Instytut Odlewnictwa

Transkrypt

RAPORT 2011
Redaktor Naukowy: prof. dr hab. inż. Andrzej Baliński
Zespół opracowujący:
mgr inż. Anna Antosiewicz; mgr Elżbieta Balcer; mgr inż. Beata Czawa; mgr inż. Piotr Długosz;
dr inż. Janusz Faber; prof. dr hab. inż. Zbigniew Górny; dr inż. Irena Izdebska-Szanda; dr inż.
Aleksander Karwiński; mgr Stefan Kozieł; dr inż. Jacek Krokosz; dr inż. Marzanna Książek;
mgr inż. Mieczysław Kuder; mgr Marcin Latałło-Anulewicz; mgr inż. Krystyna Łuszczkiewicz;
mgr Joanna Madej; mgr inż. Władysław Madej; mgr inż. Janina Marzencka; dr Krystyna Rabczak;
mgr inż. Tomasz Reguła; dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw.; prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak;
doc. dr inż. Jerzy Stachańczyk; mgr inż. Zbigniew Stefański; dr inż. Katarzyna Szczepaniak-Lalewicz;
mgr inż. Adam Tchórz; mgr inż. Waldemar Uhl; dr inż. Małgorzata Warmuzek; mgr Maria Żmudzińska;
dr inż. Zdzisław Żółkiewicz
Opracowanie redakcyjne:
lic. Agnieszka Fiutowska, inż. Marta Konieczna, mgr Anna Samek-Bugno
Skład komputerowy: lic. Agnieszka Fiutowska
Projekt okładki, loyout’u: mgr inż. Jan Witkowski
© Copyright by Instytut Odlewnictwa
Kraków 2012
ISBN 978-83-88770-77-7
Wydanie I
Wydawca:
ul. Zakopiańska 73
30-418 Kraków
www.iod.krakow.pl
Druk i oprawa:
SPIS TREŚCI:
01
Dane organizacyjne
7
02
Program naukowy
17
03
Działalność badawczo-rozwojowa
25
04
Działalność usługowo-badawcza
83
89
05
Certyfikacja wyrobów i normalizacja
06
Patenty i zgłoszenia patentowe
07
Współpraca z zagranicą
99
103
08
Konferencje, seminaria, szkolenia
109
09
Działalność wydawnicza
123
10
Nagrody i wyróżnienia 133
11
Publikacje
139
12
Inwestycje
157
13
161
Działalność finansowa 01. Dane organizacyjne
Pełna nazwa jednostki oraz nazwa skrócona
Instytut Odlewnictwa – IOd
Instytut badawczy
Siedziba jednostki oraz dane teleadresowe
30-418 KRAKÓW, ul. Zakopiańska 73
tel.: +48 (12) 26 18 111, fax: +48 (12) 26 60 870
e-mail: [email protected], www.iod.krakow.pl
Oznaczenia ewidencyjne
Numer Krajowego Rejestru Sądowego (KRS): 0000109686
Numer identyfikacyjny REGON:
000031331
Numer identyfikacyjny NIP:
675-000-00-88
Raport 2011
7
STRUKTURA I ORGANIZACYJNA
Instytut Odlewnictwa został powołany w 1946 roku jako wiodąca jednostka badawcza
zaplecza naukowego odlewnictwa. Koncentrując się na problemach odbudowy, a następnie
modernizacji krajowego odlewnictwa w ciągu sześćdziesięciu pięciu lat działalności, zapisał
na swym koncie wiele udanych i oryginalnych rozwiązań w zakresie nowych materiałów,
technologii odlewniczych, aparatury kontrolno-pomiarowej, maszyn oraz urządzeń. W końcu
lat siedemdziesiątych, dzięki współpracy z UNIDO (ONZ), Instytut Odlewnictwa stał się
znaczącym w świecie centrum szkolenia kadr odlewniczych krajów rozwijających się.
Ostatnie lata działalności naukowo-badawczej i rozwojowej Instytutu Odlewnictwa są ściśle
związane z wprowadzeniem nowych zasad finansowania, wynikających z funkcjonowania
praw rynku w zastosowaniu do polskiej gospodarki. Dzisiejszy Instytut Odlewnictwa
jest instytutem badawczym respektującym te zasady i świadczącym usługi zarówno dla
przemysłu odlewniczego, jak i innych branż przemysłu, instytucji i urzędów oraz partnerów
zagranicznych. Misją Instytutu jest kreowanie nowych energooszczędnych i ekologicznych
technologii i materiałów oraz podejmowanie kompleksowych i interdyscyplinarnych zadań
w różnych gałęziach przemysłu.
Działalność Instytutu obejmująca problematykę z zakresu odlewnictwa, w dziedzinie badań
podstawowych, jak i stosowanych, związanych z opracowaniem nowych tworzyw oraz
technologii odlewniczych, a także ekspertyz, realizowana jest przez wysoko wyspecjalizowaną
i doświadczoną kadrę naukową.
Struktura organizacyjna Instytutu jest ściśle związana z zakresem jego działalności.
Efekty naukowo-techniczne szczególnie widoczne są w obszarach:
-- metalurgii i technologii produkcji odlewów z różnych tworzyw odlewniczych (na bazie
Fe, Al, Cu, Mg, Zn, Sn, Ti, Ni, Co oraz metalowych materiałów kompozytowych);
-- technologii mas formierskich, odlewania kokilowego, ciśnieniowego i precyzyjnego,
odlewania z zastosowaniem modeli zgazowywanych;
-- regeneracji i utylizacji odpadów odlewniczych;
-- wytwarzania form i rdzeni oraz regeneracji osnowy ziarnowej mas formierskich;
-- szybkiego prototypowania, skanowania przestrzennego, symulacji zalewania,
krzepnięcia i rozkładu naprężeń;
-- zagadnień związanych z sozologią;
-- badań:
• wysokotemperaturowych stanu ciekłego oraz reaktywności i stabilności cieczy
metalowej w kontakcie z materiałami stałymi,
• właściwości mechanicznych i struktury (w tym nanostruktury) tworzyw odlewniczych
oraz parametrów fizykochemicznych i technologicznych materiałów podstawowych
i pomocniczych,
• wad odlewów.
Usługi Instytutu obejmują wszystkie formy działalności badawczo-wdrożeniowej, od planowania
i badań wstępnych, aż po wdrożenie i analizę ekonomiczną przedsięwzięcia.
Podstawowa działalność badawcza Instytutu jest wspomagana przez szeroko pojmowaną
informację naukową, działalność certyfikacyjną, normalizacyjną, a także wydawniczą oraz
szkoleniową dla kadry pracującej w przemyśle odlewniczym.
