Adekwatność kapitałowa i zarządzanie ryzykiem – Raport za 2013 rok

Transkrypt

RAPORT
ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM
W POZNAŃSKIM BANKU SPÓŁDZIELCZYM
WG STANU NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2013 ROKU
ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK
WPROWADZENIE
Raport
„Adekwatność
kapitałowa
i
zarządzanie
ryzykiem
w
Poznańskim
Banku
Spółdzielczym” (dalej „Raport”) został przygotowany zgodnie z wymogami art. 111a ustawy
Prawo bankowe1, z uwzględnieniem wymogów określonych w Uchwale nr 385/2008 Komisji
Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie szczegółowych zasad i sposobu
ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących
adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu (z późniejszymi
zmianami).
Niniejszy Raport został przygotowany zgodnie z przyjętą przez Bank Polityką informacyjną
w zakresie adekwatności kapitałowej2, która określa szczegółowe informacje o zakresie
ujawnianych informacji w zakresie adekwatności kapitałowej, sposobie ich weryfikacji oraz
publikacji.
Informacje
zawarte
w
Raporcie
dotyczą
roku
obrotowego
zakończonego
dnia
31 grudnia 2013 r.
O ile nie zaznaczono inaczej, dane liczbowe prezentowane są w pełnych złotych,
a ewentualne różnice w sumach i udziałach mogą wynikać z zaokrągleń kwot do pełnych
złotych oraz zaokrągleń udziałów procentowych do dwóch miejsc dziesiętnych.
1 Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami
2 Treść Polityki informacyjnej w zakresie adekwatności kapitałowej udostępniona jest na stronie internetowej
Banku (www.pbs.poznan.pl)
STRONA 2
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE................................................................................................................................................. 2
1. INFORMACJE O BANKU.............................................................................................................................. 5
2. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM..........................................................................................................................6
2.1. RYZYKO KREDYTOWE.........................................................................................................................9
2.1.1 RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ.................................................12
2.1.2 POLITYKA ZABEZPIECZEŃ.....................................................................................................13
2.1.3 RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO......................................................17
2.1.4 KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ...........................................18
2.1.5 UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH.....................................................19
2.1.6 RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ..........................................................................21
2.1.7 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PORTFELI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH
ZABEZPIECZONYCH HIPOTECZNIE (EKZH) ORAZ DETALICZNYCH EKSPOZYCJI
KREDYTOWYCH (DEK).........................................................................................................................24
2.2 RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI............................................................................29
2.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ..........................................................................................29
2.2.2 RYZYKO WALUTOWE..................................................................................................................34
2.2.3 RYZYKO PŁYNNOŚCI..................................................................................................................36
2.3 RYZYKO OPERACYJNE.......................................................................................................................41
2.3.1 RYZYKO MODELI..........................................................................................................................46
2.3.2 RYZYKO UTRATY REPUTACJI..................................................................................................48
2.3.3 INFORMACJA O STRATACH OPERACYJNYCH W PODZIALE NA KLASY
ZDARZEŃ.................................................................................................................................................... 49
2.4 RYZYKO BRAKU ZGODNOŚCI........................................................................................................50
2.5 RYZYKO WYNIKU FINANSOWEGO (BIZNESOWE)..............................................................51
3. FUNDUSZE WŁASNE..................................................................................................................................53
4. WYMOGI KAPITAŁOWE I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA.........................................................57
4.1 RYZYKO KREDYTOWE........................................................................................................................59
4.2 RYZYKO OPERACYJNE.......................................................................................................................60
4.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY...................................................................................................................62
4.3.1 OGÓLNE ZASADY SZACOWANIA KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO.........................65
4.3.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I OCENA JEGO ADEKWATNOŚCI – FILAR II NUK..67
4.3.2.1 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KREDYTOWE.........................................67
4.3.2.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO OPERACYJNE........................................68
4.3.2.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO RYNKOWE..............................................69
4.3.2.4 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO PŁYNNOŚCI...........................................69
4.3.2.5 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KONCENTRACJI KAPITAŁOWEJ...70
4.3.2.6 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO BIZNESOWE..........................................71
STRONA 3
4.3.2.7 ZAGREGOWANY KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I WEWNĘTRZNY
WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI.........................................................................................72
4.3.2.8 TESTY WARUNKÓW SKRAJNYCH...............................................................................72
4.3.3 PODSUMOWANIE........................................................................................................................73
5. POLITYKA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ.......................................................73
5.1. STOSOWANE ZASADY USTALANIA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW
WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE...........................74
5.2. ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE DOTYCZĄCE WYSOKOŚCI
WYNAGRODZENIA.......................................................................................................................................75
5.3. ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE NA TEMAT WYSOKOŚCI WYNAGRODZEŃ
OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE.................................................................76
6. INFORMACJA O WYNIKACH OCENY ADEKWATNOŚCI ZAKRESU OGŁASZANYCH
INFORMACJI DO SKALI I PROFILU RYZYKA BANKU.......................................................................77
STRONA 4
1. INFORMACJE O BANKU
Poznański Bank Spółdzielczy (dalej „Poznański Bank” lub „Bank”) prowadzi swą
działalność od 1894 roku. Jest zarejestrowany w Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto
i Wilda w Poznaniu, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS
0000042300.
Jednostce
nadano
numer
statystyczny
REGON
000504887
oraz
NIP 777 - 000 - 14 - 53.
Poznański Bank jest spółdzielnią prowadzącą swoją działalność na podstawie:
1) ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich
zrzeszaniu się i bankach zrzeszających3,
2) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe 4,
3) ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze 5,
4) innych ustaw oraz Statutu Banku.
Poznański
Bank
jest
zrzeszony
z
SGB-Bankiem
S.A.
w
Poznaniu.
Siedzibą Poznańskiego Banku jest miasto Poznań.
Na podstawie Decyzji z dnia 18 lipca 2011 roku Bank działa na terenie całego kraju 6.
Swą działalność Poznański Bank prowadzi na rzecz osób fizycznych, osób prawnych oraz
jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność
prawną.
3
4
5
6
Dz.U. 2000 nr 119 poz. 1252 z późniejszymi zmianami
Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami
Dz.U. 1982 nr 30 poz. 210 z późniejszymi zmianami
Decyzja KNF nr DLB/LBIII/700/34/07/11/MK
STRONA 5
2. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM
Działalność bankowa obciążona jest wieloma rodzajami ryzyka, między innymi takimi
jak ryzyko kredytowe, stopy procentowej, walutowe, płynności, operacyjne, braku zgodności,
biznesowe i kapitałowe. Podejmowanie ryzyka zmusza Bank do koncentrowania uwagi na
powstających zagrożeniach, poszukiwania form obrony przed zagrożeniami i dostosowywania
działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. Ostrożnościowe podejmowanie
ryzyka, oznacza utrzymywanie racjonalnej równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności
przychodowej i kontrolowaniem ryzyka.
Kontrolowanie wpływu tych rodzajów ryzyka na działalność Banku jest jednym z kluczowych
celów zarządzania Bankiem, a poziom ryzyka stanowi istotny składnik procesu planistycznego.
W Banku funkcjonuje zorganizowany, oparty o wewnętrzne strategie i procedury, proces
zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczą organy Banku, wyznaczone Zespoły, Komitety,
Komórki organizacyjne oraz pracownicy.
Na proces zarządzania ryzykiem bankowym w Poznańskim Banku składają się następujące
czynności:
1) identyfikacja ryzyka – polegająca na określeniu źródeł ryzyka zarówno aktualnych, jak
i potencjalnych, które wynikają z bieżącej i planowanej działalności Banku;
2) pomiar ryzyka;
3) zarządzanie
ryzykiem
–
polegające
na
podejmowaniu
decyzji
dotyczących
akceptowalnego poziomu ryzyka, planowaniu działań, wydawaniu rekomendacji
zaleceń, tworzeniu procedur i narzędzi wspomagających;
4) monitorowanie – polegające na stałym nadzorze poziomu ryzyka w oparciu o przyjęte
metody pomiaru ryzyka;
5) raportowanie – obejmujące dostarczanie cyklicznej informacji dla Kierownictwa Banku
o skali narażenia na ryzyko i podjętych działaniach.
STRONA 6
Schemat 2.1 Elementy składowe procesu zarządzania ryzykiem
Procesy zarządcze z zakresu ryzyka funkcjonują w otoczeniu, którego elementami składowymi
są:
1) system regulacji wewnętrznych obejmujący metody i metodyki wykorzystywane przez
Bank;
2) system informacyjny Banku umożliwiający przepływ informacji wykorzystywanych do
oceny ryzyka oraz jego kontroli (w tym: podstawowe systemy informatyczne, bazy
danych i dedykowane systemy eksperckie);
3) organizacja wewnętrzna (rozumiana jako struktura organizacyjna) obejmująca komórki
organizacyjne, ich zadania, zakres odpowiedzialności oraz wzajemne relacje.
W procesie zarządzania ryzykiem w Banku uczestniczą następujące organy, jednostki
i komórki organizacyjne:
1) Rada Nadzorcza;
2) Zarząd Banku;
3) Komitet Kredytowy;
4) Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów;
STRONA 7
5) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk;
6) Audyt wewnętrzny (merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego);
7) Pozostali pracownicy Banku.
Proces zarządzania ryzykiem nadzorowany jest przez Radę Nadzorczą Banku.
Rada Nadzorcza dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd Banku założeń
strategicznych w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem oraz alokacji kapitału na
pokrycie istotnych rodzajów ryzyka w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo przedkłada
Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony
jest
Bank,
prawdopodobieństwa
jego
występowania,
skutków
i
metod
zarządzania
poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu
zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Rada Nadzorcza zatwierdza
w planach strategicznych (strategie) i operacyjnych (plany finansowe) ogólny poziom (profil)
ryzyka Banku.
Zarząd Banku odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania poszczególnymi
rodzajami ryzyka, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania
ryzykiem oraz, jeśli to konieczne – dokonanie weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu.
Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny zakres działalności Banku.
Komitet Kredytowy uczestniczy w procesie opiniowania transakcji kredytowych oraz ich
klasyfikacji pod kątem ryzyka ponoszonego przez Bank.
Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów, za pośrednictwem
funkcjonujących w nim Zespołu Analiz Ryzyka Kredytowego i Zespołu Administracji Kredytów,
prowadzi czynności związane z analizą i monitoringiem ryzyka kredytowego pojedynczych
transakcji (zaangażowań) kredytowych, a także administruje poszczególnymi transakcjami
kredytowymi.
STRONA 8
Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk monitoruje realizację wyznaczonych celów i zadań
strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawia i monitoruje pozycję Banku
w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to
gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom i komórkom Banku
informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka, opracowywanie regulacji
wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami oraz szacowania kapitału regulacyjnego
i wewnętrznego.
Audyt wewnętrzny ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania systemu
zarządzania
ryzykiem
oraz
dokonywanie
regularnych
przeglądów
prawidłowości
przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Banku. Audyt dostarcza
obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz
zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi regulacjami Banku. Zadania
Audytu sprawowane są na rzecz Banku przez merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego.
Pozostali
pracownicy
Banku
mają
obowiązek
przestrzegania
zasad
zarządzania
poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych regulacji
i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń
generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń.
2.1. RYZYKO KREDYTOWE
Ryzyko kredytowe związane jest z możliwością poniesienia straty finansowej
spowodowanej brakiem zdolności klienta do obsługi długu albo odmową wypełnienia
zobowiązań wynikających z umowy wobec Banku. Ryzyko kredytowe dotyczy wszystkich
aktywów bilansowych, do których Bank ma tytuł prawny oraz pozycji pozabilansowych.
Obejmuje ono działalność kredytową oraz działalność na rynku hurtowym (lokaty
międzybankowe, dłużne papiery wartościowe itp.).
STRONA 9
Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest utrzymywanie
stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego,
równocześnie cechującego się dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako
minimalizacja ryzyka wystąpienia ekspozycji kredytowych zagrożonych utratą wartości.
Proces zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku przebiega w następujących etapach:
1) identyfikacja czynników ryzyka kredytowego;
2) ocena oraz ustalenie dopuszczalnych norm ryzyka (limity);
3) monitorowanie, pomiar i raportowanie ryzyka;
4) wdrażanie technik redukcji ryzyka;
5) zarządzanie ryzykiem rezydualnym (w tym analiza ryzyka ekspozycji zabezpieczonych
hipotecznie);
6) testy warunków skrajnych;
7) kontrola zarządzania ryzykiem kredytowym.
Bank zarządza ryzykiem kredytowym zarówno w odniesieniu do ryzyka pojedynczej transakcji
jak i ryzyka portfela kredytowego.
Bank zarządza ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu poprzez:
1) badanie wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu;
2) prawidłowe zabezpieczanie zwrotności ekspozycji kredytowych, zgodnie z regulacjami
wewnętrznymi Banku, gwarantujące zwrotność kredytów;
3) bieżący monitoring zabezpieczeń kredytowych;
4) dokonywanie okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzenie rezerw
celowych;
5) prawidłowe prowadzenie windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami;
6) kontrolę działalności kredytowej.
STRONA 10
Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego
Banku przeprowadzane jest za pomocą:
1) dywersyfikacji ryzyka (limity koncentracji);
2) analizy skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych;
3) analizy struktury portfela kredytowego;
4) monitorowania ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka;
5) przedsięwzięć organizacyjno – kadrowych polegających w szczególności na:
a) organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych;
b) prawidłowym przepływie informacji;
c) odpowiednim doborze i szkoleniu kadr;
d) nadzorze nad działalnością kredytową.
W Banku stosowane są techniki ograniczania ryzyka kredytowego (możliwe do zastosowania
metody ograniczania skutków ryzyka kredytowego), tj.:
1) pomniejszanie podstawy tworzenia rezerw celowych zgodnie z Rozporządzeniem
Ministra Finansów z dnia 16.12.2008r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko
związane z działalnością banków7,
2) pomniejszanie wag ryzyka przypisywanych ekspozycjom kredytowym zabezpieczonym
hipotecznie na nieruchomości mieszkalnej w rachunku wymogów kapitałowych na
podstawie Załącznika nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 8,
3) techniki redukcji ryzyka kredytowego – zgodnie z Załącznikiem nr 17 do Uchwały
KNF w sprawie adekwatności kapitałowej9.
7 Dz. U. z 2008 r. nr 235 poz. 1589 z późn. zmianami
8 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm.
9 Ibidem
STRONA 11
2.1.1 RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ
Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczej transakcji kredytowej
w Poznańskim Banku obejmują procedury, praktyki, mechanizmy kontroli wewnętrznej
składające się na metodykę oceny ryzyka kredytowego przed udzieleniem kredytu oraz
w trakcie trwania umowy kredytowej.
System zarządzania ryzykiem kredytowym pojedynczej transakcji/kredytobiorcy obejmuje:
1) stosowane metodyki oceny zdolności kredytowej, określone dla każdej z grup
ekspozycji, charakteryzujących się podobnymi cechami;
2) bieżący monitoring ustanowionych zabezpieczeń kredytowych;
3) przegląd ekspozycji kredytowych i tworzenie rezerw celowych;
4) windykację i restrukturyzację oraz nadzór nad kredytami zagrożonymi;
5) kontrolę działalności kredytowej.
Stosowane w Banku metodyki oceny zdolności kredytowej określają regulaminy, instrukcje,
procedury oraz inne regulacje kredytowe zapewniające standaryzację świadczonych usług oraz
ograniczające ryzyko kredytowe.
W stosunku do ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy ekspozycji detalicznych, zgodnie
z Załącznikiem nr 4 Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 10, Bank stosuje
ujednolicone zasady oceny zdolności kredytowej, dostosowane do ich charakterystyki ryzyka
oraz zarządzanie portfelowe.
W
stosunku
do
ekspozycji
kredytowych
zaliczanych
do
klasy
ekspozycji
wobec
przedsiębiorców, obok przyjętych metod oceny zdolności kredytowej, Bank przewiduje
możliwość stosowania indywidualnych zasad zarządzania.
Bank udziela kredytów konsumenckich i zawiera z kredytobiorcami umowy o kredyty
konsumenckie z zachowaniem zasad określonych w Ustawie o kredycie konsumenckim11.
10 Ibidem
11 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim Dz. U. z 2011 nr 126 poz. 715 z późn. zm.
STRONA 12
W Banku prowadzony jest systematyczny monitoring sytuacji ekonomicznej kredytobiorców
oraz zabezpieczeń, zgodnie z formą i trybem określonym w wewnętrznych regulacjach Banku.
Bank dokonuje wyceny i aktualizacji aktywów i zobowiązań pozabilansowych oraz tworzy
rezerwy na ryzyko związane z działalnością banku zgodnie z obowiązującymi ustawami
i rozporządzeniami oraz z procedurą tworzenia rezerw, obowiązującą w Banku.
