Raport za 2010 rok - Poznański Bank Spółdzielczy

Transkrypt

RAPORT
ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM
W POZNAŃSKIM BANKU SPÓŁDZIELCZYM
WG STANU NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2010 ROKU
ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2010 ROK
WPROWADZENIE
Raport „Adekwatność kapitałowa i zarządzanie ryzykiem w Poznańskim Banku
Spółdzielczym” (dalej „Raport”) został przygotowany zgodnie z wymogami art. 111a ustawy
Prawo bankowe1, z uwzględnieniem wymogów określonych w Uchwale nr 385/2008 Komisji
Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie szczegółowych zasad
i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym
dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu.
Niniejszy Raport został przygotowany zgodnie z przyjętą przez Bank Polityką informacyjną
w zakresie adekwatności kapitałowej 2, która określa szczegółowe informacje o zakresie
ujawnianych informacji w zakresie adekwatności kapitałowej, sposobie ich weryfikacji oraz
publikacji.
Informacje zawarte
31 grudnia 2010 r.
w
Raporcie
dotyczą
roku
obrotowego
zakończonego
dnia
O ile nie zaznaczono inaczej, dane liczbowe prezentowane są w pełnych złotych,
a ewentualne różnice w sumach i udziałach mogą wynikać z zaokrągleń kwot do pełnych
złotych oraz zaokrągleń udziałów procentowych do dwóch miejsc dziesiętnych.
1 Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami
2 Treść Polityki informacyjnej w zakresie adekwatności kapitałowej udostępniona jest na stronie internetowej
Banku (www.pbs.poznan.pl)
STRONA 2
Spis treści
WPROWADZENIE................................................................................................................................................. 2
1. INFORMACJE O BANKU.............................................................................................................................. 5
2. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM..........................................................................................................................6
2.1. RYZYKO KREDYTOWE.........................................................................................................................9
2.1.1 RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ................................................11
2.1.2 POLITYKA ZABEZPIECZEŃ.....................................................................................................12
2.1.3 RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO.....................................................15
2.1.4 KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ..........................................16
2.1.5 UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH....................................................17
2.1.6 RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ.........................................................................18
2.1.7 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH
ZABEZPIECZONYCH HIPOTECZNIE.............................................................................................22
2.2 RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI............................................................................23
2.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ.........................................................................................23
2.2.2 RYZYKO WALUTOWE..................................................................................................................25
2.2.3 RYZYKO PŁYNNOŚCI..................................................................................................................26
2.3 RYZYKO OPERACYJNE.......................................................................................................................30
2.4 RYZYKO BRAKU ZGODNOŚCI........................................................................................................32
2.5 RYZYKO BIZNESOWE.........................................................................................................................33
3. FUNDUSZE WŁASNE..................................................................................................................................33
4. WYMOGI KAPITAŁOWE I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA........................................................36
4.1 RYZYKO KREDYTOWE........................................................................................................................38
4.2 RYZYKO OPERACYJNE.......................................................................................................................39
4.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY...................................................................................................................41
4.3.1 MINIMALNY WYMÓG REGULACYJNY – FILAR I NUK................................................43
4.3.2 OCENA ADEKWATNOŚCI KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO I WEWNĘTRZNY
WYMÓG KAPITAŁOWY – FILAR II NUK........................................................................................43
4.3.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ................................................................................44
4.3.2.2 RYZYKO PŁYNNOŚCI.........................................................................................................45
4.3.2.3 RYZYKO KONCENTRACJI ZAANGAŻOWAŃ............................................................46
4.3.2.3.1 RYZYKO KONCENTRACJI BRANŻOWEJ...........................................................47
4.3.2.3.2 RYZYKO KONCENTRACJI ZABEZPIECZEŃ....................................................48
4.3.2.4 RYZYKO KONCENTRACJI KAPITAŁOWEJ.................................................................49
4.3.2.4.1 RYZYKO KONCENTRACJI FUNDUSZU UDZIAŁOWEGO..........................49
4.3.2.4.2 RYZYKO KONCENTRACJI DUŻYCH PAKIETÓW UDZIAŁÓW.................50
4.3.2.5 TESTY WARUNKÓW SKRAJNYCH...............................................................................50
STRONA 3
4.3.2.5.1 WPŁYW STRATY W WYSOKOŚCI 2% FUNDUSZY WŁASNYCH NA
WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI...................................................................................50
4.3.2.5.2 WPŁYW SPADKU FUNDUSZU UDZIAŁOWEGO O 20% NA
WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI...................................................................................51
4.3.2.5.3 WPŁYW NA WEWNĘTRZNY WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI
WZROSTU WYMOGÓW DODATKOWYCH DO POZIOMU 2% WYMOGÓW
MINIMALNYCH..............................................................................................................................51
4.3.2.6 PODSUMOWANIE...............................................................................................................51
STRONA 4
1. INFORMACJE O BANKU
Poznański Bank Spółdzielczy (dalej „Poznański Bank” lub „Bank”) prowadzi swą
działalność od 1894 roku. Jest zarejestrowany w Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe
Miasto i Wilda w Poznaniu, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego
pod nr KRS 0000042300. Jednostce nadano numer statystyczny REGON 000504887 oraz
NIP 777 - 000 - 14 - 53.
Poznański Bank jest spółdzielnią prowadzącą swoją działalność na podstawie:
1) ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich
zrzeszaniu się i bankach zrzeszających 3,
2) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe 4,
3) ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze 5,
4) innych ustaw oraz Statutu Banku.
Poznański Bank jest zrzeszony z Gospodarczym Bankiem Wielkopolski S.A. w Poznaniu.
Siedzibą Poznańskiego Banku jest miasto Poznań. Bank działa na terenie miast na
prawach powiatu: Poznania i Leszna oraz powiatów: poznańskiego, leszczyńskiego,
wągrowieckiego,
obornickiego,
szamotulskiego,
nwotomyskiego,
grodziskiego,
kościańskiego, śremskiego, średzkiego, wrzesińskiego, gnieźnieńskiego, wolsztyńskiego,
górowskiego, rawickiego i gostyńskiego.
Swą działalność Poznański Bank prowadzi na rzecz osób fizycznych, osób prawnych oraz
jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, o ile posiadają
zdolność prawną.
3 Dz.U. 2000 nr 119 poz. 1252 z późniejszymi zmianami
4 Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami
5 Dz.U. 1982 nr 30 poz. 210 z późniejszymi zmianami
STRONA 5
2. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM
Działalność bankowa obciążona jest wieloma rodzajami ryzyka, między innymi takimi jak
ryzyko kredytowe, stopy procentowej, walutowe, płynności, operacyjne, braku zgodności,
biznesowe i kapitałowe (reputacji).
Podejmowanie ryzyka zmusza Bank do koncentrowania uwagi na powstających
zagrożeniach, poszukiwania form obrony przed zagrożeniami i dostosowywania
działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. Ostrożnościowe podejmowanie
ryzyka, oznacza utrzymywanie racjonalnej równowagi pomiędzy prowadzeniem
działalności przychodowej i kontrolowaniem ryzyka.
Kontrolowanie wpływu tych rodzajów ryzyka na działalność Banku jest jednym
z kluczowych celów zarządzania Bankiem, a poziom ryzyka stanowi istotny składnik
procesu planistycznego.
W Banku funkcjonuje zorganizowany, oparty o wewnętrzne strategie i procedury, proces
zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczą organy Banku, wyznaczone Zespoły,
Komitety, Komórki organizacyjne oraz pracownicy.
Na proces zarządzania ryzykiem bankowym w Poznańskim Banku składają się
następujące czynności:
1) identyfikacja ryzyka – polegająca na określeniu źródeł ryzyka zarówno aktualnych,
jak i potencjalnych, które wynikają z bieżącej i planowanej działalności Banku,
2) pomiar ryzyka,
3) zarządzanie ryzykiem – polegające na podejmowaniu decyzji dotyczących
akceptowalnego poziomu ryzyka, planowaniu działań, wydawaniu rekomendacji
zaleceń, tworzeniu procedur i narzędzi wspomagających,
4) monitorowanie – polegające na stałym nadzorze poziomu ryzyka w oparciu o
przyjęte metody pomiaru ryzyka,
5) raportowanie – obejmujące dostarczanie cyklicznej informacji dla Kierownictwa
Banku o skali narażenia na ryzyko i podjętych działaniach.
STRONA 6
Schemat 2.1 Elementy składowe procesu zarządzania ryzykiem
Procesy zarządcze z zakresu ryzyka funkcjonują w otoczeniu, którego elementami
składowymi są:
1) system regulacji wewnętrznych obejmujący metody i metodyki wykorzystywane
przez Bank,
2) system informacyjny Banku umożliwiający przepływ informacji wykorzystywanych
do oceny ryzyka oraz jego kontroli (w tym: podstawowe systemy informatyczne,
bazy danych i dedykowane systemy eksperckie),
3) organizacja wewnętrzna (rozumiana jako struktura organizacyjna) obejmująca
komórki organizacyjne, ich zadania, zakres odpowiedzialności oraz wzajemne
relacje.
W procesie zarządzania ryzykiem w Banku uczestniczą następujące organy, jednostki
i komórki organizacyjne:
1) Rada Nadzorcza,
2) Zarząd Banku,
3) Komitet ALCO,
4) Komitet Kredytowy,
5) Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów,
STRONA 7
6) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk,
7) Stanowisko audytu wewnętrznego (merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego),
8) Pozostali pracownicy Banku.
Proces zarządzania ryzykiem nadzorowany jest przez Radę Nadzorczą Banku.
Rada Nadzorcza dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd Banku założeń
strategicznych w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem oraz alokacji kapitału na
pokrycie istotnych rodzajów ryzyka w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo
przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka,
na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod
zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad
kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Rada
Nadzorcza zatwierdza w planie ekonomiczno – finansowym ogólny poziom (profil) ryzyka
Banku.
Zarząd Banku odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania
poszczególnymi rodzajami ryzyka, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie
systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne – dokonania weryfikacji w celu
usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny
zakres działalności Banku.
Komitet ALCO inicjuje i koordynuje działania w zakresie identyfikacji, pomiaru,
limitowania, monitorowania i raportowania ryzyka. Opiniuje podejmowanie działań,
zmierzających do utrzymania ryzyka na akceptowalnym poziomie.
Komitet Kredytowy uczestniczy w procesie opiniowania transakcji kredytowych oraz ich
klasyfikacji pod kątem ryzyka ponoszonego przez Bank.
Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów, za pośrednictwem
funkcjonujących w nim Zespołu Analiz Ryzyka Kredytowego i Zespołu Administracji
Kredytów, prowadzi czynności związane z analizą i monitoringiem ryzyka kredytowego
pojedynczych transakcji (zaangażowań) kredytowych, a także administruje poszczególnymi
transakcjami kredytowymi.
Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk monitoruje realizację wyznaczonych celów i zadań
strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawia i monitoruje pozycję Banku
w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to
gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom i komórkom
Banku, informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka, opracowywanie
regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami oraz szacowania wewnętrznych
wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka.
STRONA 8
Stanowisko audytu wewnętrznego ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania
systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości
przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Banku. Stanowisko
dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu
zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi
regulacjami Banku. Zadania Stanowiska mogą zostać zlecone do realizacji przez
odpowiednie służby Banku Zrzeszającego.
Pozostali pracownicy Banku mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania
poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych
regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia
zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń.
2.1. RYZYKO KREDYTOWE
Ryzyko kredytowe związane jest z możliwością poniesienia straty finansowej
spowodowanej brakiem zdolności klienta do obsługi długu albo odmową wypełnienia
zobowiązań wynikających z umowy wobec Banku. Ryzyko kredytowe dotyczy wszystkich
aktywów bilansowych, do których Bank ma tytuł prawny oraz pozycji pozabilansowych.
Obejmuje ono działalność kredytową oraz działalność na rynku hurtowym (lokaty
międzybankowe, dłużne papiery wartościowe itp.).
Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest utrzymywanie
stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego,
równocześnie cechującego się dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako
minimalizacja ryzyka wystąpienia ekspozycji kredytowych zagrożonych utratą wartości.
Proces zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku przebiega w następujących etapach:
1) Identyfikacja czynników ryzyka kredytowego,
2) Ocena oraz ustalenie dopuszczalnych norm ryzyka (limity),
3) Monitorowanie, pomiar i raportowanie ryzyka,
4) Wdrażanie technik redukcji ryzyka,
5) Zarządzanie ryzykiem rezydualnym
zabezpieczonych hipotecznie),
(w
tym
analiza
ryzyka
ekspozycji
6) Testy warunków skrajnych,
7) Kontrola zarządzania ryzykiem kredytowym.
Bank zarządza ryzykiem kredytowym zarówno w odniesieniu do ryzyka pojedynczej
STRONA 9
transakcji jak i ryzyka portfela kredytowego.