Instytut Odlewnictwa utrzymuje rozległe kontakty z zagranicznymi Instytutami o takim samym
lub zbliżonym profilu działalności oraz z przedsiębiorstwami, w zakresie wymiany naukowej
i technicznej, a także realizacji wspólnych projektów badawczych – jest także członkiem wielu
organizacji i stowarzyszeń międzynarodowych.
8
Raport 2011
DYREKCJA
Dyrektor
–
prof. dr hab. inż. Jerzy Józef Sobczak
Zastępca Dyrektora –
dr inż. Józef Turzyński
Główna Księgowa
–
Barbara Lis
RADA NAUKOWA* do 31 maja 2011
Przewodniczący:
prof. dr hab. inż. Marek Hetmańczyk (Politechnika Śląska)
Zastępcy przewodniczącego:
prof. dr hab. inż. Józef Szczepan Suchy (Akademia Górniczo-Hutnicza)
prof. dr hab. inż. Paweł Zięba (Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej Polskiej Akademii Nauk)
dr hab. inż. Andrzej Baliński, prof. nadzw. (Instytut Odlewnictwa)
Członkowie:
prof. dr hab. inż. Andrzej Białobrzeski (Instytut Odlewnictwa)
prof. dr hab. inż. Zbigniew Górny (Instytut Odlewnictwa)
dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw. (Instytut Odlewnictwa), przewodnicząca Komisji Nauki,
Parametryzacji i Kwalifikacji Kadr
dr inż. Tadeusz Bogacz (Metalodlew SA)
dr inż. Edward Czekaj (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Aleksander Fajkiel (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Aleksander Karwiński (Instytut Odlewnictwa), przewodniczący Komisji do Spraw Strategii
Rozwojowej
dr inż. Jacek Krokosz (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Marzanna Książek (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Zenon Pirowski (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Andrzej Wojciechowski (Instytut Transportu Samochodowego)
dr inż. Zdzisław Żółkiewicz (Instytut Odlewnictwa), przewodniczący Komisji Finansów
mgr inż. Stanisław Soja (Ministerstwo Gospodarki)
mgr inż. Paweł Darłak (Instytut Odlewnictwa)
mgr inż. Andrzej Gwiżdż (Instytut Odlewnictwa)
inż. Krzysztof Siwecki (Instytut Odlewnictwa)
Sekretarz Techniczny:
mgr inż. Janina Marzencka (Instytut Odlewnictwa)
* od 1 czerwca skład Rady Naukowej uległ zmianie w wyniku wyborów
Raport 2011
9
RADA NAUKOWA od 1 czerwca 2011
Przewodniczacy:
prof. dr hab. inż. Marek Hetmańczyk (Politechnika Śląska)
Zastępcy przewodniczącego:
dr hab. inż. Andrzej Baliński, prof. nadzw. (Instytut Odlewnictwa)
dr hab. inż. Lucyna Jaworska, prof. nadzw. (Instytut Zaawansowanych Technologii
Wytwarzania)
prof. dr hab. inż. Józef Szczepan Suchy (Akademia Górniczo-Hutnicza)
prof. dr hab. inż. Paweł Zięba (Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej
Polskiej Akademii Nauk)
Członkowie:
prof. dr hab. inż. Andrzej Białobrzeski (Instytut Odlewnictwa)
prof. dr hab. inż. Zbigniew Górny (Instytut Odlewnictwa)
prof. dr hab. inż. Jerzy Józef Sobczak (Dyrektor Instytutu Odlewnictwa)
dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw. (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Edward Czekaj (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Piotr Dudek (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Aleksander Karwiński (Instytut Odlewnictwa), przewodniczący Komisji Nauki, Parametryzacji i Kwalifikacji Kadr
dr inż. Marzanna Książek (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Zenon Pirowski (Instytut Odlewnictwa)
dr inż. Józef Turzyński (Z-ca Dyrektora Instytutu Odlewnictwa)
dr inż. Andrzej Wojciechowski (Instytut Transportu Samochodowego)
dr inż. Zdzisław Żółkiewicz (Instytut Odlewnictwa), przewodniczący Komisji Finansów
mgr inż. Andrzej Gwiżdż (Instytut Odlewnictwa)
mgr inż. Stanisław Młodnicki (Instytut Odlewnictwa)
mgr Henryk Nastalski (Ministerstwo Gospodarki)
mgr inż. Adam Tchórz (Instytut Odlewnictwa)
mgr inż. Janusz Zatoń (Odlewnia Żeliwa Wulkan SA), przewodniczący Komisji
ds. Kontaktów z Przemysłem
Barbara Lis - (Instytut Odlewnictwa), Główna Księgowa
Sekretarz Techniczny:
mgr inż. Janina Marzencka (Instytut Odlewnictwa)
10
Raport 2011
KADRA ZARZĄDZAJĄCA - 2011
Sekretarz Naukowy
– dr hab. inż. Andrzej Baliński, prof. nadzw.
Doradca ds. Naukowych
– prof. dr hab. inż. Zbigniew Górny, mDHC
Pełnomocnik Dyrektora ds. Jakości
– mgr inż. Anna Antosiewicz
Pełnomocnik Dyrektora ds. Programów
Unii Europejskiej
– mgr Marcin Latałło-Anulewicz
Pełnomocnik Dyrektora ds. Foresightu
i Energii Odnawialnych
– doc. dr inż. Jerzy Tybulczuk
Centrum Badań Wysokotemperaturowych – dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw.
Centrum Projektowania i Prototypowania – dr inż. Aleksander Karwiński
Pracownia Metod Szybkiego Prototypowania
– mgr inż. Piotr Kowalski
Pracownia Odlewnictwa Artystycznego
– dr inż. Jacek Krokosz
Zakład Stopów Metali Nieżelaznych – dr inż. Aleksander Fajkiel
Zakład Stopów Żelaza – dr inż. Zenon Pirowski
Zakład Technologii – dr inż. Irena Izdebska-Szanda
Zespół Laboratoriów Badawczych – dr inż. Marzanna Książek
Laboratorium Ochrony Środowiska – dr inż. Janusz Faber
Laboratorium Badań Struktury i Właściwości
– inż. Krzysztof Siwecki
Laboratorium Chemii i Materiałów Formierskich– mgr Stefan Kozieł
Biuro Certyfikacji i Normalizacji – mgr inż. Małgorzata Budziaszek (do 30 czerwca 2011)
– mgr inż. Elżbieta Balcer (od 1 lipca 2011)
Centrum Informacji i Promocji – mgr Joanna Madej
Centrum Projektów i Monitoringu – mgr inż. Agnieszka Kryczek
Sekcja Usług Informatycznych
– dr Krystyna Rabczak
Dział Spraw Pracowniczych i Administracji – Danuta Głownia
Raport 2011
11
12
Pracownia Metod
Szybkiego
Prototypowania
Mgr inż.