2.1.2 POLITYKA ZABEZPIECZEŃ
Prowadzona przez Poznański Bank polityka zabezpieczeń ma na celu należyte zabezpieczenie
interesu Banku, w tym przede wszystkim ustanowienie zabezpieczenia dającego możliwie
najwyższy poziom odzysku z wierzytelności w przypadku konieczności prowadzenia działań
windykacyjnych. Polityka w zakresie prawnych form zabezpieczeń określona została
w przepisach wewnętrznych, między innymi w Polityce kredytowej Banku.
Zgodnie z obowiązująca w Banku Instrukcją ustanawiania prawnych form zabezpieczeń
wierzytelności Banku oraz zapisami Polityki kredytowej zakłada się się, że przyjmowane
zabezpieczenia powinny spełniać kryteria płynności, wartości oraz dostępu i możliwości ich
kontroli. Bank preferuje zabezpieczenia zwrotności kredytów, które pozwalają na:
1) skuteczną egzekucję należności w przypadku braku spłaty kredytów;
2) pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych;
3) przypisanie niższych wag ryzyka ekspozycjom kredytowym w rachunku wymogu
kapitałowego.
Stosowane przez Poznański Bank w praktyce prawne formy zabezpieczeń zależą m.in. od:
1) rodzaju kredytu;
2) wielkości ekspozycji kredytowej;
3) okresu spłaty.
STRONA 13
W zakresie przyjmowania prawnych form zabezpieczeń Bank ustala następujące preferencje:
1) kredyty konsumpcyjne: poręczenie wg prawa cywilnego, przewłaszczenie rzeczy
ruchomych lub zastaw rejestrowy, hipoteka, weksel;
2) kredyty obrotowe: przewłaszczenie rzeczy ruchomych, blokada środków pieniężnych,
kaucja, cesja wierzytelności, poręczenie wg prawa cywilnego, hipoteka, zastaw
rejestrowy, weksel;
3) kredyty inwestycyjne: hipoteka na nieruchomości, zastaw rejestrowy, przewłaszczenie
rzeczy ruchomych, poręczenie wg prawa cywilnego, gwarancje, weksel.
Preferencje określone powyżej nie wykluczają stosowania innych form zabezpieczeń
zwrotności kredytów.
Bank
dopuszcza
przyjęcie
systematycznych
wpływów
na
rachunek
jako
jedynego
zabezpieczenia dla kredytów odnawialnych w rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowym
udzielanych wiarygodnym i znanym Bankowi Klientom, posiadającym czynny rachunek
w Banku przez okres co najmniej 3 miesięcy oraz kredytów w rachunku bieżącym udzielanych
wiarygodnym i znanym Bankowi Klientom, posiadającym czynny rachunek w Banku przez
okres co najmniej 6 miesięcy.
Zabezpieczenia w formie przewłaszczenia lub zastawu rejestrowego środków obrotowych Bank
stosuje jako zabezpieczenie dodatkowe (uzupełniające).
Przy
udzielaniu
kredytów
przeznaczonych
na
finansowanie
rynku
mieszkaniowego
zabezpieczenie obligatoryjnie ustanawiane jest w postaci hipoteki na nieruchomości. Do czasu
skutecznego ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego (w zależności od rodzaju kredytu oraz
jego kwoty) przyjmuje się zabezpieczenia przejściowe.
Zabezpieczając
ekspozycje
kredytową
Bank
preferuje
zabezpieczenia
mieszane,
rzeczowo – osobiste, uwzględniające zmianę ich wartości w okresie spłaty.
STRONA 14
Podstawowe zabezpieczenia, uznawane za najkorzystniejsze przez Bank to:
1) zdeponowane w Banku, lub w banku będącym stroną trzecią, środki pieniężne;
2) hipoteka na gruntach rolnych;
3) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej;
4) poręczenia Banku Gospodarstwa Krajowego, Funduszy Poręczeń Kredytowych, Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, itp.;
5) poręczenia i gwarancje jednostek samorządu terytorialnego, banków.
W przypadku kredytów zabezpieczonych hipotecznie wskaźnik LtV powinien wynosić
maksymalnie:
1) w przypadku ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych: 80% lub
90% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 80% LtV jest odpowiednio
ubezpieczona, lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie
blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych
w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP;
2) w przypadku ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach komercyjnych 80%, przy
czym począwszy od 01.07.2014r. wskaźnik ten powinien wynosić maksymalnie 75% lub
80% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 75% LtV jest odpowiednio
ubezpieczona, lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie
blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych
w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP.
W przypadku stwierdzenia wzrostu wskaźnika LtV o co najmniej 10 p.p. ponad poziom
akceptowany przez Bank, powinno się rozważyć zastosowanie następujących działań:
1) ustanowienie dodatkowych zabezpieczeń;
2) zmianę zabezpieczenia;
3) częściowe lub całkowite wypowiedzenie warunków umowy kredytu;
4) renegocjację warunków umowy kredytu.
STRONA 15
Podjęcie działań, o których mowa powyżej, uzależnione jest od od:
1) wielkości odchyleń wskaźnika LtV;
2) terminowości spłaty kredytu;
3) sytuacji ekonomiczno – finansowej kredytobiorcy;
4) dotychczasowej współpracy z kredytobiorcą;
5) sytuacji majątkowej kredytobiorcy;
6) trendów rynkowych w zakresie wartości nieruchomości.
Powyższe zasady dotyczą zarówno kredytów na nieruchomości mieszkaniowe dla osób
fizycznych i podmiotów gospodarczych, kredytów na nieruchomości pozostałe oraz innych
kredytów zabezpieczonych hipotecznie.
W zakresie ograniczania ryzyka rezydualnego Bank prowadzi monitoring zabezpieczeń
poprzez ocenę:
1) prawnej skuteczności przyjętych zabezpieczeń;
2) aktualnej wartości zabezpieczeń;
3) możliwości i szybkości zaspokajania się z zabezpieczenia.
W przypadku wzrostu ryzyka wystąpienia mniejszej niż zakładano skuteczności stosowanych
technik ograniczania ryzyka kredytowego Zarząd Banku może podjąć następujące działania:
1) opracowanie wytycznych dla pracowników kredytowych w zakresie zwiększenia
wymagań oraz w sprawie dołożenia należytej staranności w zakresie przyjmowanych
zabezpieczeń;
2) zaostrzenie wymagań odnośnie przyjmowanych zabezpieczeń, takich jak:
a) zwiększenie wartości przyjmowanych zabezpieczeń w stosunku do udzielanych
kredytów;
b) zwiększenie wskaźników korygujących wartość zabezpieczeń.
STRONA 16
3) ograniczenie akcji kredytowej w całym Banku lub w poszczególnych jednostkach
organizacyjnych;
4) zmiana limitów koncentracji przyjmowanych zabezpieczeń;
5) zwiększenie wymagań odnośnie monitoringu zabezpieczeń;
6) zmiana kompetencji decyzyjnych, obowiązujących w Banku;
7) zwiększenie częstotliwości raportowania ryzyka rezydualnego;
8) szkolenia dla pracowników kredytowych;
9) zwiększenie częstotliwości kontroli w obszarach objętych ryzykiem rezydualnym.
2.1.3 RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO
Zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego
zaangażowania kredytowego Banku obejmują działania polegające na:
1) dywersyfikacji ryzyka poprzez stosowanie limitów zaangażowań;
2) analizie ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych i ekspozycji zabezpieczonych
hipotecznie;
3) badaniu ekspozycji zagrożonych;
4) przedsięwzięciach organizacyjno – kadrowych.
Badanie ryzyka łącznego portfela kredytowego w Banku obejmuje:
1) analizę ilościową i wartościową portfela;
2) analizę wskaźnikową;
3) ocenę realizacji limitów zaangażowań;
4) analizę jakościową portfela.
W celu dywersyfikacji ryzyka kredytowego w Banku funkcjonują odpowiednie do skali
i złożoności działalności limity wewnętrzne ograniczające jego poziom.
Przyjęte rodzaje limitów wewnętrznych oraz ich wysokość zatwierdza Zarząd Banku.
STRONA 17
Wysokość limitów jest dostosowana do akceptowanego przez Radę Nadzorczą ogólnego
poziomu
ryzyka
Banku,
zatwierdzonego
w
ramach
założeń
do
planu
ekonomiczno – finansowego.
2.1.4 KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ
Tabela 2.1 prezentuje informację o pozycjach bilansowych i pozabilansowych uwzględnionych
w rachunku adekwatności kapitałowej Poznańskiego Banku według stanu na dzień 31.12.2013
roku oraz na dzień 31.12.2012 roku.
Tabela 2.1 Ekspozycje według wyceny bilansowej wg stanu na 31.12.2013 r. i 31.12.2012r. (w PLN)
AKTYWA
2013 ROK
2012 ROK
STAN*
ŚREDNI
539 995 550 498 247 580
520 144 235
KREDYTY I POŻYCZKI
369 542 864 319 644 926
343 065 136
INWESTYCJE UTRZYMYWANE DO TERMINU WYMAGALNOŚCI**
124 268 621 151 300 684
139 189 000
POZOSTAŁE AKTYWA***
AKTYWA FINANSOWE DOSTĘPNE DO SPRZEDAŻY
ZOBOWIĄZANIA POZABILANSOWE
FINANSOWE
GWARANCYJNE
42 449 026
24 243 821
34 662 730
3 735 039
3 058 149
3 227 369
38 418 589 39 276 878
46 612 877
37 231 330
37 868 621
45 405 302
1 187 259
1 408 257
1 207 575
* Wartość średnia wyznaczona została jako średnia arytmetyczna wartości ekspozycji z poszczególnych
kwartałów 2013 roku.
** Obejmują instrumenty dłużne i pozostałe należności (w przypadku Poznańskiego Banku pozycja ta obejmuje głównie
lokaty na rynku międzybankowym).
*** Obejmują: kasę i środki w bankach, rzeczowe aktywa trwałe, wartości niematerialne i prawne, aktywa z tytułu
podatku dochodowego, aktywa trwałe lub grupy aktywów zaklasyfikowane jako przeznaczone do sprzedaży, pozostałe
aktywa.
Pozycjami generującymi dla Poznańskiego Banku największy poziom ryzyka kredytowego są
udzielone kredyty i pożyczki, a także zobowiązania pozabilansowe o charakterze finansowym
(głównie niewykorzystane linie kredytowe). Istotną pozycję stanowią również należności
z tytułu lokat międzybankowych, ulokowanych w Banku Zrzeszającym SGB - BANK S.A.,
STRONA 18
jednakże ryzyko kredytowe z nimi związane jest zasadniczo niższe w stosunku do ryzyka
udzielonych kredytów, pożyczek i zobowiązań pozabilansowych dotyczących finansowania.
W 2013 roku największy udział w strukturze ekspozycji Poznańskiego Banku stanowiły
ekspozycje zabezpieczone na nieruchomościach (54,16%). Znaczącą kwotę stanowiły również
ekspozycje wobec instytucji – banków (25,92%), a także ekspozycje detaliczne (6,01%).
Tabela 2.2 Ekspozycje w podziale na klasy – 2013 rok (w PLN)
KLASA EKSPOZYCJI*
WARTOŚĆ
EKSPOZYCJI**
ŚREDNIA KWOTA
EKSPOZYCJI***
RZĄDY I BANKI CENTRALNE
3 259 025
2 704 479
SAMORZĄDY TERYTORIALNE I WŁADZE LOKALNE
4 093 292
3 949 968
453 668
515 451
148 153 590
162 551 849
PRZEDSIĘBIORCY
25 450 198
47 991 144
DETALICZNE
34 357 443
11 084 986
309 616 314
293 214 183
4 784 020
4 165 987
41 471 080
33 987 890
571 638 630
560 165 936
ORGANY ADMINISTRACJI I PODMIOTY NIEPROWADZĄCE
DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
INSTYTUCJE – BANKI
ZABEZPIECZONE NA NIERUCHOMOŚCIACH
PRZETERMINOWANE
POZOSTAŁE
RAZEM
* Zgodnie z §20 Załącznika nr 4 do Uchwały nr 76/2010 Komisji Nadzoru Finansowego.
** Ekspozycje netto po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw (bez uwzględniania technik ograniczania ryzyka
kredytowego.
*** Średnia kwota ekspozycji dla poszczególnych klas obliczona została jako średnia arytmetyczna wartości ekspozycji
z poszczególnych kwartałów 2013 roku.
2.1.5 UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH
Poznański Bank w działalności kredytowej definiuje należności przeterminowane i dokonuje
ich klasyfikacji zgodnie z podejściem określonym w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia
16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością
banków12.
12 Dz. U. z 2008 r. Nr 235, poz. 1589 z późniejszymi zmianami
STRONA 19
Jako ekspozycję przeterminowaną Bank uznaje każdą należność z tytułu kapitału lub odsetek
nie spłaconą w terminie umownym.
Ekspozycjami zagrożonymi są należności poniżej standardu, wątpliwe i stracone, zgodnie
z kryteriami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia
rezerw na ryzyko związane z działalnością banków 13.
Bank dokonuje klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka, stosując
dwa kryteria:
1) kryterium terminowości – terminowość spłaty kapitału lub odsetek;
2) kryterium ekonomiczne – badanie sytuacji ekonomiczno – finansowej dłużnika.
W Banku funkcjonują procedury wewnętrzne dotyczące zasad klasyfikacji ekspozycji
kredytowych i tworzenia rezerw celowych, które wskazują tryb podejmowania decyzji
w sprawie klasyfikacji i rezerw. Decyzje podejmowane są w okresach kwartalnych w drodze
szczegółowego przeglądu portfela kredytowego z uwzględnieniem terminowości spłat oraz
sytuacji ekonomiczno – finansowej podmiotów, a także stanu prawnego zabezpieczenia
branego pod uwagę przy pomniejszaniu podstawy tworzenia rezerw celowych.
Bank tworzy rezerwy celowe. Rezerwy celowe tworzone są na ryzyko związane z działalnością
Banku w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do:
1) kategorii "normalne" – w zakresie ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek
i kredytów detalicznych;
2) kategorii "pod obserwacją";
3) grupy "zagrożone" – w tym do kategorii "poniżej standardu", "wątpliwe" lub „stracone”.
Wysokość tworzonych rezerw związana jest bezpośrednio z kategorią ryzyka, do której została
zaklasyfikowana ekspozycja oraz z jakością przyjętych zabezpieczeń prawnych ekspozycji.
13 Ibidem
STRONA 20
Tabela 2.3 Zmiany wartości
celowych - 2013 rok (w PLN)
odpisów
aktualizujących
z
tytułu
utraty
wartości
/
rezerw
ODPISY AKTUALIZUJĄCE – KREDYTY I INNE NALEŻNOŚCI WARTOŚĆ
BILANS OTWARCIA
2 145 211
SPISANIE W CIĘŻAR ODPISÓW
-377 069
UTWORZONE ODPISY
738 706
ROZWIĄZANE ODPISY
-481 759
BILANS ZAMKNIĘCIA
2 025 089
2.1.6 RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ
Poznański Bank zarządza ryzykiem koncentracji kredytowej w odniesieniu do:
1) zaangażowań
wobec
pojedynczych
klientów
oraz
grup
klientów
powiązanych
kapitałowo lub organizacyjnie;
2) zaangażowań wobec grup klientów lub portfeli kredytowych obciążonych tym samym
czynnikiem ryzyka.
W szczególności Bank monitoruje portfele kredytowe w ujęciu:
1) branż gospodarki;
2) prawnych form zabezpieczeń.
Ryzyko koncentracji zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup powiązanych
klientów monitorowane jest zgodnie z Instrukcją zarządzania ryzykiem kredytowym
w odniesieniu do limitu koncentracji zaangażowań:
1) zaangażowanie wobec jednego kredytobiorcy lub grupy powiązanej kapitałowo lub
organizacyjnie – limit 25% funduszy własnych;
2) zaangażowanie
wobec
innego
banku
krajowego,
instytucji
kredytowej,
banku
zagranicznego lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie,
składających się co najmniej z jednego banku krajowego, instytucji kredytowej lub
banku zagranicznego – limit 100% funduszy własnych;
STRONA 21
3) zaangażowanie wobec wszystkich powiązanych podmiotów należących do grupy,
o której mowa w pkt 2, niebędących bankiem krajowym, instytucją kredytową lub
bankiem zagranicznym – limit 25% funduszy własnych.
