docPodstawy metodologiczne - bdi europejczyk, bydgoszcz
download 
Reklamacja Transkrypt
Podstawy metodologiczne - bdi europejczyk, bydgoszcz
loj'oj MODEL WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH SZANSĄ NA ICH SKUTECZNĄ AKTYWIZACJĘ ZAWODOWĄ W WIELKOPOLSCE Autor: Danuta Brzezińska Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 1 loj'oj Spis treści KONIECZNOŚĆ STWORZENIA MODELU WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI ON....................3 KONCEPTUALIZACJA KLUCZOWYCH POJĘĆ................................................................................................6 MODEL WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH A DOSTOSOWANIE DO POTRZEB BADANYCH............................................................................................... 14 MODEL WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH PRZYKŁADEM NOWOCZESNEGO INNOWACYJNEGO PODEJŚCIA DO BADANIA KOMPETENCJI................................16 MODEL WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH A INNE TECHNIKI REKRUTACYJNE........................................................................................................................... 21 Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 2 loj'oj KONIECZNOŚĆ STWORZENIA MODELU WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI ON. Pomysł zbudowania modelu wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych jest uwarunkowany wielopoziomową analizą czynników determinujących relacje między kluczowymi podmiotami funkcjonującymi na rynku pracy. Efektywna aktywizacja ON nie jest zależna jedynie od autonomicznych względem siebie czynników takich jak: wykształcenie aplikanta, wielość ofert pracy, otwartość pracodawców, czy też korzystne uregulowania prawne. Istota powodzenia tkwi w relacji pomiędzy poszczególnymi elementami, oraz w faktycznym praktykowaniu deklarowanych przedsięwzięć. I tak oto uwypukla się dwubiegunowość praktyk w ramach - znaczących z perspektywy rynku pracy - obszarów: 1. Regulacja prawne Szanse Bariery Sprzyjające uwarunkowania prawne: W opinii pracodawców obowiązujące obowiązek zatrudniania określonego prawo w zakresie zatrudnienia ON odsetka osób niepełnosprawnych (6% jest: dla pracodawców zatrudniających co i najmniej 25 osób), niespełnienia narzucona tego zostaje w niestabilne, skomplikowane, niejasne ma charakter przypadku restrykcyjno-represyjny, jest nierealne obowiązku i niedostosowane do potrzeb, w wielu składka na przypadkach pomoc działa na PFRON. zasadzie refundacji Przy zatrudnieniu ON: zwrot kosztów - niejasne, często wprowadzające wyposażenia i adaptacji stanowiska w błąd orzeczenia lekarskie pracy, zwrot kosztów wynagrodzenia i szkoleń, zwrot kosztów zatrudnienia asystentów dla ON system rentowy - nowelizacja ustawy o rehabilitacji i zatrudnieniu ON - 31 razy w ciągu ostatnich 6 lat pułapki bezrobocia - wzrost dochodu przy podjęciu zatrudnienia jest nieznaczny w porównaniu do zasiłku Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 3 loj'oj i nieproporcjonalny do nakładów związanych z zatrudnieniem 2. Pracodawcy Szanse i chęć Pracowitość uczciwość i wskazywane do rzetelność przez to Bariery pracy, Postrzeganie ON jako osób o niskich zalety kompetencjach, niesamodzielnych i pracodawców mniej wydajnych jako mocne strony ON z punktu sprawnych. widzenia możliwości od pracowników Rozdźwięk pomiędzy znalezienia oczekiwaniami w stosunku do ON, a dobrej pracy. sposobem ich postrzegania - brak umiejętności nawiązywania kontaktu, zanik motywacji, przedsiębiorczości, roszczeniowość, usposobienie. Korzystne i klarowne uregulowania Pracodawcy prawne. posądzeniem pesymistyczne z obawy o przed niewłaściwe traktowanie, nie chcą oceniać pracy ON, co skutecznie blokuje przepływ informacji zwrotnej, demotywując w konsekwencji aktywności ON do dalszych związanych z zatrudnieniem. Promowanie korzystnego wizerunku Niechlubne korzystanie z przywilejów: firmy poprzez zatrudnienie ON. zatrudnianie tzw. „martwych dusz” Obawy pracodawców przed zatrudnieniem ON/utrwalające się stereotypy/ deklaratywna poprawność polityczna/ niechlubne praktyki. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 4 loj'oj 3. Osoby z niepełnosprawnością fizyczną. Szanse Odkrywanie potencjału młodych, z Badania perspektywy rynku pracy Bariery wykazują, iż poważnym ON. problemem, oprócz niedostatków w Głównym motorem do działania, w zakresie tzw. „twardej” wiedzy, jest tym do podjęcia zmiany, jest praca na brak przygotowania, kompetencji i kompetencjach miękkich. motywacji do podjęcia pracy, czyli Kształtowanie postawy względem „brak umiejętności „miękkich” rynku pracy, a nie bezrefleksyjne związanych z funkcjonowaniem na dostosowywanie się do jego rynku pracy, a także brak inicjatywy, propozycji. motywacji, przedsiębiorczości (..)” Poszukiwanie zatrudnienia często. Mocną stroną ON jest: sumienność, Na poziomie samooceny ON brakuje solidność, pracowitość i lojalność. głównie kreatywności, samodzielności, otwartości na zmiany i wyzwania. Możliwość dofinansowania edukacji Dla ok. 63% ON renta stanowi główne przez PFRON, udział w projektach źródło dochodu. finansowanych Europejskiej, ze środków zakładanie Unii własnych spółdzielni socjalnych. Mając świadomość, iż efektywna aktywizacja zawodowa ON uzależniona jest od skoordynowanych i zbalansowanych relacji między wyżej wymienionymi obszarami, przy budowaniu niniejszego narzędzia skupiliśmy się na jedynym z łańcuchów zależności (linia ON-pracodawca). Założyliśmy, iż nie mając bezpośredniego wpływu na zaplecze społeczno-kulturowe podtrzymujące i konserwujące częstokroć krzywdzące opinie dotyczące jakości pracy osób z niesprawnością fizyczną, skierowaliśmy uwagę na możliwości obalenia stereotypów przez