realizacji eksportu zapłacony podatek VAT powinien zosta zwrócony
eksporterowi, brak jest jednak zapisów precyzuj cych, jak ten proces ma wygl da w
praktyce.
72
System podatkowy
Preferencyjne traktowanie VAT w imporcie
Od 1 stycznia 2003 roku VAT naliczany w imporcie mo e zosta pobrany i
zatrzymany przez importera (0 % stawka VAT) pod warunkiem, i spełni on ł cznie
nast puj ce warunki:
zakupy s realizowane na potrzeby projektu inwestycyjnego zatwierdzonego
przez Ministra Finansów,
jest on płatnikiem VAT,
otrzymał odpowiednie zezwolenie Ministra Finansów.
Projekt inwestycyjny zatwierdzany przez Ministra Finansów powinien spełnia
nast puj ce warunki:
okres realizacji projektu – do dwóch lat,
warto inwestycji – ponad 10 mln BGN (5,1 mln EUR) wydatkowanych w
dwuletnim okresie,
powstanie 50 nowych miejsc pracy,
mo liwo sfinansowania przez inwestora realizacji projektu oraz pó niejszej
działalno ci uruchomionej na jego podstawie.
Dla przykładu w 2003 roku zostały zatwierdzone dwa projekty inwestycyjne,
w przypadku których Ministerstwo Finansów zastosowało preferencyjne traktowanie.
Były to projekty firm Sofia Med (obj ł 35 mln EUR importu maszyn i urz dze
i zagwarantował utworzenie 200 nowych miejsc pracy) oraz Drujba AD (import pieca
i maszyn na potrzeby fabryki szkła płaskiego; 21 mln EUR; 144 nowych miejsc
pracy).
Zwrot podatku VAT dla zagranicznych osób prawnych
W Bułgarii zwrot podatku VAT dla zagranicznych osób prawnych reguluje Zarz dzenie
Nr 1 Ministerstwa Finansów z dnia 28.03.2001 opublikowane w Gazecie Pa stwowej
(Dyr awen Westnik – DW) Nr 33 z 04.04.2001 z pó niejszymi zmianami. Zostało ono
wydane na podstawie Ustawy o podatku od warto ci dodanej (opubl. w DW
153/23.12.1998 z pó niejszymi zmianami i uzupełnieniami).
Prawo do zwrotu podatku VAT maj mi dzy innymi zagraniczne osoby prawne z
Polski, które spełniaj m.in. nast puj ce warunki:
nie posiadaj na terytorium Bułgarii własnego obiektu (firmy, oddziału,
przedstawicielstwa handlowego itp., za po rednictwem którego wykonuj w
cało ci lub cz ciowo działalno gospodarcz ),
nie dokonuj dostaw z miejscem realizacji na terytorium Bułgarii,
s zarejestrowane jako płatnicy VAT w kraju, w którym znajduje si ich siedziba
stała lub adres dyrekcji.
73
Zwrot podatku przysługuje w odniesieniu do usług:
1. zwi zanych z udziałem w konferencjach, seminariach, kongresach, sympozjach itp.,
2. zwi zanych z udziałem w wystawach, targach itp.,
3. transportowych,
4. zwi zane z nauk i podnoszeniem kwalifikacji,
5. hotelarskich,
6. marketingowych i reklamowych,
7. remontowo-serwisowych oraz wiadczonych przy zastosowaniu rodków transportu
(z wył czeniem samochodów osobowych), traktorów i samoporuszaj cych si maszyn
(z wyj tkiem materiałów), przy czym usługi musz by opłacone drog bankow .
Podatek VAT (min. 500 BGN tj. ca 250 EUR rocznie) zwracany jest zagranicznej osobie
prawnej za po rednictwem upowa nionego agenta bułgarskiego, po zło eniu nast puj cych
dokumentów:
1. wniosku osoby zagranicznej o zwrot podatku VAT wypełnionego na zatwierdzonym
formularzu,
2. deklaracji, e osoba nie posiada na terytorium Bułgarii przedstawicielstwa handlowego
lub oddziału,
3. dokumentu stwierdzaj cego, e jest on podatnikiem podatku VAT (przetłumaczony i
oficjalnie zalegalizowany),
4. oryginalnych dokumentów b d cych podstaw do dania zwrotu VAT,
5. pisemnego upowa nienia agenta do ka dego wniosku o zwrot.
Nale ny podatek jest zwracany w pełnej wysoko ci w bułgarskich lewa, na konto w
bułgarskim banku, podane we wniosku, w terminie 6 miesi cy od daty zło enia wniosku.
Niesłusznie wypłacony podatek podlega zwrotowi ł cznie z odsetkami. Wnioskodawca i
agent s odpowiedzialni solidarnie za zwrot podatku w nieprawidłowej lub nienale nej
kwocie.
Zwrot podatku VAT nast puje w okresie od 1.01. do 30.06. w roku nast pnym po roku, w
którym nast piło prawo do zwrotu.
Niezale nie od powy szego, je eli wysoko podatku wyniesie ponad 1000 BGN (ok. 513
EUR) w skali roku, osoba prawna mo e ubiega si o jego zwrot w okresach kwartalnych,
składaj c wniosek w miesi cu nast puj cym po kwartale.
Natomiast je eli warto podatku przekroczy w skali jednego miesi ca 500 BGN,
zachodzi mo liwo ubiegania si o jego zwrot w ci gu kwartału nast puj cego po
miesi cu, w którym nast piło przekroczenie tego limitu.
74
System podatkowy
Zwrot podatku VAT osobom fizycznym
Osoby fizyczne mog ubiega si o zwrot podatku VAT, je eli zakupiły na potrzeby
własne w sklepach uprawnionych do sprzeda y z podatkiem VAT towar, o warto ci
wynosz cej ł cznie z podatkiem ponad 100 BGN (ok. 52 EUR), uj ty w jednej fakturze
podatkowej. W tym celu nale y wypełni formularz stanowi cy wniosek o zwrot podatku
VAT, który mo na otrzyma w sklepie, a towar powinien by wywieziony z Bułgarii w
okresie do 3 miesi cy od daty faktury podatkowej.
Sklepy uprawnione do sprzeda y z podatkiem VAT s oznaczone na witrynie niebieskoczerwonym logo TAX BACK. Przy wyje dzie osoba fizyczna uzyskuje od celnika podpis
i piecz tk na wniosku, po przedstawieniu faktury i towaru, co uprawnia j do otrzymania
zwrotu podatku VAT od agenta.
W chwili obecnej funkcjonuje biuro zwrotu podatku VAT na lotnisku w Sofii, a
przewidywane jest utworzenie takich punktów na wszystkich przej ciach granicznych.
Tam, gdzie brak jest agentów zwracaj cych podatek lub turysta wyje d a poza godzinami
ich pracy, dokumenty mo na wrzuci do specjalnej skrzynki pocztowej agenta przed
wyjazdem z Bułgarii.
Podatek akcyzowy
Podatek akcyzowy regulowany jest Ustaw o podatku akcyzowym, opublikowan
w Gazecie Pa stwowej nr 16 z 1999 roku, z pó niejszymi zmianami. Jest on nakładany na
towary i usługi wymienione w taryfie podatku akcyzowego, je eli:
s one podmiotem transakcji dokonywanych w Bułgarii, lub
stanowi podmiot transakcji transgranicznych, przy wwozie z zagranicy do Bułgarii.
Podatkiem akcyzowym obło one s nast puj ce towary:
napoje spirytusowe (ł cznie z piwem ale wył czaj c wino),
wyroby tytoniowe,
kawa,
herbata,
niektóre rodzaje samochodów osobowych,
benzyna,
oleje,
gaz,
maszyny i urz dzenia do gier hazardowych.
Ustawa przewiduje zwrot podatku akcyzowego w przypadku eksportu towarów, je eli
znaki akcyzy zostały przez producentów zakupione, lecz niewykorzystane i w podobnych
sytuacjach. Przykładowe stawki podatku akcyzowego zostały zamieszczone w zał. nr 11.
75
VI.
PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ
Zakładanie firmy z kapitałem zagranicznym
Zakładanie i rejestracj firm
Jedynie spółki zarejestrowane
S to: spółka jawna, spółka
z ograniczon odpowiedzialno
w Bułgarii reguluj przepisy Kodeksu Handlowego.
na podstawie tego kodeksu s spółkami handlowymi.
komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka
ci i spółka akcyjna.
Jak wskazuje praktyka, spółka z ograniczon odpowiedzialno ci i spółka akcyjna s
najdogodniejszymi formami do prowadzenia działalno ci gospodarczej przez
przedsi biorstwa zagraniczne w Bułgarii. Bułgarskie prawo nie stanowi ogranicze co
do wielko ci udziału podmiotów zagranicznych w kapitale zakładowym.
Procedury zało enia i rejestracji spółki z ograniczon odpowiedzialno ci i spółki
akcyjnej zostały przedstawione poni ej. W ka dym przypadku nale y pami ta , e
wszelkie dokumenty składane przy rejestracji spółki, je eli nie s sporz dzone
w j zyku bułgarskim, musz zosta przetłumaczone i zalegalizowane. Oznacza to, e
dany dokument musi by :
a) potwierdzony notarialnie,
b) zalegalizowany w Ministerstwie Spraw Zagranicznych danego kraju,
c) potwierdzony w bułgarskim Wydziale Konsularnym, w celu wykonania legalizacji
tłumaczenia na j zyk bułgarski.
Charakterystyka i rejestracja s dowa spółki z ograniczon
wymagane dokumenty
odpowiedzialno ci
-
Spółka z ograniczon odpowiedzialno ci jest spółk prawa handlowego, której
kapitał tworzony jest poprzez udziały jej członków (udziałowców). W spółce tej
odpowiedzialno udziałowców jest ograniczona do wysoko ci posiadanego udziału.
Spółka z ograniczon odpowiedzialno ci mo e by zało ona przez jedn lub wi cej
osób, w tym równie zagraniczne osoby fizyczne i prawne. Minimalny kapitał
zakładowy wynosi 5.000 BGN (2.557 EUR). Minimalna warto nominalna udziału
wynosi 10 BGN. Przed rejestracj spółki wniesione musi by przynajmniej 70 % jej
kapitału. Udziały mog by wnoszone zarówno w gotówce, jak i w formie rzeczowej.
Statutowymi organami spółki z ograniczon odpowiedzialno ci s zgromadzenie
ogólne wspólników, które musi si odbywa przynajmniej raz w roku, oraz jej
kierownik/kierownicy.
76
Prowadzenie działalno ci gospodarczej
1.
Podstawowym dokumentem jest umowa spółki, która musi by podpisana przez
wszystkich jej zało ycieli. Umowa nie musi by legalizowana, je eli jest
sporz dzona w j zyku bułgarskim. Je eli jest sporz dzona w innym j zyku musi by
potwierdzona notarialnie, zalegalizowana w Ministerstwie Spraw Zagranicznych
danego kraju i potwierdzona w bułgarskim Wydziale Konsularnym, w celu
wykonania legalizacji tłumaczenia na j zyk bułgarski.
2. Za wiadczenie z bułgarskiego banku handlowego o warto ci wpłaconego kapitału
zało ycielskiego (nale y wnie minimum 70 % kapitału zało ycielskiego).
3. Decyzja organu kierowniczego udziałowca – osoby prawnej o tworzeniu nowej
spółki, potwierdzona i zalegalizowana jw. Decyzja powinna by podpisana przez
osoby upowa nione do reprezentowania spółki, zgodnie z wyci giem z rejestru
handlowego (punkt 11 jak ni ej). W decyzji wymienia si nazw , siedzib , adres
zarz du i kapitał nowej spółki, jak te wielko ci udziałów. Oczywi cie, dane te
musz by identyczne z danymi wymienionymi w umowie spółki.
4. Protokół zało ycielski, podpisany przez zało ycieli.
5. Deklaracja kierownika lub kierownictwa nowej spółki sporz dzona i podpisana wg
art. 142 Kodeksu Handlowego, zatwierdzona notarialnie.
6. Deklaracja wg art. 141 (3) Kodeksu Handlowego i wzór podpisów kierownika/
kierownictwa nowej spółki zatwierdzony notarialnie.
7. Wniosek w j zyku bułgarskim do odpowiedniego s du okr gowego, podpisany
przez kierownika/kierownictwo nowej spółki (w Sofii jest to S d Miejski).
8. Kserokopie paszportów kierownika/kierownictwa, je eli nie s oni obywatelami
bułgarskimi.
9. Certyfikat z biura informacyjnego przy Krajowym Instytucie Statystycznym o
rezerwacji wył czno ci nazwy spółki.
10. Pokwitowania opłat s dowych dotycz cych rejestracji, opłaty za publikacj w
Dyr awen Westnik (Gazecie Pa stwowej) i opłaty za wydanie jednej
zalegalizowanej kopii postanowienia s dowego.
11. W przypadku, gdy współudziałowcy nie s bułgarskimi osobami prawnymi, nale y
przedstawi równie wyci g z odpowiedniego rejestru handlowego wg siedziby
spółki do zarejestrowania wspólnika. Je eli przyszli wspólnicy s bułgarskimi
osobami prawnymi przedstawia si za wiadczenie o aktualnym stanie spółki.
Charakterystyka i rejestracja s dowa spółki akcyjnej - wymagane dokumenty
Spółka akcyjna jest spółk , której kapitał podzielony jest na akcje o warto ci
nominalnej nie mniejszej ni 1 BGN. Ka da wy sza warto nominalna musi by
wyra ana w pełnych BGN. Spółka ponosi odpowiedzialno
wobec swoich
wierzycieli do wysoko ci swojego maj tku. Zgodnie z bułgarskim kodeksem
handlowym, spółka akcyjna mo e by zało ona przez jedn lub wi cej osób, w tym
równie zagraniczne osoby fizyczne i prawne. Minimalny kapitał spółki wynosi
50.000 BGN (25,6 tys. EUR).
77
W stosunku do spółek utworzonych w celu prowadzenia pewnych szczególnych
rodzajów działalno ci, wymaga si wy szego kapitału minimalnego, jak ni ej:
Banki – 10.000.000 BGN
Firmy ubezpieczeniowe:
- ubezpieczenia na ycie i NNW – 2.000.000 BGN
- ubezpieczenia maj tkowe – 3.000.000 BGN
- reasekuracja – 4.000.000 BGN
Towarzystwa inwestycyjne – 5.000.000 BGN
Nieobowi zkowe ubezpieczenia zdrowotne – 2.000.000 BGN
Nieobowi zkowe ubezpieczenia emerytalne – 3.000.000 BGN.
Generalnie, udziały mog by wnoszone w gotówce, jak i w formie rzeczowej.
Przynajmniej 25 % warto ci ka dej akcji musi by wniesiona w momencie zało enia
spółki. Spółka akcyjna mo e emitowa akcje imienne, akcje na okaziciela i akcje
uprzywilejowane. Spółka zarz dzana jest przez zgromadzenie ogólne akcjonariuszy,
które musi si odbywa przynajmniej raz do roku, oraz rad dyrektorów (system
zarz dzania dwustopniowy) lub przez zgromadzenie ogólne akcjonariuszy, rad
nadzorcz i zarz d (system zarz dzania trzystopniowy).
Rejestracja spółki akcyjnej wymaga dłu szej procedury i innych, ni w przypadku
spółki z ograniczon odpowiedzialno ci , dokumentów. Najwa niejsze z nich to:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Dokonanie subskrypcji na akcje kapitału zakładowego (minimum 50.000 BGN).
Wpłacenie przynajmniej 25 % warto ci ka dej z akcji.
Wyci g ze stosownego rejestru handlowego o rejestracji zało yciela lub
za wiadczenie o aktualnym stanie, je eli zało ycielem jest bułgarska osoba prawna.
Decyzja organu kierowniczego dla zało yciela nowej spółki z wyszczególnieniem
wszystkich danych nowej spółki, potwierdzona notarialnie.
Statut nowej spółki.
Protokół z zebrania zało ycielskiego, zawieraj cy decyzj o utworzeniu spółki,
dane adresowe, przedmiot i okres działalno ci, przyj cie statutu, okre lenie
kapitału, udziałowców, wybór systemu kierownictwa i jego członków.
Protokoły z pierwszych posiedze Zarz du i Rady Nadzorczej, na których zostali
wybrani członkowie kierownictwa i organów wykonawczych.
Wykaz osób posiadaj cych udziały, potwierdzony przez Zarz d.
Deklaracja zało ycieli wg art. 160 Kodeksu Handlowego.
Deklaracja członków zarz du wg art. 234 Kodeksu Handlowego.
Za wiadczenie z bułgarskiego banku handlowego o wpłaconym kapitale (minimum
50 tys. BGN, czyli ok. 25,6 tys. EUR).
Wzory podpisów członków zarz du, potwierdzone notarialnie.
Wniosek do s du o rejestracj Spółki w j zyku bułgarskim, podpisany przez
Zarz d.
78
14. Za wiadczenie z bułgarskiego Krajowego Instytutu Statystycznego o zarezerwowaniu wył czno ci nazwy.
15. Pokwitowania wpłat opłat s dowych dotycz cych rejestracji, opłaty za publikacj w
Dyr awen Westnik (Gazecie Pa stwowej) i opłaty za wydanie jednej zalegalizowanej kopii postanowienia s dowego.
Rejestracja w urz dach
Po dokonaniu rejestracji s dowej, przed rozpocz ciem działalno ci gospodarczej
konieczne jest jeszcze zarejestrowanie firmy w nast puj cych urz dach:
w Urz dzie Podatkowym, wła ciwym dla siedziby zarz du spółki,
w lokalnym Zakładzie Ubezpiecze Społecznych,
w Krajowym Instytucie Statystycznym w systemie rejestracyjnym BULSTAT.
W przypadku prowadzenia operacji handlu zagranicznego, firma powinna si tak e
zarejestrowa w urz dzie celnym.
Oddziały i przedstawicielstwa
Oddział
Zagraniczne osoby prawne oraz zagraniczne osoby fizyczne i podmioty nie
posiadaj ce osobowo ci prawnej mog tworzy filie w Bułgarii, pod warunkiem, e s
one zarejestrowane w swoim kraju jako kupcy (spółki handlowe). Zagraniczna osoba
fizyczna, która nie posiada osobowo ci prawnej lub spółka mo e utworzy oddział,
je eli wg przepisów swojego prawa posiada rejestracj z prawem wykonywania
działalno ci gospodarczej. Oddział zostaje wpisany do rejestru handlowego w s dzie
rejonowym, na terenie którego jest adres siedziby oddziału.
Oddział stanowi cz
przedsi biorstwa macierzystego posiadaj c inn siedzib .
Oddział nie posiada osobowo ci prawnej, tym niemniej zobowi zany jest do
prowadzenia ksi g rachunkowych tak, jak samodzielne przedsi biorstwo oraz do
sporz dzania bilansu. Otworzenie oddziału nie wymaga wniesienia adnego kapitału
zakładowego.
Przedstawicielstwo
Forma prawna przedstawicielstwa jest regulowana w ustawie o promocji inwestycji
zagranicznych. Przedstawicielstwo mo e by zało one przez osob zagraniczn , która
ma prawo do wykonywania działalno ci gospodarczej wg przepisów swojego kraju.
Przedstawicielstwa nie s jednak osobami prawnymi i nie mog prowadzi
79
działalno ci gospodarczej. Mog jedynie prowadzi działalno
zwi zan z
marketingiem, poszukiwaniem klientów, nawi zywaniem kontaktów oraz innego
typu, pod warunkiem, e nie jest ona przez prawo uwa ana za gospodarcz lub
handlow .
Transakcje, które s dokonywane mi dzy osob zagraniczn i miejscow dla potrzeb
zarejestrowanego przedstawicielstwa, s podporz dkowane przepisom transakcji
mi dzy osobami miejscowymi. Rejestracji przedstawicielstw dokonuje Bułgarska Izba
Przemysłowo-Handlowa.
Koncesjonowanie działalno ci gospodarczej
Podstawowe akty prawne reguluj ce koncesjonowanie działalno ci gospodarczej
w Bułgarii to Konstytucja Republiki Bułgarii, Ustawa o koncesjach, Ustawa
o własno ci komunalnej, oraz Ustawa o telekomunikacji i Ustawa o energii
i sprawno ci energetycznej. W pierwszym kwartale 2003 roku parlament przyj ł
Ustaw o administracyjnej regulacji i kontroli działalno ci gospodarczej, która ma
m.in. doprowadzi do ograniczenia bezpo redniej ingerencji w działalno
gospodarcz przedsi biorców ze strony władz centralnych i lokalnych. W maju 2002
roku miała miejsce istotna reforma istniej cego systemu zezwole , w wyniku której
uchylono 74 zezwolenia, a w przypadku 120 złagodzono warunki ich obowi zywania.
Zgodnie z Konstytucj Bułgarii z 1991 roku i pó niejszymi do niej poprawkami,
koncesje mog by przyznawane na wykorzystanie zasobów stanowi cych wył czn
własno pa stwa, zasobów wobec których pa stwo korzysta z suwerennego prawa i
zasobów, na które pa stwo ustanowiło monopol. Koncesje te s przyznawane na
warunkach i zgodnie z procedur przewidzian w Ustawie o koncesjach z 1995 roku.
Ponadto, konstytucja gwarantuje prawo własno ci komunalnej oraz korzystanie z tego
prawa własno ci na po ytek podmiotów komunalnych, na mocy prawa samorz dów
lokalnych. Przyznawanie koncesji na korzystanie z zasobów komunalnych
regulowane jest w Ustawie o własno ci komunalnej.
Koncesje na zasoby stanowi ce własno
monopolowi pa stwowemu
pa stwow oraz na działalno
podlegaj c
Przyznawanie koncesji na korzystanie z zasobów stanowi cych własno pa stwow
oraz na działalno gospodarcz w obszarach, na które ustanowiony został monopol
pa stwowy regulowane jest w Ustawie o koncesjach.
80
Ustawa ta wymienia zasoby pa stwowe, na korzystanie z których mog by udzielane
koncesje. S to:
rudy i surowce mineralne, w odniesieniu do ich wydobycia,
pas nabrze a,
biologiczne, mineralne i energetyczne zasoby szelfu kontynentalnego oraz
wył cznej strefy ekonomicznej Bułgarii, w odniesieniu do ich eksploracji,
rozwoju, produkcji i wykorzystania,
cz ci infrastruktury kolejowej wraz z gruntem, na którym si znajduj oraz tym,
który jest przeznaczony pod ich budow , porty i technologicznie wyodr bnione
ich cz ci słu ce transportowi publicznemu oraz cywilne porty lotnicze,
istniej ce i/lub takie, które zostan wybudowane przez i z finansowaniem
koncesjonariusza,
wody, w tym wody mineralne stanowi ce wył czn własno pa stwow ,
systemy i obiekty hydroponiki i wodno-kanalizacyjne, stanowi ce własno
pa stwow ,
lasy i parki o znaczeniu narodowym,
obiekty nuklearne,
rezerwaty przyrody i archeologiczne,
inne, okre lone w przepisach prawa zasoby stanowi ce własno pa stwow .
Zgodnie z Ustaw o koncesjach, koncesje mog by wydawane na ni ej wymienione
rodzaje działalno ci, stanowi ce monopol pa stwowy:
korzystanie z energii nuklearnej,
wytwarzanie materiałów radioaktywnych, broni, materiałów wybuchowych oraz
substancji silnie aktywnych biologicznie.
Ustawa przewiduje wydawanie koncesji nie tylko na istniej ce ju zasoby, stanowi ce
własno pa stwow , lecz tak e na zasoby, które zostan wybudowane i sfinansowane
przez koncesjonariusza.
Procedura przyznawania koncesji obejmuje nast puj ce etapy:
1) Podj cie przez Rad Ministrów, na wniosek wła ciwego ministra, decyzji o
udzieleniu koncesji.
2) Konkurs lub przetarg zorganizowany i przeprowadzony przez ministra wyznaczonego
w wymienionej wy ej decyzji.
3) Przyznanie koncesji.
4) Zawarcie umowy koncesyjnej z koncesjonariuszem.
W niektórych, przewidzianych prawem przypadkach, koncesjonariusz mo e by
wyznaczony z pomini ciem procedury konkursowej i przetargowej. Koncesje s
przyznawane na okres do 35 lat. Okres ten mo e ulec wydłu eniu, jednak całkowity
okres trwania koncesji nie mo e by dłu szy ni 50 lat. W chwili wyga ni cia
81
koncesji, przy tak samo spełnionych wszystkich pozostałych warunkach,
dotychczasowy koncesjonariusz posiada pierwsze stwo na zawarcie nowej umowy
koncesyjnej dotycz cej tych samych zasobów lub tej samej działalno ci.
Koncesje na zasoby stanowi ce własno
komunaln
Przyznawanie koncesji na korzystanie z zasobów stanowi cych własno komunaln
regulowane jest w Ustawie o własno ci komunalnej. Zgodnie z t ustaw „koncesja”
to przyznanie szczególnego prawa do korzystania z jej podmiotu, który stanowi
własno komunaln , maj cego na celu stałe zaspokajanie potrzeb społecznych o
znaczeniu komunalnym. Jednocze nie prawo to musi by takiego rodzaju, który
przewiduje, e działania zwi zane z korzystaniem z niego mog by prowadzone
przez władze komunalne.
Zasoby, które mog by podmiotem udzielenia koncesji obejmuj :
zasoby wodne (w tym wody mineralne) wykorzystywane wył cznie na potrzeby
komunalne,
komunalne zbiorniki wodne i wyst puj ce nad nimi pla e,
materiały oboj tne i inne niezb dne do zaspokojenia potrzeb komunalnych
i wydobywane metod urobku skalnego w obj to ci nie wi kszej ni 10.000 m3
rocznie,
drogi i parkingi lokalne,
lasy komunalne.
Władze komunalne mog przyznawa koncesje na nast puj ce rodzaje działalno ci:
usługi wodno-kanalizacyjne,
działalno dotycz c infrastruktury transportowej i przewozów pasa erskich,
działalno prowadzon w obiektach stanowi cych własno komunaln .
Procedura koncesyjna obejmuje nast puj ce etapy:
1) Podj cie przez Rad Miasta/Gminy decyzji o udzieleniu koncesji.
2) Przeprowadzenie konkursu lub przetargu.
3) Zawarcie umowy koncesyjnej z wybranym koncesjonariuszem.
Licencjonowanie działalno ci telekomunikacyjnej oraz licencjonowanie działalno ci
w bran y energetycznej zostało przedstawione w odpowiednich cz ciach rozdziału II
Gospodarka.
82
Stosunki mi dzy pracownikiem i pracodawc
Stosunki mi dzy przedsi biorc i pracownikami podlegaj przepisom Kodeksu pracy,
zabraniaj cego, mi dzy innymi, dyskryminacji ze wzgl du na ras i płe .
Na poziomie krajowym stosunki pomi dzy pracodawcami i pracownikami regulowane
s poprzez porozumienia trójstronne, w których uczestnicz zwi zki zawodowe, rz d
i przedstawiciele pracodawców. Na poziomie przedsi biorstwa zawierane s
porozumienia pomi dzy zwi zkami zawodowymi a pracodawc .
Dwa najwa niejsze zwi zki zawodowe w Bułgarii to Konfederacja Niezale nych
Zwi zków Zawodowych Bułgarii oraz Pokrepa. Generalnie, zwi zki zawodowe nie
stwarzaj problemów pracodawcom w Bułgarii, nie powinny by jednak ignorowane.
Dobra współpraca kierownictwa przedsi biorstwa ze zwi zkami zawodowymi mo e
by bardzo korzystna dla obu stron, poniewa zwi zkowcy zazwyczaj uwa nie
słuchaj przywódców zwi zkowych w swoim zakładzie.
Umowa o prac
Umowa o prac jest ci le regulowana przez Kodeks pracy. Umowa o prac pomi dzy
pracownikiem, przynajmniej 16-letnim, a pracodawc musi by sporz dzona w formie
pisemnej i powinna okre la m.in.:
miejsce wykonywania pracy,
czas pracy,
rodzaj pracy,
wysoko wynagrodzenia,
warunki wypowiedzenia umowy o prac .
Umowa o prac mo e by zawarta na czas okre lony lub nieokre lony. Przepisy
przewiduj mo liwo przekształcenia umowy zawartej na czas okre lony w umow
na czas nieokre lony. Mo liwe jest równie zawarcie umowy na okres próbny, który
nie mo e by jednak dłu szy ni 6 miesi cy. Przewidziane s tak e inne rodzaje
umów o prac , np. umowa o prac w wymiarze kilku dni w miesi cu lub umowa
o prac dodatkow wykonywan na rzecz tego samego b d innego pracodawcy.
Tre umowy o prac musi by zgodna z obowi zuj cymi przepisami, dotycz cymi
specjalnej ochrony pracownika, godzin pracy i wypoczynku, wynagrodzenia, urlopu,
bezpiecze stwa i higieny pracy, korzy ci socjalnych i kulturalnych oraz warunków i
wymogów dotycz cych rozwi zania umowy.
83
Miesi czne wynagrodzenie za prac w pełnym wymiarze nie mo e by ni sze ni
płaca minimalna, okre lana przez Rad Ministrów. Obecnie (kwiecie 2006) płaca
minimalna brutto w Bułgarii wynosi 160 BGN (82 EUR). Wynagrodzenie mo e by
wypłacane z góry, dwa razy w miesi cu lub tak, jak si strony umówi . Podatek
dochodowy oraz obowi zkowe i dobrowolne składki na ubezpieczenie społeczne
potr cane s u ródła.
Z umow o prac zwi zany jest obowi zek pracodawcy do ubezpieczenia pracownika
i regularnego płacenia składek ubezpieczeniowych. Pracodawca musi zarejestrowa
pracownika podlegaj cego ubezpieczeniu obowi zkowemu w przeci gu 7 dni od
momentu zatrudnienia.
Zgodnie z kodeksem pracy umow o prac mo na zako czy na trzy sposoby:
na zasadach ogólnych,
ze szczególnego powodu, z okresem wypowiedzenia,
ze szczególnego powodu, bez okresu wypowiedzenia.
Okres wypowiedzenia powinien by przedstawiony na pi mie i wynosi nie mniej ni
30 dni i nie wi cej ni 3 miesi ce.
Ka da ze stron mo e wypowiedzie umow ze skutkiem natychmiastowym jedynie
w przypadkach przewidzianych przez prawo. W przypadku, kiedy okres
wypowiedzenia umowy nie został zachowany, strona poszkodowana ma prawo do
odszkodowania w wysoko ci wynagrodzenia brutto lub faktycznie poniesionych strat.
Zatrudnienie na podstawie umowy cywilnej
Innym sposobem na zatrudnienie pracownika jest skorzystanie z umowy cywilnej
(odpowiednik umowy zlecenia / umowy o dzieło stosowanych w polskim prawie).
Pomi dzy zatrudnieniem na podstawie umowy o prac a zatrudnieniem na podstawie
umowy cywilnej wyst puj zasadnicze, przedstawione ni ej ró nice:
Na mocy umowy cywilnej dwie strony umawiaj si , e jedna z nich podejmie
działanie, które przyniesie okre lony rezultat, natomiast druga strona wypłaci
wynagrodzenie, czyli przedmiotem umowy jest rezultat działania i pracodawca
nie jest w stanie okre li warunków pracy, czasu pracy, urlopu, etc.
Pracodawca nie jest w stanie kontrolowa działa pracownika.
Pracodawca mo e jedynie okre li termin, w którym b d prowadzone działania
oraz warunki, jakim ma odpowiada rezultat pracy.
Pracownik płaci 20 % zaliczk na podatek dochodowy, zgodnie z Ustaw
o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ani pracodawca, ani pracownik nie płaci składki na Fundusz Pracy.
84
W zwi zku z tym ostatnim, w momencie wypełnienia lub zerwania umowy pracownik
nie mo e si zarejestrowa jako osoba bezrobotna, a wi c nie mo e pobiera
wiadcze dla bezrobotnych.
Na podstawie umowy cywilnej pracodawcy cz sto zatrudniaj konsultantów, w celu
wykonania konkretnego zadania na z góry okre lonych warunkach. Ta forma
zatrudnienia, regulowana przez ustaw o zobowi zaniach i umowach, jest bardziej
elastyczna, ni umowa o prac podlegaj ca Kodeksowi pracy. Takie osoby podlegaj
obowi zkowemu ubezpieczeniu w ograniczonym zakresie, tzn. pracodawca
zobowi zany jest ubezpieczy je od inwalidztwa spowodowanego chorob , staro ci
i mierci. Obecnie składka na te ubezpieczenia waha si w granicach 19 - 20 %.
Ubezpieczenie społeczne
Pa stwowe ubezpieczenie społeczne jest obowi zkowe dla wszystkich pracowników
zatrudnionych w Bułgarii zatrudnianych zarówno przez podmioty krajowe jak i
zagraniczne. Ubezpieczenie obejmuje wszystkie rodzaje ryzyka.
Kodeks ubezpiecze społecznych zapewnia nast puj ce rodzaje ubezpiecze
wiadcze :
ogólne chorobowe,
od wypadków przy pracy,
od inwalidztwa,
od chorób zawodowych,
od bezrobocia,
urlopy macierzy skie,
na staro i na wypadek mierci,
dodatkowe obowi zkowe emerytalne.
i
Wszyscy pracownicy obowi zkowo podlegaj ubezpieczeniu, bez wzgl du na to, czy
s zatrudnieni na podstawie umowy o prac , czy umowy cywilnej. W przypadku
zatrudnienia na podstawie umowy cywilnej pracodawca zobowi zany jest jedynie do
ubezpieczenia od inwalidztwa spowodowanego chorob , na staro i na wypadek
mierci. Jedynym wyj tkiem jest przypadek zatrudnienia na podstawie umowy
cywilnej przewiduj cej wynagrodzenie miesi czne ni sze od płacy minimalnej.
Wysoko
składek ubezpieczeniowych okre la Ustawa o bud ecie krajowym
i ubezpieczeniach społecznych. Generalnie, pracodawcy płac składki na ubezpieczenie
społeczne w wysoko ci 17,7 - 18,4 % wynagrodzenia, a pracownicy w wysoko ci 9,2 %.
Ponadto, pracodawcy płac 2 % składk na Fundusz Pracy (od tej opłaty zwolnione s
kontrakty zawierane na podstawie umowy cywilnej). Od stycznia 2003 roku obowi zuje
klasyfikacja zawodów uzale niaj ca minimaln stawk ubezpieczenia od charakteru
85
wykonywanej pracy. W ramach ubezpieczenia społecznego istnieje jeszcze opłata na
fundusz zdrowia, któr pracodawca ponosi w wysoko ci 2,3 % wynagrodzenia a
pracownik 1,2 %.
Powy sze składki obliczane s od warto ci wynagrodzenia wraz z dodatkowymi
wiadczeniami za dany miesi c, jednak od kwoty nie wi kszej, ni maksymalna
podstawa miesi czna składek na ubezpieczenie społeczne, która w 2006 roku wynosi
1.400 BGN (716 EUR). Składki ubezpieczeniowe płatne s do 10 dnia miesi ca, do
którego si odnosz .
Pa stwowe ubezpieczenie społeczne zapewnia pomoc finansow w przypadkach
chwilowej niezdolno ci do pracy spowodowanej chorob , wypadkiem, ci ,
urodzeniem i wychowywaniem małego dziecka, kwarantann , opiek nad chorym
członkiem rodziny. Ponadto zapewnia wypłat dodatków do wynagrodzenia
w sytuacji zmiany stanowiska pracy zwi zanej z ci
i chwilowym obni eniem
zdolno ci do pracy, w przypadku, kiedy wynagrodzenie za prac na nowym
stanowisku jest ni sze od poprzedniego, jak równie emerytury i renty inwalidzkie
oraz renty dla członków rodziny w przypadku mierci osoby, która je utrzymywała
i jednorazowy zasiłek po urodzeniu dziecka.
W przypadku wypadków przy pracy pracodawcy zobowi zani s zwróci kwoty
wiadcze wypłacanych z powszechnego ubezpieczenia społecznego.
Pracodawca musi zarejestrowa
pracownika podlegaj cego ubezpieczeniu
obowi zkowemu w przeci gu 7 dni od momentu zatrudnienia. Oddziały, które nie s
formalnie wydzielone nie dokonuj samodzielnie rejestracji, a ich pracownicy
rejestrowani s przez firm macierzyst . W przypadku likwidacji, zmian
organizacyjnych, czy fuzji na ubezpieczaj cym ci y obowi zek poinformowania o
zaistniałej sytuacji władz ubezpieczeniowych.
Urlopy
Pracownik nabywa prawo do płatnego urlopu po przepracowaniu 8 miesi cy. Długo
podstawowego urlopu płatnego nie mo e by mniejsza, ni 20 dni. W trakcie urlopu
macierzy skiego, trwaj cego 135 dni, w tym obejmuj cego 45 dni przed urodzeniem
dziecka, pracownicy przysługuje zasiłek macierzy ski w wysoko ci 90 %
wynagrodzenia, który jest wypłacany przez Zakład Ubezpiecze Społecznych.
Ponadto, Kodeks pracy przewiduje dodatkowy płatny urlop wychowawczy na
wychowanie dziecka do uko czenia przez nie 2 lat. Na urlopie wychowawczym matce
przysługuje zasiłek wychowawczy w wysoko ci płacy minimalnej, wypłacany przez
Zakład Ubezpiecze Społecznych. Te same prawa obowi zuj w przypadku adopcji.
86
Prawo przewiduje równie urlop na okres czasowej niezdolno ci do pracy, w trakcie
którego przysługuje wiadczenie z funduszy Zakładu Ubezpiecze Społecznych.
Czas pracy
Normalny czas pracy dla pi ciodniowego tygodnia pracy wynosi 40 godzin, a dla
sze ciodniowego tygodnia pracy 46 godzin. W kodeksie pracy sformułowana jest
ogólna zasada, e praca w godzinach nadliczbowych jest zabroniona. Za prac w
godzinach nadliczbowych uwa a si prac wykonywan na polecenie lub za wiedz
pracodawcy poza normalnymi godzinami pracy.
Sprawy zwi zane z prac w godzinach nadliczbowych nadzoruje Inspektorat Pracy.
Wyj tki od generalnej zasady zabraniaj cej pracy w godzinach nadliczbowych s
zwi zane z obronno ci kraju, zwalczaniem skutków awarii przemysłowych itp.
wi ta pa stwowe, ustawowo wolne od pracy, to:
1 stycznia (Nowy Rok)
3 marca (Dzie Wyzwolenia)
Wielkanoc (dwa dni, niedziela i poniedziałek, wg kalendarza prawosławnego)
1 maja ( wi to Pracy)
6 maja (Dzie w. Jerzego, Dzie Wojska Bułgarskiego)
24 maja ( wi to Cyrylicy – Dzie Kultury i O wiaty, Pi miennictwa
Słowia skiego oraz Dzie Prasy Bułgarskiej)
6 wrze nia (Dzie Zjednoczenia)
22 wrze nia (Dzie Niepodległo ci)
1 listopada (Dzie Przywódców Odnowy Bułgarii)
25, 26 grudnia (Bo e Narodzenie).
Ubezpieczenie zdrowotne
Ubezpieczenie zdrowotne w Bułgarii jest obowi zkowe. Ponadto, mo na si dodatkowo
ubezpieczy dobrowolnie. wiadczenia zdrowotne w ramach obowi zkowego
ubezpieczenia finansuje Narodowy Fundusz Ubezpiecze Zdrowotnych. Dodatkowe
ubezpieczenie zdrowotne zapewniaj firmy, które musz by zarejestrowane jako spółki
akcyjne i posiada licencj wydan zgodnie z Ustaw o ubezpieczeniu zdrowotnym.
Składka na obowi zkowe ubezpieczenie zdrowotne nie jest opodatkowana. Jej
wysoko , jako procent wynagrodzenia brutto, jest okre lona w ustawie o bud ecie
rocznym Narodowego Funduszu Ubezpiecze Zdrowotnych. W 2006 roku składka
wynosi 6 % (pracodawca 3,9 % + pracownik 2,1 %) wynagrodzenia brutto; 65 % tej
składki płaci pracodawca, a pozostałe 35 % pracownik.