Tabela 2.4 Zaangażowanie wobec największych klientów wg stanu na 31.12.2013 r. (w PLN i w %) 14
LP
WARTOŚĆ
% FUNDUSZY
WŁASNYCH
1
11 070 98
20,13%
2
10 878 49
19,78%
3
9 623 615
17,50%
4
9 501 095
17,27%
5
8 808 952
16,01%
6
8 654 906
15,73%
7
8 325 337
15,14%
8
8 292 924
15,08%
9
8 085 343
14,70%
10
7 456 710
13,56%
11
7 255 326
13,19%
12
6 465 025
11,75%
13
6 458 533
11,74%
14
6 149 827
11,18%
15
6 000 000
10,91%
16
5 964 161
10,84%
17
5 743 135
10,44%
18
5 557 369
10,10%
RAZEM
140 291 743
255,05%
Największa koncentracja zaangażowania Poznańskiego Banku w stosunku do jednego klienta
lub grupy klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie ukształtowała się na dzień
31.12.2013 r. na poziomie 20,13%15.
Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do branż gospodarki,
wyznaczanych na podstawie klasyfikacji PKD działalności prowadzonej przez klientów
instytucjonalnych. W przypadku branż o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje limity
14 Zaangażowanie zgodnie z art. 71 ustawy Prawo bankowe – wartości ekspozycji prezentowane przed efektem
zmian z tytułu zastosowania technik redukcji ryzyka kredytowego
15 Koncentracja w stosunku do SGB Leasing Towarzystwo Leasingowe.
STRONA 22
ograniczające skalę zaangażowania Banku wobec tych branż. Zasady klasyfikacji ryzyka
koncentracji branżowej pod względem istotności Bank ustala w oparciu o Instrukcję
zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny adekwatności kapitałowej.
Na 31.12.2013 r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec podmiotów
z tej samej branży gospodarki.
Tabela 2.5 Koncentracja branżowa ekspozycji kredytowych wg stanu na 31.12.2013 r. (w %)
BRANŻA
%FW %PORTFELA16
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
96,51%
15,91%
Przetwórstwo przemysłowe
70,36%
11,60%
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do
układów klimatyzacyjnych; Dostawa wody i gospodarka ściekami
12,42%
2,05%
Budownictwo
117,32%
19,34%
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle
100,32%
16,54%
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
39,87%
6,57%
Transport i gospodarka magazynowa; Informacja i komunikacja
32,11%
5,30%
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
19,50%
3,22%
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; Działalność profesjonalna, naukowa i
techniczna; Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca
69,35%
11,44%
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne
7,41%
1,22%
Edukacja
9,01%
1,49%
Ochrona zdrowia i opieka społeczna
2,23%
0,37%
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją; Pozostała działalność usługowa
14,69%
2,42%
Inne
15,35%
2,53%
Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do ekspozycji
kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia. W przypadku prawnych
form zabezpieczeń o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje limity ograniczające skalę
zaangażowania Banku wobec tych zabezpieczeń. Zasady klasyfikacji ryzyka koncentracji
prawnych form zabezpieczeń pod względem istotności Bank ustala w oparciu o Instrukcję
zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny adekwatności kapitałowej.
16 Obejmuje portfel ekspozycji kredytowych wobec podmiotów prowadzących działalność rolniczą oraz
podmiotów gospodarczych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Ekspozycje wobec rolników
indywidualnych, nie podlegających wpisowi do rejestru REGON, ujęto w branży Rolnictwo.
STRONA 23
Na 31.12.2013 r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec ekspozycji
kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczeń.
Tabela 2.6 Koncentracja ekspozycji kredytowych wg zabezpieczeń wg stanu na 31.12.2013 r. (w %)
RODZAJ ZABEZPIECZENIA
%FW %PORTFELA17
Weksel własny in blanco lub poręczenie według prawa wekslowego
57,77%
8,51%
Poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu
90,67%
13,36%
Zastaw rejestrowy lub przewłaszczenie rzeczy ruchomych
38,94%
5,74%
209,71%
30,90%
35,19%
5,18%
242,91%
35,79%
Ubezpieczenie kredytu
0,15%
0,02%
Gwarancja
2,75%
0,40%
Inne formy zabezpieczeń prawnych
0,10%
0,66%
Cesja wierzytelności
Hipoteka na nieruchomości mieszkalnej
Hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej
2.1.7 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PORTFELI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH
ZABEZPIECZONYCH
HIPOTECZNIE
(EKZH)
ORAZ
DETALICZNYCH
EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH (DEK)
Zarządzanie
ryzykiem
portfeli
ekspozycji
kredytowych
zabezpieczonych
hipotecznie
i detalicznych ekspozycji kredytowych w Poznańskim Banku prowadzone jest w oparciu
o zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem portfela kredytowego, określone w Instrukcji
zarządzania ryzykiem kredytowym, które obejmują następujące elementy:
1) opracowanie Polityki kredytowej Banku, w tym określenie docelowych grup klientów
i oferowanych produktów;
2) ustalenie pożądanej struktury portfela kredytowego;
3) zapewnienie odpowiedniego poziomu dywersyfikacji ryzyka kredytowego;
17 Obejmuje portfel ekspozycji zabezpieczonych. W tabeli pominięto pozycje niezabezpieczone oraz pozycje
z zerowymi stanami / udziałami.
STRONA 24
4) ograniczanie ryzyka kredytowego w tych obszarach, w których posiadanie przez Bank
nadmiernych
koncentracji
(podmiotowych,
branżowych)
wynika
ze
specyfiki
prowadzonej działalności;
5) identyfikację i pomiar ryzyka;
6) monitorowanie i kontrolę stopnia wykorzystania wprowadzonych limitów wewnętrznych;
7) monitorowanie skuteczności działań windykacyjnych;
8) ustalenie adekwatnego do potrzeb Systemu Informacji Zarządczej,
9) stosowanie odpowiednich mechanizmów kontrolnych poprzez:
a) stosowanie procedur służących zarządzaniu ryzykiem wynikającym z określonych
portfeli kredytowych, w tym dotyczących:
i.
zarządzania ryzykiem koncentracji;
ii. zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie;
iii. zarządzania ryzykiem ekspozycji detalicznych;
b) stosowanie limitów koncentracji zaangażowań;
c) badanie stopnia przestrzegania wprowadzonych standardów postępowania.
Celem badania zgodności działania Banku z Polityką kredytową, założonego apetytu na
ryzyko oraz określenia profilu ryzyka związanego z detalicznymi ekspozycjami kredytowymi,
Bank dokonuje pomiaru i monitorowania struktury portfela DEK. Pomiar ten pozwala Bankowi
na monitorowanie konstrukcji portfela detalicznych ekspozycji kredytowych w różnych
przekrojach, jego jakości i zmian w nim zachodzących.
Podział portfela DEK dokonywany jest według następujących cech:
1) rodzaju produktu, np.:
a) kredyty gotówkowe;
b) limity w ROR (kredyty odnawialne w ROR);
c) pożyczki pieniężne;
d) karty kredytowe;
STRONA 25
e) kredyty na
remont
mieszkania
i na
cele mieszkaniowe
(z
wyłączeniem
zabezpieczonych hipotecznie);
2) rodzaju dominującej formy zabezpieczenia, np.:
a) zastaw rejestrowy i przewłaszczenie;
b) poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu;
c) pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem;
d) cesja wierzytelności;
e) weksel własny In blanco i poręczenie wekslowe;
f) niezabezpieczone;
3) sposobu oceny zdolności kredytowej, np.:
a) dla których, stosowane są oświadczenia o dochodach w procesie badania zdolności
kredytowej;
b) pozostałe;
4) wg poziomu wskaźnika DtI (na moment udzielenia kredytu), np.:
a) do 50% włącznie;
b) > 50% do 65% włącznie;
c) > 65% do 70% włącznie;
d) powyżej 70%;
5) grupy ryzyka (jakości portfela), np.:
a) normalne;
b) pod obserwacją;
c) poniżej standardu;
d) wątpliwe;
e) stracone.
Celem badania zgodności działania Banku z Polityką kredytową, założonego apetytu
na ryzyko
oraz
określenia
profilu
ryzyka
związanego
z
ekspozycjami
kredytowymi
STRONA 26
zabezpieczonymi hipotecznie, Bank dokonuje pomiaru i monitorowania poziomu i struktury
kredytów w ramach portfela EKZH. Pomiar ten pozwala Bankowi na monitorowanie
konstrukcji
portfela
ekspozycji
kredytowych
zabezpieczonych
hipotecznie
w
różnych
przekrojach, jego jakości i zmian w nim zachodzących.
Podział EKZH dokonywany jest według następujących cech:
1) pierwotnego okresu umownego, np.:
a) 6m – 1r;
b) 1r – 2l;
c) 2l – 5l;
d) 5l – 10l;
e) 10l – 20l;
f) 20l – 30l;
g) pow. 30l;
2) typu klienta, np.:
a) inne jednostki finansowe;
b) inne jednostki niefinansowe;
c) osoby prywatne;
d) przedsiębiorstwa prywatne i spółdzielnie;
e) przedsiębiorcy indywidualni;
f) rolnicy indywidualni;
g) pozostałe;
3) grupy ryzyka (jakości portfela):
a) normalne;
b) pod obserwacją;
c) poniżej standardu;
d) wątpliwe;
STRONA 27
e) stracone.
4) typu produktu – podlegające limitowaniu, np.:
a) KN0521 – kredyty inwestycyjne;
b) KN3921 – kredyty inwestycyjne na budownictwo pozostałe;
c) KN0821 – kredyty na cele mieszkaniowe osób prywatnych;
d) KN3421 – kredyty obrotowe mieszkaniowe – deweloper;
e) KN3521 – kredyty inwestycyjne na budownictwo komercyjne;
5) typu produktu – nie podlegające limitowaniu – według typu transakcji kredytowej,
z poziomem szczegółowości adekwatnym do udziału w portfelu EKZH;
6) typu zabezpieczenia – z uwzględnieniem przypadków, gdzie hipoteka nie jest jedynym
zabezpieczeniem – proporcjonalnie do wartości zabezpieczanej ekspozycji, np.:
a) weksel in blanco lub poręczenie wg prawa bankowego;
b) poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu;
c) zastaw rejestrowy;
d) blokada środków pieniężnych;
e) cesja wierzytelności;
f) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej;
g) hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej;
h) ubezpieczenie kredytu;
i) część niezabezpieczona.
7) dla portfela detalicznych ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie - poziomu
wskaźnika DtI (na moment udzielenia kredytu), np.:
a) do 50% włącznie;
b) > 50% do 65% włącznie;
c) > 65% do 70% włącznie;
d) powyżej 70%;
STRONA 28
Bank monitoruje zmiany zachodzące na rynku nieruchomości oraz weryfikuje wartość rynkową
nieruchomości, stanowiących zabezpieczenie ekspozycji kredytowych. Weryfikacja i monitoring
prowadzone są na podstawie dokumentów przedkładanych przez kredytobiorcę oraz informacji
i danych gromadzonych bezpośrednio przez pracowników Banku, z wykorzystaniem między
innymi baz danych o nieruchomościach (AMRON – system Analiz i Monitorowania Rynku
Obrotu Nieruchomościami).
2.2 RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI
Ryzyko rynkowe jest rozumiane jako ryzyko poniesienia straty na skutek niekorzystnych
zmian parametrów rynkowych takich jak stopa procentowa i kursy walutowe.
Ryzyko stopy procentowej to ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku
finansowego Banku oraz posiadanych kapitałów (funduszy) na niekorzystny wpływ zmian
niezależnych od Banku rynkowych stóp procentowych.
Ryzyko walutowe to ryzyko poniesienia straty z tytułu niekorzystnych zmian kursów
walutowych. Ryzyko walutowe jest generowane przez występowanie otwartych pozycji
walutowych w poszczególnych walutach.
Ryzyko płynności związane jest z brakiem możliwości terminowego wywiązania się ze
zobowiązań w wyniku braku płynnych środków, a w konsekwencji z poniesieniem dodatkowych
kosztów, związanych z koniecznością zaciągnięcia zobowiązań lub sprzedażą aktywów na
niekorzystnych warunkach.
2.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ
Strategicznym celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest utrzymanie relacji
przychodów i kosztów odsetkowych w granicach nie zagrażających bezpieczeństwu Banku
i akceptowanych przez Radę Nadzorczą.
STRONA 29
Do obowiązków Banku związanych z zarządzaniem ryzykiem stopy procentowej oraz marżą
odsetkową należy:
1) codzienna działalność operacyjna;
2) kształtowanie polityki stóp procentowych Banku.
Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową opiera się na:
1) analizie obecnego oraz prognozowanego kształtowania się stóp procentowych na rynku
międzybankowym;
2) analizach
narażenia
Banku
na
ryzyko
stóp
procentowych
oraz
analizach
oprocentowania produktów Banku;
3) prognozach kształtowania się przyszłego wyniku odsetkowego;
4) dostępności produktów aktywnych i pasywnych;
5) przestrzeganiu ustalonych limitów;
6) realizowaniu celów przyjętych w strategii Banku.
Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową odbywa się poprzez:
1) kształtowanie oprocentowania aktywów i pasywów;
2) wydłużanie aktywów bądź pasywów poprzez szersze zastosowanie instrumentów
o stałej stopie procentowej;
3) skracanie aktywów bądź pasywów poprzez zwiększanie udziału instrumentów
o zmiennej stopie procentowej;
4) zmianę długości zapadalności aktywów o oprocentowaniu stałym;
5) zwiększenie liczby umów z klauzulą możliwej zmiany oprocentowania;
6) zmniejszenie lub zwiększenie zaangażowania w aktywach mniej wrażliwych na zmiany
stóp procentowych;
7) zmianę strategii kredytowej.
STRONA 30
Kształtowanie poziomu oprocentowania produktów oferowanych przez Bank uwzględnia:
1) analizę oprocentowania produktów u konkurencji i na rynku międzybankowym;
2) wpływ zmiany oprocentowania na inne ryzyka Banku;
3) strategię działania i rozwoju Banku;
4) marże realizowane na poszczególnych produktach.
Istotnym elementem ograniczania ryzyka stopy procentowej jest zwiększanie udziału
przychodów pozaodsetkowych w przychodach ogółem.
Podstawowe wskaźniki charakteryzujące poziom (profil) ryzyka stopy procentowej Bank
określa w założeniach do planu ekonomiczno – finansowego.
Bank w oparciu o przeprowadzane testy warunków skrajnych przeprowadza symulację wyniku
finansowego w przyszłości.
Bank bada wpływ istotnego wzrostu stóp procentowych na spłacalność kredytów oraz
informuje klientów o wzroście ryzyka związanego ze wzrostem rynkowych stóp procentowych.
Do pomiaru ryzyka stopy procentowej Bank stosuje metodę luki przeszacowań, miarę
wrażliwości dochodu odsetkowego oraz testy warunków skrajnych.
Wrażliwość dochodu odsetkowego jest miarą określającą zmianę dochodu odsetkowego
wynikającą ze skokowej zmiany stóp procentowych. Miara ta uwzględnia zróżnicowanie
terminów przeszacowań poszczególnych pozycji odsetkowych w każdym z wybranych
horyzontów czasowych.
Luka przeszacowań prezentuje różnicę między wartością bieżącą pozycji aktywnych oraz
pasywnych narażonych na ryzyko stopy procentowej, podlegających przeszacowaniu w danym
przedziale czasowym.
Największa część ryzyka stopy procentowej jest związana z ryzykiem przeszacowania
i ryzykiem bazowym, gdyż według obserwacji historycznych one w największym stopniu
STRONA 31
wpływają na poziom zmian wyniku odsetkowego. Pomiar ryzyka przeszacowania i ryzyka
bazowego polega na:
1) analizie luki, tj. określeniu wielkości niedopasowania pomiędzy wrażliwymi na zmiany
stopy procentowej aktywami i pasywami w poszczególnych przedziałach czasowych
uwzględniających pierwszy możliwy termin zmian stóp procentowych oraz w podziale
na poszczególne stopy referencyjne;
2) wyliczeniu zmian wyniku odsetkowego w przyjętych okresach, na podstawie założonych
zmian stóp procentowych.
Suma zmian w wyniku odsetkowym w poszczególnych przedziałach do 12 miesięcy oznacza
możliwą zmianę wyniku odsetkowego w skali 12 miesięcy.
Bank dokonuje wariantowej analizy wpływu zmian na wynik odsetkowy, przyjmując skalę
zmian ±200, ±100, ±50, ±25 punktów bazowych.
Dopuszczalny limit zmiany wyniku odsetkowego na skutek występującego niedopasowania
pomiędzy aktywami i pasywami wrażliwymi na zmiany stóp procentowych w przedziałach
przeszacowania do 12 miesięcy włącznie, przy założeniu szokowej zmiany oprocentowania
o ±200 punktów bazowych, wynosi 2% funduszy własnych Banku (przy uwzględnieniu ryzyka
przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie).
