docMistyka bł. Jerzego Matulewicza
download 
Reklamacja Transkrypt
Mistyka bł. Jerzego Matulewicza
ISSN 1392-74-50 SOTER 2002.8(36) Elżbieta MATULEVICZ Mistyka bł. Jerzego Matulewicza Šiame straipsnyje analizuojamas mistinės maldos, kaip aukščiausio Šventumo, fenomenas. Mėginama ieškoti atsakymo į klausimą, kas yra mistinis krikščionio gyvenimas, bei aprašoma palaimintojo arkivysk. J. Matulaičio mistinė patirtis. Aptariama teologinė mistinio susivienijimo su Dievu esmė bei įdiegtoji kontempliacija, kaip priemonė tam susivienijimui pasiekti. This article analyzes the phenomenon of mystical prayer as the highest level of sanctity development. The answer to the question "what is a mystical Chris tian life?" is sought and the mystical experience of Blessed George Matulaitis is introduced. Theological essence of mystical union with God and inculcated contemplation, as the means to obtain this union, are discussed. Wprowadzenie wymiarach: w wymiarze ontycznym jako pełnię rozwoju obdarowania nadprzyrod zonego otrzymanego na chrzcie świętym, a więc laski uświęcającej, cnót teologalnych i darów Ducha Świętego oraz w drugim wymiarze jako doskonalą miłość łączącą człowieka z Bogiem, która prowadzi do mistycznego zjednoczenia z Trójcą Świętą i realizuje się w służbie Bogu i ludziom. B l . Jerzy stwierdza, że do zjednoczenia mistycznego z Bogiem powinni dążyć wszy scy, szczególnie zaś osoby Bogu poświę cone'. Człowiek nie odnajdzie odpoczynku i spełnienia gdzie indziej, jak tylko w dosko nałym zjednoczeniu z Bogiem. Bóg jest bowiem centrum duszy i naturalnym miej scem, poza którym nigdzie jej dobrze nie będzie. Serce nie znajdzie odpoczynku poza doskonałym zjednoczeniem i uściskiem z Bogiem, gdyż wola dąży zawsze do najwyż szego dobra, a dobro to chrześcijanin może mieć w zjednoczeniu mistycznym z Bogiem, do którego powinien dążyć . Aby dojść do stanu zjednoczenia, chrześcijanin powinien najpierw przejść drogę oczyszczenia i drogę oświecenia, podczas których dokonuje się proces czyn- Zbiór modlitw bl. Jerzego Matulewicza wydany ostatnio przez Centrum Pomocni ków Mariańskich w Kownie ukazuje bl. Jerzego Matulewicz jako mistyka. W niniej szym referacie będziemy szukać odpowiedzi na pytanie: czym jest życie mistyczne chrześcijanina. W oparciu o treści wykładów Błogosławionego zapisanych w jego manu skryptach łacińskich (Manuscripta latina) ukazana zostanie istota zjednoczenia mistycz nego z Bogiem, kontemplacja wlana jako środek tego zjednoczenia i szczytowy wyraz doświadczenia mistycznego. Omówione też będą stopnie zjednoczenia mistycznego. Istoka mistyki Analiza pism bl. Jerzego Matulewicza pozwa la na postawienie tezy, iż mistyka oznacza najwyższy etap rozwoju świętości, polega jący na zjednoczeniu człowieka z Bogiem przez miłość czyli na pełnym uczestnictwie w życiu Trójjedynego Boga. Błogosławiony uczy. że świętość należy rozumieć w dwóch 2 Elżbieta MATULEVICZ 282 nych i biernych oczyszczeń zmysłów i ducha oraz ozdabianie duszy cnotami, szczególnie gorącą miłością . Postęp w zjednoczeniu duszy z Bogiem zależy od stopnia wzrostu miłości do Boga. Im doskonalszy stopień tego zjednoczenia człowiek osiągnie, tym jaśniej poznaje Boga, a kiedy wyraźniej Go poznaje, tym goręcej miłuje . Bł. Jerzy stawia pytanie: „w jaki sposób Bóg i dusza mogą stać się jedno w modlit wie?" . Wyjaśnianie tego problemu rozpoc zyna od przypomnienia trzech sposobów obecności Boga w duszy wymienionych przez św. Jana od Krzyża w Pieśni duchowej a także pogłębia tę refleksję w oparciu o nau czanie św. Tomasza z A k w i n u . 14 3 4 5 6 7 16 Bóg obecny jest w duszy człowieka po pierwsze w sposób ogólny przez niezmierzoność (per immensilalem), to znaczy jako Stwórca przyrody Bóg obecny jest przez istotę (per essentiam), przez moc (per potenliam) i przez obecność (per praesentiam) . W ten sposób Bóg jest obecny we wszyst kich rzeczach, którym daje istnienie, podtrzymuje ich istnienie i udziela odblasku swoich doskonałości . Ta obecność jest wspólna dla usprawiedliwionych i grzeszni ków oraz dla wszystkich stworzeń. Bóg jako zasada istnienia i życia obecny jest we wszystkim i wszystko porusza. Bez Jego obecności wszystko marnieje i ginie. Czło wiek nigdy nie jest pozbawiony tego rodza ju obecności Boga . Po drugie, Bóg jest obecny w duszy chrześcijanina przez laskę uświęcającą (per graliam sanctificantemY '. Osoba usprawiedliwiona dosięga właściwej substancji Boga; przez wiarę przylega do Najwyższej Prawdy a przez miłość do Pełni Dobroci . Bóg udziela człowiekowi odrod zonemu przez chrzest swojej transcendent nej natury i sam zamieszkuje w jego duszy jak w świątyni . Laska uświęcająca po woduje, że Bóg znajduje w duszy upodobanie i ustanawia w niej swoje przebywanie, jak w tabcrnaculum. Laska może być utracona przez grzech śmiertelny. Nikt też w sposób 1 9 10 12 13 naturalny, czyli bez specjalnego objawie nia, nie może z pewnością wiedzieć, że ma łaskę . Dopiero w najwyższym stopniu zjed noczenia mistycznego Bóg sam objawia człowiekowi, że jest on w stanie łaski i liczbie wybranych, dając mu tym samym pewność swojej stałej i realnej obecności w duszy". Po trzecie, Bóg obecny jest w duszy przez specjalne odczucie duchowe, jako wynik specjalnej miłości duchowej (effectus amoris specialis spiritualis). Bóg naw iedza człowieka pocieszeniem, rozkoszą, porwaniem. Ta obecność pozostaje ukryta i ciemna. Bardziej wola „odczuwa" i „kosz tuje" niż rozum postrzega światło. W ten sposób człowiek widzi i kosztuje, jak słod ki jest Pan .. Owa specjalna obecność Boga przez miłość doprowadza do mistycznego zjed noczenia z Nim. Dzieje się to poprzez sub stancjalne dotknięcia, jakimi Bóg udziela się duszy, jednocząc ją z Sobą . Władze człowieka w stopniu możliwym w tym ży ciu przylegają do Boga; rozum przez jed noczące i niezbyt wyraźne poznanie, wola przez miłość nie na sposób pożądania, lecz na sposób „zaspokojenia" i „kosztowania" lub „używania" (fruitionis). W tym życiu nie jest dane ani wyraźne poznanie Boga ani doskonałe zaspokojenie, jednakże dane jest doskonale zjednoczenie . 