87
Tab. 13: Obci enie pracownika i pracodawcy składk na obowi zkowe
ubezpieczenie zdrowotne
Rok
2006
2007
2008
2009 i nast pne
% płacony przez pracodawc
65
60
55
50
% płacony przez pracownika
35
40
45
50
ródło: Narodowy Fundusz Ubezpiecze Zdrowotnych
Licencje handlowe
Handel niektórymi grupami towarów, posiadaj cymi szczególne znaczenia dla
bezpiecze stwa narodowego, ycia i zdrowia ludzi, zwierz t i ro lin, ochrony
rodowiska i narodowych dóbr kultury podlega reglamentacji administracyjnej przez
wła ciwe organa pa stwowe. Licencji wymaga produkcja i obrót spirytusem
i napojami alkoholowymi, obrót chemicznymi rodkami ochrony ro lin, obrót broni ,
produkcja i obrót lekami, przetwarzanie i obrót tytoniem i wyrobami tytoniowymi itp.
Ochrona konkurencji
Nowa Ustawa o ochronie konkurencji weszła w ycie 12 maja 1998 roku, uchylaj c
uprzednio obowi zuj c Ustaw o ochronie konkurencji z 1991 roku. Podstawowym
celem ustawy jest zapewnienie ochrony i wła ciwych warunków do rozwoju
konkurencji i wolnej inicjatywy w działalno ci gospodarczej, tak aby stanowiły one
podstawowe siły kształtuj ce gospodark rynkow w Bułgarii.
Ustawa odnosi si do wszystkich przedsi biorstw prowadz cych działalno
gospodarcz w Bułgarii, w tym równie przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym i
zapewnia ochron przed:
porozumieniami, decyzjami i wspólnym działaniem, maj cymi na celu ograniczenie
konkurencji,
nadu ywaniem monopolistycznej lub dominuj cej pozycji na rynku,
nadmiern koncentracj działalno ci gospodarczej,
nieuczciw konkurencj , oraz
innymi działaniami, w wyniku których mogłoby doj do eliminacji, ograniczenia,
b d naruszenia konkurencji.
Zgodnie z Ustaw o ochronie konkurencji „przedsi biorstwo” oznacza zarówno osoby
fizyczne, jak i osoby prawne oraz inne podmioty prowadz ce działalno na rynku,
niezale nie od ich formy prawnej.
88
Komisja Ochrony Konkurencji
Komisja Ochrony Konkurencji jest organem pa stwowym odpowiedzialnym za
efektywne stosowanie Ustawy o ochronie konkurencji.
Do zada Komisji nale :
stwierdzanie naruszenia ustawy i nakładanie przewidzianych w niej sankcji,
wydawanie pozwole przewidzianych ustaw ,
wnioskowanie do kompetentnych organów wykonawczych i samorz dowych o
uchylenie aktów prawnych wydanych z naruszeniem ustawy,
zgłaszanie wniosków do s du o uniewa nienie sprzecznych z ustaw
indywidualnych decyzji administracyjnych.
Działania Komisji Ochrony Konkurencji obejmuj badania, prowadz ce do okre lenia
pozycji przedsi biorstwa na danym rynku. Badania te s wykonywane zgodnie z
metodologi przyj t przez Komisj . Ponadto Komisja, na zlecenie wła ciwych
organów rz dowych i samorz dowych, udziela opinii dotycz cych planów przekształce
i prywatyzacji przedsi biorstw b d ich cz ci w przypadkach, kiedy istnieje
podejrzenie, e mog one doprowadzi do naruszenia Ustawy o ochronie konkurencji.
Komisja mo e zezwoli na:
wst pne ujednolicenie warunków ogólnych dla przedsi biorstw oferuj cych zawarcie
umowy na warunkach ogólnych przewidzianych prawem,
pomoc pa stwow w wyszczególnionych ni ej przypadkach,
koncentracj działalno ci gospodarczej dopuszczan przez ustaw ,
przewidziane w ustawie uchylenie zakazu w stosunku do danego działania.
Komisja mo e zezwoli na pomoc pa stwow , je eli jest ona przeznaczona na:
przy pieszenie rozwoju gospodarczego w regionach o niskim poziomie ycia lub
stopie bezrobocia powy ej redniej dla całego kraju,
promocj wzrostu gospodarczego w szczególnych rodzajach działalno ci
gospodarczej lub regionach, tak jak jest to przewidziane przez prawo,
wspieranie realizacji przedsi wzi o du ym znaczeniu dla gospodarki narodowej
lub maj cych na celu przezwyci enie znacznych trudno ci gospodarczych w Bułgarii.
Ograniczenie konkurencji
Ustawa o ochronie konkurencji zabrania działa maj cych na celu lub prowadz cych
do ograniczenia konkurencji. Obejmuj one w szczególno ci porozumienia maj ce na
celu ograniczenie konkurencji, nadu ywanie pozycji monopolistycznej lub
dominuj cej i nieuczciw konkurencj . W przypadku podj cia działa naruszaj cych
ustaw , Komisja orzeka, i s one nie wa ne z punktu widzenia prawa podaj c sw
decyzj do publicznej wiadomo ci.
89
Nale y jednak pami ta , e Komisja mo e uchyli zakaz w stosunku do działania,
które sprzyja wzrostowi i rozszerzeniu produkcji towarów lub wiadczonych usług,
rozwojowi technicznemu lub gospodarczemu lub te poprawie konkurencyjno ci na
rynkach zagranicznych i nie poci ga za sob ograniczenia lub eliminacji konkurencji.
Pozycja monopolistyczna i dominuj ca
Zgodnie z Ustaw o ochronie konkurencji, za pozycj monopolistyczn uwa a si
pozycj takiego przedsi biorstwa, które z mocy prawa posiada wył czno
na
prowadzenie danego rodzaju działalno ci gospodarczej. Wył czno taka mo e by
przyznana przez ustawodawc jedynie w przypadkach przewidzianych w artykule 18,
paragraf 4 Konstytucji Republiki Bułgarii. Jakikolwiek inny sposób przyznania
pozycji monopolistycznej uwa a si z mocy prawa za niewa ny.
Ustawa definiuje pozycj dominuj c przedsi biorstwa jako sytuacj , w której
przedsi biorstwo z uwagi na swój udział w rynku, zasoby finansowe, mo liwo ci
dost pu do rynku, poziom technologiczny oraz powi zania biznesowe z innymi
przedsi biorstwami mo e wykluczy konkurencj na danym rynku, poniewa nie jest
zale ne od konkurentów, dostawców, ani nabywców. Przyjmuje si zało enie, e
przedsi biorstwo ma pozycj dominuj c na danym rynku, je li jego udział w tym
rynku przekracza 35 %.
Koncentracja działalno ci gospodarczej
Prawo reguluje nast pstwa przypadków koncentracji działalno ci gospodarczej, czyli
fuzji i przej , w których bior udział dwa lub wi cej niezale nych przedsi biorstw oraz
przej cia bezpo redniej lub po redniej kontroli nad jednym b d wi ksz liczb
przedsi biorstw lub ich cz ci.
W przypadku, je li całkowity udział w rynku towarów lub usług b d cych przedmiotem
koncentracji działalno ci przekracza 20 %, jak równie w przypadku, gdy całkowite
obroty uczestników koncentracji w roku poprzednim przekraczały 15 mln BGN,
przedsi biorstwa s zobowi zane do powiadomienia Komisji Ochrony Konkurencji o
zamiarze przeprowadzenia działa powoduj cych koncentracj działalno ci gospodarczej.
W odniesieniu do wy ej wymienionych działa Komisja mo e podj nast puj ce
decyzje:
o wiadczy , e zamiar koncentracji nie spełnia adnego z kryteriów
zobowi zuj cych do jego zgłoszenia,
zezwoli na koncentracj działalno ci gospodarczej,
rozpocz
post powanie wyja niaj ce, w przypadku, gdy istniej powa ne
w tpliwo ci, czy w wyniku koncentracji nie dojdzie do utworzenia lub
90
umocnienia istniej cej ju pozycji dominuj cej i zapobie enia, ograniczenia lub
naruszenia konkurencji.
S d rejestruje fuzje i przej cia w rejestrze handlowym po przedstawieniu zezwolenia
wydanego przez Komisj Ochrony Konkurencji.
Ochrona praw własno ci intelektualnej
Bułgaria, podobnie jak inne pa stwa kandyduj ce do członkostwa w Unii
Europejskiej, w du ej cz ci dostosowała legislacj z zakresu ochrony praw własno ci
intelektualnej do wymogów UE. W lipcu 2002 roku Bułgaria stała si stron
Europejskiej Konwencji Patentowej oraz uzyskała status obserwatora w komisji
administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej. Obecnie, w celu ochrony przed
piractwem gospodarczym, fałszerstwami znaków i marek towarowych, etc. mo na
korzysta z całego zestawu działa prawnych, obejmuj cych zarówno prawo cywilne,
jak i administracyjne i karne. Mimo to w praktyce cz sto przedsi biorcy spotykaj si
z nielegalnym wykorzystaniem lub kopiowaniem znaków handlowych. Dochodzenie
praw z tego tytułu w wielu przypadkach jest bardzo mudne.
Ustawa o znakach towarowych i handlowych i wskazaniu pochodzenia
geograficznego (Gazeta Pa stwowa nr 81 z 1999 roku, z pó niejszymi zmianami)
przewiduje mo liwo wniesienia sprawy o naruszenie praw własno ci intelektualnej
do s du. W roli powoda mo e wyst powa zarówno wła ciciel tych praw, jak i przy
zachowaniu pewnych warunków, licencjobiorca. Powództwo mo e obejmowa
nast puj ce rodzaje roszcze :
o ustalenie faktu wyst pienia naruszenia praw własno ci intelektualnej,
o nakazanie zaprzestania działalno ci naruszaj cej te prawa,
o naprawienie wyrz dzonych szkód.
Ponadto roszczenie mo e jeszcze obejmowa wniosek do s du o nakazanie
przetworzenia lub zniszczenia naruszaj cych prawa dóbr i opublikowania wyroku s du
w dwóch gazetach codziennych na koszt strony, która dopu ciła si naruszenia praw.
Nale y zwróci uwag , e wszelkie tego rodzaju sprawy powinny by wnoszone do
S du miasta Sofii, bez wzgl du na to, gdzie miało miejsce naruszenie praw.
Kolejn ustaw chroni c własno intelektualn na gruncie prawa cywilnego jest
Ustawa o prawach autorskich i pokrewnych (Gazeta Pa stwowa nr 56 z 1993 r.,
z pó niejszymi zmianami).
Wła cicielom praw autorskich i wył cznych licencji przysługuje prawo do wniesienia
powództwa do s du o ustalenie faktu naruszenia praw oraz o naprawienie wyrz dzonych
szkód. W przypadku ustalenia, e miało miejsce naruszenie prawa i jednocze nie
91
niemo no ci ustalenia wysoko ci poniesionych szkód, poszkodowanemu przysługuje
prawo do finansowej rekompensaty, w wysoko ci równej:
warto ci zysku osi gni tego na skutek naruszenia praw,
warto ci dóbr które wprowadzono do obrotu naruszaj c prawa autorskie,
wyliczonej według ich ceny detalicznej, lub
kwocie mieszcz cej si w przedziale od 70 do 35.000 BGN.
Posiadacze praw pokrewnych (producenci, arty ci itp.) mog ponadto wnosi powództwo o:
zaprzestanie nieautoryzowanego wykorzystania,
przekazanie posiadaczom praw nielegalnych kopii oraz matryc/form,
konfiskat i zniszczenie nielegalnych kopii oraz matryc/form wykorzystanych do
ich produkcji,
konfiskat urz dze nagrywaj cych, dekoduj cych i odtwarzaj cych wykorzystywanych wył cznie w procesie naruszenia praw.
Ponadto, w przypadkach, kiedy trwa naruszanie praw autorskich lub pokrewnych,
a nawet wtedy, kiedy tylko istniej rozs dne podstawy by s dzi , e takie naruszenie
b dzie miało miejsce, mo liwe jest uzyskanie nakazu s dowego, obejmuj cego:
zakazanie wykonywania działalno ci, co do której istnieje podejrzenie, e
obejmuje nielegalne wykorzystanie prac chronionych przez prawa pokrewne,
konfiskat nielegalnych kopii, slajdów, matryc, itp. wykorzystanych do nielegalnej
reprodukcji prac chronionych przez prawa pokrewne,
konfiskat urz dze wykorzystanych do nielegalnej reprodukcji prac chronionych
przez prawa pokrewne,
zamkni cie posesji, gdzie doszło lub mo e doj do naruszenia praw.
W przeciwie stwie do roszcze przewidzianych w Ustawie o znakach towarowych i
handlowych i wskazaniu pochodzenia geograficznego, wszelkie roszczenia
wynikaj ce z ustawy o prawach autorskich i pokrewnych musz by wnoszone do
wła ciwego s du rejonowego.
Nale y równie wspomnie , e przepisy prawa administracyjnego przewiduj
grzywny w wysoko ci do 5.000 BGN za oferowanie do sprzeda y, przechowywanie
i marketing dóbr oznakowanych w sposób identyczny lub podobny do zarejestrowanych znaków handlowych i towarowych.
Z kolei na gruncie prawa karnego, za naruszanie praw własno ci intelektualnej gro
grzywny do 5.000 BGN oraz kara pozbawienia wolno ci do lat 3.
92
Rachunkowo
i sprawozdawczo
Rachunkowo
i sprawozdawczo
finansowa uregulowane s w Ustawie o
rachunkowo ci z 1991 roku z pó niejszymi zmianami. W znacznej cz ci ustawa została
znowelizowana w 2002 roku poprzez wprowadzenie m.in. czwartej i siódmej
Dyrektywy Komisji Europejskiej o rachunkowo ci. Zasady rachunkowo ci s generalnie
zgodne z Mi dzynarodowymi Standardami Rachunkowymi (IAS). Ustawa zawiera
wymogi odno nie prowadzenia ksi g rachunkowych i prezentacji informacji finansowej
o przedsi biorstwie. Ustawa stosuje si do wszelkiego rodzaju organizacji,
przedsi biorstw, podmiotów z sektora publicznego, organizacji typu non-profit, etc. Od
2003 roku, wg znowelizowanej Ustawy o rachunkowo ci, standardy IAS podlegaj
wprowadzaniu przez instytucje finansowe oraz spółki publiczne (notowane na giełdzie).
Od 2005 roku obowi zek ich stosowania b d miały wszystkie podmioty gospodarcze.
Przepisy ustawy reguluj nast puj ce grupy zagadnie :
zasady rachunkowo ci,
dokumentacja transakcji,
bie ca i ko cowa wycena maj tku i zobowi za ,
roczne sprawozdanie finansowe,
biegli ksi gowi.
Wszystkie podmioty powinny stosowa system podwójnej ksi gowo ci. Wyj tek
stanowi podmioty bardzo małe, które je eli w poprzednim roku zatrudniały mniej,
ni dziesi ciu pracowników i osi gn ły dochód całkowity poni ej 75.000 BGN, maj
mo liwo korzystania z uproszczonej ksi gowo ci, opartej na systemie pojedynczym.
Rachunkowo stosowana na potrzeby szczególnych rodzajów działalno ci, takich jak
działalno bankowa, ubezpieczeniowa, etc. regulowana jest w odr bnych ustawach.
Ustawa o rachunkowo ci okre la, w jakich przypadkach stosuje si urz dowe
(obowi zkowe) badanie sprawozda finansowych. Podmioty podlegaj ce badaniu
z urz du, to:
spółki akcyjne i publiczne spółki z ograniczon odpowiedzialno ci ,
banki, firmy ubezpieczeniowe i inne instytucje finansowe, oraz
podmioty, spełniaj ce przynajmniej dwa z poni szych kryteriów:
- Całkowite aktywa podane na pocz tek okresu sprawozdawczego przekraczaj
300.000 BGN (153 tys. EUR),
- Sprawozdana sprzeda i dochody finansowe za rok poprzedni przekroczyły
600.000 BGN (306 tys. EUR),
- Liczba pracowników w roku poprzednim, w przeliczeniu na pełne etaty,
przekroczyła 30.
93
Obowi zkowe badanie sprawozda finansowych mo e przeprowadzi wył cznie
certyfikowany biegły rewident – członek Bułgarskiego Instytutu Biegłych
Rewidentów lub „wyspecjalizowana firma wiadcz ca usługi badania sprawozda
finansowych”, spełniaj ca okre lone ustaw kryteria.
Rokiem obrachunkowym dla wszystkich podmiotów sporz dzaj cych sprawozdania
finansowe jest rok kalendarzowy. Sprawozdanie finansowe powinno by sporz dzone
w walucie i w j zyku bułgarskim.
Zapisanym w ustawie celem sporz dzania sprawozda finansowych jest prawdziwe
i uczciwe przedstawienie sytuacji finansowej przedsi biorstwa, jego wyników
finansowych i przepływów rodków pieni nych.
Roczne sprawozdanie finansowe obejmuje m.in.:
bilans,
rachunek wyników,
sprawozdanie z przepływu rodków pieni nych,
deklaracj zmian w kapitale, oraz
informacj dodatkow (w tym m.in. zasady prowadzenia rachunkowo ci, metody
wyceny i amortyzacji aktywów).
Ustawa i Krajowe Standardy Rachunkowo ci okre laj format sprawozdania
finansowego, jednak przedsi biorstwa maj prawo do umieszczania w sprawozdaniu
dodatkowych pozycji, je li słu y to lepszemu przedstawieniu sytuacji finansowej.
Sprawozdania finansowe powinny by przygotowywane do 15 lutego i przedstawiane
władzom (Krajowy Instytut Statystyczny i wła ciwy urz d podatkowy) do 31 marca
roku nast puj cego po dacie sporz dzenia bilansu obj tego sprawozdaniem.
Wszystkie przedsi biorstwa, których sprawozdania finansowe podlegaj kontroli
z urz du, zobowi zane s do ich publikacji za rok ubiegły w dzienniku lub
specjalistycznym wydawnictwie gospodarczym lub finansowym do ko ca maja.
Ponadto, maj równie obowi zek zło y je do ko ca czerwca w Bułgarskiej Izbie
Przemysłowo-Handlowej.
Skonsolidowane sprawozdania finansowe powinny by przygotowywane do
15 czerwca i publikowane nie pó niej, ni 30 czerwca. Banki, firmy ubezpieczeniowe
i oddziały zagranicznych instytucji finansowych zobowi zane s do publikacji swoich
sprawozda finansowych w Gazecie Pa stwowej.
94
Zamówienia publiczne
W marcu 2004 roku został utworzony w Bułgarii Urz d Zamówie Publiczny, który
prowadzi centralny rejestr zamówie publicznych.
Mimo, i Ustawa o zamówieniach publicznych jest w du ej mierze dostosowana do
wymaga stawianych przez regulacje Unii Europejskiej to zawiera ona szereg
odst pstw; m.in. uwzgl dnia przej ciowe, do momentu uzyskania przez Bułgari
członkostwa w Unii Europejskiej, preferencyjne traktowanie małych i rednich
przedsi biorstw. Zgodnie z Ustaw , ofert takiego przedsi biorstwa uwa a si za
najni sz , kiedy jej warto c jest wy sza od najkorzystniejszej oferty o 15 % (2004); 10 %
(2005); 5 % (2006). Preferencje maj zastosowanie w sytuacji, kiedy konkurencyjne
oferty s składane przez podmioty z krajów, w których przedsi biorstwa bułgarskie nie
maj dost pu do zamówie publicznych na tych samych warunkach co przedsi biorstwa
krajowe.
Obszar zamówie publicznych wymaga ci głego usprawniania. Przedsi biorcy
generalnie uskar aj si na mał przejrzysto procedur przetargowych, uznaniowo
oraz niejasne procedury odwoławcze.
Główne bariery prowadzenia działalno ci gospodarczej
Pomimo istotnych zmian poprawiaj cych klimat gospodarczy, w dalszym ci gu
pozostaje szereg barier i ogranicze prowadzenia działalno ci gospodarczej. Do
najwa niejszych z nich nale m.in. du a biurokracja, nieprzejrzysto i niestabilno
przepisów prawnych, nieefektywna administracja i s downictwo oraz wysoka
korupcja.
Problem niskiej skuteczno ci prawa obrazuje wysoki udział szarej strefy. Według
ró nych ródeł jej udział w PKB waha si w granicach 25 - 30 %. Z jednej strony
oznacza to, i rzeczywiste dochody mieszka ców s wy sze ni by to wynikało z
oficjalnych statystyk, z drugiej za powoduje to okre lone trudno ci dla
przedsi biorców zwi zane z prowadzeniem działalno ci gospodarczej.
Istotnym problemem bułgarskiej gospodarki jest korupcja. Problem ten podnoszony
jest zarówno przez przedsi biorców, jak organizacje pozarz dowe i mi dzynarodowe
(w tym Komisj Europejsk ). Zgodnie z przygotowywanymi przez Bank wiatowy
ka dego roku ocenami klimatu inwestycyjnego opartymi na analizach ankietowych
kwestionariuszy, do kluczowych barier w prowadzeniu działalno ci gospodarczej
nale : korupcja (w tym m.in. w dziedzinie zamówie publicznych), nieefektywny
system s downiczy, znaczna liczba barier administracyjno-regulacyjnych oraz du a
95
swoboda interpretacji istniej cych przepisów. Do istotnych barier nale y równie
stosunkowo trudny dost p do kredytów bankowych, w szczególno ci w przypadku
małych i rednich przedsi biorstw. Pewnym utrudnieniem z punktu widzenia
sprawowania nadzoru wła cicielskiego przez polskich przedsi biorców s równie
przepisy wizowe.
Tab. 14: Przykładowe bariery w prowadzeniu działalno ci gospodarczej w 2005 roku
% firm okre laj cych dany czynnik jako
wa n barier /stwierdzaj cych dany fakt
korupcja
łapówki (jako % sprzeda y)
proponowanie „podarunków” w celu
otrzymania okre lonych zezwole
nieefektywny system s dowy
przest pstwa, kradzie e, itp.
zaległo ci płatnicze
trudno ci w dost pie do finansowania
regulacje rynku pracy
regulacje w zakresie handlu zagranicznego
infrastruktura transportowa
Podmioty zatrudniaj ce
Podmioty
50-249
Powy ej 250
1-49
ogółem pracowników
pracowników pracowików
18,4
17,3
22,7
19,4
1,6
1,8
1,1
0,8
18,7
21,0
15,6
6,7
16,7
11,4
46,0
16,1
7,7
7,6
4,3
17,3
12,3
41,6
17,7
6,8
9,6
4,1
12,7
6,2
62,5
12,3
14,4
2,9
8,3
18,8
12,8
51,6
10,2
3,2
4,3
0,0
ródło: Bank wiatowy
Pozytywnym działaniem zmierzaj cym do ograniczenia korupcji była m.in. gł boka
nowelizacja Ustawy o zamówieniach publicznych, której celem było dostosowanie
obowi zuj cej legislacji do wymogów Unii Europejskiej. Mimo to w ostatnim
raporcie Komisji Europejskiej (z pa dziernika 2005 roku) pojawiaj si zastrze enia
co do przejrzysto ci stosowanych procedur odnosz ce si do udzielania zamówie
publicznych, w tym tak e do kwestii protestów i odwoła .
Przedsi biorcy cz sto skar
si na przerost biurokracji i nisk efektywno
administracji. Według analiz Bułgarskiej Agencji ds. Inwestycji wielko wydatków,
które inwestor musi ponie do momentu rozpocz cia projektu inwestycyjnego
wynosi około 6 tys. USD, to jest wielokrotnie wi cej od 300 USD, które cz sto
wymienia si jako oficjaln kwot . Potrzebnych jest te około 3 - 5 miesi cy aby
załatwi wszystkie sprawy administracyjne.
Rozpoczynanie działalno ci gospodarczej cz sto jest utrudnione przez du ilo
niezb dnych koncesji i zezwole . Do pozytywnych działa w tym kierunku nale y
zaliczy zmniejszenie ilo ci istniej cych zezwole oraz przyj cie przez parlament w
pierwszym kwartale 2003 roku Ustawy o administracyjnej regulacji i kontroli
działalno ci gospodarczej, która m.in. doprowadziła do cz ciowego ograniczenia
bezpo redniego ingerowania w działalno gospodarcz przedsi biorców ze strony
władz centralnych i lokalnych.
96
Małe i rednie przedsi biorstwa mog spotka si te z problemem uzyskania
finansowania. Banki podchodz do kredytowania bardzo ostro nie, a rynek kapitału
ryzyka (venture capital) jest bardzo słabo rozwini ty. Mali przedsi biorcy mog
próbowa pozyska preferencyjne kredyty z ProCredit Bank oraz Encouragement
Bank. Ilo
rodków finansowych, którymi te instytucje dysponuj jest jednak e
stosunkowo niedu a (około 20 - 30 mln EUR), co powoduje wydatne ograniczenie ich
zdolno ci do udzielania kredytów.
VII.
97
INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Za wyborem Bułgarii na lokalizacj produkcji, zarówno poprzez tworzenie spółek
joint-venture z lokalnym partnerem, zakup istniej cych aktywów produkcyjnych, czy te
realizacj całkowicie nowej inwestycji przemawia szereg argumentów. Jednym z nich
jest z pewno ci stabilizacja polityczna i makroekonomiczna, w tym w szczególno ci
bliska perspektywa uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej, przewidywanego w
roku 2007. Wa nym wydarzeniem dla mi dzynarodowej stabilno ci politycznej Bułgarii
jest uzyskanie przez ten kraj członkostwa w NATO w 2003 roku.
Korzystne jest równie poło enie geograficzne Bułgarii, ułatwiaj ce dost p do rynków
byłego Zwi zku Radzieckiego, Azji i Afryki Północnej. W celu jak najlepszego
wykorzystania tego atutu Bułgaria, za pomoc wielostronnych i dwustronnych traktatów
mi dzynarodowych, zapewniła ju dla swoich towarów przemysłowych wolny lub
znacznie ułatwiony dost p na rynki obejmuj ce ponad pół miliarda konsumentów.
Kolejn , sprzyjaj c inwestycjom zagranicznym cech gospodarki Bułgarii jest
dost pno dobrze wykształconej i wykwalifikowanej siły roboczej, której koszt jest
znacznie ni szy ni w innych cz ciach Europy, w tym równie w innych krajach
Europy rodkowej i Wschodniej.
Konkurencyjny jest równie system podatkowy ze stawkami podatku dochodowego
od osób prawnych i podatku VAT nale cymi do najni szych w Europie rodkowej
i Wschodniej. Uregulowania dotycz ce inwestycji zagranicznych zapewniaj
narodowe traktowanie inwestorów zagranicznych i wszechstronne wsparcie ze strony
instytucjonalnej.
Warto te zauwa y , e Bułgaria podpisała ju 56 umowy o wzajemnej ochronie i
wspieraniu inwestycji oraz 58 umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Lista
pa stw, z którymi Bułgaria podpisała umowy o wzajemnej ochronie i wspieraniu
inwestycji i/lub o unikaniu podwójnego opodatkowania według stanu na 2006 rok
znajduje si w zał czniku nr 27.
Ramy prawne
24 pa dziernika 1997 roku parlament Bułgarii przyj ł Ustaw o inwestycjach
zagranicznych (opublikowana w Gazecie Pa stwowej nr 97 z 1997 roku, z pó niejszymi
zmianami). Ustawa tworzy ramy prawne inwestycji zagranicznych w pełni zgodne
z powszechnie przyj tymi standardami mi dzynarodowymi i zapewnia bardzo dogodne
rodowisko prawne dla inwestorów zagranicznych.
98
Inwestycje zagraniczne
W rozumieniu Ustawy o inwestycjach zagranicznych, inwestorami zagranicznymi mog
by :
osoby prawne nie zarejestrowane w Bułgarii,
spółki nie posiadaj ce osobowo ci prawnej, zarejestrowane zagranic ,
osoby fizyczne posiadaj ce obywatelstwo zagraniczne i mieszkaj ce na stałe zagranic .
Obywatel Bułgarii, b d cy jednocze nie obywatelem innego pa stwa, powinien
dokona wyboru, czy ma by traktowany przez ustaw jako obywatel bułgarski, czy jako
cudzoziemiec.
W 2004 roku weszła w ycie równie Ustawa o wspieraniu inwestycji (odnosi si ona
zarówno do inwestycji krajowych jak i zagranicznych). Głównym jej celem jest
zapewnienie inwestorom wsparcia instytucjonalnego dla usprawnienia procedur
inwestycyjnych. Dzieli ona inwestycje na trzy grupy:
klasa I – inwestycje powy ej 70 mln BGN (36 mln EUR),
klasa II – inwestycje od 40 do 70 mln BGN (20 - 36 mln EUR),
klasa III – inwestycje od 10 do 40 mln BGN (5 - 20 mln EUR).
Generalnie wraz ze wzrostem warto ci inwestycji ro nie zakres, wspomnianych ju
wy ej, usług oferowanych przez Agencj ds. Inwestycji, pocz wszy od udzielania
informacji o charakterze rynkowym, poprzez reprezentowanie inwestora w procesie
pozyskiwania całej potrzebnej dokumentacji, wsparcie w procesie nabywania gruntów i
nieruchomo ci.
W przypadku najwi kszych inwestycji (Klasa I) inwestorzy mog wyst powa do władz
i negocjowa z nimi ich ew. udział w kosztach budowy lub rozbudowy infrastruktury,
niezb dnej przykładowo dla poł czenia danego obiektu z krajow sieci dróg (lokaln
drog dojazdow ), tak jak to miało miejsce w przypadku inwestycji tureckiej firmy
Sisecam o warto ci ok. 160 mln USD.
Wsparcie instytucjonalne
Bułgarska Agencja ds. Inwestycji
Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych została utworzona w 1995 roku w
charakterze instytucji obsługuj cej wszystkie potrzeby inwestorów zagranicznych. W
2004 roku zmieniła ona nazw na “InvestBulgaria Agency” i funkcjonuje obecnie
jako Bułgarska Agencja ds. Inwestycji.
99
Agencja ta jest organem rz dowym słu cym koordynacji działa instytucji
pa stwowych w obszarze inwestycji zagranicznych. Do jej podstawowych zada nale y
równie promocja inwestycji zagranicznych w Bułgarii.
Agencja udziela pomocy firmom zagranicznym na wszystkich etapach realizacji
inwestycji. Dostarcza potencjalnym inwestorom aktualnej informacji odno nie procesów
inwestycyjnych, porad natury prawnej, jak równie wyszukuje dla nich odpowiednich
partnerów lokalnych.
Usługi oferowane przez Agencj obejmuj :
udzielanie informacji odno nie dost pnych terenów budowlanych i wolnych
zdolno ci produkcyjnych,
na wniosek klienta, wyszukiwanie partnerów dla joint-venture,
udzielanie wyczerpuj cej informacji o projektach inwestycji infrastrukturalnych,
analizy sektorowe najwa niejszych bran gospodarki Bułgarii,
dostarczanie porównywalnych danych makroekonomicznych dotycz cych
gospodarki kraju,
udzielanie aktualnych informacji o napływie inwestycji zagranicznych,
szczegółow prezentacj przedsi biorstw przewidzianych do prywatyzacji,
tworzenie programów wsparcia instytucjonalnego dla inwestycji uznanych za
priorytetowe,
porady prawne.
Mi dzyresortowe grupy wsparcia instytucjonalnego priorytetowych przedsi wzi
inwestycyjnych
Ustawa o inwestycjach zagranicznych przewiduje specjalne wsparcie instytucjonalne dla
inwestorów realizuj cych przedsi wzi cia inwestycyjne uznane przez Rad Ministrów
za priorytetowe.
Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych, na wniosek inwestora, mo e
zaproponowa Radzie Ministrów utworzenie grupy mi dzyresortowej, składaj cej si z
przedstawicieli wła ciwych ministerstw i agencji, w celu zapewnienia wsparcia
instytucjonalnego wybranym przedsi wzi ciom inwestycyjnym uznanym przez Rad
Ministrów za priorytetowe.
100
Rodzaje inwestycji zagranicznych
Inwestycj zagraniczn jest ka da inwestycja dokonana przez osob zagraniczn
w którykolwiek z poni szych instrumentów:
akcje i udziały spółek handlowych,
tytuły własno ci budynków i ograniczone tytuły własno ci nieruchomo ci,
tytuły własno ci i ograniczone tytuły własno ci ruchomo ci, je li uznawane s za
długoterminowe aktywa materialne,
tytuły własno ci przedsi biorstw lub ich wyodr bnionych cz ci, zgodnie
z przepisami Ustawy o restrukturyzacji i prywatyzacji przedsi biorstw
pa stwowych i komunalnych,
papiery warto ciowe, w tym dłu ne oraz obligacje skarbowe, jak równie ich
instrumenty pochodne emitowane przez Skarb Pa stwa, samorz dy miejskie oraz
inne bułgarskie osoby prawne, z pozostaj cym okresem do wykupu nie krótszym,
ni 6 miesi cy,
po yczki, równie w formie leasingu, udzielone na okres nie krótszy ni 12 miesi cy,
prawa własno ci intelektualnej – prawa autorskie i pokrewne, prawa patentowe,
prawa do modeli u ytkowych, znaków handlowych i towarowych oraz projektów
przemysłowych,
prawa wynikaj ce z umów koncesyjnych oraz umów o wyznaczenie zarz du.
Ponadto, za inwestycje zagraniczne uwa a si równie zwi kszenie warto ci dokonanych
ju inwestycji.
Nale y zwróci równie uwag , e dwustronne umowy o wzajemnym wspieraniu
i ochronie inwestycji, w których Bułgaria jest stron , mog zawiera szersze definicje
inwestycji zagranicznych.
Prawne i mi dzynarodowe gwarancje bezpiecze stwa
Klauzula narodowa
Konstytucja Bułgarii i Ustawa o inwestycjach zagranicznych przewiduj zasad
narodowego traktowania inwestorów zagranicznych. Oznacza to, e inwestorzy
zagraniczni maj prawo prowadzi działalno gospodarcz w Bułgarii na takich
samych warunkach, jak inwestorzy bułgarscy, za wyj tkiem przypadków, gdzie prawo
przewiduje inaczej. W szczególno ci zasada ta odnosi si do całego zakresu prawnych i
organizacyjnych form prowadzenia działalno ci gospodarczej. Narodowe traktowanie
inwestorów zagranicznych odnosi si równie do ich udziału w procesach prywatyzacji
i nabywania akcji, udziałów i obligacji przedsi biorstw, obligacji skarbowych i innych
papierów warto ciowych.
101
Klauzula najwi kszego uprzywilejowania
Bułgaria podpisała szereg dwustronnych umów o wzajemnym wspieraniu i ochronie
inwestycji, które przewiduj , oprócz traktowania narodowego, tak e klauzul
najwi kszego uprzywilejowania dla inwestycji dokonywanych przez podmioty z
jednego kraju – strony umowy na terytorium drugiego kraju.
Pierwsze stwo traktatów mi dzynarodowych
W przypadku, kiedy traktaty mi dzynarodowe, których jedn ze stron jest Bułgaria
przewiduj bardziej korzystne postanowienia i warunki dla inwestycji zagranicznych, te
postanowienia i warunki maj pierwsze stwo przed prawodawstwem krajowym. Ta
naczelna zasada znajduje swoje odzwierciedlenie w umowach o wzajemnym wspieraniu i
ochronie inwestycji, a szczególnie w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Mi dzynarodowe umowy o wzajemnym wspieraniu i ochronie inwestycji zawsze
obejmuj rozszerzon definicj bezpo rednich inwestycji zagranicznych, która ma
pierwsze stwo w stosunku do koncepcji zawartej w ustawodawstwie bułgarskim.
Zabezpieczenie przed niekorzystnymi rozwi zaniami prawnymi
Ustawa o inwestycjach zagranicznych zawiera zasad , zgodnie z któr w przypadku
nowelizacji przepisów id cych w kierunku ustanowienia prawnych ogranicze
dotycz cych wył cznie inwestycji zagranicznych, inwestycje zagraniczne zrealizowane
przed wej ciem w ycie takiej nowelizacji nie b d jej podlega . Tak wi c, porz dek
prawny w Bułgarii zabezpiecza przedsi biorców zagranicznych przed wprowadzeniem
rozwi za na ich niekorzy .
Ochrona przed wywłaszczeniem
Konstytucja Bułgarii zezwala na przymusowe wywłaszczenie na potrzeby pa stwa
i komunalne wył cznie wtedy, je eli jest wykonywane z mocy prawa, pod warunkiem,
e potrzeby te nie mog by zaspokojone w aden inny sposób oraz pod warunkiem
uprzedniego zapewnienia uczciwego odszkodowania.
W Bułgarii wywłaszczenie jest regulowane Ustaw o własno ci pa stwowej oraz
Ustaw o własno ci komunalnej.
Ustawa o inwestycjach zagranicznych zapewnia inwestorom dodatkow ochron . Jedn
z jej form jest przepis stanowi cy, e wywłaszczenie mo e mie miejsce jedynie
w przypadku wyj tkowo wa nych potrzeb narodowych, których nie mo na zaspokoi
w aden inny sposób. Nieruchomo ci stanowi ce własno inwestorów zagranicznych
nie mog by przedmiotem wywłaszczenia na potrzeby komunalne.
102
Kolejn form ochrony jest to, e ustawa wymaga odszkodowania w postaci innej
nieruchomo ci poło onej w tym samym miejscu lub, za zgod inwestora, poło onej
gdzie indziej b d w formie gotówki, je eli inwestor zagraniczny preferuje takie
rozwi zanie. Wysoko odszkodowania ma by równa cenie rynkowej wywłaszczanej
nieruchomo ci z dnia wywłaszczenia.
Formy przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym
Zgodnie z obowi zuj cym w Bułgarii prawem, firmy z udziałem kapitału zagranicznego
mog by tworzone w dowolnej formie przewidzianej w Kodeksie Handlowym. Formy
te obejmuj , mi dzy innymi, znane powszechnie spółki akcyjne, spółki z ograniczon
odpowiedzialno ci i spółki komandytowe.
Ponadto, zagraniczne osoby prawne, jak i zagraniczne osoby fizyczne i podmioty nie
posiadaj ce osobowo ci prawnej, pod warunkiem, e s zarejestrowane w swoim kraju
jako kupcy, mog tworzy oddziały w Bułgarii.
Przedstawicielstwa firm zagranicznych równie regulowane s Ustaw o inwestycjach
zagranicznych. Podmioty zagraniczne maj ce prawo do prowadzenia działalno ci
gospodarczej w swoim kraju mog tworzy przedstawicielstwa w Bułgarii.
Podobnie jak w Polsce, w spółkach typu joint-venture nie ma ogranicze
wielko ci udziału partnera zagranicznego.
co do
Je eli zagraniczna osoba fizyczna pragnie prowadzi w Bułgarii działalno gospodarcz :
jako osoba fizyczna samodzielnie wykonuj ca działalno gospodarcz ,
w spółce jawnej,
w spółdzielni,
jako komplementariusz w spółce komandytowej lub w spółce komandytowoakcyjnej,
najpierw musi uzyska zezwolenie na pobyt stały w Bułgarii.
Wi cej informacji o oddziałach i przedstawicielstwach, jak równie o tym jak zało y w
Bułgarii spółk z ograniczon odpowiedzialno ci i spółk akcyjn znajduje si w
rozdziale po wi conym działalno ci gospodarczej.
103
Transfer zysków i kapitału
Inwestorzy zagraniczni prowadz cy działalno
gospodarcz w Bułgarii mog
swobodnie transferowa zyski za granic po ich opodatkowaniu. Dotyczy to tak e
repatriacji kapitału zagranicznych przedsi biorstw oraz udziałowców, w przypadku ich
decyzji dot. wycofywania si z tego kraju.
Inwestorzy zagraniczni mog kupowa obce waluty i transferowa je zagranic bez
ogranicze , pod warunkiem przedstawienia potwierdzenia zapłacenia podatków,
w nast puj cych przypadkach:
dochodu uzyskanego z inwestycji,
przychodów z odszkodowania w przypadku wywłaszczenia spowodowanego
potrzebami pa stwa,
kwot uzyskanych z likwidacji działalno ci,
przychodów uzyskanych ze sprzeda y dóbr inwestycyjnych,
kwot uzyskanych w wyniku wykonania nakazu egzekucyjnego.