Testy warunków skrajnych dla ryzyka stopy procentowej służą do oszacowania potencjalnych
strat wynikających z utrzymywanej struktury bilansu i pozycji pozabilansowych w przypadku
wystąpienia sytuacji na rynku, która nie jest standardowo opisana za pomocą miar
statystycznych.
Bank miesięcznie przeprowadza test warunków skrajnych dla ryzyka stopy procentowej
w zakresie:
1) ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie przy założeniu szokowej zmiany stóp
procentowych o ±200 punktów bazowych;
STRONA 32
2) wpływu zmian stóp procentowych o 200 punktów bazowych na wartość ekonomiczną
banku.
Pomiar ryzyka stopy procentowej prowadzony jest w cyklach miesięcznych przez Zespół
Ekonomiki i Badania Ryzyk. Informacje o narażeniu na ryzyko stopy procentowej są
prezentowane Radzie Nadzorczej w układzie kwartalnym.
Na dzień 31.12.2013 roku w ramach pomiaru ryzyka przeprowadzono testy warunków
skrajnych. W wyniku analizy stwierdzono, że występuje istotne narażenie w obszarze ryzyka
stopy procentowej, obejmującego ryzyko bazowe i przeszacowania łącznie.
Szacunkowa zmiana wyniku odsetkowego przy spadku stóp procentowych o 200 punktów
bazowych wyniosła -3.691.040 PLN, co stanowiło 6,71% funduszy własnych, wobec
dopuszczalnego limitu ustalonego na poziomie 2% funduszy własnych.
W ramach zabezpieczenia potencjalnej eskalacji poziomu narażenia na ryzyko bazowe
i przeszacowania Bank dokonał zabezpieczenia ryzyka stopy procentowej wewnętrznym
wymogiem kapitałowym.
Wartość ekonomiczna banku / kapitału (bilansowa wartość zaktualizowana kapitału) –
reprezentuje
wartość
zaktualizowaną
oczekiwanych
przepływów
środków
pieniężnych
z aktywów, pomniejszoną o wartość zaktualizowaną oczekiwanych przepływów środków
pieniężnych dotyczących pasywów, plus lub minus wartość zaktualizowaną oczekiwanych
przepływów środków pieniężnych z pozycji pozabilansowych.
Bank dokonuje badania wpływu zmian stóp procentowych o 200 punktów bazowych na
wartość ekonomiczną Banku na bazie skorygowanej luki przeszacowania w oparciu o metodę
duration.
Zakłada się, że wartość zmiany ekonomicznej banku, w sytuacji skrajnej zmiany stóp
procentowych, nie powinna przekroczyć 20% funduszy własnych banku.
STRONA 33
Na dzień 31.12.2013 r. skumulowana zmiana kapitału, w wyniku szokowego spadku stóp
procentowych o 200 punktów bazowych, wyniosła -984.557 PLN, co stanowiło 1,79% funduszy
własnych Banku. Wartość ta nie przekroczyła sugerowanego przez KNF poziomu granicznego
20% funduszy własnych.
2.2.2 RYZYKO WALUTOWE
Zarządzanie ryzykiem walutowym w Poznańskim Banku polega m.in. na zawieraniu transakcji
o takiej strukturze oraz warunkach, które w najbardziej efektywny sposób zabezpieczają Bank
przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych minimalizując związane z nim
ryzyko.
Podstawowym celem Banku jest utrzymywanie pozycji walutowej całkowitej w wysokości nie
przekraczającej 2% funduszy własnych, która nie wiąże się z koniecznością utrzymywania
regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko walutowe.
Strategią Banku jest prowadzenie konserwatywnej polityki w zakresie ryzyka walutowego,
tzn. kształtowanie pozycji w granicach nie wiążących się z koniecznością utrzymywania
wymogu kapitałowego, zgodnie z Uchwałą KNF w sprawie wyznaczania wymogów
kapitałowych banków18. Należy podkreślić, że takie podejście nie ogranicza w żaden sposób
rozwoju wolumenu transakcji walutowych oferowanych klientom Banku.
Bank będzie kształtował pozycję walutową w ramach limitu otwartej pozycji walutowej
całkowitej nie przekraczającej 2% funduszy własnych oraz limitów dla każdej z walut osobno,
dostosowując operacyjnie zajmowaną pozycję w danej walucie obcej do kształtowania się
kursu złotego.
Na rynku walutowym, Bank przykłada szczególną uwagę do rozwoju operacji z klientami
i prowadzi ciągłe prace nad rozszerzeniem zakresu i udoskonaleniem oferty produktów i usług.
STRONA 34
Działania swoje opiera w szczególności na uelastycznieniu oferty produktowej, pozwalającej
na lepsze zaspokojenie indywidualnych potrzeb klientów adekwatnie do sytuacji rynkowej.
Zgodnie z profilem biznesowym Banku oraz strukturą jego bazy klientów, szczególny nacisk
położono na dopasowywanie oferty produktowej i kanałów zawierania transakcji do potrzeb
małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową z zagranicą.
Poziom ryzyka walutowego w działalności Banku z tytułu ryzyka kursowego ograniczony jest
poprzez limity maksymalnej pozycji walutowej (w tym limity pozycji dla poszczególnych
walut). Wszystkie limity z zakresu ryzyka walutowego uchwala Zarząd Banku. Monitoring
wykorzystania
limitów
w
zakresie
ryzyka
walutowego
realizowany
jest
zgodnie
z obowiązującymi w Banku Zasadami zarządzania ryzykiem walutowym.
Na dzień 31.12.2013 roku całkowita pozycja walutowa była niższa od 2% funduszy własnych –
Bank nie wyznaczał wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego.
Uzupełnieniem obrazu ryzyka walutowego jest przeprowadzanie każdego miesiąca testów
warunków skrajnych. Testy dają pełniejszą wiedzę na temat badanego ryzyka. Testy warunków
skrajnych pomagają przewidzieć zachowanie badanych wskaźników ograniczających ryzyko
w sytuacjach krytycznych. W testach warunków skrajnych przyjęto następujące założenia:
1) dla maksymalnej pozycji całkowitej wzrost kursu o 20%;
2) dla maksymalnej pozycji całkowitej spadek funduszy własnych o 20%;
3) podstawą do wyliczenia wzrostu kursu o 20% jest maksymalna wartość kursu średniego
w danym miesiącu.
W wyniku przeprowadzonych testów podstawowe limity mierzące ryzyko zostały dotrzymane.
STRONA 35
2.2.3 RYZYKO PŁYNNOŚCI
Celem strategicznym Banku w zarządzaniu płynnością jest pełne zabezpieczenie jego
płynności, minimalizacja ryzyka utraty płynności przez Bank w przyszłości oraz optymalne
zarządzanie nadwyżkami środków finansowych.
Realizacja strategii zarządzania płynnością następuje poprzez równoczesne zarządzanie
aktywami i pasywami oraz pozycjami pozabilansowymi Banku.
Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku ma charakter skonsolidowany i całościowy. Oznacza
to zarządzanie płynnością złotową i walutową, zarówno w odniesieniu do pozycji bilansowych
jak i pozabilansowych we wszystkich horyzontach czasowych ustalonych przez Bank
i obejmuje wszystkie komórki i jednostki organizacyjne Banku.
Struktura posiadanych przez Bank aktywów powinna umożliwiać elastyczne dostosowywanie
się do potrzeb płynnościowych. W tym celu Bank dywersyfikuje swoje aktywa według
następujących kryteriów:
1) płynności,
2) bezpieczeństwa,
3) rentowności.
Bank może
regulować swoją płynność płatniczą poprzez wykorzystywanie szeregu
instrumentów oferowanych przez Bank Zrzeszający. Po stronie aktywnej są to przede
wszystkim rachunki bieżące i lokaty terminowe, które charakteryzują się wysoką płynnością.
Po stronie pasywnej jest to kredyt w rachunku bieżącym oraz inne kredyty celowe oferowane
przez Bank Zrzeszający. Płynne finansowanie swoich klientów Bank może prowadzić poprzez
system współfinansowania konsorcjalnego z Bankiem Zrzeszającym. Celem poprawy płynności,
Bank może przeprowadzać z Bankiem Zrzeszającym transakcje sprzedaży wierzytelności.
STRONA 36
Bank zakłada utrzymanie dotychczasowej struktury depozytów przyjętych od klientów Banku,
gdzie głównym źródłem finansowania aktywów są depozyty podmiotów niefinansowych,
ludności i budżetu.
Celem Banku jest wydłużenie średniego terminu wymagalności przyjmowanych depozytów,
tak aby Bank mógł otwierać, po stronie aktywnej, pozycje o dłuższym horyzoncie czasowym.
Bank będzie dążył do takiego konstruowania produktów depozytowych, aby było to
optymalne pod kątem ryzyka płynności.
Przyjmowane przez Bank lokaty walutowe - ze względu na ich relatywnie niski udział
w ogólnej strukturze przyjmowanych lokat ogółem - nie stanowią obecnie zagrożenia dla jego
płynności. Jednakże, wraz z rozwojem działalności walutowej, w coraz większym stopniu, Bank
narażony będzie na ryzyko płynności wynikające z przepływów walutowych. Ze względu na
aktualną
skalę
tej
działalności,
Bank
będzie
dążył
do
pełnego
zrównoważenia
niedopasowania aktywów i pasywów walutowych.
Z punktu widzenia zarządzania płynnością Banku najważniejsza jest analiza poziomu
płynności w ujęciu krótko- i średnioterminowym. W celu posiadania pełnej oceny strukturalnej
posiadanych aktywów i pasywów dokonuje się analizy w poszczególnych przedziałach
czasowych.
Bank ogranicza ryzyko płynności poprzez stosowanie systemu limitów oraz odpowiednie
kształtowanie struktury posiadanych aktywów i pasywów.
Bank dokonuje identyfikacji wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności.
W zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia utraty płynności Bank postępuje
według określonych procedur awaryjnych.
Istotnym warunkiem utrzymania płynności w przyszłości jest zarządzanie płynnością
długoterminową. Bank bada strukturę pasywów długoterminowych w powiązaniu ze strukturą
STRONA 37
aktywów długoterminowych i ustala limity zaangażowania w aktywa długoterminowe,
określone w Instrukcji zarządzania ryzykiem płynności.
Za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem płynności odpowiada Zarząd Banku, a nadzór
nad zarządzaniem ryzykiem płynności sprawuje Członek Zarządu – I Wiceprezes.
Zadania związane z utrzymywaniem płynności Banku wykonywane są przez Zespół Rozliczeń,
a zadania związane z pomiarem, monitorowaniem i kontrolowaniem ryzyka płynności w Banku
wykonuje Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk.
W 2013 roku podstawowymi źródłami finansowania działalności Banku były:
1) baza depozytowa19,
2) zobowiązania wobec jednostek budżetowych,
3) kapitał (fundusze własne),
4) inne zobowiązania.
Podstawowym źródłem finansowania działalności Banku (kredytowej) w 2013 roku był
tzw. osad na środkach pozyskanych. Osad oznacza najbardziej stabilną część tych środków,
w stosunku do której, z wysokim prawdopodobieństwem można stwierdzić, że przez dłuższy
okres utrzyma się w Banku, tj. deponenci nie wypłacą środków pieniężnych w kwocie, która
powodowałaby przekroczenie tego poziomu.
Tabela 2.7 Stabilność środków pozyskanych na dzień 31.12.2013 roku (w %)
Rodzaj
środki bieżące gospodarstw domowych
środki terminowe gospodarstw domowych
Stan
Osad
Wskaźnik osadu
81 955 640
73 189 787
89,30%
208 887 218
201 895 017
96,65%
środki bieżące pozost. podm. niefinansowych
49 941 169
32 952 509
65,98%
środki terminowe pozost. podm. niefinansowych
67 612 694
43 871 951
64,89%
351 909 264
86,17%
PODMIOTY NIEFINANSOWE
408 396 721
środki bieżące jednostek budżetowych
17 261 731
8 535 240
środki terminowe jednostek budżetowych
11 840 634
10 869 575
JEDNOSTKI BUDŻETOWE
RAZEM BAZA DEPOZYTOWA
49,45%
91,80%
29 102 365
19 404 815
66,68%
437 499 086
371 314 079
84,87%
19 Zobowiązania terminowe i bieżące wobec osób fizycznych oraz innych podmiotów niefinansowych
z wyłączeniem transakcji dotyczących obrotu na hurtowym rynku finansowym.
STRONA 38
Stabilność bazy depozytowej na dzień 31.12.2013 r. ukształtowała się na poziomie 84,87%.
Największą stabilność w tej kategorii posiadały środki gospodarstw domowych (94,58%),
a wskaźnik osadu środków od pozostałych podmiotów niefinansowych wynosił 65,35%.
Stabilność środków jednostek budżetowych wyniosła 66,68%.
Zgodnie z Uchwałą nr 386/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r.
w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności, Poznański Bank dokonuje kalkulacji
nadzorczych miar płynności na każdy dzień sprawozdawczy.
Tabela 2.8 Kalkulacja nadzorczych miar płynności na dzień 31.12.2013 roku
AKTYWA
W PLN
A1 Podstawowa rezerwa płynności
119 255 069
A2 Uzupełniająca rezerwa płynności
66 496 079
A3 Pozostałe transakcje zawierane na hurtowym rynku finansowym
18 806 946
A4 Aktywa o ograniczonej płynności
347 394 507
A5 Aktywa niepłynne
38 328 983
PASYWA
W PLN
Fundusze własne pomniejszone o sumę wartości wymogów kapitałowych z tytułu
B1 ryzyka rynkowego i wymogu z tytułu ryzyka rozliczenia dostawy oraz ryzyka
kontrahenta
B2 Środki obce stabilne
55 005 213
374 918 825
B3 Pozostałe zobowiązania na hurtowym rynku finansowym
0
B4 Pozostałe zobowiązania
457 186
B5 Środki obce niestabilne
126 917 805
WARTOŚĆ
MINIMALNA
MIARY PŁYNNOŚCI
WARTOŚĆ
M1 Luka płynności krótkoterminowej ((A1 + A2) - B5)
0,00
58 833 343,66
M2 Współczynnik płynności krótkoterminowej ((A1 + A2) / B5)
1,00
1,46
1,00
1,44
1,00
1,11
M3
Współczynnik pokrycia
własnymi (B1 / A5)
aktywów
niepłynnych
funduszami
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o
M4 ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi
stabilnymi ((B1 + B2) / (A5 + A4))
STRONA 39
Luka płynności krótkoterminowej wyliczona na dzień sprawozdawczy 31.12.2013 r. była
dodatnia i wyniosła 58,83 mln PLN. Przez cały 2013 r. wartość luki kształtowała się na
bezpiecznym poziomie i nie występowało ryzyko niedotrzymania nadzorczych miar płynności.
Współczynnik płynności krótkoterminowej wyniósł 1,46, co oznacza, że aktywa płynne były
o 46% wyższe od środków obcych niestabilnych, które są najbardziej narażone na wypłacenie
przez kontrahentów.
Nie wystąpiło również zagrożenie płynności długoterminowej, wyrażonej za pomocą
współczynnika pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi (1,44 przy wartości
minimalnej na poziomie 1,00), ani współczynnika pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów
o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi (1,11 przy
wartości minimalnej 1,00).
Bank bada również narażenie na ryzyko płynności w sytuacji skrajnej, przeprowadzając testy
warunków skrajnych, przy założeniu zaistnienia sytuacji nieoczekiwanej i jednoczesnej
konieczności utrzymania nadzorczych miar płynności na wymaganym przepisami prawa
poziomie, w obszarze:
1) nagłego wzrostu środków obcych niestabilnych o 30%;
2) nagłego wycofania środków w postaci depozytów (bieżących i terminowych) przez
osoby wewnętrzne oraz osoby powiązane organizacyjnie z Bankiem;
3) nagłego wzrostu wykorzystania przez klientów przyznanych linii kredytowych o 30%.
Wynikiem przeprowadzonych testów jest koszt, jaki poniósłby Bank na skutek wystąpienia
sytuacji skrajnej. Na podstawie wyników analizy stwierdzono, że poziom eskalacji ryzyka
płynności na dzień 31.12.2013 r.,
w sytuacji skrajnej nie wymaga podejmowania działań
awaryjnych ani zabezpieczenia ryzyka płynności wewnętrznym wymogiem kapitałowym.
STRONA 40
2.3 RYZYKO OPERACYJNE
W Poznańskim Banku ryzyko operacyjne definiowane jest jako ryzyko poniesienia strat
powstałych w wyniku niewłaściwych lub wadliwie przebiegających procesów wewnętrznych,
działań ludzi, funkcjonowania systemów, strat wynikających z przyczyn zewnętrznych, a także
ryzyka prawnego, modeli i utraty reputacji.
Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku jest utrzymanie
narażenia Banku na ryzyko operacyjne na akceptowalnym przez Zarząd Banku i Radę
Nadzorczą, bezpiecznym dla działania i rozwoju Banku poziomie. Poprzez akceptowalny
poziom ryzyka operacyjnego rozumie się utrzymanie rocznej straty operacyjnej netto w
wysokości objętej limitami.
Podstawowym celem zarządzania ryzykiem operacyjnym jest zapewnienie efektywnej realizacji
wszystkich procesów biznesowych w Banku, a w szczególności procesów uznanych za
kluczowe i krytyczne.
Dla osiągnięcia celów podstawowych Bank optymalizuje efektywność gospodarowania poprzez
działania, które obejmują między innymi:
1) identyfikację ryzyka operacyjnego w określonych obszarach działania Banku;
2) rejestrowanie informacji o incydentach i stratach ryzyka operacyjnego w bazie danych;
3) monitorowanie i raportowanie incydentów;
4) tworzenie i wykorzystywanie mapy ryzyka w celu określenia działań zmierzających do
zmniejszenia skutków ryzyka operacyjnego;
5) kontrolę i ocenę procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym;
6) zapobieganie
zdarzeniom
operacyjnym,
powstającym
w
produktach,
procesach
wewnętrznych oraz w systemach;
7) podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia liczby i skali występujących
zagrożeń (incydentów);
STRONA 41
8) ograniczanie skutków ryzyka operacyjnego.
Podział kompetencji w obszarze zarządzania ryzykiem operacyjnym został jednoznacznie
określony w regulacjach wewnętrznych Banku.
Organami statutowymi nadzorującymi zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku są Rada
Nadzorcza i Zarząd Banku. W procesie bezpośredniego zarządzania ryzykiem operacyjnym
uczestniczą również: Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk, Właściciele ryzyka, Korespondenci.
Nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku sprawuje Rada Nadzorcza,
a bezpośredni nadzór nad zarządzaniem ryzykiem operacyjnym sprawowany jest przez
I Wiceprezesa Zarządu.
Do
podstawowych
zadań
poszczególnych
podmiotów
systemu
zarządzania
ryzykiem
operacyjnym należy:
1) Rada Nadzorcza:
a) akceptuje strategię zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz (działając w zakresie
swoich kompetencji) dokonuje okresowej oceny jej realizacji przez Zarząd, na
podstawie syntetycznej informacji – otrzymywanej nie rzadziej niż raz w roku - na
temat skali i rodzajów ryzyka operacyjnego, na które narażony jest Bank,
prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania ryzykiem
operacyjnym, a w razie konieczności zleca poddanie jej rewizji;
b) sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz
ocenia jej adekwatność i skuteczność.
2) Zarząd Banku:
a) odpowiada za opracowanie i wdrożenie pisemnej strategii zarządzania ryzykiem
operacyjnym, a także za opracowanie systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym,
jego wdrożenie, zapewnienie jego spójności ze strategią zarządzania tym ryzykiem
STRONA 42
oraz właściwe funkcjonowanie tego systemu w Banku, w tym – jeśli to konieczne –
wprowadzanie niezbędnych korekt w celu usprawnienia tego systemu;
b) zobowiązany jest zapewnić, że system zarządzania ryzykiem operacyjnym jest
skuteczny – to znaczy, że proces zarządzania tym ryzykiem jest realizowany
w sposób poprawny na każdym etapie (identyfikacji, oceny, przeciwdziałania,
kontroli, monitorowania i raportowania);
c) podejmuje decyzje dotyczące organizacji i działania procesów zarządzania ryzykiem
operacyjnym, a także organizacji i działania środowiska wewnętrznego zarządzania
tym ryzykiem, w ramach posiadanych kompetencji. W tym zakresie Zarząd
zapewnia zasoby niezbędne do skutecznego zarządzania ryzykiem operacyjnym;
d) dokonuje regularnych przeglądów strategii zarządzania ryzykiem operacyjnym
i systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym, w tym zasad zarządzania tym
ryzykiem, zgodnie z odpowiednimi regulacjami wewnętrznymi;
e) w przypadkach, gdy zajdzie taka potrzeba – Zarząd Banku powoduje weryfikację
i aktualizację, strategii zarządzania ryzykiem operacyjnym i systemu zarządzania
ryzykiem operacyjnym;
f) okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat profilu
ryzyka operacyjnego, na które narażony jest Bank.
3) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk:
a) pełni rolę wyodrębnionej komórki ds. ryzyka operacyjnego;
b) opracowuje i aktualizuje metodyki w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym,
rozumiane jako system aktów normatywnych definiujących proces zarządzania
ryzykiem operacyjnym oraz sposoby realizowania tego procesu;
c) inicjuje wprowadzanie oraz rozwijanie narzędzi wspomagających zarządzanie
ryzykiem operacyjnym;
STRONA 43
d) dokonuje lub koordynuje odpowiednio czynności identyfikacji, pomiaru i oceny
poziomu narażenia na ryzyko operacyjne dla wszystkich istotnych obszarów
działalności Banku – w tym obszaru powierzania wykonywania czynności
podmiotom
zewnętrznym
–
oraz
wszystkich
nowych
produktów,
procesów
i systemów;
e) prowadzi i bieżąco administruje Centralny Rejestr Incydentów dla całości Banku,
a będąc właścicielem danych w nim zawartych sprawuje nadzór nad ich jakością
i kompletnością;
f) uczestniczy w opracowywaniu metod przeciwdziałania ryzyku operacyjnemu we
współpracy z komórkami organizacyjnymi odpowiadającymi za obszar, którego
dotyczy dana metoda;
g) dokonuje okresowego przetwarzania i przygotowania informacji zarządczych
związanych z ryzykiem operacyjnym na potrzeby Rady Nadzorczej, Zarządu Banku,
Właścicieli procesów.
4) Właściciele ryzyka odpowiadają za:
a) sprawowanie odpowiednio nadzoru kierowniczego i kontroli wewnętrznej, w tym
nadzoru nad skuteczną realizacją zapisów Instrukcji zarządzania ryzykiem
operacyjnym,
a
także
innych
regulacji
wewnętrznych
Banku
związanych
z zarządzaniem ryzykiem operacyjnym przez podwładnych;
b) koordynację pracy Korespondentów w ramach podległej komórki / jednostki
organizacyjnej poprzez nadzór nad poprawnością przepływu i rejestracji informacji
dotyczących incydentów i strat operacyjnych zidentyfikowanych w danej komórce /
jednostce organizacyjnej;
c) identyfikację i zapobieganie przyczynom lub likwidację skutków wystąpienia ryzyka
operacyjnego towarzyszącego wykonywaniu codziennych czynności podległych
komórek lub jednostek organizacyjnych;
STRONA 44
d) stanowczą reakcję na stwierdzone nieprawidłowości i podejmowanie, w razie takiej
konieczności działań naprawczych i doskonalących;
e) podejmowanie
działań
w
celu
budowy
właściwej
kultury
organizacyjnej
i kształtowania postaw podwładnych w zakresie świadomości i właściwego
postępowania w zakresie ryzyka operacyjnego;
5) Korespondenci:
a) prowadzą bieżącą rejestrację zdarzeń operacyjnych występujących w danej komórce
/ jednostce organizacyjnej,
b) uczestniczą w wyjaśnianiu przyczyn powstawania incydentów / start operacyjnych,
c) współuczestniczą
w
procesie
identyfikacji
i
oceny
ryzyka
operacyjnego
powstającego we wszystkich procesach, produktach oraz systemach występujących
w danej komórce / jednostce organizacyjnej Banku.
Bank zarządza ryzykiem operacyjnym w sposób systemowy i bieżący.
W bieżącym zarządzaniu ryzykiem operacyjnym szczególny nacisk położony jest na
wyjaśnienie przyczyn powstawania zidentyfikowanych incydentów (zdarzeń operacyjnych).
Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym w Poznańskim Banku wspomagany jest aplikacją
OpRisk Manager.
W ramach pomiaru / monitorowania poziomu ryzyka operacyjnego Bank wykorzystuje również
Kluczowe Wskaźniki Ryzyka (KRI) – są to miary ilościowe, które dedykowane są do pomiaru
i obserwacji (monitoringu) zmian w poziomie ryzyka operacyjnego. KRI, ze swojego założenia,
wskazują wyprzedzająco obszary, w których może nastąpić eskalacja poziomu ryzyka
operacyjnego.
W procesie zarządzania ryzykiem operacyjnym Bank dokonuje także testów warunków
skrajnych. Testy warunków skrajnych sporządzane są jako testy scenariuszowe. W ramach
testów badane są następujące scenariusze zdarzeń o krytycznym charakterze:
STRONA 45
1) Test T1 - utrata placówek Banku, powodująca straty o znacznej skali na skutek
katastrofy naturalnej lub ataku terrorystycznego, a także związana z tym utrata
zdolności do pełnego wykonywania operacji;
2) Test T2 - zatrzymanie operacji w systemach obsługujących bankowość internetową
(bank internetowy) na 2 doby, skutkujące odpowiedzialnością Banku oraz utratą
zdolności do pełnego wykonywania operacji.
Na podstawie przeprowadzonych testów stwierdzono, że łączne negatywne skutki wynikające
z testowanych sytuacji skrajnych, w odniesieniu do planowanego wyniku finansowego
i funduszy, nie wymagają podejmowania działań awaryjnych.
2.3.1 RYZYKO MODELI
Ryzyko modeli jest to część ryzyka operacyjnego, rozumiana jako ryzyko straty z powodu
wdrożenia
nieprawidłowo
zbudowanych
(zdefiniowanych)
modeli
lub
parametrów,
niewłaściwego zastosowania modeli lub braku niezbędnej ich aktualizacji, w tym:
1) ryzyko
wynikające
z
wykorzystania
(do
budowy
modeli)
nieprawidłowych,
niewiarygodnych lub niekompletnych danych;
2) ryzyko wynikające z założeń lub uproszczeń przyjętych przy budowaniu modeli lub
ustalaniu parametrów;
3) ryzyko wynikające z wykorzystania do budowy modeli lub ustalania parametrów
niewłaściwych narzędzi, technik lub metod (w tym statystycznych);
4) ryzyko
niewłaściwego
zastosowania
lub
działania
modeli
z
powodu
ich
nieadekwatnego monitorowania, walidacji i aktualizacji.
Celem zarządzania ryzykiem modeli jest dążenie do minimalizacji ryzyka wystąpienia
potencjalnych strat poprzez stosowanie prostych modeli o uznanym charakterze.
Zarządzając ryzykiem modeli Zarząd Banku podejmuje następujące działania:
STRONA 46
1) formalizuje wprowadzanie modeli, poprzez wymóg akceptacji regulacji wewnętrznych
dotyczących systemu zarządzania ryzykiem zawierających opis stosowanych modeli
przez Zarząd Banku;
2) identyfikuje źródła zagrożeń i dokonuje analizy poziomu ryzyka modeli;
3) wdraża system monitoringu ryzyka modeli – w tym celu zdarzenia ryzyka modeli są
rejestrowane w rejestrze zdarzeń operacyjnych (CRI) i wyceniane na tej podstawie;
4) wymaga walidacji i aktualizacji modeli w ramach dokonywania corocznych przeglądów
zarządczych regulacji wewnętrznych w zakresie systemu zarządzania ryzykiem;
5) wymaga oceny ryzyka danych w ramach dokonywania corocznych przeglądów
zarządczych regulacji wewnętrznych w zakresie systemu zarządzania ryzykiem.
Ryzyko modeli uznawane jest przez Bank za ryzyko trudnomierzalne. Oznacza to, że nie jest
możliwe zbudowanie ilościowych lub jakościowych miar oddających w sposób prawidłowy
poziom ryzyka (ekspozycję na ryzyko), które może ponosić Bank.
Ryzyko modeli uznawane jest w Banku jako element ryzyka operacyjnego.
Oceniając poziom ryzyka modeli dokonywana jest ocena jakościowa, która w sposób pośredni
pozwala na ocenę stopnia narażenia Banku.
Wytyczne w zakresie zarządzania ryzykiem modeli Bank zawarł w Polityce zarządzania
ryzykiem modeli.
Przyjmuje się, że w Banku nie są tworzone odrębne, szczegółowe, regulacje wewnętrzne
dotyczące zarządzania ryzykiem modeli. Zarządzanie dokonywane jest w ramach ryzyka
operacyjnego, w oparciu o istniejące procedury i regulacje wewnętrzne odnoszące się do
innych obszarów działalności, w tym: ryzyka operacyjnego, kontroli wewnętrznej, wdrażania
regulacji wewnętrznych, przeglądów zarządczych.
Na przestrzeni 2013 r. zarejestrowano 1 incydent związany z ryzykiem modeli – wystąpiło
ryzyko metodologiczne - wykorzystanie niewłaściwych narzędzi lub metod (w tym
STRONA 47
statystycznych)
do
budowy
modeli,
taryfikacji
lub
ustalania
parametrów
modelu
wykorzystywanych w pomiarze ryzyka płynności. Nie zarejestrowano strat związanych
z wystąpieniem w/w incydentu.
2.3.2 RYZYKO UTRATY REPUTACJI
Ryzyko utraty reputacji to część ryzyka operacyjnego, rozumiana jako ryzyko wystąpienia
straty związanej z negatywnym odbiorem wizerunku Banku przez klientów, kontrahentów,
inwestorów, udziałowców, nadzorców, regulatorów oraz opinię publiczną, na skutek czynników
wewnętrznych lub zewnętrznych.
Celem zarządzania ryzykiem utraty reputacji jest budowa właściwego wizerunku Banku
i przeciwdziałanie zjawiskom grożącym utracie wizerunku Banku, jako stabilnego podmiotu
finansowego, spełniającego wymagania prawne i regulacyjne, właściwie reagującego na
potrzeby klientów oraz uczestniczącego w pozytywny sposób w rozwoju lokalnego środowiska.
W trosce o wizerunek Banku, przeciwdziałając negatywnym skutkom ryzyka utraty reputacji,
Zarząd Banku podejmuje następujące działania:
1) identyfikuje źródła zagrożeń i dokonuje analizy poziomu ryzyka utraty reputacji;
2) realizuje odpowiednią strategię i politykę zarządzania Bankiem, tak aby wizerunek
Banku nie był zagrożony;
3) ustala sposób postępowania w celu ochrony reputacji, w przypadku kiedy pojawią się
symptomy jej osłabienia.
Ryzyko utraty reputacji uznawane jest przez Bank za ryzyko trudnomierzalne. Oznacza to,
że nie jest możliwe zbudowanie ilościowych lub jakościowych miar oddających w sposób
prawidłowy poziom ryzyka (ekspozycję na ryzyko), które może ponosić Bank.
STRONA 48
Ryzyko utraty reputacji uznawane jest w Banku jako element ryzyka operacyjnego. Oceniając
poziom ryzyka utraty reputacji dokonywana jest ocena jakościowa, która w sposób pośredni
pozwala na ocenę stopnia narażenia Banku.
Wytyczne w zakresie zarządzania ryzykiem utraty reputacji Bank zawarł w Polityce
zarządzania ryzykiem utraty reputacji.
Przyjmuje się, że w Banku nie są tworzone odrębne regulacje wewnętrzne dotyczące
zarządzania ryzykiem utraty reputacji. Zarządzanie dokonywane jest w ramach ryzyka
operacyjnego, w oparciu o istniejące procedury i regulacje wewnętrzne odnoszące się do
innych rodzajów ryzyka – w szczególności do ryzyka operacyjnego.
Na przestrzeni 2013 r. nie zarejestrowano incydentów związanych z ryzykiem utraty reputacji.
2.3.3 INFORMACJA O STRATACH OPERACYJNYCH W PODZIALE NA KLASY
ZDARZEŃ
Na przestrzeni 2013 r., na podstawie informacji zarejestrowanych w centralnym rejestrze
incydentów ryzyka operacyjnego (CRI) przez Korespondentów umiejscowionych w Jednostkach
Organizacyjnych Banku, stwierdzono wystąpienie 149 zdarzeń operacyjnych.
Łączna kwota strat operacyjnych brutto poniesiona na przestrzeni 2013 r. wyniosła
27.708,32 PLN.
Kwota straty brutto uwzględnia również straty powstałe z tytułu zdarzeń
typu rapidly recovered loss events – są to zdarzenia operacyjne, których skutki finansowe
w krótkim czasie (zwykle pomiędzy okresami sprawozdawczymi) zostają w pełni odwrócone
i przez to nie są odzwierciedlane w rachunku wyników (np. niedobory kasowe).