17 18 Ten trzeci sposób obecności Boga w duszy jest zupełnie specjalny. Od sposobu obec ności Boga przez niezmierzoność różni się tym, że tutaj dusza dosięga Boga i posiada Go jako przedmiot poznawany i kochany. Bóg jest obecny w duszy jak poznawany w poznającym (cognitum in cognoscente) i kochany w kochającym (amatum in amantey. Z jednej strony Duch Święty powoduje miłość w człowieku, z drugiej strony wola podniesiona tym darem otrzymuje możliwość zjednoczenia z Nim. Bierze Go w posiadanie i kosztuje Go (korzysta) sub stancjalnie (Illo fruitur substantia/iter). Bóg jest obecny nie tylko jako przyczyna wy- 283 MISTYKA BŁ. JERZEGO MATULEWICZA wolująca skutki, ale jako Osoba poznawa na, kochana i posiadana, będąca Gościem w duszy chrześcijanina. W ten sposób jest obecna, posiadana i kosztowana cala Trójca Święta w usprawiedliwionym . Rozum nie widzi Boga wyraźnie, lecz intuicyjnie wyc zuwa jakby we mgle i ciemnościach, ponie waż zbliża się do Niego przez wiarę. Ten specjalny sposób obecności Boga w duszy przez miłość nie może zaistnieć bez Jego uprzedniej obecności według dwóch pierw szych sposobów: przez niezmierzoność i przez laskę uświęcającą '. Od sposobu obec ności Boga w duszach usprawiedliwionych przez laskę uświęcającą różni się tym, że polega on nie na habitualnym, lecz na aktu alnym poznaniu i miłości Boga - na aktual nym zjednoczeniu z Bogiem . Akty tego zjednoczenia pochodzą od daru mądrości . 20 2 22 23 Człowiek w zjednoczeniu mistycznym poznaje Boga nie tylko przez wiarę, ale także przez dar mądrości; przez kosztowanie i doświadczalne przyjmowanie Boga i Jego darów. To działanie, podczas którego jed noczy się on z Bogiem, odbywa się w opar ciu o dwie zasady: laskę i m i ł o ś ć . Bł. Jerzy uważa, że one same nie wystarczają, aby doszło do mistycznego zjednoczenia. Do tego potrzebny jest jeszcze dar kontem placji, który podobnie jak zjednoczenie z Bogiem, nie wszystkim jest dany . 24 25 Do aktu zjednoczenia mistycznego do chodzi w duszy człowieka, który jest w st anie laski uświęcającej i ma rozwinięte inne dary duchowe: cnoty wlane i dary Ducha Świętego. Bóg bierze tę duszę w posiadanie, podnosi przez dar mądrości i specjalną po moc Bożą. wtedy, kiedy Mu się podoba, doprowadzając do najwspanialszego aktu intelektu, jakim jest kontemplacja . Nic jest ona zwykłym poznaniem Boga, lecz nadzwyczajnym, takim które mierzy się miłością. Nie polega ono na czynnym poz naniu za pomocą rozumu, lecz poprzez miłość. Jest więc poznaniem miłującym . Wola wykonuje akt miłości, który jest wyższy 26 27 od wszystkich aktów rozumu, ponieważ pochodzi on od cnoty miłości doskonalszej od wiary i od daru mądrości doskonalącego rozum . Bóg pociąga do Siebie wolę roz paloną miłością. Obejmuje i „ucałowuje" duszę, udzielając jej niewysłowionej roz koszy, niebiańskiej miłości i boskiej słody czy. W ten sposób Bóg realnie jednoczy ze Sobą d u s z ę . W wyniku tego rzeczywis tego zjednoczenia z Bogiem, doświadcza nia Go, kosztowania i „używania", w umyśle człowieka kształtuje się jaśniejsze i bardzej wzniosłe poznanie Boga. Jest to wiedza doświadczalna, która nazywa się teologią mistyczną lub kontemplacją . Poprzez ten wlany dar człowiek poznaje Boże przymio ty i głęboko jednoczy się z Bogiem przez miłość . 28 29 30 31 Kontemplacja nazywana przez bł. Jerzego miłującym i doświadczalnym poznaniem Boga, które powstaje w zjednoczeniu lub miłosnym uścisku Boga . Stanowi ona ko sztowny dar (pretiosum donum), przez który Bóg w najgłębszym wnętrzu duszy uobec nia się jako najjaśniejsze światło, pozwala jąc na oglądanie Go i kochanie. Rozum w kontemplacji wlanej nie poznaje Boga wyraźnie, to znaczy pojęciowo, lecz jakby we mgle i w ciemnościach wyczuwa Go intuicyjnie . Kontemplacja oznacza wkro czenie w niewidzialne światło, w którym mieszka Bóg. Światło to z powodu swego blasku i niezwykłej jasności przekraczającej siły stworzonego rozumu, powoduje w nim ciemność. Umysł napełniony Boskim świat łem zostaje oślepiony, podobnie jak oczy tego, kto spojrzy bezpośrednio na słońce. Ten, kto kontempluje Boga obecnego w swoim wnętrzu, znajduje się w ciemnoś ciach, w których ogląda umysłem Jego czys tość, prostotę, nieskończoność. Dobroć, prawdę niestworzoną i niezmierzoną mądrość . W kontemplacji mistycznej ro zum i wola działają zgodnie. Jednakże wola może więcej kochać niż rozum pojmować, ponieważ wola może kochać doskonale to. 32 33 34 Elżbieta MATULEVICZ 284 35 co nie jest doskonale znane . Kontemplac ja jest według Ы. Jerzego również doświadczalnym poznaniem Boga. Doświad czenie mistyczne w czasie zjednoczenia z Bogiem polega na „kosztowaniu" i „sma kowaniu" (gustatio) samego Boga . Kon templujący człowiek znajduje się w miłos nym uścisku, jakby w ramionach Boga. Bło gosławiony określa ten miłosny uścisk (amplexiis))dko ..substancjalne dotknięcie duszy uczynione przez Boga, które ma smak roz koszy życia wiecznego" . Kontemplujący doświadcza także pocałunku (osculus), czyli ..najwyższej rozkoszy wlanej przez Boga w udzieleniu Ducha B o ż e g o " . Na skutek doświadczenia mistycznego chrześcijanin zdobywa pewność i spokój umysłu, że Bóg prawdziwie jest. Przez wolę kocha i kosz tuje Boga, który realnie przebywa we wnętrzu jego duszy i jest z nim zjednoczony . 36 37 38 39 j i do wystawiania się na niebezpieczeństwo utraty tej laski. Powinien zatem wykluczyć miłość własną i unikać próżnej chwały, nie zaniedbywać pod żadnym pozorem modlit wy i praktykować p o k o r ę . Podczas poufnych i tajemnych nawiedzeń Bożych, wzrasta w człowieku wiara, nadzieja i miłość, a także wszystkie inne cnoty i dary. W zjed noczeniu mistycznym łaska Boża chwyta duszę i utwierdza ją dla Boga, napełniając niewiarygodnym i niewzruszonym spokojem, umacnia w przeciwnościach i trudach, roz pala żarliwością i pragnieniem zbawienia dusz, doskonali w najgłębszej pokorze; sprawia, że osoba nie boi się śmierci, lecz raczej jej pragnie, ponieważ pragnie już całkowicie doskonałego zjednoczenia . 