samych zainteresowanych. Wychodząc z perspektywy indywidualistycznej (każda jednostka powinna być traktowana jako fenomen) skonstruowaliśmy narzędzie bazujące na poczuciu własnej wartości - wartości odczuwalnej a nie obiektywnie możliwej do zdiagnozoProjekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 5 loj'oj wania. Dlatego tak duże znaczenie dla całego procesu ma przyjęcie podejścia coachingowego, co ujawnia się chociażby w świadomym odrzuceniu wystandaryzowanych metod, w wyniku których stawiane są „szufladkujące diagnozy”, częstokroć sytuujące jednostkę na skali binarnych możliwości (ekstrawertyk/introwertyk, leniwy/pracowity). Stawiając w pierwszej kolejności na jakość rzemiosła, wiarygodność diagnozy oraz brak ograniczeń czasowych chcieliśmy oddać głos osobom, które zazwyczaj są niesłyszalne. Istniejące opracowania, raporty badawcze, prace naukowe poświęcone niepełnosprawności częstokroć stają się tubą, za pomocą której osoby z dysfunkcjami zdrowotnymi uzyskują głos. Jednak jest to zawsze głos zapośredniczony, zinterpretowany, poprawny politycznie. Celem stworzonego narzędzia jest przekazanie głosu osobom z niepełnosprawnością, przemawiającym w swoim własnym interesie. Przejęcie odpowiedzialności za własne życie, dążenie do poczucia sprawczości a nie utwierdzania się w wyuczonej bezradności jest punktem docelowym procesu diagnostycznego. To nie treść formularza końcowego powinna stać się wyznacznikiem podejmowanych działań, lecz sam udział w procesie, poddanie refleksji obszarów, być może dotychczas definiowanych jako drugoplanowe. Punktem wyjścia dla budowania korzystnej relacji na linii ON-pracodawca są nie tylko kwalifikacje twarde (w takim rozumieniu niepełnosprawność nie powinna być żadną przeszkodą ku zatrudnieniu), lecz również, jeśli nie przede wszystkim, poziom posiadanych kompetencji miękkich. W oparciu o niniejsze ramy teoretyczne został zbudowany model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych. KONCEPTUALIZACJA KLUCZOWYCH POJĘĆ. Diagnoza [zamiennie: formularz końcowy, raport z procesu] – rozumiana jest jako zestaw informacji zebranych podczas całego procesu diagnostycznego, przekazywany ON w dwóch postaciach: formularza końcowego do wiadomości ON oraz formularza przeznaczonego do ukazania potencjalnemu pracodawcy lub pośrednikowi pracy, okrojonego z in formacji intymnych, nie mających bezpośredniego przełożenia na życie zawodowe. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 6 loj'oj Formularze złożone są z wydzielonych obszarów badawczych, tak aby prowadzony proces przebiegał w zamkniętych ramach tematycznych (nie jest to jednak jednoznaczne z narzuceniem ram interpretacyjnych). Skrupulatnie uzupełniony formularz przekazywany jest ON po całym procesie diagnostycz nym. Rezultat nie jest uwidaczniany natychmiastowo. Dominuje podejście jakościowe. Osoba z niepełnosprawnością [zamiennie: ON, uczestnik procesu] - osoba ze zdiagnozowaną medycznie dysfunkcją wzrokową, słuchową, ruchową lub z niepełnosprawnością sprzężoną. Użytkownik narzędzia [zamiennie: badacz, diagnosta] - osoba wykorzystująca niniejsze narzędzie w celu zdiagnozowania ON pod kątem posiadanych kompetencji miękkich oraz w celu wyłonienia odpowiednich obszarów zawodowych zgodnych z określonego typu dysfunkcjami. Podmiot działający aktywnie w obszarze rekrutacji i doradztwa zawodowego. Narzędzie diagnostyczne [zamiennie: proces diagnostyczny] - dwuskładnikowe narzędzie badające obszary związane z ograniczeniami fizycznymi oraz kompetencjami miękkimi mające znaleźć zastosowanie w obszarach wspomagających proces rekrutacyjny pracowników z niepełnosprawnością fizyczną. Narzędzie składa się ze ścieżki diagnostycznej oraz arkusza zadań skupiającego się na mierzeniu kompetencji miękkich. Udział w procesie jest dobrowolny, co najmniej dwuetapowy, po przejściu którego uczestnik otrzymuje dwa formularze końcowe - z informacją zwrotną do wglądu własnego oraz z pakietem informacyjnym dla potencjalnego pracodawcy/pośrednika pracy. Założenia diagnostyczne: a. Głównym budowniczym diagnozy jest osoba biorąca udział w procesie (ON). Opis zawarty w formularzu końcowym jest budowany w oparciu o opis rzeczywistości jako rzeczywistości spostrzeganej przez ON. Uwzględnienie perspektywy podmiotu w odniesieniu do jej świata (zwrócenie uwagi na znaczenia definicyjne artykułowane przez ON, zarówno w odniesieniu do treści poszczególnych poleceń, jak również w sposobie interpretowa Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 7 loj'oj nia zadań; słuchanie jako podstawa wyczerpującego opisu; odejście od stawiania wstępnych hipotez i jednobrzmiących diagnoz) b. Koncentracja na temacie. Narzędzie skupione jest wokół konkretnych zagadnień (samoświadomość, samoakceptacja, asertywność etc.), nie posiada ono niezmiennej doprecyzowanej struktury złożonej z pytań zamkniętych, nie jest również całkowicie „nie-dyrektywne”. Formularz końcowy porządkuje sposób zbierania informacji, wskazując obszary pogłębionej eksploracji. Opis poszczególnych ćwiczeń natomiast dookreśla znaczenie każdego z nich, wskazuje szereg pytań wspomagających proces, podkreśla aspekty ważne, warte zgłębienia. c. Interaktywność. Uważność i czujność podczas prowadzonego procesu, doprowadzająca do wzajemnej stymulacji (ON-badacz) i obustronnej reakcji na wysyłane komunikaty. Założenie interakcyjności procesu. d. Sens. Dochodzenie do sensu tego co i jak zostało powiedziane. e. Przemiana. Podczas procesu diagnostycznego dojść może do przedefiniowania odpowiedzi udzielanych przez ON. Udział w procesie może wzbudzić refleksję, a przez co zmianę nastawienia do własnych sądów i spostrzeżeń (intencjonalna próba uchwycenia procesu przemiany ma miejsce w przypadku ćwiczenia dotyczącego samooceny, które w niezmienionej postaci znajduje się na początku, jak i na końcu procesu diagnostycznego). Należy zwrócić uwagę, aby mylnie nie utożsamić momentu przemiany z oskarżeniem uczestnika o niespójność wypowiedzi. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 8 loj'oj f. Podejście coachingowe. Zastosowanie podejścia coachingowego na dwóch poziomach: podczas prowadzonego procesu - działanie w oparciu o relację, ON traktowany jako indywiduum, minimalizacja ilości pytań zamkniętych, działanie słowem, oraz w sposobie formułowania diagnozy końcowej - brak gotowych ścieżek diagnostycznych, podążanie za „klientem”, odejście od standaryzowania odpowiedzi, rzetelny opis zamiast „szufladkowej diagnozy” g. Etapowość. Proces podzielony na etapy związana jest z budowaniem relacji o podłożu coachingowym. Umożliwia uzyskanie kontaktu z ON w różnym przedziałach czasowych (zniwelowanie ryzyka budowania opinii na temat ON w oparciu o jego nastrój lub samopoczucie w danym dniu). Ponowne spotkania oswaja ON z sytuacją diagnostyczną, stanowiąc podwaliny do budowania wzajemnego zaufania. h. Podejście jakościowe. Działanie na słowach, a nie na liczbach. Oznacza skoncentrowanie uwagi na wypowiedziach, opisach, dopowiedzeniach. Instrumentem prowadzenia procesu jest język (polski, migowy). Ważną i przydatną cechę badacza jest skrupulatność zapisu i umiejętność słuchania, przy trzymaniu się skonkretyzowanych ram tematycznych. Odwrotność perspektywy ilościowej- jak najwięcej osób, w jak najkrótszym czasie. i. Odbicie lustrzane. Końcowy formularz diagnostyczny jest skondensowanym pakietem informacyjnym zebranym na podstawie wypowiedzi ON. Uczestnik procesu otrzymuje rzetelny opis własnych twierdzeń. Wyartykułowana opinia na swój temat wraca do niego w spisanej postaci. ON może przejrzeć się w samoocenie jak w lustrze. Dodatkowo otrzymuje informację zwrotną na temat wysyłanych komunikatów niewerbalnych oraz pakiet wniosków postawionych przez badacza, co ma istotne znaczenie w budowaniu korzystnej autoprezentacji. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 9 loj'oj j. Zakotwiczenie w teraźniejszości. Przyjęta jako punkt wyjścia dla całego procesu perspektywa skoncentrowania na teraźniejszości. Ćwiczenia odnoszą się do aktualnego stanu wiedzy, kompetencji i opinii. Formularz końcowy zawiera opis, który nie jest niepodważalny w czasie, lecz odnosi się do „tu i teraz” badanego. Diagnoza nie jest wyrokiem, jednoznacznym zdefiniowaniem opinii w oparciu o wystandaryzowane schematy interpretacyjne, lecz stanowi skrupulatny i rzetelny opis kompetencji ON w odniesieniu do czynników zewnętrznych (ograniczenia zdrowotne, materialne, stereotypy i uprzedzenia) oraz czynników wewnętrznych (co, w jaki sposób robię i jak się oceniam w tak zdefiniowanych ramach). k. Klauzula poufności. Dane uzyskane na podstawie ścieżki diagnostycznej, jak również w oparciu o badanie kompetencji miękkich są poufne. Część informacji, która nie została umieszczona w formularzu końcowym, czyli nie jest w dyspozycji ON, jest tajna i zebrana jedynie w celu uzyskania rzetelniejszej/pełniejszej informacji na temat uczestnika procesu, która na późniejszym etapie staje się podstawą trafnej diagnozy. l. Etyczne podejście. Wymagane jest: -przestrzeganie zasady poufności danych uzyskanych podczas procesu diagnostycznego -rzetelne zebranie informacji w oparciu o pytania wspomagające -skrupulatny zapis odpowiedzi uczestnika -odejście od zinternalizowanych uprzedzeń i stereotypów, przyjęcie postawy neutralnej względem ON (nie stawiam hipotez, nie sugeruję odpowiedzi, nie mam oczekiwań) -odpowiednie przygotowanie do procesu (ćwiczenia przeprowadzone zgodnie z instrukcjami) Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 10 loj'oj Części składowe procesu : Ścieżka diagnostyczna- część wstępna procesu, skupiająca się na czynnikach zewnętrznych mających znaczący wpływ na teraźniejszą sytuację ON- badanie obszaru materialnego, zdrowotnego, rodzinnego, zawodowego. Zweryfikowanie preferencji i oczekiwań ON względem potencjalnego zatrudnienia. Jak sama nazwa wskazuje ścieżka diagnostyczna ma wyznaczać kierunek dalszych spotkań. Jej celem jest przefiltrowanie możliwych obszarów aktywności zawodowej osoby z niepełnosprawnością, w oparciu o uzyskane od niej informacje dotyczące ograniczeń i koniecznych form wsparcia (asystent, tłumacz języka migowego, pies przewodnik). Szczególną uwagę należy poświęcić sytuacji zdrowotnej ON, nie ograniczając wywiadu do standardowego powielania opisów zwartych w orzeczeniu lekarskim, lecz skupiając się na jej fak tycznych możliwościach. Efektem spotkania ma być dopuszczenie uczestnika do kolejnego etapu procesu diagnostycznego (alternatywnie można zaproponować pracę ze specjalistą: psychologiem, coachem etc.), zakreślenie obszarów wymagających wsparcia, wzmocnienia, selekcja przestrzeni aktywności zawodowej (z pomocą listy zawodów z ograniczeniami). Diagnoza umiejętności miękkich- drugi etap procesu diagnostycznego skupiający się na badaniu sześciu obszarów poczucia własnej wartości: samooceny, samoakceptacji, odpowiedzialności, asertywności, celowości, prawości oraz na weryfikacji motywacji do podjęcia zatrudnienia, poziomu samodzielności, oraz komunikatywności. Sposób mierzenia kompetencji miękkich nie jest uzależniony od stanowiska pracy, dlatego może być wykorzystywa ny na wielu poziomach- zarówno dla osób ubiegających się o zatrudnienie na stanowiskach niskiego, jak i wyższego szczebla. Zadania zawarte w arkuszu można zrealizować podczas jednego spotkania, lecz można je również podzielić na kilka krótszych sesji. Ważne jest zastosowanie się do instrukcji zawartych w opisie narzędzia, aby w odpowiedni sposób przygotować się do prowadzenia procesu. Efektem drugiego etapu jest wypełniony przez użyt kownika formularz diagnostyczny w dwóch wersjach: dla ON oraz dla potencjalnego pracodawcy/pośrednika pracy. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 11 loj'oj Formularz końcowy- namacalny efekt procesu diagnostycznego, strukturyzujący pracę użytkownika narzędzia oraz porządkujący uzyskane podczas spotkań informacje. Przekazywany w dwóch wersjach- dla ON oraz dla pracodawcy/pośrednika pracy- jest wypełniany przez użytkownika zgodnie z zaleceniami zawartymi w opisie tuż po zakończeniu procesu diagnostycznego. Może być przekazywany w formie elektronicznej lub/i papierowej. Ważne jest potwierdzenie wiarygodności diagnozy poprzez podpis/pieczątkę osoby prowadzącej proces. Postawa użytkownika podczas procesu diagnostycznego: - intencjonalna naiwność: otwartość na nowe opisy, brak posiadania gotowych kategorii i schematów interpretacyjnych, ciekawość, traktowanie każdego przypadku jako fenomenu - koncentracja i czujność: działanie radarowe polegające na wyłapywaniu rzeczy ważnych, lecz również na uchwyceniu pozornie błahych zachowań. - skrupulatność: w odniesieniu do opisu, profesjonalnym wypełnieniu formularza końcowego - etyczne podejście: klarowna eksplantacja celu diagnozy, podanie informacji na temat klauzuli poufności, rzetelne przygotowanie do procesu Wymiary efektywności diagnozy: Trafność jako konstrukcja, wymiar interakcji zaistniałej podczas procesu diagnostycznego. Uzyskane wyniki są wymierne w odniesieniu do sytuacji diagnostycznej. Akcent powinien zostać położony zatem na jakość rzemiosła diagnostycznego oraz na wiarygodność użytkownika. Odrzucenie postulatu uznającego możliwość wskazania prawdy obiektywnej na temat podmiotu biorącego udział w procesie. Rzetelność- spójność procesu diagnostycznego oparta o następujące wytyczne: wnioski wysnuwane są na podstawie skrupulatnego opisu, autorefleksja użytkownika polegająca na szczerym zweryfikowaniu własnego nastawienia względem uczestnika- ze zwróceniem szczególnej uwagi na prezentowaną postawę względem rodzaju niepełnosprawności, pozyProjekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 12 loj'oj tywne/negatywne konotacje ujawniające się już we wstępnej fazie rozmowy, narzucone oczekiwania względem ON, potwierdzenie we wnioskach pierwszego wrażenia, dążenie do koherencji wniosków, nawet jeśli odpowiedzi uczestnika były chaotyczne i niespójne. Ryzyko wpisane w przebieg procesu: o Niezamierzony wpływ użytkownika na przebieg procesu- zadawanie pytań sugerujących, ton głosu, spontaniczny komentarz, nieuświadomione uprzedzenia ujawniające się nie wprost w podstawie względem uczestnika. Neutralizacja ryzyka: autorefleksja użytkownika w trakcie prowadzenia procesu- zweryfikowanie własnej postawy względem ON o Niedostateczne przestrzeganie zasad etyki- naciąganie zasad kodeksu etycznego dla sprawnego przebiegu procesu. Neutralizacja ryzyka: zachowania niedopuszczalne. Szczegółowe opracowanie zasad etycznych podczas szkoleń dla użytkowników. o Zmęczenie uczestnika długością procesu- zarówno na poziomie ciągłości zadań, jak również z powodu wielości spotkań. Neutralizacja ryzyka: wprowadzanie krótkich przerw, zadania przeplatane rozmową na temat samopoczucia ON, niwelowanie napięcia neutralnymi tematami odciążającymi intelektualnie uczestnika (np. pogoda). o Opór uczestnika względem pytań drażliwych, uznanych za zbyt intymne. Neutralizacja ryzyka: powołanie się na klauzulę poufności. Pytania powinny być naturalnie włączone w tok rozmowy. Uczestnik nie może czuć się przesłuchiwany. W ekstremalnych wypadkach można ominąć pytania, prosząc ON o uzasadnienie obaw, które powinno zostać uwzględnione w formularzu końcowym. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 13 loj'oj MODEL WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH A DOSTOSOWANIE DO POTRZEB BADANYCH Umiejętności społeczne są obecnie bardzo pożądane w środowisku pracy i dlatego niektóre znalazły się w obszarze badań. Opierają się one na budowaniu relacji z innymi ludźmi. Składają się na nie takie umiejętności, jak: 1. Motywowanie siebie samego i pobudzanie do działania, wielostronny model opiera się właśnie na motywacji. To ona powoduje, że osoby niepełnosprawne pomimo różnego rodzaju świadczeń decydują się na podjęcie pracy. Wzbudzanie motywacji ze względu na politykę socjalną jest u nich trudniejsze, często boją się utraty stałych dochodów z tytułu renty czy innych środków. Badanie motywacji dostosowane jest do dysfunkcji fizycznych osób poprzez zastosowanie różnych metod badawczych. Dla osób z dysfunkcją wzrokową i dysfunkcją obu kończyn górnych dostosowano zadania poprzez zmianę sposobu wykonania ćwiczeń (Mapa marzeń, Lista marzeń). Przyjęło ono w tym wypadku formę pytań na które ON odpowiada. 2. Umiejętności komunikacyjne, wśród których zostały zbadane: rozpoczynanie, prowadzenie i kończenie rozmowy, zadawanie pytań, zbieranie informacji, przygotowanie się do trudnych rozmów i przekonywanie innych (ćwiczenie na komunikację z uzyskaniem hasła kończącego badanie). Są to umiejętności, które zbadano ze względu na dysfunkcje osób niepełnosprawnych, pominięto takie umiejętności, jak: aktywne słuchanie, kontakt wzrokowy, „mowa dłoni”, sposób poruszania się, pozycja ciała czy proksemikę (zależności przestrzenne, sposób wykorzystania przestrzeni w komunikacji). 3. Umiejętności zachowania asertywnego i konstruktywnego podejścia do błędów, na które złożyła się obrona swoich praw w sytuacjach społecznych (trącanie krzesła), w kontaktach osobistych (odmawianie pożyczki pieniężnej), inicjatywa, wyrażanie próśb i kontakty towarzyskie (ćwiczenie z komunikacji), przyjmowanie ocen (krytyka i pochwała), przyznawanie się do błędów (błąd w zadaniu). Dostosowane zostały ćwiczenia do osób z poszczególnymi dysfunkcjami poprzez formę ćwiczeń. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 14 loj'oj 4. Umiejętności radzenia sobie ze stresem zawężono w modelu do radzenia sobie z emocjami i odrzuceniem (ćwiczenia na asertywność, samoakceptację) ze względu na to, iż narzędziem mogą posługiwać się osoby z działów HR, doradcy czy pracodawcy, a do badania emocji i stresu zaleca się przygotowanie merytorycz ne z zakresu psychologii czy dziedzin pokrewnych. 5. Umiejętności zarządzania swoim czasem i planowania zbadano poprzez ćwiczenie związane z samodzielnością (Wieża Eiffela). Osoby niepełnosprawne często tymi zadaniami obarczają bliskie osoby, a podjęcie zatrudnienia wymaga tych umiejętności od samej ON. Badanie to przystosowane jest dla osób badanych z każdym rodzajem dysfunkcji fizycznej. Każda z tych osób inaczej zarządza czasem, inaczej planuje, musi bowiem wziąć pod uwagę własne trudności i ograniczenia. Inaczej planuje podróż osoba jeżdżąca na wózku inwalidzkim, a inaczej osoba z dysfunkcją wzroku, każda z nich musi pokonać inne bariery. Po dobnie jak w pracy ON planuje dojazd, organizację stanowiska i czas jaki musi na te czynności przeznaczyć. 6. Umiejętność wyznaczania celu i podejmowania decyzji oparta na poszukiwaniu dla siebie miejsca w środowisku pracy badana jest poprzez dostosowanie pytań i arkuszy zadań (Mój najpiękniejszy dzień w pracy). 7. Umiejętność stosowania różnych rodzajów myślenia zbadano na poziomie myślenia twórczego, jako obecnie najbardziej cenione wśród pracowników. Zastosowano badania na pomysłowość, oryginalność i kojarzenie (ćwiczenia na kreatywność). Pominięto myślenie analityczne, intuicyjne i krytyczne, które bada się dopiero na poziomie konkretnego stanowiska pracy. Wielostronny model diagnozy daje możliwość przeprowadzenia wszystkich ćwiczeń bez względu na to, czy osoba niepełnosprawna posiada dysfunkcję ruchową czy wzrokową. Osoby z dysfunkcją słuchu w zależności od stopnia niepełnosprawności dla prawidłowego wykonania zadań wymagają tłumacza migowego, który objaśni im na czym dane ćwiczenia polegają, natomiast może je sam wykonywać. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 15 loj'oj Poza tym ćwiczenia można przystosować dla osób niewidzących poprzez zastosowanie maszyny Braille'a lub możliwości nagrania słuchowego. MODEL WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH PRZYKŁADEM NOWOCZESNEGO INNOWACYJNEGO PODEJŚCIA DO BADANIA KOMPETENCJI Model wielostronnej diagnozy ON a podejście coachingowe. Podejście coachingowe zastosowane w wielostronnej diagnozie kompetencji osób niepełnosprawnych jest podejściem innowacyjnym. Warto takie podejście zastosować ze względu na coraz to większe zainteresowanie coachingiem w zakładach pracy i w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Dobre efekty stosowania coachingu wskazują na różnorodność zastosowań takiego podejścia. Wielostronny model diagnozy kompetencji jest przykładem na innowacyjne zastosowanie podejścia coachingowego na etapie szukania i utrzymania pracy przez osoby niepełnosprawne. Podejście to polega na zbudowaniu odpowiedniej relacji pomiędzy osobą prowadzącą proces doradczo-zawodowy, a osobą niepełnosprawną. Budowanie atmosfery oparte jest na otwartej komunikacji, zaufaniu i chęci działania. Pierwsza relacja pomiędzy prowadzącym a osobą niepełnosprawną zawiązywana jest podczas stosowania indywidualnej ścieżki diagnostycznej. Służy temu pierwsze spotkanie podczas którego zaczyna się wypełniać formularz. Jednak nie jego wypełnienie jest głównym zadaniem tego spotkania, a budowanie atmosfery zaufania. Czasem nawet należy poświęcić ten czas na rozmowę o planach, celach, wzajemnym przedstawieniu się. Przede wszystkim należy zapoznać osobę niepełnosprawną z narzędziem, przedstawić kolejno poruszane aspekty i wyniki końcowe w fazie wstępnej diagnozy. Przedstawić cel użycia tego modelu i etapy badania. Osoba niepełnosprawna musi wiedzieć, czego się spodziewać, musi być przygotowana na osobiste pytania jakie będą w formularzu i na ćwiczenia w jakich będzie brała udział (oczywiście nie należy dokładnie omawiać ćwiczeń żeby nie Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 16 loj'oj sugerować odpowiedzi jakich prowadzący proces oczekuje). Wtedy świadomie podejmie decyzje, czy jest gotowa stawić czoła takiemu podejściu. Budowanie relacji wymaga od doradcy prowadzącego dojrzałości w jego samorozwoju. Powinien wychodzić naprzeciw potrzebom ON a nie „górować nad nią”. Warunkiem niezbędnym do zbudowania relacji jest wzajemny szacunek, on powoduje zaufanie, a to gwarantuje sukces w zastosowaniu metody wielostronnej diagnozy. Należy jednak wspomnieć o niebezpieczeństwach, jakie mogą wynikać z relacji i na które musi zwrócić uwagę prowadzący proces doradczy. Jednym z nich jest zbyt duże zaangażowanie w losy osoby niepełnosprawnej, kontakt z osoba niepełnosprawną musi mieć swoje granice – granice wykonywania pracy. Prowadzący powinien pamiętać o swojej roli – prowadzi proces doradczo-zawodowy, a nie proces terapeutyczny. Jego zadaniem jest określić, jakiego rodzaju pomoc zaleca się osobie niepełnosprawnej po przeprowadzeniu badania. Ponadto osoba prowadząca proces doradczy powinna unikać rutyny w nawiązywaniu relacji, jak i w stosowaniu całego modelu. Każda osoba jest wyjątkowa i każda relacja powinna być taka. Innym przykładem podejścia coachingowego jest praca na własnych zasobach kandydata do pracy. Wykonując poszczególne ćwiczenia osoba niepełnosprawna musi korzystać ze swoich umiejętności, wiedzy i możliwości, które w przeciwieństwie do osób zdrowych są ograniczone. W zależności od rodzaju dysfunkcji fizycznej jaką ON posiada i okresu życia w jakim ON nabyła daną dysfunkcję, wiedza