Bank zarządza ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu poprzez:
1) Badanie wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu,
2) Prawidłowe zabezpieczanie zwrotności ekspozycji kredytowych,
z regulacjami wewnętrznymi Banku, gwarantujące zwrotność kredytów,
zgodnie
3) Bieżący monitoring zabezpieczeń kredytowych,
4) Dokonywanie okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzenie
rezerw celowych,
5) Prawidłowe prowadzenie windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami,
6) Kontrolę działalności kredytowej.
Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu
kredytowego Banku przeprowadzane jest za pomocą:
do
łącznego
zaangażowania
1) Dywersyfikacji ryzyka (limity koncentracji),
2) Analizy skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych,
3) Analizy struktury portfela kredytowego,
4) Monitorowania ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka,
5) Przedsięwzięć organizacyjno – kadrowych polegających w szczególności na:
a) Organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych,
b) Prawidłowym przepływie informacji,
c) Odpowiednim doborze i szkoleniu kadr,
d) Nadzorze nad działalnością kredytową.
W Banku stosowane są techniki ograniczania ryzyka kredytowego (możliwe do
zastosowania metody ograniczania skutków ryzyka kredytowego), tj.:
1) Pomniejszanie podstawy tworzenia rezerw celowych zgodnie z Rozporządzeniem
Ministra Finansów z dnia 16.12.2008r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na
ryzyko związane z działalnością banków 6,
2) Pomniejszanie
wag
ryzyka
przypisywanych
ekspozycjom
kredytowym
zabezpieczonym hipotecznie na nieruchomości mieszkalnej w rachunku wymogów
kapitałowych na podstawie Załącznika nr 4 do Uchwały KNF w sprawie
6 Dz. U. z 2008 r. nr 235 poz. 1589
STRONA 10
adekwatności kapitałowej7,
3) Techniki redukcji ryzyka kredytowego – zgodnie z Załącznikiem nr 17 do Uchwały
KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 8.
2.1.1 RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ
Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczej transakcji
kredytowej w Poznańskim Banku obejmują procedury, praktyki, mechanizmy kontroli
wewnętrznej składające się na metodykę oceny ryzyka kredytowego przed udzieleniem
kredytu oraz w trakcie trwania umowy kredytowej.
System zarządzania ryzykiem kredytowym pojedynczej transakcji/kredytobiorcy obejmuje:
1) Stosowane metodyki oceny zdolności kredytowej, określone dla każdej z grup
ekspozycji, charakteryzujących się podobnymi cechami,
2) Bieżący monitoring ustanowionych zabezpieczeń kredytowych,
3) Przegląd ekspozycji kredytowych i tworzenie rezerw celowych,
4) Windykację i restrukturyzację oraz nadzór nad kredytami zagrożonymi,
5) Kontrolę działalności kredytowej.
Stosowane w Banku metodyki oceny zdolności kredytowej określają regulaminy,
instrukcje, procedury oraz inne regulacje kredytowe zapewniające standaryzację
świadczonych usług oraz ograniczające ryzyko kredytowe.
W stosunku do ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy ekspozycji detalicznych,
zgodnie z Załącznikiem nr 4 Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 9, Bank
stosuje ujednolicone zasady oceny zdolności kredytowej, dostosowane do ich
charakterystyki ryzyka oraz zarządzanie portfelowe.
W stosunku do ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy ekspozycji wobec
przedsiębiorców, obok przyjętych metod oceny zdolności kredytowej, Bank przewiduje
możliwość stosowania indywidualnych zasad zarządzania.
Bank udziela kredytów konsumenckich i zawiera z kredytobiorcami umowy o kredyty
konsumenckie z zachowaniem zasad określonych w Ustawie o kredycie konsumenckim10.
W
7
8
9
10
Banku
prowadzony
jest
systematyczny
monitoring
sytuacji
ekonomicznej
Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm.
Ibidem
Ibidem
Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim Dz. U. z 2001 nr 100 poz. 1081 z późn. zm.
STRONA 11
kredytobiorców oraz zabezpieczeń, zgodnie z formą i trybem określonym w wewnętrznych
regulacjach Banku.
Bank dokonuje wyceny i aktualizacji aktywów i zobowiązań pozabilansowych oraz tworzy
rezerwy na ryzyko związane z działalnością banku zgodnie z obowiązującymi ustawami
i rozporządzeniami oraz z procedurą tworzenia rezerw, obowiązującą w Banku.
2.1.2 POLITYKA ZABEZPIECZEŃ
Prowadzona przez Poznański Bank polityka zabezpieczeń ma na celu należyte
zabezpieczenie interesu Banku, w tym przede wszystkim ustanowienie zabezpieczenia
dającego możliwie najwyższy poziom odzysku z wierzytelności w przypadku konieczności
prowadzenia działań windykacyjnych. Polityka w zakresie prawnych form zabezpieczeń
określona została w przepisach wewnętrznych, między innymi w Polityce kredytowej
Banku.
Zgodnie z obowiązująca w Banku Instrukcją ustanawiania prawnych form zabezpieczeń
wierzytelności Banku oraz zapisami Polityki kredytowej zakłada się się, że przyjmowane
zabezpieczenia powinny spełniać kryteria płynności, wartości oraz dostępu i możliwości
ich kontroli.
Bank preferuje zabezpieczenia zwrotności kredytów, które pozwalają na:
1) skuteczną egzekucję należności w przypadku braku spłaty kredytów,
2) pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych,
3) przypisanie niższych wag ryzyka ekspozycjom kredytowym w rachunku wymogu
kapitałowego.
Stosowane przez Poznański Bank w praktyce prawne formy zabezpieczeń zależą m.in. od:
1) rodzaju kredytu,
2) wielkości ekspozycji kredytowej,
3) okresu spłaty.
W zakresie przyjmowania prawnych form zabezpieczeń Bank ustala następujące
preferencje:
1) kredyty konsumpcyjne: poręczenie wg prawa cywilnego, przewłaszczenie rzeczy
ruchomych lub zastaw rejestrowy, hipoteka, weksel,
2) kredyty obrotowe: przewłaszczenie rzeczy ruchomych, blokada środków
pieniężnych, kaucja, cesja wierzytelności, poręczenie wg prawa cywilnego, hipoteka,
zastaw rejestrowy, weksel,
STRONA 12
3) kredyty inwestycyjne: hipoteka na nieruchomości, zastaw rejestrowy,
przewłaszczenie rzeczy ruchomych, poręczenie wg prawa cywilnego, gwarancje,
weksel.
Preferencje określone powyżej nie wykluczają stosowania innych form zabezpieczeń
zwrotności kredytów.
Bank Dopuszcza przyjęcie systematycznych wpływów na rachunek jako jedynego
zabezpieczenia dla kredytów odnawialnych w rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowym
udzielanych wiarygodnym i znanym Bankowi klientom, posiadającym czynny rachunek
w Banku przez okres co najmniej 3 miesięcy oraz kredytów w rachunku bieżącym
udzielanych wiarygodnym i znanym Bankowi klientom, posiadającym czynny rachunek
w Banku przez okres co najmniej 6 miesięcy.
Zabezpieczenia w formie przewłaszczenia lub zastawu rejestrowego środków obrotowych
Bank stosuje jako zabezpieczenie dodatkowe (uzupełniające).
Przy udzielaniu kredytów przeznaczonych na finansowanie rynku mieszkaniowego
zabezpieczenie obligatoryjnie ustanawiane jest w postaci hipoteki na nieruchomości.
Do czasu skutecznego ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego (w zależności od rodzaju
kredytu oraz jego kwoty) przyjmuje się zabezpieczenia przejściowe.
Zabezpieczając ekspozycje kredytową Bank preferuje zabezpieczenia
rzeczowo – osobiste, uwzględniające zmianę ich wartości w okresie spłaty.
mieszane,
Podstawowe zabezpieczenia, uznawane za najkorzystniejsze przez Bank to:
1) zdeponowane w Banku, lub w banku będącym stroną trzecią, środki pieniężne,
2) hipoteka na gruntach rolnych,
3) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej,
4) poręczenia Banku Gospodarstwa Krajowego, Funduszy Poręczeń Kredytowych,
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, itp.,
5) poręczenia i gwarancje jednostek samorządu terytorialnego, banków.
W przypadku kredytów zabezpieczonych hipotecznie Bank przyjmuje, że wskaźnik LtV 11
powinien wynosić maksymalnie 0,80. W przypadku stwierdzenia wzrostu wskaźnika LtV
o co najmniej 0,10 ponad poziom akceptowany Bank podejmuje działania w kierunku:
11 Wskaźnik LtV oznacza wskaźnik wyrażający stosunek wartości ekspozycji kredytowej do wartości
zabezpieczenia. Przez wartość zabezpieczenia należy rozumieć wartość rynkową nieruchomości stanowiącej
zabezpieczenie oraz wartość innych zabezpieczeń rzeczowych spełniających kryteria płynności, wartości oraz
dostępu i możliwości ich kontroli. W wyliczeniach wskaźnika LtV nie uwzględnia się zabezpieczeń osobistych,
w związku z ich odmiennym charakterem.
STRONA 13
1) ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń,
2) zmiany zabezpieczenia,
3) częściowego lub całkowitego wypowiedzenia warunków umowy kredytu,
4) renegocjacji warunków umowy kredytu.
Powyższe działania uzależniane są od:
1) wielkości odchyleń wskaźnika LtV,
2) terminowości spłaty kredytu,
3) sytuacji ekonomiczno – finansowej kredytobiorcy,
4) dotychczasowej współpracy z kredytobiorcą,
5) sytuacji majątkowej kredytobiorcy,
6) trendów rynkowych w zakresie wartości nieruchomości.
Powyższe zasady Bank stosuje do kredytów na nieruchomości mieszkaniowe dla osób
fizycznych i podmiotów gospodarczych, kredytów na nieruchomości pozostałe oraz innych
kredytów zabezpieczonych hipotecznie.
W zakresie ograniczania ryzyka rezydualnego Bank prowadzi monitoring zabezpieczeń
poprzez ocenę:
1) prawnej skuteczności przyjętych zabezpieczeń,
2) aktualnej wartości zabezpieczeń,
3) możliwości i szybkości zaspokajania się z zabezpieczenia.
W przypadku wzrostu ryzyka wystąpienia mniejszej niż zakładano skuteczności
stosowanych technik ograniczania ryzyka kredytowego Zarząd Banku może podjąć
następujące działania:
1) opracowanie wytycznych dla pracowników kredytowych w zakresie zwiększenia
wymagań oraz w sprawie dołożenia należytej staranności w zakresie
przyjmowanych zabezpieczeń,
2) zaostrzenie wymagań odnośnie przyjmowanych zabezpieczeń, takich jak:
a) zwiększenie wartości przyjmowanych zabezpieczeń w stosunku do udzielanych
kredytów,
b) zwiększenie wskaźników korygujących wartość zabezpieczeń.
3) ograniczenie akcji kredytowej w całym Banku lub w poszczególnych jednostkach
organizacyjnych,
STRONA 14
4) zmiana limitów koncentracji przyjmowanych zabezpieczeń,
5) zwiększenie wymagań odnośnie monitoringu zabezpieczeń,
6) zmiana kompetencji decyzyjnych, obowiązujących w Banku,
7) zwiększenie częstotliwości raportowania ryzyka rezydualnego,
8) szkolenia dla pracowników kredytowych,
9) zwiększenie częstotliwości kontroli w obszarach objętych ryzykiem rezydualnym.
2.1.3 RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO
Zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego
zaangażowania kredytowego Banku obejmują działania polegające na:
1) dywersyfikacji ryzyka poprzez stosowanie limitów zaangażowań,
2) analizie ryzyka ekspozycji na finansowanie nieruchomości oraz zabezpieczonych
hipotecznie,
3) badaniu ekspozycji zagrożonych,
4) przedsięwzięciach organizacyjno – kadrowych.
Badanie ryzyka łącznego portfela kredytowego w Banku obejmuje:
1) analizę ilościową i wartościową portfela,
2) analizę wskaźnikową,
3) ocenę realizacji limitów zaangażowań,
4) analizę jakościową portfela.
W celu dywersyfikacji ryzyka kredytowego w Banku funkcjonują odpowiednie do skali
i złożoności działalności limity wewnętrzne ograniczające jego poziom.
Przyjęte rodzaje limitów wewnętrznych oraz ich wysokość zatwierdza Zarząd Banku.
Wysokość limitów jest dostosowana do akceptowanego przez Radę Nadzorczą ogólnego
poziomu
ryzyka
Banku,
zatwierdzonego
w
ramach
założeń
do
planu
ekonomiczno – finansowego.
STRONA 15
2.1.4 KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ
Tabela 2.1 prezentuje informację o pozycjach bilansowych i pozabilansowych
uwzględnionych w rachunku adekwatności kapitałowej Poznańskiego Banku według stanu
na dzień 31.12.2009 roku oraz na dzień 31.12.2010 roku.