43 44 STOPNIE ZJEDNOCZNIA MISTYCNEGO Zjednoczenie mistyczne określa się jako bierne, ponieważ nie można go osiągnąć Modlitwa odpocznienia poprzez własny wysiłek ascetyczny, lecz tylko przez kontemplację, którą Bóg daje Modlitwa odpocznienia (oratio quietis) lub temu, komu chce . Kontemplacja wlana odpocznienie (quies) nie jest niczym innym, powodowana jest jedynie laską i natchnien jak tylko przyjemnościąwoli, która nie szuka iem Bożym. W ten sposób „Bóg w nas działa niczego innego, jak tylko tego, aby trwać w bez nas" (Deus in nobis sine nobis operaBogu . Dusza widzi siebie blisko Boga widzi, tur) - pisze Ы. Jerzy Matulewicz . To Boże że jest przez Niego kochana i strzeżona Jego działanie odbywa się poprzez dary rozumu Opatrznością. W tej miłości wola spoczywa i mądrości. Człowiek doznaje i przyjmuje jakby w spełnieniu swego pragnienia, które Boże działanie. Odbywa się to w wielkim już się zrealizowało . BI. Jerzy stwierdza, spokoju, bez rozumowego rozważania, pros tym ujmowaniem i wyczuciem. Człowiek że modlitwa odpocznienia jest początkiem nie jest zatem zupełnie bierny. Kocha i pozna laski kontemplacji i pierwszą modlitwą nad je, a więc działa. Według Błogosławionego, przyrodzoną, będącą darem Ducha Święte kontemplacja jest działaniem (contemplari go i pochodzącą od daru mądrości . Po est vitaliter agere, contemplari est opera- przedza ją zwykle czynne ćwiczenie się w ri), powodowanym jednakże wyłącznie inwewnętrznym skupieniu na obecności Bożej icjatywąBoga. W tym zjednoczeniu mistycz w sercu chrześcijanina i praktyka modlitwy nym człowiek przyjmuje Jego działanie, myślnej . oglądając w swoim wnętrzu najdoskonalsze Podczas tej modlitwy człowiek odczu rzeczy i znajdując w samym sobie najdo wa wielką satysfakcję, radość i przyjem skonalszą miłość Boga . ność, która rozchodzi się również w ciele . Władze są uspokojone i widząc, że są blis W początkach modlitwy zjednoczenia ko Boga, nie chcą poruszać się, choć ich człowiek powinien strzec się i unikać okaz 40 41 45 46 47 48 42 49 285 MISTYKA BŁ. JERZEGO MATULEWICZA działanie nie jest zawieszone. Pamięć i ro zum mają swoje działanie, a tylko sama wola zostaje pochwycona i zjednoczona z Bogiem . Przez cały czas, kiedy trwa to odpocznienie, wola jest pochłonięta rozko szami, których kosztuje. Panie, dobrze, że tu jesteśmy ( M t 17, 4 ) . Rozum, jakby lęka się powrotu do swego poprzedniego stanu, widząc że tego jednego, co ma teraz jedynie potrzebuje, a wszystko inne bardzo go niepokoi. Chrześcijanin podczas modlit wy odpocznienia nie chce stracić tego pokoju, w którym trwa, dlatego nie wykonuje najm niejszego ruchu ciała . W modlitwie odpocznienia dusza spos trzega obecnego w niej Boga, z rozkoszą rozpoznaje i rozumie Jego obecność. Może z Nim bezpośrednio i poufnie rozmawiać w ukryciu swego serca, gdzie Bóg nadprzy rodzonym sposobem wlewa doświadczalne poznanie swojej chwały, udzielając jej wewnętrznej rozkoszy. Dusza widzi, że znaj duje najwyższe dobro, ale nie wie dokład nie, co znajduje . Kosztuje udzielonego jej pokoju, nie troszcząc się o nieuporządko wane działanie rozumu i wyobraźni. Wola zjednoczona z Bogiem trwa w pokoju, a pozostałe władze pozostawione jako nie zwią zane, zajmują się własną aktywnością. Przyrównać to można do Marii i Marty, które ukazują połączenie życia kontemplacyjnego i czynnego . Do tego stopnia modlitwy dochodzi wiele dusz, szczególnie pobożnych . Są one jednak narażone na niebezpieczeństwo pychy i pragnienia sa mych pociech. B l . Jerzy radzi, aby raczej nie pragnąć tych łask i pociech, a kiedy już znajdzie się dusza w tym stanie, aby przyj mowała je i kosztowała, jakby rezygnując z nich, jeżeli Bóg inaczej nic poleci . Z drugiej strony, nie należy przez własne zaniedba nie takich Bożych udzielań unikać. Boże polecenia trzeba wypełnić i nimi się kie rować we wszystkim . 50 51 52 53 54 55 56 57 Zjednoczenie proste B l . Jerzy Matulewicz podkreśla, że zjed noczenie mistyczne z Bogiem jest drogo cennym darem (pretiosum donum), przez który Bóg uobecnia się w najgłębszym wnętr zu duszy człowieka, dając mu światło i miłość . W zjednoczeniu prostym Bóg bierze w posiadanie nie tylko wolę, jak w modlit wie odpocznienia, ale wszystkie władze wewnętrzne człowieka . Pamięć przylega do Boga; rozum przyjmuje najjaśniejsze światło, niewyraźnie je odróżniając; wola największą miłością laczy się zOblubieńcem i przylega do Niego w miłosnym uścisku . Wszystkie władze duszy ogarnięte są nie zwykłym pokojem. Dusza kosztuje Boga najwyższe Dobro, mając już jakby przeds mak wiecznej chwały . 58 59 60 61 W zjednoczeniu prostym dusza nie jest stale złączona z Bogiem. Stan ten nie trwa długo, najwyżej do pól godziny . Potem słodycz zmniejsza się, ale nie ustaje zupełnie. Habitualnie pozostaje pamięć zjednoczenia i nadzieja na następne. Dus za wychodzi z tego zjednoczenia naznac zona pieczęcią miłości O b l u b i e ń c a . Chociaż podczas zjednoczenia dusza pozostaje całkowicie pochłonięta, Bóg tak głęboko przenika do wnętrza duszy, że ona w żaden sposób nie może wątpić, iż była w Bogu i Bóg w niej . Ta prawda tak mocno tkwi w niej, że choćby potem przez długi czas Bóg tej laski jej nie uc zynił, dusza nie może jej jednak zapom nieć. Pewność uczynionego jej Bożego udzielania jest ważnym znakiem i skut kiem tego zjednoczenia. Gdyby tego znaku nie było, należałoby uznać, że nie jest to całkowite zjednoczenie lecz tylko jakiejś władzy, co stanowi laskę różną od udzie lania się Boga w czasie zjednoczenia z duszą . 62 63 64 65 Elżbieta MATULEVICZ 286 Zjednoczenie ekstatyczne (zaręczyny duchowe) Najwyższe zjednoczenie mistyczne (unio frititiva), w którym dusza kosztuje Boga obejmującego j ą w miłosnym uścisku, nas tępuje dwustopniowo. Pierwszym stopniem są zaręczyny duchowe (sponsatio spiritualis), a drugim małżeństwo duchowe (matrimonium spirituale) . Zaręczyny duchowe są aktualnym zjednoczeniem przez rzeczy wiste zamieszkanie Boga nie w centrum (środku) duszy, co jest właściwe dopiero dla małżeństwa duchowego, lecz w wyższej części duszy . Zaręczyny nie polegają na samym zjednoczeniu uczuciowym, lecz także na zjednoczeniu rzeczywistym, które dokonuje się przez wejście Chrystusa do duszy, nie na sposób stanu (habitus), lecz na sposób aktu . Podczas zjednoczenia ekstatycznego wszystkie władze człowie ka zostają tak bardzo uśpione i pochłonięte, że pozostaje on jakby ślepy, niemy i pozba wiony zmysłów, chociaż nie do tego stop nia, aby nie mógł spostrzec i zrozumieć, jak wielkie jest dobro, którego właśnie kosz tuje. Wielka rozkosz, którą znajduje w obec ności Boga pochłania go i napełnia niewy powiedzianą radością. Kosztując Boga, widzi siebie umarłym dla spraw świata . Po pow rocie do siebie z tego uścisku z Bogiem, zaczyna tęsknić za obecnością Oblubieńca, pragnąc nadal jego uścisku i pocałunków. Pan. widząc taki niepokój i pragnienie duszy ponownie się jej ukazuje, rozpalając w niej jeszcze większą miłość . W czasie zaręc zyn duchowych Oblubieniec wielokrotnie przychodzi i odchodzi. Szukanie Go i zna jdowanie przez duszę wzmaga i oczyszcza jej miłość. Przez to odchodzenie i jakby ukrywanie się przed duszą