Prawo wolnego transferu przysługuje równie :
obywatelom zagranicznym zatrudnionym w Bułgarii w stosunku do otrzymywanego
przez nich wynagrodzenia,
obywatelom zagranicznym, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt stały i s
zarejestrowani jako osoby fizyczne samodzielnie wykonuj ce działalno
gospodarcz lub s udziałowcami:
- w spółce jawnej,
- w spółdzielni,
- w charakterze komplementariusza w spółce komandytowej lub w spółce
komandytowo-akcyjnej.
Prawo własno ci nieruchomo ci
Zgodnie z bułgarsk konstytucj obywatele pa stw obcych, podobnie jak zagraniczne
osoby prawne, nie mog bezpo rednio nabywa praw własno ci do ziemi (w tym
zakresie Bułgaria wynegocjowała w Traktacie Akcesyjnym 7-letni okres przej ciowy).
W przypadku, gdy osoba zagraniczna odziedziczy ziemi w Bułgarii, zobowi zana jest
do przeniesienia własno ci tej ziemi na fizyczne lub prawne osoby krajowe w przeci gu
trzech lat od momentu wej cia w ycie decyzji o przyj ciu spadku.
Powy sze ograniczenia nie obowi zuj przedsi biorstw bułgarskich z udziałem kapitału
zagranicznego, bez wzgl du na jego wysoko w kapitale zakładowym. Tak wi c osoby
zagraniczne mog naby pełne prawa własno ci do ziemi, w tym prawa własno ci do
ziemi rolnej, w drodze ustanowienia własnego przedsi biorstwa b d w wyniku
przyst pienia do firmy bułgarskiej poprzez wniesienie własnych udziałów.
104
Ponadto, na wniosek inwestora, Agencja ds. Inwestycji mo e uruchomi specjaln
procedur wsparcia instytucjonalnego i zaproponowa kompetentnym władzom
regionalnym lub komunalnym przekazanie osobie zagranicznej ograniczonych praw
własno ci. Odbywa si to w drodze udzielania odpowiednich zezwole na budow
obiektów na okre lonym terenie b d umo liwiaj cych korzystanie z nieruchomo ci
b d cej własno ci pa stwow , prywatn lub komunaln . Odno na procedura
administracyjna realizowana jest na podstawie Ustawy o własno ci pa stwowej i
komunalnej i ma stanowi zach t do podejmowania priorytetowych przedsi wzi
inwestycyjnych.
W przypadku nabywania przez osoby zagraniczne lub przedsi biorstwa z udziałem
zagranicznym praw własno ci do nieruchomo ci poło onych w strefach
przygranicznych i w obszarach o szczególnym znaczeniu dla bezpiecze stwa
narodowego, okre lonych przez Rad Ministrów, konieczne jest wcze niejsze uzyskanie
wydanego przez Rad Ministrów pozwolenia.
Zatrudnianie obcokrajowców
Wszyscy obcokrajowcy, którzy maj kart stałego pobytu lub przyznano im statut
uchod cy mog by zatrudniani na takich samych zasadach, jak obywatele bułgarscy.
Pozostali, w celu podj cia pracy musz uzyska czasowe pozwolenie na prac .
Czasowe pozwolenia na prac wydawane s przez Krajowy Urz d Zatrudnienia
Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej. Pozwolenia s wydawane na wniosek
pracodawcy na okre lony czas, prac i dla okre lonego pracodawcy.
Pozwolenia wydawane s na prac wymagaj c specjalistycznej wiedzy, umiej tno ci
i do wiadczenia zawodowego, pod warunkiem, e nie ma obywatela Bułgarii
odpowiedniego do podj cia tej pracy.
Pozwolenie wydaje si na okres proponowanej umowy o prac , jednak nie dłu szy ni
na jeden rok. Mo e by kilkukrotnie przedłu one w ramach 3-letniego okresu.
Urz dowy okres na wydanie pozwolenia na prac waha si mi dzy 3 tygodniami
a 1 miesi cem. Pracodawca wnioskuj cy musi zapłaci jednorazowo za ka de
pozwolenie 600 BGN (ponad 5 krotno minimalnej pensji).
Liczba obywateli zagranicznych zatrudnianych przez danego pracodawc nie mo e
przekracza 10 % całkowitej liczby pracowników. Pracodawca musi te zapewni
pokrycie kosztów podró y powrotnej pracownika zagranicznego w przypadku
wcze niejszego rozwi zania umowy o prac oraz wyga ni cia, lub anulowania
uzyskanego pozwolenia na prac .
105
Pozwolenie na prac nie mo e by wydane, je eli:
pracodawca wnioskuj cy o wydanie pozwolenia w okresie ostatnich 3 miesi cy
zwolnił obywatela Bułgarii odpowiedniego do wykonywania pracy, której dotyczy
wniosek o wydanie pozwolenia,
oferowane warunki pracy i płacy s mniej korzystne ni zwykle proponowane
obywatelom Bułgarii,
proponowane wynagrodzenie nie jest wystarczaj ce dla zapewnienia niezb dnych
rodków utrzymania,
Konstytucja lub inne ustawy wymagaj , aby dan prac wykonywał obywatel
Bułgarii,
zatrudniany obcokrajowiec pracował nielegalnie w okresie ostatnich 5 lat,
wnioskuj cy pracodawca był karany za łamanie prawa pracy,
zatrudniany obcokrajowiec znajdował si na li cie osób „niepo danych” lub nie
otrzymał wizy.
W drugiej połowie czerwca 2002 roku weszło w ycie Rozporz dzenie o warunkach
wydawania, odmowy i anulowania pozwole na prac dla cudzoziemców, szczegółowo
reguluj ce wy ej wymienione kwestie.
Zgodnie z rozporz dzeniem, pozwolenie na zatrudnienie cudzoziemca mo e by
wydane dla miejscowego pracodawcy, je eli:
udowodni on, e aktywnie w okresie co najmniej jednego miesi ca poszukiwał na
rynku pracy niezb dnego specjalisty, w tym poprzez Biuro Pracy przy Agencji
Zatrudnienia oraz poprzez ogłoszenia w krajowych i lokalnych rodkach
masowego przekazu,
cudzoziemiec posiada obiektywnie niezb dne kwalifikacje i sta pracy,
na rynku pracy nie ma miejscowego specjalisty, odpowiadaj cego wymaganiom
lub mog cego w odpowiednio krótkim czasie uzyska niezb dne kwalifikacje.
Pozwolenie na prac nie jest wymagane wobec:
1. Cudzoziemca, którego zatrudnienie wynika z postanowie umów mi dzynarodowych.
2. cisłego kierownictwa/członków zarz du spółki lub oddziału utworzonego na
terytorium Bułgarii przez osoby prawne i inwestorów.
3. Go cia – wykładowcy, lektorów i nauczycieli, po uprzednim uzyskaniu zgody
odpowiednich władz o wiaty i szkolnictwa.
4. Pracowników delegowanych do firm zagranicznych, działaj cych na terytorium
Bułgarii na krótki okres (nie dłu ej ni 3 miesi ce w ci gu 1 roku) w celu:
a) szkolenia w zakresie obsługi lub przyj cia zamówionych maszyn, urz dze
i innych dóbr materialnych;
b) szkolenia w ramach umowy eksportowej na dostaw lub umowy licencyjnej;
c) usprawnienia lub koordynacji prac;
106
d) monta u, uruchomienia i remontu urz dze importowanych, wprowadzenia
specjalnych technologii, know-how, uruchomienia specjalistycznych i unikalnych
procesów technicznych.
5. Sportowców i trenerów zawodowych klubów sportowych, po uprzednim
potwierdzeniu przez odpowiednie władze instytucji sportowych.
6. Osoby, która zawarła zwi zek mał e ski z obywatelem bułgarskim.
Pozwolenie wydaje si na okres proponowanej umowy o prac , jednak nie wi cej ni na
jeden rok. Rozporz dzenie okre la sytuacje wyj tkowe, w których pozwolenie mo e by
przedłu one.
W Rozporz dzeniu zostały wymienione przypadki, w których nie jest wymagane
pozwolenie na prac , m.in. dla kierownictwa zagranicznych firm handlowych
zarejestrowanych w Bułgarii, je eli osoby te nie s zatrudnione na podstawie umowy o
prac i dla członków słu b dyplomatycznych. Ponadto studenci mog podejmowa
prace dora ne. W tym przypadku przepisy okre laj szczegółowe przypadki i wymogi w
stosunku do pracodawcy.
Rejestr zło onych wniosków oraz wydanych pozwole
prowadzi Agencja
ds. Zatrudnienia. Szczegółowe informacje i niezb dne dokumenty mo na otrzyma
w Rejonowej Dyrekcji Biura Pracy – wła ciwej dla miejsca, w którym miałby podj
prac cudzoziemiec.
Zach ty podatkowe
Podmioty zagraniczne i krajowe, które inwestuj w regionach o wysokiej stopie
bezrobocia (przewy szaj cej o 50 % redni krajow ) mog ubiega si o 100 %
zwolnienie z podatku dochodowego (szerzej w Rozdziale V). Regiony te s
zatwierdzane ka dego roku przez Ministra Finansów. Kwota zwolnienia traktowana jest
jak rezerwa i je eli przewy sza podatek nale ny za dany rok, pozostała jej cz
mo e
by wykorzystana do pomniejszenia podatku dochodowego przez pi kolejnych lat.
W przypadku realizacji du ych projektów inwestycyjnych, z którymi zwi zany jest
import istnieje równie mo liwo
zwolnienia z podatku VAT naliczanego od
importowanych maszyn i urz dze (szerzej w Rozdziale V).
Ponadto, osoby prawne, które zako czyły procedur upadło ciow s dowym
zatwierdzeniem planu rehabilitacji, korzystaj z pełnego zwolnienia z podatku
dochodowego tej cz ci dochodu, która jest konsekwencj działa wynikaj cych z
realizacji planu ratowania przedsi biorstwa. W ten sposób ustawodawca stworzył
bodziec finansowy, słu cy ratowaniu upadaj cych przedsi biorstw.
107
Bran e atrakcyjne pod wzgl dem inwestycyjnym
Przemysł włókienniczy
Szczególna atrakcyjno inwestycji w prz dzalnictwo, tkactwo, dziewiarstwo i bran
odzie ow wynika z dost pno ci wysoko wykwalifikowanej i taniej siły roboczej,
do wiadcze eksportowych i blisko ci rynków europejskich umo liwiaj cej szybk
reakcj na zmian trendów, wysokiej jako ci wytwarzanych ubra , brak kontyngentów
w eksporcie do UE, du e do wiadczenie lokalne, wynikaj ce z tradycyjnie silnej pozycji
sektora i dost pno ci surowców.
Ze wzgl du na niskie koszty siły roboczej ( rednia miesi czna płaca w sektorze wynosi 91
EUR) szczególnie atrakcyjne s te dziedziny przemysłu, które charakteryzuj si wysok
pracochłonno ci – np. szycie i bazuj cy na tej formie przerób uszlachetniaj cy (import
tkanin i ich reeksport po przeróbkach). Pozwala to bułgarskim przedsi biorstwom
konkurowa z innymi firmami z Europy rodkowej i Wschodniej oraz z Turcji.
Znacz ca cz produkcji jest lokowana za granic . Udział przemysłu włókienniczego w
eksporcie wynosi około 20 %. W sektorze jest zatrudnionych około 150 tys. osób.
Warto inwestycji zagranicznych w tym sektorze wyniosła około 280 mln USD.
Przemysł spo ywczy i przetwórstwa spo ywczego
Szczególnie interesuj ce mo liwo ci inwestycyjne, wynikaj ce mi dzy innymi
z krajowego do wiadczenia, ale tak e potrzeb modernizacji, zwi zane s z rozwijaniem
produkcji w nast puj cych segmentach:
przetwórstwo owocowo-warzywne,
produkcja win,
hodowla zwierz t, w tym przetwórstwo mi sa i produkcja pasz.
Inwestycjom w sektorze spo ywczym sprzyja równie du y udział ziemi uprawnej w
całkowitej powierzchni kraju wynosz cy około 55 % jak równie przyjazny klimat.
Około 50 % produkowanej ywno ci kierowane jest na eksport. Szybko ro nie sprzeda
takich wyrobów jak soki i woda mineralna. Dla przykładu w latach 2002-2005 spo ycie
napojów (wody mineralnej i soków) rosło w tempie 15 - 20 % rocznie.
W sektorze spo ywczym zainwestowano do ko ca 2005 około 280 mln USD, z czego
najwi kszy udział miała produkcja piwa (m.in. Heineken, Interbrew, Carlsberg) oraz
przetwórstwo spo ywcze (m.in. Kraft Foods, Nestle).
Przemysł spo ywczy jest równie beneficjentem programu pomocowego Unii
Europejskiej SAPARD, którego warto wynosi około 50 mln EUR rocznie.
108
Z szybkim rozwojem sektora spo ywczego wi e si równie bezpo rednio rozwój
bran y opakowaniowej stymulowany m.in. poprzez wprowadzanie rygorystycznych
norm sanitarnych, jak równie
zalety marketingowe (dynamiczny rozwój
wielkopowierzchniowych sieci handlowych) i wymogi bezpiecze stwa.
Turystyka
Bran a turystyczna w Bułgarii przedstawia wiele potencjalnych mo liwo ci do
przeprowadzenia udanych, bezpo rednich inwestycji zagranicznych. Wynika to z
nast puj cych czynników:
dobrze rozwini ty i rosn cy rynek wyjazdów zorganizowanych z Europy
Zachodniej i wschodniej cz ci basenu Morza ródziemnego,
potencjał do tworzenia nowych o rodków turystycznych,
potencjał do zakładania parków tematycznych i o rodków sportu i rekreacji
zwi zanych z o rodkami wypoczynkowymi,
gotowe tereny do budowania pół golfowych,
mo liwo ci rozwoju rynku,
kompetentni i do wiadczeni partnerzy lokalni,
konkurencyjne w stosunku do innych o rodków nadmorskich koszty
nieruchomo ci oraz koszty pracy.
Nale y podkre li , e wymienione wy ej bran e charakteryzuj si wysokimi
notowaniami pod wzgl dem lokalnego do wiadczenia i know-how, potencjału do
poprawy wydajno ci i obni ki kosztów, dost pno ci wykwalifikowanej siły roboczej
oraz do wiadczenia i tradycji eksportowej. Ponadto, realizowane w nich przedsi wzi cia
mog liczy na wsparcie finansowe Unii Europejskiej w ramach programu SAPARD.
Bułgaria powoli odzyskuje swoje wysokie miejsce w rankingach wyjazdów
turystycznych. W okresie 2003-2005 liczba przyje d aj cych turystów wzrosła o ponad
50 % do 4,8 mln zapewniaj c dochody w wysoko ci prawie 2 mld USD. Warto
inwestycji zagranicznych w tym sektorze szacuje si na ponad 330 mln EUR.
Inwestycje zmierzaj w szczególno ci do infrastruktury – hotele, nabrze a, porty.
Usługi finansowe
Rozwój rynku usług finansowych ma podobny charakter do tego, jaki miał miejsce w
okresie transformacji w Polsce.
W chwili obecnej dominuj cym typem usług finansowych s usługi bankowe. Maj c na
uwadze ich szybki rozwój (w tym równie usług ubezpieczeniowych) nale y oczekiwa ,
i podobnie jak w Polsce wraz ze wzrostem zamo no ci zaistnieje potrzeba
alternatywnych usług finansowych.
109
Przy obecnych trudno ciach w uzyskaniu kredytów, do perspektywicznych usług
finansowych mo na zaliczy leasing, usługi po rednictwa kredytowego oraz
wiadczenie po yczek gotówkowych dla ludno ci o niskich dochodach. Dla przykładu,
warto rynku leasingu wzrosła w okresie 2004-2005 prawie trzykrotnie, z 200 do 612
mln EUR (struktura rynku leasingu w 2005 roku: 40,1 % maszyny i urz dzenia; 29,1 %
samochody dostawcze; 23,4 % samochody osobowe).
Rozwój usług finansowych b d stymulowa przede wszystkim obecni ju w sektorze
bankowym inwestorzy zagraniczni. Szacuje si , i około 85 % aktywów sektora
bankowego jest kontrolowane przez inwestorów zagranicznych.
Energetyka
Sektor energetyczny jest jedn z kluczowych gał zi gospodarki bułgarskiej. W chwili
obecnej pojawia si szereg potencjalnych mo liwo ci w elektroenergetyce zwi zanych
m.in. z modernizacj sieci ciepłowniczych, mocy wytwórczych oraz sieci przesyłowych
(energia elektryczna, gaz), co b dzie generowało popyt na maszyny i urz dzenia oraz
wykwalifikowane usługi.
Potencjalnym obszarem zainteresowa mog si sta projekty zwi zane z
modernizacj miejskich sieci wodoci gowych, które s znacznie przestarzałe i musz
zosta zmodernizowane, bowiem generuj wysokie straty przesyłowe (do
najwi kszych projektów tego typu nale y modernizacja sieci wodoci gowej w Sofii,
modernizacja mocy wytwórczych wi kszo ci du ych elektrociepłowni oraz
planowana budowa elektrowni atomowej w Belene, której koszt budowy szacowany
jest na około 2 - 3 mld EUR).
W 2005 roku nakłady na modernizacj i inwestycje w energetyce kształtowały si na
poziomie 700 mln EUR.
Inwestorzy powinni mie na uwadze, i wej cie do niektórych sektorów jest mo liwe
tylko poprzez uczestniczenie w prywatyzacji, w tym w takich bran ach jak produkcja
i przesył energii (energia elektryczna, gaz).
Infrastruktura transportowa
Rozwój infrastruktury transportowej jest jednym z priorytetów obecnej polityki
transportowej. Wynika to m.in. z zapewnienia przepustowo ci strategicznych korytarzy
transportowych. Do potencjalnych projektów nale y modernizacja dróg maj ca na celu
dostosowanie bułgarskich dróg do standardów europejskich zwi zanych m.in. z
transportem ci arowym. Szacuje si , i modernizacji b dzie wymaga około 1200 km
dróg. W planach jest równie budowa autostrad Sofia-Burgas oraz Burgas-Varna, jak
110
równie budowa mostu na Dunaju. Znaczna cz
rodków b dzie tak e alokowana w
projektach słu cych modernizacji przej granicznych.
Nie bez znaczenia jest fakt, i modernizacja dróg jest współfinansowana ze rodków
Unii Europejskiej (m.in. PHARE, ISPA) oraz rodków mi dzynarodowych instytucji
finansowych (m.in. Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku
Odbudowy i Rozwoju), co znacz co zwi ksza przejrzysto procedur przetargowych.
Warto planowanych rodków na projekty drogowe w latach 2006-2015 przekracza
1,8 mld EUR; obejm one w szczególno ci budow i modernizacj autostrad
(autostrada Hemus, autostrada Trakia, autostrada Warna - Burgas; w sumie ponad 700
mln EUR), modernizacja korytarzy IV i VIII (410 mln EUR), modernizacja odcinka
Ruse - Weliko Tyrnowo (250 mln EUR).
Polscy przedsi biorcy powinni równie zwróci uwag na projekty w transporcie
kolejowym, który podobnie jak transport drogowy wymaga znacz cej modernizacji.
Warto planowanych rodków na projekty kolejowe w latach 2006-2015 przekracza
1,4 mld EUR.
Jednym z najwa niejszych projektów inwestycyjnych jest wspomniana ju wy ej
modernizacja i elektryfikacja 200 km linii kolejowej prowadz cej z Płowdiw do
granic Turcji (325 mln EUR)
Budownictwo mieszkaniowe i biurowe
Jednym z efektów wzrostu dochodów gospodarstw domowych (przede wszystkim
Sofia, Płowdiw, Warna, Burgas) oraz zwi kszonej dost pno ci kredytów bankowych
jest dynamiczny rozwój budownictwa mieszkaniowego.
Jednym z czynników nap dzaj cych budownictwo mieszkaniowe s równie działania
spekulacyjne zwi zane z oczekiwanym wzrostem warto ci mieszka po wej ciu do
UE. Szczególnym zainteresowaniem cudzoziemców ciesz
si
zwłaszcza
nieruchomo ci w okolicach nadmorskich.
W pierwszych trzech kwartałach 2005 roku ilo
na budynki mieszkaniowe wzrosła o 47 %.
wydanych zezwole budowlanych
Maj c na uwadze bardzo dobrze rozwini ty sektor budownictwa mieszkaniowego w
Polsce, polscy przedsi biorcy mog upatrywa swoich szansy zarówno w eksporcie
materiałów budowlanych (m.in. stolarka budowlana, ocieplenia, płyty gipsowe) jak i
w dziedzinie wyposa ania mieszka (w tym równie sprz t AGD) oraz w zakresie
podejmowania inwestycji developerskich.
111
Handel detaliczny
Handel detaliczny nale y do bardzo szybko rozwijaj cych si sektorów stwarzaj cych
du e mo liwo ci dla polskich przedsi biorców.
Najwi kszymi inwestorami wznosz cymi wielkopowierzchniowe sklepy/supermarkety
s Metro (~85 mln EUR inwestycji), Billa (~70 mln EUR), CBA (~80 - 100 mln EUR),
Praktiker (~50 mln EUR).
W latach 2005-2006 zostan uruchomione w Sofii i okolicach 3 du e galerie handlowe o
ł cznej powierzchni przekraczaj cej 100 tys. m2. Zgodnie z ogłoszonymi przez
inwestorów planami budowy o rodków handlowych, w latach 2006-2008 ich ł czna
powierzchnia przekroczy 80 tys. m2. W 2006 roku na rynek bułgarski maj wej sieci
Kaufland (warto
planowanych obiektów 300 mln EUR) oraz Lidl. Jedn z
najwi kszych inwestycji w rejonach Sofii b dzie budowa galerii handlowej Sofia
Airport Centre o powierzchni około 115 tys. m2, której uruchomienie planowane jest na
2008/2009 rok.
Polscy przedsi biorcy mog skorzysta z szeregu interesuj cych opcji obejmuj cych
zarówno eksport gotowych produktów ( ywno , odzie ) m.in. poprzez wykorzystanie
istniej cych kontaktów handlowych z sieciami w Polsce, jak równie otwieranie
własnych sklepów (w tym markowych).
Wielko
i struktura inwestycji
Otwarcie Bułgarii na inwestycje zagraniczne nast piło wraz ze zmianami politycznymi
na pocz tku lat dziewi dziesi tych. Zainteresowanie inwestorów zagranicznych
Bułgari znacznie wzrosło po rozpocz ciu procesów prywatyzacyjnych w 1993 r., kiedy
to bezpo rednie inwestycje zagraniczne w Bułgarii po raz pierwszy przekroczyły próg
100 mln USD rocznie. Wzrost napływu bezpo rednich inwestycji zagranicznych w
ostatnich latach jest zwi zany w du ej mierze z popraw klimatu inwestycyjnego – w
tym przede wszystkim dostosowywaniem krajowej legislacji do regulacji Unii
Europejskiej, jak równie ze stopniowym wzrostem dochodów społecze stwa
stanowi cych o atrakcyjno ci rynku od strony popytowej. Trendy te s widoczne m.in.
w rosn cym napływie inwestycji typu greenfield.
Ł cznie, od 1992 roku do ko ca 2005 roku, podmioty zagraniczne zainwestowały w
Bułgarii około 12,9 miliarda USD, realizuj c ponad 50 tysi cy ró nych przedsi wzi .
W okresie stycze -luty 2006 do Bułgarii napłyn ły inwestycje zagraniczne o warto ci
około 271 mln EUR.
112
Poni ej przedstawiono napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych do Bułgarii
w latach 1993-2005 z podziałem na dokonane w ramach procesu prywatyzacji i pozostałe
(obejmuj ce m.in. nowe inwestycje typu greenfield, reinwestycje oraz joint-venture).
Rys. 18: Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych do Bułgarii
w latach 1992-2005 (w milionach USD)
2005
2324,2
0,0
2004
1667,3
1216,0
2003
1732,8
364,1
2002
839,7
130,0
2001
793,7
19,2
2000
366,0
1999
226,7
1998
215,6
214,8
1997
635,5
592,1
404,4
421,4
180,0
1996
76,4
136,6
26,0
76,7
134,2
80,4
22,0
34,4
0,0
1995
1994
1993
1992
0
250
prywatyzacja
500
750
1000
1250
1500
1750
pozostałe
2000
2250
2500
ródło: Bułgarska Agencja ds. Inwestycji
Dane te zostały równie przedstawione w formie tabelarycznej w zał czniku nr 7.
Według danych opublikowanych przez Bułgarsk Agencj Inwestycji Zagranicznych, w
2005 roku przedsi biorcy zagraniczni zainwestowali w Bułgarii 2324,2 mln USD.
Kwota ta, pomimo relatywnie du ej warto ci, oznacza spadek prawie o jedn pi t w
porównaniu do roku ubiegłego.
Rosn ca liczba inwestycji zagranicznych typu greenfield wi e si ze stopniowym
finalizowaniem procesów prywatyzacyjnych, stanowi cych w latach 90-tych jeden z
podstawowych czynników inwestycyjnego anga owania si kapitału zagranicznego w
Bułgarii.
113
Do najbardziej atrakcyjnych sektorów nale usługi, w szczególno ci finansowe, handel
i telekomunikacja. W latach 1998-2005 zagraniczni inwestorzy ulokowali w tych
sektorach odpowiednio 2,3; 1,7 i 1,6 mld USD. Zainteresowanie tymi sektorami wynika
z dostosowania infrastruktury finansowej i handlowej do standardów krajów Unii
Europejskiej. W sektorze bankowym szacuje si , i około 85 % aktywów jest
kontrolowane przez inwestorów zagranicznych.
Najwi kszym „beneficjentem” i odbiorc kapitału zagranicznego jest bułgarski
przemysł, w którym ulokowano ponad 30 % warto ci inwestycji ogółem. Inwestycje
zagraniczne generalnie koncentruj si w regionach o du ym znaczeniu gospodarczym
(Sofia, Płowdiw) oraz na atrakcyjnych turystycznie wybrze ach Morza Czarnego.
Stosunkowo niewiele inwestycji, bardzo po danych z punktu widzenia tworzenia PKB
i priorytetów bułgarskiej polityki gospodarczej napłyn ło do przetwórstwa ywno ci i
rolnictwa (ok.310 mln USD). Lista najwi kszych inwestorów zagranicznych w
poszczególnych bran ach znajduje si w zał czniku nr 10.
Struktura bran owa bezpo rednich inwestycji zagranicznych w Bułgarii na koniec
2005 roku przedstawiona jest na poni szym wykresie.
Rys. 19: Struktura bran owa skumulowanych bezpo rednich inwestycji zagranicznych
w okresie 1998-2005 (ogółem = 11,5 mld USD)
7,8%
9,7%
3,5%
5,7%
5,0%
2,6%
2,4%
15,2%
1,8%
1,8%
1,8%
1,6%
15,9%
21,4%
1,2%
1,3%
Działalno finansowa
Telekomunikacja
Nieruchomo ci
Produkty mineralne (cement, szkło,...)
Produkty ywno ciowe
Drewno, papier
Budowa maszyn
Transport
Pozostałe sektory
Handel i usługi
1,5%
Energetyka (elektryczno , gaz, woda)
Produkty naftowe, chemiczne, plastiki, opony, itp.
Budownictwo
Wyroby włókiennicze i ubrania
Hotele i restauracje
Hutnictwo
Elektrotechnika, elektronika, komputery
114
Bardziej szczegółowe dane w uj ciu sektorowym zamieszczone zostały w zał czniku
nr 8.
Analizuj c struktur geograficzn napływu bezpo rednich inwestycji zagranicznych w
latach 1992-2005 nale y zauwa y , e najwi cej zainwestowali w Bułgarii
przedsi biorcy austriaccy (2,5 mld USD), greccy (1,3 mld USD) i niemieccy (1 mld
USD). Tu za nimi pod aj inwestorzy z Włoch (0,8 mld USD) i Holandii (0,8 mld
USD). Na tych pi
pa stw przypada około 49 % wszystkich bezpo rednich
inwestycji zagranicznych w Bułgarii.
Skumulowana warto
inwestycji zrealizowanych w Bułgarii przez polskich
przedsi biorców jest relatywnie niska i wynosi wg danych Bułgarskiej Agencji ds.
Inwestycji „InvestBulgaria” – zaledwie około 6 mln USD. Najwi kszymi polskimi
inwestorami w Bułgarii s obecnie Maspex oraz GTC. W latach dziewi dziesi tych
najwi ksz inwestycj był zakup przez polskich inwestorów udziałów w firmie MK
Oliwia, b d cej producentem oleju słonecznikowego, za około 1,3 mln USD
(nast pnie zostały one sprzedane innym inwestorom). Na koniec 2005 roku w Bułgarii
było zarejestrowanych 31 polskich przedsi biorstw, na czele z wadowickim
Maspexem, który za około 5,2 mln EUR przej ł jednego z wiod cych producentów
soków firm Queens.
W pierwszym kwartale 2006 roku notowany na warszawskiej giełdzie developer GTC
nabył za około 2,4 mln EUR grunty w Sofii celem budowy budynku biurowego z
cz ci handlow .
Z krajów znajduj cych si w okresie transformacji gospodarczej najwi cej w Bułgarii
zainwestowały W gry (561 mln USD), Czechy (420 mln USD) oraz Rosja (215 mln
USD). Na rysunku nr 20 przedstawiono struktur bezpo rednich inwestycji
zagranicznych w Bułgarii.
Do głównych barier w realizacji inwestycji w Bułgarii inwestorzy zaliczaj
stosunkowo du biurokracj , korupcj oraz nieprzejrzyste regulacje prawne.
115
Rys. 20: Struktura geograficzna skumulowanych bezpo rednich inwestycji
zagranicznych w Bułgarii na koniec 2005 roku (ogółem 12,9 mld USD)
4,6%
4,4%
4,3%
4,3%
4,3%
6,1%
6,2%
4,2% 3,2%
1,8%
1,7%
1,3%
7,7%
16,7%
9,7%
19,5%
Austria
Holandia
W. Brytania
Francja
Grecja
St. Zjednoczone
Cypr
Rosja
Niemcy
Szwajcaria
Belgia i Luksem.
Hiszpania
Włochy
W gry
Czechy
pozostałe kraje
Bardziej szczegółowe dane, obejmuj ce 26 krajów i ich inwestycje w uj ciu rocznym w
okresie 1992-2005 przedstawione zostały w zał czniku nr 9, za list najwi kszych
inwestorów zawiera zał cznik nr 10.
VIII.
117
HANDEL ZAGRANICZNY
Ramy prawne
Bułgaria jest członkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO) od 1 grudnia 1996
roku. Prawne uwarunkowania obrotów handlowych Bułgarii z zagranic opieraj si
w głównej mierze na podpisanych przez Bułgari dwustronnych i wielostronnych
umowach mi dzynarodowych.
Unia Europejska
Handel z Uni Europejsk regulowany jest Umow o Stowarzyszeniu z 1993 roku,
która weszła w ycie 1 lutego 1995 roku. Umowa ta obejmuje stopniow redukcj
stawek celnych w handlu z krajami UE, stosuj c korzystn dla Bułgarii zasad
asymetrii. Na jej mocy, od 1 stycznia 1998 roku eksport bułgarskich towarów
przemysłowych do Unii Europejskiej jest wolny od cła. Z kolei import towarów
przemysłowych z UE po okresie stopniowej liberalizacji został w pełni zwolniony z
cła od 1 stycznia 2002 roku. Handel artykułami rolnymi pomi dzy Bułgari a Uni
Europejsk w cz ci oparty jest na zasadach kontyngentowych.
Zgodnie z podpisanym przez przedstawicieli Bułgarii w dniu 25 kwietnia 2005 roku
Traktatem o Przyst pieniu do Unii Europejskiej, do dnia uzyskania członkostwa w Unii
Europejskiej Bułgaria wyst pi z wszelkich dotychczasowych preferencyjnych
porozumie handlowych. Poczynaj c od momentu przyst pienia do Unii Europejskiej
przewidzianego na dzie 1 stycznia 2007 roku, ramy prawne reguluj ce handel
zagraniczny b d zgodne z zagraniczn polityk handlow Unii Europejskiej.
EFTA
W roku 1993 Bułgaria podpisała Umow o Wolnym Handlu z krajami Europejskiego
Zrzeszenia Wolnego Handlu (EFTA), do którego nale Szwajcaria, Lichtenstein,
Norwegia i Islandia. Na mocy tej umowy od 1 stycznia 1998 roku eksport bułgarskich
towarów przemysłowych do krajów EFTA jest wolny od cła. Podobnie jak w
przypadku umowy z UE, po okresie stopniowej liberalizacji import towarów
przemysłowych z EFTA został w pełni zwolniony z cła od 1 stycznia 2002 roku,
natomiast handel artykułami rolnymi opiera si na zasadach kontyngentowych.
CEFTA
17 lipca 1998 roku Bułgaria podpisała umow o przyst pieniu do rodkowoeuropejskiej Strefy Wolnego Handlu (CEFTA), do której nale Polska, Czechy,
Słowacja, W gry, Słowenia i Rumunia. Wej cie umowy w ycie 1 stycznia 1999 roku
118
Handel zagraniczny
spowodowało zniesienie ceł na ponad 80 % towarów przemysłowych wyst puj cych
w obrocie pomi dzy Bułgari a krajami CEFTA. Zwolnienie z cła pozostałych
towarów przemysłowych nast piło 1 stycznia 2002 roku.
Handel artykułami rolnymi opiera si na ich podziale na trzy grupy: towary o zerowej
stawce celnej, towary o obni onej stawce celnej oraz towary, na które kraje CEFTA
przyznaj sobie nawzajem udogodnienia.
Turcja
11 lipca 1998 roku Bułgaria i Turcja podpisały umow o utworzeniu strefy wolnego
handlu pomi dzy obydwoma krajami. Na mocy umowy, która weszła w ycie 1
stycznia 1999 roku około 90 % bułgarskiego eksportu do Turcji zostało zwolnione z
cła, a od 1 stycznia 2002 roku wszystkie bariery celne na handel artykułami
przemysłowymi pomi dzy tymi krajami zostały zniesione. Handel artykułami rolnymi
odbywa si na podstawie przyznawanych sobie nawzajem udogodnie .
Macedonia
Umowa o utworzeniu strefy wolnego handlu pomi dzy Bułgari a Macedoni została
podpisana 13 pa dziernika 1999 roku i weszła w ycie 1 stycznia 2000 roku.
Przewiduje ona całkowite zniesienie ceł na towary przemysłowe od 1 stycznia 2005
roku. Od 1 stycznia 2002 roku około 90 % obrotu artykułami przemysłowymi jest
realizowana według zerowych stawek celnych. Zgodnie z porozumieniem, handel
artykułami rolnymi odbywa si na zasadach kontyngentowych.
Izrael
8 czerwca 2001 roku Bułgaria podpisała porozumienie o wolnym handlu z Izraelem.
Przewiduje ono utworzenie do 1 stycznia 2004 roku strefy wolnego handlu pomi dzy
tymi krajami. Z wej ciem w ycie od 1 stycznia 2002 roku strona izraelska dokonała
liberalizacji 95,6 % importu towarów przemysłowych z Bułgarii, za strona bułgarska
dokonała liberalizacji 85,9 % importu towarów przemysłowych pochodzenia
izraelskiego. Udogodnienia w handlu artykułami rolnymi oraz przetworzonymi
produktami rolnymi obejmuj kontyngenty celne, w ramach których stosowane s
obni one lub zerowe stawki celne.
Dodatkowo w latach 2003-2005 zostały podpisane umowy o utworzeniu strefy
wolnego handlu z Albani , z Serbi i Czarnogór , z Mołdow , z Bo ni i
Hercegowin
119
Memorandum o Liberalizacji i Wspieraniu Handlu
W czerwcu 2001 roku siedem krajów bałka skich (Albania, Bo nia i Hercegowina,
Bułgaria, Chorwacja, Macedonia, Rumunia i Jugosławia) podpisało Memorandum o
Liberalizacji i Wspieraniu Handlu. Dokument ten przewidywał podpisanie
dwustronnych porozumie gospodarczych pomi dzy wszystkimi siedmioma krajami
do ko ca 2002 roku. Wszystkie te porozumienia miały zosta oparte na zasadach
wiatowej Organizacji Handlu (WTO), z uwzgl dnieniem przyj tych przez
poszczególne kraje zobowi za w stosunku do Unii Europejskiej. Dzi ki tej
inicjatywie kraje Europy Południowo-wschodniej stworzyły sie dwustronnych
porozumie o wolnym handlu obejmuj c około 55 milionów konsumentów. Mo na
oczekiwa , e taka liberalizacja rynku zainteresuje inwestorów zagranicznych i przy
zachowaniu stabilno ci politycznej i gospodarczej zwi kszy napływ bezpo rednich
inwestycji zagranicznych do pa stw regionu.
Licencjonowanie handlu zagranicznego
W wyniku liberalnej polityki handlowej zgodnej ze standardami WTO tylko niewiele
grup towarowych wyst puj cych w obrocie handlowym z zagranic podlega kontroli
administracyjnej. Generalnie kontrola ta ma charakter rejestracji lub wydawania
zezwole .
Rejestracja (licencjonowanie automatyczne) oznacza rejestracj transakcji eksportu
i importu towarów prowadzon dla celów statystycznych.
Nieliczne towary podlegaj ce obowi zkowi rejestracji obejmuj :
Niektóre rodzaje drewna – w przypadku eksportu; rejestracj
Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa.
zajmuje si
Zezwolenie (licencjonowanie nieautomatyczne) jest licencj na dokonywanie
transakcji towarowych. Wymóg ten wynika z przestrzegania przez Bułgari zawartych
porozumie mi dzynarodowych, jak równie z prawodawstwa krajowego.
1.
Zezwolenie jest wymagane m.in. w przypadku wprowadzania na obszar celny
Bułgarii b d eksportu i reeksportu:
- Materiałów nuklearnych, substancji radioaktywnych oraz innych ródeł
promieniowania radioaktywnego, zgodnie z postanowieniami Ustawy o
pokojowym wykorzystaniu energii atomowej. Za wydanie zezwolenia
odpowiada agencja ds. regulacji energetyki j drowej
- Prochu dymnego, materiałów wybuchowych i pirotechnicznych oraz
wykonanych z nich wyrobów o przeznaczeniu cywilnym i trójnitrotoluenu
120
2.
3.
4.
5.
Handel zagraniczny
(trotyl). Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo Gospodarki i
Energetyki.
- Broni my liwskiej i sportowej, pistoletów i rewolwerów gazowych i
sygnalizacyjnych oraz amunicji do nich – mo liwych do wykorzystania
zarówno dla potrzeb cywilnych jak i militarnych. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Ministerstwo Gospodarki i Energetyki.
Wprowadzania na obszar celny Bułgarii:
- Celowników, celowników laserowych i miotaczy gazu. Za wydanie zezwolenia
odpowiada Ministerstwo Gospodarki i Energetyki.
- Ro lin i zwierz t obcych dla flory i fauny Republiki Bułgarii, przeznaczonych
do rozmna ania i hodowli. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo
rodowiska Naturalnego i Wód.
- Produkcji poligraficznej do poda y publicznej, która mo e by
wykorzystywana jako papier warto ciowy. Za wydanie zezwolenia odpowiada
Ministerstwo Finansów.
- rodków ochrony ro lin. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo
Rolnictwa i Le nictwa.
- Zagro onych rodzajów dzikiej flory i fauny, obj tych Konwencj
Waszyngto sk o mi dzynarodowym handlu zagro onymi rodzajami dzikiej
flory i fauny. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo rodowiska
Naturalnego i Wód.
Importu:
- Leków medycznych. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo
Ochrony Zdrowia.
- Preparatów weterynaryjnych. Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo
Rolnictwa i Le nictwa.
Eksportu i reeksportu:
- Ro lin nieuprawnych i ich cz ci (za wyj tkiem tych z listy ustanowionej
rozporz dzeniem Ministra rodowiska Naturalnego i Wód). Za wydanie
zezwolenia odpowiada Ministerstwo rodowiska Naturalnego i Wód.
- Dzikich zwierz t (za wyj tkiem tych, które s przedmiotem Ustawy
o polowaniach i ochronie dzikich zwierz t), mał y, limaków morskich
i l dowych, ab, ł cznie z hodowanymi w fermach; dziko rosn cych grzybów.