Tabela 2.1 Ekspozycje według wyceny bilansowej (w PLN)
AKTYWA
KREDYTY I POŻYCZKI
INWESTYCJE UTRZYMYWANE DO TERMINU
WYMAGALNOŚCI**
POZOSTAŁE AKTYWA***
AKTYWA FINANSOWE DOSTĘPNE DO
SPRZEDAŻY
ZOBOWIĄZANIA POZABILANSOWE
FINANSOWE
GWARANCYJNE
2010 ROK
434 711 060
284 477 635
2009 ROK STAN ŚREDNI*
348 068 606
388 796 747
231 721 965
263 287 372
130 483 864
17 706 612
95 254 471
19 049 221
104 061 772
19 404 654
2 042 949
24 563 765
22 061 765
2 502 000
2 042 949
27 798 057
23 765 162
4 032 895
2 042 949
26 507 421
23 445 357
3 062 064
* Wartość średnia wyznaczona została jako średnia arytmetyczna wartości ekspozycji z poszczególnych
kwartałów 2010 roku.
** Obejmują instrumenty dłużne i pozostałe należności (w przypadku Poznańskiego Banku pozycja ta obejmuje głównie
lokaty na rynku międzybankowym).
*** Obejmują: kasę i środki w Bank Zrzeszającym (GBW S.A.), rzeczowe aktywa trwałe, wartości niematerialne i
prawne, aktywa z tytułu podatku dochodowego, aktywa trwałe lub grupy aktywów zaklasyfikowane jako przeznaczone
do sprzedaży, pozostałe aktywa.
Pozycjami generującymi dla Poznańskiego Banku największy poziom ryzyka kredytowego
są udzielone kredyty i pożyczki, a także zobowiązania pozabilansowe o charakterze
finansowym (głównie niewykorzystane linie kredytowe). Istotną pozycję stanowią również
należności z tytułu lokat międzybankowych, ulokowanych w Banku Zrzeszającym
GBW S.A., jednakże ryzyko kredytowe z nimi związane jest zasadniczo niższe w stosunku
do ryzyka udzielonych kredytów, pożyczek i zobowiązań pozabilansowych dotyczących
finansowania.
W 2010 roku największy udział w strukturze ekspozycji Poznańskiego Banku stanowiły
ekspozycje zabezpieczone na nieruchomościach (47,17%). Znaczącą kwotę stanowiły
również ekspozycje wobec instytucji – banków (33,71%), a także ekspozycje wobec
przedsiębiorców 12,73%.
STRONA 16
Tabela 2.2 Ekspozycje w podziale na klasy – 2010 rok (w PLN)
KLASA EKSPOZYCJI*
RZĄDY I BANKI CENTRALNE
SAMORZĄDY TERYTORIALNE I WŁADZE LOKALNE
ORGANY ADMINISTRACJI I PODMIOTY
NIEPROWADZĄCE DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ
INSTYTUCJE – BANKI
PRZEDSIĘBIORCY
DETALICZNE
ZABEZPIECZONE NA NIERUCHOMOŚCIACH
PRZETERMINOWANE
POZOSTAŁE
RAZEM
ŁĄCZNA KWOTA ŚREDNIA KWOTA
EKSPOZYCJI**
EKSPOZYCJI**
1 377 104
1 291 249
3 411 805
3 869 870
949 110
833 633
152 829 533
57 727 313
4 505 645
213 877 853
1 096 757
17 596 503
453 371 623
120 843 917
66 916 057
4 773 500
190 302 026
1 182 871
18 940 834
408 953 956
* Zgodnie z §20 Załącznika nr 4 do Uchwały nr 76/2010 Komisji Nadzoru Finansowego.
** Wartość ekspozycji bilansowych i ekwiwalentu bilansowego zobowiązań pozabilansowych nieuwzględniająca technik
ograniczania ryzyka kredytowego. Średnia kwota ekspozycji dla poszczególnych klas obliczona została jako średnia
arytmetyczna wartości ekspozycji z poszczególnych kwartałów 2010 roku.
2.1.5 UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH
Poznański Bank w działalności kredytowej definiuje należności przeterminowane
i dokonuje ich klasyfikacji zgodnie z podejściem określonym w Rozporządzeniu Ministra
Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko
związane z działalnością banków12.
Jako ekspozycję przeterminowaną Bank uznaje każdą należność z tytułu kapitału lub
odsetek nie spłaconą w terminie umownym.
Ekspozycjami zagrożonymi są należności poniżej standardu, wątpliwe i stracone, zgodnie
z kryteriami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zasad
tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków 13.
Bank dokonuje klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka,
stosując dwa kryteria:
1) kryterium terminowości – terminowość spłaty kapitału lub odsetek,
2) kryterium ekonomiczne – badanie sytuacji ekonomiczno – finansowej dłużnika.
W Banku funkcjonują procedury wewnętrzne dotyczące zasad klasyfikacji ekspozycji
12 Dz. U. z 2008 r. Nr 235, poz. 1589 z późniejszymi zmianami
13 Ibidem
STRONA 17
kredytowych i tworzenia rezerw celowych, które wskazują tryb podejmowania decyzji
w sprawie klasyfikacji i rezerw. Decyzje podejmowane są w okresach kwartalnych
w drodze szczegółowego przeglądu portfela kredytowego z uwzględnieniem terminowości
spłat oraz sytuacji ekonomiczno – finansowej podmiotów, a także stanu prawnego
zabezpieczenia branego pod uwagę przy pomniejszaniu podstawy tworzenia rezerw
celowych.
Bank tworzy rezerwy celowe. Rezerwy celowe tworzone są na ryzyko związane
z działalnością Banku w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do:
1) kategorii "normalne" – w zakresie ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek
i kredytów detalicznych,
2) kategorii "pod obserwacją",
3) grupy "zagrożone" – w tym do kategorii "poniżej standardu", "wątpliwe" lub
„stracone”.
Wysokość tworzonych rezerw związana jest bezpośrednio z kategorią ryzyka, do której
została zaklasyfikowana ekspozycja oraz z jakością przyjętych zabezpieczeń prawnych
ekspozycji.
Tabela 2.3 Zmiany wartości
celowych - 2010 rok (w PLN)
odpisów
aktualizujących
z
tytułu
ODPISY AKTUALIZUJĄCE – KREDYTY I INNE NALEŻNOŚCI
BILANS OTWARCIA
SPISANIE W CIĘŻAR ODPISÓW
UTWORZONE ODPISY
ROZWIĄZANE ODPISY
BILANS ZAMKNIĘCIA
utraty
wartości
/
rezerw
WARTOŚĆ
2 670 174
-29 647
201 778
-177 579
2 664 726
2.1.6 RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ
Poznański Bank zarządza ryzykiem koncentracji kredytowej w odniesieniu do:
1) zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup klientów powiązanych
kapitałowo lub organizacyjnie,
2) zaangażowań wobec grup klientów lub portfeli kredytowych obciążonych tym
samym czynnikiem ryzyka.
W szczególności Bank monitoruje portfele kredytowe w ujęciu:
1) branż gospodarki,
STRONA 18
2) prawnych form zabezpieczeń.
Ryzyko koncentracji zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup powiązanych
klientów monitorowane jest zgodnie z Instrukcją zarządzania ryzykiem kredytowym
w odniesieniu do:
1) limitu koncentracji zaangażowań (łączna kwota jednostkowego zaangażowania nie
może przekraczać 25% funduszy własnych Banku w przypadku podmiotów
niepowiązanych z Bankiem oraz 20% funduszy własnych w przypadku podmiotów
powiązanych z Bankiem),
2) limitu dużych zaangażowań (suma pojedynczych zaangażowań przekraczających
10% funduszy własnych Banku nie może przekroczyć progu 500% funduszy własnych
Banku14).
Tabela 2.4 Zaangażowanie wobec 20 największych klientów (w PLN)15
LP
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
RAZEM
WARTOŚĆ
7 704 331
7 441 577
7 418 227
6 981 600
6 937 908
6 887 156
6 339 673
6 298 093
5 775 481
5 504 177
4 634 350
4 389 388
4 034 169
3 739 956
3 398 375
3 367 715
3 312 518
3 114 179
2 951 330
2 902 044
103 132 248
% FUNDUSZY
WŁASNYCH
22,61%
21,84%
21,77%
20,49%
20,36%
20,21%
18,60%
18,48%
16,95%
16,15%
13,60%
12,88%
11,84%
10,98%
9,97%
9,88%
9,72%
9,14%
8,66%
8,52%
302,66%
14 Na podstawie przeprowadzonej analizy Bank dostosował limit dużych zaangażowań do skali działalności
i profilu ryzyka Banku ustalając jego wartość na ostrożnościowym poziomie 500% funduszy własnych – poziom
referencyjny, wynikający z art. 71 ustawy Prawo bankowe, to 800% funduszy własnych.
15 Zaangażowanie łączne wobec klientów (bilansowe i pozabilansowe) zgodnie z art. 71 ustawy Prawo bankowe.
STRONA 19
Największa koncentracja zaangażowania Poznańskiego Banku w stosunku do jednego
klienta lub grupy klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie ukształtowała się
na dzień 31.12.2010 r. na poziomie 22,61%.
Suma dużych zaangażowań wyniosła na koniec 2010 roku 246,76% funduszy własnych
wobec limitu 500%.
Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do branż
gospodarki, wyznaczanych na podstawie klasyfikacji PKD działalności prowadzonej przez
klientów instytucjonalnych. W przypadku branż o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje
limity ograniczające skalę zaangażowania Banku wobec tych branż. Zasady klasyfikacji
ryzyka koncentracji branżowej pod względem istotności Bank ustala w oparciu
o Instrukcję zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny adekwatności
kapitałowej.
Na 31.12.2010 r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec
podmiotów z tej samej branży gospodarki.
Tabela 2.5 Koncentracja branżowa ekspozycji kredytowych (w %)
BRANŻA
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
Budownictwo
Przetwórstwo przemysłowe
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych,
włączając motocykle
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; Działalność
profesjonalna, naukowa i techniczna; Działalność w zakresie usług
administrowania i działalność wspierająca
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Transport i gospodarka magazynowa; Informacja i komunikacja
Inne
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją; Pozostała
działalność usługowa
Ochrona zdrowia i opieka społeczna
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną,
gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych; Dostawa wody
i gospodarka ściekami
Edukacja
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe
%FW
%PORTFELA16
155,71%
25,69%
109,78%
18,12%
103,17%
17,03%
83,13%
13,72%
64,59%
22,07%
22,02%
18,66%
10,66%
3,64%
3,63%
3,08%
10,35%
5,43%
1,71%
0,90%
3,82%
2,88%
0,63%
0,48%
2,60%
1,78%
0,43%
0,29%
16 Obejmuje portfel ekspozycji kredytowych wobec podmiotów prowadzących działalność rolniczą oraz
podmiotów gospodarczych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Ekspozycje wobec rolników
indywidualnych, nie podlegających wpisowi do rejestru REGON, ujęto w branży Rolnictwo.
STRONA 20
zabezpieczenia społeczne
Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do ekspozycji
kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia. W przypadku
prawnych form zabezpieczeń o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje limity
ograniczające skalę zaangażowania Banku wobec tych zabezpieczeń. Zasady klasyfikacji
ryzyka koncentracji prawnych form zabezpieczeń pod względem istotności Bank ustala
w oparciu o Instrukcję zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny
adekwatności kapitałowej.
Na 31.12.2010 r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec ekspozycji
kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczeń.
Tabela 2.6 Koncentracja ekspozycji kredytowych wg zabezpieczeń (w %)
%PORTFELA17
RODZAJ ZABEZPIECZENIA
%FW
Hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej
253,50%
33,98%
Cesja wierzytelności
251,49%
33,71%
Poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu
96,13%
12,89%
Hipoteka na nieruchomości mieszkalnej
61,98%
8,31%
Zastaw rejestrowy lub przewłaszczenie rzeczy ruchomych
51,17%
6,86%
Weksel własny in blanco lub poręczenie według prawa
wekslowego
Blokada środków pieniężnych
30,96%
4,15%
0,45%
0,06%
0,30%
0,04%
Ubezpieczenie kredytu
17 Obejmuje portfel ekspozycji zabezpieczonych. W tabeli pominięto pozycje niezabezpieczone oraz pozycje
z zerowymi stanami / udziałami.