Bóg chce, aby doświadczyła ona cierpienia z powodu Jego nieobecności i tym natarczywiej Jego samego szukała a nie pociech i rozkoszy; aby wypróbować jej miłość; aby wzrosły jej zasługi W ten sposób oczyszcza Bóg duszę, 66 67 68 69 70 aby kochała go czystą miłością przyjaźni a nie miłością pożądania . Zjawisko ekstazy, które występuje na tym stopniu zjednoczenia duszy z Bogiem polega zdaniem bl. Jerzego na tym, że dus za zostaje porwana poza siebie samą i tak bardzo pochłonięta rozkoszą poufnego ob cowania z Bogiem, że zwykle ani nie dba o nic, ani nie wie o niczym, co jest na ze wnątrz . Jak już zostało stwierdzone wyżej, człowiek pozostaje jakby niemy, ślepy i pozbawiony zmysłów, ale nie tak, aby nie mógł spostrzec i zrozumieć, jak wielkiego dobra właśnie kosztuje . Zdaniem Błog osławionego wprowadzenie duszy na najw yższy stopień zjednoczenia mistycznego (unio fruitiva) nie może się dokonać de lege ordinaria inaczej, jak tylko w ekstazie . Wyższa część pociąga do siebie część niższą. Niższe władze zostają zawieszone z powodu ogromu miłości i rozkoszy, jakimi zaabsor bowana jest wola i intelekt, przylegające do Boga. Osoba, która cala zwraca się do Boga przez intelekt i wolę, nie może działać w tym czasie przez inne władze . 71 72 73 74 75 Przyczyny ekstazy są następujące: a) wielkość zachwytu i uwielbienia, jakie dus za ponad siebie samą wyprowadza. Opromie niona blaskiem i zachwycona pięknem uka zywanych jej rzeczy Bożych, zostaje zawie szona w używaniu zmysłów zewnętrznych i porwana ponad siebie ; b) wielkość odda nia i miłości, którą dusza plonie. W czasie tego płonięcia i wzrostu pragnienienia, dus za zostaje porwana poza siebie tak, jak woda. która pod wpływem ciepła ognia stopniowo się podgrzewa, a potem wrze i unosi się ponad swoje naturalne miejsce ; c) wielkość przyjemności, jaką dusza otrzymuje w cza sie kontemplacji. Napełniona rozkoszą widze nia Bożej piękności i kosztowania Boga zostaje ponad siebie porwana i spoczywa w Umiłowanym ". 76 77 7 Istotnym stwierdzeniem bl. Jerzego jest to, że w zjednoczeniu ekstatycznym pozo staje wolność potrzebna do zasługi. Nigdy 287 MISTYKA BŁ. JERZEGO MATULEWICZA nie dochodzi do tak wielkiego pochłonięcia duszy w Bogu, aby nie było żadnego działa nia rozumu i w o l i " . Wolność jest korze niem zasługi. Bóg nie pozbawia takiej dosko nałości także człowieka podniesionego do najwyższych stopni kontemplacji i zjed noczenia mistycznego . Na stopniu zaręczyn duchowych zjed noczenie z Bogiem następuje bądź to w ekstazie (ecstasis), bądź w porwaniu (raptus) lub locie ducha (volatus) albo wzniesie niu ducha (elevalio spiritus)'*. Ekstaza stanowi proste wyjście z siebie stawiające człowieka poza nim samym. Natomiast por wanie dodaje do tego pewną gwałtowność . Dusza porwana przez Boga pociąga za sobą również ciało, które podnosi się z ziemi i unosi w powietrzu. Niekiedy porwanie może być powodowane przyczyną naturalną, na przykład chorobą zmęczeniem modlitwą lub studiami. Może je także powodować sza tan. Wreszcie może być wynikiem Bożego działania . To ostatnie rozpoznaje się po skutku, jakim jest radość wewnętrzna, ob jawiająca się na zewnątrz spokojem i słodyczą ogarniającą cale ciało, a także przejawiają ca się w ruchach ciała, które powinny być uporządkowane ' . Przychodzi ono niespodz iewanie, gwałtownie i z wielką siłą, pochła niając duszę natychmiast i odrywając ją od zmysłów . Jest ono zaszczytnym darem Boga i świadectwem Jego przyjaźni. Jednakże dusza, która tę laskę otrzyma nie jest jeszc ze bezpieczna, aby mogła być całkowicie pewna swojego zbawienia i żeby nie opłaki wała swoich grzechów. Im większe otrzymuje laski, tym bardziej stara się podobać Bogu i tym większą odczuwa bojaźń przed utratą Jego przyjaźni . Dziennik duchowy bl. Jerzego Matulewic za zawiera trzy opisy jego własnych ekstaz i porwania: I) „Kiedy organista śpiewał Gloria, przedziwne dreszcze przebiegły mnie całego i przeniknęły. Oczy jakby się zaćmiły, ciało stężało i stało się bezsilne, a duszę przepełniła niewyslowiona rozkosz, nic da 80 82 83 8 1 8 3 86 jąca się w żaden sposób wyrazić. Słodycz jakby przelała się po całym moim jestestwie. Panie, jakże jesteś słodki! Któż mógłby to wypowiedzieć. Jeśli niegodnego grzeszni ka tak pocieszasz, to cóż musiało się dziać z prawdziwymi Twoimi sługami, ze świę t y m i " ; 2) „Dusza zdaje się omdlewać, owładnięta najsłodszymi uczuciami, ciało zaś przenikają dziwne, niepojęte i nie da jące się wyrazić dreszcze" ; 3) „Cóż to będzie w Twoim niebie, jeżeli już tu na ziemi taką słodyczą przepełniasz duszę, gdy świętym dreszczem przenikasz ciało i jakby do trzeciego nieba porywasz. Serce się roz pływa i omdlewa, usta niemieją, w oczach ciemnieje, ręce i nogi drętwieją cale ciało obejmują dziwne fale świętych dreszczy, a dusza - dusza w Tobie się zanurza. Gdyby nie Twoja moc, umarłby człowiek z tej miłości, z tych pociech" . 87 88 89 Bł. Jerzy opisuje jeszcze jeden rodzaj modlitwy na stopniu zjednoczenia ekstaty cznego, nazywając ją oratio impulsus lub oratio impulsiva, co można tłumaczyć jako modlitwa impulsywna lub modlitwa pory wu lub zapału . Błogosławiony wyjaśnia, że jest to taka modlitwa, w której dusza przyjmuje od Boga impuls, pobudzający ją do tego, aby wielkim pędem ducha podążyła do Boga. Impuls ten jest efektem laski Bożej i wolności Boga, który nie pytając duszy o zgodę niespodziewnie i gwałtownie pobud za duszę w samym jej środku (w centrum) '. Dusza, która nie myślała ani nie pamiętała właśnie o Bogu, nagle czuje się jakby została trafiona strzałą wysłaną przez Niego lub uderzona gromem. Odczuwa w sobie ranę zadaną jej przez Oblubieńca i słyszy Jego w o ł a n i e . Doświadcza głębokiego bólu duchowego a jednocześnie niezwykłej roz koszy. Ten gwałtowny pęd, jakim dusza zostaje porwana na spotkanie z Oblubieńcem doprowadza do ekstazy. Władze zostają zawieszone. Ciało nie może się poruszać i jeszcze przez pewien czas po przejściu tej łaski pozostaje osłabione i rozbite. Osoba 90 9 91 Elżbieta MATULEVICZ 288 doznająca rany miłości wydaje na zewnątrz jęki i k r z y k i . Strzała miłości Bożej rani duszę i powoduje w niej ból, ale jednoc ześnie wzbudza tak wielki poryw miłości do Boga, że osoba pragnie chętnie stracić swe życie z powodu miłości do Niego i zawsze umierać na tę chorobę . Opisaną przez bl. Jerzego oratio impulsiva św. Teresa od Jezusa nazywa raną lub zranieniem serca albo przebiciem serca . Św. Jan od Krzyża wyjaśnia, że ranę tę „pelną uczucia bło giego" powoduje „żywy płomień miłości", czyli Duch Święty . 