Dzięcioł średni

Dendrocopos medius (Dzi´cio∏ Êredni)
Dendrocopos medius
A238
(L., 1758)
Dzi´cio∏ Êredni
Rzàd: dzi´cio∏owe, rodzina: dzi´cio∏owate
Status wyst´powania w Polsce
Nieliczny, lokalnie Êrednio liczny, ptak l´gowy ni˝u. Osiad∏y.
Opis gatunku
Mo˝liwoÊç pomy∏ki z innymi
gatunkami
Dzi´cio∏a Êredniego mo˝na pomyliç z m∏odocianymi osobnikami dzi´cio∏a du˝ego Dendrocopos major (A237, nieomówiony w tej ksià˝ce) i dzi´cio∏a bia∏oszyjego Dendrocopos syriacus (A429). Wymienione gatunki posiadajà w szacie m∏odocianej czerwonà czapeczk´, jednak tylko u dzi´cio∏a du˝e-
dzi´cio∏ Êredni
go i dzi´cio∏a bia∏oszyjego czapeczka ma czarne podkreÊlenie, co ró˝ni je od dzi´cio∏a Êredniego. Cechà odró˝niajàcà
jest tak˝e obecnoÊç czarnego wàsa, który u dzi´cio∏a du˝ego
i bia∏oszyjego si´ga nasady dzioba. M∏ode dzi´cio∏y Êrednie
ró˝nià si´ ponadto od m∏odych dzi´cio∏ów du˝ych mi´dzy innymi bledszà czerwienià czapeczki, p∏owo˝ó∏tym ubarwieniem przodu i boków g∏owy, podbródka oraz bràzowawym
p∏aszczem. Dzi´cio∏a Êredniego wyró˝nia tak˝e kreskowanie
spodu cia∏a i jasnoró˝owa barwa podogonia s∏abo odgraniczona od brzucha, w przeciwieƒstwie do jaskrawoczerwonego podogonia dwóch pozosta∏ych gatunków oraz delikatniejszy dziób. Charakterystyczny g∏os godowy dzi´cio∏a Êredniego
wyklucza mo˝liwoÊç pomy∏ki z innymi gatunkami dzi´cio∏ów.
G∏os kontaktowy jest ni˝szy i bardziej mi´kki od podobnego
g∏osu dzi´cio∏a du˝ego. B´bnieniem przypomina nieco dzi´cio∏ka Dendrocopos minor (A240, nieopisany w tej ksià˝ce).
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Dzi´cio∏ Êredni jest nieco mniejszy (oko∏o 10%) od dzi´cio∏a du˝ego; d∏ugoÊç cia∏a 20–22 cm, rozpi´toÊç skrzyde∏
33–34 cm, masa cia∏a 50–85 g. Ârednia masa cia∏a samców w okresie l´gowym wynosi 56 g, a samic 53 g (dane
z Wielkopolski).
Wierzch cia∏a jest czarny, z dwiema pod∏u˝nymi bia∏ymi plamami na plecach. Na g∏owie jasnoczerwona czapeczka bez
czarnego podkreÊlenia oraz brak czarnego wàsa si´gajàcego dzioba, dzi´ki czemu boki g∏owy sà wyraênie bia∏e. Spód
cia∏a jest kreskowany, z jasnoró˝owym podogoniem, s∏abo
odgraniczonym od ró˝owokremowego brzucha i boków cia∏a. Samiec ró˝ni si´ od samicy d∏u˝szà, wyraênie odgraniczonà od czarnej potylicy, intensywnie czerwonà czapeczkà.