którą posiada może nie mieć możliwości wykorzystania przy podjęciu zatrudnienia. Model wielostronnej diagnozy dużą wagę przywiązuje do świadomości i samoakceptacji. Zastosowanie tego modelu daje możliwość osobie niepełnosprawnej samooceny swoich kompetencji, jak to jest w coachingu. Jedną z zasad w podejściu coachingowym jest wiara w siebie i entuzjazm. Zasada ta przyświeca w zastosowaniu narzędzia do wielostronnej diagnozy. Motywacja i wiara w siebie jest badana na każdym etapie przeprowadzanej diagnozy. Dobrze przeprowadzone badanie przez osobę prowadzącą proces doradczo-zawodowy dodatkowo wzmocni ON przez pokazanie możliwości jakie ma i wiary w sama siebie. Podświadomie zadziała efekt Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 17 loj'oj Pigmaliona (polega na spełnianiu się pozytywnego oczekiwania wobec kogoś) w badanej osobie . Kolejnym przykładem coachingowego podejścia w modelu wielostronnej diagnozy jest sposób przeprowadzania ćwiczeń. Dużą wagę przywiązuje się do prowadzenia rozmowy, której następstwem jest wypełnienie formularza, najlepiej po wyjściu badanego. Ponadto sposób pomocy przy wykonywaniu ćwiczeń oparty jest na pytaniach coachingowych otwartych, dających możliwość głębszego przemyślenia odpowiedzi. Ostatnim przykładem na podejście coachingowe jest zalecana lista zawodów, jaką ma sporządzić doradca „na teraz” - w oparciu o obecne kompetencje zawodowe i umiejętności i „na później” - po zdobyciu nowych kwalifikacji czy umiejętności. To jest jak wskazanie nowych drzwi do kariery zawodowej, a badana osoba sama zdecyduje „czy je otworzy” i będzie się rozwijać. Model wielostronnej diagnozy ON a motywacja do pracy. Innowacyjnym aspektem wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnej jest badanie motywacji. Dość popularnym zjawiskiem wśród osób niepełnosprawnych jest brak motywacji do pracy, co powoduje rezygnacje z pracy pod byle pretekstem. Ma to ogromny wpływ na postrzeganie przez pracodawców zatrudniania takich osób. Model wielostronnej diagnozy zbudowany jest na wieloetapowym badaniu motywacji w celu wyeliminowania takich sytuacji. W indywidualnej ścieżce diagnostycznej odbywa się to na poziomie przekazywanych informacji o zainteresowaniach i hobby, oraz marzeniach. Pasje, jeżeli takie posiada osoba niepełnosprawna mogą, być wyznacznikiem motywacji, praca może okazać się jedną z dróg prowadzącą do ich realizacji. Marzenia, wyrażone w postaci mapy ma rzeń, czy też listy są skarbnicą wiedzy na temat motywacji osoby niepełnosprawnej. Jeżeli ma ona dużo planów, które chce zamienić na cele i je zrealizować to znak, że chce w życiu do czegoś dojść własną pracą. Jeżeli zakłada, że marzenia się nie spełniają, a jeśli tak, to tylko za sprawą cudu – to motywacja do działania jest niewielka. Już na tym etapie można stwierdzić, czy taka osoba chce pracować i jest w stanie utrzymać pracę. Już na tym etapie widać, czy taka osoba będzie się rozwijać, a tego oczekują dzisiejsi pracodawcy od swoich Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 18 loj'oj pracowników. Już na tym etapie można zalecić pracę ze specjalistą w zakresie motywacji i widzenia własnej sytuacji wielowymiarowo. Aspekt motywacji przewija się przez arkusze samooceny i prawie wszystkie ćwiczenia dotyczące badania poszczególnych kompetencji. W badaniu poczucia własnej wartości motywacja jawi nam się w umiejętności wyznaczania celu, jeżeli osoba niepełnosprawna potrafi dobrze wyznaczyć cel jakim jest praca, to ma też motywację do jej poszukania i utrzymania. W ćwiczeniu „Moje wartości” motywacja kryje się między innymi w takich wartościach, jak: ambicja, bogactwo, działanie, edukacja, osiągnięcia, produktywność, czy przynależność. Jeżeli osoba niepełnosprawna kieruje się w życiu takimi wartościami to potrafi się zmotywować. W modelu zastosowane jest ćwiczenie z zakresu motywacji, które wprost ocenia zmotywowanie osoby niepełnosprawnej do pracy. Ponadto ważne w badaniu motywacji jest : • różnorodność podejścia do jej badania • dwa etapy diagnozy umożliwiające stwierdzenia jej stopnia • okres badania rozłożony w czasie, co wyklucza przygotowanie się takiej osoby pod kątem takiego badania Motywacja jest jedną z najbardziej pożądanych kompetencji, szczególnie ważną w badaniu osób niepełnosprawnych. ON szczególnie wspomagane są w wieku młodzieńczym przez rodziców i organizacje „non profit” co powoduje u osób niepełnosprawnych spadek zainteresowania własnym rozwojem i pracą. Model wielostronnej diagnozy ON a poczucie własnej wartości. Badania poczucia własnej wartości w procesie doradczo-zawodowym to unikatowa wartość modelu wielostronnej diagnozy osób niepełnosprawnych. Już w 2007r. E. Gierma nowska w swoich opracowaniach „Zatrudnianie młodych osób niepełnosprawnych w opiniach Powiatowych Urzędów Pracy” wskazywała na najczęstsze braki w umiejętnościach Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 19 loj'oj potrzebnych do zdobycia pracy wśród młodych osób z niepełnosprawnością, w których pojawiło się: nabycie potrzebnej pewności siebie w kontaktach z pracodawcą i zmotywowanie do podjęcia pracy. Model wielostronny bada poczucie własnej wartości w oparciu o sześć filarów, podchodzi całościowo do tego badania, a nie skupia się tylko na asertywności czy tylko na pracy z celem. Badając poczucie wartości u osób niepełnosprawnych szczególny nacisk kładzie się na jej samoakceptację, przede wszystkim na akceptacje swojej niepełnosprawności. Mimo, iż wiele poradników i zaleceń pracy doradczej odnosi się do poczucia własnej wartości ON nie ma takiego narzędzia, które ułatwiłoby badanie doradcom tego obszaru. Większość doradców nie posiada wykształcenia psychologicznego ani coachingowego, by samemu znaleźć sposób oceny pww. Model krok po kroku