Za wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo rodowiska Naturalnego i
Wód.
- Dzieł sztuki i przedmiotów o warto ci historycznej, archeologicznej,
numizmatycznej, egzemplarzy muzealnych i o warto ci przyrodniczej. Za
wydanie zezwolenia odpowiada Ministerstwo Kultury.
Eksportu:
- ywej dziczyzny i jej materiału genetycznego, trofeów my liwskich, rogów
i innych produktów dzikich zwierz t, z wył czeniem zdobytych przez
121
my liwych w ramach zorganizowanej turystyki my liwskiej. Za wydanie
zezwolenia odpowiada Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa.
- Farmaceutyków zwi zanych z ochron zdrowia ludzkiego. Za wydanie
zezwolenia odpowiada Ministerstwo Zdrowia.
Zabroniony jest równie eksport drewna uzyskanego na skutek po arów z pozycji
440320110, 440391100, 440320190, 440391900, 440320310, 440329100, 440320390,
440399100, 440320910, 440399510, 440320990, 440499950 i 440110000 taryfy celnej.
W celu dokonania rejestracji lub otrzymania zezwolenia firma musi przedło y
odpowiedniemu ministerstwu wypełniony formularz certyfikatu wraz z wypisem z
rejestru s dowego, za wiadczeniem o rejestracji w urz dzie podatkowym, numerem
rejestracyjnym z rejestru BULSTAT (Krajowy Instytut Statystyczny) oraz innymi
wła ciwymi dokumentami potwierdzaj cymi dane zawarte w wypełnionym formularzu
certyfikatu. Mog to by na przykład kontrakt, faktura pro-forma, zamówienie,
certyfikat jako ci, wiadectwo weterynaryjne czy wiadectwo pochodzenia. W
niektórych przypadkach wymagane jest przedło enie dodatkowych dokumentów. Na
przykład, w przypadku importu matryc do tłoczenia płyt kompaktowych, wymagane jest
przedstawienie odpowiedniego wiadectwa nabycia praw autorskich. Wymagane mog
by równie licencje na handel i produkcj (je li s konieczne).
Wprowadzanie na obszar celny Bułgarii, tranzyt bezpo redni, eksport oraz reeksport
wyrobów o przeznaczeniu militarnym i specjalnym, jak równie towarów
i technologii o podwójnym zastosowaniu (cywilnym i wojskowym) podlega odr bnej
reglamentacji (Bułgaria jest stron układu z Waassenar).
Zabroniony jest import substancji niszcz cych warstw ozonow , odpadów i innych
materiałów niebezpiecznych dla rodowiska.
Import artykułów rolnych
Import artykułów rolnych jest w Bułgarii w pełni zliberalizowany i nie podlega
systemowi automatycznego licencjonowania importu, jaki obowi zuje w stosunku do
niektórych innych towarów. Ta generalna zasada nie dotyczy trzech grup towarowych,
w odniesieniu do których przy imporcie obowi zuje system nieautomatycznego
licencjonowania, polegaj cy na wydawaniu zezwole . Zezwolenia te wymagane s dla:
1. Produktów ochrony ro lin:
Wymagana jest licencja na import, sprzeda , pakowanie i usługi w tym zakresie.
Koszt uzyskania licencji wynosi od 278,50 BGN do 425,80 BGN i uzale niony
jest od liczby rodzajów wykonywanej działalno ci.
122
Handel zagraniczny
2. Zwierz t, produktów pochodzenia zwierz cego, pasz i preparatów weterynaryjnomedycznych:
Wymagane jest zezwolenie Pa stwowego Urz du Weterynaryjno-Medycznego
na import zwierz t, surowców i produktów pochodzenia zwierz cego, dodatków,
pasz i dodatków do pasz, preparatów weterynaryjno-medycznych. Zezwolenie
wydawane jest na jeden rok kalendarzowy.
3. Dziczyzny ywej i materiału genetycznego:
Zezwolenia wa ne 3 miesi ce wydaje naczelnik Pa stwowego Zarz du Lasów,
po uzgodnieniu z ministrem ochrony rodowiska i wód.
Odpowiednie zezwolenia wydawane s przez Ministerstwo Rolnictwa i Lasów.
W styczniu 2003 roku weszło w ycie wydane przez Ministerstwo Rolnictwa i
Le nictwa Zarz dzenie Nr 1 z 10.01.2003 (opublikowane w Dyr awen Westnik
nr 6/21.01.2003), dotycz ce norm zdrowotnych zwierz t przy imporcie bydła, owiec,
kóz i wi oraz wymogów sanitarno-weterynaryjnych przy imporcie produktów
pochodzenia zwierz cego do konsumpcji przez ludno .
Minister rolnictwa i le nictwa co roku wydaje zarz dzenie, w którym s opisane
warunki i zasady dotycz ce rejestracji i zezwole na transakcje w handlu
zagranicznym, b d ce w kompetencjach Ministerstwa Rolnictwa i Le nictwa.
Wolumen kontyngentów oraz okresy realizacji odnosz ce si do importu do Bułgarii
wyrobów mi snych (mi so surowe, kiełbasy, podroby, konserwy, itp.) na 2006 rok
został okre lony w Decyzji Rady Ministrów Nr 556 z 17 czerwca 2005 r. (opubl. w
Gazecie Pa stwowej Nr 52 z 24.06.2005), dotycz cej podziału kontyngentów na
import do Bułgarii produktów rolniczych, pochodz cych ze Wspólnoty Europejskiej
wg okresów realizacji.
Ustawa o etykietowaniu artykułów tekstylnych
Na mocy Rozporz dzenia Rady Ministrów nr 308 z 27 grudnia 2001 roku przyj ta
została Ustawa o etykietowaniu i nazewnictwie produktów tekstylnych, opublikowana
w bułgarskiej Gazecie Pa stwowej nr 2 z 8 stycznia 2002 roku. Ustawa w cało ci
weszła w ycie 1 stycznia 2003 roku.
Dokument ten okre la wymogi dotycz ce etykietowania produktów tekstylnych i
dotyczy wszystkich rodzajów wyrobów tekstylnych o zawarto ci włókien tekstylnych
nie mniejszej ni 80 % masy ogólnej, jak równie innych produktów zawieraj cych
nie mniej ni 80 % komponentów tekstylnych, takich jak materiały obiciowe,
wielowarstwowe pokrycia, materace, podszewki ocieplaj ce do produkcji obuwia,
r kawic itp.
123
Ustawa definiuje równie wymogi odno nie nazewnictwa artykułów tekstylnych.
Zał cznik nr 1 do ustawy zawiera nazwy i okre lenia włókien tekstylnych. Nazwy te
musz by podawane w sposób jasny, zrozumiały i jednolity w materiałach
reklamowych, katalogach i dokumentacji handlowej oraz dotycz cej opakowa ,
etykietowania i markowania. Ponadto okre lone zostały metody dokonywania analiz
ilo ciowych dwu- i trzyrodzajowych mieszanek włókien.
Obowi zek etykietowania spoczywa na osobach fizycznych i prawnych, wprowadzaj cych produkty tekstylne na rynek bułgarski do celów produkcyjnych i handlowych.
Etykiety na produkty tekstylne musz :
by sporz dzone w j zyku bułgarskim lub bułgarskim i innym,
okre la procentowo skład rodzajów włókien,
by wyra ne i szczegółowe, niepozwalaj ce na wprowadzenie w bł d kupuj cego.
Stosowanie skrótów w umowach i fakturach sprzeda y jest zakazane. Zał cznik nr 3
do Ustawy zawiera spis produktów tekstylnych, wobec których etykietowanie i
markowanie nie jest obowi zkowe.
Prawo celne i taryfa celna
1 stycznia 1999 roku Bułgaria wprowadziła w ycie nowe prawo celne oparte na
przepisach Unii Europejskiej. Wprowadzenie na obszar celny, import, przywóz
czasowy, składowanie czasowe, tranzyt, eksport, wywóz czasowy, przerób
uszlachetniaj cy czynny i bierny, przetwarzanie pod kontrol celn , zawieszenie
płatno ci itp. regulowane s w taki sam sposób, jak w krajach Unii Europejskiej.
Regulacje w zakresie polityki celnej s ju w du ej mierze zharmonizowane z
wymogami Unii Europejskiej.
Obowi zuj ca w Bułgarii Taryfa Celna weszła w ycie 1 stycznia 2006 roku. Obecnie
rednia stawka celna na towary sprowadzane z krajów, którym Bułgaria przyznała
Klauzul Najwi kszego Uprzywilejowania (KNU) wynosi 11,49 % (w tym na towary
przemysłowe 8,59 %). Wiele grup towarów przemysłowych korzysta z zerowej stawki
celnej, mi dzy innymi surowce i leki. Dodatkowo wraz z uzyskaniem członkostwa w
Unii Europejskiej znacznemu obni eniu ulegn aktualnie stosowane stawki celne
wobec krajów spoza Unii Europejskiej oraz stref wolnego handlu, których Bułgaria
jest członkiem.
124
Handel zagraniczny
Taryfa celna przewiduje nast puj ce podstawowe rodzaje stawek:
Konwencyjna, stosowana wobec towarów pochodz cych z krajów, którym
Bułgaria przyznała KNU (kraje członkowskie wiatowej Organizacji Handlu i
inne),
Obni ona, stosowana wobec towarów pochodz cych z krajów UE, EFTA,
CEFTA, Turcji, Macedonii, Izraela, Albanii, Serbii i Czarnogóry, Mołdowy,
Bo ni i Hercegowiny. Od 2005 roku wobec towarów przemysłowych
sprowadzanych z krajów UE, EFTA, CEFTA, Turcji, Macedonii i Izraela
obowi zuje 0 % stawka celna;
Preferencyjna, stosowana w ramach Generalnego Systemu Preferencji wobec
towarów wymienionych w osobnym aneksie, pochodz cych z krajów
rozwijaj cych si (70 % stawek konwencyjnych) i z krajów najmniej
rozwini tych (zawieszenie cła).
Odprawa celna towarów wymaga przedstawienia deklaracji celnej, podobnej do
obowi zuj cej w Polsce deklaracji SAD, wraz z towarzysz cymi dokumentami
handlowymi, takimi jak faktura, wiadectwo pochodzenia, dokumenty transportowe,
etc.
Wolne obszary celne
Wolne obszary celne utworzone zostały w Bułgarii w 1987 roku na mocy
Rozporz dzenia nr 2242 o wolnych obszarach celnych.
Obecnie w Bułgarii znajduje si sze wolnych obszarów celnych. Wszystkie z nich
zostały zało one i wyposa one w teren i infrastruktur przez administracj
pa stwow . Ka dy z obszarów zarz dzany jest przez stworzon specjalnie w tym celu
spółk akcyjn b d przez przedsi biorstwo nale ce do pa stwa.
Wolne obszary celne poło one s przy strategicznych korytarzach transportowych,
prowadz cych na główne rynki mi dzynarodowe: Unii Europejskiej, Europy
rodkowej i byłych republik radzieckich, Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Dwa
z nich znajduj si nad Dunajem, w portach Widin i Ruse. Taka lokalizacja zapewnia
łatwy dost p towarów na rynki Europy Zachodniej i rodkowej poprzez szlak wodny
Ren - Men - Dunaj, jak równie na rynki byłych republik radzieckich przez lini RoRo pomi dzy portem Ruse a portem Reni na Ukrainie.
Dwa kolejne obszary wolnocłowe poło one s na skrzy owaniach głównych
europejskich autostrad, ł cz cych Europ Zachodni i Północn z Grecj i Bliskim
Wschodem. Pierwszy z nich znajduje si w Dragoman, w pobli u granicy z Serbi ,
za drugi w Swilengrad, w pobli u granicy z Turcj .
125
Kolejny wolny obszar celny znajduje si w Płowdiw, poło onym w centrum kraju
drugim co do wielko ci mie cie Bułgarii. Obszar ten charakteryzuje si bardzo dobrze
rozwini t infrastruktur i obejmuje tereny Mi dzynarodowych Targów Płowdiw oraz
tereny przemysłowe. Ponadto miasto posiada lotnisko mi dzynarodowe, oferuj ce
poł czenia z krajami Europy, Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej.
Wolny obszar celny Burgas usytuowany jest przy najwi kszym bułgarskim porcie na
Morzu Czarnym, co pozwala na łatwy dost p towarów do wszystkich pa stw
poło onych nad Morzem Czarnym i Morzem Egejskim. Obszar obejmuje terminal
cargo w mi dzynarodowym porcie Burgas.
Wolne obszary celne w Bułgarii regulowane s szczegółowo przez prawo celne, które
weszło w ycie 1 stycznia 1999 roku. Przewiduje ono i reguluje ró nego rodzaju
działalno produkcyjn i handlow , jaka mo e mie miejsce na ich terenie. Towary
zagraniczne mog si znajdowa na terenie wolnych obszarów celnych na zasadach
procedury celnej:
importu,
importu czasowego,
przerobu uszlachetniaj cego czynnego,
przetwarzania pod kontrol celn ,
jak równie bez specjalnego zezwolenia, w celu składowania, poprawy wizerunku
handlowego i jako ci oraz przetwarzania w celu realizacji dostawy lub sprzeda y.
Towary krajowe znajduj ce si na terenie wolnych obszarów celnych mog by tam
jedynie składowane. Na ich składowanie konieczne jest zezwolenie administracji
celnej. W przypadku eksportu tych towarów mo liwe jest równie poddanie ich
innego rodzaju działaniom.
Wolne obszary celne w Bułgarii zapewniaj :
posługiwanie si walutami wymienialnymi,
wolny od wszelkich ogranicze transfer wpływów zagranic ,
struktury organizacyjne, odci aj ce inwestora od potrzeby kontaktów
bezpo rednich z władzami lokalnymi,
wygodne i dobrze rozwini te poł czenia kolejowe,
niskie koszty produkcji i siły roboczej,
dost p do dobrze wyszkolonej i wysoko wykwalifikowanej siły roboczej.
Lista adresowa wolnych obszarów celnych znajduje si w zał czniku nr 16.
126
Wielko
Handel zagraniczny
i struktura handlu zagranicznego Bułgarii (wymiana towarowa)
Rok 2005 był kolejnym rokiem wzrostu obrotów handlu zagranicznego Bułgarii, które
osi gn ły warto 28,9 miliarda USD (wobec 23,3 miliarda USD w 2004 roku). Eksport
wyniósł 11,7 miliarda USD, co oznacza wzrost o 19,2 % w porównaniu z poprzednim
rokiem, za import osi gn ł warto 17,1 miliarda USD, czyli był o 27,0 % wy szy ni
w roku 2004. Wy sza dynamika importu od eksportu powoduje utrzymywanie si w
dalszym ci gu deficytu w handlu zagranicznym.
W okresie stycze -luty 2005 utrzymywał si trend wzrostowy obrotów handlu
zagranicznego, w porównaniu do tego samego okresu 2005 roku zwi kszyły si one o
ponad 10 %. Poni sza tabela przedstawia towarowe obroty handlowe Bułgarii z
zagranic .
Tab. 15: Handel zagraniczny Bułgarii w latach 1997-2005
(wymiana towarowa, w milionach USD)
Obroty
- Eksport FOB
- Import CIF
Saldo
1997
9872
4940
4932
8
1998
9150
4193
4957
-764
1999
9521
4006
5515
-1509
2000
10825
4825
6000
-1176
2001
11806
5113
6693
-1581
2002
12367
5354
7013
-1659
2003
16739
7081
9657
-2576
2004
23339
9848
13491
-3643
2005
28878
11740
17139
-5399
W ostatnich latach najwa niejsz pod wzgl dem warto ci grup towarow w bułgarskim
imporcie były surowce i półprodukty na które przypadało 51 - 56 % importu, podczas
gdy udział dóbr inwestycyjnych oscylował wokół 30 %, a towarów konsumpcyjnych
12 - 16 %. Struktura ta wynika w du ej mierze z niskiej poda y krajowych bogactw
naturalnych.
Podstawowe grupy towarowe bułgarskiego importu to: ropa naftowa, gaz ziemny,
samochody osobowe produkty ropy naftowej, w giel kamienny, rudy miedzi
i koncentraty, maszyny i urz dzenia, wyroby tekstylne, lekarstwa i elektronika. Pierwsze
pi grup towarowych obejmuje ponad 30 % importu ogółem. W efekcie, wahania
warto ci bułgarskiego importu w du ym stopniu zale od zmian w poziomie cen
surowców (np. cen ropy naftowej i gazu uzale nionych od sytuacji na rynku
mi dzynarodowym).
W 2005 roku najwi kszy wzrost importu wyst pił w nast puj cych grupach
towarowych: surowce (oprócz paliw) 52 %, pojazdy 45 %, maszyny i urz dzenia 33 %,
ruda elaza 31 %, artykuły ywno ciowe 26 %. Wysoka dynamika importu dóbr
zaopatrzeniowych wi e si m.in. z dynamicznym napływem inwestycji zagranicznych.
127
Rys. 21: Struktura towarowa importu Bułgarii w roku 2005
Dobra inwestycyjne
27,6%
Surowce i
półprodukty
36,0%
Paliwa kopalniane,
oleje i elektryczno
20,2%
Pozostałe
0,9%
Towary
konsumpcyjne
15,4%
Podstawowe grupy towarowe eksportowane przez Bułgari
to: produkty
ropopochodne, nierafinowana mied , wyroby gor co walcowane, energia elektryczna
i wyroby włókiennicze, czyli generalnie wyroby o niskim stopniu przetworzenia.
W 2005 roku najwi ksz dynamik eksportu charakteryzowały si nast puj ce grupy
towarowe: pojazdy (ponad 200 %), nawozy i rodki ochrony ro lin (54 %), produkty
ropopochodne (56 %), półprodukty dla przemysłu spo ywczego (47 %).
Rys. 22: Struktura towarowa eksportu Bułgarii w roku 2005
Dobra inwestycyjne
15,3%
Surowce
42,9%
Paliwa kopalniane,
oleje i elektryczno
12,9%
Towary
konsumpcyjne
28,9%
Szczegółowe dane dotycz ce struktury towarowej handlu zagranicznego Bułgarii
w roku 2003 znajduj si w zał cznikach nr 2 (import) i nr 4 (eksport).
128
Handel zagraniczny
Główne kierunki eksportowe to niezmiennie ju od lat Włochy, Grecja, Niemcy i
Turcja, na które przypada prawie 42 % eksportu ogółem. W 2005 roku kraje Unii
Europejskiej (UE-25) były odbiorc niemal 57 % bułgarskich towarów, z tego na
nowe kraje członkowskie UE przypadło około 5 % bułgarskiego eksportu. Udział
Polski w bułgarskim eksporcie jest pomimo wzrostu nadal niski. W 2005 roku
wyniósł on 1,1 %. Warto eksportu do Polski wzrosła w okresie 2004-2005 o 28,6 %.
Rys. 23: Struktura geograficzna eksportu Bułgarii w roku 2005
10,5%
3,8%
56,5%
3,0%
26,2%
Kraje UE-25
Turcja
Rumunia
Serbia i Czarna Góra
Pozostałe kraje
W imporcie, podobnie jak w przypadku eksportu, od wielu lat główne kierunki nie
ulegaj zmianie. S to: Rosja, Niemcy, Włochy, Grecja, Turcja i Francja, na które
ł cznie przypadło 54 % bułgarskiego importu w roku 2005. Szczególne znaczenie ma
import z Rosji, stanowi cy niemal 16 % importu ogółem (głównie surowce – w tym
m.in. gaz i ropa naftowa). Około połowa towarów sprowadzanych do Bułgarii
pochodzi z Unii Europejskiej. Udział nowych krajów członkowskich UE w
bułgarskim imporcie wyniósł w 2005 roku 6 %. Udział Polski w imporcie jest
nieznacznie wy szy ni w eksporcie. W 2005 roku wyniósł on 1,6 % przy silnym
trendzie wzrostowym warto ci importu (w okresie 2004-2005 wzrost o około 40 % ze
173 do 239 mln USD).
129
Rys. 24: Struktura geograficzna importu Bułgarii w roku 2005
15,6%
6,0%
3,8%
21,3%
49,6%
Kraje UE-25
3,7%
Rosja
Turcja
Ukraina
Rumunia
Pozostałe kraje
Szczegółowe dane dotycz ce struktury geograficznej handlu zagranicznego Bułgarii
w roku 2005 znajduj si w zał cznikach nr 3 (import) i nr 5 (eksport).
IX.
131
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK
Podstawy prawne
Do 30 kwietnia 2004 roku zasady współpracy gospodarczej i wymiany handlowej
mi dzy Polsk i Bułgari regulowała Umowa mi dzyrz dowa o współpracy
gospodarczej z 29 kwietnia 1991 roku oraz Umowa o przyst pieniu Bułgarii do
CEFTA podpisana 17 lipca 1998 roku. W zwi zku z wej ciem Polski do UE obie
umowy zostały wypowiedziane.
Od 1 maja 2004 roku wzajemna polsko-bułgarska współpraca gospodarcza i handel
jest realizowana w oparciu o Umow stowarzyszeniow Bułgaria - Unia Europejska,
która weszła w ycie 1 lutego 1995 roku.
Nie straciły wa no ci bilateralne umowy mi dzy Polsk i Bułgari , których nie
obejmuj kompetencje Unii, w tym: Umowa w sprawie wzajemnego popierania i
ochrony inwestycji, podpisana 11 kwietnia 1994 roku, Umowa w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i maj tku, podpisana
11 kwietnia 1994 roku oraz Umowa o współpracy w dziedzinie turystyki z 10 stycznia
1969 roku.
W pierwszym półroczu 2004 roku Bułgaria zamkn ła ostatnie rozdziały negocjacyjne
i tym samym zako czyła negocjacje akcesyjne z Uni Europejsk . Podpisała tak e
wraz z Rumuni Traktat Akcesyjny w dniu 25 kwietnia 2005 roku. Zgodnie z
przewidywaniami Bułgaria stanie si najpewniej pełnoprawnym członkiem Unii
Europejskiej z dniem 1 stycznia 2007 roku.
Bułgaria prowadzi aktywn działalno dyplomatyczn na rzecz ratyfikowania przez
pa stwa unijne traktatu integracyjnego. Dokument ten został ju zatwierdzony przez
14 parlamentów europejskich w tym m.in. przez Wielk Brytani , Holandi , Włochy,
Hiszpani , Grecj z tzw. grupy starych członków UE oraz Czechy, Słowacj , W gry,
Słoweni , Estoni , Malt , Cypr i Łotw – kraje okre lane mianem tzw. nowych
członków UE. Polski Sejm ratyfikował Traktat 10 marca 2006 roku. W kwietniu 2006
roku z oficjaln wizyt przebywał w Bułgarii premier RP Kazimierz Marcinkiewicz.
Ponadto w dalszym ci gu obowi zuje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania
(Umowa mi dzy Rzeczypospolit Polsk a Republik Bułgarii w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i maj tku z dnia 11 kwietnia
1994 roku) oraz umowa o ochronie inwestycji zagranicznych (Umowa mi dzy Rz dem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rz dem Republiki Bułgarii w sprawie wzajemnego popierania
i ochrony inwestycji, podpisana podobnie jak poprzednia równie w dniu 11 kwietnia
1994 roku).
132
Współpraca gospodarcza z Polsk
Wymiana handlowa
Według wst pnych danych Głównego Urz du Statystycznego, w 2005 roku warto
wzajemnych obrotów handlowych mi dzy Polsk a Bułgari kształtowała si na
poziomie 423,6 mln USD, co oznacza wzrost w stosunku do 2004 roku o 37 %. Polski
eksport w tym okresie wyniósł 256 mln USD i był wy szy o 44,1 % import za
osi gn ł poziom 167,6 mln USD charakteryzuj c si wzrostem o ok. 28 %. Saldo
wzajemnych obrotów było korzystne dla Polski i wyniosło 88,4 mln USD.
W 2004 roku wzajemne obroty wynosiły 308,8 mln USD (wzrost o ok. 45 % w
porównaniu do 2003 r.), w tym polski eksport do Bułgarii – 177,6 mln USD (wzrost o
ok. 44 %), a import z Bułgarii – 131,2 mln USD (wzrost o 46 %). Główne pozycje w
eksporcie obj ły: druty, kable i przewody elektryczne, sprz t AGD i RTV, meble,
papier i wyroby papiernicze, mi so, tworzywa sztuczne i wyroby z nich, artykuły
spo ywcze i farmaceutyki. W imporcie wyst powało wino, sprz t AGD, RTV i
akcesoria, ło yska, wózki akumulatorowe i spalinowe, preparaty do karmienia
zwierz t, tyto , materiały fotograficzne oraz farmaceutyki.
Tab. 16: Polsko-bułgarskie obroty towarowe (w mln USD)
2000
Obroty ogółem
Eksport
Import
Saldo
116,3
80,5
35,4
45,5
2001
149,6
89,7
59,9
29,8
2002
144,7
82,9
61,8
21,2
2003
213,2
123,9
89,3
34,6
2004
308,8
177,6
131,2
46,4
2005/2004
2005
(%)
(dane wst pne)
423,6
137,2
256,0
144,1
167,6
127,7
88,4
*
ródło: CIHZ
W 2005 roku, wg danych Bułgarskiego Ministerstwa Gospodarki i Energetyki do
najwi kszych polskich pozycji eksportowych zaliczały si meble i wyroby
wyposa enia wn trz (14 %), tworzywa sztuczne (10 %), farmaceutyki i kosmetyki
(9 %), artykuły spo ywcze (9 %).
133
Rys. 25: Struktura towarowa polskiego eksportu do Bułgarii w roku 2005
7,0%
6,7%
8,4%
4,5%
4,2%
9,1%
16,6%
9,3%
13,9%
10,0%
Meble, wyposa enie wn trz
Leki, kosmetyki
Drewno, papier, karton
Inne towary inwestycyjne
10,3%
Inne surowce
Art.spozywcze
Maszyny, urzadzenia
Inne
Tworzywa sztuczne, kauczuk
Wyroby stalowe
Inne towary konsumpcyjne
ródło: Bułgarskie Ministerstwo Gospodarki i Energetyki
W ród produktów spo ywczych, zdecydowanie najwi kszy udział w polskim imporcie z
Bułgarii ma od lat wino (wraz z innymi napojami ok. 17 %), za którym pod aj , wyroby
włókiennicze (10 %), meble i wyroby wyposa enia wn trz (9 %) oraz cz ci
zamienne (6 %).
Rys. 26: Struktura towarowa importu z Bułgarii do Polski w roku 2005
6,4%
5,4%
8,5%
5,2%
4,8%
4,0%
9,6%
13,5%
11,0%
17,1%
14,5%
Napoje
Tekstylia
Maszyny i urz dzenia
Drewno, papier, karton
Inne surowce
Meble
eliwo, elazo, stal
Inne
Art.spo ywcze
Cz ci zamienne
Tworzywa sztuczne, kauczuk
ródło: Bułgarskie Ministerstwo Gospodarki i Energetyki
134
Prowadzona przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy w Sofii (WEH) systematyczna analiza
sytuacji w poszczególnych gał ziach gospodarki Bułgarii wskazuje jednoznacznie na stały
wzrost zapotrzebowania na wysokiej jako ci dobra konsumpcyjne oraz inwestycyjne i
towary zaopatrzeniowe. Jednocze nie coraz liczniejsze przykłady wiadcz o tym, e polskie
wyroby s konkurencyjne na tym rynku, zarówno pod wzgl dem cenowym jak i walorów
u ytkowych, co rokuje nadziej na dalszy wzrost polskiego eksportu do Bułgarii.
W Bułgarii jest zarejestrowanych 420 spółek z polskim kapitałem (w wi kszo ci
mikro przedsi biorstw), w tym 187 ze 100 % polskim kapitałem. W samym okr gu
sofijskim działa kilkana cie firm prowadzonych lub współzarz dzanych przez
Polaków. Polskie podmioty gospodarcze s coraz bardziej widoczne na rynku
bułgarskim. Znamienny jest równie fakt, i coraz wi cej polskich firm decyduje si
na działalno handlow poprzez bułgarskich przedstawicieli lub ustanowione w tym
kraju spółki prawa handlowego. Polskie firmy coraz cz ciej bior udział w
najwi kszych targach w Płowdiw.
Ponadto, na rynek bułgarski wchodzi, za po rednictwem swoich polskich filii, coraz
wi cej firm posiadaj cych centrale w krajach Europy Zachodniej.
Na uwag zasługuje aktywno takich polskich firm jak: Krosno, produkuj ca szkło
gospodarcze, ELEKTRA (maty elektryczne podłogowe), Eveline i Ziaja (kosmetyki),
i Carbotech, instaluj ca oczyszczalnie cieków, która zdobywa kontrakty na monta
oczyszczalni cieków. WEH pomógł tym firmom wej na rynek bułgarski. Z ogólnej
liczby 18 przedstawicielstw zarejestrowanych w bułgarskiej Izbie HandlowoPrzemysłowej praktycznie działa 5. T form działalno ci na rynku bułgarskim
wybieraj zwłaszcza przedsi biorstwa z bran y spo ywczej oraz zajmuj ce si
produkcj lub sprzeda mebli, sprz tu domowego i wyposa enia oraz materiałów
budowlanych.
Wzrasta tak e zainteresowanie polskich podmiotów udziałem w przetargach na
dostawy maszyn i urz dze . Wyniki takiej działalno ci s zach caj ce – m.in. firma
Wawrzaszek wygrała przetarg na dostaw 50 wozów stra ackich, BUMAR na
dostaw silników dla elektrowni Marica Iztok oraz kół z batych dla kolei bułgarskiej
za firma Krusz-Service przetarg na kruszark kaolinow .
Rosn ce obroty handlowe z naszym krajem wiadcz o coraz bardziej dojrzałym i
perspektywicznym partnerstwie mi dzy Bułgari i Polsk .
135
Do wiadczenia wybranych polskich przedsi biorstwa rynku bułgarskim
Dobr ilustracj niektórych zjawisk opisywanych w niniejszym Przewodniku mog by
praktyczne do wiadczenia polskich przedsi biorstw uzyskane w trakcie ich działalno ci
na rynku bułgarskim.
Poni ej przedstawiamy opinie dwóch polskich firm prowadz cych ju działalno
gospodarcz w Bułgarii, w nadziei na to, e ich przykład zach ci innych polskich
przedsi biorców do bli szego zainteresowania si mo liwo ciami jakie stwarza
bezpo rednie zaanga owanie si w prowadzenie interesów w tym kraju.
Fabryka Elektrofiltrów ELWO S.A.
ELWO S.A. jest jednym z wiod cych polskich przedsi biorstw produkuj cych
elektrofiltry i filtry workowe na potrzeby elektrowni, ciepłowni, zakładów cementowych
i metalurgicznych
Firma rozpocz ła swoj działalno
w Bułgarii w 2003 roku w formie
przedstawicielstwa, uznaj c t form za najbardziej odpowiedni , zwłaszcza w
pocz tkowej fazie aktywizowania swych kontaktów z partnerami w tym kraju. Jednym z
głównych powodów zainteresowania si przez ELWO tym rynkiem była wysoka
dynamika zmian zachodz cych w bułgarskim sektorze energetycznym, który
poddawano gruntownej modernizacji. Ponadto, w okresie transformacji gospodarczej ta
gał
gospodarki rozwijała si w tym kraju w sposób zbli ony do rozwi za
stosowanych m.in. w Polsce i Czechach. Tym samym, podobie stwo do wiadcze w
tym zakresie, sprzyjało wchodzeniu na rynek. Istotnym czynnikiem była tak e
pogł biaj ca si
współpraca Bułgarii, z instytucjami mi dzynarodowymi
współfinansuj cymi projekty modernizacyjne takimi jak np. Bank wiatowy oraz
znaczenie jakie przywi zuj one do ochrony rodowiska oraz wysokiej efektywno ci
inwestycji.
Rejestracja przedstawicielstwa była prosta. Trwała tylko kilka dni i obejmowała
odpowiedni wpis do rejestru prowadzonego przez Bułgarsk Iz Handlow oraz
uzyskanie numerów REGON i NIP.
Zdaniem ELWO formuła przedstawicielstwa spełniała swoj rol w pocz tkowym
okresie, w sytuacjach kiedy firma ograniczała si do eksportu i importu towarów. Ta
forma prowadzenia działalno ci przestała jednak z czasem wystarcza , zwłaszcza po
podj ciu decyzji o celowo ci bezpo redniego inwestycyjnego zaanga owania si w tym
kraju.
136
ELWO wyra a tak e przekonanie, i w przypadku bardziej zaawansowanych form
współpracy oraz dokonywania bezpo rednich inwestycji lepszym sposobem
prowadzenia działalno ci jest spółka lub oddział, co wynika z powodów finansowych,
podatkowych (VAT) oraz celnych.
Firma ELWO ustanowiła, w miejsce przedstawicielstwa, swój oddział w Bułgarii
wkrótce po wygraniu przetargu na budow elektrofiltru w bułgarskiej firmie
ciepłowniczej „Ciepłownictwo – Pernik”, której modernizacja była finansowana ze
rodków Banku wiatowego. Zmiana formuły obecno ci na rynku była niezb dna ze
wzgl du na kompleksowo realizowanej inwestycji oraz konieczno korzystania z
usług bułgarskich firm podwykonawczych przy dostawach cz ci obiektu oraz jego
monta u. Istotnym powodem powołania oddziału była tak e mo liwo sprawniejszego
rozliczania VAT-u (mo liwo uzyskiwania zwrotu podatku VAT, który w przypadku
usług wynosi 20 %).
Rejestracja w s dzie Oddziału ELWO S.A. w Bułgarii trwała, podobnie jak w
przypadku przedstawicielstwa, kilka dni.
BTH Pangeloff & Co. na rynku bułgarskim
BTH Pangeloff & Co. jest polsko-bułgarskim biurem doradczym ustanowionym w
Bułgarii w 2002 roku w celu wspierania polskich inwestycji zagranicznych oraz
wiadczenia kompleksowych usług doradczych dotycz cych prawnych i rynkowych
warunków prowadzenia działalno ci gospodarczej w tym kraju. Drug , odr bn
dziedzin w której specjalizuje si firma s usługi w sferze ksi gowo ci i rachunkowo ci
oferowane zarówno kontrahentom zagranicznym, jak i firmom rodzimym.
Biuro oferuje autorski model współpracy oraz indywidualne rozwi zania idealnie
odpowiadaj ce firmom małym i rednim, a tak e osobist pomoc specjalistów, czego
nie mog zapewni du e firmy consultingowe. Atutem firmy jest do wiadczenie
zatrudnionych przez nie ekspertów w obszarze usług finansowych, prawnych i
ksi gowych wynikaj ce z pracy zarówno na rynku bułgarskim, jak i polskim.
Dobr ilustracj działalno ci BTH Pangeloff & Co. na tle specyficznych warunków
działania na bułgarskim rynku mo e by poni szy fragment artykułu na temat
prowadzenia w Bułgarii działalno ci gospodarczej przez zagraniczne podmioty
gospodarcze, przygotowanego przez p. Pawła Pangełowa dla miesi cznika „Manager”,
opublikowanego w maju 2003 roku.
137
…….„Z prawnego punktu widzenia, przepisy bułgarskiego Kodeksu Handlowego dotycz ce
prowadzenia działalno ci gospodarczej przez zagraniczne podmioty fizyczne i prawne s bardzo
liberalne. Wej cie na rynek bułgarski nie jest tak trudne, jak mogłoby wydawa si na pocz tku
bior c pod uwag barier j zykow , nieznajomo bułgarskich przepisów prawnych etc. Zacz
nale y od zadania sobie elementarnych pyta : jakie s cele strategiczne mojej firmy – krótko,
rednio i długookresowe? Co mam do zaoferowania? Jakie koszty i ryzyko jestem skłonny
ponie ?
Najlepszym i najta szym sposobem nawi zania pierwszych kontaktów handlowych z
potencjalnymi partnerami w Bułgarii wydaj si by organizowane tu kilka razy w roku
mi dzynarodowe targi bran owe i techniczne oraz imprezy handlowe. Warto wymieni wietnie
zorganizowane targi w Płowdiw, czy chocia by najwi ksze w Bułgarii mi dzynarodowe targi
budownictwa i wyposa enia wn trz w Sofii – Stroyko 2000 (www.stroiko2000.com).
Chocia do niedawna w opinii Bułgarów polskie wyroby charakteryzowały si przeci tnym lub
wr cz negatywnym wizerunkiem jako ciowym (np. Polski FIAT 125p), to dzi wizerunek ten
uległ diametralnej zmianie. Pralki i lodówki Polar, odkurzacze Zelmer, kuchenki Mastercook
ciesz si bardzo dobr opini w ród bułgarskich konsumentów i nabywców. Uwa aj oni, e w
porównaniu z wyrobami konkurencji wyró niaj si one „dobr jako ci oraz przyst pn cen ".
Jan III Sobieski jest chyba najbardziej znanym Polakiem w Bułgarii, ale nie ze wzgl du na dobr
znajomo przez Bułgarów historii Polski, lecz z uwagi na fakt, i na ulicach Sofii, Płowdiw i
Warny prawie na co drugim bilbordzie widnieje reklama wódki "Sobieski" (reklama wyrobów
alkoholowych w Bułgarii nie jest zabroniona). Ponadto, produkty i wyroby z Polski mo na
zobaczy prawie w ka dym sklepie czy hipermarkecie – od mebli, przez wyposa enie łazienek i
wn trz (Sanitex - Koło) do Pierniczków Alpejskich i soków Kubu . Nie zmienia to jednak faktu,
e w Bułgarii dominuje jednak niemiecka sie hipermarketów METRO i austriacka BILLA.
Formy prawne prowadzenia działalno ci gospodarczej przez zagraniczne podmioty gospodarcze
s ró ne, w zale no ci od celów rynkowych, jakie stawia przed sob firma mog to by :
przedstawicielstwa, spółki handlowe i oddziały.
Przedstawicielstwo mo e by zało one przez osob zagraniczn , która ma prawo do wykonywania
działalno ci handlowej wg przepisów swojego kraju. Je eli naszym celem jest pocz tkowe
rozeznanie rynku, prowadzenie działalno ci marketingowej, promocyjnej i reklamowej, czy
nawi zanie kontaktów handlowych, to ta forma prawna wydaje si by najlepszym i najta szym
rozwi zaniem. Jako przedstawicielstwo handlowe nie mo emy jednak e prowadzi jakiejkolwiek
działalno ci gospodarczej, gdy podmiot ten nie posiada osobowo ci prawnej. Je eli natomiast
chcieliby my prowadzi na terytorium Bułgarii działalno gospodarcz – zawiera umowy
kupna-sprzeda y, otwiera punkty handlowe lub przedsi biorstwa produkcyjne, to – bez wyj tku –
musieliby my zarejestrowa si wg przepisów bułgarskiego Kodeksu Handlowego. W tych
przypadkach najlepsz prawn form byłaby rejestracja spółki handlowej – spółki z o.o. (OOD)
lub jednoosobowej spółki z o.o. (EOOD). Mo e by tak e spółka akcyjna (AD) lub jednoosobowa
spółka akcyjna (EAD).
Zagraniczna osoba fizyczna, która nie posiada osobowo ci prawnej lub spółka, mo e tak e
utworzy oddział, je eli wg przepisów swojego prawa posiada rejestracj z prawem wykonywania
działalno ci handlowej. Oddział zostaje wpisany do rejestru handlowego w s dzie rejonowym, na
terenie którego jest adres siedziby oddziału.”………
138
Ciech Polfa Sp. z o.o.
Ciech Polfa Sp. z o.o. w Warszawie jest spółk „córk “ Ciech S.A. w Warszawie,
przedsi biorstwa akcyjnego notowanego na GPW. W celu usprawnienia swej
współpracy z partnerami bułgarskimi firma ustanowiła swoje przedstawicielstwo w Sofii
ju w 1975 roku. Przedstawicielstwo podlegaj ce bezpo rednio spółce Ciech Polfa Sp. z
o.o. zajmuje si eksportem polskich leków a tak e eksportem i importem substancji
farmaceutycznych oraz materiałów opakowaniowych dla przemysłu farmaceutycznego.
Ze wzgl du na du dynamik wzrostu, która charakteryzuje si bułgarski rynek
farmaceutyczny przedstawicielstwo koncentruje si na eksporcie leków do Bułgarii.