Piotr Kowalski
Dr hab. inż.
Natalia Sobczak,
prof. nadzw.
Centrum Badań
Wysokotemperaturowych
Pełnomocnicy Dyrektora
Mgr inż. Anna Antosiewicz
Mgr inż. Marcin Latałło-Anulewicz
Doc. dr inż. Jerzy Tybulczuk
Doradca ds. Naukowych
Prof. dr hab. inż. Zbigniew Górny
Sekretarz Naukowy
Dr hab. inż.
Andrzej Baliński, prof. nadzw.
Pracownia
Odlewnictwa
Artystycznego
Dr inż.
Jacek Krokosz
Dr inż.
Aleksander Karwiński
Centrum
Projektowania
i Prototypowania
Laboratorium
Ochrony
Środowiska
Dr inż.
Janusz Faber
Dr inż.
Marzanna Książek
Zespół
Laboratoriów
Badawczych
Naukowa kadra
kierownicza
Laboratorium
Badań Struktury
i Właściwości
Inż.
Krzysztof Siwecki
Mgr inż.
Irena Izdebska-Szanda
Zakład
Technologii
Prof. dr hab. inż. Jerzy Józef Sobczak
Prof. dr hab. inż. Zbigniew Górny
Dr hab. inż. Andrzej Baliński, prof. nadzw.
Dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw.
Dr inż. Janusz Faber
Dr inż. Aleksander Fajkiel
Dr inż. Irena Izdebska-Szanda
Dr inż. Aleksander Karwiński
Dr inż. Jacek Krokosz
Dr inż. Marzanna Książek
Dr inż. Józef Turzyński
Dr inż. Zenon Pirowski
Doc. dr inż. Jerzy Tybulczuk
Mgr inż. Piotr Kowalski
Mgr Stefan Kozieł
Inż. Krzysztof Siwecki
Laboratorium
Chemii
i Materiałów
Formierskich
Mgr
Stefan Kozieł
Dr inż.
Aleksander Fajkiel
Zakład Stopów
Metali
Nieżelaznych
Dr inż.
Zenon Pirowski
Zakład Stopów
Żelaza
Zastępca Dyrektora
Dr inż.
Józef Turzyński
Dyrektor Instytutu
Prof. dr hab. inż.
Jerzy Józef Sobczak
STRUKTURA DZIAŁÓW NAUKOWO-BADAWCZYCH
Raport 2011
ZATRUDNIENIE
PRACOWNICY NAUKOWI wg kategorii zatrudnienia, wieku i płci
do 30
Pracownicy
Instytutu
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 65
powyżej 66
RAZEM
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
1.
Profesor
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
2
-
2
2
1
1
2
2
4
6
2.
Adiunkt
-
-
-
3
2
5
1
-
1
3
6
9
-
3
3
-
3
3
7
14
21
3.
Asystent
-
4
4
-
5
5
-
-
-
1
2
3
1
2
3
1
-
1
3
13
16
-
4
4
3
7
10
1
-
1
5
9
14
1
7
8
2
4
6
12
31
43
RAZEM
K – kobiety
M – mężczyźni
R – razem
PRACOWNICY BADAWCZO-TECHNICZNI wg kategorii zatrudnienia, wieku i płci
Pracownicy
Instytutu
1.
2.
3.
do 30
31- 40
41-50
51- 60
61- 65
powyżej 66
RAZEM
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
Główny
specjalista
badawczo-techniczny
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
-
1
1
-
2
2
Starszy
specjalista
badawczo-techniczny
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
-
2
2
-
1
1
-
4
4
Specjalista
badawczo-techniczny
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
-
3
3
-
2
2
-
6
6
RAZEM
Raport 2011
13
ZATRUDNIENIE
PRACOWNICY INŻYNIERYJNO-TECHNICZNI wg kategorii zatrudnienia, wieku i płci
do 30
Pracownicy Instytutu
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 65
powyżej 66
RAZEM
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
1.
Główny
specjalista
inżynieryjno-techniczny
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
1
1
-
1
-
-
-
2
-
2
2.
Starszy
specjalista
informatyczny
-
1
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
3.
Starszy
specjalista
-
1
1
-
2
2
-
-
-
1
6
7
1
2
3
-
4
4
2
15
17
4.
Specjalista
informatyczny
-
2
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
2
5.
Specjalista
1
0
1
-
-
-
-
-
-
3
-
3
-
-
-
-
-
-
4
-
4
6.
Inżynier
3
9
12
-
4
4
-
-
-
-
1
1
-
-
-
-
-
-
3
14
17
7.
Starszy technik
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
-
-
-
-
-
-
-
1
1
8.
Technik
-
1
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
4
14
18
-
6
6
-
-
-
5
8
13
2
2
4
-
4
4
11
34
45
RAZEM
PRACOWNICY ADMINISTRACYJNO-EKONOMICZNI wg kategorii zatrudnienia, wieku i płci
do 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 65
powyżej 66
RAZEM
Pracownicy Instytutu
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
1.
Główny
specjalista
adm.-ekonom.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2.
Księgowa
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
1
-
1
-
1
-
1
3.
Z-ca głównego
księgowego
-
-
-
-
1
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
4.
Starszy
specjalista
adm.-ekonom.
-
-
-
-
1
1
-
-
-
1
-
1
1
-
1
-
-
-
2
1
3
5.
Specjalista
adm.-ekonom.
1
-
1
3
-
3
1
-
1
2
-
2
-
-
-
-
-
-
6
6.
Samodzielny
referent
adm.-ekonom.
1
-
1
1
-
1
4
-
4
2
1
3
-
-
-
-
-
-
8
1
9
7.
Referent
adm.-ekonom.
4
-
4
1
1
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
5
1
6
8.
Tłumacz
-
-
-
1
-
1
-
-
-
-
1
1
1
-
1
-
-
-
2
1
3
9.
Kasjerka
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
1
-
-
-
-
-
-
1
-
1
10.
Radca prawny
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
1
-
1
-
-
-
1
1
2
7
-
7
5
3
8
5
-
5
6
3
9
4
-
4
-
-
-
26
6
33
RAZEM
14
-
Raport 2011
7
ZATRUDNIENIE
PRACOWNICY OBSŁUGI i INNI wg kategorii zatrudnienia, wieku i płci
do 30
Pracownicy
Instytutu
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 65
powyżej 66
RAZEM
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
1.
Kierowca
-
-
-
-
-
-
-
1
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
2.
Pracownik
socjalnoadministracyjny
-
-
-
-
-
-
1
-
1
1
-
1
-
1
1
-
-
-
2
1
3
RAZEM
-
-
-
-
-
-
1
1
2
1
-
1
-
1
1
-
-
-
2
2
4
PRACOWNICY Instytutu Odlewnictwa - ogółem wg kategorii zatrudnienia, wieku i płci
do 30
Pracownicy
Instytutu
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 65
powyżej 66
RAZEM
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
1.