93 94 95 96 Zjednoczenie przekształcające (małżeństwo duchowe) Małżeństwo duchowe polega na rzeczywis tym zjednoczeniu, które dokonuje się przez wejście Chrystusa do centrum duszy (środ ka duszy) i do jej władz rozumu i woli przez najwyższe poznanie i miłość, nie na sposób aktu przeszywającego, jak to się dzieje w zaręczynach, lecz trwale na sposób stanu . Przez laskę i miłość zostaje ustanowiona najdoskonalsza przyjaźń między Bogiem a człowiekiem. Prawdziwa przyjaźń sama w sobie domaga się zjednoczenia między przy jaciółmi, nie tylko przez ukształtowanie uczucia, lecz także przez nierozłączną obec ność i połączenie obojga. Przyjaźń wymaga zatem intymnej obecności Boga w człowie ku, jako jego opiekuna, obrońcy i Pana. Bóg sprawuje opiekę nad zjednoczonym z Nim człowiekiem nie tylko z tytułu ogólnej Opatrzności, ale również z tytułu szczegól nej przyjaźni. Przebywa On w duszy jako Przyjaciel, któremu dusza okazuje najwyższą cześć, szacunek i uwielbienie . Przebywa On w duszy jak poznawany w poznającym i kochany w kochającym, strzegąc kochającego Go człowieka i kierując nim. Kochający czci i uwielbia Boga w swoim sercu . 97 98 99 przyjaciółmi, nie tylko przez ukształtowa nie uczucia, ale również przez obecność na tyle nierozłączną, na ile jest to możliwe w tym życiu. Miłość afektywna porusza do pragnienia i kochania Oblubieńca, natomiast rzeczywista Jego obecność oznacza prawdzi wy związek (węzeł) z duszą . W zarę czynach duchowych to doskonale owocne zjednoczenie jest jeszcze przejściowe. Dop iero w małżeństwie duchowym dokonuje się ono habitualnie i trwale na sposób stanu . W tym trwałym stanie nie jest jednak ko nieczne, aby rozum byt zawsze w aktualnej kontemplacji zjednoczony z Bogiem, a wola w aktualnej miłości. To habitualne zjed noczenie duszy z Bogiem i stalą obecność Boga w jej władzach można porównać do sytuacji człowieka, przebywającego z drugą bliską osobą w domu, w którym zasłonięto okna. Chociaż nie widzi tej osoby, to jed nak wie o niej i odczuwa jej obecność . Nie niweczy tej obecności skupienie się na działaniu zewnętrznym, lecz w każdym do brym działaniu człowiek odczuwa i dos trzega tę stalą obecność Boga. Czy je, czy pije, czy wykonuje jakieś działanie cnót. odczuwa obecność Boga w samym środku duszy, a także własne zjednoczenie z Nim. Miłość ta jest bowiem ze strony Boga nie rozerwalna (indissolubilis) i tylko sprze niewierzenie się człowieka mogłoby spo wodować jej utratę . 100 101 102 103 Zjednoczenie przekształcające dokonuje się na dwóch płaszczyznach: habitualnej i aktualnej. Na pierwszej płaszczyźnie, zjed noczenie według rzeczy - rzeczywiste (se cundum rem-realis), polega na stałej obec ności Ukochanego w duszy kochającej. Na drugiej płaszczyźnie zjednoczenie dokonuje się według uczucia (secundum affectum). W pierwszym rodzaju miłość działa efekty wnie, poruszając do pragnienia i szukania obecności Ukochanego. W drugim rodzaju miłość działa formalnie, ponieważ sama miłość stanowi więź i zjednoczenie . Zjed noczenie przekształcające na płaszczyźnie 104 Jak już zostało stwierdzone wyżej, dosko nalą przyjaźń wymaga zjednoczenia między I 289 MISTYKA Bt. JERZEGO MATULEWICZA habitualnej nie jest niczym innym jak laską habitualną najdoskonalszą, bardzo ugrun towaną i daną na sposób stały. To właśnie laska przekształca duszę w Boga w ten sposób, że człowiek przez władzę rozumu wzmocnioną światłem wiary uczestniczy w Bożym poznaniu, przez władzę woli wzmoc nioną miłością uczestniczy w Bożej miłości i przez samą naturę duszy z dodaną do niej łaską uświęcającą, tak odrodzony i odno wiony uczestniczy według podobieństwa w Bożej naturze. W ten sposób przebóstwioną duszę Bóg jednoczy z sobą na stale i daje jej możliwość cieszenia się i kosztowania samego daru, samej Osoby Boga. To pierwze habitualne zjednoczenie przez łaskę jest podstawą, korzeniem i fundamentem spec jalnego aktualnego zjednoczenia z Bogiem w zaręczynach duchowych i małżeństwie duchowym, w którym rozum przylega do Boga przez poznanie, a wola przez miłość nie tylko pożądania, ale też zaspokojenia i kosztowania' . oi W małżeństwie duchowym władze duszy często odrywają się od rzeczy zewnętrznych i kierują się do wewnętrznych. Wtedy natych miast aktualnie korzystają z towarzystwa Trzech Osób Boskich, które oznajmiają duszy swoją miłość do niej. Kochająca dusza jest jakby przekształcana w Ukochanego w tym zjednoczeniu. Dokonuje się trwałe uczest nictwo duszy w Bożej naturze przez przez laskę uświęcającą dodaną do własnej natu ry, w Bożym intelekcie przez wzniosie świat ło kontemplacji, w Bożej woli przez naj gorętszą miłość i we wszystkich Bożych doskonalościach przez pozostałe dary nad przyrodzone. O duszy odnowionej w ten sposób mówi się, że jest przeobrażona w Boga ". Miłość porusza duszę przeobrażo ną w Boga do pragnienia Ukochanego i szu kania Jego obecności w aktualnym zjednoc zeniu. Będąc do tego dobrze przygotowana łatwo rozpala w sobie ogień miłości aktual nej. W stanic małżeństwa duchowego miłość rozpala się bardzo łatwo, pobudzając rozum 10 do poznawania najwyższych tajemnic Bożych, pamięć do przyjmowania oświeceń i wiedzy Bożej, wolę upajając aż do zaspokojenia. Bowiem właściwością miłości jest szukać i otrzymywać zawsze nowe doświadczenia kochanej osoby i rozkoszować się ich wspomnieniem . Zjednoczenie aktualne na stopniu mał żeństwa duchowego, dzięki istniejącemu jednocześnie zjednoczeniu habitualnemu, nie powoduje już porwania, jak to było w zaręc zynach duchowych i nie wstrzymuje osoby będącej w tym zjednoczeniu od zewnętrz nego działania. Osoba ta ma swobodę wyko nywania aktów cnót, działania tak zewnętrz nego, jak i wewnętrznego wszystkich władz i zmysłów. Zjednoczenie aktualne przy współistniejącym jednocześnie zjednocze niu habitualnym, nie tylko nie wstrzymuje działania wewnętrznego i zewnętrznego, ale sprawia, że człowiek wykonuje je sprawniej, chętniej i doskonalej . Po podniesieniu do stanu zjednoczenia przekształcającego wszystkie uczucia i działanie władz, które przedtem z natury swojej były niedoskonale, stają się teraz jakby Boskie. Teraz Bóg kie ruje duszą, która żyje już jakby życiem Bożym. Jest tak zmieniona, jakby przeszła od śmierci do życia. Rozum, który przedtem pojmował w sposób ograniczony, teraz działa pod wpływem wyższego światła; wola, która przedtem kochała chłodno, teraz zamienio na jest w płomień Bożej miłości; pamięć, w której były wyobrażenia rzeczy stworzonych zajęta jest teraz wspominaniem Boga; pożą danie, które przedtem pragnęło rzeczy bezwartościowych, teraz pragnie tylko roz koszy Bożej. Wszystkie dotychczasowe nie doskonale działania duszy zamienione zostały w poruszenia B o ż e ' . 