Po uwzględnieniu odzysków, stratę netto oszacowano na poziomie 26.452,10 PLN. W celu
zapobiegania występowaniu zdarzeń operacyjnych w przyszłości, Bank podjął odpowiednie
działania mitygujące20.
20 Informacja o działaniach mitygujących jest informacją wrażliwą z punktu widzenia bezpieczeństwa Banku i nie
jest podawana do wiadomości publicznej.
STRONA 49
Podział zarejestrowanych zdarzeń operacyjnych według kategoryzacji stosowanej przez Bank
zawarto w Tabeli nr 2.9.
Tabela nr 2.9 – Incydenty i straty operacyjne wg klas zdarzeń (w PLN) – stan na 31.12.2013 r.
KATEGORIA
LICZBA
ZDARZEŃ
STRATA
BRUTTO
(PLN)
ODZYSK
(PLN)
STRATA
NETTO
(PLN)
OSZUSTWA WEWNĘTRZNE
0
0,00
0,00
0,00
OSZUSTWA ZEWNĘTRZNE
0
0,00
0,00
0,00
ZASADY DOTYCZĄCE ZATRUDNIANIA ORAZ
BEZPIECZEŃSTWO W MIEJSCU PRACY
1
0,00
0,00
0,00
KLIENCI, PRODUKTY I PRAKTYKI OPERACYJNE
0
0,00
0,00
0,00
SZKODY ZWIĄZANE Z AKTYWAMI RZECZOWYMI
11
19 911,58
0,00
19 911,58
ZAKŁÓCENIA DZIAŁALNOŚCI BANKU I AWARIE
SYSTEMÓW
60
6 440,52
0,00
6 440,52
WYKONYWANIE TRANSAKCJI, DOSTAWA ORAZ
ZARZĄDZANIE PROCESAMI OPERACYJNYMI
77
1 356,22
1 256,22
100,00
RAZEM
149
27 708,32
1 256,22
26 452,10
Najistotniejsze incydenty zarejestrowane w w/w kategoriach obejmowały:
1) groźby karalne wysuwane pod adresem pracownika Banku (1 incydent);
2) awarie środków transportu posiadanych przez Bank (9 incydentów);
3) awarie urządzeń kontroli dostępu (2 incydenty);
4) awarie sprzętu teleinformatycznego: komputery, drukarki, itp. (11 incydentów);
5) błędne wykonanie lub nie wykonanie zlecenia klienta (4 incydenty – bez strat);
2.4 RYZYKO BRAKU ZGODNOŚCI
Ryzyko braku zgodności rozumiane jest jako ryzyko poniesienia sankcji prawnych, powstania
strat finansowych bądź utraty reputacji lub wiarygodności wskutek niezastosowania się
Poznańskiego Banku, pracowników Poznańskiego Banku lub podmiotów działających w jego
STRONA 50
imieniu do przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez Bank standardów
postępowania, w tym norm etycznych.
Celem zarządzania ryzykiem braku zgodności jest utrwalanie wizerunku Poznańskiego Banku
jako podmiotu działającego zgodnie z prawem, przyjętymi standardami postępowania, godnego
zaufania,
uczciwego
i
rzetelnego,
poprzez
eliminowanie
ryzyka
braku
zgodności,
przeciwdziałanie możliwości wystąpienia utraty reputacji lub wiarygodności Poznańskiego
Banku oraz przeciwdziałanie ryzyku wystąpienia strat finansowych lub sankcji prawnych
mogących być rezultatem naruszenia przepisów i norm postępowania.
W Banku funkcjonuje wydzielona jednostka do spraw ryzyka braku zgodności. Zadania
jednostki ds. ryzyka braku zgodności powierzono Stanowisku ds. Koordynacji Kontroli
Wewnętrznej i Zarządzania Ryzykiem Braku Zgodności.
Odpowiedzialnym za koordynację procesu identyfikacji i zarządzania w Banku ryzykiem braku
zgodności, jak też za nadzór nad działaniami jednostki ds. ryzyka braku zgodności, jest Prezes
Zarządu.
2.5 RYZYKO WYNIKU FINANSOWEGO (BIZNESOWE)
Ryzyko wyniku finansowego jest istotnym elementem ryzyka biznesowego, które Bank uznaje
za ryzyko istotne. Przez ryzyko biznesowe rozumie się ryzyko nie osiągnięcia założonych
i koniecznych celów ekonomicznych z powodu niepowodzenia w rywalizacji rynkowej.
Natomiast ryzyko wyniku finansowego to ryzyko realizacji wyniku finansowego poniżej
wymagań wynikających z potrzeby prowadzenia bieżącej działalności i rozwoju głównie w
celu zapewnienia odpowiedniego zasilenia kapitału.
Pomiar ryzyka wyniku finansowego dokonywany jest w oparciu o Instrukcję zarządzania
ryzykiem
wyniku
finansowego
z
wykorzystaniem
istniejących
procedur
i
regulacji
STRONA 51
wewnętrznych odnoszących się do istotnych czynników ryzyka wyniku finansowego oraz
poprzez dokonywanie testów warunków skrajnych.
Miarami powodzenia w zakresie zarządzania ryzykiem wyniku finansowego, określonymi
w Polityce zarządzania ryzykiem wyniku finansowego są:
1) poziom realizacji wyniku finansowego, wynikającego z założonych planów, nie niższy
niż 90%;
2) wskaźnik C/I na poziomie zbliżonym do grupy rówieśniczej podobnych Banków
z tolerancją odchylenia na poziomie +5 punktów procentowych;
3) wielkość funduszy własnych w zakresie kapitału T1 zapewniająca spełnienie wymagań
regulacyjnych.
W celu analizy wrażliwości planowanego wyniku finansowego w sytuacji skrajnej Bank
przeprowadza testy warunków skrajnych, zgodnie z Instrukcją zarządzania ryzykiem wyniku
finansowego. Scenariusze sytuacji skrajnej obejmują:
1) wejście na rynek konkurenta;
2) zmiany w środowisku regulacyjnym;
3) zmian w strukturze demograficznej rynku;
4) zmian technologicznych;
5) pogorszenia się przyszłej koniunktury gospodarczej.
Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że założenia planowe w zakresie wyniku
finansowego na 2013 rok zostały przekroczone o ponad 95% - planowany poziom wyniku
finansowego brutto wynosił 2.970.991,73 PLN, natomiast zrealizowany poziom wyniku
finansowego brutto wyniósł 5.814.286,64 PLN.
Głównym czynnikiem wpływającym na ponadplanową realizację poziomu wyniku finansowego
brutto były istotnie niższe koszty odsetkowe, w stosunku do założeń planowych
STRONA 52
(o - 4.568.984,44 PLN). Zasadnicze znaczenie w tym obszarze miały obniżki rynkowych stóp
procentowy, w tym 6 – cio krotna obniżka stopy redyskontowej NBP na przestrzeni 2013 r.
Wskaźnik poziomu kosztów C/I odzwierciedla poziom obciążenia wyniku działalności
bankowej, powiększonego o wynik z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych,
kosztami działania banku i amortyzacją środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych. Wskazane jest, aby wartość tego wskaźnika była istotnie niższa od 100%.
Zgodnie z założeniami Polityki zarządzania ryzykiem wyniku finansowego Bank przyjął,
że optymalnym poziomem wskaźnika C/I będzie wartość zbliżona do poziomu wskaźnika dla
grupy rówieśniczej, z tolerancją odchylenia na poziomie +5 punktów procentowych.
Na podstawie przeprowadzonej analizy oraz informacji przekazanych przez KNF w Raporcie
Wskaźników Ekonomiczno – Finansowych, wartość wskaźnika C/I na koniec 2013 r.
ukształtowała się na poziomie 69,84% i była wyższa od poziomu obserwowanego dla grupy
rówieśniczej o 1,95 p.p. Zrealizowana wartość wskaźnika C/I spełnia zatem założenia Polityki
zarządzania ryzykiem wyniku finansowego.
3. FUNDUSZE WŁASNE
Fundusze własne Poznańskiego Banku składają się z funduszy podstawowych i funduszy
uzupełniających.
W skład funduszy podstawowych wchodzą:
1) fundusze zasadnicze, które stanowią:
a) fundusz udziałowy – tworzony z wpłat udziałów członkowskich oraz z odpisów na
oprocentowanie udziałów członkowskich z podziału zysku netto;
b) fundusz zasobowy – tworzony z wpłat przez członków wpisowego i z części
nadwyżki bilansowej;
STRONA 53
c) fundusz rezerwowy – tworzony z części nadwyżki bilansowej na pokrycie strat
bilansowych Banku lub na inne cele;
2) pozycje dodatkowe funduszy podstawowych, które stanowią:
a) fundusz ogólnego ryzyka – na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej,
tworzony zgodnie z przepisami ustawy Prawo bankowe;
b) niepodzielony wynik z lat ubiegłych;
c) wynik finansowy netto w trakcie zatwierdzania oraz wynik netto bieżącego okresu
sprawozdawczego – obliczony zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości,
pomniejszony o wszystkie przewidywane obciążenia i dywidendy, w kwotach nie
większych niż kwoty zysku zweryfikowane przez biegłego rewidenta.
Ponadto fundusze podstawowe pomniejszane są o:
1) wartości niematerialne i prawne wyceniane według wartości bilansowej;
2) zaangażowania kapitałowe21 Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki
krajowe, banki zagraniczne i zakłady ubezpieczeń, wyrażone w postaci:
a) posiadanych akcji lub udziałów;
b) kwot zakwalifikowanych do zobowiązań podporządkowanych;
c) innego zaangażowania kapitałowego w składniki zaliczane do funduszy własnych
lub kapitałów tych podmiotów, w tym dopłaty na rzecz spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością;
według wartości bilansowej w wysokości 50% tych zaangażowań;
W skład funduszy uzupełniających wchodzą:
1) fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego 22;
21 Zaangażowania w podmioty określone w Uchwale nr 325/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia
20 grudnia 2011 roku.
22 Na podstawie rozporządzeń Ministra Finansów w latach 1993 – 1995 dokonywane były przeszacowania
wartości majątku trwałego. Skutki tych przeszacowań oraz umorzeń wniesione zostały na ten fundusz. Przy
zbywaniu lub likwidowaniu środków trwałych, które podlegały przeszacowaniu odpowiadający im fundusz z
wyceny przenoszony jest na fundusz zasobowy.
STRONA 54
2) za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego:
a) dodatkowa odpowiedzialność członków Banku, w części określonej przez Komisję
Nadzoru Finansowego;
b) zobowiązania podporządkowane, rozumiane jako zobowiązania z tytułu przyjęcia
przez Bank – w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji Komisji Nadzoru
Finansowego, środków pieniężnych spełniających zgodnie z umową łącznie
następujące warunki:
i.
środki pieniężne przyjęto na okres co najmniej 5 lat (okres umowy);
ii. środki pieniężne nie mogą być wycofane z banku przed upływem okresu umowy,
iii. środki pieniężne podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności w przypadku
upadłości banku lub jego likwidacji;
iv. zwrot środków pieniężnych nie jest zabezpieczony przez bank bezpośrednio lub
pośrednio.
Ponadto fundusze uzupełniające pomniejszane są o 50% wartości zaangażowań kapitałowych 23
Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki krajowe, banki zagraniczne
i zakłady ubezpieczeń. W przypadku, gdyby wartość tych pomniejszeń obniżyła wysokość
funduszy uzupełniających poniżej zera, kwota ta odejmowana jest od funduszy podstawowych.
23 Zaangażowania w podmioty określone w Uchwale nr 325/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia
20 grudnia 2011 roku.
STRONA 55
Tabela 3.1 Fundusze własne Poznańskiego Banku wg stanu na 31.12.2012 r. i 31.12.2013 r. (w PLN)
Wyszczególnienie
31.12.2012 31.12.2013
zmiana
kwota
dynamika
Fundusze własne ogółem
44 240 864 55 005 214 10 764 350 124,33%
1) Fundusze podstawowe
40 860 650 52 505 214 11 644 564 128,50%
a) fundusze zasadnicze
37 357 061 47 658 432 10 301 371 127,58%
- fundusz udziałowy
- fundusz zasobowy
- fundusz rezerwowy
4 922 000
9 474 000
4 552 000 192,48%
32 335 061 38 084 432
5 749 371 117,78%
100 000
100 000
3 556 854
4 881 808
500 000
500 000
3 056 854
4 381 808
c) pomniejszenia funduszy podstawowych
-53 265
-35 026
18 239
65,76%
- wartości niematerialne i prawne
-53 265
-35 026
18 239
65,76%
0
0
0
3 380 214 2 500 000
-880 214
73,96%
b) pozycje dodatkowe
- fundusz ogólnego ryzyka
- zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk okresu bieżącego
- niepokryta strata z lat ubiegłych
2) Fundusze uzupełniające
a) fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego
0
100,00%
1 324 954 137,25%
0
100,00%
1 324 954 143,34%
.
380 214
0
-380 214
0,00%
3 000 000
2 500 000
-500 000
83,33%
3) Pozycje pomniejszające fundusze
0
0
0
.
a) brakująca kwota rezerw
0
0
0
.
b) inne określone przez KNF
0
0
0
.
b) zobowiązania podporządkowane
Na koniec grudnia 2013 roku Poznański Bank posiadał 55.005.214 PLN funduszy własnych,
co ponad dwukrotnie przekracza próg 5 mln EUR, który uprawnia do prowadzenia działalności
bankowej na terenie całej Polski.
Na przestrzeni 12 miesięcy 2013 roku fundusze własne Poznańskiego Banku przyrosły,
w porównaniu do końca ubiegłego roku, o 10.764.350 PLN (o 24,33%).
Głównymi czynnikami, które wpłynęły na przyrost funduszy własnych były:
1) zasilenie funduszu udziałowego przez dotychczasowych oraz nowych Udziałowców oraz
Klientów Banku o kwotę 4.616.000 PLN;
2) zaliczenie do funduszu zasobowego pozostałej kwoty zysku w trakcie zatwierdzania
w wysokości 2.655.097 PLN, przypadającej z podziału zysku za 2012 rok;
STRONA 56
3) zaliczenie do funduszy własnych zysku netto za 11 miesięcy 2013 roku w kwocie
4.381.808 PLN, po weryfikacji sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta.
4. WYMOGI KAPITAŁOWE I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA
Adekwatność kapitałowa jest stanem, w którym wysokość posiadanych przez Poznański Bank
kapitałów (funduszy własnych) w pełni zabezpiecza wymogi regulacyjne w zakresie
minimalnych wymogów kapitałowych24 oraz wymogów dodatkowych25.
Na podstawie obowiązującej w Poznańskim Banku Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej
dokonywana
jest
agregacja
łącznej
kwoty
kapitału
wewnętrznego
oraz
wyliczanie
wewnętrznego współczynnika wypłacalności.
Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego Banku są rozwiązania oparte
o minimalny wymóg kapitałowy (kapitał regulacyjny), wynikające z zasad określonych dla
Filaru I NUK, a sprecyzowanych szczegółowo w Uchwale nr 76/2010 KNF w sprawie zakresu
i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów
ryzyka.
Minimalne wymogi kapitałowe na ryzyka ujęte w Filarze I w Banku obejmują:
1) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego - obliczany zgodnie
z Załącznikiem nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 26;
2) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego, rozumianego jako ryzyko
walutowe – obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 6 do Uchwały KNF w sprawie
adekwatności kapitałowej27;
24 Wymogi kapitałowe wyliczane na pokrycie ryzyk ujętych w Filarze I NUK, tj. ryzyka kredytowego,
rynkowego, przekroczenia koncentracji zaangażowań, przekroczenia progu koncentracji kapitałowej oraz
operacyjnego.
25 Wymogi wyliczone na ryzyka nie ujęte w Filarze I NUK, a które Bank uznał za istotne.
27 Ibidem.
STRONA 57
3) łączny
wymóg
kapitałowy
z
tytułu
przekroczenia
limitu
koncentracji
zaangażowań - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 12 do Uchwały KNF w sprawie
4) łączny
wymóg
kapitałowy
z
tytułu
przekroczenia
progu
koncentracji
kapitałowej - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 13 do Uchwały KNF w sprawie
5) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego - obliczany zgodnie
z Załącznikiem nr 14 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 30.
W ramach Filaru II ustalany jest przez Bank kapitał wewnętrzny, mający na celu pokrycie
wszystkich zidentyfikowanych w trakcie procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu
kapitałowego istotnych rodzajów ryzyka, występujących w jego działalności oraz czynników
otoczenia gospodarczego.
Informacje o strukturze minimalnych wymogów kapitałowych (Filar I NUK) przedstawiono
w tabeli 4.1.