Pracownicy naukowi
-
4
4
3
7
10
1
-
1
5
9
14
1
7
8
2
4
6
12
31
43
2.
Pracownicy
badawczotechniczni
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
1
-
3
3
-
2
2
-
6
6
3.
Pracownicy
inżynieryjnotechniczni
4
14
18
-
6
6
-
-
-
5
8
13
-
3
3
-
4
4
9
35
44
4.
Pracownicy
administracyjnoekonomiczni
7
-
7
5
3
8
5
-
5
7
3
10
3
-
3
-
-
-
27
6
33
Pracownicy obsługi
i inni
-
-
-
-
-
-
1
1
2
1
-
1
-
1
1
-
-
-
2
2
4
11
18
29
8
16
24
7
1
8
18
21
39
4
14
18
2
10
12
50
80
130
5.
RAZEM
PRACOWNICY Instytutu Odlewnictwa wg kryterium wieku, płci i wykształcenia
do 30
Pracownicy
Instytutu
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 65
powyżej 66
RAZEM
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
K
M
R
1.
Wyższe
11
17
28
8
16
24
2
-
2
11
19
30
6
12
18
2
9
11
40
73
113
2.
Policealne
średnie
zawodowe
-
-
-
-
-
-
3
-
3
3
-
3
-
1
1
-
1
1
6
2
8
3.
Średnie
ogólne
-
1
1
-
-
-
-
-
-
3
1
4
-
-
-
-
-
-
3
2
5
4.
Zasadnicze
zawodowe
-
-
-
-
-
-
2
1
3
1
1
2
-
-
-
-
-
-
3
2
5
5.
Podstawowe
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
11
18
29
8
16
24
7
1
8
18
21
39
6
13
19
2
10
12
52
79
131
RAZEM
Raport 2011
15
SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ
W Instytucie Odlewnictwa funkcjonują następujące systemy zarządzania:
•
•
•
System zarządzania jakością wg normy PN-EN ISO 9001:2009, obowiązujący
w całej organizacji.
System zarządzania wg normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005, obowiązujący w Zespole
Laboratoriów Badawczych.
System zarządzania wg normy PN-EN 45011:2000 oraz PN-EN ISO/IEC 17021
w obszarze, który odnosi się do oceny akceptacji i certyfikacji zakładowej kontroli
produkcji obowiązujący w Biurze Certyfikacji i Normalizacji.
Systemy te są zintegrowane w obszarze takich działań, jak realizacja auditów
wewnętrznych, przeglądy wykonywane przez kierownictwo. Systemy zarządzania funkcjonują
w Instytucie Odlewnictwa od ponad 10 lat.
Biuro Certyfikacji i Normalizacji w zakresie certyfikacji wyrobów oraz Zespół Laboratoriów
działają w oparciu o ustawę „O systemie oceny zgodności”.
System zarządzania jakością w Instytucie Odlewnictwa posiada certyfikat nr 466/4/2010
wydany przez PCBC SA w zakresie: „Wykonawstwo projektów naukowo-badawczych
i badawczo-rozwojowych, świadczenie usług obejmujących informacje naukowo-techniczne,
szkolenia i wydawnictwa, prowadzenie działalności badawczo-naukowej szczególnie dla
przemysłu odlewniczego”.
System zarządzania w Zespole Laboratoriów Badawczych posiada certyfikat akredytacji
nr AB 494 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji na zakres działalności określony
w zakresie Akredytacji nr AB 494.
Funkcjonowanie systemu zarządzania w Biurze Certyfikacji i Normalizacji potwierdzone
jest certyfikatem akredytacji nr AC 030 wydanym przez PCA. Biuro wydaje certyfikaty
w obszarze określonym w Zakresie Akredytacji nr AC 030 z 16 sierpnia 2011 roku.
W roku 2010 we wszystkich systemach zarządzania – oprócz działań obligatoryjnych
dla poszczególnych systemów, prowadzono prace związane z ich doskonaleniem w zakresie
podnoszenia kwalifikacji pracowników oraz zmian w dokumentacji, dostosowując ją do
zmieniającej się struktury organizacyjnej i aktualnych wymagań.
W systemie zgodnym z PN-EN ISO 9001:2009 dokonano przeglądu dokumentacji,
zapisów i uproszczenia jej do niezbędnych działań w zakresie przeglądu i zatwierdzenia.
Dzięki temu została uproszczona strona formalna systemu, przez co system stał się bardziej
przyjazny i mniej zbiurokratyzowany.
W systemie zgodnym z PN-EN ISO/IEC 17025:2005 rozszerzono zakres akredytacji
o badania różnego rodzaju stali, doposażono laboratorium w nowoczesną aparaturę
pozyskaną dzięki realizacji projektu strukturalnego oraz udoskonalono dokumentację systemu,
sprowadzając ją do Księgi Jakości i instrukcji badawczych.
System zarządzania w Biurze Certyfikacji i Normalizacji jest przeglądany, wprowadzane
są do dokumentacji zmiany wynikające ze zmian przepisów, a także z uwag z auditów
wewnętrznych i zewnętrznych.
W okresie tym wszystkie systemy uzyskały wynik pozytywny podczas auditów nadzoru
lub auditów recertyfikacyjnych.
16
Raport 2011
02. Program naukowy
ORGANIZACJA DZIAŁÓW NAUKOWO-BADAWCZYCH
W Instytucie Odlewnictwa prowadzone są prace naukowo-badawcze związane z takimi
zagadnieniami, jak:
1. Krzepnięcie i krystalizacja metali i ich stopów.
2. Zjawiska wysokotemperaturowe.
3. Opracowywanie nowych tworzyw odlewniczych o specjalnych właściwościach (stopy
żelaza, metali nieżelaznych – szczególnie nowych stopów magnezu i nadstopów niklu,
kompozyty – szczególnie na osnowie stopów aluminium).
4. Nanotechnologia tworzyw, szczególnie w zakresie nanofaz i struktur koloidalnych.
5. Procesy wytapiania i obróbki cieplnej.
6. Konstrukcja oraz projektowanie odlewów z zastosowaniem wspomagania komputerowego w aspekcie procesów termicznych i oczekiwanych właściwości fizykochemicznych, mających wpływ na właściwości użytkowe odlewu.
7. Materiały formierskie (w tym procesy regeneracji osnów ziarnowych i recykling materiałów odpadowych).
8. Specjalne metody wytwarzania odlewów (w tym techniki szybkiego prototypowania
RPS – Rapid Prototyping Systems).
9. Modelowanie procesów odlewniczych.
10.Specjalistyczne analizy chemiczne, metalograficzne i teksturalne.
11.Ekologia i sozologia procesów odlewniczych.