U samicy granica czapeczki jest rozmyta, a jej barwa mniej
wyrazista. Szata m∏odociana podobna do szaty ptaków doros∏ych. Czerwona czapeczka jest mniejsza i bardziej matowa. Pióra na bokach g∏owy, policzkach, podbródku, piersi
i bokach majà wàskie i rozmyte bràzowe zakoƒczenia. Kreskowanie na bokach i piersi jest bràzowawe i bardziej rozmyte w porównaniu z osobnikami doros∏ymi. W przeciwieƒstwie do innych dzi´cio∏ów zamieszkujàcych zachodnià Palearktyk´ dzi´cio∏ Êredni s∏abo i bardzo rzadko b´bni. W okresie przedl´gowym (luty–kwiecieƒ) wydaje charakterystyczny
g∏os godowy – j´czàce „kwee kwee kwee...” lub „kjee kjee
kjee...”, funkcjonalnie zast´pujàcy b´bnienie innych gatunków dzi´cio∏ów. G∏os ten mo˝e byç wydawany przez przedstawicieli obu p∏ci, jednak˝e mi´dzyp∏ciowe zró˝nicowanie
cz´stoÊci jego u˝ywania oraz dok∏adne funkcje sà s∏abo poznane. Najcz´Êciej u˝ywanym przez osobniki obu p∏ci i charakterystycznym dla gatunku g∏osem jest „kik kekekek...” lub
„gig-geg-geg-geg-geg...”, który s∏u˝y mi´dzy innymi do komunikacji d∏ugodystansowej i jako g∏os kontaktowy pomi´dzy partnerami i przedstawicielami rodziny.
Biologia
Tryb ˝ycia
AktywnoÊç dzienna, w okresie l´gowym przebywa w parach, w pozosta∏ym okresie samotnie.
271
Ptaki (cz´Êç II)
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
A238
272
L´gi
Terytorialny od koƒca lutego do koƒca okresu rozrodu. Osobniki obu p∏ci majà podobny udzia∏ w obronie terytorium.
Dzi´cio∏ Êredni jest gatunkiem monogamicznym, osiàgajàcym dojrza∏oÊç p∏ciowà w 1. roku ˝ycia.
Dziupl´ wykuwa w obumierajàcym lub martwym fragmencie drzewa. W lasach gospodarczych najcz´Êciej gnieêdzi
si´ w d´bach, mniej licznie w jesionach, brzozach, olchach i innych gatunkach drzew liÊciastych. W pierwotnych lasach Puszczy Bia∏owieskiej najwi´cej dziupli odnotowano w grabach, d´bach i olchach. Dziupla wykuwana
jest na wysokoÊci 0,5–27 m, najcz´Êciej w przedziale
5–15 m. Ârednia wysokoÊç umieszczenia gniazda w Wielkopolsce wynosi 11–12 m, a w Puszczy Bia∏owieskiej
15 m. Rozmiary otworu wlotowego dziupli dzi´cio∏a Êredniego, a tak˝e g∏´bokoÊç w p∏aszczyênie poziomej oraz
pionowej, nie ró˝nià si´ istotnie od wartoÊci charakteryzujàcych dziuple dzi´cio∏a du˝ego. WielkoÊç zniesienia wynosi 4–8, wyjàtkowo do 10 jaj. Najcz´Êciej ptaki sk∏adajà
6 jaj. Wyprowadza jeden l´g w roku. Przyst´powanie do
sk∏adania jaj rozciàga si´ na ok. dwa tygodnie, na prze∏omie kwietnia i maja. Najwi´cej l´gów (70%) rozpoczynanych jest pomi´dzy 26 i 30 kwietnia (dane z lasów ∏´gowych w dolinie Warty) lub w pierwszej dekadzie maja
(Puszcza Bia∏owieska).
Wysiadywanie trwa 11–14 dni, a okres pobytu pisklàt
w gnieêdzie 20–26 dni. Ptaki m∏odociane stajà si´ samodzielne po 8–11 dniach od opuszczenia dziupli.