Tabela 4.1 Struktura minimalnych wymogów kapitałowych wg stanu na 31.12.2013 r. (w PLN)
ŁĄCZNY WYMÓG KAPITAŁOWY
RYZYKO KREDYTOWE
RYZYKO RYNKOWE (WALUTOWE)
RYZYKO OPERACYJNE
INNE RODZAJE RYZYKA*
2013 ROK
2012 ROK
31 778 362
30 692 549
28 882 121
28 039 155
0
0
2 896 241
2 653 394
0
0
* Obejmuje wymogi kapitałowe z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań oraz przekroczenia progu
koncentracji kapitałowej.
Na dzień 31.12.2013 roku największą część łącznego wymogu kapitałowego (Filar I)
w Poznańskim Banku stanowił wymóg z tytułu ryzyka kredytowego (90,89%).
28 Ibidem.
29 Ibidem.
30 Ibidem.
STRONA 58
Wykres 4.1 Struktura wymogu kapitałowego (Filar I) wg rodzajów ryzyka – 2013 rok (w %)
9,11%
RYZYKO KREDYTOWE
RYZYKO OPERACYJNE
90,89%
4.1 RYZYKO KREDYTOWE
Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego na dzień 31.12.2013 roku został wyznaczony
metodą standardową, zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Uchwały 76/2010 KNF 31. Wartość tego
wymogu w podziale na poszczególne klasy ekspozycji zaprezentowano w tabeli 4.2.
Tabela 4.2 – Struktura wymogu kapitałowego na ryzyko kredytowe w 2013 roku (w PLN)
KLASA EKSPOZYCJI
WYMOGI
KAPITAŁOWE
RZĄDY I BANKI CENTRALNE
SAMORZĄDY TERYTORIALNE I WŁADZE LOKALNE
ORGANY ADMINISTRACJI I PODMIOTY NIEPROWADZĄCE
DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
INSTYTUCJE – BANKI
PRZEDSIĘBIORCY
DETALICZNE
ZABEZPIECZONE NA NIERUCHOMOŚCIACH
PRZETERMINOWANE
POZOSTAŁE
RAZEM
65 493
36 293
2
1
1
19
476 637
874 643
492 481
864 802
380 244
2 691 528
28 882 121
STRONA 59
Największy wymóg kapitałowy Poznański Bank zobowiązany jest utrzymywać na pokrycie
ryzyka związanego z ekspozycjami zabezpieczonymi na nieruchomościach, co wynika
ze stosowanej w Banku polityki zabezpieczeń, a pośrednio z przyjętej metodyki klasyfikacji
ekspozycji kredytowych.
Niski wymóg kapitałowy na ekspozycje wobec Instytucji – Banków, mimo wysokiej wartości
ekspozycji, wynika z niskich wag ryzyka przypisywanych tym podmiotom Znaczącą część tych
ekspozycji stanowią lokaty międzybankowe w Banku Zrzeszającym, dla który stosowane są
wagi ryzyka na poziomie 20 – 50%.
4.2 RYZYKO OPERACYJNE
Wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne na dzień 31.12.2013 roku został wyznaczony metodą
podstawowego wskaźnika (BIA), zgodnie z Załącznikiem nr 14 do Uchwały 76/2010 KNF 32.
Wskaźnik stanowi średnią za okres trzech lat obrotowych, wyników wyliczanych jako sumę
następujących pozycji rachunku zysków i strat Banku 33:
1) przychody z tytułu odsetek;
2) koszty z tytułu odsetek;
3) przychody z tytułu prowizji;
4) koszty z tytułu prowizji;
5) przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych
instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu;
6) wynik operacji finansowych;
7) wynik z pozycji wymiany;
8) pozostałe przychody operacyjne;
32 Ibidem.
33 Z uwzględnieniem korekt o których mowa w Uchwale 76/2010 KNF z późn. zm.
STRONA 60
Każda pozycja rachunku wyników musi być uwzględniona odpowiednio ze znakiem
dodatnim lub ujemnym. Wyniku za którekolwiek z trzech lat obrotowych, rozumianych dla
celów
obliczania
wymogu
kapitałowego
z
tytułu
ryzyka
operacyjnego
metodą
podstawowego wskaźnika jako okresy dwunastomiesięczne, jeżeli jest ujemny lub równy
zero, nie uwzględnia się w obliczeniach średniej.
Średnią oblicza się na koniec roku obrotowego, do dnia 31 stycznia na podstawie
wyników z ostatnich trzech dwunastomiesięcznych okresów.
Jeżeli dane finansowe nie zostały zbadane przez biegłego rewidenta, Bank wykorzystuje
dane szacunkowe. Po uzyskaniu opinii z badania sprawozdania finansowego przez
biegłego rewidenta Bank dokonuje niezwłocznie stosownej aktualizacji obliczeń wymogu
kapitałowego.
Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego według metody podstawowego
wskaźnika stanowi 15% wskaźnika, o którym mowa powyżej. Wymóg kapitałowy K oblicza
się według poniższego wzoru:
−3
∑ max( wi ; 0)
K=
i=−1
n
×15 %
gdzie:
wi – roczny wynik w i-tym roku,
n – liczba lat w których wi > 0
Przy obliczaniu wymogu na dany rok obrotowy (i=0), uwzględnia się rok, na koniec którego
dokonuje się obliczeń (i=-1) i dwa kolejne lata go poprzedzające (i=-2,-3).
Zgodnie z powyższym, na dzień 31.12.2013 roku wyznaczono wymóg kapitałowy na ryzyko
operacyjne w wysokości 2.896.241 PLN.
STRONA 61
4.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY
W Banku funkcjonuje podział realizowanych zadań, który zapewnia niezależność funkcji
pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej, z której wynika
podejmowanie ryzyka przez Bank.
Ryzykiem kapitałowym oraz procesem szacowania kapitału regulacyjnego i wewnętrznego
zarządza Zarząd Banku.
Nadzór nad szacowaniem kapitału regulacyjnego i wewnętrznego sprawuje I Wiceprezes
Zarządu Banku. W tym zakresie I Wiceprezes Zarządu Banku sprawuje bezpośredni nadzór
nad działalnością Zespołu Ekonomiki i Badania Ryzyk oraz Zespołu Sprawozdawczości.
Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad systemem kontroli w obszarze adekwatności
kapitałowej oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność.
Zakres zadań realizowanych przez poszczególnych uczestników procesu szacowania kapitału
(regulacyjnego i wewnętrznego) określony jest w Regulaminie organizacyjnym oraz
w szczegółowych przepisach wewnętrznych.
W procesie wyznaczania wymogów kapitałowych w Banku uczestniczą następujące organy
i komórki organizacyjne:
1) Rada Nadzorcza;
2) Zarząd Banku;
3) Zespół Sprawozdawczości;
4) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk;
5) Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów.
Rada Nadzorcza odpowiada za:
1) dokonywanie, w ramach pełnionego nadzoru właścicielskiego, okresowej oceny
zgodności Polityki kapitałowej prowadzonej przez Zarząd Banku z obowiązującą
STRONA 62
Strategią
oraz
planem
finansowym
na
podstawie
syntetycznej
informacji
–
otrzymywanej nie rzadziej niż raz do roku;
2) zatwierdzanie celów strategicznych w zakresie ryzyka kapitałowego oraz pozostałych
rodzajów ryzyka zawartych w obowiązującej w Banku
Strategii zarządzania
poszczególnymi rodzajami ryzyka;
3) zatwierdzanie procedur wewnętrznych Banku dotyczących procesów szacowania
kapitału wewnętrznego, zarządzania oraz planowania kapitałowego;
4) sprawowanie
nadzoru nad
utrzymaniem wymogu
kapitałowego
dostosowanego
do akceptowalnego poziomu ryzyka;
5) dokonywanie oceny przeglądu procesu szacowania kapitału wewnętrznego Banku.
Zarządu Banku odpowiada za:
1) prowadzenie polityki kapitałowej;
2) przygotowanie i wdrożenie procesów:
a) szacowania kapitału (regulacyjnego i wewnętrznego);
b) zarządzania kapitałowego;
c) planowania kapitałowego;
3) opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych strategii, polityk oraz
procedur w zakresie szacowania kapitału i dokonywania przeglądów procesu
szacowania i utrzymywania kapitału;
4) przeprowadzanie regularnych przeglądów procesu szacowania kapitału wewnętrznego,
tak aby proces ten był odpowiedni do charakteru, skali i złożoności działalności
Banku;
5) odpowiednie ustalenie całkowitego wymaganego poziomu kapitału na pokrycie
wszystkich istotnych ryzyk i jego jakościową ocenę.
STRONA 63
Zespół Sprawozdawczości odpowiada za:
1) dokonywanie obliczeń regulacyjnego współczynnika wypłacalności, a w szczególności:
a) podział na klasy ekspozycji zgodnie z wytycznymi zawartymi w Instrukcji oceny
adekwatności
kapitałowej
oraz
w
Instrukcji
klasyfikacji
ekspozycji,
przy
wykorzystaniu dostępnych narzędzi zawartych w systemach informatycznych lub na
podstawie szczegółowych informacji pozyskanych z innych komórek organizacyjnych
dotyczących poszczególnych ekspozycji kredytowych (informacji, których nie można
automatycznie pozyskać z systemów informatycznych);
b) przypisywanie wag ryzyka ekspozycjom kredytowym zgodnie z wytycznymi
zawartymi w niniejszej Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej;
c) wyznaczanie regulacyjnych wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje
ryzyka;
2) przekazywanie informacji zarządczej w zakresie współczynnika wypłacalności w ramach
systemu informacji zarządczej.
Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk odpowiada za:
1) opracowywanie projektów procedur z zakresu adekwatności kapitałowej oraz ich
aktualizację;
2) kalkulację regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne;
3) kalkulację
wewnętrznych
wymogów
kapitałowych
oraz
oszacowanie
kapitału
wewnętrznego;
4) analizowanie poziomu adekwatności kapitałowej;
5) przeprowadzanie i raportowanie o wynikach testów warunków skrajnych z zakresu
adekwatności kapitałowej;
6) rekomendowanie takiej struktury aktywów i pasywów, aby zapewniała maksymalizację
zysków przy jednoczesnym utrzymywaniu poziomu współczynnika wypłacalności
i adekwatności kapitałowej na poziomie określonym w Strategii Banku;
STRONA 64
7) przedstawianie
propozycji
dla Zarządu
Banku
w zakresie
sposobu
poprawy
współczynnika wypłacalności;
8) sporządzanie i przekazywanie w ramach systemu informacji zarządczej kompleksowej
informacji na temat adekwatności kapitałowej Banku;
Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów odpowiada za:
1) monitorowanie i raportowanie do Zespołu Sprawozdawczości przypadków wystąpienia
przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań;
2) przekazywanie do Zespołu Sprawozdawczości, w ramach prowadzonych rejestrów,
informacji dotyczących:
a) ekspozycji kredytowych o indywidualnym sposobie zarządzania dla których
zastosowano odstępstwa od przyjętych standardów postępowania (standardów
kredytowych);
b) ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe
wobec przedsiębiorców na podstawie kryteriów dotyczących aktywów ogółem lub
rocznych obrotów generowanych przez kredytobiorcę;
3) przekazywanie do Zespołu Sprawozdawczości informacji dotyczących:
a) ekspozycji kredytowych zabezpieczonych efektywnie na nieruchomościach.
4.3.1 OGÓLNE ZASADY SZACOWANIA KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO
Zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo bankowe Bank prowadzi wewnątrzbankowy proces
oceny adekwatności kapitału wewnętrznego (ICAAP), na który składają się:
1) określenie polityki (strategii) zarządzania ryzykiem i kapitałem;
2) identyfikacja wszystkich rodzajów ryzyka występujących w działalności Banku
i określenie istotnych rodzajów ryzyka;
3) kwantyfikacja i agregacja ryzyka;
STRONA 65
4) oszacowanie oraz alokacja kapitału wewnętrznego;
5) monitoring i kontrola ryzyka oraz kapitału wewnętrznego.
W ramach tego procesu Bank dokonuje:
1) przekształcenia miar ryzyka w wymogi kapitałowe;
2) agregacji wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka.
Bank wyznacza wewnętrzne wymogi kapitałowe na wszystkie zidentyfikowane ryzyka istotne
dla Banku, które nie zostały objęte wyznaczaniem wymogu kapitałowego w Filarze I lub
w ocenie Banku wymóg ten nie w pełni pokrywa ryzyko.
W procesie szacowania wymogów dodatkowych w Filarze II NUK wykorzystywane są efekty
pomiaru ryzyka, dokonywanego w oparciu o obowiązujące procedury w zakresie zarządzania
tymi ryzykami.
Przy obliczaniu wewnętrznego wymogu kapitałowego na poszczególne rodzaje ryzyka przyjęto
następujące założenia:
1) wymóg wewnętrzny na poszczególne rodzaje ryzyka będzie obliczany jako koszt lub
utracony dochód (za wyjątkiem ryzyka koncentracji, gdzie metoda szacowania
dodatkowego wymogu kapitałowego będzie odmienna), który może się pojawić
w wyniku zaistnienia sytuacji niekorzystnej dla Banku;
2) oczekiwana strata z tytułu wystąpienia ryzyka pokrywana jest z bieżącego wyniku
finansowego;
3) nieoczekiwana strata (w tym częściowo wynikająca z występowania sytuacji skrajnych)
pokrywana jest funduszami własnymi.
Poziom straty oczekiwanej, niewymagającej tworzenia dodatkowego wymogu kapitałowego,
Bank określa w odniesieniu jednej z poniższych wielkości:
1) poziomu funduszy własnych;
2) poziomu wyniku finansowego.
STRONA 66
4.3.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I OCENA JEGO ADEKWATNOŚCI – FILAR II
NUK
W ramach Filaru II ustalany jest przez Bank kapitał, mający na celu pokrycie wszystkich
zidentyfikowanych w trakcie procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego
istotnych rodzajów ryzyka, występujących w jego działalności oraz czynników otoczenia
gospodarczego.
Wewnętrzny wymóg kapitałowy (inaczej kapitał wewnętrzny) zawiera wymogi kapitałowe na
ryzyka nie w pełni pokryte w ramach wymogu regulacyjnego, a także wymogi na wszelkie
istotne ryzyka, które nie są ujęte w ramach I Filara.
4.3.2.1 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KREDYTOWE
Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego na ryzyko kredytowe jest
wyliczony kapitał regulacyjny, obliczony zgodnie zasadami określonymi w Instrukcji oceny
adekwatności kapitałowej.
Kapitałem regulacyjnym zabezpieczona została znaczna część ryzyka, związana głównie
z ryzykiem niewypłacalności kontrahenta.
Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko kredytowe z tytułu:
1) pogorszenia się jakości portfela kredytowego;
2) ryzyka koncentracji.
Kapitał wewnętrzny na ryzyko kredytowe stanowi sumę kapitału regulacyjnego na ryzyko
kredytowe oraz wewnętrznych wymogów kapitałowych wyznaczonych na ryzyko pogorszenia
się jakości portfela kredytowego oraz na ryzyko koncentracji.
Po dokonaniu analizy poziomu ryzyka pogorszenia się jakości portfela kredytowego i ryzyka
koncentracji stwierdzono, że nie występuje konieczność tworzenia dodatkowych, wewnętrznych
wymogów kapitałowych.
STRONA 67
Kapitał wewnętrzny na ryzyko kredytowe na dzień 31.12.2013 r. oszacowano na
poziomie 28.882.121,00 PLN.
4.3.2.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO OPERACYJNE
Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego na ryzyko operacyjne jest kapitał
regulacyjny, obliczony zgodnie z zasadami określonymi w Instrukcji oceny adekwatności
kapitałowej.
Kapitałem regulacyjnym zabezpieczona została znaczna część ryzyka wynikająca ze skali
prowadzonej przez Bank działalności.
Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne na wypadek nagłego
wzrostu poziomu zrealizowanego ryzyka operacyjnego.
W celu ustalenia narażenia na ryzyko eskalacji poziomu zrealizowanego ryzyka operacyjnego
Bank dokonuje testu warunków skrajnych, który polega na założeniu, że poziom
zrealizowanego ryzyka operacyjnego wzrośnie pięciokrotnie.
Wielkość zrealizowanego ryzyka operacyjnego obliczana jest jako suma strat netto z tytułu
zdarzeń (incydentów) w ramach ryzyka operacyjnego, które wystąpiły w Banku na przestrzeni
ostatnich 12 miesięcy poprzedzających datę analizy.
Zrealizowanie się testu warunków skrajnych spowoduje powstanie straty obliczonej jako
iloczyn sumy strat netto z tytułu zdarzeń operacyjnych na dzień analizy i wskaźnika 500%.
Dodatkowym wymogiem kapitałowym na ryzyko operacyjne jest wielkość o jaką kwota strat
wyznaczonych w ramach testu warunków skrajnych jest wyższa od kwoty kapitału
regulacyjnego na ryzyko operacyjne.