Jednocze nie prowadzi uzupełniaj co działalno na rzecz spółki Ciech S.A. w
dziedzinie produktów przemysłu chemicznego.
Ciech Polfa reprezentuje na rynku bułgarskim kilka zakładów farmaceutycznych.
Zajmuje si rejestracj leków i ich cen, wprowadzaniem leków na listy refundacyjne,
promocj leków, analizami rynku, organizacj współpracy z lokalnymi dystrybutorami
leków, współprac z odpowiednimi wydziałami akademii medycznych oraz
uczestnictwem w konferencjach dla lekarzy i farmaceutów prezentuj c polskie leki.
Współpraca gospodarcza z partnerami bułgarskimi zarówno w bran y chemicznej jak i
dystrybucji leków napotyka na pewne trudno ci z powodu niedotrzymywania przez
niektóre lokalne firmy terminów płatno ci przewidzianych kontraktami, co wynika
niekiedy z ich ograniczonej wypłacalno ci. Ponadto, w bran y farmaceutycznej
czynnikiem komplikuj cym współprac s ró nego rodzaju procesy konsolidacyjne
zachodz ce w sieciach dystrybutorów prowadz cych handel hurtowy. Prowadzi to
niestety do cz stych zmian partnerów i wymaga dodatkowych stara w celu
sprawdzenia ich finansowej wiarygodno ci.
Działalno
Ministerstwa Gospodarki w zakresie promocji i wspierania eksportu
Ministerstwo Gospodarki realizuje szereg działa promocyjnych, maj cych na celu
kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, rozwój współpracy
gospodarczej z zagranic i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu.
Odbywa si to poprzez wsparcie (w formie dotacji) działa promocyjnych
podejmowanych głównie przez przedsi biorców czy organizacje samorz du
gospodarczego, a tak e realizacj własnych przedsi wzi
promocyjnych, przede
wszystkim przy wykorzystaniu wydziałów promocji handlu i inwestycji ambasad i
konsulatów RP za granic .
139
W ramach nowego systemu Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost
konkurencyjno ci przedsi biorstw lata 2004-2005” SPO-WKP, współfinansowanego z
funduszy strukturalnych, po raz pierwszy udzielono wsparcia przedsi biorstwom
polskim uczestnicz cym w targach i wystawach organizowanych w Bułgarii. Wykaz
wystaw i targów dofinansowywanych w danym roku kalendarzowym jest ogłaszany na
stronach internetowych www.wkp.gov.pl i www.exporter.gov.pl.
Na ww. stronach znale
mo na pełn
dotycz cych korzystania z tego wsparcia.
informacj
dotycz c
zasad i procedur
Portal Promocji Eksportu
30 kwietnia 2003 roku uruchomiony został Portal Promocji Eksportu. System ten
integruje rozproszone zasoby informacji o tematyce gospodarczej istotnej dla eksportera
i udost pnia je w portalu internetowym: www.eksporter.gov.pl. W szczególno ci zawiera
on informacje o profilach eksportowych polskich przedsi biorstw, zapytaniach
ofertowych z zagranicy, ofertach polskich eksporterów, mo liwo ciach oferowania
polskich produktów na rynkach mi dzynarodowych, warunkach dost pu do rynków
mi dzynarodowych (tak w rozumieniu geograficznym jak i bran owym), dost pnym w
Polsce instrumentarium wspierania eksportu dla przedsi biorców.
Działalno
promocyjna WEH
Kolejnym wa nym obszarem działa Ministerstwa Gospodarki podejmowanych na
rzecz polskich eksporterów jest działalno promocyjna wydziałów ekonomicznohandlowych ambasad i konsulatów RP za granic .
Placówki koncentruj si na sferze promocji polskiego eksportu i inwestycji
zagranicznych w Polsce. Ich zadaniem jest przygotowywanie analiz rynkowych i
bran owych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów, konferencji,
udział w targach i wystawach (przede wszystkim w tych na których nie s obecni polscy
wystawcy), działalno wydawnicza. Obok zada dotycz cych makroekonomicznej
reprezentacji naszych interesów za granic polskie placówki w coraz wi kszym stopniu
zajmuj si wspomaganiem małych i rednich firm w ich kontaktach gospodarczych z
partnerami w kraju urz dowania placówki.
140
Instytucje i organizacje zaanga owane w rozwijanie współpracy
Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego
wychodz c naprzeciw potrzebom polskich przedsi biorców wydawało od pocz tku
1999 roku do grudnia 2003 roku seri biuletynów informacyjnych po wi conych
wa niejszym dla polskiego handlu zagranicznego rynkom, w tym kwartalnik „Rynek –
kraje CEFTA”.
W kwartalnikach publikowano szczegółowe i aktualne informacje gospodarcze,
bran owo-towarowe, legislacyjne, organizacyjno-techniczne, handlowe i praktyczne,
niezb dne przedsi biorcom polskim działaj cym na omawianych rynkach.
Obecnie Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ, jako Redakcja Makroekonomiczna,
publikuje ww. informacje na stronach nale cego do Ministerstwa Gospodarki Portalu
Promocji Eksportu: http://www.eksporter.gov.pl.
Informacje w Portalu podzielone s na osiem kategorii, a mianowicie: podstawowe
informacje o kraju, rozwój gospodarczy, handel zagraniczny, współpraca gospodarczohandlowa z Polsk , regulacje prawno-administracyjne dost pu do rynku, rynki
bran owo-towarowe, targi i wystawy oraz informacje praktyczne.
Inne instytucje w Polsce
Na terenie Polski informacji o warunkach prowadzenia działalno ci gospodarczej w
Bułgarii udziela Biuro Radcy Handlowego Republiki Bułgarii w Warszawie. Biuro
oferuje aktualne informacje o sytuacji gospodarczej Bułgarii oraz pomaga w
wyszukiwaniu potencjalnych partnerów handlowych. Usługi biura w szczególno ci
wi
si z promocj bułgarskiego eksportu do Polski.
Od stycznia 2001 roku warszawskie Biuro Promocji Inwestycji i Technologii UNIDO
zajmuje si równie promocj polskiego eksportu oraz polskich technologii i inwestycji
w Bułgarii. Biuro pomaga polskim firmom zarówno przy inwestycjach bezpo rednich,
jak i przy nawi zywaniu kooperacji technicznej i produkcyjnej oraz przy wej ciu na
rynek z polskimi towarami. W promocji projektów współpracy biuro posługuje si
komputerowymi bazami danych, zawieraj cymi polskie oferty eksportowe,
technologiczne i kooperacyjne, które s promowane na całym wiecie poprzez
mi dzynarodow sie promocji UNIDO Exchange. Wszystkie usługi warszawskiego
biura UNIDO na rzecz polskich przedsi biorców wiadczone s nieodpłatnie.
141
Na terytorium Bułgarii
Pomoc dla polskich przedsi biorców na terytorium Bułgarii oferuje przede wszystkim
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii, funkcjonuj cy obecnie jako
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji.
Wydział prowadzi ci gł analiz bułgarskich rozwi za legislacyjnych i praktyk w
zakresie handlu zagranicznego, dbaj c o uzyskiwanie jak najlepszych warunków
dost pno ci polskich towarów, usług i kapitału do rynku bułgarskiego. Szczególnie
uwa nie ledzone s zmiany w bran ach, w których Polska była obecna inwestycyjnie w
Bułgarii w poprzednich dziesi cioleciach.
W ramach działalno ci statutowej prowadzone s ró nego rodzaju działania
promocyjne, ułatwiaj ce dost p polskich towarów i usług na rynek bułgarski.
Podstawowe formy działalno ci to:
Udzielanie polskim respondentom informacji w odpowiedzi na zgłaszane
korespondencyjnie zapytania dotycz ce:
- sytuacji w poszczególnych bran ach gospodarki Bułgarii oraz w wybranych
sektorach rynku,
- potencjalnych nabywców oferowanych towarów i usług,
- sieci sklepów i hurtowni,
- zwyczajów handlowych, obowi zuj cych rozwi za taryfowych i
pozataryfowych.
Gromadzenie w komputerowej bazie danych informacji o oferowanych i
poszukiwanych towarach i przekazywanie opracowanych biuletynów
informacyjnych zainteresowanym zarówno ze strony polskiej jak i bułgarskiej,
Organizowanie na terenie siedziby wydziału bezpo rednich rozmów handlowych
przedstawicieli polskich firm z potencjalnymi partnerami bułgarskimi,
Organizowanie własnego stoiska informacyjnego na wiosennych i jesiennych
Mi dzynarodowych Targach w Płowdiw, które na podstawie formalnego
zamówienia mo e promowa towary firm nie uczestnicz cych osobi cie w
Targach,
Organizowanie na terenie siedziby wydziału sesji promocyjnych na zlecenie
polskich firm z udziałem oferentów jak i potencjalnych bułgarskich klientów.
Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych, opisana szerzej w rozdziale Inwestycje
Zagraniczne, oferuje kompleksow obsług inwestorów zagranicznych, od udzielania
informacji makroekonomicznych i udost pniania analiz sektorowych, poprzez porady
natury prawnej i prezentacj przedsi biorstw przewidzianych do prywatyzacji, do
wyszukiwania potencjalnych partnerów, wolnych mocy produkcyjnych i terenów pod
inwestycje.
142
Agencja Prywatyzacji w Bułgarii jest naczelnym organem pa stwowym kieruj cym
procesem transformacji własno ciowej gospodarki. Potencjalnym inwestorom oferuje
wszelkie informacje dotycz ce prywatyzowanych przedsi biorstw, jak równie
prowadzi negocjacje w celu ich sprzeda y.
Ponadto, pomocy prawnej i organizacyjnej potencjalnym inwestorom i firmom
zagranicznym udzielaj bułgarskie izby gospodarcze w Sofii i innych miastach.
ródła informacji prawnej i gospodarczej
ródła informacji prawnej i gospodarczej mo emy zasadniczo podzieli na trzy grupy,
w zale no ci od sposobu dost pu do informacji, obejmuj ce odpowiednio:
instytucje,
publikacje i inne ródła drukowane,
strony internetowe.
Bardzo cz sto zdarza si , e instytucja b d ca ródłem informacji udost pnia j na wiele
sposobów, w tym równie poprzez publikacje i strony internetowe.
Instytucje
Jednym z najbardziej wiarygodnych ródeł informacji s oczywi cie ministerstwa i inne
instytucje rz dowe. Wydaj one ró ne publikacje, w tym równie w j zykach obcych.
Niemal wszystkie z nich posiadaj te strony internetowe w j zyku angielskim, na
których mo na znale wiele ró nych, mniej lub bardziej przydatnych informacji. Lista
ministerstw i instytucji rz dowych znajduje si w zał czniku nr 12.
Główne instytucje – ródła informacji zostały ju w du ej mierze omówione w rozdziale
po wi conym pomocy polskim przedsi biorcom. W uzupełnieniu mo na doda , e
cennymi ródłami informacji s jeszcze organizacje podane poni ej.
Bułgarska Izba Przemysłowo-Handlowa udziela mi dzy innymi informacji makroekonomicznych, informacji o bie cych zmianach gospodarczych i prawnych,
o organizowanych konferencjach, seminariach i targach, oraz oczywi cie o partnerach
bułgarskich poszukuj cych i/lub oferuj cych ró ne formy współpracy.
Wiele informacji jest dost pnych w j zyku angielskim na stronach internetowych izby,
http://www.bcci.bg. Izba wydaje te szereg publikacji w tym j zyku, które mo na
zamówi przez internet. Obejmuj one przede wszystkim opracowania dotycz ce
aspektów prawnych współpracy gospodarczej z Bułgari . Bezpłatnie udost pniane s
tłumaczenia na j zyk angielski podstawowych aktów prawnych, lecz niestety bez ich
licznych nowelizacji, st d te ich przydatno jest mocno ograniczona.
143
Na uwag zasługuje bezpłatny biuletyn internetowy „Bulgaria Analytica”, publikowany
on-line kilkana cie razy w miesi cu i przedstawiaj cy najwa niejsze aktualno ci
gospodarcze. Dost pne jest równie jego pełne archiwum od 1999 roku.
Bułgarskie Stowarzyszenie Przemysłowe oferuje mi dzy innymi analizy sektorowe oraz
doskonał internetow baz informacji o gospodarce (http://daily.bia-bg.com) wraz z
linkami do instytucji i konkretnych opracowa . Warto równie zwróci uwag na
publikowany on-line w j zyku angielskim dziennik „Business Industry Capital”,
zawieraj cy informacje gospodarcze i finansowe z Bułgarii i ze wiata oraz informacje o
bułgarskich przedsi biorstwach.
Wa nym ródłem informacji bran owej i regionalnej oraz dotycz cej konkretnych ofert
współpracy s tak e izby i stowarzyszenia przemysłowo-handlowe oraz regionalne izby
przemysłowo-handlowe, których listy zamieszczono w zał cznikach nr 19 i nr 20.
Nie nale y te zapomina o instytucjach mi dzynarodowych, w szczególno ci tych,
które maj swoje przedstawicielstwa w Bułgarii, takich jak Mi dzynarodowy Fundusz
Walutowy, UNDP, Bank wiatowy czy Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Ich
lista znajduje si w zał czniku 25.
Publikacje i inne ródła drukowane
Spis publikacji wykorzystanych do redakcji niniejszego przewodnika znajduje si
w bibliografii umieszczonej na ostatnich stronach. Na szczególne polecenie zasługuje
publikacja Bułgarskiej Agencji Inwestycji Zagranicznych, „Bulgaria Business Guide –
legal, tax and accounting aspects”, która, jak wszystko na to wskazuje, b dzie
wznawiana cyklicznie.
Poradnik ten jest dost pny bezpłatnie na stronach internetowych Agencji
(http://www.bfia.org) i obejmuje nast puj ce zagadnienia: handel zagraniczny,
inwestycje zagraniczne, prywatyzacj , podatki, zakładanie przedsi biorstw i
zatrudnianie pracowników.
Wyczerpuj ce analizy aspektów prawnych prowadzenia działalno ci gospodarczej w
Bułgarii oferuje w swoich publikacjach Bułgarska Izba Przemysłowo-Handlowa.
Ponadto, szukaj c aktualno ci warto te zwróci uwag na angloj zyczne dzienniki i
czasopisma po wi cone w cało ci lub cz ciowo gospodarce. Nale do nich, mi dzy
innymi, „Pari Daily” (http://www.news.pari.bg) oraz dziennik „Sofia Echo”
(http://www.sofiaecho.com).
144
Strony internetowe
Strony internetowe w j zyku polskim z rzeteln informacj gospodarcz o Bułgarii
nale
do
rzadko ci,
tym
bardziej
wi c
nale y
poleci
strony
(http://www.brhplsofia.bsbg.net) Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady
Rzeczpospolitej Polskiej w Sofii. Znajduj si tu publikowane okresowo biuletyny
ekonomiczne i raporty statystyczne oraz oferty firm bułgarskich, informacje o targach,
wzajemnej wymianie handlowej, aktualnych zmianach w przepisach prawnych itp.
Nie ma natomiast najmniejszych trudno ci ze znalezieniem stron internetowych
w j zyku angielskim zawieraj cych informacje gospodarcze o Bułgarii. Oczywi cie,
najbardziej godne polecenia, jako najbardziej rzetelne, s oficjalne strony instytucji
rz dowych. Szczególnie godne uwagi s
strony Ministerstwa Finansów
(www.minfin.government.bg), Narodowego Banku Bułgarii (www.bnb.bg), Bułgarskiej
Agencji Inwestycji Zagranicznych (www.bfia.org), Agencji Prywatyzacji
(www.priv.government.bg) i Krajowego Instytutu Statystycznego (www.nsi.bg).
Z innych, nie wspomnianych jeszcze stron, doskonałym ródłem informacji jest portal
informacji gospodarczej econ.bg (www.econ.bg), prowadzony przez Centrum na rzecz
Rozwoju Gospodarczego (www.ced.bg). Na portalu mo na znale rzetelne i aktualne
informacje statystyczne opisuj ce gospodark Bułgarii, z powołaniem si na ich ródła,
ró nego typu opracowania oraz mnóstwo u ytecznych linków.
Z kolei Bułgaria online (http://www.onlinebg.com) oferuje, miedzy innymi, kwartalnie
aktualizowany raport o sytuacji gospodarczej Bułgarii, obejmuj cy polityk monetarn
i kredytow , finanse publiczne, produkcj , handel zagraniczny, bilans płatniczy, itp.
Ponadto, warto te zajrze na http://www.seeurope.net, strony po wi cone gospodarkom
krajów Europy Południowo-Wschodniej.
W najbardziej uprzywilejowanej pozycji znajduj si osoby znaj ce j zyk bułgarski,
gdy wersje angielskie wielu stron s z reguły okrojone w porównaniu do wersji
bułgarskich, a cz sto równie rzadziej aktualizowane.
145
Ubezpieczenia oferowane przez Korporacj Ubezpiecze Kredytów Eksportowych∗
Bułgaria znajduje si w obszarze zainteresowania Korporacji Ubezpiecze Kredytów
Eksportowych, powołanej do ycia w 1991 roku, tworz cej zgodnie ze swoj misj warunki
sprzyjaj ce promocji polskiego eksportu na warunkach kredytowych oraz umacnianiu
pozycji polskich eksporterów oraz ich towarów i usług na rynku mi dzynarodowym.
W ramach tych działa , w zale no ci od konkretnego zapotrzebowania, rozszerzana jest
gama produktów ubezpieczeniowych i utrzymywane s stałe kontakty z wieloma agencjami
ubezpiecze kredytów działaj cymi w ró nych krajach, co pozwala na bie co
identyfikowa potrzeby eksporterów.
KUKE S.A. oferuje swoje produkty ubezpieczeniowe du ym, rednim i małym
eksporterom, realizuj cym swoj wymian handlow w kraju i za granic na
warunkach krótko, rednio i długoterminowych.
W odpowiedzi na rosn ce potrzeby polskich eksporterów w zakresie ubezpieczania
ryzyka transakcji zagranicznych, KUKE S.A. przygotowała zestaw rozwi za
ubezpieczeniowych uwzgl dniaj cych indywidualne potrzeby ró nych grup polskich
eksporterów, zarówno tych, którzy ju funkcjonuj na rynku azerbejd a skim jak
równie tych, którzy dopiero chc tam znale odbiorców.
System ubezpiecze krótkoterminowych
W zakresie ubezpiecze krótkoterminowych KUKE S.A. oferuje produkty
ubezpieczeniowe dla małych i rednich oraz du ych eksporterów w tym równie dla
takich, którzy prowadz sprzeda krajow . Ochron ubezpieczeniow obj ta jest
sprzeda z terminem płatno ci odroczonym do 2 lat. System ubezpieczenia nale no ci
krótkoterminowych oferowanych przez KUKE S.A. przeznaczony jest dla
eksporterów realizuj cych sprzeda cykliczn , jak równie dla tych podmiotów, które
dokonuj pojedynczych wysyłek przede wszystkim dóbr konsumpcyjnych oraz
realizuj cych usługi.
KUKE S.A. przygotowała tak e instrumenty ubezpieczeniowe, które mog ułatwi
eksporterom dost p do zewn trznych ródeł finansowania. W tym celu Korporacja
zawarła z wiod cymi polskimi bankami porozumienia dotycz ce traktowania,
dokonywanej przez przedsi biorstwa cesji praw do przyszłych odszkodowa
wynikaj cych z podpisanych umów ubezpieczenia, jako zabezpieczenia kredytu
udzielanego eksporterom.
∗
Na podstawie materiału informacyjnego Korporacji Ubezpiecze Kredytów Eksportowych KUKE.
146
Krótkoterminowe produkty ubezpieczeniowe ze wsparciem Skarbu Pa stwa:
1. Ubezpieczenie krótkoterminowych nale no ci z tytułu sprzeda y eksportowej od
ryzyka nierynkowego
Produkt ten umo liwia ubezpieczenie zarówno całej sprzeda y eksportowej jak
i pojedynczych wysyłek realizowanych z odroczonym terminem płatno ci do krajów
o podwy szonym ryzyku. KUKE S.A. oferuje ró ne warianty tej formy
ubezpieczenia, np. eksporter mo e ubezpieczy płatno w rachunku otwartym lub
je eli takie s wymogi kontraktu, płatno zabezpieczon gwarancj akceptowanego
przez Korporacje banku, banku centralnego lub gwarancj rz dow .
2. Ubezpieczenie kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu
Produkt adresowany jest do krajowych przedsi biorstw produkcyjnych, usługowych
oraz handlowych. Przedsi biorcy, którzy mog ubiega si o ubezpieczenie, powinni
prowadzi działalno gospodarcz nie krócej ni trzy lata i uzyskiwa roczne
przychody netto ze sprzeda y nie wi ksze ni równowarto 50 mln EUR. Korporacja
ubezpiecza koszty i wydatki ponoszone w zwi zku z podejmowaniem działa
zmierzaj cych do wej cia na zagraniczne rynki zbytu od ryzyka niezawarcia z
kontrahentami z tych rynków, z przyczyn niezale nych od przedsi biorcy, kontraktów
eksportowych o warto ci wystarczaj cej do pokrycia poniesionych kosztów.
Ubezpieczenie to pomaga przedsi biorcom zachowa płynno finansow w trakcie
podejmowania działa zmierzaj cych do zawarcia kontraktów eksportowych z
partnerami zagranicznymi oraz zabezpieczy si przed ryzykiem niepowodzenia tych
działa . Du zalet ubezpieczenia jest mo liwo otrzymania rodków finansowych
(zaliczek) przez przedsi biorców uzyskuj cych roczne przychody netto ze sprzeda y
nie wi ksze ni równowarto w złotych kwoty 1 mln EUR, zanim działania na
zagranicznych rynkach zbytu przynios wymierne rezultaty w postaci przychodów ze
sprzeda y.
Krótkoterminowe produkty ubezpieczeniowe realizowane na własny rachunek:
1. Ubezpieczenie krótkoterminowych nale no ci eksportowych – polisa obrotowa
b d saldo niezapłaconych nale no ci
Ta forma ubezpieczenia jest szczególnie przydatna dla eksporterów realizuj cych
sprzeda
cykliczn . Zabezpiecza ona kontrahenta zagranicznego przed
niewypłacalno ci spowodowan ryzykiem handlowym, czyli z tytułu prawnie
stwierdzonej niewypłacalno ci lub zwłoki w zapłacie, oraz przed ryzykiem
politycznym. Przedmiotem ubezpieczenia s nale no ci za dostawy towarów lub usług
147
płatne w terminie do dwóch lat, przysługuj ce od kontrahentów prywatnych,
pochodz cych z ponad 160 krajów.
2. Ubezpieczenie krótkoterminowych nale no ci eksportowych Europolisa
Produkt został stworzony z my l o małych i rednich eksporterach. Polisa ta jest
przeznaczona dla przedsi biorstw realizuj cych roczn sprzeda eksportow do 800
tys. EUR do krajów: Andora, Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Dania, Estonia,
Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa,
Luksemburg, Łotwa, Malta, Monako, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Republika
Czeska, Rumunia, San Marino, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, W gry,
Wielka Brytania i Włochy. Umo liwia ona ubezpieczanie tak e pojedynczych
transakcji realizowanych w kredycie z kontrahentem zagranicznym. Zawiera cały
szereg ułatwie dla małego eksportera oraz uproszczon procedur obsługi.
3. Ubezpieczenie krótkoterminowych nale no ci krajowych – polisa obrotowa b d
saldo niezapłaconych nale no ci
Produkt przeznaczony jest dla przedsi biorców realizuj cych transakcje, w których
przedmiotem ubezpieczenia s nale no ci za wysłane towary lub zrealizowane usługi
w kraju płatne w terminie do 1 roku. Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow
ryzyko utraty nale no ci w wyniku bankructwa, b d zwłoki w regulowaniu
nale no ci przez kontrahentów krajowych.
4. Ubezpieczenie pakietowe (ubezpieczenie krótkoterminowych nale no ci eksportowych
i krajowych)
Produkt ten przeznaczony jest dla przedsi biorstw realizuj cych transakcje zwi zane
ze sprzeda krajow oraz eksportem towarów lub realizacj usług poza terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Przedmiotem ubezpieczenia s nale no ci powstałe z
tytułu dostaw towarów lub wykonania usług płatne w terminie do 2 lat w przypadku
sprzeda y eksportowej i do 1 roku w przypadku sprzeda y krajowej. Taka forma
ubezpieczenia nale no ci jest szczególnie korzystna dla eksporterów realizuj cych
sprzeda cykliczn . Produkt ten zapewnia kompleksowe zarz dzanie portfelem
nale no ci ryzyk kredytowych firmy (krajowych i eksportowych) przy utrzymaniu
jednakowej stawki ubezpieczeniowej dla eksportu i kraju.
System ubezpiecze
rednio i długoterminowych
Oferta Korporacji w tym zakresie skierowana jest do eksporterów realizuj cych
inwestycje, które wymagaj
rednio- lub długoterminowego kredytowania. W
zale no ci od formy finansowania kontraktu realizowanego w kredycie powy ej 2 i
148
wi cej lat, istnieje mo liwo ubezpieczenia kredytu eksportowego udzielonego przez
eksportera lub ubezpieczenia kredytu dla nabywcy udzielonego przez bank lub inn
instytucj finansow . Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow kredyty na
finansowanie polskiego eksportu udzielane zarówno przez banki krajowe jak i
zagraniczne.
Ubezpieczenia kontraktów eksportowych rednio- i długoterminowych mog
realizowane na zasadach kredytu dostawcy lub kredytu dla nabywcy.
by
Ubezpieczenia rednio i długoterminowe s w cało ci realizowane ze wsparciem
Skarbu Pa stwa.
1. Kredyt dostawcy jest najbardziej tradycyjn form kredytowania kontrahenta
zagranicznego przez eksportera, który udzielaj c kredytu kupieckiego wiadomie
godzi si na odroczenie zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowan usług .
Przedmiotem ubezpieczenia s nale no ci z tytułu realizacji kontraktu eksportowego,
dotycz cego dostawy krajowych produktów lub usług, finansowanego kredytem o
okresie spłaty 2 i wi cej lat. Nale no ci te ubezpieczane s zarówno od ryzyka
istniej cego przed wysyłk towarów lub usług, jak i od ryzyka istniej cego po tej
wysyłce.
2. Kredyt dla nabywcy jest kredytem celowym udost pnianym bezpo rednio
kontrahentowi zagranicznemu b d jego bankowi, z przeznaczeniem na finansowanie
konkretnego projektu eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny b d inn
instytucj finansuj c eksport. Kredyt dla nabywcy stanowi dogodn form
finansowania sprzeda y bez anga owania rodków własnych eksportera. Taka forma
finansowania eksportu umo liwia natychmiastowe otrzymanie nale no ci za
dostarczony towar czy zrealizowan usług po przedło eniu w banku dokumentów
potwierdzaj cych, i cało lub cz
kontraktu została zrealizowana.
3. Ubezpieczenie leasingu finansowego
Adresatem produktu s instytucje dokonuj ce leasingu finansowego krajowych
towarów dostarczanych przez polskich przedsi biorców. Przedmiotem ubezpieczenia
jest nale no główna wraz z mar ami i innymi opłatami przysługuj cymi instytucji
finansuj cej na podstawie umowy leasingu finansowego dotycz cego dostaw
krajowych towarów i usług, którego spłata rat leasingowych wynosi dwa lub wi cej
lat. Korporacja mo e obj ochron ubezpieczeniow równie kwot przeznaczon na
finansowanie składki ubezpieczeniowej.
4. Ubezpieczenie inwestycji bezpo rednich za granic
W ramach ubezpiecze inwestycji bezpo rednich za granic ochron ubezpieczeniow
s obejmowane długoterminowe inwestycje polskich przedsi biorstw. Ubezpieczenie
149
udzielane jest od ryzyka poniesienia przez krajowych inwestorów straty w nast pstwie
zdarze okre lonych jako ryzyko polityczne. Inwestycje bezpo rednie za granic ,
które mog zosta obj te ochron ubezpieczeniow , powinny prowadzi do
utworzenia i prowadzenia za granic nowego przedsi biorstwa lub uzyskania
skutecznego wpływu na przedsi biorstwo ju istniej ce poza granicami kraju, a do
uzyskania nad nim całkowitej kontroli.
System gwarancji ubezpieczeniowych
Gwarancje kontraktowe udzielane eksporterowi przez KUKE S.A. potwierdzaj
wiarygodno firmy na rynkach mi dzynarodowych, pozwalaj spełni wymogi
importera i umo liwiaj zawarcie kontraktu. Podnosz równie skuteczno prawn
kontraktu.
Gwarancje znajduj ce si w ofercie Korporacji to:
1. Gwarancje przetargowe
Pisemne zobowi zanie KUKE S.A. do zapłaty kwoty wskazanej w gwarancji w
przypadku gdyby zleceniodawca (oferent), który wygrał przetarg, odmówił podpisania
kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób naruszył zobowi zania wynikaj ce
z przyst pienia do przetargu. Gwarancja przetargowa jest składana jako wadium przez
przyst puj cego do przetargu.
2. Gwarancje zwrotu zaliczki
Pisemne zobowi zanie Korporacji do wypłacenia importerowi (beneficjentowi
gwarancji) oznaczonej w niej kwoty w przypadku gdyby eksporter (zleceniodawca)
nie wykonał umowy i odmówił zwrotu zaliczki. Sum gwarancji jest kwota zaliczki
przekazanej eksporterowi przez importera. Gwarancja wchodzi w ycie po wpływie
zaliczki na konto zleceniodawcy.
3. Gwarancje wykonania i dobrego wykonania kontraktu
Zobowi zanie KUKE S.A. do zapłacenia okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku
gdy zleceniodawca (eksporter) nie wykona, b d nieprawidłowo wykona kontrakt i
odmówi naprawienia szkody, zrekompensowania straty b d te zapłacenia kar
umownych. Tym rodzajem gwarancji importer (beneficjent gwarancji) stara si
zabezpieczy przed wszystkimi negatywnymi konsekwencjami niewła ciwego
wykonania kontraktu. W zwi zku z tym tak e zakres zdarze obj tych t gwarancj
mo e by bardzo szeroki.
4. Gwarancje celne
KUKE S.A. udziela gwarancji na zabezpieczenie zapłaty kwoty nale no ci z długu
celnego, które po przedło eniu Urz dowi Celnemu umo liwiaj wprowadzenie towaru
150
na polski obszar celny bez potrzeby uprzedniego uiszczenia stosownych nale no ci
oraz obj cie go procedur celn (dopuszczenia do obrotu, uszlachetniania czynnego w
systemie zawiesze , tranzytu, składu celnego, odprawy czasowej). Korporacja jest
gwarantem akceptowanym przez wszystkie urz dy celne. Uzyskanie gwarancji w
KUKE S.A. nast puje po zło eniu zlecenia oraz po akceptacji ryzyka.
5. Regwarancje
Korporacja udziela równie regwarancji b d cych zabezpieczeniem gwarancji
wystawionych przez bank. Regwarancja mo e by wykorzystana przez eksportera
jako zabezpieczenie dla banku wystawiaj cego gwarancj kontraktow na rzecz
importera. Udzielenie gwarancji kontraktowej oraz regwarancji nast puje po zło eniu
zlecenia na formularzu stosowanym przez KUKE SA oraz po akceptacji ryzyka.
6. Gwarancje dla banków refinansuj cych kredyt dostawcy
Produkt ułatwia krajowym przedsi biorcom dost p do refinansowania udzielonych
przez nich kredytów dostawcy o okresie spłaty 2 i wi cej lat. Beneficjentami
gwarancji s banki, które nabywaj wierzytelno ci eksporterów powstałe z tytułu
udzielonych przez nich kredytów dostawcy. Gwarancje mog dotyczy skupu weksli
wystawionych w zwi zku z udzielonymi przez krajowych przedsi biorców kredytami
dostawcy. Korporacja mo e równie zagwarantowa spłat wierzytelno ci w zwi zku,
z którymi nie zostały wystawione weksle, w przypadku zawarcia przez bank umowy
kredytowej z dłu nikiem zagranicznym.
7. Gwarancje dla banków potwierdzaj cych akredytywy
Produkt umo liwia wspieranie przez Korporacj polskich eksporterów, którzy
realizuj kontrakty, w których płatno za dostarczone towary i usługi dokonywana
jest w formie nieodwołalnej akredytywy potwierdzonej przez bank krajowy. W
ramach udzielanych gwarancji Korporacja jest zobowi zana do pokrycia cz ci
płatno ci wynikaj cej z akredytywy w przypadku niezrealizowania zobowi za przez
bank zagraniczny, który akredytyw otworzył. Umo liwi wi c ona bankowi
krajowemu ograniczenie ryzyka zwi zanego z potwierdzeniem akredytywy, poprzez
przekazanie tego ryzyka Korporacji.
W celu zawarcia umowy ubezpieczenia nale y zło y odpowiedni wniosek na
formularzu ustalonym przez KUKE S.A dost pnym na stronach www.kuke.com.pl.
Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna
00-121 Warszawa, ul. Sienna 39
Tel.: (+48 22) 3568300, fax.: (+48 22) 3130120
Infolinia: 0 801 805853, lub 0 801 80 KUKE, (+48 22) 3130853
E-mail: [email protected] Strona internetowa: www.kuke.com.pl
X.
151
MIESZKA W BUŁGARII
Wjazd
Nie ma obowi zku wizowego dla obywateli polskich przy pobytach do 90 dni, w
ci gu 6 miesi cy od daty pierwszego wjazdu. Nie dotyczy to przyjazdów na pobyt
stały lub w celu podj cia pracy. Dłu szy pobyt (nauka, praca, odwiedziny) wymaga
wcze niejszego uzyskania wizy w bułgarskim urz dzie konsularnym.
1 stycznia 2006 roku weszły w ycie znowelizowane postanowienia artykułu 18
Ustawy o cudzoziemcach opublikowanej w Dyr awen Westnik, nr 63 z 2 sierpnia
2005 roku, zgodnie z którym wprowadza si obowi zek przy wje dzie do Bułgarii
deklarowania przez cudzoziemców celu pobytu i wskazania na pi mie adresu pobytu,
poprzez wypełnienie karty adresowej, zatwierdzonej przez Ministerstwo Spraw
Wewn trznych. Cudzoziemcy przeje d aj cy przez Bułgari tranzytem i opuszczaj cy
j w ci gu 24 godzin nie wypełniaj karty adresowej. Cudzoziemcy, którzy s
akredytowani jako członkowie zagranicznych misji dyplomatycznych, konsularnych i
przedstawicielstw handlowych, jak równie
przedstawiciele organizacji
mi dzynarodowych w Bułgarii rejestruj swój pobyt w bułgarskim Ministerstwie
Spraw Zagranicznych.
Nale y pami ta , e paszport musi by wa ny co najmniej sze miesi cy dłu ej ni
deklarowany pobyt. Zezwole na przedłu enie pobytu udzielaj obwodowe biura
paszportowe MSW. Honorowana jest procedura prolongaty paszportu w polskich
urz dach konsularnych poprzez wydanie nowego paszportu lub paszportu
blankietowego. W takim przypadku anulowany paszport, na podstawie którego nast pił
wjazd, przedstawia si wraz z nowym paszportem w biurze paszportowym MSW.
Ponadto, nale y posiada niezb dne rodki finansowe na utrzymanie (50 BGN albo
ich równowarto ) oraz posiada ubezpieczenia zdrowotne. Na granicy wr czane s
karty statystyczne (statisticzeska karta). Karta musi pozostawa w paszporcie
podró uj cego do czasu opuszczenia Bułgarii, gdy we wszystkich hotelach lub u
wynajmuj cych pokoje b dzie na niej wbijana piecz tka potwierdzaj ca pobyt. Karty
s odbierane przy wyje dzie przez urz dnika imigracyjnego.
Tury ci przeje d aj cy tranzytem mog przebywa przez 24 godziny bez meldunku.
Nale y pami ta , e brak meldunku jest karany grzywn w wysoko ci 100 USD, a w
przypadkach długoterminowego pobytu bez zameldowania, grzywna mo e by
kilkakrotnie wy sza.
152
Mieszka w Bułgarii
Honorowane jest zarówno polskie, jak i mi dzynarodowe prawo jazdy. Posiadanie
„zielonej karty” jest obowi zkowe. Władze graniczne dokonuj w paszporcie
adnotacji odno nie samochodu. Podró ny zobowi zany jest do wyjazdu tym samym
pojazdem. Nale y zwraca uwag , aby potwierdzenie własno ci pojazdu przy
wje dzie nie zostało odnotowane w paszporcie pasa era. Ewentualna kradzie pojazdu
na terenie Bułgarii jest traktowana jako sprzeda i z tego powodu w przypadku
kradzie y samochodu nale y wnie przewidziane prawem opłaty, takie jak cło,
akcyza i VAT. Bez ich uiszczenia wła ciciel nie mo e opu ci terenu Bułgarii. Nie
wolno udost pnia swojego pojazdu obywatelowi bułgarskiemu, jak równie nie
wolno kierowa pojazdem nale cym do obywatela bułgarskiego, chyba e posiada
si notarialnie po wiadczone pełnomocnictwo bułgarskiego wła ciciela.
W przypadku gdy kieruj cy pojazdem nie jest jego wła cicielem (pojazd w leasingu,
po yczony itp.) kieruj cy powinien posiada notarialnie potwierdzone pełnomocnictwo
do prowadzenia pojazdu, przetłumaczone przez tłumacza przysi głego na j zyk
bułgarski albo angielski.
Ubezpieczenia osobowe s
obowi zkowe. Uznawane s
polskie polisy
ubezpieczeniowe. Na granicy mo na wykupi ubezpieczenie dodatkowe. Wje d aj c
do Bułgarii samochodem, nale y okre li punkt docelowy podró y; w zale no ci od
tego zostanie naliczony podatek drogowy.
Opłaty winietowe
Na terytorium Bułgarii od 01 stycznia 2005 roku obowi zuje system winiet dla
samochodów ci arowych, autobusów i samochodów osobowych. Obowi zek ten został
wprowadzony na podstawie zmian i uzupełnie opublikowanych w DW Nr 6/2004 do
Ustawy o drogach, opublikowanej w Gazecie Pa stwowej (Dyr awen Westnik – DW)
Nr 26/2000 z pó niejszymi zmianami.
Poni ej podajemy wysoko opłat winietowych dla pojazdów z zagraniczn rejestracj
w okresie 2006-2007, które zostały wprowadzone Postanowieniem nr 321 R.M. z
30.11.2004 (opubl. DW nr 107/7.12.2004), jako cz
kolejnych zmian do Taryfy opłat
nr 14 (opubl. w DW nr 94/1998 z pó niejszymi zmianami).
153
Pojazdy samochodowe zostały podzielone na trzy kategorie jak ni ej:
Opłata winietowa (w EUR)
Pojazdy – Kategoria 1
Pojazdy - Kategoria 2
Pojazdy - Kategoria 3
2006 r.
2007 r.
tygodniowa
36,00
29,00
miesi czna
91,00
72,00
roczna
506,00
400,00
tygodniowa
18,00
15,00
miesi czna
45,00
35,00
roczna
253,00
200,00
tygodniowa
4,00
2,50
miesi czna
9,00
6,00
roczna
51,00
32,00
ródło: Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii
Kategoria 1 – pojazdy przeznaczone do przewozu towarów, o wi cej ni 2 osiach,
zestawy pojazdów, jak równie specjalistyczne maszyny budowlane, auto-d wigi,
przyczepy specjalistyczne do przewozu ci kich lub ponad gabarytowych towarów i
inne samochody specjalistyczne, bez trolejbusów; traktory kołowe i inne
samoporuszaj ce si maszyny, wówczas gdy s zarejestrowane do poruszania si po
drogach; specjalistyczne pojazdy samochodowe i maszyny budowlane, które z zasady
s przeznaczone do jazdy poza drogami publicznymi, ł cznie z wózkami
kopalnianymi, za okres przejazdu po drogach publicznych o własnym nap dzie, pod
warunkiem, e odpowiadaj wymogom technicznym i warunkom bezpiecznej jazdy –
wszystkie o wi cej ni dwóch osiach.