12.Systemy ekspertowe.
Prace naukowo-badawcze są realizowane w układach horyzontalnych w sześciu wysoko wyspecjalizowanych jednostkach badawczych (Zakładach i Centrach) oraz w grupach badawczych Sekretarza Naukowego i Doradcy Dyrektora. Kompleksowe opracowanie zagadnień
badawczych jest możliwe dzięki zastosowaniu układu wertykalnego w zakresie wymagań
i warunków brzegowych rozpatrywanych procesów.
Zakres działania i kompetencje jednostek badawczych Instytutu (w kolejności alfabetycznej)
podano poniżej:
CENTRUM BADAŃ WYSOKOTEMPERATUROWYCH
1. Wysokotemperaturowe badania kinetyki zwilżania i rozpływania się ciekłych metali
i stopów w kontakcie z materiałami stałymi do 2100°C.
2. Wysokotemperaturowe badania reaktywności i stabilności chemicznej układów metal/
metal; metal/ceramika; metal/szkło; szkło/ceramika.
3. Wysokotemperaturowe badania napięcia powierzchniowego, gęstości oraz rozszerzalności lub skurczu metali i stopów w stanie ciekłym i ciekło-stałym.
4. Badania materiałów metodami analizy termicznej, pozwalające na identyfikację i analizę
przemian fazowych, wyznaczanie parametrów obróbki cieplnej stopów odlewniczych,
konstrukcję wykresów CTPc dla stali, żeliwa sferoidalnego ADI i stopów aluminium,
określenie zależności ciepła właściwego i gęstości od temperatury, określenie
współczynników rozszerzalności liniowej, określenie ciepła (entalpii) przemian
fazowych, określenie parametrów kinetycznych przemian fazowych.
5. Badania przewodnictwa cieplnego i temperaturowego różnorodnych materiałów (metale, stopy, tworzywa porowate i warstwowe, materiały kompozytowe) w zakresie temperatur 20–1500°C.
Raport 2011
19
6. Badania topografii powierzchni materiałów za pomocą SPM (Scanning Probe Microscope) w zakresie temperaturowym 20–300°C na stanowisku NTEGRA-THERMA.
7. Wysokotemperaturowe badanie korozyjne w atmosferach (utleniających, redukujących, gazach: SO2, H2S, CO2, para wodna) wraz z analizą gazów resztkowych (termowaga, spektometr masowy), w tym kinetyka utleniania.
Kierownik Centrum: dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw.
tel.: +48 (12) 26 18 521
e-mail: [email protected]
CENTRUM PROJEKTOWANIA I PROTOTYPOWANIA
1. Badanie zjawisk fizykochemicznych w procesie powstawania warstwowych, odlewniczych form ceramicznych, stosowanych w procesach odlewania precyzyjnego (w tym
modeli zgazowywanych).
2. Badania właściwości fizykochemicznych i technologicznych materiałów formierskich
i pomocniczych stosowanych w technologiach odlewania precyzyjnego.
3. Opracowanie technologii odlewania precyzyjnego i wdrożenie do praktyki przemysłowej.
4. Realizacja nowych konstrukcji modeli, odlewów i innych komponentów metodami
szybkiego prototypowania RPS (Rapid Prototyping Systems).
5. Projektowanie, prototypowanie oraz weryfikacja technologii z wykorzystaniem metod
numerycznych, w tym technologii wykonywania specjalnych odlewów ze stopów metali
szlachetnych i stopów reaktywnych (np. stopy tytanu).
6. Opracowywanie i wykonywanie specjalistycznej aparatury kontrolno-pomiarowej.
7. Wykorzystanie nowoczesnych systemów wspomagania komputerowego do opracowania technologii (systemy CAD), analizy i optymalizacji parametrów procesu odlewania w formach piaskowych, warstwowych i metalowych (system MAGMASoft), analizy
i optymalizacji konstrukcji odlewów w aspekcie naprężeń własnych i eksploatacyjnych
(połączenie systemów MAGMASoft, FLOW-3D i ANSYS).
Kierownik Centrum: dr inż. Aleksander Karwiński
tel.: +48 (12) 26 18 416
ZAKŁAD STOPÓW METALI NIEŻELAZNYCH
1. Opracowywanie nowych tworzyw odlewniczych na bazie metali nieżelaznych, w tym
kompozytów.
2. Opracowywanie nowych preparatów pomocniczych, szczególnie dla odlewnictwa ciśnieniowego oraz ich wdrażanie w odlewniach, a także ocena przydatności w warunkach krajowych odlewni materiałów pochodzących z importu.
3. Stosowanie metod wspomagania komputerowego procesów odlewniczych oraz technik szybkiego prototypowania przy opracowywaniu założeń i technologii wykonywania
odlewów.
4. Opracowywanie założeń do mechanizacji i automatyzacji procesów technologicznych
w odlewnictwie metali nieżelaznych.
20
Raport 2011
5. Wprowadzanie wyników badań do praktyki odlewniczej, udział we wdrożeniach
w przemyśle oraz wykonywanie prac usługowych, instruktażowych i ekspertyz.
6. Opracowywanie wytycznych do projektów technologicznych budowy nowych lub modernizacji istniejących odlewni oraz opiniowanie założeń techniczno-ekonomicznych,
dokonywanie oceny stanu technicznego maszyn i urządzeń oraz współudział w opracowywaniu projektów konstrukcji maszyn i urządzeń oraz oprzyrządowania odlewniczego.
7. Prowadzenie produkcji doświadczalnej w zakresie wykonywania odlewów i materiałów
pomocniczych związanej z realizacją zadań badawczo-wdrożeniowych.
8. Prowadzenie szkoleń, seminariów i konferencji w zakresie nowoczesnych technologii
odlewniczych metali nieżelaznych, upowszechnianie osiągnięć Zakładu i przekazywanie informacji o światowych nowościach technicznych z tematycznego zakresu działalności Zakładu.
Kierownik Zakładu: dr inż. Aleksander Fajkiel
tel.: +48 (12) 26 18 284
ZAKŁAD STOPÓW ŻELAZA
1. Prace badawcze w zakresie opracowywania nowych rodzajów żeliwa sferoidalnego,
wermikularnego, stopowego i staliwa, jako tworzywa odlewów pracujących w ekstremalnie trudnych warunkach zewnętrznych.
2. Opracowanie i wdrożenie do produkcji sferoidyzatorów, modyfikatorów i odtleniaczy
dla żeliwa i staliwa.
3. Opracowywanie i wdrożenie związane z procesem topienia i odlewania stopów na
osnowie Fe, Co oraz Ni.
4. Badania zjawisk erozyjnych tworzyw odlewniczych.
5. Prace badawcze w zakresie zmian wartości charakterystycznych parametrów fizycznych stopów odlewniczych, podczas procesu ich topienia, zalewania i krzepnięcia.