107 108 10 Działania człowieka na stopniu zjednocze nia przekształcającego są powodowane poruszeniami Ducha Świętego: Bóg jest w was sprawcą i chcenia i działania zgodnie z [Jego] wolą (Flp 2. 13): Teraz już nie ja żyje, lecz żyje we mnie Chrystus (Ga 2. 20); Elżbieta MATULEVICZ wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży są najwyższym w tym życiu stopniem dosk onałości na drodze kontemplacji" . Wy synami Bożymi (Rz 8, 14). W zjednoczeniu pełnione zostaje w nim polecenie Chrys habitualnym i aktualnym przekształcającym tusa: Bądźcie doskonali...(Mt 5,48), to znaczy (unio actualis et habitualis fruitiva) człow bądźcie doskonałymi naśladowcami dosk iek może praktykować równocześnie życie onałości Bożych, bądźcie Jego podo kontemplacyjne i czynne. Zajęcia zewnętrzne bieństwem. Stwórca dał człowiekowi wzór, nie powstrzymują go od kontemplacji . doskonały swój obraz i podobieństwo w Można o takiej duszy powiedzieć, że jest Chrystusie. Według Jego wzoru powinien świątynią Boga, Jego ołtarzem: Czyż nie człowiek regulować swoje postępowanie wiecie, żeście świątynią Boga i Duch Boży mieszka w was? (IKor 3, 16); Regnum Deitak, aby osiągnąć najwyższy stopień cnót. Cnoty heroiczne czyli cnoty duszy oczyszc intra vos est (Łk 17, 20); Królestwo Boże[...J zonej (virtutes animi purgati) są osiągnię to sprawiedliwość, pokój i radość w Duchu tym w tym stanie zjednoczenia, podo Świętym (Rz 14, 17). W stanie małżeństwa bieństwem Bożym w duszy. Roztropność duchowego żadna rzecz nie zakłóca wew kieruje się jedynie do rzeczy Bożych, umi nętrznego pokoju duszy. Doczesne złączenie arkowanie ignoruje pożądanie rzeczy ziem duszy z ciałem powoduje w człowieku cier skich, męstwo nie poddaje się lękowi, spraw pienia, trudy i utrapienia. Jednakże wtedy, gdy władze i zmysły doznają bólu i niepoko iedliwość jest obrazem prawości Boga. Ży ju, dusza głęboko i trwale zjednoczona z cie tych, którzy są zjednoczeni z Chrys Bogiem trwa w pokoju i odpoczynku w N i m ' " . tusem i stale praktykują cnoty heroiczne, jest już tu na ziemi zapoczątkowaniem ży Stan zjednoczenia habitualnego i aktu cia wiecznego w niebie ". alnego przekształcającego duszę w Boga jest 2 110 1 PRZYPIS 1 Por. Unio actualis fruitiva w: Manuscripta latina I, 214. : Por.tama:e. ! Por. Unio actualis fruitiva, dz.cyt., 217-218. 4 Por. tamże, 215. s Oratio unionis w: M L I, 219. '' Por. św. Jan od Krzyża, Pieśń duchowa 11,3 w: Dzieła, dz.cyt., 572-573. * Por. STh I-a, q.43, a.3. * Por. Oratio unionis, dz.cyt., 219. " Por. De contcmplatione, dz.cyt., 172; por. ś w . Jan od Krzyża, Pieśń duchowa 11, 3 w: Dzieła, dz.cyt., 572; por. STh l-a, q. 43, a.3. "'Por. De contcmplatione, dz.cyt., 178; por. św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna w: Dzieła V , 1.10 t.23 , Kraków 1987, 298-299. unionis, dz.cyt., 219. Por. De contcmplatione, dz.cyt., 172. "Por. De amore Dci, dz.cyt., 149; De gratia Dei, dz.cyt., 350. "Por. De contcmplatione, dz.cyt., 178; por. św. Jan od Krzyża, Pieśń dz.cyt., 572. duchowa 11,3 w: ,7 : "Por. De contcmplatione, dz.cyt., 172; Oratio i: "Por. Theologin myslica, dz.cyt., 153-154. "'Por. De contemplatione, dz.cyt.. 178; por. św. Jan od Krzyża, Pieśń duchowa 11,3 w: Dzieła, dz.cyt., 572-573. Por. Unio actualis fruitiva, dz.cyt., 215; por.: „Te udzielania s i ę , jakie B ó g sam powoduje są całkowicie boskie i nadprzyrodzone. Są to jakby substancjalne dotknięcia w boskim zjednoczeniu duszy i Boga. I przez jeden akt tego zjednocze nia, b ę d ą c y n a j w y ż s z y m stopniem modlitwy, otrzymuje dusza w i ę c e j dobra niż przez wszystko inne" - św. Jan od Krzyża, Noc ciemna II 23, 11 w: Dzieła, dz.cyt., 516. '"Por. Unio actualis fruitiva, dz.cyt., 215. "Por. tama:c; Dc contcmplatione, dz.cyt., 178; por. STh I-a, q. 43, a. 3; por. R. Garrigou-Lagrangc, Trzy okresy..., dz.cyt., 98. "Por. De contcmplatione, dz.cyt., 172, 'Por. Unio actualis fruitiva, dz.cyt., 215. -Por. tamże, 216; por.: „Jasne jest w r z e c z y w i s t o ś ci, że cnota jest przeznaczona do działania i że d o s k o n a ł o ś ć jest w zjednoczeniu aktualnym /. Bogiem: mihi adliacrcre Dco bonum est (Ps 72,28). Św. Tomasz mówi: Pcrfcctorum studium est, ut homo ad hoc principaliter inlciidctt, ut Dzieła, : 291 MISTYKA BL JERZEGO MATULEWICZA Deo inhaereat et eo fruaiur (H-a Il-ae, q. 24, a. 9) - R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy..., dz.cyt., 145. : -Por. Unio actualis fruitiva, dz.cyt., 215; por. STh 11-a Il-ae, q.45, a. 2; por. R. GarrigouLagrange, Trzy okresy..., dz.cyt., 98-99. :4 Por. tamże; por.: „Tak w i ę c żadne inne działanie prócz laski uświęcającej nie m o ż e wyjaśnić fak tu, że Osoba Boża jest w nas obecna w nowy sposób. Podobnie, by mienić rzecz swoją, trzeba mieć m o ż l i w o ś ć jej posiadania lub też jej używa nia. A my m o ż e m y c i e s z y ć się z posiadania Oso by B o ż e j tylko przez laskę uświęcającą i przez miłość" - STh I-a, q. 43, a. 3; por. R. GarrigouLagrange. Trzy okresy..., dz.cyt., 98. :5 : Por. Oratio unionis, dz.cyt., 219. ''Por. Theologia mystica, dz.cyt., 164. :7 : Por. tamże, 165. Por. tamże. "'Por. tamże. •''Por. Unio actualis fruitiva, dz.cyt., 218. !: Por. Theologia mystica. dz.cyt., 167. "Por. Unio actualis fruitiva, dz.cyt., 215. !4 Por. Contemplatio infusa w: Manuscripta latina I, 204. "Por. Theologia mystica, dz.cyt., 160. '"Por. tamże, 166. '•Tamże, 157. "Tamże. "Por. tamże, 164. 4 "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 220; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna IV, 1.2 w: Dzie ła, dz.cyt., 267. •"Contemplatio acquisita - infusa w:: Manuscripta latina I, 196. 4: Por. tamxe. •"Por. Oratio unionis, dz.cyt., 220-221; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna IV 3, 10 w: Dzieła, dz.cyt., 288-289; por. Twierdza wewnętrzna V 4, 5-6 w: Dzieła, dz.cyt., 318-319. 