Na dzień 31.12.2013 r. ustalono, że szokowa eskalacja poziomu zrealizowanego ryzyka
operacyjnego nie wymaga zabezpieczenia dodatkowym wewnętrznym wymogiem kapitałowym.
STRONA 68
Wartość kapitału wewnętrznego na ryzyko operacyjne oszacowana na dzień 31.12.2013 r.
wynosi 2.896.241 PLN.
4.3.2.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO RYNKOWE
Bank dokonuje szacowania kapitału wewnętrznego na ryzyko rynkowe w obszarze:
1) ryzyka walutowego;
2) ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej.
Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko rynkowe z tytułu:
1) ryzyka walutowego – z tytułu skrajnej zmiany kursów walutowych;
2) ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej w obszarze:
a) ryzyka przeszacowania i bazowego łącznie;
b) ryzyka opcji klienta;
c) ryzyka krzywej dochodowości.
Kapitał wewnętrzny na ryzyko rynkowe stanowi sumę regulacyjnego wymogu kapitałowego na
ryzyko rynkowe oraz wewnętrznych wymogów kapitałowych wyznaczonych na ryzyko
walutowe i ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej.
Na dzień 31.12.2013 kapitał wewnętrzny na ryzyko rynkowe oszacowano na poziomie
2.590.935,38 PLN i składał się on w 100% z wewnętrznego wymogu kapitałowego na ryzyko
stopy procentowej w księdze bankowej w związku z występowaniem istotnego narażenia na
ryzyko przeszacowania i bazowe.
4.3.2.4 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO PŁYNNOŚCI
Podstawę do szacowania kapitału wewnętrznego na ryzyko płynności stanowią straty / koszty
oszacowane na podstawie testów warunków skrajnych i badań opisanych w Instrukcji
zarządzania ryzykiem płynności.
STRONA 69
Bank
przeprowadza
testy
warunków
skrajnych,
przy
założeniu
zaistnienia
sytuacji
nieoczekiwanej i jednoczesnej konieczności utrzymania nadzorczych miar płynności na
wymaganym przepisami prawa poziomie, w obszarze:
1) nagłego wzrostu środków obcych niestabilnych o 30%;
2) nagłego wycofania środków w postaci depozytów (bieżących i terminowych) przez
osoby wewnętrzne oraz osoby powiązane organizacyjnie z Bankiem;
3) nagłego wzrostu wykorzystania przez klientów przyznanych linii kredytowych o 30%.
Wynikiem przeprowadzonych testów jest koszt, jaki poniósłby Bank na skutek wystąpienia
sytuacji skrajnej.
Kapitał wewnętrzny na ryzyko płynności stanowi wartość o jaką suma kosztów, oszacowanych
w ramach w/w testów warunków skrajnych, jest wyższa od kwoty 2% funduszy własnych
Banku.
Na dzień 31.12.2013 r. nie stwierdzono konieczności zabezpieczenia ryzyka płynności
dodatkowym wewnętrznym wymogiem kapitałowym, kapitał wewnętrzny na ryzyko płynności
wynosi 0 PLN.
4.3.2.5 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KONCENTRACJI KAPITAŁOWEJ
Oceny koncentracji kapitałowej dokonuje się w obszarze:
1) koncentracji funduszu udziałowego;
2) koncentracji „dużych” pakietów udziałów.
Kapitał wewnętrzny na pokrycie ryzyka kapitałowego stanowi większa z wartości wymogu:
1) na koncentrację funduszu udziałowego;
2) na koncentrację „dużych” pakietów udziałów.
STRONA 70
Na dzień 31.12.2013 r. nie stwierdzono konieczności zabezpieczenia ryzyka koncentracji
kapitałowej wymogiem wewnętrznym – kapitał wewnętrzny na ryzyko koncentracji kapitałowej
wynosi zatem 0 PLN.
4.3.2.6 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO BIZNESOWE
Bank w ocenie ryzyka biznesowego dokonuje analizy ryzyka wyniku finansowego poprzez
ocenę stopnia realizacji wyniku finansowego.
Metodyka analizy narażenia na ryzyko biznesowe obejmuje następujące założenia:
1) wyznacza się różnicę pomiędzy wartością planowaną wyniku finansowego netto na
dany rok, a zrealizowaną na datę analizy wartością wyniku finansowego netto,
powiększoną o wartość wyniku netto planowanego do zrealizowania na okres
pozostający do zakończenia roku;
2) akceptowalny poziom stanowi dodatnia różnica, wyznaczona zgodnie z zapisami
zawartymi w pkt 1, która nie przekracza poziomu 5% planowanego wyniku finansowego
netto na dany rok;
3) kapitał wewnętrzny na ryzyko biznesowe stanowi dodatnia różnica, o której mowa
w pkt 2, jeżeli jej wartość przekracza poziom 5% planowanego wyniku finansowego
netto na dany rok.
Na dzień 31.12.2013 r. wszystkie założone i konieczne cele w zakresie wyniku finansowego
zostały osiągnięte – nie występuje konieczność tworzenia kapitału wewnętrznego na ryzyko
biznesowe (wyniku finansowego).
STRONA 71
4.3.2.7 ZAGREGOWANY KAPITAŁ
WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI
WEWNĘTRZNY
I
WEWNĘTRZNY
Na podstawie analizy, przeprowadzonej na dzień 31.12.2013 r., oszacowano zagregowany
poziom kapitału wewnętrznego, wymagany dla zabezpieczenia wszystkich zidentyfikowanych,
istotnych ryzyk występujących w działalności Banku.
Na
dzień
31.12.2013
r.
wartość
kapitału
wewnętrznego
oszacowano
na
poziomie
34.369.297,38 PLN i składał się on z:
1) kapitału regulacyjnego w wysokości 31.778.362,00 PLN;
2) wewnętrznych wymogów kapitałowych w kwocie 2.590.935,38 PLN.
Wartość regulacyjnego współczynnika wypłacalności wyniosła: 13,85%
Wartość wewnętrznego współczynnika wypłacalności wyniosła: 12,80%
4.3.2.8 TESTY WARUNKÓW SKRAJNYCH
W Banku przeprowadza się testy warunków skrajnych czyli ocenę wpływu nieoczekiwanych
zmian w strukturze kapitałów oraz wzrostu kapitału wewnętrznego na adekwatność
kapitałową.
Testy warunków skrajnych mają za zadanie wskazanie, czy Bank utrzyma regulacyjny
i wewnętrzny
współczynnik
wypłacalności
na
minimalnym
poziomie
8%,
pomimo
zmaterializowania się ryzyka warunków skrajnych.
Na podstawie wyników testów warunków skrajnych Bank określa poziom buforów kapitału, tj.
kapitałów wymaganych w przypadku wystąpienia sytuacji skrajnych.
Bank dokonuje testowania warunków skrajnych w zakresie:
1) analizy wpływu straty w wysokości 2% funduszy własnych na współczynnik
wypłacalności (regulacyjny i wewnętrzny) – test T1;
STRONA 72
2) analizy wpływu spadku wartości funduszu udziałowego o 100% na współczynnik
wypłacalności (regulacyjny i wewnętrzny) – test T2;
3) analizy wpływu wzrostu kapitału wewnętrznego o 20% na wewnętrzny współczynnik
wypłacalności – test T3;
4.3.3 PODSUMOWANIE
Na podstawie przeprowadzonego badania adekwatności kapitału wewnętrznego stwierdzono,
że kapitał regulacyjny nie w pełni zabezpiecza wszystkie zidentyfikowane przez Bank ryzyka
istotne.
Stwierdzono, że poziom istotności ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej, w obszarze
ryzyka bazowego i przeszacowania, wymaga zabezpieczenia wewnętrznym wymogiem
kapitałowym. Ustalono również, że przekroczony został limit alokacji kapitałowej na ryzyko
stopy procentowej (2%), określony w Polityce kapitałowej, a wartość przekroczenia ponad
ustalony limit winna zostać zabezpieczona kapitałem wewnętrznym.
Na
dzień
31.12.2013
r.
wartość
kapitału
wewnętrznego
ustalono
na
poziomie
34.369.297,38 PLN, a wewnętrzny współczynnik wypłacalności osiągnął wartość 12,80%.
Oszacowana wartość kapitału wewnętrznego, zgodnie z art. 128 ust. 1 pkt 2 Prawa
bankowego, nie przekraczała wartości posiadanych funduszy własnych.
Na podstawie przeprowadzonych testów warunków skrajnych ustalono, że Bank posiada
odpowiednie bufory kapitałowe na wypadek wystąpienia sytuacji kryzysowej (skrajnej).
5. POLITYKA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ
Uchwałą nr 259/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 4 października 2011 roku,
zmieniającą Uchwałę nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku
STRONA 73
w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze
jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji
podlegających ogłaszaniu na banki nałożono obowiązek podawania do publicznej wiadomości
informacji dotyczących polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących
stanowiska kierownicze.
5.1. STOSOWANE ZASADY USTALANIA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW
WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE
Wynagrodzenie osób zajmujących stanowiska kierownicze podzielone jest na część stałą
(wynagrodzenie określone w umowie o pracę) oraz część zmienną.
Przez część zmienną wynagrodzenia rozumie się dodatkowe wynagrodzenie, przyznawane na
podstawie oceny efektów pracy, przy zastosowaniu kryteriów oceny.
Ocena efektów pracy dokonywana jest po zakończeniu roku obrotowego i obejmuje 3 lata, tzn.
rok miniony oraz 2 poprzednie.
Głównymi kryteriami oceny efektów pracy są:
1) jakość portfela kredytowego;
2) wynik finansowy brutto;
3) realizacja planu finansowego, kapitałowego oraz strategii działania;
4) dynamika sumy bilansowej, depozytów oraz portfela kredytowego.
Jakość portfela kredytowego mierzona jest procentowym udziałem kredytów zagrożonych
w portfelu kredytów udzielonych podmiotom niefinansowym.
Pozytywna ocena uwarunkowana jest:
1) utrzymaniem udziału kredytów zagrożonych na poziomie nie wyższym niż średnia
w sektorze bankowym,
2) równoczesną realizacją zaplanowanego na dany rok wyniku finansowego brutto.
STRONA 74
Wysokość premii rocznej nie może stanowić znaczącej części wynagrodzenia.
Premia
roczna
dla
Zarządu
Banku
ustalana
jest
w
wysokości
1,25%
rocznego,
zweryfikowanego przez biegłego rewidenta wyniku finansowego brutto. Wysokość premii
rocznej dla Członka Zarządu nie może być wyższa niż 15% osiągniętego w danym roku
wynagrodzenia zasadniczego. Dla pozostałych osób zajmujących stanowiska kierownicze
wysokość zmiennej części wynagrodzenia ustalana jest w wysokości 0,125% rocznego,
zweryfikowanego przez biegłego rewidenta wyniku finansowego brutto. Wysokość premii
rocznej dla pozostałych osób zajmujących stanowiska kierownicze nie może być wyższa niż
10% osiągniętego w danym roku przez te osoby wynagrodzenia zasadniczego.
Wypłata części odroczonej następuje po dokonaniu pozytywnej oceny efektów pracy.
60% wypłacane jest niezwłocznie po przyznaniu, a dla pozostałej części przyjmuje się 3 – letni
okres odroczenia. Część odroczona zostaje rozłożona na 3 równe roczne raty, płatne z dołu.
Rada Nadzorcza dokonuje weryfikacji poziomu przyznanej części odroczonej premii rocznej
oraz podejmuje decyzje o jej wypłacie. Rada Nadzorcza dokonuje akceptacji wypłaty części
odroczonej premii rocznej pod warunkiem spełnienia kryterium wskazującego, że akceptowalny
poziom ryzyka kredytowego nie został przekroczony.
Ustanie stosunku pracy
w okresie oceny nie powoduje pozbawienia osoby zajmującej
stanowisko kierownicze prawa do części odroczonej premii rocznej. W takiej sytuacji, ocena
pracy osoby zajmującej stanowisko kierownicze, pod kątem wypłaty części odroczonej premii
rocznej, obejmuje wyłącznie okres zatrudnienia w trakcie okresu podlegającego ocenie.
5.2. ZBIORCZE INFORMACJE
WYNAGRODZENIA
ILOŚCIOWE
DOTYCZĄCE
WYSOKOŚCI
Tabela 5.1 przedstawia informacje dotyczące wysokości wynagrodzeń w Poznańskim Banku
według stanu na 31 grudnia 2013 r.
STRONA 75
Tabela 5.1 – Łączne wynagrodzenie netto wypłacone w 2013 roku – dane w PLN (gotówka / brutto).
OPIS
KWOTA
Łączne wynagrodzenie wypłacone w 2013 roku
7.105.643,05
5.3. ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE NA TEMAT WYSOKOŚCI
WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE
Tabela 5.2 przedstawia informacje dotyczące wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska
kierownicze w Poznańskim Banku według stanu na 31 grudnia 2013 r., w rozumieniu Uchwały
258/2011 KNF.
Tabela 5.2 – Zbiorcza informacja na temat wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w 2013 roku –
dane w PLN (gotówka / brutto).
L.P.
POZYCJA
1
Stanowiska kierownicze
2
Liczba osób zajmujących stanowiska kierownicze
3
Wynagrodzenie stałe wypłacone w 2013 r.
4
Wynagrodzenie zmienne za 2013 r. podlegające zasadom Uchwały 258/2011 KNF*
4.1 Przyznany składnik nieodroczony, podlegający zasadom Uchwały 258/2011 KNF
WARTOŚĆ
Członkowie Zarządu Banku, Dyrektorzy i
Zastępcy Dyrektorów Oddziałów, Dyrektor
Wydziału Sprzedaży i Marketingu
11
2.072.553,00
.
.
4.2
Naliczony i jeszcze nie przyznany składnik odroczony (na okres trzech kolejnych lat)
podlegający zasadom Uchwały 258/2011 KNF
.
5
Wartość wynagrodzeń z odroczoną wypłatą przyznanych w danym roku obrotowym,
wypłaconych i zmniejszonych w ramach korekty związanej z wynikami
nd
6
Płatności związane z podjęciem zatrudnienia i zakończeniem stosunku zatrudnienia
nd
6.1 Liczba osób otrzymujących takie płatności
nd
6.2 Najwyższa płatność
nd
*Na dzień sporządzenia niniejszego Raportu ocena efektów pracy osób zajmujących stanowiska kierownicze nie
została dokonana przez Radę Nadzorczą. Składnik zmienny nie został przyznany do dnia opracowania
niniejszego Raportu. Ocena taka zostanie przeprowadzona na posiedzeniu Rady Nadzorczej w dniu 25.07.2014 r.
Informacje ilościowe na temat wysokości wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze, zawarte
w niniejszym Raporcie, zostaną zaktualizowane stosownie do wyników oceny przeprowadzonej i decyzji
o przyznaniu składnika zmiennego przez Radę Nadzorczą.
STRONA 76
6. INFORMACJA O WYNIKACH OCENY ADEKWATNOŚCI ZAKRESU
OGŁASZANYCH INFORMACJI DO SKALI I PROFILU RYZYKA BANKU
Na podstawie przeprowadzonej analizy adekwatności zakresu ogłaszanych informacji do skali
i profilu ryzyka ponoszonego przez Poznański Bank stwierdzono, że nie zaistniały przesłanki
do ogłaszania informacji dodatkowych.
Stosując kryteria oceny, określone w Polityce informacyjnej34, stwierdzono co następuje:
1) na przestrzeni 2013 roku nie odnotowano uwag uczestników rynku, ani też innych
podmiotów bądź osób zainteresowanych zakresem ogłaszanych informacji, w celu oceny
działalności Banku w obszarze: metod szacowania kapitału, technik i metod
stosowanych przez Bank w celu identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli
poszczególnych rodzajów ryzyka,
2) Bank nie odnotował uwag w obszarze polityki informacyjnej, wynikających z procesu
„Badanie i Ocena Nadzorcza (BION)” przeprowadzonego w 2013 r. przez Komisję
Nadzoru Finansowego.
Opracowanie: Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk
Poznań, dnia 3 lipca 2014 r.
34 Treść Polityki informacyjnej w zakresie adekwatności kapitałowej udostępniona jest na stronie internetowej
Banku (www.pbs.poznan.pl)
STRONA 77

Adekwatność kapitałowa i zarządzanie ryzykiem – Raport za 2013 rok

Transkrypt

Podobne dokumenty

Spis treści Wstęp Rozdział I RYZYKO UBEZPIECZENIOWE 1.1

XII.4. Ryzyko operacyjne

Zarządzanie ryzykiem a podejmowanie decyzji w

Informacja o strategii i celach zarządzania ryzykiem