6. Prace badawcze w zakresie wykorzystania materiałów poprodukcyjnych w metalurgii
stopów żelaza i metali nieżelaznych.
Kierownik Zakładu: dr inż. Zenon Pirowski
tel.: +48 (12) 26 18 518
ZAKŁAD TECHNOLOGII
1. Prace badawcze w zakresie nowoczesnych technologii wytwarzania form i rdzeni
(cold-box, warm-box, proces CO2, formowanie skorupowe, masy formierskie syntetyczne, samoutwardzalne i chemoutwardzalne), związane z opracowywaniem nowych
i udoskonalaniem istniejących materiałów formierskich (szczególnie spoiw nieorganicznych) z uwzględnieniem problematyki ekologicznej i ekonomicznej.
2. Prace badawcze procesów regeneracji osnów ziarnowych ze zużytych mas formierskich i rdzeniowych.
Raport 2011
21
3. Prace badawcze związane z recyklingiem materiałów odpadowych, powstałych w procesach odlewniczych.
4. Projekty koncepcyjne i technologiczne związane z regeneracją osnów ziarnowych
(w tym nadzór nad ich wdrożeniem do praktyki odlewniczej).
Kierownik Zakładu: dr inż. Irena Izdebska-Szanda
tel.: +48 (12) 26 18 250
ZESPÓŁ LABORATORIÓW BADAWCZYCH
Zespół Laboratoriów Badawczych prowadzi zarówno niezależne prace badawczo--naukowe,
związane z zakresem swojej działalności, jak również wykonuje badania i ekspertyzy dla jednostek badawczych Instytutu, dotyczące wytwarzania materiałów, analiz chemicznych metali
i stopów, badań mechanicznych, metalografii oraz ekologii.
Kierownik Zespołu: dr inż. Marzanna Książek
tel.: +48 (12) 26 18 229
Laboratorium Ochrony Środowiska
1. Prace badawcze związane z bezpieczeństwem i ochroną zdrowia pracowników w zakresie hałasu, wibracji, zapylenia, stężeń związków chemicznych, mikroklimatu, oświetlenia stanowisk pracy, wydatku energetycznego.
2. Prace badawcze dotyczące takich zagadnień, jak emisja zanieczyszczeń
z procesów przemysłowych, wymywalność zanieczyszczeń z odpadów odlewniczych
oraz odpadów pochodzących z innych gałęzi przemysłu, wydzielalność związków chemicznych podczas rozkładu termicznego materiałów formierskich.
3. Badania emisji związków zapachowych (odorów).
4. Prace badawcze związane z określeniem właściwości szerokiej gamy materiałów
formierskich i pomocniczych, stosowanych w procesach odlewniczych, szczególnie
w aspekcie ekologicznym.
Kierownik Laboratorium: dr inż. Janusz Faber
tel.: +48 (12) 26 18 587
Laboratorium Badań Struktury i Właściwości
1. Prace badawcze z zakresu klasycznej mikroskopii metalograficznej metali,
stopów, kompozytów, materiałów ceramicznych, połączeń metal-kompozyt,
metal-ceramika i metal-metal, z użyciem unikatowej techniki kolorowego trawienia do
ujawnienia składników fazowych i mikrostrukturalnych.
2. Prace badawcze związane z ujawnieniem i identyfikacją wad materiałowych,
określeniem mechanizmu i drogi pękania w materiale metalowym na podstawie
morfologicznej identyfikacji przełomu, obserwacji powierzchni szorstkich (w zakresie
powiększeń 30–30 000x), szczególnie powierzchni surowych, powierzchni przełomów
po zniszczeniu katastrofalnym lub eksploatacyjnym oraz w próbach laboratoryjnych,
w odniesieniu do odlewów i ceramiki.
22
Raport 2011
3. Badania związane z identyfikacją składników mikrostruktury metalowych materiałów
konstrukcyjnych w wyniku zastosowania kryteriów morfologicznych i lokalnego składu
chemicznego, a także z ujawnieniem i oceną mikroniejednorodności mikrostrukturalnej i chemicznej materiału.
4. Prace badawcze związane z analizą morfologii składników mikrostruktury metali,
stopów (w zakresie powiększeń 30–50 000x) oraz ceramiki (w zakresie powiększeń
30–10 000x), w tym również morfologii 3D na preparatach głęboko trawionych.
5. Badania i analiza składu chemicznego w mikroobszarach, w tym analiza jakościowa
(zakres analizowanej energii linii charakterystycznych: 0–20 keV, bezwzględna granica wykrywalności dla detektora krzemowego SATW: Z = 4 (beryl), zdolność rozdzielcza detektora: 133 eV oraz analiza ilościowa (z zastosowaniem metody „bezwzorcowej” oraz porównawczej z korekcją ZAF4 FLS lub PROZA).
6. Badania mechaniczne i badania dla potrzeb certyfkacji wyrobów.
7. Badania defektoskopowe (metodą ultradźwiekową,
radiograficzną oraz metodą tomografii komputerowej).
magnetyczno-proszkową,
Kierownik Laboratorium: inż. Krzysztof Siwecki
tel.: +48 (12) 26 18 297
Laboratorium Chemii i Materiałów Formierskich
1. Prace badawcze z zakresu analizy składu chemicznego materiałów odlewniczych (stopy metali, materiały wsadowe, materiały formierskie), realizowane
z zastosowaniem klasycznych metod (mokrych).
2. Prace badawcze związane z analizą składu chemicznego stopów żelaza, kobaltu, magnezu, aluminium, miedzi, tytanu i niklu, z zastosowaniem spektroskopii emisyjnej.
3. Badania zawartości tlenu, azotu, wodoru, węgla, siarki w metalach oraz materiałów
wzorcowych (próbki wzorcowe kalibracyjne i rekalibracyjne do spektrometrów).
4. Badania osnów ziarnowych, wraz z oceną ich właściwości termicznych do 600°C,
organicznych oraz nieorganicznych, a także klejów, oddzielaczy i powłok ochronnych.
Kierownik Laboratorium: mgr Stefan Kozieł
tel.: +48 (12) 26 18 403
Raport 2011
23
03. Działalność badawczo-rozwojowa
DZIAŁALNOŚĆ STATUTOWA
Wprowadzenie referencyjnej metody dozymetrii indywidualnej do badań
zanieczyszczeń pyłowych na stanowiskach pracy
Kierownik projektu: mgr Maria Żmudzińska
Praca obejmuje opracowanie procedury badań zanieczyszczeń pyłowych (pył całkowity, pył
respirabilny) na stanowiskach pracy metodą dozymetrii indywidualnej oraz wyznaczenie
parametrów charakteryzujących wyżej wymienioną metodę.