W pierwotnych lasach Puszczy Bia∏owieskiej Êrednie zag´szczenie na powierzchniach próbnych, ocenione na
podstawie badaƒ d∏ugoterminowych (25 lat), wynosi∏o
w gràdach 0,7–1,1 p./10 ha, w olsach 0,8 p./10 ha
i w ∏´gach 0,7 p./10 ha. Dane pochodzàce z du˝ych
powierzchni próbnych (>70 ha) w Wielkopolsce wykaza∏y, ˝e zag´szczenie waha∏o si´ w granicach
0,3–2,3 terytorium/10 ha lasów liÊciastych, Êrednio
1,1 terytorium/10 ha i by∏o pozytywnie zale˝ne od
udzia∏u lasów z dominacjà d´bów starszych ni˝ 120 lat
i negatywnie od udzia∏u dàbrów m∏odszych ni˝ 40 lat.
Najwy˝sze zag´szczenie stwierdzono w nadrzecznych
∏´gach i Êwietlistej dàbrowie. Badania w skali krajobrazu przeprowadzone w Szwajcarii wykaza∏y, ˝e liczba par
dzi´cio∏a Êredniego zmniejsza si´ wraz ze zwi´kszaniem
si´ Êredniej odleg∏oÊci pomi´dzy dojrza∏ymi d´bami powy˝ej 25 m. Ponadto dàbrowy mniejsze ni˝ 30ha, le˝àce we wzajemnej odleg∏oÊci wi´kszej ni˝ 9 km, sà kolonizowane rzadziej ni˝ p∏aty wi´ksze i wzajemnie bli˝sze.
Czynnikiem oddzia∏ujàcym na zag´szczenie jest natomiast powierzchnia lasu. Podobne wyniki uzyskano
w Rosji, gdzie zag´szczenie w odpowiednich dla gatunku siedliskach o charakterze ciàg∏ym by∏o 1,7 razy wi´ksze w porównaniu z siedliskami o charakterze wyspowym. Stwierdzono równie˝ (dane ze Szwajcarii), ˝e zag´szczenie jest zale˝ne od ca∏kowitej obj´toÊci d´bów.
Ponadto wykazano, ˝e wielkoÊç area∏u osobniczego
zmniejsza si´ wraz ze wzrostem zag´szczenia du˝ych
d´bów, o Êrednicy 36 cm, oraz potencjalnych drzew
gniazdowych (drzewa z dziuplami, bliznami lub zainfekowane przez grzyby).
W´drówki
Gatunek osiad∏y. Ptaki doros∏e przemieszczajà si´ na odleg∏oÊç nieprzekraczajàcà 0,5 km. Osobniki m∏odociane
charakteryzuje dyspersja na niewielkà odleg∏oÊç, kilku–kilkunastu kilometrów, w celu znalezienia partnera i terytorium l´gowego; powracalnoÊç do miejsca urodzenia dotyczy znikomej cz´Êci osobników (<2%).
Zimowanie
Zimuje w miejscu gniazdowania.
Pokarm
Dzi´cio∏ Êredni od˝ywia si´ stawonogami – owadami i paj´czakami. W pokarmie dominujà postaci doros∏e i larwy
chrzàszczy, b∏onkoskrzyd∏ych, mrówek oraz pajàków. Wiosnà w pokarmie wzrasta udzia∏ gàsienic motyli zbieranych
z powierzchni liÊci.
Podstawowà metodà ˝erowania, dominujàcà szczególnie
w okresie zimowym, jest przeszukiwanie pnia, konarów
i ga∏´zi oraz sondowanie szczelin i p´kni´ç w korze. Wiosnà i latem wzrasta udzia∏ pokarmu zbieranego z powierzchni liÊci. W okresie zimowym dzi´cio∏y Êrednie wi´cej
czasu (30–40%) sp´dzajà na ˝erowaniu w jednym miejscu.
Z poczàtkiem wiosny stajà si´ bardziej ruchliwe i krócej pozostajà w tym samym miejscu.