Kategoria 2 – pojazdy przeznaczone do przewozu osób o ilo ci miejsc siedz cych
wi cej ni 8, bez miejsca kierowcy, oraz pojazdy przeznaczone do przewozu towarów
o dwóch osiach, jak równie specjalistyczne maszyny budowlane, auto-d wigi,
przyczepy specjalistyczne do przewozu ci kich lub ponad gabarytowych towarów i
inne samochody specjalistyczne, bez trolejbusów; traktory kołowe i inne
samoporuszaj ce si maszyny, wówczas gdy s zarejestrowane do poruszania si po
drogach; specjalistyczne pojazdy samochodowe i maszyny budowlane, które z zasady
s przeznaczone do jazdy poza drogami publicznymi, ł cznie z wózkami
kopalnianymi, za okres przejazdu po drogach publicznych o własnym nap dzie, pod
warunkiem, e odpowiadaj wymogom technicznym i warunkom bezpiecznej jazdy –
wszystkie o 2 osiach.
Kategoria 3 – pojazdy przeznaczone do przewozu osób, o ilo ci miejsc siedz cych
nie wi kszej ni 8.
Zmiany weszły w ycie 1 stycznia 2005 r.
154
Mieszka w Bułgarii
Zgodnie z Ustaw , opłata winietowa jest okre lana dla ka dego konkretnego pojazdu,
przy czym opłaty dla samochodów z bułgarsk rejestracj s ni sze.
W DW Nr 24 z 23 marca 2004 roku zostało opublikowane Zarz dzenie o warunkach i
zasadach dokonywania opłat winietowych na terytorium Republiki Bułgarii. Sprzeda
winietek le y w gestii Agencji Wykonawczej „Drogi” (Izpyłnitełna Agencja „Pytiszta”)
i prowadzona jest w 49 punktach, w tym 22 granicznych, których wykaz opublikowano.
Za samochody z zagraniczn rejestracj opłaty mog by wnoszone na punktach
granicznych równie w USD lub EUR.
W przypadku stwierdzenia, e wyje d aj cy samochód przekroczył okres opłaconej
winietki, musi on dopłaci zaległ nale no , jednak nie mniej ni warto
tygodniowej winietki.
Opłaty b d wnoszone na podstawie nalepek składaj cych si z dwóch cz ci, jedna
powinna by zaklejana w dolnym prawym rogu od strony wewn trznej pojazdu, drug
przechowuje kierowca, jako pokwitowanie wniesionej opłaty.
Do 1 stycznia 2005 roku zamiast przewidzianych w Zarz dzeniu winietek mogły by
wydawane przez Agencj Wykonawcz „Drogi” za wiadczenia zast pcze.
Ponadto w taryfie opłat Nr 14 wymieniono inne opłaty dotycz ce samochodów
wje d aj cych do Bułgarii np. za przekroczenie wymiarów pojazdów, wagi,
obci enia osi oraz za przejazd przez most na Dunaju itp.
Wysoko i rodzaj opłat pobieranych przez Agencj „Administracja samochodowa”
za wydawanie bułgarskich licencji, zezwole i innych dokumentów dla autobusów i
samochodów ci arowych oraz opłaty w punktach granicznych za brak tych zezwole
ustalone s w Taryfie Nr 5 (opubl. w DW nr 41/2000 z pó niejszymi zmianami)
dotycz cej opłat pobieranych w strukturach Ministerstwa Transportu i Ł czno ci.
Bezcłowo mo na wwozi i wywozi artykuły do ł cznej warto ci 100 USD. Przy
wwozie i wywozie waluty o równowarto ci do 8000 BGN (ok. 4090 EUR) oraz
kosztowno ci w ilo ci zwyczajowo przyj tej nie ma obowi zku wypełniania
deklaracji celnej. W ka dym innym przypadku nale y wypełni deklaracj celn ,
która jest przy wyje dzie traktowana jako dowód pochodzenia wywo onych
kosztowno ci czy waluty. Nie mo na wwozi towarów w ilo ciach handlowych,
nawet w ramach limitu studolarowego. W paszporcie osoby wje d aj cej do Bułgarii
samochodem władze graniczne dokonuj adnotacji na temat pojazdu, a tym samym
zobowi zuj kierowc do opuszczenia kraju tym samym autem.
155
Pobyt w Bułgarii
W miejscu pobytu w Bułgarii nale y zameldowa si w przeci gu 48 godzin od
momentu przekroczenia granicy. W przypadku pobytu w domu prywatnym, hotelu
pracowniczym lub studenckim zameldowania dokonuje si w lokalnym urz dzie
paszportowym MSW, podczas gdy meldunek w hotelu zostaje potwierdzony na
miejscu i nie wymaga adnych dodatkowych formalno ci.
W Bułgarii nie ma specjalnych zagro e epidemiologicznych, nie s te wymagane
szczepienia, za wyj tkiem przyjazdów z krajów uznanych przez wiatow
Organizacj Zdrowia za rejony szczególnego zagro enia.
Pomoc lekarska dla Polaków w Bułgarii jak i dla Bułgarów w Polsce jest bezpłatna w
przypadku nagłego zachorowania lub wypadku według działaj cej umowy
dwustronnej. W innych przypadkach koszty ponosi sam pacjent lub ubezpieczyciel.
Nale y przy tym pami ta , e ubezpieczenie pomo e nam zwróci poniesione koszty
za leki lub badania specjalistyczne. Pa stwowa słu ba zdrowia w Bułgarii mo e mie
kłopoty z zaopatrzeniem w podstawowe rodki medyczne ( rodki opatrunkowe,
lekarstwa).
Po Bułgarii raczej nie powinno si podró owa noc , zatrzymywa na
nieoznaczonych i nieo wietlonych parkingach, w przydro nych barach, motelach itp.
W miastach zaleca si je dzi z zablokowanymi od wewn trz drzwiami samochodu.
Nie nale y pozostawia samochodu bez dozoru, zwłaszcza je li znajduje si w nim
baga . W przypadku zatrzymania si w hotelu, w kwaterach prywatnych lub na
kampingu nie nale y pozostawia w pokojach nawet na krótko pieni dzy,
kosztowno ci lub dokumentów.
Dopuszczalna pr dko
dla samochodów to 40 lub 50 km/h w obszarach
zabudowanych, 90 km/h w obszarze niezabudowanym i 120 km/h na trasach
szybkiego ruchu (z przyczep 100 km/h). Przekroczenie szybko ci o 30 - 40 km/h jest
karane mandatem w wysoko ci 20 BGN, o 40 - 50 km/h – 30 BGN, a o powy ej 50
km/h – 50 BGN. Za prowadzenie bez zapi tych pasów bezpiecze stwa – 20 BGN.
Zawarto alkoholu we krwi kierowcy powy ej 0,5/1000 jest karana mandatem 100 300 BGN.
Warto te pami ta , e w lipcu 1999 roku dokonano denominacji bułgarskiego lewa
1000 BGL = 1 BGN. Od 1 stycznia 2000 roku w obiegu s jedynie nowe pieni dze,
za stare wyszły całkowicie z obiegu i ju nie mo na ich wymienia w banku.
156
Mieszka w Bułgarii
Informacje praktyczne
Zakwaterowanie: Klasyfikowane hotele od 2 do 5 gwiazdek, oraz liczne motele,
kampingi, itp. Hoteli klasyfikowanych jest ponad pi set, z czego niewiele ponad
dziesi pi ciogwiazdkowych. Zalecana jest wcze niejsza rezerwacja pokoi. Hotele
przyjmuj najbardziej znane karty kredytowe.
Wi cej informacji mo na znale na stronie internetowej Bułgarskiej Agencji Informacji
i Promocji Turystyki przy Ministerstwie Gospodarki www.bulgariatravel.org
Restauracje: Restauracje, podobnie jak hotele klasyfikowane s w systemie
gwiazdkowym, od 2 do 5 gwiazdek. Jest ich ponad półtora tysi ca. Oprócz
tradycyjnych da kuchni bułgarskiej, oferuj równie potrawy włoskie, francuskie,
greckie, chi skie, rosyjskie i wiele innych.
Wynajem samochodów: Mi dzynarodowe firmy zajmuj ce si
wynajmem
samochodów obecne s w hali przylotów na lotnisku w Sofii. Ich biura znajduj si
równie w centrum Sofii oraz w innych wi kszych miastach i w miejscowo ciach
turystycznych. Aby wypo yczy samochód, nale y okaza paszport, prawo jazdy i
zło y depozyt w wysoko ci około 600 USD, który zostanie pobrany z karty
kredytowej. W Bułgarii obowi zuje ruch prawostronny. Jako
dróg cz sto
pozostawia wiele do yczenia. Dopuszczalny poziom alkoholu we krwi to 0,5 promila.
Banki i wymiana walut: Waluty mo na wymienia zarówno w bankach bułgarskich i
oddziałach banków zagranicznych, jak i w kantorach wymiany. Banki s otwarte w
godzinach 9 - 16 od poniedziałku do pi tku. Kantory s zazwyczaj czynne do godziny
18-tej, niektóre za pracuj 24 godziny na dob . Wymiany walut mo na dokona
równie na lotnisku i w du ych hotelach. Kurs bułgarskiego lewa jest stały wzgl dem
euro i wynosi BGN 1,96 za 1 EUR. Uwaga: Wymiana pieni dzy po korzystnym
kursie „na ulicy” ko czy si cz sto ich utrat .
Transport miejski: W Sofii system transportu publicznego składa si z metra,
tramwajów, autobusów i trolejbusów. Na lotnisko je d autobusy linii Nr 84. Bilety
mo na kupowa zarówno w kioskach, jak i u kierowców.
Taksówki: Na lotnisku w Sofii najlepiej skorzysta z taksówek korporacji obsługuj cej
Port Lotniczy Sofia Airport – O.K. Supertrans. Taksówki prywatne je d
po
wy szych cenach. Przy dłu szych przejazdach mo na negocjowa opłat , która jest
przyjmowana równie w walutach wymienialnych.
157
Sklepy: Od poniedziałku do pi tku, sklepy zasadniczo czynne s w godzinach 9 - 19;
w soboty do godziny 13. Niektóre supermarkety czynne s 24 godziny na dob .
Bulwar Vitosha w Sofii to jedno z najpopularniejszych miejsc dokonywania zakupów.
wie e owoce i warzywa oraz inne produkty spo ywcze mo na kupowa na ulicznych
bazarach.
Telekomunikacja: Numer kierunkowy do Bułgarii to 359, do Sofii – 359 2. Bułgaria
posiada bezpo rednie poł czenia telefoniczne z wi kszo ci pa stw wiata. Rozmowy
mi dzynarodowe mog by prowadzone równie z budek telefonicznych
Telekomunikacji Bułgarii. Aparaty telefoniczne w budkach działaj na karty.
Wa niejsze numery telefoniczne:
0123 – centrala mi dzynarodowa (je li poł czenie bezpo rednie jest niemo liwe)
0121 – centrala mi dzymiastowa
150 – Pogotowie ratunkowe
160 – Stra po arna
166 – Policja/drogówka
140 – Wysyłanie telegramów
175 – Prognoza pogody
120 – Budzenie
180 – Zegarynka
144 – Informacja o numerach firmowych
145 – Informacja o numerach prywatnych
146 – Pomoc drogowa (na terenie całego kraju)
1286 – Pogotowie drogowa (na terenie Sofii)
090012900 – Informacja teleadresowa
Elektryczno : 220 V, 50 Hz.
XI.
Nr 1.
Nr 2.
Nr 3.
Nr 4.
Nr 5.
Nr 6.
Nr 7.
Nr 8.
Nr 9.
Nr 10.
Nr 11.
Nr 12.
Nr 13.
Nr 14.
Nr 15.
Nr 16.
Nr 17.
Nr 18.
Nr 19.
Nr 20.
Nr 21.
Nr 22.
Nr 23.
Nr 24.
Nr 25.
Nr 26.
Nr 27.
159
ZAŁ CZNIKI
Makroekonomiczne dane o gospodarce Bułgarii w latach 2001-2005.............................. 161
Struktura towarowa importu w 2004 i 2005 roku .............................................................. 162
Struktura geograficzna importu w 2004 i 2005 roku ......................................................... 163
Struktura towarowa eksportu w 2004 i 2005 roku ............................................................. 164
Struktura geograficzna eksportu w 2004 i 2005 roku ........................................................ 165
Transakcje prywatyzacyjne w okresie 1993 - marzec 2005 .............................................. 166
Bezpo rednie inwestycje zagraniczne w latach 1992-2005............................................... 167
Struktura bran owa bezpo rednich inwestycji zagranicznych w latach 1998-2005 ............ 168
Struktura geograficzna bezpo rednich inwestycji zagranicznych w latach 1992-2005 .... 169
Najwi ksi inwestorzy zagraniczni...................................................................................... 171
Przykładowe stawki podatku akcyzowego ........................................................................ 175
Ministerstwa i instytucje pa stwowe ................................................................................. 177
Banki................................................................................................................................... 179
Firmy ubezpieczeniowe...................................................................................................... 181
Obroty giełdy papierów warto ciowych w Sofii w latach 2004-2005 .............................. 182
Wolne obszary celne........................................................................................................... 183
Przej cia graniczne ............................................................................................................. 184
Przyjazdy do Bułgarii w celach turystycznych w 2004 i 2005 roku ................................ 185
Izby i stowarzyszenia przemysłowo-handlowe ................................................................. 186
Regionalne izby przemysłowo-handlowe (iph) ................................................................. 194
Firmy kurierskie.................................................................................................................. 196
Firmy spedycyjne i transportowe ....................................................................................... 197
Targi i wystawy w Bułgarii ................................................................................................ 199
Adresy ambasad w Sofii..................................................................................................... 200
Mi dzynarodowe organizacje gospodarcze ....................................................................... 203
Placówki dyplomatyczne w Polsce i w Bułgarii................................................................ 204
Pa stwa z którymi Bułgaria podpisała umowy o wzajemnej ochronie i wspieraniu
inwestycji i/lub o unikaniu podwójnego opodatkowania................................................. 205
Nr 28. Koszty operacyjne w Bułgarii ............................................................................................ 207
161
Nr 1.
MAKROEKONOMICZNE DANE O GOSPODARCE BUŁGARII W LATACH
2001-2005
2001
2002
2003
2004
2005
Wzrost PKB
4,0 %
4,8 %
4,3 %
5,7 %
5,5 %
Wzrost sprzedanej produkcji przemysłowej
2,8 %
1,3 %
16,1 %
19,8 %
6,3 %
Wzrost nakładów brutto na rodki trwałe
23,8 %
7,9 %
17,8 %
17,0 %
4,5 %
7,4 %
5,8 %
2,3 %
6,2 %
5,0 %
17,3 %
16,8 %
12,7 %
12,0 %
10,1 %
Nadwy ka (Deficyt) na rachunku bie cym / PKB
-7,3 %
-5,6 %
-9,2 %
-5,8 %
-11,8 %
Nadwy ka (Deficyt) bud etowy / PKB
- 0,9 %
- 0,7 %
0,003 %
1,7 %
3,2 %
Eksport FOB (miliony EUR)
5714,2
6062,9
6668,2
7984,9
9454,1
Stopa inflacji
*
Stopa bezrobocia
*
Import CIF (miliony EUR)
Zadłu enie zagraniczne brutto (miliony EUR)*
Napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych
(miliony USD)
*
Rezerwy walutowe (miliony EUR)
rednie miesi czne wynagrodzenie brutto (BGN)
Wynagrodzenie minimalne (BGN)*
Kurs BGN / EUR (sztywny)
*
Wska niki na koniec okresu.
7492,6
7940,9
9093,8
10938,4
13823,2
11934,9
10768,9
10640,6
12571,6
14530,3
813
970
2097
2883
2324
4061,2
4574,8
5308,6
6770,4
7370,3
249
266
278
298
320 BGN
100
110
130
160
160
1,95583
1,95583
1,95583
1,95583
1,95583
162
Nr 2.
Zał czniki
STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU W 2004 I 2005 ROKU
(w milionach EUR)
IMPORT - CIF
KLASYFIKACJA
Ogółem
Towary konsumpcyjne
ywno , papierosy, napoje
Odzie i obuwie
Lekarstwa i kosmetyka
Meble i wyposa enie mieszka
Samochody
Inne
Surowce i półprodukty
eliwo, elazo i stal
Rudy
Metale kolorowe
Produkty chemiczne
Plastyk, kauczuk
Nawozy
Materiały tekstylne
Surowce do produkcji ywno ci
Materiał drewniany, papier i karton
Cement
Skóry
Tyto
Inne
Towary inwestycyjne
Maszyny, urz dzenia i aparaty
Maszyny elektryczne
rodki transportowe
Cz ci zamienne i wyposa enie
Inne
Towary nieenergetyczne razem
Zasoby energetyczne
Produkty naftowe
W giel
Oleje i inne paliwa
Pozostałe
2004
2005
11 619,5
14 682.4
1 894,7
306,1
120,5
425,4
394,6
385,2
262,9
4 602,0
458,6
449,7
130,3
256,5
552,8
b.d.
1 356,6
240,8
248,2
b.d.
91,0
31,2
786,3
3 085,1
1 052,5
350,2
837,0
413,6
431,8
9 581,7
1 941,8
1 482,6
212,3
246,9
96,0
2 258.8
387.0
137.2
466.0
469.7
480.0
318.9
5 283.6
585.1
590.3
202.5
277.3
696.3
b.d.
1 343.2
222.3
291.6
b.d.
96.3
15.1
963.5
4 046.6
1 395.7
459.5
1 211.9
510.1
469.4
11 589.0
2 960.2
2 283.4
258.4
418.4
133.3
2005/2004
%
126.4
119.2
126.4
113.9
109.5
119.0
124.6
121.3
114.8
127.6
131.3
155.4
108.1
126.0
99.0
92.3
117.5
105.8
48.4
122.5
131.2
132.6
131.2
144.8
123.3
108.7
120.9
152.4
154.0
121.7
169.5
138.9
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii
163
Nr 3. STRUKTURA GEOGRAFICZNA IMPORTU W 2004 I 2005 ROKU
(w milionach EUR)
IMPORT - CIF
PA STWA
I GRUPY PA STW
2004
2005
OGÓŁEM
Unia Europejska – 25 w tym:
Włochy
Niemcy
Grecja
Belgia
Francja
Hiszpania
Wielka Brytania
Austria
Holandia
Szwecja
Polska
Cypr
Czechy
W gry
Europa w tym:
Rosja
Ukraina
Szwajcaria
Kraje bałka skie w tym:
Turcja
Rumunia
Serbia i Czarnogóra
Macedonia
Chorwacja
Ameryka w tym:
USA
Brazylia
Azja w tym:
Singapur
Chiny
Japonia
Kazachstan
Inne
11 619,5
6 283,9
5 596,2
1 141,6
1 693,4
667,7
167,7
617,1
244,0
282,1
274,8
193,0
134,2
687,7
173,1
b.d.
196,6
141,0
2 119,4
1 469,8
471,2
138,9
1 154,6
700,1
342,3
42,4
41,0
b.d.
734,3
254,1
189,9
1 120,5
b.d.
377,1
151,4
118,5
206,8
14 682,4
7 284,1
6 438,4
1 318,4
1 998,0
735,0
181,2
687,3
271,8
335,3
316,8
210,6
174,4
845,7
238,9
b.d.
213,2
171,4
3 035,9
2 293,8
560,2
146,7
1 616,3
888,2
547,4
69,9
67,6
b.d.
1 017,8
375,9
256,2
1 452,9
b.d.
567,5
176,9
157,1
275,5
2005/2004
%
126,4
115,9
115,0
115,5
118,0
110,1
108,1
111,4
111,4
118,9
115,3
109,1
130,0
123,0
138,0
108,4
121,6
143,2
156,1
118,9
105,6
140,0
126,9
159,9
164,9
164,9
138,6
147,9
134,9
129,7
150,5
116,8
132,6
133,2
ródło: Krajowy Instytut Statystyczny Bułgarii, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP
w Sofii
164
Nr 4.
Zał czniki
STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU W 2004 i 2005 ROKU
(w milionach EUR)
EKSPORT - FOB
KLASYFIKACJA
Ogółem
Towary konsumpcyjne
ywno , papierosy, napoje
Odzie i obuwie
Lekarstwa i kosmetyka
Meble i wyposa enie mieszka
Samochody
Inne
Surowce i półprodukty
eliwo, elazo i stal
Rudy
Metale kolorowe
Produkty chemiczne
Plastyk, kauczuk
Nawozy
Materiały tekstylne
Surowce do produkcji ywno ci
Materiał drewniany, papier i karton
Cement
Skóry
Tyto
Inne
Towary inwestycyjne
Maszyny, urz dzenia i aparaty
Maszyny elektryczne
rodki transportowe
Cz ci zamienne i wyposa enie
Inne
Towary nieenergetyczne razem
Zasoby energetyczne
Produkty naftowe
W giel
Oleje i inne paliwa
Pozostałe
2004
7 984,9
2 623,4
443,9
1 549,4
153,2
279,5
b.d.
197,6
3 477,6
805,3
b.d.
746,6
254,6
198,6
58,1
293,5
277,9
228,9
22,8
b.d.
92,2
499,0
1 075,3
357,0
96,1
83,8
238,5
299,9
7 176,2
808,6
624,6
b.d.
184,0
b.d.
2005
9 454,1
2 728,7
506,6
1 540,1
166,4
314,7
b.d.
201,0
4 055,7
763,2
b.d.
942,7
280,4
250,4
89,3
308,4
408,6
231,5
21,9
b.d.
79,1
680,0
1 447,8
415,1
115,6
238,5
316,1
362,5
8 232,2
1 221,9
975,6
b,d
246,3
b.d.
2005/2004
%
118,4
104,0
114,1
99,4
108,6
112,6
101,7
116,6
94,8
126,3
110,1
126,1
153,7
105,1
147,0
101,1
96,1
85,8
136,3
134,6
116,3
120,3
284,6
132,5
120,9
114,7
151,1
156,2
133,9
w Sofii
165
Nr 5. STRUKTURA GEOGRAFICZNA EKSPORTU W 2004 I 2005 ROKU
(miliony EUR)
PA STWA
I GRUPY PA STW
OGÓŁEM
Włochy
Niemcy
Grecja
Belgia
Francja
Hiszpania
Wielka Brytania
Austria
Holandia
Szwecja
Polska
Cypr
Czechy
W gry
Europa w tym:
Rosja
Ukraina
Szwajcaria
Kraje bałka skie w tym:
Turcja
Rumunia
Macedonia
Chorwacja
Ameryka w tym:
USA
Brazylia
Azja w tym:
Singapur
Chiny
Japonia
Kazachstan
Inne
EKSPORT - FOB
2005/2004
2004
2005
%
7 984,9 9 454,1
118,4
4 654,2 5 345,3
114,9
4 331,7 4 875,0
112,5
1 043,2 1 132,7
108,6
816,1
929,0
113,8
794,0
891,2
112,2
474,4
564,2
118,9
359,2
435,4
121,2
268,9
307,8
114,5
199,7
208,4
104,4
175,8
177,8
101,1
101,6
115,3
113,5
b.d.
b.d.
322,4
470,3
145,9
80,3
103,3
128,6
31,1
90,4
290,7
b.d.
b.d.
60,3
73,8
122,4
293,7
323,8
11,2
100,7
122,1
121,3
b.d.
b.d.
51,2
68,0
132,8
1 631,7 2 055,3
126,0
797,9
990,7
124,2
316,8
356,8
112,6
276,9
282,3
102,0
166,4
188,1
113,0
33,0
132,5
401,5
461,4
423,4
91,8
356,7
285,7
80,1
b.d.
b.d.
476,6
601,6
126,2
77,0
147,3
191,3
29,8
57,4
192,6
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
465,3
704,8
151,5
w Sofii
166
Nr 6.
Zał czniki
TRANSAKCJE PRYWATYZACYJNE W OKRESIE 1993 - MARZEC 2005
Ł cznie
Rok
przedsi biorstwa
Wszystkie ministerstwa
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
przedsi biorstwa
Agencja Prywatyzacji
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
przedsi biorstwa
wyodr bnione
cz ci
przedsi biorstw
1993
22
41
18
34
4
7
1994
84
77
63
62
21
15
1995
107
211
87
163
20
48
1996
161
352
112
254
49
98
1997
320
264
266
235
54
29
1998
654
435
559
354
95
81
1999
631
580
492
489
139
91
2000
429
161
358
139
71
22
2001
172
59
120
28
52
31
2002
73
30
20
7
53
23
2003
86
29
1
1
85
28
2004
Stycze
marzec
2005
96
33
0
0
96
33
113
14
0
0
113
14
2948
2286
2096
1766
852
520
Razem
ródło: Agencja Prywatyzacji
167
Nr 7.
BEZPO REDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W LATACH 1992-2005
(w milionach USD)
Rok
Warto
Prywatyzacja
(mln USD)
Inne
Razem
1992
0,0
34,4
34,4
1993
22,0
80,4
102,4
1994
134,2
76,7
210,9
1995
26,0
136,6
162,6
1996
76,4
180,0
256,4
1997
421,4
214,8
636,2
1998
215,6
404,4
620,0
1999
226,7
592,1
818,8
2000
366,0
635,5
1001,5
2001
19,2
793,7
812,9
2002
130,0
839,7
969,7
2003
364,1
1732,8
2096,9
2004
1216,0
1667,3
2883,3
2005
0,0
2324,2
2324,2
3217,6
9712,6
12930,2
Razem
168
Zał czniki
Nr 8. STRUKTURA BRAN OWA BEZPO REDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH
W LATACH 1998-2005 (MLN USD)
Bran a
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
2002
2003
2004
2005
Działalno finansowa
150,5 97,8 449,4 122,6
Handel i usługi
111,9 134,5 116,5 121,7
Telekomunikacja
23,2 14,1 14,9 236,8
Elektryczno , gaz i woda
1,8
4,6 19,7
2,4
33,7 39,7
Nieruchomo ci i inna
2,8 13,2
działalno na rzecz
przedsi biorstw
Produkty mineralne
41,0 165,2 72,1 -9,5
(cement, szkło, ...)
Produkty naftowe,
150,6 71,8
7,4 27,7
chemiczne, plastiki, opony,
itp.
Budownictwo
2,4 19,8 47,9 17,4
Wyroby włókiennicze i
31,5 32,7 11,7 37,4
ubrania
133,8
229,2
205,0
66,9
56,5
501,9
485,1
127,3
8,1
182,2
238,9
364,7
401,6
925,5
141,9
592,3
132,1
598,2
4,5
362,8
2287,2
1695,7
1621,1
1033,4
832,8
6,5
169,7
-3,1
170,5
612,4
0,7
76,8
97,5
104,3
536,8
33,1
20,1
5,1
87,6
55,0
67,6
193,0
-5,7
373,6
282,9
Produkty ywno ciowe
Drewno, papier
Hotele i restauracje
Budowa maszyn
Hutnictwo
15 Transport
Elektrotechnika,
elektronika, komputery i
16
wyposa enie dla
telekomunikacji
17 Górnictwo
Rolnictwo, le nictwo i
18
rybołówstwo
19 Skóra i produkty ze skóry
20 Działalno wydawnicza
Samochody i inne rodki
21
transportu
Razem
1998
1999
2000
2001
Razem
4,4
37,3
17,6
21,3
13,2
25,1
24,9
16,9
18,0
72,2
27,3
38,1
26,0
64,7
17,1
57,7
2,9
17,9
13,2
81,0
9,3
17,0
7,9
37,6
-18,9
84,3
69,9
27,9
1,1
66,6
45,7
-0,1
-0,6
2,3
15,2
62,4
13,8
22,1
54,1 -119,0
253,7
191,8
191,8
191,8
166,3
6,2
11,5
-11,7
5,9
10,1
28,6
5,9
28,2
8,1
17,9
45,1
29,5
29,2
-0,7
38,9
14,6
131,8
135,4
0,0
6,5
2,7
2,1
0,0
7,3
4,9
0,5
10,4
1,2
21,7
2,6
19,1
-1,9
25,5
5,3
84,3
23,6
0,7
0,0
-0,9
0,0
0,2
1,7
21,2
0,3
0,0
0,1
11,8
5,1
0,5
10,6
2,2
-0,2
7,7
2,1
-2,5
-11,7
-0,5
2,6
-2,4
0,1
22,4
16,5
9,8
664,4 738,2 983,1 798,9
855,6 2002,1 2448,8 2204,3 10695,1
169
Nr 9.
STRUKTURA GEOGRAFICZNA BEZPO REDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH W LATACH 1992-2005
(MLN USD)
Nr
Kraj
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Razem
1
Austria
13,0
1,0
14,7
1,4
12,1
12,5
46,9
74,6
70,5
93,6
160,6
238,4
927,3
849,7
2516,1
2
Grecja
0,2
5,1
3,0
29,8
14,6
16,1
3,3
2,3
99,1
240,2
239,3
224,6
156,9
222,6
1257,1
3
Niemcy
0,1
56,6
111,0
16,2
53,1
31,4
55,7
40,4
39,0
67,4
85,4
108,5
251,6
79,6
996,0
4
Włochy
0,0
0,2
5,2
2,3
1,2
0,4
2,1
6,9
338,3
146,5
45,2
100,5
67,1
86,1
802,1
5
Holandia
0,1
0,5
37,9
0,9
46,3
10,8
41,3
105,6
-10,2
80,3
30,9
242,6
340,7
-135,2
792,6
6
USA
0,0
10,5
16,2
16,1
20,7
46,6
38,6
54,7
58,2
44,5
56,2
128,0
41,6
61,7
593,5
7
Szwajcaria
0,4
6,7
0,2
7,9
23,1
31,4
6,6
8,7
24,7
33,5
36,3
144,6
6,3
240,7
571,1
8
W gry
12,3
0,1
0,0
0,0
0,1
0,0
0,7
7,4
2,0
1,0
9,5
379,2
54,1
94,1
560,5
9
Wlk.Brytania
6,2
5,6
2,4
13,7
7,3
15,8
58,9
28,1
-3,3
20,1
0,7
96,1
58,9
245,0
555,4
10
0,3
1,2
0,4
1,4
7,5
20,6
109,0
161,8
74,8
17,8
-8,2
120,9
38,4
7,3
553,2
0,0
0,1
0,3
10,0
8,5
255,2
21,9
0,2
100,2
60,8
0,3
31,3
9,9
38,4
537,1
12
Cypr
Belgia i
Luksemburg
Czechy
0,0
0,0
0,1
2,3
2,3
4,7
0,6
0,1
0,7
2,6
62,1
-6,8
376,0
-24,6
420,1
13
Francja
0,0
0,2
4,2
5,0
6,5
0,8
3,4
78,1
36,9
15,1
8,6
22,7
22,1
30,3
233,9
14
Rosja
0,3
1,4
2,3
15,1
14,4
2,0
14,8
99,5
21,5
-4,4
4,5
30,9
-8,4
21,0
215,1
15
Hiszpania
0,0
0,1
0,0
0,0
0,0
49,6
56,8
3,8
1,0
5,1
0,1
4,6
7,1
36,4
164,5
16
Irlandia
0,0
0,0
0,0
17,4
0,2
5,2
1,0
15,8
3,2
-5,8
-2,1
2,8
20,3
99,8
157,8
17
Turcja
0,0
9,8
1,3
13,7
7,3
9,9
23,8
12,3
25,4
-9,7
15,3
-5,4
26,5
27,4
157,5
18
Dania
0,0
0,0
1,1
0,0
0,0
1,1
1,6
-1,1
2,1
-0,5
4,1
49,2
22,0
31,4
110,9
11
170
Nr
Zał czniki
Kraj
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
19
Szwecja
0,0
0,0
0,0
0,0
1,4
2,4
0,9
20
Lichtenstein
0,0
1,1
0,1
0,0
0,0
2,5
21
Izrael
0,0
0,0
0,9
0,0
1,5
0,0
22
Kanada
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
23
Litwa
0,0
0,0
0,0
0,0
24
Japonia
0,0
0,0
0,1
0,5
25
Słowenia
0,0
0,0
0,0
26
Malta
0,0
0,0
27
Panama
0,0
0,0
28
Liban
0,0
29
Rumunia
30
Słowacja
31
32
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Razem
0,4
2,2
5,7
28,5
6,9
18,5
15,2
82,1
0,8
4,8
4,0
6,9
6,4
12,9
2,4
6,3
48,0
0,0
14,0
8,3
0,1
3,1
5,5
7,0
7,2
47,5
0,0
0,0
0,0
0,2
0,0
0,0
9,5
24,6
12,1
46,4
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,0
0,7
0,3
44,0
45,1
0,6
1,9
1,9
1,8
1,6
3,1
13,6
0,6
0,1
18,3
44,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,2
0,0
0,0
37,0
-3,7
6,7
40,2
0,0
0,1
0,1
0,1
8,9
-1,2
0,9
2,7
1,1
8,4
0,1
10,6
31,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
0,1
0,9
5,6
3,7
4,0
11,3
25,8
0,0
0,0
0,0
0,3
0,7
0,0
2,4
0,3
-1,1
9,8
4,9
2,0
0,2
19,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,9
-0,1
0,0
10,6
11,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
6,5
1,8
0,1
1,7
0,4
-0,1
-3,2
-0,9
2,0
8,2
Chiny
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,2
0,5
6,5
1,1
8,1
Korea
0,0
0,0
0,3
0,2
22,3
22,9
1,8
3,8
4,0
-9,2
-41,0
0,2
-0,8
0,0
4,5
34,4
102,4
210,9
162,6
256,4
636,2
620,0
818,8
1001,5
812,9
969,7
2096,9
2883,3
Ogółem
2324,2 12930,2
Nr 10.
171
NAJWI KSI INWESTORZY ZAGRANICZNI
Inwestor
Kraj
pochodzenia
Firma bułgarska
FESTO
Niemcy
FESTO PRODUCTION
GRAMMER
Niemcy
GRAMMER
MONTUPET SA
Francja
MONTUPET
NURSAN
OTOMOTIVE
Turcja
NURSAN OTOMOTIVE
WILLIAM HUGHES
W.Brytania
WILLIAM HUGHES
LAUFEN
BREWINVEST
Szwajcaria
Grecja
CARLSBERG
Dania
ROCA BULGARIA
ZAGORKA
PIRINSKO PIVO,
SHOUMENSKO PIVO
KAMENITZA
KNAUF GIPSFASER
PLENA BULGARIA
INTERBREW
Belgia
KNAUF
Austria
PLENA HOLDING Luksemburg
EUROPEAN
Irlandia
TAXBACK
STUDENT SERVICES
IMRO
Belgia
IMRO EOOD
MONEYGRAM
USA
BTC (outsourced)
HEIDELBERG
ZLATNA PANEGA.
Niemcy
CEMENT
GRANATOID
HOLCIM
Szwajcaria BELOIZVORSKI ZEMENT
(HOLDERBANK)
MARVEX,
DEVNYA CEMENT,
Włochy
ITALCEMENT
VULKAN
PLEVZEM LTD
Cypr
PLEVENSKI ZIMENT
WHITEBEAM
Malta
ORGACHIM
HOLDINGS
SOLVAY
Belgia
SODI DEVNYA
ROLLMANN &
Niemcy
PIRINTEX
PARTNER
COSMO BULGARIA
COSMOTE
Grecja
MOBILE
TELECOM AUSTRIA
Austria
MOBILTEL AD
VIVA VENTURES
Austria
BTC AD
(ADVENT
INTERNATIONAL)
LINDNER
Niemcy
BUSINESS PARK SOFIA
INTERNATIONAL
Belgia,
CUMERIO
CUMERIO PIRDOP MED
Holandia
CEZ
Czechy
EDC SOFIA, EDC PLEVEN
Działalno
automatyka
podzespoły
samochodowe
podzespoły
samochodowe
podzespoły
samochodowe
podzespoły
samochodowe
bathroom ceramics
produkcja piwa
Rok
rozpocz cia
działalno ci
w BG
1993
1994
2005
2004
1996
1995
produkcja piwa
2003
produkcja piwa
materiały budowlane
materiały budowlane
1995
1997
1998
call centre
2003
call centre
call centre
2003
2004
przemysł cementowy
1997
przemysł cementowy
1997
przemysł cementowy
1997
przemysł cementowy
1997
przemysł chemiczny
1998
przemysł chemiczny
1997
ubrania
1996
telekomunikacja
2001
telekomunikacja
2005
telekomunikacja
2004
budownictwo
2000
przemysł miedziowy
1997
dystrybucja energii
elektrycznej
2004
172
Zał czniki
Inwestor
Kraj
pochodzenia
E.ON
Niemcy
EVN
Austria
SPARKY
Niemcy
Firma bułgarska
Działalno
Belgia
EDC VARNA, EDC
G.ORYAHOVITZA
EDC PLOVDIV, EDC
ST.ZAGORA
SPARKY ELTOS,
AGROMASHINA
EPIQ BULGARIA
Francja
SCHNEIDER ELECTRIC
VIDEOTON
W gry
DZU STARA ZAGORA
AMIS
USA
AMIS BULGARIA
ENEL
Włochy
EK MARITZA EAST 3
Grecja
POSHTENSKA BANKA
usługi finansowe
1998
Niemcy
Austria
Austria
ALLIANZ BULGARIA
BIOCHIM BANK
DZI BANK, DZI
usługi finansowe
usługi finansowe
usługi finansowe
1999
2002
2005
Grecja
UBB
usługi finansowe
2000
W gry
Grecja
Niemcy
BANK DSK
EVROBANK
PROCREDITBANK
RAIFFEISEN BANK
BULGARIA
usługi finansowe
usługi finansowe
usługi finansowe
2003
2005
2001
usługi finansowe
1994
usługi finansowe
1999
usługi finansowe
usługi finansowe
usługi finansowe,
hotele
przemysł spo ywczy
przemysł spo ywczy
2001
2000
przemysł spo ywczy
1993
przemysł spo ywczy
przemysł spo ywczy
przemysł szklany
produkcja gazów
1995
1995
2004
2001
EPIQ
SCHNEIDER
ELECTRIC
EFG EUROBANK
ERGASIAS,
CEH BALKAN
HOLDINGS
ALLIANZ
BANK AUSTRIA
BANK AUSTRIA
NATIONAL BANK
OF GREECE
OTP
PIREOSBANK
PROCREDITBANK
RAIFFEISEN BANK
Austria
SOCIETE
Francja
EXPRESSBANK
GENERALE
TOKUDA BANK
Japan
TOKUDA BANK BRANCH
UNICREDITO
Włochy
BULBANK
BANQUE NATIONALE
BNP PARIBAS
Francja
DE PARIS
BULGARIA, ALBENA
EASTSTARCH
Holandia
AMYLUM
KLARINA HOLDING Luksemburg BEVERAGE COMPANIES
KRAFT FOODS
KRAFT FOODS
USA
BULGARIA
LUXCRAFT
W.Brytania
STORKO, Pleven
NESTLE
Szwajcaria
NESTLE BULGARIA
I E CAM
Turcja
TRAKIA GLASS
LINDE GAS
Niemcy
LINDE BULGARIA
Niemcy,
SAP
SAP BULGARIA
Grecja
PALFINGER
Austria
PALFINGER BULGARIA
168 HOURS PRESSGROUP,
WAZ
Niemcy
PUBLISHING HOUSES
dystrybucja energii
elektrycznej
dystrybucja energii
elektrycznej
Rok
rozpocz cia
działalno ci
w BG
2004
2004
wyroby elektryczne
1996
elektronika
1994
wyroby elektryczne
1999
wyroby elektryczne i
elektroniczne
elektronika
wytwarzanie energii
elektrycznej
1999
2004
2003
1995
1996
1993
informatyka
budowa maszyn
2003
media
1996
Inwestor
ALLESORIOS DE
TUBERIA
SKF BEARINGS
173
Rok
rozpocz cia
działalno ci
w BG
Kraj
pochodzenia
Firma bułgarska
Hiszpania
BERG MONTANA FITINGI
produkty metalowe
1996
Szwecja
LAGEREN ZAVOD
SOFIAMED, STOMANA
INDUSTRY
produkty metalowe
2002
produkty metalowe
2000
Działalno
VIOHALCO
Grecja
DUNDEE
PRECIOUS METALS
Kanada
Balkan Mineral and Mining
wydobycie
2003
MAYR MELNHOF
Austria
MAYR MELNHOF NIKOPOL
przemysł papierniczy
1999
LUKOIL
Rosja,
Holandia
NEFTOCHIM, PETROL
przemysł naftowy
1999
przemysł
farmaceutyczny
2000
wyroby łazienkowe
1993
ACTAVIS
Islandia
AMERICAN
STANDARD
USA,
Holandia
BALKANPHARMA,
BIOVET
IDEAL STANDARD VIDIMA
AES
USA
AES Maritza East 1
ENERGO PRO
Czechy
ENERGO PRO BULGARIA
MECAMIDI
Francja
MECAMIDI OGOSTA
Korea
HYUNDAY HEAVY
INDUSTRIES BULGARIA
transformatory
1994
Niemcy
LIEBHERR MARITZA
chłodziarki
2000
USA
restauracje
1996
produkcja zapałek
1997
software
software
1998
2002
software
1998
HYUNDAI HEAVY
INDUSTRIES
LIEBHERR
HAUSGERAETE
McDONALDS
wytwarzanie energii
elektrycznej
wytwarzanie energii
elektrycznej
wytwarzanie energii
elektrycznej
2005
2002
2000
AII
Austria
IFAO
Niemcy
McDONALDS BULGARIA
SWEDISH MATCH PLAM
BULGARIA
CODIX
TUMBLEWEED
SIEMENS BUSINESS
SERVICES
IFAO BULGARIA EOOD
C3I
USA
C3I EUROPE EOOD
INTERGENIA
Niemcy
PLUSSERVER BULGARIA
Włochy,
Niemcy
Włochy
Szwajcaria
Grecja
MIROGLIO BULGARIA,
INTERPRED
BULSAFIL
SOCOTAB BULGARIA
BALKAN SHERATON
produkcja odzie y
1999
produkcja odzie y
przemysł tytoniowy
usługi turystyczne
2000
2002
2001
USA
HILTON SOFIA
usługi turystyczne
1998
Niemcy
KEMPINSKY
PRINCESS HOTEL,
TRIMONTZIUM
usługi turystyczne
1994
usługi turystyczne
1998
SWEDISH MATCH
Sweden
CODIX
TUMBLEWEED
Francja
USA
MIROGLIO
SAFIL, Italy
SOCOTAB
GRECOTEL
HILTON
INTERNATIONAL
IVAN ZOGRAFSKI
PRINZESS GROUP
Turcja
software
techniczne centrum
wsparcia
techniczne centrum
wsparcia
2005
2004
174
Zał czniki
Inwestor
GORT SECURITIES
ZUERICH INVEST
EUROBILLA
HIT
KAUFLAND
METRO
RAO GAZPROM
HELENIC
PETROLEUM
LITASKO
OMV
SHELL
DHL
MILITZER &
MUNCH
ROYAL FRANS
MAAS
SCHENKER
WILLI BETZ
NEWS INC
BOYAR
INTERNATIONAL
CRONOSPAN
Kraj
pochodzenia
Firma bułgarska
Działalno
Rok
rozpocz cia
działalno ci
w BG
USA,
W.Brytania
Szwajcaria
Austria
Niemcy
Niemcy
Niemcy
Rosja
RADISSON SAS HOTEL
usługi turystyczne
1998
PAMPOROVO
BILLA BULGARIA
HIT HYPERMARKET
KAUFLAND BULGARIA
METRO BULGARIA
OVERGAZ
usługi turystyczne
handel
handel
handel
handel
handel
2001
2000
2004
2004
1998
1996
Grecja
ECO ELDA
handel paliwami
2003
handel paliwami
handel paliwami
handel paliwami
transport
2002
1999
1994
1997
Szwajcaria
LITASKO BULGARIA
Austria
OMV BULGARIA
W.Brytania
SHELL BULGARIA
Niemcy
DHL EXPRESS BULGARIA
Szwajcaria
MILITZER & MUNCH BG
transport
1999
Holandia
FRANS MAAS BULGARIA
transport
1999
Austria
Niemcy
USA
SCHENKER BULGARIA
SOMAT
BTV
transport
transport
usługi telewizyjne
1993
1994
2000
W.Brytania
DOMAIN BOYAR
produkcja wina
1998
Austria
produkcja wyrobów z
CRONOSPAN BULGARIA
drewna
1997
Nr 11.