Ocena narażenia zawodowego na pyły przemysłowe należy do jednych z najważniejszych
działań na rzecz ochrony zdrowia pracowników. Drogą wchłaniania zanieczyszczeń pyłowych
jest układ oddechowy, toteż najbardziej wiarygodną metodą oceny narażenia zawodowego
na te zanieczyszczenia są pomiary ich stężeń na stanowiskach pracy w strefie oddychania
pracownika. Zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi badań środowiska pracy
pomiary zapylenia powinny być wykonywane metodą dozymetrii indywidualnej, ponieważ
gwarantuje ona, że próbka powietrza jest pobierana w strefie oddychania pracownika bez
względu na charakter jego pracy i wykonywane przez niego czynności.
Procedurę badań zanieczyszczeń pyłowych na stanowiskach pracy metodą dozymetrii
indywidualnej opracowano w oparciu o normę PN-Z-04008-7:2002, uwzględniając wymagania
normy PN-EN 482:2009. Opracowana procedura zapewnia prawidłowość i rzetelność oraz
właściwy poziom jakości wykonywania badań.
Określone parametry charakteryzujące metodę oznaczania stężenia:
pyłu całkowitego w powietrzu na stanowiskach pracy metodą dozymetrii indywidualnej
wynoszą:
zakres roboczy: 0,5–35,0 mg/m3
granica oznaczalności: 0,10 mg/m3
precyzja metody: 0,02 mg
powtarzalność: 0,04%
czułość metody:
0,01 mg
niepewność rozszerzona: 16,00%
--
--
pyłu respirabilnego w powietrzu na stanowiskach pracy metodą dozymetrii indywidualnej
wynoszą:
zakres roboczy: 0,3–35,0 mg/m3
granica oznaczalności: 0,10 mg/m3
precyzja metody:
0,02 mg
powtarzalność: 0,04%
czułość metody:
0,01 mg
niepewność rozszerzona: 17,00%
Określenie parametrów charakteryzujących metodę pomiarów zapylenia w powietrzu na
stanowiskach pracy pozwoliło na spełnienie wymagań norm europejskich w zakresie badań
środowiska pracy. Wyniki tej pracy będą wykorzystane w bieżącej pracy Laboratorium Ochrony
Środowiska przy ocenie narażenia zawodowego na zapylenie.
Raport 2011
27
Badania odorów emitowanych z wybranych procesów odlewniczych
Kierownik projektu: dr inż. Janusz Faber
Badania związków zapachowych występujących w powietrzu zostały przeprowadzone za
pomocą mobilnego urządzenia analitycznego zwanego „elektronicznym nosem” („e-nosem”)
w otoczeniu odlewni precyzyjnej produkującej odlewy metodą traconego wosku.
W pobranych próbkach powietrza zidentyfikowano szereg związków organicznych
należących do grupy alkanów i charakteryzujących się tłuszczowymi, woskowymi
i chemicznymi zapachami. W największych ilościach występowały: propanol, sulfurol, propional
butylu, laurynian butylu i fenol. Analizując za pomocą „e-nosa” próbki pobrane w warunkach
laboratoryjnych, stwierdzono również występowanie względnie większych stężeń alkoholu
cetylowego i aldehydu stearylowego.
Stężenia związków zapachowych bez wzorców ilościowych są niemożliwe do oznaczenia,
jednak urządzenie określa ich ilości względne w próbce w jednostkach Cts. Przeprowadzone
badania własne wskazują, że dany zapach dość intensywny jest praktycznie nieodczuwalny
w zakresie poniżej 200 Cts, a dokuczliwy powyżej 2000 Cts.
Z danych literaturowych wynika, że są to stężenia na poziomie ppb, nieszkodliwe dla zdrowia
z medycznego punktu widzenia, jednak uciążliwe dla ludzi.
Spośród zidentyfikowanych zapachowych związków chemicznych jedynie dwa – propanol
i fenol występują na liście substancji szkodliwych na stanowiskach pracy, określonych
w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Dz.U.2002 Nr 217 poz. 1833) i posiadają
określone najwyższe dopuszczalne stężenia (NDS).
W świetle przeprowadzonych badań można stwierdzić, że zidentyfikowane związki zapachowe
pochodzące z odlewni precyzyjnej emitowane są przede wszystkim w procesie sporządzania
form woskowych, a następnie ich wytapiania w autoklawie. Określone ich ilości występujące
w próbkach badanego powietrza nie są szkodliwe dla zdrowia. Jednak charakterystyczny
zapach tych związków, rozchodzący się okresowo w okolicach odlewni i stanowiący mieszaninę
zapachów woskowych, chemicznych i tłuszczowych może być odczuwany przez pracowników
lub okolicznych mieszkańców jako uciążliwy lub nawet dokuczliwy i zależy głównie od
warunków meteorologicznych.
Opracowanie technik pomiarowych oznaczania zawartości tlenu, wodoru i wybranych parametrów żeliwa przy użyciu systemów Celox-Foundry, Hydris.Net,
ATAS
Kierownik projektu: mgr inż. Mieczysław Kuder
Celem projektu było określenie możliwości i warunków poszerzenia metod kontroli i sterowania
procesem metalurgicznym otrzymywania żeliwa, zwłaszcza sferoidalnego, z zastosowaniem
nowoczesnej aparatury pomiarowej. W ramach realizacji projektu opracowano metodologie
prowadzenia pomiarów: zawartości aktywnego tlenu, zawartości wodoru w ciekłym żeliwie,
analizy krzywych krzepnięcia, zapewniających uzyskanie dokładnych i powtarzalnych wartości
parametrów, charakteryzujących stan fizykochemiczny żeliwa. Przeprowadzono wytopy doświadczalne żeliwa niestopowego; mierzono aktywność tlenu i zawartość wodoru, określono
28
Raport 2011
charakterystyczne punkty krzywej krzepnięcia przy zróżnicowanym stanie fizykochemicznym
stopu. Na uzyskanym materiale badawczym wykonano laboratoryjne badania chemiczne,
w tym zawartości całkowitej tlenu, wodoru i azotu, badania metalograficzne i wytrzymałościowe. Wykonano próbę określenia wpływu badanych parametrów ciekłego stopu na strukturę
i właściwości wytrzymałościowe żeliwa po jego zakrzepnięciu. Stwierdzono możliwość zastosowania systemów Celox-Foundry i ATAS do sterowania procesem metalurgicznym produkcji
odlewów żeliwnych, pod warunkiem posiadania własnej, możliwie szerokiej bazy danych dla
różnych rodzajów i gatunków żeliwa.