W zwiàzku z rodzajem pobieranego pokarmu dzi´cio∏
Êredni jest silnie zwiàzany z wyst´powaniem drzew liÊciastych o grubej i sp´kanej korze, g∏ównie d´bów, zamieszkiwanej przez bogatà faun´ stawonogów. Dzi´cio∏
Êredni preferuje ˝erowanie na d´bach o Êrednicy
36–72 cm, których korony w niewielkim stopniu stykajà
si´ z koronami sàsiednich drzew. Nas∏onecznienie koron sprzyja prawdopodobnie wyst´powaniu bardziej
zró˝nicowanej i bogatszej fauny stawonogów. Zimà ptaki ˝erujà w dolnych cz´Êciach koron i na pniach. Od
marca preferowanà strefà ˝erowania stajà si´ górne
partie koron drzew.
Wyst´powanie
Siedlisko
Dzi´cio∏ Êredni zamieszkuje stare lasy liÊciaste z dominujàcym udzia∏em d´bów. Typowymi siedliskami dzi´cio∏a Êredniego sà gràdy, Êwietliste i acydofilne dàbrowy oraz nadrzeczne lasy ∏´gowe. Wyst´puje te˝ w zaawansowanych
wiekowo olsach i buczynach. Kluczowym elementem warunkujàcym wyst´powanie dzi´cio∏a Êredniego jest obecnoÊç drzew o grubej i sp´kanej korze. W przypadku olsów
i buczyn takà struktur´ kory, obfitujàcà w liczne p´kni´cia
i szczeliny, osiàgajà dopiero bardzo stare drzewa. Ze
Dendrocopos medius (Dzi´cio∏ Êredni)
wzgl´du na stosunkowo s∏aby, w porównaniu z dzi´cio∏em
du˝ym, rozwój mi´Êni szyi oraz s∏aby dziób umo˝liwiajàce
wykuwanie dziupli jedynie w martwym drewnie, istotnym
elementem warunkujàcym wyst´powanie gatunku jest
obecnoÊç drzew martwych lub obumierajàcych bàdê drzew
z martwymi fragmentami. Drzewa martwe oraz charakteryzujàce si´ obecnoÊcià starych dziupli, blizn oraz zainfekowane przez grzyby – huby sà wyraênie preferowane jako miejsca lokalizacji dziupli.
Rozmieszczenie geograficzne
Dzi´cio∏ Êredni jest gatunkiem euroazjatyckim. Area∏ wyst´powania podgatunku D. m. medius rozciàga si´ od pó∏nocno-zachodniej Hiszpanii na zachodzie po zachodnià
Rosj´ na wschodzie i od wybrze˝y Morza Âródziemnego na
po∏udniu po po∏udniowe wybrze˝e Ba∏tyku na pó∏nocy. Pó∏nocnà Turcj´, Kaukaz i Zakaukazie zamieszkuje podgatunek D. m. caucasicus. W zachodniej i po∏udniowej cz´Êci
Azji Mniejszej oraz w po∏udniowo-zachodnim Iranie wyst´pujà 2 inne podgatunki.
Rozmieszczenie w Polsce
Dzi´cio∏ Êredni wyst´puje na terenie ca∏ego kraju, choç
jego rozmieszczenie jest bardzo nierównomierne. W Sudetach gnieêdzi si´ do wysokoÊci 400 m n.p.m., a w Tatrach do wysokoÊci 600 m n.p.m. W zachodniej cz´Êci
kraju najliczniej wyst´puje w lasach liÊciastych Niziny
Âlàskiej, g∏ównie w dolinie Odry oraz w po∏udniowej
i centralnej Wielkopolsce. We wschodniej cz´Êci kraju
rozsiedlony jest przede wszystkim w po∏udniowej cz´Êci
Mazowsza, na Podlasiu i Wy˝ynie Lubelskiej. Tylko lokalnie wyst´puje na Wy˝ynie Ma∏opolskiej i Podkarpaciu.