przeprowadza osobę niepełnosprawną przy pomocy doradcy przez badanie poczucia własnej wartości, co powoduje jej otwartość na nowe ćwiczenia. Każde z tych ćwiczeń porusza inny, ważny obszar istnienia i współistnienia ON na rynku pracy. Efektem dobrze przeprowadzonego procesu z zakresu badania poczucia własnej wartości jest podniesienie pewności siebie lub też pobudzenie chęci do pracy nad nią przez ON. Podczas badania osoba niepełnosprawna może dostrzec swoje braki w pozytywnym postrzeganiu siebie, swoich umiejętności, swojego zachowania w stosunku do innych ludzi i wartości, które nie są jego wartościami, Widząc jednak, że można to poprzez odpowiednią pracę zmienić, podejmuje taką decyzje sam lub zgodnie z wskazówką osoby prowadzącej proces. Badanie wartości przy osobach młodych niepełnosprawnych jest bardzo ważne. Daje możliwość głębszej refleksji i może prowadzić do korzystnych zmian postaw wobec pracy. Ważnym obszarem badania jest odpowiedzialność osoby niepełnosprawnej. Ze względu na dysfunkcje osoby te chętnie przenoszą odpowiedzialność za brak pracy i motywacji, na innych (Urzędy, ZUS-y, niepełnosprawność, politykę, nieżyczliwość, krzywdę itp.). Tylko świadome i odpowiedzialne życie daje szanse na odnalezienie się na rynku pracy i stawienie czoła trudnościom napotykanym w poszukiwaniu pracy. Odpowiedzialność jest jedną z bardziej oczekiwanych umiejętności miękkich u pracowników poszukiwanych do pracy. Przy badaniu osób niepełnosprawnych bada się asertywność pod kątem odmowy, często przez brak tej umiejętności osoby niepełnosprawne są wykorzystywane w pracy i nie tylko. Czasem wynika to z braku asertywności, a czasem z braku racjonalnej Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 20 loj'oj oceny swoich możliwości. Innowacją w procesie doradczym jest możliwość przeprowadzenia weryfikacji deklaracji składanych przez osobę niepełnosprawną podczas trwania całego procesu poprzez wyreżyserowanie określonych sytuacji w momentach, kiedy osoba taka nie spodziewa się takiego badania. MODEL WIELOSTRONNEJ DIAGNOZY KOMPETENCJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH A INNE TECHNIKI REKRUTACYJNE Na rynku pracy znanych jest wiele sposobów na badanie kompetencji kandydatów do pracy. Żaden z nich nie jest jednak dostosowany do badań dla osób niepełnosprawnych. Osobom tym należy przede wszystkim poświęcić więcej czasu ze względu na ograniczoną zdolność do pracy. Model wielostronnej diagnozy ON a CV i list motywacyjny Podstawowym sposobem diagnozy kompetencji kandydatów do pracy jest weryfikacja CV (Curriculum Vitae) i listu motywacyjnego. 85 proc. pracodawców weryfikuje umiejętności na podstawie tych dokumentów. Narzędzie to uznawane jest jednak za schematyczne, nie pokazujące kreatywności i indywidualności autora CV. Przedstawiane są w nim kompetencje zawodowe, kariera zawodowa i umiejętności dodatkowe na podstawie deklaracji kandydata. Często okazuje się, że przy rozmowie kwalifikacyjnej czy Assesment Center, umiejętności dodatkowe, czyli miękkie były tylko deklaracją bez pokrycia, a czasem dopiero po okresie próbnym okazuje się, że wybór kandydata nie był trafiony. Osoby niepełnosprawne, które przedstawiają swoje mocne strony w CV, kiedy przychodzi do ich potwierdzenia rezygnują, nie będąc pewnym ich posiadania. Wielostronna diagnoza podczas badania kompetencji miękkich daje możliwość samosprawdzenia się takiej osobie zapewniając im równocześnie poczucie pewności ich posiadania. Ponadto osoby młode, które dopie ro startują na rynku pracy nie mają doświadczenia i potrzebują wzmocnienia umiejętności miękkich i ich wyróżnienia. Wtedy są w stanie zachęcić pracodawców do zatrudnienia właśnie ich. Model ten pomaga również osobom niepełnosprawnym w rozmowach kwalifikacyj- Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 21 loj'oj nych, gdzie następuje konfrontacja umiejętności deklarowanych i należy dać dowód, że się umie to wszystko, co zostało napisane w CV. Model wielostronnej diagnozy ON a IPD Najbardziej obecnie popularnym narzędziem w doradztwie zawodowym jest IPD – Indywidualny Plan Działania, czyli aktywne planowanie kariery zawodowej. Zadaniem IPD między innymi jest ustalenie celów zawodowych, ustalenie mocnych i słabych stron, zainteresowań, umiejętności i preferencji zawodowych. Większość odpowiedzi w tych obszarach udzielana jest na zasadzie osobistych odczuć osoby badanej. Poza tym żadna osoba nie ma ograniczeń w tworzeniu swojej kariery, każda z nich może dowolnie podnieść kompetencje a jedynym warunkiem jest chęć badanego. Mając do czynienia z osobą niepełnosprawną sprawa wygląda zupełnie inaczej. Już w pierwszej fazie należy określić zakres możliwości ze względu na dysfunkcje niepełnosprawności, czego IPD nie przewiduje. Natomiast IPD zwraca uwagę na zmianę nastawienia i wzmocnienie poczucia własnej wartości. Ma to się odbywać w oparciu o bilans słabych i mocnych stron, jednak w stosunku do osób niepełnosprawnych jest to zbyt mały obszar wzmocnienia. Wielostronny model przewiduje badanie poczucia własnej wartości we wszystkich filarach z równoczesnym wskazaniem drogi jego budowania. Należy pamiętać, że osoby niepełnosprawne ze względu na swoje ograniczenia mają w znacznie większym stopniu zaniżone poczucie własnej wartości w stosunku do swoich w pełni zdrowych rówieśników. IPD jest narzędziem nastawionym na poszukiwanie pracy przedstawiając cały wa chlarz możliwości warsztatowo-szkoleniowych, mogących pomóc kandydatom w poszukaniu pracy, inaczej jednak wyglądają możliwości poszukiwania pracy przez osoby niepełnosprawne niż przewiduje to narzędzie IPD. Wielostronny model nastawiony jest na badanie kompetencji zawodowych we wstępnej ścieżce diagnostycznej poprzez badanie sytuacji ON i możliwości podjęcia pracy, oraz kompetencji miękkich narzędziem diagnostycznym poprzez przeprowadzenie ćwiczeń. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 22 loj'oj Model wielostronnej diagnozy ON a testy kompetencyjne Innym narzędziem badania kompetencji kandydata do pracy są testy kompetencyjne. Jest to metoda diagnozująca poprzez pomiar poziomu wiedzy kandydata, na temat zachowania w sytuacjach zawodowych czy społecznych. Polega na odpowiadaniu na pytania, które za sobą niosą opis charakterystyczny danej kompetencji. Kandydat musi wykazać się określonym poziomem przyswojenia danej kompetencji – musi wiedzieć jak się w danej sytuacji zachować. Jednak aby test był miarodajny powinien odnosić się do systemu kompetencyjnego funkcjonującego w konkretnej firmie, w odniesieniu do określonych kompetencji dla poszczególnych stanowisk. Najważniejszą zaletą stosowania testów jest łatwość ich przeprowadzania. Pracując jednak z osobami niepełnosprawnymi potrzebne jest indywidualne podejście uwzględniające dysfunkcje ON. Stosując testy na poziomie kompetencji ocena wynika ze zgodności udzielonych odpowiedzi z kluczem opracowanym przez twórcę testu. Nie uwzględnia się pewnych zahamowań osób niepełnosprawnych, które powodują, że odpowiadają na pytania, których nie rozumieją. To sprawia, że wyniki często nie są adekwatne do prawdziwych umiejętności, jakie osoba niepełnosprawna posiada. Testom też nie sprzyja ogólna niechęć do ich wypełniania ze względu na to, że jednoznaczne szeregują kandydata do pracy w widełkach rozwiązań. Wszystko to powoduje, iż wielostronny model ma przewagę w diagnozie, która nie jest jednoznacznym „wyrokiem” badanego, wskazując obszary do pracy, a przede wszystkim sprzyja nawiązaniu relacji między prowadzącym proces a ON, powodując otwarcie się na badanie diagnostyczne przez badanego. Model wielostronnej diagnozy ON a rozmowa kwalifikacyjna 90 % rekrutacji opartych jest na subiektywnej ocenie osoby przyjmującej kandydata do pracy. To powoduje, że osoby niepełnosprawne mają wiele obaw co do prezentacji siebie przed osobą rekrutującą. Mogą mieć świetnie napisane dokumenty aplikacyjne, nauczyć się tworzenia pozytywnego wizerunku, ale ze względu na brak wiary w siebie nie po dejmą wyzwania jakim jest rozmowa kwalifikacyjna. Wielostronna diagnoza bada podejście ON do własnej niepełnosprawności, samodzielności, odwagi w relacjach międzyludzkich i daje siłę takiej osobie i pewność, że da sobie radę. Stosując to innowacyjne narzędzie Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 23 loj'oj w procesie doradczo-rekrutacyjnym uniknęlibyśmy stereotypowego myślenia na temat osób niepełnosprawnych i ich wizerunku. Ważnym elementem podczas rozmowy kwalifikacyjnej, która jest następstwem weryfikacji dokumentów aplikacyjnych, są pytania dotyczące dowodów, że się chce pracować, a żadne ze znanych narzędzi nie bada motywacji kandydata. Motywacja z reguły określana jest na podstawie deklaracji, a więc odpowiedzi na pytanie „Czy chce Pan/Pani pracować w tym zawodzie?” W wielostronnej diagnozie położony jest nacisk właśnie na motywacje osoby niepełnosprawnej do podjęcia zatrudnienia. To brak dostatecznej motywacji jest często przyczyną rezygnacji z pracy, a czasem nawet rezygnacji z jej podjęcia. Dlaczego warto wprowadzić wielostronny model badania kompetencji osób niepełnosprawnych? Model wielostronnej diagnozy kompetencji ma wartość unikatową. Z jednej strony daje możliwość zbadania kompetencji twardych (zawodowych), potrzeb i preferencji osoby niepełnosprawnej, a z drugiej możliwość zbadania umiejętności miękkich. Z nimi właśnie osoby niepełnosprawne mają ogromne trudności ze względu na swoje dysfunkcje fizyczne. Ponadto ocena poziomu tych umiejętności odbywa się na dwóch poziomach, na poziomie autooceny i poziomie oceny prowadzącego badania. Poprzez wprowadzenie tego modelu do powszechnego używania zostanie usprawniona praca z osobami niepełnosprawnymi w wytyczaniu im ścieżki kariery zawodowej. To spowoduje większą aktywizację młodych osób, które nie wierzą w możliwość praktycznego sprawdzenia swojej wiedzy (raport „Niepełnosprawni w woj. wlkp.” 2010). Raporty końcowe z wielostronnej diagnozy kompetencji dostarczają kompleksowej wiedzy prawodawcom o zdolnościach do pracy osób niepełnosprawnych, oraz wymaganiach dostosowania stanowisk pracy. Przede wszystkim badają obszar kompetencji i w sposób profesjonalny niwelują wysnuwanie stereotypowych domysłów przez pracodawcę Diagnoza kompetencji ukierunkowana jest na badanie kompetencji miękkich, które są niezbędne na każdym stanowisku pracy, w każdym zakładzie pracy i w prowadzeniu każdej działalności gospodarczej. Daje to możliwość szerokiego stosowania, liczba użytProjekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 24 loj'oj kowników narzędzia w województwie wielkopolskim może sięgać łącznie kilka tysięcy podmiotów. Narzędzie będzie ogólnie dostępne bez licencji. Wielostronna diagnoza kompetencji osób niepełnosprawnych poprzez swoje zastosowanie wpłynie na wydobycie z badanych nieuświadomionego potencjału, jaki w nich drzemie. Będą mogli zdefiniować własne umiejętności i ocenić swoje możliwości, a wzbudzona motywacja zniweluje zagrożenie wykluczeniem społecznym i przyczyni się do znalezienia pracy. Pracy, która będzie spełniała ich oczekiwania. Po jej znalezieniu osoby te będą zmotywowane do jej utrzymania i czerpania z niej zadowolenia, jak i korzyści. Projekt „PI Model wielostronnej diagnozy kompetencji osób niepełnosprawnych szansą na ich skuteczną aktywizację zawodową w Wielkopolsce" współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany przez Biuro Doradztwa Inwestycyjnego „Europejczyk” Jacek Leski w partnerstwie z Oddziałem Wielkopolskim Polskiego Związku Głuchych 25