44 Por. tamże; por.: „śmierć nic jest gorzka dla duszy kochającej, gdyż znajdzie w niej wszystkie s ł o d y cze i rozkosze miłości" św. Jan od Krzyża, Pieśń duchowa U , 10 w: Dzieła, dz.cyt., 575; ..dusza kochająca Boga żyje raczej w życiu wiec znym niż doczesnym, gdyż w i ę c e j żyje tam, gdzie iniliijc niż tam, gdzie żyje" - tamże, 576. " „ Q u i e s haec, nil aliud est, quam iueunditas quaedam voluntatis nihil quacrcnlis, nisi sic in Deo perseverarc" - Oratio unionis, dz.cyt., 230. 4 'Tor. tamx'c. 4: Por, tatiKcc. Jerzego Matulewicza, dz.cyt., 95. 4, Por. Oratio unionis, dz.cyt., 231; por. tamse, 221; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna S0 IV 2, 6 w: Dzieła, dz.cyt., 278. Por. Oratio unionis, dz.cyt., 231; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna IV 2, 6-8 w: Dzieła, dz.cyt., 278-279. "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 231. "Por. tamże. "Por. tamże; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna IV 2, 6 w: D z i e ł a , dz.cyt., 278. "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 232. "Por. tamże, 231; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twier dza wewnętrzna IV 3, 12-14 w: Dzieła, dz.cyt., 291. "Por. Oratio unionis, 231. *Por. tamże. :9 •"Por. tamże; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna IW 3,1 w: Dzieła, dz.cyt., 281; por. E. Matulewicz, Teologia modlitwy według bł. "Por. tamże; por.: „ P o c i e c h y duchowe s ą laską B o ż ą ; odpychać je od siebie byłoby n i e w d z i ę c z n o ś c i ą w z g l ę d e m naszego Ojca Niebieskiego, tak samo, jak pragnąć i szukać pociech jedynie dla pociechy, dla w ł a s n e g o zadowolenia, byłoby egoizmem. Trzeba pzryjmować pociechy duch owe jako wielką laskę ze strony Boga z w d z i ę c z n o ś c i ą dziecka; trzeba się pobudzać przez te pociechy do coraz w i ę k s z e j pokory, do coraz w i ę k s z e j gorliwości o w ł a s n e u ś w i ą t o b l i w i e n i e , do coraz w i ę k s z e g o ukochania Boga, naszego Ojca najlepszego. Pociechy duchowe zwykle rozszerza ją nasze serce, w l e w a j ą do naszej duszy pokój B o ż y i radość i wesele ducha nam dają. [...] trud ności, o s c h ł o ś c i , pokusy nie są nam same w sobie pożądania godne. Gdy B ó g dopuszcza je na nas trzeba je mężnie z n o s i ć przy pomocy laski B o ż e j . Mylnym jest przekonanie, jakoby trudności, os c h ł o ś c i itd. miały w oczach Boga w i ę k s z ą war tość niż gorącość ducha, s ł o d y c z , ł a t w o ś ć na modlitwie itd. Na ogól biorąc, lepsze [jest to], co serce bardziej rozszerza, rozpala i do Boga pod nosi; a zwykle skuteczniej to sprawiają laski B o ż e " - Lisi do W. Jeutc w: LP II, 10. "Por. tamże, 220. '"Por. E . Matulewicz, Teologia modlitwy według bł.Jerzego Matulewicza, dz.cyt., 96; por. S. Ur bański, Polska teologia życia mistycznego 19141939, Warszawa 1995, 291; E. Bielecki używa dla tego stopnia modlitwy nazwy: zjednoczenie zwyczajne - por. E . Bielecki, Dynamizm organ iczny modlitwy terezjańskiej. Karmel wrzesień 1985, 20; P.P. Ogórek nic wyróżnia w o g ó l e tego stopnia modlitwy opisanego w V-tym miesz kaniu Twierdzy wewnętrznej por. Mistyka według T. Mertona, dz.cyt.. 263-284; A . Mar- Elżbieta MATULEVICZ 292 chetti identyfikuje zjednoczenie zwykłe z duch owymi zaręczynami - por. A . Marchetti, Zarys teologii życia duchowego cz.H, dz.cyt., 203; bl. J. Matulewicz używa dla stopnia zjednoczenia mistycznego opisanego w V-tym mieszkaniu Twierdzy wewnętrznej nazwy: modlitwa zjednoc zenia (oratio unionis). Tej samej nazwy u ż y w a S.Urbański - por. S. Urbański, Teologia modlit wy. Studium ascetyczno-mistyczne dwudziestole cia międzywojennego z uwzględnieniem duch owości szkoły zmartwychwstańczej, Warszawa 1999, 227-229. "Tor. Oratio unionis, dz.cyt., 220. 61 Por. tamsee, 220-221. ' Por. Oratio unionis, dz.cyt., 220-221; por. Św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna V 2, 7 w: Dzieła, dz.cyt., 304. "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 221; por. św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna V 2, 12 w: Dzieła, dz.cyt., 307. ,: M Por. Oratio unionis, dz.cyt., 222; por.-, „w Bogu są i patrzą na Boga" - De sanctitate w: MP 1,74; por. : „ Nic ona nie widzi, nic nie s ł y s z y , nic nie rozumie przez cały czas gdy trwa to zjednoczenie [...]. Za to B ó g sam tak g ł ę b o k o przenika wnętrze tej duszy, ż e gdy wróci do siebie, żadną miara o tym wątpić nie m o ż e . iż byla w Bogu i B ó g w niej" - ś w Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrz na V 1, 9 w: Dzieła, dz.cyt., 298. "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 222; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna V 1, 11 w: Dz ieła, dz.cyt., 299. "Por. Desponsatio et matrimonium spirituale w: M L I, 238. '"„Sponsatio est qaedam actualis unio cum Deo per realem habitationem Dei, non in centro animae, hoc enim proprium est matrimonii sp., sed in superiore parte animae" - tamże. „ S p o n s a t i o non consistit in sola unione affectus (secundum affectum) sed etiam in unione reali. quae fit per illapsum Chti in anima. non in centro illius sed in superiore parte, non per modum habi tus, sed per modum actus" - tamże; wyższa częśę duszy - por. STh I-a, q. 79, a. 9; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna IV 1, 10 w: Dzieła, dz.cyt., 272 przypis 7; środek i rdzeń duszy - por. STh l-a q. 77, a. 1; por. św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna IV 2, 5 w: Dzie ła, dz.cyt., 277; por. tamże, VII 1,10-11 w; Dzie ła, dz.cyt., 419. ' Por. tamże, 239. "Por. Tamże. 7: Por. Contemplatio infusa, dz.cyt., 212. 7! Por. Desponsatio 7J ,s Por. tamże; por. „Cum totaliter anima intendat ad actum unius potentiae, abstrahitur homo ab actu alterius potentiae" - św. Tomasz z Akwinu, De Veritate, q.13, a.3; por. STh Il-a Il-ae, q. 175, a.2; por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy..., dz.cyt., 832-833. 7s Por. tamże. 77 Por. tamże. 