W pasie pojezierzy przymorskich stwierdzany by∏ na pojedynczych stanowiskach, co jest konsekwencjà braku
odpowiednich dla niego siedlisk. Wi´ksze skupienia zanotowano jedynie na Warmii. Podobnie nielicznie
i w znacznym rozproszeniu gnieêdzi si´ w pasie od pó∏nocno-wschodniej Wielkopolski, przez Kujawy, pó∏nocne
Mazowsze oraz znacznà cz´Êç Mazur.
Ochrona gatunkowa w Polsce: gatunek obj´ty ochronà Êcis∏à, wymagajàcy ochrony czynnej (Dz U z 2004 r. Nr 220,
poz. 2237)
Status zagro˝enia w Europie: S gatunek niezagro˝ony, którego status ochronny jest prawdopodobnie odpowiedni
BirdLife International: SPEC 4
Dyrektywa Ptasia: Art. 4.1, za∏àcznik I
Konwencja Berneƒska: za∏àcznik II
A238
Wyst´powanie gatunku na
obszarach chronionych
Niektóre z najwa˝niejszych ostoi dzi´cio∏a Êredniego znajdujà si´ na obszarach chronionych i w ich otulinach, np.
w Bia∏owieskim PN, ˚erkowsko-Czeszewskim PK czy OChK
Dàbrowy Krotoszyƒskie.
Rozwój i stan populacji
WielkoÊç europejskiej populacji l´gowej dzi´cio∏a Êredniego oceniana jest na 60 000–150 000 p. Najliczniejsze populacje zasiedlajà Niemcy (9000–19 000 p.) i Chorwacj´
(8000–10 000 p.).
Brak jest danych umo˝liwiajàcych okreÊlenie zmian liczebnoÊci oraz zasi´gu gatunku w skali ca∏ego kraju. Prowadzone na terenie Wielkopolskiego PN obserwacje pozwoli∏y stwierdziç, ˝e od pojawienia si´ pierwszej p. l´gowej
w latach 60. liczebnoÊç gatunku wzros∏a do 21 p. w roku
1993. Przyczyny wzrostu liczebnoÊci upatruje si´ w przebudowie drzewostanów iglastych w kierunku lasów mieszanych, ze znacznym udzia∏em d´bów. Wzrost wieku lasów
d´bowych na znacznych obszarach, na przyk∏ad w po∏udniowej Wielkopolsce, podniesienie wieku r´bnoÊci drzew
oraz protegowanie drzew liÊciastych doprowadzi∏o prawdopodobnie do wzrostu liczebnoÊci gatunku w ciàgu ostatnich kilkudziesi´ciu lat, choç brak na to bezpoÊrednich dowodów opartych na wynikach liczeƒ. Dokonany dla Polski
szacunek wielkoÊci populacji l´gowej, podajàcy wartoÊç
8000–15 000 p., jest bardzo niepewny, ale brak innych
danych. Z racji doÊç nierównomiernego wyst´powania, ale
w sumie doÊç rozpowszechnionego gniazdowania w ró˝nych cz´Êciach kraju, mo˝na wskazaç niewiele obszarów
zasiedlonych przez znacznà liczb´ dzi´cio∏ów Êrednich. Do
takich terenów nale˝à ostoje: Puszcza Borecka, Puszcza
Bia∏owieska, Lasy Strzeleckie, Dolina Odry, Dolina Baryczy,
Dàbrowy Krotoszyƒskie i Dolina Warty.