STRONA 21
2.1.7 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH ZABEZPIECZONYCH
HIPOTECZNIE
Zarządzanie ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w Poznańskim
Banku obejmuje następujące elementy:
1) analizę skuteczności zabezpieczeń, ze szczególnym uwzględnieniem hipoteki na
nieruchomości w ramach zarządzania ryzykiem rezydualnym,
2) ustalenie i monitorowanie wewnętrznych limitów zaangażowania w ekspozycje
kredytowe związane z finansowaniem nieruchomości,
3) monitoring ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń oraz rynkowych cen
nieruchomości zgodnie z właściwymi procedurami Banku w zakresie monitoringu
ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń oraz klasyfikacji i tworzenia rezerw
celowych,
4) ocena wpływu wzrostu rynkowych stóp procentowych na ryzyko kredytowe,
w oparciu o zapisy Zasad zarządzania ryzykiem stopy procentowej,
5) analiza struktury długoterminowych aktywów
z Zasadami zarządzania ryzykiem płynności,
i
pasywów
Banku,
zgodnie
6) ocena wpływu spadku cen nieruchomości na poziom ryzyka Banku,
7) wyznaczanie i monitorowanie wskaźnika LtV,
8) prezentowanie wyników analiz Kierownictwu Banku.
Bank monitoruje zmiany zachodzące na rynku nieruchomości oraz weryfikuje wartość
rynkową nieruchomości, stanowiących zabezpieczenie ekspozycji kredytowych.
Weryfikacja i monitoring prowadzone są na podstawie dokumentów przedkładanych przez
kredytobiorcę oraz informacji i danych gromadzonych bezpośrednio przez pracowników
Banku, z wykorzystaniem między innymi baz danych o nieruchomościach (AMRON –
system Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami).
STRONA 22
2.2 RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI
Ryzyko rynkowe jest rozumiane jako ryzyko poniesienia straty na skutek niekorzystnych
zmian parametrów rynkowych takich jak stopa procentowa i kursy walutowe.
Ryzyko stopy procentowej to ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i przyszłego
wyniku finansowego Banku oraz posiadanych kapitałów (funduszy) na niekorzystny
wpływ zmian niezależnych od Banku rynkowych stóp procentowych.
Ryzyko walutowe to ryzyko poniesienia straty z tytułu niekorzystnych zmian kursów
walutowych. Ryzyko walutowe jest generowane przez występowanie otwartych pozycji
walutowych w poszczególnych walutach.
Ryzyko płynności związane jest z brakiem możliwości terminowego wywiązania się ze
zobowiązań w wyniku braku płynnych środków, a w konsekwencji z poniesieniem
dodatkowych kosztów, związanych z koniecznością zaciągnięcia zobowiązań lub sprzedażą
aktywów na niekorzystnych warunkach.
2.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ
Strategicznym celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest utrzymanie relacji
przychodów i kosztów odsetkowych w granicach nie zagrażających bezpieczeństwu Banku
i akceptowanych przez Radę Nadzorczą.
Do obowiązków Banku związanych z zarządzaniem ryzykiem stopy procentowej oraz
marżą odsetkową należy:
1) codzienna działalność operacyjna,
2) kształtowanie polityki stóp procentowych Banku.
Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową opiera się na:
1) analizie obecnego oraz prognozowanego kształtowania się stóp procentowych na
rynku międzybankowym,
2) analizach narażenia Banku na ryzyko stóp procentowych oraz analizach
oprocentowania produktów Banku,
3) prognozach kształtowania się przyszłego wyniku odsetkowego,
4) dostępności produktów aktywnych i pasywnych,
5) przestrzeganiu ustalonych limitów,
6) realizowaniu celów przyjętych w strategii Banku.
STRONA 23
Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową odbywa się poprzez:
1) kształtowanie oprocentowania aktywów i pasywów,
2) wydłużanie aktywów bądź pasywów poprzez szersze zastosowanie instrumentów
o stałej stopie procentowej,
3) skracanie aktywów bądź pasywów poprzez zwiększanie udziału instrumentów
o zmiennej stopie procentowej,
4) zmianę długości zapadalności aktywów o oprocentowaniu stałym,
5) zwiększenie liczby umów z klauzulą możliwej zmiany oprocentowania,
6) zmniejszenie lub zwiększenie zaangażowania w aktywach mniej wrażliwych na
zmiany stóp procentowych,
7) zmianę strategii kredytowej.
Kształtowanie poziomu oprocentowania produktów oferowanych przez Bank uwzględnia:
1) analizę oprocentowania produktów u konkurencji i na rynku międzybankowym,
2) wpływ zmiany oprocentowania na inne ryzyka Banku,
3) strategię działania i rozwoju Banku,
4) marże realizowane na poszczególnych produktach.
Istotnym elementem ograniczania ryzyka stopy procentowej jest zwiększanie udziału
przychodów pozaodsetkowych w przychodach ogółem.
Podstawowe wskaźniki charakteryzujące poziom (profil) ryzyka stopy procentowej Bank
określa w założeniach do planu ekonomiczno – finansowego.
Bank w oparciu o przeprowadzane testy warunków skrajnych przeprowadza symulację
wyniku finansowego w przyszłości.
Bank bada wpływ istotnego wzrostu stóp procentowych na spłacalność kredytów oraz
informuje klientów o wzroście ryzyka związanego ze wzrostem rynkowych stóp
procentowych.
Do pomiaru ryzyka stopy procentowej Bank stosuje metodę luki przeszacowań, miarę
wrażliwości dochodu odsetkowego oraz testy warunków skrajnych.
Wrażliwość dochodu odsetkowego jest miarą określającą zmianę dochodu odsetkowego
wynikającą ze skokowej zmiany stóp procentowych. Miara ta uwzględnia zróżnicowanie
terminów przeszacowań poszczególnych pozycji odsetkowych w każdym z wybranych
horyzontów czasowych.
Luka przeszacowań prezentuje różnicę między wartością bieżącą pozycji aktywnych oraz
STRONA 24
pasywnych narażonych na ryzyko stopy procentowej, podlegających przeszacowaniu
w danym przedziale czasowym.
Testy warunków skrajnych dla ryzyka stopy procentowej służą do oszacowania
potencjalnych strat wynikających z utrzymywanej struktury bilansu i pozycji
pozabilansowych w przypadku wystąpienia sytuacji na rynku, która nie jest standardowo
opisana za pomocą miar statystycznych. W Banku stosuje się scenariusze hipotetyczne,
w których arbitralnie przyjmowana jest zmiana stóp procentowych o ± 200 punktów
bazowych.
Pomiar ryzyka stopy procentowej prowadzony jest w cyklach miesięcznych przez Zespół
Ekonomiki i Badania Ryzyk. Informacje o narażeniu na ryzyko stopy procentowej są
prezentowane Komitetowi ALCO oraz Radzie Nadzorczej w układzie kwartalnym.
Na dzień 31.12.2010 roku w ramach pomiaru ryzyka przeprowadzono testy warunków
skrajnych. Wyliczenie zmian dochodu odsetkowego odbyło się przy założeniu zmian stóp
referencyjnych o 200 punktów bazowych. Dodatkowo w analizie uwzględniono te pozycje,
których wysokość oprocentowania jest niższa niż założony przedział zmian; w tym
przypadku zmianę wyniku na tych pozycjach obliczono przyjmując dopuszczalny
maksymalny poziom obniżenia oprocentowania. W przypadku wzrostu stóp procentowych
potencjalna zmiana wyniku odsetkowego wyniosła (+)1.111.172 PLN co stanowi 8,61%
dochodu odsetkowego, który Bank by uzyskał w okresie 12 miesięcy, gdyby stopy
procentowe pozostały na niezmienionym poziomie. Natomiast w przypadku spadku,
zmianę tę oszacowano na (-)2.422.813,5 tys. zł, co stanowi 18,77% dochodu odsetkowego
możliwego do uzyskania przez Bank w okresie 12 miesięcy przy założeniu, że nie
nastąpią zmiany stóp procentowych.
2.2.2 RYZYKO WALUTOWE
Zarządzanie ryzykiem walutowym w Poznańskim Banku polega m.in. na zawieraniu
transakcji o takiej strukturze oraz warunkach, które w najbardziej efektywny sposób
zabezpieczają Bank przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych
minimalizując związane z nim ryzyko.
Podstawowym celem Banku jest utrzymywanie pozycji walutowej całkowitej w wysokości
nie przekraczającej 2% funduszy własnych, która nie wiąże się z koniecznością
utrzymywania regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko walutowe.
Strategią Banku jest prowadzenie konserwatywnej polityki w zakresie ryzyka
walutowego, tzn. kształtowanie pozycji w granicach nie wiążących się z koniecznością
utrzymywania wymogu kapitałowego, zgodnie z Uchwałą KNF w sprawie wyznaczania
STRONA 25
wymogów kapitałowych banków18. Należy podkreślić, że takie podejście nie ogranicza
w żaden sposób rozwoju wolumenu transakcji walutowych oferowanych klientom Banku.
Bank będzie kształtował pozycję walutową w ramach limitu otwartej pozycji walutowej
całkowitej nie przekraczającej 2% funduszy własnych oraz limitów dla każdej z walut
osobno, dostosowując operacyjnie zajmowaną pozycję w danej walucie obcej do
kształtowania się kursu złotego.
Na rynku walutowym, Bank przykłada szczególną uwagę do rozwoju operacji z klientami
i prowadzi ciągłe prace nad rozszerzeniem zakresu i udoskonaleniem oferty produktów
i usług. Działania swoje opiera w szczególności na uelastycznieniu oferty produktowej,
pozwalającej na lepsze zaspokojenie indywidualnych potrzeb klientów adekwatnie do
sytuacji rynkowej.
Zgodnie z profilem biznesowym Banku oraz strukturą jego bazy klientów, szczególny
nacisk położono na dopasowywanie oferty produktowej i kanałów zawierania transakcji do
potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową z zagranicą.
Poziom ryzyka walutowego w działalności Banku z tytułu ryzyka kursowego ograniczony
jest poprzez limity maksymalnej pozycji walutowej (w tym limity pozycji dla
poszczególnych walut). Wszystkie limity z zakresu ryzyka walutowego uchwala Zarząd
Banku. Monitoring wykorzystania limitów w zakresie ryzyka walutowego realizowany jest
zgodnie z obowiązującymi w Banku Zasadami zarządzania ryzykiem walutowym
w Poznańskim Banku Spółdzielczym.
Na dzień 31.12.2010 roku całkowita pozycja walutowa wyniosła 160.681 PLN. Wartość ta
była niższa od 2% funduszy własnych – Bank nie wyznaczał wymogu kapitałowego
z tytułu ryzyka walutowego.
2.2.3 RYZYKO PŁYNNOŚCI
Celem strategicznym Banku w zarządzaniu płynnością jest pełne zabezpieczenie jego
płynności, minimalizacja ryzyka utraty płynności przez Bank w przyszłości oraz
optymalne zarządzanie nadwyżkami środków finansowych.
Realizacja strategii zarządzania płynnością następuje poprzez równoczesne zarządzanie
aktywami i pasywami oraz pozycjami pozabilansowymi Banku.
Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku ma charakter skonsolidowany i całościowy.
Oznacza to zarządzanie płynnością złotową i walutową, zarówno w odniesieniu do pozycji
bilansowych jak i pozabilansowych we wszystkich horyzontach czasowych ustalonych
przez Bank i obejmuje wszystkie komórki i jednostki organizacyjne Banku.
18 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm.
STRONA 26
Struktura posiadanych przez Bank aktywów powinna umożliwiać elastyczne
dostosowywanie się do potrzeb płynnościowych. W tym celu Bank dywersyfikuje swoje
aktywa według następujących kryteriów:
1) płynności,
2) bezpieczeństwa,
3) rentowności.
Bank może regulować swoją płynność płatniczą poprzez wykorzystywanie szeregu
instrumentów oferowanych przez Bank Zrzeszający. Po stronie aktywnej są to przede
wszystkim rachunki bieżące i lokaty terminowe, które charakteryzują się wysoką
płynnością. Po stronie pasywnej jest to kredyt w rachunku bieżącym oraz inne kredyty
celowe oferowane przez Bank Zrzeszający. Płynne finansowanie swoich klientów Bank
może prowadzić poprzez system współfinansowania konsorcjalnego z Bankiem
Zrzeszającym. Celem poprawy płynności, Bank może przeprowadzać z Bankiem
Zrzeszającym transakcje sprzedaży wierzytelności.
Bank zakłada utrzymanie dotychczasowej struktury depozytów przyjętych od klientów
Banku, gdzie głównym źródłem finansowania aktywów są depozyty podmiotów
niefinansowych, ludności i budżetu.
Celem Banku jest wydłużenie średniego terminu wymagalności przyjmowanych
depozytów, tak aby Bank mógł otwierać, po stronie aktywnej, pozycje o dłuższym
horyzoncie czasowym. Bank będzie dążył do takiego konstruowania produktów
depozytowych, aby było to optymalne pod kątem ryzyka płynności.