175
PRZYKŁADOWE STAWKI PODATKU AKCYZOWEGO
Stawki akcyzy obowi zuj ce w Bułgarii od 1.07.2006 zgodnie z now Ustaw o akcyzie i
magazynach towarów akcyzowych opublikowan w Dzienniku Ustaw (Dyr awen Westnik) nr
91 z 15.11.2005.
I. Towary
1. Piwo
2. Wino
3. Inne napoje fermentowane
4. Produkty po rednie
5. Alkohol etylowy
6. Alkohol etylowy (rakija) wyprodukowany
w specjalistycznym małym obiekcie
destylacyjnym
Akcyza
1,50 BGN za 1 hektolitr x procent alkoholu
0
0 BGN za hektolitr produktu ko cowego
90 BGN za 1 hektolitr produktu ko cowego
1100 BGN za 1 hektolitr czystego alkoholu
0 BGN za 1 hektolitr czystego alkoholu.
Akcyza na cygara i cygaretki wynosi 270 BGN za 1000 szt.
Akcyza na tyto (do fajek i papierosów) wynosi:
1. akcyza specyficzna – 4,50 BGN za 100 gram;
2. akcyza proporcjonalna – 10 % ceny sprzeda y.
Akcyza na papierosy wynosi:
1. akcyza specyficzna – 15 BGN za 1000 szt.
2. akcyza proporcjonalna – 48 % ceny sprzeda y.
Akcyza na kaw :
1. kawa palona wszystkie rodzaje – 1,00 BGN za 1 kg;
2. kawa surowa (niepalona) wszystkie rodzaje – 0,70 BGN za 1 kg;
3. ekstrakty kawowe – 1,50 BGN za 1 kg;
4. mieszanki proszkowane o zawarto ci ekstraktu kawy ponad 10 % - 1,00 BGN za 1 kg.
Akcyza na samochody u ywane:
1. za samochody o mocy silnika ponad 120 kW do 150 kW wg systemu DIN – 35 BGN za
1 kW;
2. za samochody o mocy silnika ponad 150 kW wg systemu DIN – 60 BGN za 1 kW;
3. za samochody o mocy silnika ponad 126 kW do 157,5 kW wg systemu SAE – 33,33
BGN za 1 kW;
4. za samochody o mocy silnika ponad 157,5 kW wg systemu SAE – 57,14 BGN za 1 kW.
Stawka akcyzy na samochody nowe:
1. Siedemset BGN + 90 BGN za 1 kW od ró nicy ponad 120 kW wg systemu DIN;
2. Siedemset BGN + 85,71 BGN za 1 kW od ró nicy ponad 126 kW wg systemu SAE.
176
Zał czniki
Akcyza na paliwa silnikowe:
1. Benzyna ołowiowa o kodach celnych wg Taryfy Celnej /Nomenklatury Scalonej)
2710 11 31 0, 2710 11 51 0 i 2710 11 59 0 – 670 BGN za 1000 litrów;
2. Benzyna bezołowiowa o kodach celnych 2710 11 31 0, 2710 11 41 0, 2710 11 45 0 i
2710 11 49 0 – 530 BGN za 1000 litrów;
3. Oleje nap dowe o kodach od 2710 19 41 do 2710 19 49 0 – 430 BGN za 1000 litrów;
4. Paliwo do silników odrzutowych o kodach 2710 19 21 0 i 2710 19 25 0 – 430 BGN za
1000 litrów;
5. Gaz Propan (LPG) o kodach od 2711 12 11 0 do 2711 19 00 0 – 340 BGN za 1000 kg;
6. Gaz ziemny o kodach 2711 11 00 0 i 2711 21 00 0 – 0 za 1 gigad ul;
7. za biodiesel - 0 BGN za 1000 litrów.
Akcyza na paliwa silnikowe wykorzystywane w gospodarstwach rolnych i le nych, rybnych,
sadownictwie, w motorach stacjonarnych i w rodkach transportu pozadrogowego:
1. Oleje nap dowe o kodach celnych od 2710 19 41 0 do 2710 19 49 0 – 50 BGN za 1000
litrów;
2. Paliwo do silników odrzutowych o kodach celnych 2710 19 21 0 i 2710 19 25 0 – 50
BGN za 1000 litrów;
3. Gaz ziemny o kodach 2711 11 00 0 i 2711 21 00 0 – 0 BGN za gigad ul;
4. za biodiesel – 0 BGN za 1000 litrów.
Akcyza na paliwo wykorzystywane do ogrzewania i na potrzeby ludno ci jak ni ej:
1. Oleje nap dowe o kodach od 2710 19 41 do 2710 19 49 0 – 50 BGN za 1000 litrów;
2. Oleje opałowe ci kie o kodach od 2710 19 61 0 do 2710 19 69 0 – 25 BGN za 1000
kg;
3. Paliwo do silników odrzutowych o kodach 2710 19 21 0 i 2710 19 25 0 – 50 BGN za
1000 litrów;
4. Gaz Propan (LPG) o kodach od 2711 12 11 0 do 2711 19 00 0 – 0 BGN za 1000 kg;
5. Gaz ziemny o kodach 2711 11 00 0 i 2711 21 00 0 – 0 BGN za gigad ul;
6. za biodiesel – 0 BGN za 1000 litrów.
ródło: Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii
Nr 12.
MINISTERSTWA I INSTYTUCJE PA STWOWE
Biuro Prezydenta
2, Dondoukov, Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 98 38 39, 923 93 33
Fax: (+359 2) 980 44 84
Web-site: www.president.bg
E-mail: [email protected];
[email protected]
Biuro Premiera
1, Dondoukov Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 940 20 64
Fax: (+359 2) 980 20 42
Web-site: www.government.bg
E-mail: [email protected]
Dyrektorat Informacji i Stosunków Społecznych
1, Dondoukov Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 940 27 70
Fax: (+359 2) 980 20 56
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
2, Aleksandar Zhendov Street
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 971 14 08
Fax: (+359 2) 8703 041
Web-site: www.mfa.government.bg
Ministerstwo Finansów
102, Rakovski Street
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 985 91
Fax: (+359 2) 980 68 63
Web-site: www.minfin.government.bg
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Prac
Publicznych
17-19, Kiril i Metodii Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 988 29 54; 94 05 9
Fax: (+359 2) 987 25 17
Web-site: www.mrrb.government.bg
Ministerstwo Gospodarki i Energetyki
8, Slavianska Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 940 71
Fax: (+359 2) 987 21 90
Web-site: www.mee.government.bg
Ministerstwo Rolnictwa i Le nictwa
55, Hristo Botev Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 985 11 255
Fax: (+359 2) 981 79 55; 981 75 42
Web-site: www.mzgar.government.bg
Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej
2, Triaditsa Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 8119 443
Fax: (+359 2) 986 13 18
Web-site: www.mlsp.government.bg
Ministerstwo Transportu
9, Diakon Ignatii str.
Sofia 1000, Bulgaria
Hot Line: 940 – 9561
Public Relations Directorate
phone/fax: 987 – 1805
Web-site: www.mtc.government.bg
Ministerstwo Sprawiedliwo ci
1, Slavianska Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 91 408
Fax: (+359 2) 981 91 57
Web-site: www.mjeli.government.bg
Ministerstwo Ochrony rodowiska i Wód
67, W. Gladston Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 940 60 00
Fax: (+359 2) 986 48 48
Web-site: www.moew.government.bg
177
178
Bułgarska Pa stwowa Komisja Papierów
Warto ciowych
23, Vrabcha Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 940 49 99
Fax: (+359 2) 980 26 47
Web-site: www.ssec.bg
Zał czniki
Krajowy Instytut Statystyczny
2, Panayot Volov Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 985 77 29
Fax: (+359 2) 985 77 99
Web-site: www.nsi.bg
Pa stwowa Komisja Regulacji Energetyki
8-10, Dondukov Boulevard
1000 Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 988 24 98
Fax: (+359 2) 988 87 82
Web-site: www.dker.bg
Bułgarska Agencja Promocji Małych i Srednich
Przedsi biorstw
1, Sveta Nedelia Square
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 980 50 69
Fax: (+359 2) 980 58 69
E mail: [email protected]
Web-site: www.sme.government.bg
Narodowy Bank Bułgarii
1, Alexander Batenberg Square
Sofia, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 91459, 980 64 93
Fax: (+359 2) 980 24 25
Web-site: www.bnb.bg
Bułgarska Agencja Inwestycji InvestBulgaria
31, Aksakov str.
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 985 55 00
Fax: (+359 2) 980 13 20
Web-site: www.investbg.government.bg
Agencja Prywatyzacji
29, Aksakov Street
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 980 98 2770
Fax: (+359 2) 980 98 2770
Web-site: www.priv.government.bg
Urz d Patentowy Republiki Bułgarii
52b, Dr G.M.Dimitrov Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 970 1
Fax: (+359 2) 873 52 58
Web-site: www.bpo.bg
Dyrekcja Nadzoru Ubezpiecze
6, Tzar Osvoboditel Boulevard
Sofia, Bulgaria
Tel: (+359 2) 981 79 34
Fax: (+359 2) 981 78 58
Nr 13.
BANKI
NARODOWY BANK BUŁGARII
Adres: 1 Alexander Battenberg Sq., Sofia 1000, Bulgaria
Godziny pracy: 08:30 - 17:00h GMT+2, poniedziałek - pi tek
Tel.: (+359 2) 914 59
Fax: (+359 2) 980 24 25; 980 64 93
Telex: (+067) 24090 bnb bg; (+067) 24091 bnb bg
S.W.I.F.T. BNBGBGSF
Reuters: BNBB
Web-site: www.bnb.bg; www.bnbank.org
Banki komercyjne
Alpha Bank (Ionian and National Bank of
Greece) - Sofia Branch
11 Narodno sabranie sqr., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 810 94 00
Fax: (+359 2) 981 77 79
Web-site: www.alphabank.bg
Biochim Commercial Bank, Sofia
1, Ivan Vazov Str., Sofia 1026
Tel.: (+359 2) 926 92 10
Fax: (+359 2) 926 94 40
E-mail: [email protected], [email protected]
Web-site: www.biochim.com
BNP-Paribas (Bulgaria),
(uprzednio BNP-Dresdnerbank)
2, Tsar Osvoboditel, Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 921 86 40
Fax: (+359 2) 921 86 95
Web-site: www.bulgaria.bnpparibas.com
Bulbank Ltd.
7, Sveta Nedelya Sq., Sofia 1000
Tel. (+359 2) 923 21 11
Fax (+359 2) 988 46 36
Web-site: www.bulbank.bg
Bulgarian American Credit Bank, Sofia
16 Krakra Str., Sofia 1504, Bulgaria
Tel.: (+359 2) 9658 358
Fax: (+359 2) 944 5010
Web-site: www.bacb.bg
Bulgarian Post Bank, Sofia
14, Tsar Osvoboditel, Sofia 1048
Tel.: (+359 2) 816 60 00
Fax: (+359 2) 988 81 10
Web-site: www.postbank.bg
Citibank N. A., Sofia Branch
2 Maria Louisa Blvd., 5th Floor, Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 917 51 00; 917 51 01
Fax: (+359 2) 981 99 14; 981 95 88
Web-site: www.citybank.com/bulgaria/
Commercial Bank Bulgaria-Invest Ltd.
65, Maria-Louisa Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 981 97 56; 988 54 88
Fax: (+359 2) 981 85 64
Corporate Commercial Bank, Sofia
10 Graf Ignatiev Street
Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 980 93 62
Fax: (+359 2) 980 89 48
Web-site: www.corpbank.bg
D Commerce Bank (former Demirbank,
Bulgaria)
8 Tzar Osvoboditel Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 989 44 44
Fax: (+359 2) 989 48 48
Web-site: www.dbank.bg
DSK Bank, Plc
19 Moskovska Str., Sofia 1036
Tel.: (+359 2) 939 12 20
Fax: (+359 2) 980 64 77
Web-site: www.dskbank.bg
Economic and Investment Bank AD
(former BRIBank)
11-A, Sborna Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 939 92 40
Fax: (+359 2) 981 25 26
Web-site: www.eibank.bg
179
180
Zał czniki
Encouragement Bank, Sofia
1, Djakon Ingatii., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 930 63 33
Fax: (+359 2) 930 63 21
Web-site: www.nasbank.bg
PIRAEUS EUROBANK AD
(former Eurobank Plc)
43, Cherni Vrah Blv., Sofia 1407
Tel.: (+359 2) 969 07 60
Fax: (+359 2) 969 06 99
Web-site: www.eurobank.bg
First Investment Bank, Sofia
10, Stefan Karadja Str., Sofia1000
Tel.: (+359 2) 910 01 00
Fax: (+359 2) 980 50 33
Web-site: www.fibank.bg
Hebrosbank, Plovdiv
37 Czar Boris III Obedinitel Blvd., Plovdiv 4018
Tel.: (+359 32) 90 57 73
Fax: (+359 32) 623 964
Web-site: www.hebros.bg
DZI Bank
4-6 Dondoukov Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 930 71 36
Fax: (+359 2) 980 26 23
Web-site: www,dzibank.bg
S G Expressbank
92 Vladislav Varnenchik Str., Varna 9000
Tel.: (+359 52) 686 100
Fax: (+359 52) 601 681
Web-site: www.sgexpressbank.bg
Societe General S. A. - Sofia Branch
36 Dragan Tzankov Blvd.,
World Trade Center - Interpred, Sofia 1172
Tel.: (+359 2) 919 41
Fax: (+359 2) 971 29 78; 971 29 79
T.C. Ziraat Bank - Sofia Branch
19 Sveta Nedelia Sq., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 980 00 87; 980 66 61
Fax: (+359 2) 980 21 13
ING Bank N.V. - Sofia Branch
12 Emil Bersinsky Str., Sofia 1408
Tel.: (+359 2) 917 64 00
Fax: (+359 2) 917 65 78
Web-site: www.ing.bg
Texim Private Enterpeneurial Bank
107 Maria-Louisa Blvd., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 333 240; 314 038; 318 038
Fax: +3592/ 9311 207
Web-site: www.teximbank.bg
Tokuda Credit Express Bank, Sofia
3 Graf Ignatiev Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 981 01 67; 980 12 94; 980 33 00
Fax: (+359 2) 981 53 78
Municipal Bank, Sofia
6 Vrabtcha Str. 2nd Floor, Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 930 01 11
Fax: (+359 2) 981 51 47
Web-site: www.municipalbank.bg
Unionbank Ltd.
10-12 Damyan Gruev Str., Sofia 1606
Tel.: (+359 2) 91 79 833
Fax: (+359 2) 980 20 04
Web-site: www.unionbank.bg
National Bank of Greece - Sofia Branch
5 Triaditza Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 981 50 10; 980 50 97
Fax: (+359 2) 980 69 56
Web-site: www.nbg.gr
United Bulgarian Bank AD
5 Sveta Sofia Str., Sofia 1000
Tel.: (+359 2) 811+Ext
Fax: (+359 2) 988 08 22
Web-site: www.ubb.bg
Raiffeisenbank (Bulgaria)
18-20 Nikolay Gogol Str., Sofia 1504
Tel.: (+359 2) 919 851 01
Fax: (+359 2) 943 45 28
Web-site: www.raiffeisen.bg
Nr 14.
181
FIRMY UBEZPIECZENIOWE
AIG Bułgaria - Towarzystwo Ubezpieczeniowe
i Reasekuracji
4 Iskar Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 930 93 30
Fax: (+359 2) 930 93 31
Web-site: www.aig.bg
Allianz Bulgaria Holding AD
59 Dondukov Blvd., 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 986 01 06
Fax: (+359 2) 980 52 01
Web-site: www.allianz.bg
Bulstrad PLC
Positano Sq. 5, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 985 66 10
Fax: (+359 2) 985 61 03
Web-site: www.bulstrad.bg
INTERAMERICAN Ins. Co S.A.
16 Sveta Nedelya Sq., 5th Floor, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 986 76 39-43
Fax: (+359 2) 986 76 51
Web-site: www.interamerican.bg
ARMEEC AD
21 Gurko Str., Sofia
Tel.: (+359 2) 981 11 12; 981 55 54
Fax: (+359 2) 981 11 12
Web-site: www.armeec.bg
BUL INS AD
17 Vitosha Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 988 54 23
Fax: (+359 2) 980 49 92
Bułgarska Agencja Ubezpiecze Kredytów
Eksportowych
55, Alexander Stamboliiski Blvd., fl 1, 1301 Sofia
Tel.: (+359 2) 923 69 11
Fax: (+359 2) 987 06 65
Web-site: www.baez-bg.com
Pa stwowy Zakład Ubezpiecze - DZI
6 Tzar Osvoboditel Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 57 99
Fax: (+359 2) 987 45 33
Web-site: www.dzi.bg
Towarzystwo Ubezpieczeniowe OREL
Tel.: (+359 2) 926 71 11
Fax: (+359 2) 926 71 12
Web-site: www.orel-insurance.com
Towarzystwo Ubezpieczeniowe Lev Ins
52 Tzar Boris III Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 953 25 82
Fax: (+359 2) 952 24 81
Web-site: www.lev-ins.com
Bulgarian Real Estate
Towarzystwo Ubezpieczeniowe
8 Balsha Str. Floor, 1408 Sofia
Tel.: (+359 2) 9158787
Fax: (+359 2) 9158798
JUPETER INS
3 Hristo Stamboliiski Str., 1463 Sofia
Tel.: (+359 2) 91 53 753
Fax: (+359 2) 91 53 631
Web-site: www.jupiter.bg
Mi dzynarodowe Towarzystwo Ubezpieczeniowe
EVROPA
29 Slavyanska Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 67 19; 980 67 20
Fax: (+359 2) 980 53 33
Mi dzynarodowe Towarzystwo Ubezpieczeniowe
QBE
8 Iskar Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 930 19 19
Fax: (+359 2) 930 19 20
Miejskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe
3 Paris Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 31 22
Fax: (+359 2) 981 43 51
VITOSZA Insurance PLC
5 W. Gladstone str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 915 63 33
Fax: (+359 2) 915 63 00
Web-site: www.vitosha.bg
182
Nr 15.
Zał czniki
OBROTY GIEŁDY PAPIERÓW WARTO CIOWYCH W SOFII W LATACH
2004-2005
Transakcje sesyjne
Rynek podstawowy akcji segment "A"
Rok
Liczba
2004
2005
Warto
obrotu (BGN) Liczba transakcji
6 550 438
52
52 014 331
10523
Warto
40 808 478
3811
56 063 373
7252
Warto
428 572 249
32028
262 195 376
84083
Warto
obrotu (BGN)
920515
11089891
Rynek podstawowy akcji segment "B"
Rok
Liczba
2004
2005
12714043
9347456
Rynek podstawowy akcji segment "C"
Rok
Liczba
2004
2005
133096484
46494984
Rynek podstawowy papiery skarbowe
Rok
Liczba
2004
2005
0
0
Liczba transakcji
0
0
0
0
Rynek podstawowy obligacje przedsi biorstw
Rok
Liczba
2004
2005
Warto
39160
39312
42 329 496
44 268 537
355
226
Rynek wolny akcji
Rok
Liczba
2004
2005
Warto
184 815 871
32862
929 555 521
107803
Warto
83 320 729
207 793 527
29725989
60937842
Rynek wolny obligacji
Rok
Liczba
2004
2005
46173
128263
365
729
ródło: Giełda Papierów Warto ciowych w Sofii
Nr 16.
WOLNE OBSZARY CELNE
ROUSSE
5, Knyazheska Street, P.O. Box 107
7000 Rousse, Bulgaria
Tel: (+359 82) 831 111
Fax: (+359 82) 831 112
Web-site: www.freezone-rousse.bg
PLOVDIV
242A Vasil Levski Street (Karlovsko Shousse)
P.O. Box 75, 4003 Plovdiv, Bulgaria
Tel.:
Executive Director: (+359 32) 906 233
Trade department: (+359 32) 906 211/ 906 232
(+359 32) 650 287/ 906 201
Fax.: (+359 32) 960 833
Web-site: www.freezone-plovdiv.com/en
VIDIN
Tel: (+359 94) 228 37; (+359 94) 260 98
Fax: (+359 94) 309 47; (+359 94) 327 91
Web-site: www.vidin.net/ftz
BOURGAS
5 Trapezitsa Str., P.O. Box 154
8000 Bourgas, Bulgaria
Tel.: (+359 56) 842 047
Fax: (+359 56) 841 562
Web-site: www.freetradezone-bourgas.com/
SVILENGRAD
6500 Svilengrad, Bulgaria
Tel: (+359 379) 72 33, 73 44, 74 45, 75 59
Fax: (+359 379) 75 41
Web-site: www.svilengrad.com/sbz
DRAGOMAN
33, G. Dimitrov Street
2210 Dragoman, Bulgaria
Tel/Fax: (+359 7172) 24 31
Office in Sofia:
50, Gen. Skobelev Blvd.
1000 Sofia, Bulgaria
Tel/Fax: (+359 2) 954 93 39
Web-site: www.bfia.org
183
184
Zał czniki
Nr 17.
PRZEJ CIA GRANICZNE
Przej cie
graniczne
Sofia
Plovdiv
Gorna
Oriahovitza
Kalotina
Sofia
Plovdiv
Gorna
Oriahovitza
Kalotina
Serbia
Vidin
Vidin
Rumunia
Bregovo
Vrashka Chuka
Strezimirovtzi
Gjueshevo
Oltomantzi
St.Lissichkovo
Zlatarevo
Kulata
Bregovo
Kula
Strezimorovtzi
Gjueshevo
Oltomantzi
Strumeshnitza
Kulata
Serbia
Rumunia
Rumunia
Macedonia
Serbia
Macedonia
Macedonia
Grecja
Kapitan –
Andreevo
Somovit
Oriahovo
Lom
Svilengrad
Kapitan –
Andreevo
Somovit
Oriahovo
Lom
Svilengrad
Malko Tarnovo
Bourgass
Malko
Tarnowo
Bourgass
Varna
Varna
Balchik
Kardam
Balchik
Iovkovo
Rumunia
Durankulak
Silistra
Durankulak
Silistra
Rumunia
Rumunia
Svishtov
Rousse
Svishtov
Rousse
Rumunia
Rumunia
Lokalizacja
Na granicy z
Turcja
Rumunia
Rumunia
Rumunia
Grecja
Turcja
Rodzaj
przej cia
port lotniczy
port lotniczy
port lotniczy
drogowe
kolejowe
Port rzeczny
promowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
drogowe
kolejowe
drogowe
kolejowe
port
promowe
port
drogowe
kolejowe
drogowe
port
port lotniczy
port
port lotniczy
promowe
port
drogowe
kolejowe
drogowe
drogowe
port morski
port morski
port morski
promowe
drogowe
kolejowe
Godziny otwarcia
24 godziny na dob
24 godziny na dob
8:00 - 17:00
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
24 godziny na dob
185
Nr 18.
PRZYJAZDY DO BUŁGARII W CELACH TURYSTYCZNYCH
W 2004 I 2005 ROKU*
KRAJE
2004
2005
OGÓŁEM
4 629 854
4 837 150
4,48 %
Ogółem z krajów UE
2 483 540
2 623 880
5,65 %
Lp.
Zmiana 2005/2004
1
Grecja
751 027
665 894
-11,34 %
2
Niemcy
596 826
582 315
-2,43 %
3
Macedonia
682 017
581 139
-14,79 %
4
597 356
534 474
-10,53 %
5
Wielka Brytania
275 138
374 494
36,11 %
6
Turcja
198 322
271 160
36,73 %
7
Rumunia
127 612
187 311
46,78 %
8
Rosja
149 324
175 295
17,39 %
9
Czechy
111 638
126 666
13,46 %
10
POLSKA
108 789
113 544
4,37 %
11
Izrael
83 590
103 523
23,85 %
12
Szwecja
98 937
101 332
2,42 %
13
Słowacja
82 855
89 226
7,69 %
14
Ukraina
74 730
83 746
12,06 %
15
Finlandia
59 604
83 056
39,35 %
16
Francja
59 361
74 019
24,69 %
17
Dania
54 666
72 094
31,88 %
18
USA
53 569
60 405
12,76 %
19
Włochy
52 653
59 912
13,79 %
20
Austria
46 700
57 909
24,00 %
21
Holandia
32 818
48 450
47,63 %
22
W gry
44 761
44 520
-0,54 %
23
Belgia
33 837
32 583
-3,71 %
24
Irlandia
13 030
29 176
123,91 %
25
Hiszpania
13 399
18 510
38,14 %
ródło: Dyrekcja „Pa stwowa Polityka Turystyczna” przy Ministerstwie Kultury, Wydział
Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii
*
ł cznie z przyjazdami „handlowymi”, bez przejazdów tranzytowych
186
Nr 19.
Zał czniki
IZBY I STOWARZYSZENIA PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE
BUŁGARSKA IZBA GÓRNICTWA
1309 Sofia; "Rudmetallurgproekt" EAD
205, Al. Stamboliysky Blvd., Room 21
Tel.: (+359 2) 22 93 73
Fax: (+359 2) 920 18 57
IZBA BRAN OWA HUTNICTWA I METALI NIE ELAZNYCH
1113 Sofia; 2 Alfred Nobel Str.,
vh. 4, et. 5, app. 10
Tel.: (+359 2) 73 64 43; 988 12 46
Fax: (+359 2) 71 80 74; 987 76 28
BUŁGARSKA IZBA PRZEMYSŁU MASZYNOWEGO
1000 Sofia; PO Box 625,
10 A Graf Ignatiev Str. et. 6
Tel.: (+359 2) 987 66 33; 987 20 64; 988 27 65
Tel./fax: (+359 2) 989 28 06; 988 40 44
STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW MASZYN
1330 Sofia; 1 Vaskresenie Blvd.
Tel.: (+359 2) 20 30 27
Fax: (+359 2) 20 91 29
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA MASZYN I URZ DZE BUDOWLANYCH
1000 Sofia; 7 Saborna Str.
BULBRICKINGENEERING EOOD
Tel.: (+359 2) 988 23 58
Fax: (+359 2) 987 54 61; (+359 62) 63 88 09
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA IN YNIERII ELEKTRYCZNEJ
1407 Sofia; PO Box 76
Tel.: (+359 2) 963 35 32; 963 34 37
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA ELEKTRONIKI I INFORMATYKI
1113 Sofia; BIC IZOT EAD
"7th Km" Tzarigradsko Shausse Str.
Tel.: (+359 2) 971 80 94; 740 031
Fax: (+359 2) 971 83 78
IZBA BRAN OWA PRODUCENTÓW I HANDLOWCÓW PRZEMYSŁU ZBROJENIOWEGO
4330 Sopot; 34 "3-ti Mart" Str.
Metalchim Holding AD
Tel.: (+359 31) 342 080, 20 74
Fax: (+359 2) 313 440 10
187
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU SKÓRZANEGO, FUTRZARSKIEGO, OBUWNICZEGO
I WYROBÓW SKÓRZANYCH
1407 Sofia; 3 Shavarsky Pat Str.
Tel.: (+359 2) 687 118
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU PRZETWÓRSTWA DRZEWNEGO I MEBLOWEGO
1113 Sofia; ECOTECH-PRODUCT OOD
79 Frederick J. Curie Str., bl. 314
Tel.: (+359 2) 650 695; 657 802;
(+359 2) 668 818; 639 945 05
Fax: (+359 2) 963 25 59
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU WEŁNIANYCH I JEDWABNYCH MATERIAŁÓW
WŁÓKIENNICZYCH
8800 Sliven; TOPCHIEV EOOD
kv. Drouzhba, bl. 7 vh. 2, et. 13
Tel.: (+359 44) 794 36
Fax: (+359 44) 731 97
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU SZKLANEGO I MIAŁKIEJ CERAMIKI
1313 Sofia; 93 Kiril i Metodiy Str., app. 84
Tel.: (+359 2) 328 006
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU CELULOZOWO-PAPIERNICZEGO
1528 Sofia; Gara Iskar, 8 "5009" Str.
Pulp and Cellulose Institute
Tel./fax: (+359 2) 428 523; 429 003;
(+359 2) 885 841; 873 721
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU BAWEŁNIANEGO, LNIARSKIEGO I KONOPII
1463 Sofia; 98 Patriarch Evtimiy Blvd.
Tel.: (+359 88) 214 897
BUŁGARSKII ZWI ZEK BRAN OWY PRZEMYSŁU WYROBÓW Z DZIANINY
1000 Sofia; 8 Pozitano Str.
RUEN AD
Tel.: (+359 2) 980 32 67
Fax: (+359 2) 980 52 86
IZBA BRAN OWA PRZEMYSŁU ODZIE OWEGO
1202 Sofia; 119 Tzar Samouil Str. RILA STYLE
Tel.: (+359 2) 931 11 03; 32 10 64/20
Fax: (+359 2) 931 07 18
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA BUDOWY MASZYN, ZABAWEK I ARTYKUŁÓW SPORTOWYCH
4000 Plovdiv; complex "Trakia",
bl. 8, vh. 2, app. 26
Tel./fax: (+359 32) 670 003
188
Zał czniki
STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW I SPRZEDAWCÓW WIN I WÓDEK
1080 Sofia; 19 Lavele Str.
Tel./fax: (+359 2) 981 05 74; 981 16 74
ZWI ZEK BROWARNIKÓW W BUŁGARII
3100 Mezdra; "Ledenika" AD
Tel.: (+359 91) 023 75; (+359 2) 986 50 90
Fax: (+359 91) 070 00; (+359 2) 986 50 90
STOWARZYSZENIE MLECZARNI
1000 Sofia; 9 Saborna Str.
Tel./fax: (+359 2) 988 24 94
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE WYROBÓW PERFUMERYJNYCH I KOSMETYCZNYCH
4003 Plovdiv; 56 Koprivshtitza Str.
Tel./fax: (+359 32) 640 470
Tel.: (+359 32) 768 497
BUŁGARSKA IZBA RZEMIOSŁA
1606 Sofia; 14 D. Grouev Str., et. 4, app. 15
Tel.: (+359 2) 514 393
Fax: (+359 2) 981 21 34
ZWI ZEK MŁYNARZY W BUŁGARII
1510 Sofia; 4 P. Ounoufieva Str.
Melnichen Kombinat AD
Tel.: (+359 2) 393 240; 394 887;
Fax: (+359 2) 390 830
ZWI ZEK PRODUCENTÓW MIESZANEK PASZ W BUŁGARII
1130 Sofia; 29 Vladaiska Str.
Tel./fax: (+359 2) 952 12 58
ZWI ZEK HODOWCÓW DROBIU W BUŁGARII
1303 Sofia; 136 Tzar Simeon Str., 2nd Floor
Tel./fax: (+359 2) 931 09 58
ZWI ZEK PRODUCENTÓW CUKRU W BUŁGARII
4000 Plovdiv; 117 Bulgaria Blvd.
Zaharen Kombinat "Crystal" AD
Tel./fax: (+359 32) 952 375; 248 969
Fax: (+359 32) 554 408
E-mail: [email protected],com
ZWI ZEK PRODUCENTÓW WYROBÓW PUSZKOWANYCH W BUŁGARII
1574 Sofia; 13 Momina Cheshma Str.
BULGARPLOD AD
Tel./fax: (+359 2) 971 36 37
Fax: (+359 2) 793 081
IZBA BRAN OWA PIEKARZY
1379 Sofia; 5 Ohridsko Ezero Str.
HLEBOZAVOD 1
Tel./fax: (+359 2) 211 079; 211 081/wew. 212/
STOWARZYSZENIE BRAN OWE SPRZ TU MEDYCZNEGO
1528 Sofia; 5 Iskarsko Shausse Str.
Medical Equipment AD
Tel.: (+359 2) 798 387; 953 16 12
Fax: (+359 2) 791 547
BUŁGARSKA IZBA BUDOWNICTWA
1202 Sofia; 23 Choumerna Str.
Tel.: (+359 2) 988 63 93
Fax: (+359 2) 988 68 80; 988 68 81
IZBA TRANSPORTU KRAJOWEGO
4000 Plovdiv; 82 Hristo Botev Str.
Tel.: (+359 32) 266 792; 620 001
Fax: (+359 32) 630 650
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE BIUR PODRÓ Y
1000 Sofia, 8 St. Sofia Str.
Tel.: (+359 2) 987 40 59
Fax: (+359 2) 986 51 33
E-mail: [email protected];
Web-site: www.travel-bulgaria.com/bata
BUŁGARSKI ZWI ZEK FIRM OBSŁUGUJ CYCH HANDEL ZAGRANICZNY
1113 Sofia; 20 J. Curie Str.
Tel.: (+359 2) 6399/46 42
Fax: (+359 2) 6399/46 41
ZWI ZEK HANDLOWCÓW W BUŁGARII
1309 Sofia; 99 G. Rakovsky Str.,
14th Floor, Room 3
Tel.: (+359 2) 980 43 90
189
190
Zał czniki
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA ENERGETYKI
1202 Sofia; 2 V. Glavinov Str.;
EKI-96 OOD
Tel.: (+359 2) 324 187; 962 13 28
Fax: (+359 2) 931 17 67
IZBA BRAN OWA LE NICTWA
1000 Sofia; 14 Aksakov Str.
Regional Directorate of Forestry
Tel.: (+359 2) 987 71 01; 987 40 09
STOWARZYSZENIE „CLUB 9000”
1000 Sofia; 108 Rakovsky Str.
Tel.: (+359 2) 980 49 10
Fax: (+359 2) 987 93 60
IZBA BRAN OWA TELEKOMUNIKACJI
1000 Sofia; 6 St. Karadzha Str.
Tel.: (+359 3) 949 64 30; 949 64 12; 889 364
Fax: (+359 2) 980 94 94
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA „FENIX RESOURCE”
1233 Sofia; 104 S. Vrachansky Str.
Tel.: (+359 2) 320 188; 320 143; 315 155
Fax: (+359 2) 322 197
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE HOTELARZY I RESTAURATORÓW
1000 Sofia; 1 St. Sofia Sq., 2nd Floor
Tel.:(+359 2) 986 33 84
Tel./fax: (+359 2) 986 42 25
ZWI ZEK PRACODAWCÓW WODOCI GÓW I KANALIZACJI W BUŁGARII
5000 Veliko Tarnovo; 30 Yavor Str.
V i K OOD
Tel.: (+359 62) 622 130
Fax: (+359 62) 639 853
STOWARZYSZENIE PRZEDSI BIORSTW HANDLOWYCH PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO
2000 Doupnitza; 1 Svoboda Sq.
RILENA TOURS OOD
Tel.: (+359 701) 356 63
Fax: (+359 701) 253 04; 320 60
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA „PATISHTA”
Sofia 1331 kv. "Republika" N 2
Moststroy AD
Tel.: (+359 2) 244 792; 250 831
Fax: (+359 2) 245 231
191
BUŁGARSKA IZBA PRZEDSI BIORCÓW SEKTORA CHEMICZNEGO
1309 Sofia; 205 Al. Stamboliysky Blvd.
Tel.: (+359 2) 920 05 73; 223 460
Fax: (+359 2) 920 14 81
ZWI ZEK PRODUCENTÓW OLEJU RO LINNEGO W BUŁGARII
1000 Sofia; 47 Vitosha Blvd., 2nd Floor
Tel.: (+359 2) 989 94 81
Fax: (+359 2) 989 24 08
BUŁGARSKI ZWI ZEK TRANSPORTU SAMOCHODOWEGO
4000 Pzardjik, 1 Ivailovsko Shausse Str.
NIKAN LINE OOD, P.O. Box 16
Tel.: (+359 4) 889 27 74; 892 43 23;
(+359 34) 819 33
Fax: (+359 34) 819 67
STOWARZYSZENIE PRZETWÓRCÓW MI SNYCH W BUŁGARII
1505 Sofia; 30 Madrid Str., 3rd Floor, app. 5
TANDEM-B OOD
Tel.: (+359 2) 946 14 46; 946 13 66; 971 26 71
Tel./fax: (+359 2) 946 14 54; 973 30 69
E-mail: [email protected]; [email protected]
STOWARZYSZENIE PRZEDSI BIORCÓW MASZYN I WYROBÓW DLA PRZEMYSŁU MI SNEGO
6300 Haskovo; 6 V. Levsky Str.
PIM SD
Tel.: (+359 38) 386 04; 386 01; 386 11
Fax: (+359 38) 254 50; 377 92
FEDERACJA PIEKARZY W BUŁGARII
1510 Sofia; 1 Baba Vida Str.
Tel./fax: (+359 2) 945 45 19; 945 42 26
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA HURTOWNI I HANDLU DETALICZNEGO
9300 Dobritch; 2 Tzar Petar Str. app. 10, vh. 5
Tel.: (+359 58) 302 61
BUŁGARSKA IZBA MODY
1000 Sofia; 16 Aksakov Str.
LINEA SD
Tel./fax: (+359 2) 981 49 67
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE W BRAN Y TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH
1000 Sofia; 7A Graf Ignatiev Str.
APIS – Hristovotch EOOD
Tel.: (+359 2) 980 48 27
Fax: (+359 2) 987 36 55
192
Zał czniki
ZWI ZEK AGENCJI NIERUCHOMO CI
1505 Sofia; 2 Zemen Str.,
Tel./fax: (+359 2) 431 443
STOWARZYSZENIE PRODUKCJI NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH
1000 Sofia; 82 Tzar Simeon Str., vh. 3
Tel.: (+359 2) 983 24 22
Fax: (+359 2) 983 36 82
STOWARZYSZENIE BRAN OWE PRODUCENTÓW I DYSTYBUTORÓW LEKÓW I WYROBÓW
SANITARNYCH
1303 Sofia; 88 Eng. Ivan Ivanov Str.
Tel.: (+359 2) 931 08 93; 834 486
Fax: (+359 2) 931 14 80; 832 731
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE SPEDYTORÓW
1000 Sofia; 46 William Gladstone Str.
Tel.: (+359 2) 980 63 40; 980 63 39; 963 29 22
Fax: (+359 2) 980 63 45; 963 36 94
OGÓLNOKRAJOWY BUŁGARSKI ZWI ZEK PSZCZELARZY
1000 Sofia; 60 Pozitano Str., 2nd Floor
Tel.: (+359 2) 897 542
Fax: (+359 2) 967 31 06
STOWARZYSZENIE EKSPORTERÓW DZIANINY I WYROBÓW WŁÓKIENNICZYCH
1124 Sofia; 2A Omourtag Str.
Tel.: (+359 2) 943 37 49
Fax: (+359 2) 943 31 68
KRAJOWE STOWARZYSZENIE BUŁGARSKICH AGENTÓW PRZEWOZOWYCH
1606 Sofia; 12A Tundja, Office 306
Trans Express OOD
Tel./ fax: (+359 2) 946 12 14/ 944 53 04
IZBA BRAN OWA TAKSÓWKARZY I SPEDYTORÓW
1000 Sofia; 52 Boudapeshta Str.
Tel./fax: (+359 2) 983 39 84
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE HANDLOWCÓW METALI
1000 Sofia; 26 Hristo Botev Blvd., app. 12
Tel./fax: (+359 2) 526 098
193
BUŁGARSKI ZWI ZEK PSZCZELARZY
Sofia; 153 Hristo Botev Str.