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Siedliska z za∏àcznika I Dyrektywy
Siedliskowej, które mogà byç istotne
dla gatunku
9130 ˚yzne buczyny (Dentario glandulose-Fagenion, Galio
odorati-Fagenion)
9150 Ciep∏olubne buczyny storczykowe (Cephalanthero-Fagenion)
9160 Gràd subatlantycki (Stellario-Carpinetum)
9170 Gràd Êrodkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
91E0 ¸´gi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae), olsy êródliskowe
91F0 ¸´gowe lasy d´bowo-wiàzowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Status ochronny
Zagro˝enia
Gatunkowi zagra˝a w Polsce:
• utrata siedlisk w wyniku zmniejszania si´ powierzchni lasów liÊciastych, z dominacjà lub wspó∏dominacjà d´bów,
których wiek przekracza 80 lat;
273
Ptaki (cz´Êç II)
A238
• utrata siedlisk w wyniku zwi´kszania stopnia izolacji lasów liÊciastych;
• utrata siedlisk w wyniku usuwania z lasu drzew obumierajàcych i martwych, charakteryzujàcych si´ obecnoÊcià
starych dziupli oraz zainfekowanych przez grzyby.
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Propozycje odnoÊnie do zarzàdzania
Nale˝y:
• zachowaç istniejàce lasy liÊciaste oraz preferowaç dàb
(rodzime gatunki) w trakcie przebudowy struktury gatunkowej drzewostanów;
• zachowaç ciàg∏oÊç wiekowà drzewostanu w lasach z dominacjà d´bów;
• pozostawiaç w lesie drzewa obumierajàce i martwe (zarówno stojàce, jak i le˝àce) oraz drzewa charakteryzujàce si´ obecnoÊcià dziupli i hub (preferowane miejsca wykuwania dziupli).
Propozycje badaƒ
Nale˝y zbadaç:
• rozmieszczenie stanowisk i liczebnoÊç krajowej populacji
l´gowej;
• wybiórczoÊç siedliskowà;
• sukces l´gowy;
• prze˝ywalnoÊç;
• dyspersj´ w obr´bie krajowej populacji l´gowej;
• skutecznoÊç czynnej ochrony gatunku.
Monitoring
• coroczna ocena liczebnoÊci populacji l´gowej prowadzona metodà trzykrotnego kartowania ptaków terytorialnych w okresie przedl´gowym (pomi´dzy po∏owà
marca i po∏owà kwietnia), z u˝yciem stymulacji magnetofonowej. WielkoÊç powierzchni – ok. 100 ha. Metodyka wyboru powierzchni – do ustalenia;
• ocena liczebnoÊci populacji l´gowej w kluczowych ostojach gatunku co 3 lata. Metodyka do ustalenia.
Bibliografia
BEDNORZ J. 1997. Ptaki Wielkopolskiego Parku Narodowego.
Prace Zak∏. Biol. I Ekol. Ptaków UAM, 8: 68 s.
BAZA DANYCH OSO – NATURA 2000. Zak∏ad Ornitologii PAN.
BAZA DANYCH POLSKIEGO ATLASU ORNITOLOGICZNEGO.
Zak∏ad Ornitologii PAN.
BIRDLIFE INTERNATIONAL/EUROPEAN BIRD CENSUS
COUNCIL. 2000. European bird populations: estimates
and trends. BirdLife Conservation Series No. 10.
Cambridge, 160 s.
BÜHLMANN J., PASINELLI G. 1996. Beeinflussen kleinflächige
Waldnutzung und Wetter die Siedlungsdichte des Mittelspechts Dendrocopos medius. Orn. Beob., 93: 267–276.
274
CRAMP S. (red.) 1985. Handbook of the Birds of Europe, the
Middle East and North Africa. The Birds of the Western Palearctic. Vol. 4. Terns to Woodpeckers. Oxford, 960 s.
CZECHOWSKI P., RUBACHA S., WÑSICKI A., BOCHE¡SKI M., J¢DRO G., KAJZER Z., SIDELNIK M. 2002. Awifauna l´gowa
Êrodkowego odcinka doliny Odry. Not. Orn., 43: 163–176.
DYRCZ A., GRABI¡SKI W., STAWARCZYK T., WITKOWSKI J. 1991.
Ptaki Âlàska. Monografia faunistyczna. Wroc∏aw, 525 s.