Przyjmowane przez Bank lokaty walutowe - ze względu na ich relatywnie niski udział
w ogólnej strukturze przyjmowanych lokat ogółem - nie stanowią obecnie zagrożenia dla
jego płynności. Jednakże, wraz z rozwojem działalności walutowej, w coraz większym
stopniu, Bank narażony będzie na ryzyko płynności wynikające z przepływów
walutowych. Ze względu na aktualną skalę tej działalności, Bank będzie dążył do
pełnego zrównoważenia niedopasowania aktywów i pasywów walutowych.
Z punktu widzenia zarządzania płynnością Banku najważniejsza jest analiza poziomu
płynności w ujęciu krótko- i średnioterminowym. W celu posiadania pełnej oceny
strukturalnej posiadanych aktywów i pasywów dokonuje się analizy w poszczególnych
przedziałach czasowych.
Bank ogranicza ryzyko płynności poprzez stosowanie systemu limitów oraz odpowiednie
kształtowanie struktury posiadanych aktywów i pasywów.
Bank dokonuje identyfikacji wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności.
W zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia utraty płynności Bank postępuje
STRONA 27
według określonych procedur awaryjnych.
Istotnym warunkiem utrzymania płynności w przyszłości jest zarządzanie płynnością
długoterminową. Bank bada strukturę pasywów długoterminowych w powiązaniu ze
strukturą aktywów długoterminowych i ustala limity zaangażowania w aktywa
długoterminowe, określone w Zasadach zarządzania ryzykiem płynności.
Za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem płynności odpowiada Zarząd Banku,
a nadzór nad zarządzaniem ryzykiem płynności sprawuje Członek Zarządu – I Wiceprezes.
Zadania związane z utrzymywaniem płynności Banku wykonywane są przez Komórkę
zarządzającą (Zespół Rozliczeń), a zadania związane z pomiarem, monitorowaniem
i kontrolowaniem ryzyka płynności w Banku wykonuje Komórka monitorująca (Zespół
Ekonomiki i Badania Ryzyk).
W 2010 roku podstawowymi źródłami finansowania działalności Banku były:
1) baza depozytowa19,
2) środki jednostek budżetowych,
3) kapitał (fundusze własne)
Podstawowym źródłem finansowania działalności Banku (kredytowej) w 2011 roku był
tzw. osad na środkach pozyskanych. Osad oznacza najbardziej stabilną część tych
środków, w stosunku do której, z wysokim prawdopodobieństwem można stwierdzić, że
przez dłuższy okres utrzyma się w Banku, tj. deponenci nie wypłacą środków pieniężnych
w kwocie, która powodowałaby przekroczenie tego poziomu.
Tabela 2.7 Stabilność środków pozyskanych na dzień 31.12.2010 roku (w %)
RODZAJ
Środki bieżące osób fizycznych
Środki terminowe osób fizycznych
Środki bieżące podmiotów gospodarczych
Środki terminowe podmiotów gospodarczych
BAZA DEPOZYTOWA
Środki bieżące jednostek budżetowych
Środki terminowe jednostek budżetowych
JEDNOSTKI BUDŻETOWE
WSKAŹNIK OSADU
87,20%
91,18%
74,90%
77,86%
84,68%
37,46%
43,01%
40,73%
Stabilność bazy depozytowej na dzień 31.12.2010 r. kształtowała się na poziomie 84,68%.
Największą stabilność w tej kategorii posiadały środki terminowe osób fizycznych
(91,18%), a najmniejszą środki bieżące od podmiotów gospodarczych (74,90%).
19 Zobowiązania terminowe i bieżące wobec osób fizycznych oraz innych podmiotów niefinansowych
z wyłączeniem transakcji dotyczących obrotu na hurtowym rynku finansowym.
STRONA 28
Zgodnie z Uchwałą nr 386/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r.
w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności, Poznański Bank dokonuje kalkulacji
nadzorczych miar płynności na każdy dzień sprawozdawczy.
Tabela 2.8 Kalkulacja nadzorczych miar płynności na dzień 31.12.2010 roku
AKTYWA
W PLN
A1 Podstawowa rezerwa płynności
146 486 377
A2 Uzupełniająca rezerwa płynności
0
A3 Pozostałe transakcje zawierane na hurtowym rynku finansowym
12 220 596
A4 Aktywa o ograniczonej płynności
262 183 542
A5 Aktywa niepłynne
13 419 207
PASYWA
W PLN
Fundusze własne pomniejszone o sumę wartości wymogów kapitałowych z tytułu
B1 ryzyka rynkowego i wymogu z tytułu ryzyka rozliczenia dostawy oraz ryzyka
kontrahenta
B2 Środki obce stabilne
34 075 572
301 654 520
B3 Pozostałe zobowiązania na hurtowym rynku finansowym
360 000
B4 Pozostałe zobowiązania
2 092 689
B5 Środki obce niestabilne
91 437 983
MIARY PŁYNNOŚCI
WARTOŚĆ
MINIMALNA
WARTOŚĆ
M1 Luka płynności krótkoterminowej ((A1 + A2) - B5)
0,00
55 048 394
M2 Współczynnik płynności krótkoterminowej ((A1 + A2) / B5)
1,00
1,60
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami
własnymi (B1 / A5)
1,00
2,54
Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o
M4 ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami
obcymi stabilnymi ((B1 + B2) / (A5 + A4))
1,00
1,22
M3
Luka płynności krótkoterminowej20 wyliczonej na dzień sprawozdawczy 31.12.2010 r. była
dodatnia i wyniosła 55 048 394 PLN. Przez cały okres 2010 roku poziom luki kształtował
się na bezpiecznym poziomie i nie występowało ryzyko przekroczenia nadzorczych miar
płynności. Współczynnik płynności krótkoterminowej wyniósł 1,60, co oznacza, że aktywa
płynne były o 60% wyższe od środków obcych niestabilnych, które są najbardziej
20 Wyrażona w postaci różnicy pomiędzy podstawową i uzupełniającą rezerwą płynności (aktywa płynne) a
środkami obcymi niestabilnymi (niestabilna część pasywów).
STRONA 29
narażone na wypłacenie przez kontrahentów.
Płynność długoterminowa wyrażona za pomocą współczynnika pokrycia aktywów
niepłynnych funduszami (2,54 przy wartości minimalnej na poziomie 1,00) oraz
współczynnika pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności
funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi (1,22 przy wartości minimalnej 1,00)
była niezagrożona.
2.3 RYZYKO OPERACYJNE
W Poznańskim Banku ryzyko operacyjne definiowane jest jako ryzyko powstania straty
wynikającej z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów
technicznych lub zdarzeń zewnętrznych.
Podstawowym celem zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku jest osiągnięcie
możliwie najwyższych – w warunkach funkcjonowania Banku – standardów zarządzania
ryzykiem operacyjnym, co pozwoli na utrzymanie bezpieczeństwa Banku i jego zasobów
na akceptowalnym poziomie, a także zapewni utrzymanie osiągniętej pozycji rynkowej.
Dla osiągnięcia celów podstawowych Bank optymalizuje efektywność gospodarowania
poprzez działania, które obejmują między innymi:
1) zapobieganie i minimalizowanie strat operacyjnych oraz eliminowanie przyczyn ich
powstawania,
2) zapewnienie adekwatnego poziomu kompetencji kadr uczestniczących w procesie
zarządzania ryzykiem operacyjnym,
3) doskonalenie wiedzy i umiejętności
zarządzania ryzykiem operacyjnym,
pracowników zaangażowanych w proces
4) budowę optymalnych struktur zarządzania ryzykiem oraz systemów bezpieczeństwa,
5) wdrożenie i doskonalenie infrastruktury technicznej i technologicznej wspierającej
zarządzanie ryzykiem operacyjnym,
6) opracowanie/pozyskanie informatycznych systemów wspierających zarządzanie
ryzykiem,
7) racjonalizację kosztów funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym,
8) zwiększenie szybkości oraz adekwatności reakcji Banku na zdarzenia od niego
niezależne.
Podział kompetencji w obszarze zarządzania ryzykiem operacyjnym został jednoznacznie
określony w regulacjach wewnętrznych Banku.
STRONA 30
Zgodnie z w/w regulacjami, całokształt zagadnień z zarządzaniem ryzykiem operacyjnym
nadzorowany jest przez Zarząd Banku, który:
1) zatwierdza politykę zarządzania ryzykiem operacyjnym, określającą strategię
zarządzania ryzykiem, zasady funkcjonowania procesu zarządzania ryzykiem
operacyjnym,
2) powołuje skład Komitetu Zarządzania Ryzykiem Operacyjnym i zatwierdza zasady
jego funkcjonowania,
3) okresowo informuje Radę Nadzorczą o przyjętej strukturze i zasadach zarządzania
ryzykiem operacyjnym, profilu ryzyka oraz zmianach w polityce,
4) aktywnie wspiera
operacyjnym,
wdrażanie
i
realizację
procesów
zarządzania
ryzykiem
5) określa akceptowalny, ogólny poziom ryzyka, zatwierdzając kryteria oceny ryzyka
zawierające miary prawdopodobieństwa i konsekwencji finansowych ryzyka
operacyjnego,
6) zatwierdza
kryteria
oceny
zapobiegawczych i kontrolnych,
adekwatności
istniejących
mechanizmów
7) zapewnia pracownikom uczestniczącym w procesie zarządzania ryzykiem
operacyjnym zdobycie niezbędnej wiedzy i umiejętności oraz zapewnia
pracownikom niezbędne wsparcie techniczne oraz dostęp do odpowiednich,
zasobów,
8) sprawuje nadzór nad całym systemem zarządzania ryzykiem operacyjnym.
Bank zarządza ryzykiem operacyjnym w sposób systemowy i bieżący.
Systemowe zarządzanie ryzykiem operacyjnym polega na tworzeniu rozwiązań bieżącego
zarządzania ryzykiem operacyjnym i obejmuje ono:
1) tworzenie wewnętrznych regulacji i procedur dotyczących ryzyka,
2) rozwiązania organizacyjne dotyczące zarządzania ryzykiem,
3) rozwiązania techniczne,
4) doskonalenie wiedzy i umiejętności pracowników uczestniczących w zarządzaniu
ryzykiem operacyjnym,
5) tworzenie i wdrażanie systemów bezpieczeństwa.
W systemowym zarządzaniu ryzykiem szczególny nacisk położony jest na identyfikację
ryzyka operacyjnego poprzez określenie źródeł i czynników ryzyka oraz na analizę
związków pomiędzy ryzykiem operacyjnym, a innymi rodzajami ryzyka, w szczególności
STRONA 31
kredytowego i rynkowego.
Bieżące zarządzanie ryzykiem operacyjnym polega na:
1) zapobieganiu zdarzeniom operacyjnym, powstającym w produktach, procesach
wewnętrznych oraz w systemach, stosując narzędzia i instrumenty
proponowane/dostarczane przez jednostki i komórki organizacyjne oraz Komitet
Zarządzania Ryzykiem Operacyjnym,
2) podejmowaniu działań zmierzających do ograniczenia liczby i skali występujących
zagrożeń (incydentów),
3) rejestrowaniu danych o zdarzeniach operacyjnych,
4) likwidowaniu negatywnych skutków ryzyka.
W bieżącym zarządzaniu ryzykiem operacyjnym szczególny nacisk położony jest na
wyjaśnienie przyczyn powstawania zidentyfikowanych incydentów (zdarzeń operacyjnych).
Poznański Bank wdrożył aplikację OpRisk Manager, która wspomaga proces zarządzania
ryzykiem operacyjnym.
2.4 RYZYKO BRAKU ZGODNOŚCI
Ryzyko braku zgodności rozumiane jest jako ryzyko poniesienia sankcji prawnych,
powstania strat finansowych bądź utraty reputacji lub wiarygodności wskutek
niezastosowania się Poznańskiego Banku, pracowników Poznańskiego Banku lub
podmiotów działających w jego imieniu do przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz
przyjętych przez Bank standardów postępowania, w tym norm etycznych.
Celem zarządzania ryzykiem braku zgodności jest utrwalanie wizerunku Poznańskiego
Banku jako podmiotu działającego zgodnie z prawem, przyjętymi standardami
postępowania, godnego zaufania, uczciwego i rzetelnego, poprzez eliminowanie ryzyka
braku zgodności, przeciwdziałanie możliwości wystąpienia utraty reputacji lub
wiarygodności Poznańskiego Banku oraz przeciwdziałanie ryzyku wystąpienia strat
finansowych lub sankcji prawnych mogących być rezultatem naruszenia przepisów i norm
postępowania.
W Banku funkcjonuje wydzielona jednostka do spraw ryzyka braku zgodności. Zadania
jednostki ds. ryzyka braku zgodności powierzono Stanowisku ds. Koordynacji Kontroli
Wewnętrznej i Zarządzania Ryzykiem Braku Zgodności.
Odpowiedzialnym za koordynację procesu identyfikacji i zarządzania w Banku ryzykiem
braku zgodności, jak też za nadzór nad działaniami jednostki ds. ryzyka braku zgodności,
jest Prezes Zarządu.