7s Por. tamże. "Por. tamże; por. STh I-a Il-ae, q. 10, a. l i 2; Il-a Il-ae, q. 175, a. 1, ad. 3; I-a Il-ae, q. 113, a. 3, ad. 2; por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz.cyt., 833. ""Por. „Libertas est radix meriti. Deus non privat hominem etiam elevatum ad altissimam contempl. et ecstasim tanta perfectione" - Desponsatio et matrimonium spirituale, dz.cyt., 250. "'Por. Oratio unionis, dz.cyt., 225. "Por. tamże; por. STh Il-a Il-ae, q. 175, a. 2, ad. 1; por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz.cyt., 835. "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 226. "Por. tamże. "Por. tamże; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna v "'Por. tamże; por. „te cierpienia maja służyć do oczyszczenia duszy, aby zasłużyła wejść do miesz kania siódmego" - św. Teresa od Jezusa, Twierdza newiiętrzna VI 11,0 w: Dzielą, dz.cyt., 408. VI 5, 1 w: Dzieła, dz.cyt., 358-359. "'Por. Oratio unionis, dz.cyt., 227; por. św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna Dzieła, VI 7, 1-4 w: dz.cyt. 373-375. "Dziennik duchowy, dz.cyt., 123; UźraSai, dz.cyt., r M et matrimonium spirituale, dz.cyt., 239. Por. Theologia mystica, dz.cyt., 154 75. "Dziennik duchowy,<\zx,y\.., 73;Užrašai, dz cyt.,34. "'Dziennik duchowy, dz.cyt.,117-118; Utraiai, dz.cyt., 71. "Por. tamże, 234-236; por. ś w . Teresa od Jezusa, Księga życia 29, 9-10 w: Dzieła t.13 , Kraków 1987, 369-370. "Por. tamże, 234; por. ś w . Jan od Krzyża, Żywy płomień miłości 1, 14 w: Dzieła, dz.cyt., 726; por. św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna VI 11, 3 w: Dzieła, dz.cyt., 406. Por. Oratio unionis, dz.cyt., 234; por. Św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna VI 2, 2 w: Dzie ła, dz.cyt., 334-335. "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 234-235; por. św. Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna VI 11,34 w: Dzieła, dz.cyt., 406-407. "Por. Oratio unionis, dz.cyt., 234; por. ś w . Teresa od Jezusa, Twierdza wewnętrzna VI 11, 5 w: Dzieła, dz.cyt., 407-408; Księga życia 29, 12 w: Dzielą, dz.cyt., 371. ,,; 293 MISTYKA BŁ. JERZEGO MATULEWICZA ,: 4 5 Por. Twierdza wewnętrzna VI 11, 3-5 w: Dzieła dz.cyt., 406-408; Księga życia 29, 10-14 w: Dz ieła, dz.cyt., 370-373. *' Por. ś w . Jan od Krzyża, Żywy płomień miłości 1, 14 i 2, 1 w: Dzieła, dz.cyt., 726 i 739. '" „Matrimonium sp. consistit in unione reali, quae fit per illapsum Christi in centrum animae et in illius potentias intellectus et voluntatis per altissimam cognitionem et amorem, non per modum actus transuentis, ut fit in sponsalibus, sed permanenter per modum habitus" - Desponsatio et matrimonium spirituale, dz.cyt., 240; por. św. Jan od Krzyża, Żywy płomień miłości 1, 14 w: Dzieła, dz.cyt., 726. v " Por. Desponsatio et matrimonium spirituale, " Por. tamże; por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy..., dz.cyt., 99. ""Por. Desponsatio et matrimonium spirituale, dz.cyt., 241. ,4 " Por. tamse, 241-242. ""Por. tamże, 242. 6 '" Por. tamże; por. ś w . Jan od Krzyża, Pieśń ducho wa 12,7 i 13,3 w: Dzieła, dz.cyt., 581 i 631. l7 " Por. Desponsatio et matrimonium dz.cyt., 243. spirituale, ""Por. tamże, 243-244. J "" Por. tamże. ""Por. tamże, 244. '"Por. tamże, 244-245. : dz.cyt., 240. w Por. tamże. Por. tamże. ""„Sponsalitium fit traseunter; matrim. sp. fit habitualiter et permanenter per modum habitus" tama;e, 241. " „ S t a t u s unionis habitualis et actualis traansformationis animae in Deum est gradus supremus perfectionis huius vitae in via contemplativa" taniJee. 245. '"Por. tamże, 223. BIBLIOGRAFIA 1. Bielecki E. Dynamizm organiczny modlitwy terezjańskiej. Karmel wrzesień 1985. £ . . Teologia modlitwy według bl.Jerzego Matulewicza. 4. Oratio unionis w: M L I. 5. Pieśń V , 1.10 w: Dzieła t.2'. 7. Unio actualis fruitiva w: Manuscripta latina I. 2. Dziennik duchowy. 3. Matulewicz 6. Twierdza wewnętrzna Kraków 1987. duchowa. 8. Urbański S. Polska teologia życia mistycznego 1914-1939. Warszawa, 1995. 9. Urbański S. Teologia modlitwy. Studium ascetyczno-mistyczne dwudziestolecia m i ę d z y wojennego z uwzględnieniem d u c h o w o ś c i sz koły zmartwychwstańczej, Warszawa 1999. Spaudinti rekomendavo: G kun. doc. dr. V . Brilius MIC a u t a 2 0 0 2 0 6 3 0 Parengta spaudai: 2002 10 12 mons. doc. dr. V. S. Vaičiūnas Elżbieta MATULEVICZ PALAIMINTOJO JURGIO MATULAIČIO MISTIKA Santrauka Išanalizavus pal. Jurgio Matulaičio raštus, galima teigti, kad mistika - tai aukščiausias šventumo raidos laips nis Šventumo esme - žmogaus susivienijimas su DicvuMeilc, arba pilnutinis žmogaus dalyvavimas triasmenio Dievo gyvenime. I'al. Jurgis teigia, kad mistinio susivienijimo su Dievu turčių siekti visi žmones, o ypač - Dievui pašvęstieji. Žmogus niekur kitur neranda atilsio ir tikro savęs realizavimo, kaip tiktai tobulame susivienijime su Dievu. Dievas - sielos centras ir prigimtinė vieta, ir sielai niekur kitur nebus gera. Širdis niekur kitur neras atilsio, o tik tobulame susi vienijime su Dievu, sąveikoje su Juo, nes valia visuomet siekia aukščiausiojo gerio. Tik žmonės, kurie susivieniję su Kristumi ir gyvena dorai jaučia, žemėje, yra pradėję amžinąjį dangaus gyvenimą Elżbieta MATULEVICZ 294 Elżbieta MATULEVICZ MYSTICISM OF BLESSED GEORGE MATULAITIS Summary Having analyzed the works of Blessed George Matu laitis, one can state that mysticism is the highest level of sanctity development, the essence of which is man's union with God-Love or man's participation in the life of triune God. Blessed George maintains that all people, and especially those hallowed to God, should strive for mystical union with God. Nowhere else is person able to find rest and true self-realizaPAGRINDINIAI ŽODŽIAI: palaimintas, mistika. tion than in perfect union with God. God is the center and natural place of spirit, and it would not feel so good anywhere else. Heart will find rest only in per fect union with God, cuddling together with Him, since will always seeks for the highest good. The people who are united with Christ and are constantly practicing heroic virtues have already started their eternal heavenly life here, on Earth. K E Y WORDS: The blessed, mysticism. Elžbieta M A T U L E V I C Z - mgr. l i e , Varšuvos Kardinolo Stepono Višinskio Universiteto Teologijos fakulteto doktorantė (šiuo metu jau apsigynusi disertaciją ir jai pripažintas mokslų daktarės laipsnis) Tyrimų sritis.dvasine teologija, palaim. arkivysk. J. Matulaičio dvasingumas. Yra surinkusi ir išleidusi palaim arkivysk. J. Matulaičio maldų rinkinį, kuris atspindi jo dvasines - mistines patirtis. Elżbieta M A T U L E V I C Z - mgr. l i c , graduate student of Faculty of Theology of Warsaw Cardinal Steponas Višinskis University. Research field: spiritual theology, spirituality of Blessed archbishop George Matulaitis. She has collected and published the set of prayers of Blessed archbishop Matulaitis; it reflects his spiritualmystical experience.