GLUTZ v. BLOTZHEIM U. N., BAUER K. M., BEZZEL E. (red.) 1994.
Handbuch der Vögel Mitteleuropas. Band 9. Columbiformes–Piciformes. Wiesbaden, 1148 s.
GRÜEBLER M., PASINELLI G. 1999. Nahrungsökologie von rindenabsuchenden Vogelarten im Winter in einem Eichen-Hagebuchenwald der Nordostschweiz. Proceedings of the International Woodpecker Symposium. Tichodroma Suppl.1, 12:
164–190.
GUTOWSKI J. M., BOBIEC A., PAWLACZYK P., ZUB K. 2002. Po
co nam martwe drzewa? Âwiebodzin, 63 s.
HAGEMEIJER W. J. M., BLAIR M. J. (red.). 1997. The EBCC Atlas
of European Breeding Birds: Their Distribution and Abundance. London, 903 s.
del HOYO J., ELLIOTT A., SARGATAL J. (red.). 2002. Handbook
of the Birds of the World. Vol. 7. Jacamars to Woodpeckers.
Barcelona, 613 s.
JENNI L. 1983. Habitatnutzung, Nahrungserwerb und Nahrung
von Mittel- und Buntspecht (Dendrocopos medius und D. major) sowie Bemerkungen zur Verbreitungsgeschichte des Mittelspechts. Orn. Beob., 80: 29–57.
JONSSON L. 1998. Ptaki Europy i obszaru Êródziemnomorskiego. Warszawa, 559 s.
KOSI¡SKI Z. 2000. Dendrocopos medius (L., 1758) – dzi´cio∏
Êredni. W: Bednorz J., Kupczyk M., Kuêniak S., Winiecki A.
Ptaki Wielkopolski. Monografia faunistyczna. Poznaƒ,
s. 341–344.
KOSI¡SKI Z., WINIECKI A. 2003. Ocena liczebnoÊci dzi´cio∏a
Êredniego Dendrocopos medius – porównanie metody kartograficznej z u˝yciem stymulacji magnetofonowej z metodà
wyszukiwania gniazd. Not. Orn., 44: 43–55.
KOSI¡SKI Z., KEMPA M., HYBSZ R. 2004. Accuracy and efficiency of different techniques for censusing territorial Middle Spotted Woodpeckers Dendrocopos medius. Acta orn.,
39: 29–34.
KOSI¡SKI Z., WINIECKI A. 2004. Nest-site selection and niche partitioning among the Great Spotted Woodpecker Dendocopos
major and Middle Spotted Woodpecke Dendrocapos medius in
riverine forests in Central Poland. Ornis Fenn, 81: 145–156.
KOSI¡SKI Z. – dane niepublikowane.
KOSSENKO S. 2003. A study of mechanisms underlying habitat
fragmentation effects on the Middle Spotted Woodpecker:
A progress report. W: Pechacek P., D’Oleire–Oltmanns W.
International Woodpecker Symposium. Proceedings. Forschungsbericht 48, Nationalparkverwaltung Berchtesgaden,
s. 97–103.
KSIT P. 2004. Biologia rozrodu dzi´cio∏a du˝ego Dendrocopos
major i dzi´cio∏a Êredniego Dendrocopos medius w ¸´gach
Dendrocopos medius (Dzi´cio∏ Êredni)
PASINELLI G., HEGELBACH J., REYER H.-U. 2001. Spacing behavior of the Middle Spotted Woodpecker in Central Europe.
J. Wildl. Manage., 65: 432–441.
PETTERSSON B. 1985. Extinction of an isolated population of the
Middle Spotted Woodpecker Dendrocopos medius (L.) in
Sweden and its relation to general theories on extinction.
Biol. Conserv., 32: 335–353.
SZYMKIEWICZ M. – dane niepublikowane.
TOMIA¸OJå L., STAWARCZYK T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebnoÊç i zmiany. Wroc∏aw, 870 s.