Tel.: (+359 2) 931 13 68
Fax: (+359 2) 931 12 00
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE OPERATORÓW TELEGRAFICZNYCH
1510 Sofia; j.k. H. Dimitar, bl. 57,
entr. 3, 8th Floor, app. 7
Tel./fax: (+359 2) 470 94 53
OGÓLNOKRAJOWE STOWARZYSZENIE PRACODAWCÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ
1784 Sofia; j.k. Mladost 1
1 "akad. Evg. Pavlovski" str.
Tel. /fax: (+359 2) 723 716
OGÓLNOKRAJOWE STOWARZYSZENIE TAKSÓWKARZY
1233 Sofia, j.k. Banishora,
bl. 28, app. 53
Tel. (+359 2) 549 215; 580 077;
(+359 88) 831 064
OGÓLNOKRAJOWY ZWI ZEK BRAN OWY STRA AKÓW ”FIREFIGHTER”
1619 Sofia, 1 "Ogneboretz" str.
Tel.: (+359 2) 982 732 88; (+359 88) 831 377
STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW, IMPORTERÓW, HANDLOWCÓW I WULKANIZATORÓW OPON
1113 Sofia, 10, "Tzarigradsko Shausse" Blvd.
bl. 5, entr. 2, 3rd Floor
Tel.: (+359 2) 973 30 45
fax: (+359 2) 971 36 31
BUŁGARSKA IZBA BRAN OWA DRÓG TRANSPORTOWYCH
1407 Sofia, 43, "Cherny Vrah" Blvd., P.O. Box 76
Tel.: (+359 2) 932 03 17
STOWARZYSZENIE FIRM GEODEZYJNYCH
1797 Sofia, 18, "Kl. Ohridski" Blvd.
Tel.: (+359 2) 777 191
Fax: (+359 2) 777 450
BUŁGARSKIE STOWARZYSZENIE WYTWÓRCÓW D WIGÓW WINDOWYCH
SOFIA
37, Ekzarh Josef Str. Office 409
Tel.: (+359 88) 457 378
194
Nr 20.
Zał czniki
REGIONALNE IZBY PRZEMYSŁOWO-HANDLOWE (IPH)
BLAGOEVGRAD CCI
2700 Blagoevgrad, 23 T. Alexandrov Str.,
6th Floor, Rooms 62-64
Tel.: (+ 359 73) 885 017
Fax: (+ 359 73) 885 018
BOURGAS CCI
8000 Bourgas, 12B L. Karavelov Str., P.O. Box 644
Tel.: (+ 359 56) 812 007; 810 129; 816 346;
+(359 56) 816 345; 813 148; 813 149
Fax: (+ 359 56) 810 130, 813 150
E-mail: [email protected], [email protected],
[email protected]
Web-site: www.bscci.bcci.bg
DOBRITCH CCI
9300 Dobrich, 3 Bulgarai Str., P.O. Box 182
Tel.: (+ 359 58) 601 471, 601 472, 601 435
Fax: (+ 359 58) 601 434
Web-site: www.cci.dobrich.net
GABROVO CCI
5300 Gabrovo, 1 Vazrazhdane Sq., P.O. Box 217
Tel.: (+ 359 66) 808 839
Tel./Fax: (+ 359 66) 803 142, 804 138
Web-site: www.chamber-gabrovo.com
GOTSE DELCHEV CCI
2900 Gotse Delchev,
5 Ilia Batakliev Str.
Tel./Fax: (+ 359 751) 224 88
HASKOVO CCI
6300 Haskovo, 9 Rakovski Blvd., 2nd Floor
Tel.: (+ 359 38) 661 112
Fax: (+ 359 38) 665 502
SOFIA OFFICE
6, Trapezitsa Str.
Tel.: (+ 359 2) 988 53 11; 988 55 26
Fax: (+ 359 2) 986 51 46
SVILENGRAD OFFICE
6500 Svilengrad, 1 Asen Iliev Str.
Tel.: (+ 359 379) 732 74
KARDJALI CCI
6600 Kardjali, 3 Otec Paisii Str., P.O. Box 266
Tel./Fax: (+ 359 361) 621 89
KAZANLUK CCI
6100 Kazanluk, 2 Starata reka Str.,
D.K. Arsenal, Office 101
Tel.: (+ 359 431) 625 56
Fax: (+ 359 431) 626 35
KYUSTENDIL CCI
2500 Kyustendil, 44 Demokrasia Str.,
House of Culture, 2nd Floor
Tel.: (+ 359 78) 513 71
Tel./Fax: (+ 359 78) 513 70
LOVECH CCI
5500 Lovech, 24 Targovska Str., dom Preslav, Office
222, P.O. Box 92
Tel.: (+ 359 68) 418 44
Fax: (+ 359 68) 418 44
MONTANA CCI
3400 Montana, 21, Vassil Levski Str., P.O. Box 332
Tel./Fax: (+ 359 96) 305 660
PAZARDJIK CCI
4400 Pazardjik, 4 Dimitar Kazakov - Neron Str.,
P.O. Box 97
Tel.: (+ 359 34) 444 457
Fax: (+ 359 34) 444 703
Web-site: pzcci.cjb.net
PERNIK CCI
2300 Pernik, kv. Dimova Mahala, 3 Kozlodui Str.
Tel.: (+ 359 76) 640 335, 640 336, 603 356
E-mail: [email protected]; [email protected];
[email protected]
Web-site: www.dimont.com/pcci
PLEVEN CCI
5800 Pleven, 4 Aton Str., 1st Floor, P.O. Box 145
Tel.: (+ 359 64) 803 003; 803 001; 803 002
Fax: (+ 359 64) 803 004
SMOLYAN CCI
4700 Smolyan, Municipal Council, P.O. Box 44
Tel.: (+ 359 301) 620 55
Fax: (+ 359 301) 620 54
PLOVDIV CCI
4003 Plovdiv, 7 Samara Str.
Tel.: (+ 359 32) 968 880; 962 645
(+ 359 32) 962 618 - Euro Info Centre
Fax: (+ 359 32) 962 647
Web-site: www.plovdiv-chamber.org
STARA ZAGORA CCI
6000 Stara Zagora, 66, G. S. Rakovski Str.
Tel.: (+ 359 42) 626 297; 626 033; 396 27
Fax: (+ 359 42) 626 033
Web-site: www.chambersz.com
RAZGRAD CCI AND AGRICULTURE
7200 Razgrad, 2 Bouzloudja Str.,
House of Technics, 5th Floor,
Rooms 402, 403, 406. P.O. Box 265
Tel.: (+ 359 84) 660 253, 660 249, 660 254
Fax: (+ 359 84) 660 249
ROUSSE CCI
7000 Rousse, 3 A Ferdinand Blvd.,
1st Floor, P.O. Box 484
Chairman assistant (+ 359 82) 825 875
Project manager (+ 359 82) 825 876
Information department (+ 359 82) 825 887
Business contacts department (+ 359 82) 825 886
Daily service Department (+ 359 82) 825 878
Trade documentary Department (+ 359 82) 825 884
Fax: (+ 359 82) 825 873
Web-site: www.chamber.rousse.bg
SILISTRA CCI
7500 Silistra, 5 Patriarh Damyan Str.
Tel./Fax: (+ 359 86) 820 498
TARGOVISHTE CCI
7700 Targovishte, 1 Stefan Karadja Str.,
4th Floor, Room 413, P.O. Box 120
Tel.: (+359 601) 634 77
Tel./Fax: (+ 359 601) 620 08
Web-site: www.tshte.net/tpp/
VARNA CCI
9000 Varna, 135 Primorsky Blvd.
Tel.: (+ 359 52) 615 140; 239 018; 612 173
Fax: (+ 359 52) 612 146
E-mail: [email protected]; [email protected];
[email protected]
Web-site: www.vcci.bg
VELIKO TARNOVO CCI
5000 Veliko Tarnovo, 41 N. Gabrovski Str.,
Central Post P.O. Box 33
Tel.: (+ 359 62) 605 014; Tel/Fax: 605 015
[email protected]
VIDIN CCI
3700 Vidin, 1 Bdintsi Sq.
Tel.: (+ 359 94) 600 556; Fax: 600 576
SHOUMEN CCI
9700 Shoumen, 71 Saedinenie Str., P.O. Box 203
Tel.: (+ 359 54) 800 360
Fax: (+ 359 54) 800 361
Web-site: http://shcci.bcci.bg
VRATSA CCI
3000 Vratsa, 24 Hristo Botev Str., P.O. Box 267
Tel.: (+ 359 92) 660 271; 660 273; 665 509
Web-site: cci-eic-vratsa.bitex.com
SLIVEN CCI
8804 Sliven, 1 Tzar Samuil Str., P.O. Box 59
Tel.: (+ 359 44) 623 601
Tel./Fax: (+ 359 44) 623 718
YAMBOL CCI
8600 Yambol, 1 Rakovska Str., P.O. Box 291
Tel.: (+ 359 46) 662 939; Fax: 665 011
Web-site: www.yambiz.com
195
196
Nr 21.
Zał czniki
FIRMY KURIERSKIE
ARAMEX INTERNATIONAL COURIER
124 Rakovski Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 08 15; 987 11 11/3
Fax: (+359 2) 980 08 16
Web-site: www.aramex.com
FEDERAL EXPRESS-FKB
10 5009 Str., Sofia Airport, 1258 Sofia
Tel.: (+359 2) 942 94 00; 942 94 14
Fax: (+359 2) 973 13 66
Web-site: www.fedex.com/bg
BULPOS
T11 General Gurko Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 987 82 81; 949 65 67
Fax: (+359 2) 986 27 95
IN TIME
12 Iskarsko Shose Blvd., 1592 Sofia
Tel.: (+359 2) 960 99
Fax: (+359 2) 960 98 99
Web-site: www.intime.bg
CITY EXPRESS
70A Eng. Ivan Ivanov Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 920 08 90; 920 05 23; 914 14 14
Fax: (+359 2) 981 92 00
DESPRED KURIERSKA SLUZHBA
2 Slavyanska Str., 1080 Sofia
Tel.: (+359 2) 971 99 09; 980 00 84
Fax: (+359 2) 971 99 73
D&D EXPRESS
34 Bunaia Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 971 99 09
Fax: (+359 2) 971 99 73
Dział Ceł: (+359 2) 945 91 41; 96 37 03
Web-site: www.dnd-express.bg
DHL WORLDWIDE EXPRESS
10 Prof. Tzvetan Lazarov Blvd., 1582 Sofia
Tel.: (+359 2) 988 23 09; 987 79 27
Fax: (+359 2) 978 02 68
Web-site: www.dhl.bg
TIP TOP COURIER AGENCY
35 Lomsko Shose, 1360 Sofia
Tel.: (+359 2) 936 99 99
GSM 0-881022
Mob. 0-48991022
Web-site: www.courier.bg
TNT BULGARIA
63 Shipchenski Prohod Blvd., 1574 Sofia
Tel.: (+359 2) 933 91 00; 933 91 83
Fax: (+359 2) 933 91 44
Web-site: www.tnt.com
UPS - UNITED PARCEL SERVICE
12 Assen Yordanov Blvd., 1592 Sofia
Tel.: (+359 2) 960 96
Fax: (+359 2) 960 98 99
Web-site: www.ups.com
Nr 22.
197
FIRMY SPEDYCYJNE I TRANSPORTOWE
ALFACONT OOD
23B Sv. Kliment Str., 9001 Varna
Tel.: (+359 52) 601 989; 602 284
Fax: (+359 52) 602 285
ASTARTA 21 AD
10 Tzar ivan Shishman Str., 1000 Sofia
Tel./Fax: (+359 2) 980 12 77; 981 40 91
AIR SOFIA OOD
64 Patriarh Evtimi Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 09 25; 980 29 01
Fax: (+359 2) 980 29 07
BARWIL UNIMASTERS OOD
62-64 Hemus Str., 1111 Sofia
Tel.: (+359 52) 918 80
Fax: (+359 52) 980 08 39
Web-site: www.unimasters.com
BDZ - UPRAVLENIE
2 Vassil Levski Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 988 81 97; 932 42 02
Fax: (+359 2) 981 65 67; 931 14 96
CARGOLINK AD
10 Tzar Ivan Shishman Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 987 20 16; Fax: 980 12 77
CARGOLOG OOD
7km. ZIT Tzarigradsko Shose Blvd., 1184 Sofia
Tel.: (+359 2) 974 37 39; Fax: 974 34 75
CATONI & CO
11 Marko Balabanov Str. floor 1, 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 245 036
Fax: (+359 52) 243 111
Web-site: www.bgmarine.net
DANZAZ
4 Tsarigradsko Shose,
bl 2, entrance A, 1st Floor, ap. 1, 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 960 29 11
Fax: (+359 2) 960 29 22
DELTA TRANSPORT EOOD
31 Tsvetna Gradina, 1421 Sofia
Tel.: (+359 2) 963 12 23
Fax: (+359 2) 963 43 69
Web-site: www.delta-transport.bg
DESPRED AD
84 Veslets Str., 1202 Sofia
Tel.: (+359 2) 931 39 50
Fax: (+359 2) 931 14 84
Web-site: www.despred.com
DISCORDIA OOD
44 Dondukov Blvd., floor 5, 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 20 50
Fax: (+359 2) 981 15 13
Web-site: www.discordia.bg
DONAU TRANSIT OOD
1B Aleksandrovska str., 7000 Rousse
Tel.: (+359 82) 827 166; Fax: 827 73 85
D&D - TRANZIT OOD
2 Slavianska Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 981 69 45
Fax: (+359 2) 981 25 91
EKONT TRANS
Harbour Complex, office building, Port East,
7000 Ruse
Tel.: (+359 82) 844 433; Fax: 844 148
Web-site: www.econt.com
EUROSPED OOD
73 Pirin Str., Manastirski Livadi Estate,
1680 Sofia
Tel.: (+359 2) 919 91; 822 06 01; Fax: 955 98 07
Web-site: www.eurosped.biz
FIRST EAST EUROPEAN FORWARDING
AND TRANSPORT AGENCY OOD
53A Opalchenska Str., 1233 Sofia
Tel./Fax: (+359 2) 931 04 22; 931 04 24
198
FRANTZ WELTZ INTERNATIONALE
TRANSPORTE OOD
73 Vassil Levski Blvd., 1142 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 76 63; 980 76 71
Fax: (+359 2) 981 93 47
Zał czniki
RONDINE
55/57 Nishava Str., 1680 Sofia
Tel.: (+359 2) 592 056
Fax: (+359 2) 597 068
ITN EOOD
13 Assen Zlatarov Str., 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 943 45 35; 943 48 87
Fax: (+359 2) 439 291
SCHENKER EOOD
7 Iskarsko Chaussee Blvd., BG-1592 Sofia
Tel.: (+359 2) 942 91 00
Fax: (+359 2) 975 30 75
Web-site: www.schenker.bg
KOMKO SPED TB OOD
3 Okolovrasten Pat Str., Gorubliane,
1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 763 151; 766 542
Fax: (+359 2) 975 34 47
SCORPION SHIPPING
23 Bacho Kiro Str., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 16 32; 926 27 00
Fax: (+359 2) 980 16 31
KUEHNE I NAGEL OOD
15 Iskarsko Shosse Blvd., 1528 Sofia
Tel.: (+359 2) 970 39 39
Fax: (+359 2) 970 39 49
Web-site: www.kuehne-nagel.com
SO MAT AD
1 Samokovsko Shose Str., Gorublyane,
1138 Sofia
Tel.: (+359 2) 985 569; 974 38 31
Fax: (+359 2) 974 33 09
M&M MILIZER MUNCH BG OOD
11 Obelsko Shose Str., Liulin, 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 984 57 10
Fax: (+359 2) 984 57 16
TRANSLAND OOD
163B Nishava Str., ap 4 and 6, 1408 Sofia
Tel.: (+359 2) 958 35 41; 958 35 45
Fax: (+359 2) 958 49 05
Web-site: www.transland.bg
MSC BULGARIA OOD
45 Preslav, Str., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 602 154; 600 831
Fax: (+359 52) 600 836
NTZ TRANSPORT OOD
7 Pliska Str., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 609 381
Fax: (+359 52) 609 380
PARAHODSTVO BMF
1 Primorski Blvd., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 683 336; 683 225
Fax: (+359 52) 632 945
Web-site: www.navbul.com
UNIMASTERS LOGISTICS GROUP
40 Graf Ignatiev Str., 9000 Varna
Tel.: (+359 52) 665 50
Fax: (+359 52) 665 53 33
Web-site: www.unimasters.com
VECTRA OOD
89b Stamboliiski Blvd., 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 910 90; 981 00 14; 981 71 90
Fax: (+359 2) 980 04 24; 980 65 97
WERTA OOD
24 Krivolak Str., 1421 Sofia
Tel.: (+359 2) 963 29 22
Fax: (+359 2) 963 36 94
199
Nr 23.
TARGI I WYSTAWY W BUŁGARII
IMPREZY TARGOWE OBJ TE DOFINANSOWANIEM W RAMACH SYSTEMU
∗
SPO-WKP W LATACH 2006-2007
LISTA „A” - brak imprez odbywaj cych si w Bułgarii
LISTA „B”
Nazwa targów
AGRA
Miejsce
Płowdiw
MT Konsumpcyjne
(Pivo/Gastro/Bakery)
Płowdiw
Bulmedica, Buldental,
Orthopedy & Reha
Expo
Expo Energia,
Bultherm, Expolight,
Eltech
HEMUS
Sofia
Płowdiw
Autoshow
Sofia
MT Techniczne
Płowdiw
Trzy klucze - dom,
biuro, willa
Warna
Sofia
2006 rok
21-25
marzec
08-13
maj
09-12
maj
2007 rok
Bran a
20-24
Art. spo ywcze
luty
07-12
Art. konsumpcyjne i technologie - przemysł
maj
tekstylny, kosmetyczny, meblowy,
wyposa enie mieszka , biała technika
(AGD)
08-11 maj Medyczna
29 maj - Energo-techniczna
30 maj 02 czerwiec 02 czerwiec
31 maj 02 czerwiec
10-18
czerwiec
25-30
wrzesie
9-13
listopad
-
Przemysł obronny
-
Motoryzacja
24-29
wrzesie
listopad
Telekomunikacja, komputery i wyposa enie
biur, przemysł chemiczny, górnictwo,
maszyny budowlane, rodki transportu,
obróbka drewna i metalu, energetyka i
ekologia
Budowlana
LISTA „C”
∗
Nazwa targów
"STROYKO 2000"
Miejsce
Sofia
"STROYKO 2000"
Sofia
2006 rok
2007 rok
22-28
21-27
Budowlana
marzec
marzec
18-24
17-23
Budowlana
pa dziernik pa dziernik
Bran a
na podstawie komunikatu z Portalu Promocji Eksportu MGiP (www.eksporter.gov.pl) dotycz cego
ogłoszenia imprez targowo-wystawienniczych obj tych w latach 2006-2007 cz ciowym dofinansowaniem
kosztów uczestnictwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego - wzrost konkurencyjno ci
przedsi biorstw - poddziałanie 2.2.2.
200
Nr 24.
Zał czniki
ADRESY AMBASAD W SOFII
AFGANISTAN
61, “Boryana” Str., bl. 216 A, ap. 15
Tel.: (+359 2) 556 196; Fax: 955 99 76
ALBANIA
10, “Krakra” Str. 1087 Sofia
Tel.: (+359 2) 943 38 57
ALGIERIA
16, “Slavyanska” Str.
Tel.: (+359 2) 980 22 50; Fax: 980 03 28
ARGENTYNA
36, “Dragan Tzankov” Blvd., P.O. Box 635
INTERPRED - World Trade Center, bl. Á, et. 8
Tel.: (+359 2) 971 25 39; 971 37 91
Fax: (+359 2) 916 130 28
ARMENIA
11, “20 april” Str.
Tel.: (+359 2) 952 60 46; Tel./fax: 54 79 70
AUSTRIA
4, “Shipka” Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 980 35 72; 980 35 73; 981 05 67
BELGIA
1, “Velchova Zavera” Sq.
Tel.: (+359 2) 988 72 90; 988 72 95
Fax: (+359 2) 963 36 38
BIAŁORU
JK “Iztok” - 6, “Charles Darvin” Str.
Tel.: (+359 2) 971 34 88; Tel./fax: 973 31 00
BRAZYLIA
19, “Frederic Joliot Curie” Str., bl.156/1, et.4, ap.6
Tel.: (+359 2) 723 527; 722 497; 701 002
Fax: (+359 2) 971 28 18
CHINY
7, “Alexander fon Humbolt” Str.
Tel.: (+359 2) 973 38 73; Fax: 971 10 81
Web-site: www.chinaembassy.bg
CHORWACJA
32, “Veliko Tarnovo” Str.
Tel.: (+359 2) 943 32 25; 943 32 26
Fax: (+359 2) 946 13 55
Web-site: www.infotel.bg/croembassy
CYPR
JK Iztok – “Yuri Gagarin” Str., bl.154 A, et. 1, ap. 2
Tel.: (+359 2) 971 22 41; 971 92 70
Fax: (+359 2) 739 795
CZECHY
9, “Yanko Sakazov” Blvd.
Tel.: (+359 2) 946 11 11; 946 11 10
Fax: (+359 2) 946 18 00
DANIA
Tel.: (+359 2) 980 08 30; 980 22 40
Fax: (+359 2) 980 08 31
Web-site: www.danishembassy.bg
EGIPT
5, “6-ti Septemvri” Str.
Tel.: (+359 2) 988 15 09; 987 02 15
Fax: (+359 2) 980 12 63
FINLANDIA
16, Ulista Krakra Str. 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 942 49 10; Fax: 942 49 11
FRANCJA
27 - 29, “Oborishte” Str.
Tel.: (+359 2) 965 11 00; fax: 965 11 20
Web-site: www.ambafrance.com
GRECJA
33, “San Stefano” Str., 1504 Sofia
Tel.: (+359 2) 946 10 27; 946 10 30; 943 34 53
Fax: (+359 2) 946 12 49
Web-site: www.greekembassy.bg
HISZPANIA
27, “Sheinovo” Str. 1381 Sofia
Tel.: (+359 2) 943 30 32; 943 30 34; 943 36 20
Fax: (+359 2) 946 12 01
HOLANDIA
38, “Galichitsa” Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 962 57 90; 962 57 85/90/95
Fax: (+359 2) 962 59 58
Web-site: www.netherlandembassy.bg
INDIE
31, “Patriarch Evtimii” Bvld.
Tel.: (+359 2) 986 77 72; 986 76 72
Fax: (+359 2) 980 12 89
INDONEZJA
53, “Simeoneovsko Shousse”, res. 4
Tel.: (+359 2) 962 52 40; 68 32 20; 962 61 70
Fax: (+359 2) 962 44 18; 962 58 42
Web-site: www.indonesia.bg
IZRAEL
1, “BuIgaria” Sq.
Tel.: (+359 2) 951 50 46; 986 12 35; 951 50 29
Fax: (+359 2) 952 11 01
IRAN
77, “Vassil Levski” Blvd.
Tel.: (+359 2) 987 61 73; 987 85 46; 981 43 48
Fax: (+359 2) 987 70 41
JAPONIA
14, “Lyulyakova Gradina” Str.
Tel.: (+359 2) 971 34 37; 971 27 08
Fax: (+359 2) 971 10 95
KOREA SKA REPUBLIKA LUDOWODEMOKRATYCZNA
36, “Dragan Tzankov” Blvd.,
INTERPRED - World Trade Center, et. 8 A
Tel.: (+359 2) 971 21 81; Fax: 971 33 88
KUBA
1, “Konstantin Shtarkelov” Str.
Tel.: (+359 2) 720 996; 722 014
KUWEJT
“Simeonovsko Shousse” Blvd., res.15
Tel.: (+359 2) 962 56 89; 962 51 30; 962 53 09
LIBAN
19, “Frederic Joliot Curie” Str., bl. 155, ap. 13
Tel.: (+359 2) 971 31 69; 720 431
LIBIA
“Andrey Sakharov” Blvd., res.1
Tel.: (+359 2) 974 35 56; 974 31 56
Fax: (+359 2) 974 32 29; 974 32 97
MACEDONIA
Tel.: (+359 2) 701 560; 705 098
Fax: (+359 2) 971 28 32
MAROKO
129, “Evlogi Georgiev” Blvd.
Tel.: (+359 2) 943 30 99; 944 27 94
Fax: (+359 2) 946 10 43
MOŁDOWA
17, Patriarh Evtimii Blvd.
Tel.: (+359 2) 981 85 53
MONGOLIA
52, “Frederic Joliot Curie” Str.
Tel.: (+359 2) 659 012
Fax: (+359 2) 963 07 45
NIEMCY
25, “Frederic Joliot Curie” Str. 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 918 380
Fax: (+359 2) 963 16 58; 963 08 92
Web-site: www.german-embassy.bg
PALESTYNA
22, “James Boucher” Str.
Tel.: (+359 2) 963 43 24
Fax: (+359 2) 963 25 71
PERU
Tel.: (+359 2) 971 37 08
Fax: 973 33 46
Email: [email protected]
POLSKA
46, “Khan Kroum” Str.
Tel.: (+359 2) 987 26 10; 987 26 60
201
202
Zał czniki
PORTUGALIA
6, “lvatz Voivida” Str.
Tel.: (+359 2) 943 36 67
Fax: (+359 2) 943 30 89
UKRAINA
JK “Ovcha Kupel” – 29, “Boriana” Str.
Tel.: (+359 2) 955 94 78; 955 40 26
Fax: (+359 2) 955 52 47; 955 93 54
REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI
1, Alexander Jendov” Blvd. 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 971 3425
Fax: (+359 2) 971 31 03
URUGWAJ
91, “Tzar Ivan Assen II” Str. P.O. Box 213
Tel.: (+359 2) 943 45 45; 943 19 57
Fax: (+359 2) 943 40 40
ROSJA
28, “Dragan Tzankov” Blvd.
Tel.: (+359 2) 963 09 12; 963 13 14
Fax: (+359 2) 963 41 03
Web-site: www.russianembassy.net
USA
1, “Saborna” Str. 1000 Sofia
Tel.: (+359 2) 937 51 00
Fax: (+359 2) 981 89 77
Web-site: www.usembassy.bg
RUMUNIA
4, Sitnyakovo Blvd Str.
Tel.: (+359 2) 971 28 58; 973 30 81
Fax: (+359 2) 973 34 12
WENEZUELA
12, “Narodno Sabranie” Sq.;3rd Floor
Tel.: (+359 2) 980 38 82
Fax: (+359 2) 980 53 60
SŁOWACJA
9, “Yanko Sakazov” Blvd.
Tel.: (+359 2) 943 32 81
Fax: 943 38 37
W GRY
57, “6-ti Septemvri” Str.
Tel.: (+359 2) 963 11 35
Fax: (+359 2) 547 970
SYRIA
13 A, “Simeonovsko Shousse” Blvd.
Tel.: (+359 2) 962 57 42; 962 45 80
Fax: (+359 2) 962 43 14
WIELKA BRYTANIA
9, “Moskovska” Str. 1113 Sofia
Tel.: (+359 2) 933 92 22
Fax: (+359 2) 933 92 19
Web-site: www.britishembassy.gov.uk
SZWAJCARIA
33, “Shipka” Str.
Tel.: (+359 2) 946 01 97
Fax: 946 11 86
SZWECJA
4, “Alfred Nobel” Str.
Tel.: (+359 2) 971 24 31; 973 37 74
Fax: (+359 2) 973 37 95
TURCJA
80, “Vassil Levski” Blvd.
Tel.: (+359 2) 980 22 70; 987 29 84
Fax: (+359 2) 981 93 58
WŁOCHY
7, “Shipka” Str.
Tel.: (+359 2) 980 77 47; 980 69 50; 980 45 07
Fax: (+359 2) 980 3717
Nr 25.
MI DZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE
EUROPEJSKI BANK ODBUDOWY I ROZWOJU
1000 Sofia
15-17 Moskovska Str.
Tel.: (+359 2) 932 14 14
Fax: (+359 2) 932 14 41
MI DZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY
1000 Sofia
1 Batenberg Sq.
Tel.: (+359 2) 981 45 06; 981 91 45; 981 15 09
Fax: (+359 2) 981 25 24
PROGRAM NARODÓW ZJEDNOCZONYCH DS. ROZWOJU
1040 Sofia
25 Khan Krum Str.
P.O.Box 700
Tel.: (+359 2) 969 61 00
Fax: (+359 2) 981 31 84
Web-site: www.undp.bg
BANK WIATOWY
36 Dragan Tzankov Blvd.
INTERPRED, World Trade Centre
1057 Sofia
Tel.: (+359 2) 973 32 16…20; 973 32 12
Fax: (+359 2) 971 20 45; 801 595
203
204
Nr 26.
Zał czniki
PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE W POLSCE I W BUŁGARII
Ambasada Republiki Bułgarii w Rzeczpospolitej Polskiej
Al. Ujazdowskie 33/35, 00-540 Warszawa
Tel.: 022/ 629 40 71-75; 625 71 71
Fax: 022/ 628 22 71
Ambasador: Pan Latchezar Petkov
Wydział Handlowy
Tel.: 022/ 629 41 11; 621 25 35
Fax: 022/ 625 59 89
Wydział Konsularny
Tel/Fax: 022/ 628 13 40
godziny otwarcia: Poniedziałek - Pi tek 09.00-12.00
Radca: Pani Svetla Tzvetanova Stefanova
Konsulat Republiki Bułgarii we Wrocławiu
ul. Piotra Skargi 7/1, 50-082 Wrocław
Tel.: 071/ 783 39 28
Fax: 071/ 346 01 36
godziny otwarcia: 8-16 od poniedziałku do pi tku
Konsul Honorowy: Pan Jan Chorostkowski
Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Republice Bułgarii
ul. Chan Krum 46, 1000 Sofia.
Tel.: (+359 2) 987 26 10 (centrala), 987 26 60; 987 26 70; 987 16 60; 988 51 81 (sekretariat)
Fax: (+359 2) 987 29 39
Ambasador: Pan Andrzej Lindenberg
Wydział Konsularny
adres: j. w.
tel./fax: 981 85 45
Tel. komórkowy: (+359) 88 54 34 00; (w dysp. Kier. Konsulatu)
Konsulat Generalny RP w Warnie
ul. Sławia ska 18, 9000 Warna
Tel.: (+359 52) 609 212; 609 213
Fax: (+359 52) 609 211
Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Sofii
ul. Ewłogi Georgiew 125, 1504 Sofia
Tel: (+359 2) 943 35 16, 943 42 45
Fax: (+359 2) 943 48 14; 946 10 24
Web-site: www.brhplsofia.bsbg.net
I Radca: Pan Andrzej Prochwicz
Nr 27.
205
PA STWA Z KTÓRYMI BUŁGARIA PODPISAŁA UMOWY O WZAJEMNEJ
OCHRONIE I WSPIERANIU INWESTYCJI I / LUB O UNIKANIU
PODWÓJNEGO OPODATKOWANIA
Kraj
Albania
Algieria
Argentyna
Armenia
Austria
Belgia
Białoru
Chiny
Chorwacja
Cypr
Czechy
Dania
Egipt
Finlandia
Francja
Grecja
Gruzja
Hiszpania
Holandia
Indie
Indonezja
Iran
Irlandia
Izrael
Japonia
Jemen
Jordania
Jugosławia
Kanada
Kazachstan
Korea Południowa
Korea R.L.-D.
Kuba
Kuwejt
Liban
Libia
Luksemburg
Macedonia
Malta
Maroko
Umowa podatkowa
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
nie
tak
tak
tak
tak
Umowa inwestycyjna
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
nie
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
206
Zał czniki
Kraj
Mołdowa
Mongolia
Niemcy
Norwegia
Polska
Portugalia
Rosja
Rumunia
Singapur
Słowacja
Słowenia
Stany Zjednoczone
Sudan
Syria
Szwajcaria
Szwecja
Tajlandia
Tunezja
Turcja
Ukraina
Uzbekistan
W gry
Wielka Brytania
Wietnam
Włochy
Zimbabwe
Umowa podatkowa
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
nie
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
nie
tak
tak
tak
tak
tak
Umowa inwestycyjna
tak
tak
tak
nie
tak
tak
nie
tak
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
nie
ródło: Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych
207
Nr 28.
KOSZTY OPERACYJNE W BUŁGARII
PRZYKŁADOWE CENY I OBCI
ENIA PODATKOWE W BUŁGARII
rednie miesi czne wynagrodzenie brutto w EUR
(wrzesie 2005)
Obci enia wynagrodze miesi cznych na zasiłek socjalny,
fundusz bezrobotnych i opiek zdrowotn , 2006
Podatek dochodowy od osób prawnych, 2006
Podatek VAT, 2006
Cena wynajmu powierzchni biurowej w centrum Sofii,
EUR za m², listopad 2005
Cena kupna powierzchni biurowej w centrum Sofii,
EUR za m², listopad 2005
Cena kupna apartamentu w eleganckiej dzielnicy Sofii,
EUR za m², 2004
- 80-120 m²
- 120-300 m²
rednie ceny kupna ziemi:
Ziemia rolna, EUR za 1000 m², 2004
Ziemia przemysłowa- du e miasta, EUR za m², 2005-2006
Koszt wody dla przedsi biorstw w Sofii, z VAT,
cena w EUR/m³, 2006
Koszt wody dla gospodarstw w Sofii, z VAT, cena w EUR/
m³, 2006
Koszt zało enia telefonu w firmie BTC, bez VAT,
cena w EUR, 2006
Miesi czny abonament dla telefonów stacjonarnych
w firmie BTC, bez VAT, cena w EUR, 2006
Opłata za przeniesienie telefonu, bez VAT, cena w EUR,
2006
167
24-24,7 % płacone przez pracodawc
15 %
20 %
Klasa A: 11-18
Klasa B: 10
Klasa A:– 1000-1300
250 - 750
250 - 1000
49-128
30-100
0,53-0,59
0,43
Standard plan: 36; ISDN (2B+D): 53,7
Standard plan: 8,44; ISDN (2B+D): 17,9
prywatne i słu bowe – 17,9
Operator
Koszt 1 min rozmowy wychodz cej
z Bułgarii, bez VAT, cena w EUR
rednia cena za 1 litr paliwa z VAT, ceny w EUR
(stycze 2006)
95 bezołowiowa
98 bezołowiowa
Diesel
do Europy do USA
poprzez
satelit
BTC
0,15-0,37
0,15
1,84
Orbitel
0,08
0,08
2,56
0,87
0,97
0,82
208
Zał czniki
Koszt zu ycia energii elektryczneje, z VAT,
ceny w EUR/ kWh
3 taryfa - odczyty:
w godzinach szczytu
w dzie
w nocy
2 taryfa - odczyty:
w dzie
w nocy
1 taryfa
Elektryczno dla u ytkowników indywidualnych
2 taryfa - odczyty:
w dzie , powy ej 74 kWh
w nocy
1 taryfa, powy ej 74 kWh
Gaz naturalny, z VAT, ceny w EUR/ 1,000 m³
(stycze 2006; w zale no ci od spółki dystrybucyjnej)
Elektryczno dla u ytku przemysłowego,
rednie napi cie (1 kV – 60 kV)
0,074
0,046
0,028
0,058
0,028
0,056
0,089
0,048
0,089
189-287
ródło: Bułgarska Agencja Inwestycji Zagranicznych
XII.
209
BIBLIOGRAFIA
1.
„Annual Report of the Bulgarian Stock Exchange 2005”, Bulgarian Stock Exchange,
2006.
2.
Biuletyny ekonomiczne opracowane przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy
Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Sofii.
3.
Biuletyny kwartalne i roczne „Bulgarian Economy”, 2005, Center for Economic
Development.
4.
„Bulgaria Analytica” - biuletyn Bułgarskiej Izby Przemysłowo-Handlowej.
5.
”Bulgaria Investment Guide 2006”, Bułgarska Agencja ds. Inwestycji InvestBulgaria,
2006.“Bulgaria 2005 Comprehensive Monitoring Report”, Brussels, 25 October 2005,
European Commission.
6.
Statystyki Euromoney oraz InvestBulgaria.
7.
„Foreign Investment Statistics”, Bułgarska Agencja ds. Inwestycji (InvestBulgaria),
2005.
8.
„InfoIns” - publikacja Stowarzyszenie Bułgarskich Firm Ubezpieczeniowych, 2004,
2005.
9.
„Payment System in Bulgaria” - publikacja Narodowego Banku Bułgarii.
10. „Program for Transport Infrastructure Development for the Period 2001-2005”,
Bułgarskie Ministerstwo Transportu i Komunikacji, pa dzierniki 2001.
11. Raporty analityczne Bułgarskiej Agencji Prywatyzacji.
12. Raporty statystyczne opracowane przez Bułgarski Narodowy Urz d Statystyczny.
13. Raporty statystyczne opracowane przez Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady
Rzeczpospolitej Polskiej w Sofii.
14. Bulgaria: Selected Issues and Statistical Appendix, International Monetary Fund.
15. “Chances in the transport infrastructure sector in Bulgaria. Austria Showcase Traffic
Infrastructure, Sofia, 5th April, 2006, Ministry of Transport.
16. Commercial Banks in Bulgaria, Bulgarian National Bank.
17. Ustawy i inne akty prawne wymienione w tre ci przewodnika.

bułgaria - OPENKontakt.com

Transkrypt

Podobne dokumenty

bułgaria - Centrum Obsługi Inwestora