STRONA 32
2.5 RYZYKO BIZNESOWE
Ryzyko biznesowe w Poznańskim Banku postrzegane jest jako ryzyko wpływu zmian
warunków makroekonomicznych na poziom pozostałych ryzyk oraz na adekwatność
kapitałową.
Ryzykiem
biznesowym
Bank
zarządza
opracowując
plan
ekonomiczno - finansowy, w którym uwzględnia wpływ warunków makroekonomicznych na
poziom ryzyk oraz adekwatność kapitałową w okresie planowanym. Zasady zarządzania
ryzykiem biznesowym zawiera Instrukcja sporządzania i monitorowania planu
ekonomiczno-finansowego.
3. FUNDUSZE WŁASNE
Fundusze własne Poznańskiego Banku składają się z funduszy podstawowych i funduszy
uzupełniających.
W skład funduszy podstawowych wchodzą:
1) fundusze zasadnicze, które stanowią:
a) fundusz udziałowy – tworzony z wpłat udziałów członkowskich oraz z odpisów
na oprocentowanie udziałów członkowskich z podziału zysku netto,
b) fundusz zasobowy – tworzony z wpłat przez członków wpisowego i z części
nadwyżki bilansowej,
c) fundusz rezerwowy – tworzony z części nadwyżki bilansowej na pokrycie strat
bilansowych Banku lub na inne cele,
2) pozycje dodatkowe funduszy podstawowych, które stanowią:
a) fundusz ogólnego ryzyka – na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej,
tworzony zgodnie z przepisami ustawy Prawo bankowe,
b) niepodzielony wynik z lat ubiegłych,
c) wynik finansowy netto w trakcie zatwierdzania oraz wynik netto bieżącego
okresu sprawozdawczego – obliczony zgodnie z obowiązującymi zasadami
rachunkowości, pomniejszony o wszystkie przewidywane obciążenia
i dywidendy, w kwotach nie większych niż kwoty zysku zweryfikowane przez
biegłego rewidenta.
Ponadto fundusze podstawowe pomniejszane są o:
1) wartości niematerialne i prawne wyceniane według wartości bilansowej,
2) zaangażowania kapitałowe21 Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe,
21 Zaangażowania w podmioty określone w Uchwale nr 381/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia
STRONA 33
banki krajowe, banki zagraniczne i zakłady ubezpieczeń, wyrażone w postaci:
a) posiadanych akcji lub udziałów,
b) kwot zakwalifikowanych do zobowiązań podporządkowanych,
c) innego zaangażowania kapitałowego w składniki zaliczane do funduszy
własnych lub kapitałów tych podmiotów, w tym dopłaty na rzecz spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością,
według wartości bilansowej w wysokości 50% tych zaangażowań,
W skład funduszy uzupełniających wchodzą:
1) fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego 22,
2) za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego:
a) dodatkowa odpowiedzialność członków Banku, w części określonej przez
Komisję Nadzoru Finansowego,
b) zobowiązania podporządkowane, rozumiane jako zobowiązania z tytułu przyjęcia
przez Bank – w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji Komisji Nadzoru
Finansowego, środków pieniężnych spełniających zgodnie z umową łącznie
następujące warunki:
1. środki pieniężne przyjęto na okres co najmniej 5 lat (okres umowy),
2. środki pieniężne nie mogą być wycofane z banku przed upływem okresu
umowy,
3. środki pieniężne podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności w przypadku
upadłości banku lub jego likwidacji,
4. zwrot środków pieniężnych nie jest zabezpieczony przez bank bezpośrednio
lub pośrednio.
Ponadto fundusze uzupełniające pomniejszane są o 50% wartości zaangażowań
kapitałowych23 Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki krajowe, banki
zagraniczne i zakłady ubezpieczeń. W przypadku, gdyby wartość tych pomniejszeń
17 grudnia 2008 roku, zmienionej Uchwałą nr 367/2010 KNF z dnia 12 października 2010, obowiązującą od
danych za 31 grudnia 2010 roku.
22 Na podstawie rozporządzeń Ministra Finansów w latach 1993 – 1995 dokonywane były przeszacowania
wartości majątku trwałego. Skutki tych przeszacowań oraz umorzeń wniesione zostały na ten fundusz. Przy
zbywaniu lub likwidowaniu środków trwałych, które podlegały przeszacowaniu odpowiadający im fundusz z
wyceny przenoszony jest na fundusz zasobowy.
23 Zaangażowania w podmioty określone w Uchwale nr 381/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia
17 grudnia 2008 roku, zmienionej Uchwałą nr 367/2010 KNF z dnia 12 października 2010, obowiązującą od
danych za 31 grudnia 2010 roku.
STRONA 34
obniżyła wysokość funduszy uzupełniających poniżej zera, kwota ta odejmowana jest od
funduszy podstawowych.
Tabela 3.1 Fundusze własne Poznańskiego Banku (w PLN)
I FUNDUSZE WŁASNE
II FUNDUSZE WŁASNE PODSTAWOWE
1. FUNDUSZE ZASADNICZE BANKU (BEZ KAPITAŁU /
FUNDUSZU REZERWOWEGO)
1. FUNDUSZ UDZIAŁOWY
2. FUNDUSZ ZASOBOWY
2. KAPITAŁY / FUNDUSZE REZERWOWE
1. KAPITAŁ REZERWOWY ŁĄCZNIE Z
NIEPODZIELONYM ZYSKIEM LAT UBIEGŁYCH
2. ZYSK NETTO BIEŻĄCEGO OKRESU ORAZ ZYSK W
TRAKCIE ZATWIERDZANIA W CZĘŚCI
ZWERYFIKOWANEJ PRZEZ BIEGŁEGO REWIDENTA
3. FUNDUSZ OGÓLNEGO RYZYKA NA NIEZIDENTYFIKOWANE
RYZYKO DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ
4. POZYCJE POMNIEJSZAJĄCE FUNDUSZE PODSTAWOWE
1. WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE
WYCENIONE WEDŁUG WARTOŚCI BILANSOWEJ
III FUNDUSZE WŁASNE UZUPEŁNIAJĄCE
1. KAPITAŁ (FUNDUSZ) Z AKTUALIZACJI WYCENY
RZECZOWYCH AKTYWÓW TRWAŁYCH
2. POZYCJE DODATKOWE FUNDUSZY UZUPEŁNIAJĄCYCH
1. ZOBOWIĄZANIA PODPORZĄDKOWANE
2010 ROK
2009 ROK
34 075 572
30 856 014
29 599 989
25 461 172
28
4
24
1
763
521
242
736
812
000
812
685
24
2
21
1
009
179
830
007
075
000
075
053
100 000
100 000
1 636 685
907 053
500 000
-144 483
500 000
-54 956
-144 483
3 219 558
-54 956
4 138 817
419 558
2 800 000
2 800 000
438 817
3 700 000
3 700 000
W 2010 roku fundusze własne Poznańskiego Banku wzrosły o 15,12% głównie wskutek ich
zasilenia z tytułu wpłat udziałów członkowskich (wzrost funduszu udziałowego o 107,48%
w stosunku do poziomu z 2009 roku) oraz zaliczenia do funduszu zasobowego kwoty zysku
netto za 2009 rok nie zaliczonej do funduszy podczas śródrocznego badania sprawozdania
finansowego przez biegłego rewidenta w 2009 roku24 (przyrost funduszu zasobowego
o kwotę 2 412 737 PLN, tj. o 11,05% w stosunku do 2009 roku).
24 W trakcie śródrocznego badania sprawozdania finansowego w 2009 roku zaliczono do funduszy własnych
kwotę zweryfikowanego wyniku bieżącego netto w wysokości 907 053 PLN.
STRONA 35
4. WYMOGI KAPITAŁOWE I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA
Adekwatność kapitałowa jest stanem, w którym wysokość posiadanych przez Poznański
Bank kapitałów (funduszy własnych) w pełni zabezpiecza wymogi regulacyjne w zakresie
minimalnych wymogów kapitałowych25 oraz wymogów dodatkowych26.
Na podstawie obowiązującej w Poznańskim Banku Instrukcji oceny adekwatności
kapitałowej dokonywana jest agregacja łącznej kwoty kapitału, poprzez wyliczanie
wewnętrznego współczynnika wypłacalności27, uwzględniającego łącznie wymogi
minimalne oraz dodatkowe.
Minimalne wymogi kapitałowe na ryzyka ujęte w Filarze I w Banku obejmują:
1) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego - obliczany zgodnie
z Załącznikiem nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 28,
2) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego, rozumianego jako ryzyko
walutowe – obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 6 do Uchwały KNF w sprawie
3) łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań
i limitu dużych zaangażowań - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 12 do Uchwały
KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 30,
4) łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji
kapitałowej - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 13 do Uchwały KNF w sprawie
5) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego - obliczany zgodnie
z Załącznikiem nr 14 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 32.
25 Wymogi kapitałowe wyliczane na pokrycie ryzyk ujętych w Filarze I NUK, tj. ryzyka kredytowego,
rynkowego, przekroczenia limitu koncentracji, przekroczenia progu koncentracji kapitałowej oraz
operacyjnego.
26 Wymogi wyliczone na ryzyka nie ujęte w Filarze I NUK, a które Bank uznał za istotne.
27 Wskaźnik obliczony w procentach jako pomnożony przez 100 ułamek, którego licznikiem jest wartość funduszy
własnych, zaś mianownikiem pomnożona przez 12,5 suma minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyk
Filaru I NUK oraz dodatkowych wymogów kapitałowych na ryzyka nie ujęte w Filarze II.
29 Ibidem.
30 Ibidem.
31 Ibidem.
32 Ibidem.
STRONA 36
Wewnętrzne wymogi kapitałowe w Banku obejmują ryzyka istotne dla Banku, wymienione
w Uchwale nr 383/2008 KNF33, nie ujęte w Filarze I, tj.:
1) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka płynności,
2) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka stopy procentowej w księdze
bankowej w tym:
a) ryzyka przeszacowania,
b) ryzyka bazowego,
3) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka koncentracji kredytów,
4) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kapitałowego,
W procesie szacowania wymogów dodatkowych w Filarze II NUK wykorzystywane są
efekty pomiaru ryzyka, dokonywanego w oparciu o obowiązujące procedury w zakresie
zarządzania tymi ryzykami.
Informacje o strukturze minimalnych wymogów kapitałowych (Filar I NUK) przedstawiono
w tabeli 4.1.
Tabela 4.1 Struktura minimalnych wymogów kapitałowych (w PLN)
ŁĄCZNY WYMÓG KAPITAŁOWY
RYZYKO KREDYTOWE
RYZYKO RYNKOWE (WALUTOWE)
RYZYKO OPERACYJNE
INNE RODZAJE RYZYKA*
2010 ROK
2009 ROK
25 824 437
21 337 463
23 301 496
18 965 796
0
0
2 522 941
2 371 667
0
0
* Obejmuje wymogi kapitałowe z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań
oraz przekroczenia progu koncentracji kapitałowej.
33 Uchwała Nr 383/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie szczegółowych
zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych
warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądu procesu szacowania
i utrzymywania kapitału wewnętrznego.
STRONA 37
Na dzień 31.12.2010 roku największą część łącznego wymogu kapitałowego (Filar I)
w Poznańskim Banku stanowił wymóg z tytułu ryzyka kredytowego (90,23%).
Wykres 4.1 Struktura wymogu kapitałowego (Filar I) wg rodzajów ryzyka – 2010 rok (w %)
9,77%
RYZYKO KREDYTOWE
RYZYKO OPERACYJNE
90,23%
4.1 RYZYKO KREDYTOWE
Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego na dzień 31.12.2010 roku został
wyznaczony metodą standardową, zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Uchwały 76/2010
KNF34. Wartość tego wymogu w podziale na poszczególne klasy ekspozycji
zaprezentowano w tabeli 4.2.
Tabela 4.2 – Struktura wymogu kapitałowego na ryzyko kredytowe w 2010 roku
KLASA EKSPOZYCJI
WYMOGI
KAPITAŁOWE
RZĄDY I BANKI CENTRALNE
SAMORZĄDY TERYTORIALNE I WŁADZE LOKALNE
ORGANY ADMINISTRACJI I PODMIOTY NIEPROWADZĄCE
DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
INSTYTUCJE – BANKI
PRZEDSIĘBIORCY
DETALICZNE
ZABEZPIECZONE NA NIERUCHOMOŚCIACH
PRZETERMINOWANE
POZOSTAŁE
RAZEM
0
53 505
55 753
2 426 137
3 250 277
209 475
16 282 567
123 518
900 263
23 301 495
STRONA 38
Największy wymóg kapitałowy Poznański Bank zobowiązany jest utrzymywać na pokrycie
ryzyka związanego z ekspozycjami zabezpieczonymi na nieruchomościach, co wynika ze
stosowanej w Banku polityki zabezpieczeń, a pośrednio z przyjętej metodologii
klasyfikacji ekspozycji kredytowych.