TOMIA¸OJå L., WESO¸OWSKI T., WALANKIEWICZ W. 1984.
Breeding bird community of a primaeval temperate forest
(Bia∏owie˝a National Park, Poland). Acta orn., 20: 241–310.
TOMIA¸OJå L., WESO¸OWSKI T. 1994. Die Stabilität der Vogelgemeinschaft in einem Urwald der gemässigten Zone: Ergebnisse einer 15jährigen Studie aus dem Nationalpark von
Bia∏owie˝a (Polen). Orn. Beob., 91: 73–110.
TÖROK J. 1990. Resource partitioning among three woodpecker
species Dendrocopos spp. during the breeding season. Holarctic Ecology, 13: 257–264.
WALANKIEWICZ W., CZESZCZEWIK D., MITRUS C., BIDA E.
2002. Znaczenie martwych drzew dla zespo∏u dzi´cio∏ów
w lasach liÊciastych Puszczy Bia∏owieskiej. Not. Orn., 43:
61–71.
WESO¸OWSKI T., TOMIA¸OJå L. 1986. The breeding ecology of
woodpeckers in a temperate primeval forest – preliminary
data. Acta orn., 22: 1–21.
WESO¸OWSKI T., TOMIA¸OJå L., MITRUS C., ROWI¡SKI P.,
CZESZCZEWIK D. 2002. The breeding bird community of
a primeval forest (Bia∏owie˝a National Park, Poland) at the
end of 20th century. Acta orn., 37: 27–45.
WINIECKI A. 2000. (red.) Ptaki parków krajobrazowych Wielkopolski. Wielkopolskie Prace Ornitologiczne, 9: 1–270.
Ziemowit Kosiƒski
A238
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Czeszewskich. Praca magisterska w Zak∏. Biol. i Ekol. Ptaków
UAM w Poznaniu, 63 s.
LUNIAK M., KOZ¸OWSKI P., NOWICKI W., PLIT J. 2001. Ptaki
Warszawy 1962–2000. Warszawa, 179 s.
MICHALEK K. G., AUER J. A., WINKLER H. 1999. Natal dispersal
and returning of former nestlings in monogamous Great
Spotted Woodpecker (Picoides major) and Middle Spotted
Woodpeckers (Picoides medius). Proceedings of the International Woodpecker Symposium. Tichodroma, Suppl. 1, 12:
122–137.
MICHALEK K. G., WINKLER H. 2001. Parental care and parentage in monogamous great spotted woodpecker (Picoides major) and middle spotted woodpecker (P. medius). Behaviour,
138: 1259–1285.
MÜLLER W. 1982. Die Besiedlung der Eichenwälder im Kanton
Zürich durch den Mittelspecht Dendrocopos medius. Orn. Beob., 79: 105–119.
OSIEJUK T. S. 1996. Locomotion patterns in wintering bark-foraging birds. Ornis Fenn., 73: 157–167.
PASINELLI G. 2000. Sexual dimorphism and foraging niche partitioning in the Middle Spotted Woodpecker Dendrocopos
medius. Ibis, 142: 635–644.
PASINELLI G. 2000. Oaks (Quercus sp.) and only oaks? Relations
between habitat structure and home range size of the middle
spotted woodpecker (Dendrocopos medius). Biological Conservation, 93: 227–235.
PASINELLI G. 2001. Breeding performance of the Middle Spotted
Woodpecker Dendrocopos medius in relation to weather and
territory quality. Ardea, 89: 353–361.
PASINELLI G. 2003. Dendrocopos medius Middle Spotted Woodpecker. BWP Update Vol. 5 No. 1. Oxford, s. 49–99.
PASINELLI G., HEGELBACH J. 1997. Characteristics of trees
preferred by foraging Middle Spotted Woodpecker Dendrocopos medius in northern Switzerland. Ardea, 85:
203–209.
275