Niski wymóg kapitałowy na ekspozycje wobec Instytucji – Banków, mimo wysokiej
wartości ekspozycji, wynika z niskich wag ryzyka przypisywanych tym podmiotom
Znaczącą część tych ekspozycji stanowią lokaty międzybankowe w Banku Zrzeszającym,
dla który stosowane są wagi ryzyka na poziomie 20 – 50%.
4.2 RYZYKO OPERACYJNE
Wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne na dzień 31.12.2010 roku został wyznaczony
metodą podstawowego wskaźnika (BIA), zgodnie z Załącznikiem nr 14 do Uchwały
76/2010 KNF35.
Wskaźnik stanowi średnią za okres trzech lat obrotowych, wyników wyliczanych jako
sumę następujących pozycji rachunku zysków i strat Banku 36:
1) Przychody z tytułu odsetek
2) Koszty z tytułu odsetek
3) Przychody z tytułu prowizji
4) Koszty z tytułu prowizji
5) Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych
instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu
6) Wynik operacji finansowych
7) Wynik z pozycji wymiany
8) Pozostałe przychody operacyjne
Każda pozycja rachunku wyników musi być uwzględniona odpowiednio ze znakiem
dodatnim lub ujemnym. Wyniku za którekolwiek z trzech lat obrotowych, rozumianych dla
celów obliczania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego metodą
podstawowego wskaźnika jako okresy dwunastomiesięczne, jeżeli jest ujemny lub równy
zero, nie uwzględnia się w obliczeniach średniej..
Średnią oblicza się na koniec roku obrotowego, do dnia 31 stycznia na podstawie
wyników z ostatnich trzech dwunastomiesięcznych okresów.
35 Ibidem.
36 Z uwzględnieniem korekt o których mowa w Uchwale 76/2010 KNF z późn. zm.
STRONA 39
Jeżeli dane finansowe nie zostały zbadane przez biegłego rewidenta, Bank wykorzystuje
dane szacunkowe. Po uzyskaniu opinii z badania sprawozdania finansowego przez
biegłego rewidenta Bank dokonuje niezwłocznie stosownej aktualizacji obliczeń wymogu
kapitałowego.
Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego według metody podstawowego
wskaźnika stanowi 15% wskaźnika, o którym mowa powyżej. Wymóg kapitałowy K oblicza
się według poniższego wzoru:
−1
∑ max (w i ; 0)
K=
i=−3
n
×15 %
gdzie:
wi – roczny wynik w i-tym roku,
n – liczba lat w których wi > 0
Przy obliczaniu wymogu na dany rok obrotowy (i=0), uwzględnia się rok, na koniec
którego dokonuje się obliczeń (i=-1) i dwa kolejne lata go poprzedzające (i=-2,-3).
Zgodnie z powyższym, na dzień 31.12.2010 roku wyznaczono wymóg kapitałowy na ryzyko
operacyjne w wysokości 2 522 941 PLN.
STRONA 40
4.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY
W Banku funkcjonuje podział realizowanych zadań, który zapewnia niezależność funkcji
pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej, z której
wynika podejmowanie ryzyka przez Bank.
W procesie wyznaczania wymogów kapitałowych w Banku uczestniczą następujące
organy i komórki organizacyjne:
1) Rada Nadzorcza,
2) Zarząd Banku,
3) Zespół Sprawozdawczości,
4) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk,
5) Stanowisko Audytu Wewnętrznego.
Podstawowe zadania realizowane przez komórki organizacyjne, zaangażowane w proces
wyznaczania wymogów kapitałowych Banku to:
1) Rada Nadzorcza: zatwierdza cele strategiczne w zakresie ryzyka kapitałowego
i planowania kapitałowego oraz pozostałych rodzajów ryzyka, dokonuje okresowej
oceny realizacji przez Zarząd Banku założeń Strategii i polityk zarządzania
ryzykiem w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem kapitałowym w Banku. W
tym celu Zarząd Banku okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną
informację na temat zasad wyznaczania wymogów kapitałowych oraz informuje o
wysokości współczynnika wypłacalności w cyklach i w zakresie określonych w
Instrukcji Systemu Informacji Zarządczej. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad
utrzymaniem wymogu kapitałowego dostosowanego do akceptowalnego poziomu
ryzyka i dokonuje oceny przeglądu procesu szacowania kapitału wewnętrznego
Banku.
2) Zarząd Banku odpowiada za opracowanie, wdrożenie i funkcjonowanie zasad
wyznaczania wymogów kapitałowych, dba o zgodność tych zasad z regulacjami
zewnętrznymi. Zarząd Banku dokonuje przeglądu i oceny poprawności i utrzymania
wymogów kapitałowych na odpowiednim poziomie nie rzadziej niż raz w roku.
3) Zespół Sprawozdawczości ma za zadanie zaliczanie ekspozycji kredytowych
do odpowiednich klas i przyporządkowanie im odpowiednich wag ryzyka, obliczanie
minimalnych wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka Filaru I NUK
oraz sporządzanie informacji zarządczej w zakresie wysokości współczynnika
wypłacalności, której cykl i zakres określony jest w Instrukcji Systemu Informacji
Zarządczej.
STRONA 41
4) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk wyznacza wewnętrzne wymogi kapitałowe na
ryzyka filaru II NUK oraz sporządza kompleksową informację na temat
adekwatności kapitałowej Banku dla Zarządu Banku i dla Rady Nadzorczej,
zgodnie z Instrukcją Systemu Informacji Zarządczej. Zespół ma obowiązek
dokonywania w cyklach rocznych przeglądów procesu szacowania wymogów
wewnętrznych i prezentowanie wyników tego przeglądu Zarządowi i Radzie
Nadzorczej Banku.
5) Stanowisko Audytu Wewnętrznego ma za zadanie kontrolę i ocenę poprawności
wyznaczania wymogów kapitałowych z obowiązującymi w tym zakresie regulacjami
wewnętrznymi i zewnętrznymi. Bank może zlecać zadania audytu wewnętrznego
merytorycznej komórce Banku Zrzeszającego na podstawie odrębnie zawartej
umowy.
Proces szacowania wymogów kapitałowych oraz
poddawany corocznej ocenie przez Radę Nadzorczą.
planowania
kapitałowego
jest
Procedura oceny szacowania wymogów wewnętrznych jest poddawana corocznej analizie
przez Zespół Ekonomiki pod kątem:
1) weryfikacji procedur uznawania poszczególnych rodzajów ryzyka za istotne,
2) istotności poszczególnych rodzajów ryzyka,
3) konieczności uwzględnienia w rachunku adekwatności kapitałowej wymogów innych
niż ujęte w Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej,
4) występowania portfela handlowego w działalności Banku,
5) znaczących zmian w Strategii, profilu lub skali działalności Banku.
6) stosowanych metod pomiaru ryzyka.
7) zmian w strukturze organizacyjnej.
8) zmian zewnętrznych przepisów (ryzyko braku zgodności).
Wyniki przeprowadzonego przeglądu są prezentowane Zarządowi Banku w formie
pisemnej. Zarząd Banku dokonuje weryfikacji procedur szacowania wymogów
kapitałowych.
Zarząd Banku prezentuje Radzie Nadzorczej w sposób syntetyczny informację
o dokonanym przeglądzie procesu szacowania kapitału wewnętrznego i proponuje
ewentualne zmiany.
Na podstawie informacji Zarządu Banku – Rada Nadzorcza dokonuje oceny skuteczności
systemu wyznaczania wymogów kapitałowych.
STRONA 42
4.3.1 MINIMALNY WYMÓG REGULACYJNY – FILAR I NUK
Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego Banku są rozwiązania oparte
o minimalny regulacyjny wymóg kapitałowy (8%) wynikające z zasad określonych dla
Filaru I, a sprecyzowanych szczegółowo w Uchwale nr 76/2010 KNF w sprawie zakresu
i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych
rodzajów ryzyka37.
Na dzień 31.12.2010 r. Poznański Bank Spółdzielczy w kalkulacji minimalnego wymogu
regulacyjnego uwzględniał wymogi kapitałowe z tytułu:
1) ryzyka kredytowego,
2) ryzyka rynkowego (walutowego),
3) ryzyka operacyjnego,
4) przekroczenia koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań,
5) przekroczenia progu koncentracji kapitałowej.
Na dzień 31.12.2010 r. minimalny wymóg regulacyjny, oszacowany w ramach Filaru I,
wyniósł 25.824.437 PLN, a wielkość wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych
rodzajów ryzyk kształtowała się następująco:
1) ryzyko kredytowe:
23.301.496 PLN,
2) ryzyko rynkowe:
0,00 PLN,
3) ryzyko operacyjne: 2.522.941 PLN.
4.3.2 OCENA ADEKWATNOŚCI KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO I WEWNĘTRZNY
WYMÓG KAPITAŁOWY – FILAR II NUK
W ramach Filaru II ustalany jest przez Bank kapitał, mający na celu pokrycie wszystkich
zidentyfikowanych w trakcie procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego
istotnych rodzajów ryzyka, występujących w jego działalności oraz czynników otoczenia
gospodarczego.
Wewnętrzny wymóg kapitałowy (inaczej kapitał wewnętrzny) zawiera wymogi kapitałowe
na ryzyka nie w pełni pokryte w ramach wymogu regulacyjnego, a także wymogi na
wszelkie istotne ryzyka, które nie są ujęte w ramach I Filara.
STRONA 43
4.3.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ
Ze względu na brak/nieznaczącą skalę działalności handlowej w Banku (w rozumieniu
przepisów Komisji Nadzoru Finansowego), Bank wyznacza wymóg kapitałowy z tytułu
ryzyka stopy procentowej w portfelu bankowym z tytułu ryzyka:
1) przeszacowania,
2) bazowego.
Bank przeprowadza analizę wpływu szokowanych zmian rynkowych stóp procentowych na
wynik finansowy, zgodnie z Zasadami zarządzania ryzykiem stopy procentowej.
W przypadku gdy zmiana oprocentowania o 200 punktów bazowych powoduje spadek
wyniku finansowego Banku o ponad 15% sumy funduszy własnych, Bank wyznacza
wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka stopy procentowej w wysokości 8%
nadwyżki wyliczonych skutków zmian wyniku finansowego ponad 15% sumy funduszy
własnych.
W przypadku, gdy zmiana stóp procentowych o 200 punktów bazowych spowoduje spadek
wyniku finansowego o nie więcej niż 15% funduszy własnych Banku – wewnętrzny wymóg
kapitałowy wynosi 0.
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że kwotowa zmiana wyniku finansowego,
na skutek szokowej zmiany stóp procentowych, na dzień 31.12.2010 r. wyniosła
-2.422.813,5 PLN.
Procentowy udział zmiany wyniku finansowego w funduszach własnych Banku na dzień
badania wyniósł: 7,11%.
Na podstawie w/w oszacowań ustalono, że wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka
przeszacowania wynosi 0 PLN.
Bank dokonuje analizy ryzyka bazowego poprzez zestawienie skumulowanych luk
niedopasowania według poszczególnych stawek bazowych (stopa redyskonta weksli,
WIBID/WIBOR, EURIBOR/LIBOR), zgodnie z Zasadami zarządzania ryzykiem stopy
procentowej.
Bank określa lukę skumulowaną (w wartości bezwzględnej) w niedopasowaniu aktywów
i pasywów odsetkowych o oprocentowaniu zmiennym dla każdej ze stawek bazowych.
Zakłada się szokowe niedopasowanie zmiany stawek bazowych ustalone jako spread
(w wartości bezwzględnej) pomiędzy stawką WIBID 3M a stopą redyskonta weksli
w NBP obowiązującymi na datę analizy – test warunków skrajnych.
Jeżeli zsumowana kwota iloczynu otwartej pozycji Banku wyznaczonej dla każdej stawki
bazowej oraz wartości w/w spread'u przekracza 2% funduszy własnych obowiązujących na
STRONA 44
datę analizy, to Bank tworzy wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie tego ryzyka w
wyliczonej kwocie – w przeciwnym wypadku wewnętrzny wymóg kapitałowy wynosi 0
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że na dzień 31.12.2010 r. nie wystąpiło
niedopasowanie stawek bazowych (wartość spread = 0).
bazowego wynosi 0 PLN.
4.3.2.2 RYZYKO PŁYNNOŚCI
Do wyznaczenia wewnętrznego wymogu kapitałowego na pokrycie ryzyka płynności Bank
wykorzystuje relację wartości aktywów płynnych i środków obcych niestabilnych na dzień
analizy procesu szacowania wymogów wewnętrznych, przy czym przyjmuje się, że Bank
będzie utrzymywał minimalną wartość wskaźnika „aktywa płynne/środki obce niestabilne”
na poziomie minimum 100%.
Wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka płynności stanowi 8% kosztu pozyskania
(w skali 12 miesięcy) brakującej kwoty aktywów płynnych do minimalnego poziomu
aktywów płynnych.
Przy wyznaczaniu kosztu, o którym mowa powyżej, przyjmuje się, że źródłem finansowania
niedoboru aktywów płynnych są środki pożyczane z Banku Zrzeszającego w postaci
kredytu w rachunku bieżącym lub innej formy finansowania, określonej w odrębnych
regulacjach.
W przypadku, gdy na dzień wyznaczania wewnętrznych wymogów kapitałowych Bank
utrzymuje wskaźnik „aktywa płynne/środki obce niestabilne” na poziomie minimum 100%
to wymóg wewnętrzny równy jest 0.
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że udział aktywów płynnych w środkach
obcych niestabilnych na dzień 31.12.2010 r. wyniósł 160,20%.
płynności wynosi 0 PLN.
STRONA 45
4.3.2.3 RYZYKO KONCENTRACJI ZAANGAŻOWAŃ
Wyznaczenie wewnętrznego wymogu kapitałowego na pokrycie ryzyka koncentracji
zaangażowań kredytowych dokonuje się na podstawie analizy wykonania limitów
zaangażowań ekspozycji kredytowych, zgodnie z zasadami określonymi w Instrukcji
zarządzania ryzykiem kredytowym.
Do wyliczania wymogu na ryzyko koncentracji bada się następujące rodzaje limitów:
1) Limity na ekspozycje wobec podmiotów z tej samej branży,
2) Limity na ekspozycje zabezpieczone tym samym rodzajem zabezpieczenia.
Gdy jakikolwiek z przyjętych przez Bank limitów został przekroczony, Bank analizuje
skalę przekroczenia danego limitu poprzez:
1) wyznaczenie kwoty przekroczenia limitu przemnożonej przez wartość odpowiadającą
średniej ważonej z wag ryzyka dla ekspozycji kredytowych w Banku,
2) wyznaczenie sumy w/w wartości – dalej „zsumowana wartość przekroczeń”
W przypadku, gdy limity nie są przekroczone lub gdy zsumowana wartość przekroczeń,
o której mowa powyżej jest niższa niż 2% funduszy własnych Banku – wymóg kapitałowy
wynosi 0.
Jeżeli zsumowana wartość przekroczeń, o której mowa powyżej jest wyższa niż 2%
funduszy własnych, Bank tworzy wewnętrzny wymóg kapitałowy w wysokości 8%
zsumowanej wartości przekroczeń.
STRONA 46
4.3.2.3.1 RYZYKO KONCENTRACJI BRANŻOWEJ
W zakresie wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego na ryzyko koncentracji
branżowej zaangażowań kredytowych wykorzystywane są wyniki badania limitów
z zakresu ryzyka kredytowego ustalone w Instrukcji zarządzania ryzykiem kredytowym.
Zestawienie limitów koncentracji branżowej przedstawiono w tabeli 4.3.
Tabela 4.3 – Limity koncentracji branżowej wyrażone jako % funduszy własnych Banku
BRANŻA
LIMIT
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
400%
Górnictwo i wydobywanie
300%
Przetwórstwo przemysłowe
300%
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą
wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych; Dostawa wody i gospodarka
ściekami
300%
Budownictwo
200%
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając
motocykle
300%
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
300%
Transport i gospodarka magazynowa; Informacja i komunikacja
300%
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
300%
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; Działalność profesjonalna,
naukowa i techniczna; Działalność w zakresie usług administrowania i działalność
wspierająca
300%
Administracja
społeczne
300%
publiczna
i
obrona
narodowa;
obowiązkowe
zabezpieczenia
Edukacja
300%
Ochrona zdrowia i opieka społeczna
300%
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją; Pozostała działalność
usługowa
300%
Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa
produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby
300%
domowe
Organizacja i zespoły eksterytorialne
300%
Inne
300%
W wyniku przeprowadzonej analizy na dzień 31.12.2010 r. stwierdzono, że limity
dotyczące koncentracji ekspozycji wobec podmiotów z tej samej branży, ustalone
STRONA 47
w ramach Instrukcji zarządzania ryzykiem kredytowym, nie zostały przekroczone.
koncentracji branżowej wynosi 0 PLN.
4.3.2.3.2 RYZYKO KONCENTRACJI ZABEZPIECZEŃ
W zakresie wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego na ryzyko koncentracji
ekspozycji kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia
wykorzystywane są wyniki badania limitów z zakresu ryzyka kredytowego ustalone
w Instrukcji zarządzania ryzykiem kredytowym.
Limit koncentracji zabezpieczeń przedstawiono w tabeli 4.4.
Tabela 4.4 – Limity koncentracji zabezpieczeń wyrażone jako % funduszy własnych Banku
RODZAJ ZABEZPIECZENIA
LIMIT
Weksel własny in blanco lub poręczenie według prawa wekslowego
450%
Poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu
450%
Zastaw rejestrowy lub przewłaszczenie rzeczy ruchomych
450%
Blokada środków pieniężnych
600%
Kaucja
600%
Cesja wierzytelności
450%
Hipoteka na nieruchomości mieszkalnej
400%
Hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej
400%
Gwarancja
450%
Ubezpieczenie kredytu
450%
Inne formy zabezpieczeń prawnych
300%
Kwotę przyjętych zabezpieczeń ogranicza się do aktualnej na dzień analizy wartości
zabezpieczanej ekspozycji kredytowej.
Jeżeli ekspozycja kredytowa zabezpieczona jest kilkoma rodzajami zabezpieczeń, to dla
każdego rodzaju zabezpieczenia określa się proporcjonalną wartość ekspozycji, jaką
zabezpiecza, poprzez przemnożenie udziału wartości pojedynczego zabezpieczenia
w całkowitej wartości zabezpieczeń i aktualnej kwoty ekspozycji kredytowej.
W procesie oceny koncentracji zabezpieczeń Bank przyjmuje wartość zabezpieczenia
osobistego maksymalnie do kwoty ekspozycji kredytowej.
STRONA 48
W wyniku przeprowadzonej analizy na dzień 31.12.2010 r. stwierdzono, że limity
dotyczące koncentracji ekspozycji zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia,
ustalone w ramach Instrukcji zarządzania ryzykiem kredytowym, nie zostały przekroczone.
koncentracji przyjętych form zabezpieczeń wynosi 0 PLN.
4.3.2.4 RYZYKO KONCENTRACJI KAPITAŁOWEJ
Oceny koncentracji kapitałowej dokonuje się w obszarze:
1) koncentracji funduszu udziałowego,
2) koncentracji „dużych” pakietów udziałów.
Wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka kapitałowego stanowi większa z
wartości wymogu:
1) na koncentrację funduszu udziałowego,
2) na koncentrację „dużych” pakietów udziałów.
4.3.2.4.1 RYZYKO KONCENTRACJI FUNDUSZU UDZIAŁOWEGO
Oceny istotności ryzyka koncentracji funduszu udziałowego, Bank dokonuje poprzez
ustalenie skali udziału funduszu udziałowego w funduszach własnych posiadanych na
datę analizy.
Bank uznaje, że ryzyko koncentracji funduszu udziałowego jest istotne i wyznacza
wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie tego ryzyka, jeżeli poziom wskaźnika udziału
stanowi powyżej 30%.
Wewnętrzny wymóg kapitałowy dla ryzyka koncentracji funduszu udziałowego oblicza się
od nadwyżki stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznym poziomem funduszu udziałowego
a kwotą stanowiącą równowartość 30% sumy funduszy podstawowych i uzupełniających,
przy zastosowaniu wagi 8%.
W wyniku przeprowadzonej analizy na dzień 31.12.2010 r. stwierdzono, że udział funduszu
udziałowego w funduszach własnych Banku wyniósł 13,27%.
Na podstawie w/w oszacowań stwierdzono, że limit 30% nie został przekroczony.
Ustalono, że wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka koncentracji funduszu
udziałowego wynosi 0 PLN.
STRONA 49
4.3.2.4.2 RYZYKO KONCENTRACJI DUŻYCH PAKIETÓW UDZIAŁÓW
Oceny istotności ryzyka koncentracji „dużych” pakietów udziałów Bank dokonuje poprzez
ustalenie skali udziału sumy „dużych” pakietów udziałów w funduszu udziałowym
posiadanym na datę analizy.
Za „duży” pakiet udziałów Bank uznaje kwotę sumy udziałów posiadanych przez jednego
Członka Banku na poziomie co najmniej 5% funduszu udziałowego.
Bank uznaje ryzyko za istotne i wyznacza wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie
tego ryzyka, jeżeli w Banku występują „duże” pakiety udziałów i jeżeli suma „dużych”
pakietów udziałów jest większa niż 30% funduszu udziałowego.
Wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka koncentracji „dużego” pakietu udziałów,
Bank oblicza jako różnicę pomiędzy wartością „dużego” pakietu udziałów, a wartością 5%
funduszu udziałowego, przy zastosowaniu wagi 8%.
Wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu „dużych” pakietów udziałów stanowi sumę
wszystkich wewnętrznych wymogów kapitałowych wyznaczonych dla każdego „dużego”
pakietu udziałów odrębnie.
W wyniku przeprowadzonej analizy na dzień 31.12.2010 r. stwierdzono, że udział dużych
pakietów udziałów w funduszu udziałowym wyniósł 5,53%.
Na podstawie w/w oszacowań stwierdzono, że limit 30% nie został przekroczony.
Ustalono, że wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka koncentracji dużych pakietów
udziałów wynosi 0 PLN.
4.3.2.5 TESTY WARUNKÓW SKRAJNYCH
Testy warunków skrajnych w zakresie adekwatności kapitałowej przeprowadzono w
zakresie:
1) analizy wpływu straty w wysokości 2% funduszy własnych na współczynnik
wypłacalności,
2) analiza wpływu spadku wartości udziałów o 20% na współczynnik wypłacalności,
3) analiza wpływu wzrostu wymogów dodatkowych na ryzyka nie ujęte w Filarze I do
poziomu 2% wymogów minimalnych.
4.3.2.5.1 WPŁYW STRATY W WYSOKOŚCI 2% FUNDUSZY WŁASNYCH NA
WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI
Na podstawie testu warunków skrajnych ustalono, że wystąpienie straty w wysokości 2%
STRONA 50
funduszy własnych Banku spowoduje ukształtowanie się współczynnika wypłacalności na
poziomie 10,34%.
Współczynnik wypłacalności, z uwzględnieniem warunków skrajnych, przewyższa wartość
minimalną 8%.
4.3.2.5.2 WPŁYW SPADKU FUNDUSZU UDZIAŁOWEGO O 20% NA WSPÓŁCZYNNIK
WYPŁACALNOŚCI
Na podstawie testu warunków skrajnych ustalono, że spadek wartości funduszu
udziałowego o 20% spowoduje ukształtowanie się współczynnika wypłacalności na
poziomie 10,27%.
minimalną 8%.
4.3.2.5.3 WPŁYW NA WEWNĘTRZNY WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI
WZROSTU WYMOGÓW DODATKOWYCH DO POZIOMU 2% WYMOGÓW
MINIMALNYCH
Na podstawie testu warunków skrajnych ustalono, że wzrost wymogów dodatkowych do
poziomu 2% wymogów minimalnych spowoduje ukształtowanie się wewnętrznego
współczynnika wypłacalności na poziomie 10,34%.
minimalną 8%.
4.3.2.6 PODSUMOWANIE
Na podstawie przeprowadzonego badania adekwatności kapitału wewnętrznego
stwierdzono, że minimalny wymóg kapitałowy w pełni zabezpiecza ryzyka ujęte w ramach
Filaru I NUK.
Stwierdzono również, że poziom istotności ryzyk nie ujętych w ramach Filaru I NUK, na
pokrycie których Bank zobowiązany jest zapewnić dodatkowy kapitał, nie wymaga
dotworzenia dodatkowej kwoty wymogów kapitałowych.
Na 31.12.2010 r. wewnętrzny wymóg kapitałowy ustalono na poziomie 25.824.437 PLN,
a wewnętrzny współczynnik wypłacalności ukształtował się na poziomie: 10,56%.
Na podstawie przeprowadzonych testów warunków skrajnych ustalono również, że Bank
STRONA 51
posiada odpowiednie bufory kapitałowe na wypadek wystąpienia sytuacji kryzysowej
(skrajnej).
STRONA 52

Raport za 2010 rok - Poznański Bank Spółdzielczy

Transkrypt

Podobne dokumenty

Spis treści Wstęp Rozdział I RYZYKO UBEZPIECZENIOWE 1.1

XII.4. Ryzyko operacyjne

Zarządzanie ryzykiem a podejmowanie decyzji w

Informacja o strategii i celach zarządzania ryzykiem