Zmiana zawartości wodoru
(Hydris) i tlenu aktywnego
(Celox-Foundry) w ciekłym
żeliwie sferoidalnym
Zmiana zawartości całkowitej
(O) i aktywności (aO) tlenu
w żeliwie podczas wytrzymywania w piecu indukcyjnym
Raport 2011
29
Mikrostrukturalny aspekt kontroli jakości materiałów odlewniczych – aplikacja
wybranych procedur klasyfikacji i analizy obrazów mikroskopowych
Kierownik projektu: dr inż. Małgorzata Warmuzek
Przeprowadzono prace zmierzające do wyznaczenia reguł kryterialnych, użytecznych do
transformacji cyfrowego obrazu mikroskopowego na potrzeby analizy obrazu oraz klasyfikacji
mikrostruktury materiału wielofazowego, według wybranych cech morfologicznych. Badania
przeprowadzono na cyfrowych obrazach mikrostruktury, ujawnionych metodami standardowymi,
zarejestrowanych z zastosowaniem formatu kompresji statycznych obrazów rastrowych
w formacie .jpg. Na podstawie uzyskanych wyników wytypowano optymalne metody korekcji
i transformacji obrazu mikroskopowego w zależności od modelu mikrostruktury. Ponadto
oszacowano przydatność zastosowania lokalnych pomiaru wybranych cech geometrycznych
mikrostruktury jako ilościowych kryteriów klasyfikacyjnych postaci wydzieleń grafitu w żeliwie
z wykorzystaniem wzorców ustanowionych w normie PN-EN ISO 945-1. W wyniku realizacji
pracy opracowano procedurę laboratoryjną: „Badanie mikrostruktury – odlewy ze staliwa
metali nieżelaznych i ich stopów. Pomiar wybranych parametrów stereologicznych składników
mikrostruktury”, która po walidacji w toku badań porównawczych oraz międzylaboratoryjnych
zostanie zgłoszona do zatwierdzenia przez PCA jako akredytowana metoda badawcza.
a)
b)
c)
d)
Przykład korekcji obrazu mikrostruktury na potrzeby ilościowej analizy obrazu (żeliwo szare, mikroskop
świetlny, zgład polerowany, pow. 500x): a) obraz wyjściowy, b) obraz binarny obrazu wyjściowego,
c) obraz wyjściowy oraz zaznaczona manualna korekta, AxioVision,
d) obraz binarny po korekcie automatycznej, Aphelion
30
Raport 2011
Zastosowanie tomografii komputerowej w inżynierii materiałowej
Kierownik projektu: mgr inż. Adam Tchórz
Celem pracy było przedstawienie możliwości zastosowania tomografii komputerowej (CT) do
wizualizacji i analizy, wewnętrznej struktury różnorodnych materiałów: metali, stopów, kompozytów, połączeń różnorodnych materiałów oraz materiałów ceramicznych, nawet o skomplikowanej strukturze trójwymiarowej, gdzie za pomocą dwuwymiarowej mikroskopii rentgenowskiej uzyskuje się zwykle niejasne informacje. Warto zaznaczyć, że zastosowanie tomografii
komputerowej w inżynierii materiałowej ma stosunkowo krótką historię, a wysoka cena urządzenia powoduje, iż dostępność tej metody jest jeszcze ograniczona. Stąd celem niniejszej
pracy było przybliżenie potencjalnemu użytkownikowi metody tomografii komputerowej oraz
przedstawienie jej możliwości na przykładzie badań wewnętrznej struktury, w tym morfologii
składników struktury i defektów wraz z ich umiejscowieniem w przestrzeni materiału.
Oceniono możliwości metody CT w badaniach metalograficznych, tj. poprzez zobrazowanie
mikrostruktury za pomocą mikroskopu świetlnego i metody CT oraz przeprowadzono analizę
elementów struktury za pomocą oprogramowania do analizy obrazu – AxioVision i VGStudio
Max.
Do badania wytypowano próbki z:
-- żeliwa sferoidalnego – w celu określenia udziału objętościowego grafitu kulkowego (próbki
z żeliwa sferoidalnego dobrano tak, aby stopień sferoidyzacji był różny),
-- żeliwa szarego z grafitem płatkowym – w celu określenia udziału objętościowego grafitu.
W badaniach zostały wykorzystane następujące urządzenia:
-- mikroskop świetlny AxioObserver Zm1 wraz z oprogramowaniem do analizy obrazu AxioVision,
-- rentgenowski tomograf komputerowy Nanotom 180NF wraz z oprogramowaniem do analizy obrazu (VGStudio Max).
W celu określenia udziału objętościowego grafitu w żeliwie w pierwszej kolejności zastosowano mikroskopię świetlną (LM). Określono parametry charakteryzujące cechy grafitu, tj. wielkość, kształt i rozmieszczenie zarówno dla żeliwa sferoidalnego, jak i szarego. Następnie na
uzyskanych strukturach przeprowadzono analizę obrazu, przy użyciu oprogramowania AxioVision (rys. 1a). Kolejnym krokiem było przeprowadzenie badań za pomocą rentgenowskiej
tomografii komputerowej (rys. 1b). Również w tym przypadku przeprowadzono analizę obrazu
na poszczególnych przekrojach (tzw. tomogramach) próbki. Pozwoliło to zweryfikować wyniki
uzyskane metodą tomografii komputerowej z wynikami klasycznej metalografii. Wyniki te zawarte są w tabeli 1.
Raport 2011
31
b)
a)
100 µm
Rys. 1. Przykładowe struktury żeliwa sferoidalnego (80%VI5+20%V6) poddane analizie obrazu
a) uzyskana metodą LM, b) uzyskana metodą X-ray CT
Tabela 1. Zestawienie wyników uzyskanych metodami LM i CT
Żeliwo
Zawartość grafitu w strukturze
Vv, % obj.
Różnica Vv, %
LM
CT
Żeliwo sferoidalne
50%VI4+50%V5
10,0
11,3
1,3
Żeliwo sferoidalne
80%VI5+20%V6
9,9
11,0
1,1
Żeliwo szare IA4
9,2
10,3
1,1
Udział objętościowy wydzieleń grafitu określono na podstawie normy PN-EN ISO 945-1:2009
Mikrostruktura żeliwa - Część 1: Klasyfikacja wydzieleń grafitu na podstawie analizy wizualnej. Różnica w uzyskanych wynikach (ok. 1%) jest nieznaczna i mieści się w granicach błędu
pomiarowego. Potwierdza to słuszność zastosowania tomografii komputerowej w badaniach
struktury, a w szczególności w klasyfikacji wydzieleń grafitu w żeliwie.
Na rysunku 2 przedstawiono wydzielenia grafitu w żeliwie sferoidalnym i szarym w przestrzeni
3D metodą rentgenowskiej tomografii komputerowej.
Badania z zastosowaniem rentgenowskiej tomografii komputerowej umożliwiają:
-- zdobycie informacji na temat elementów wewnętrznej struktury materiału, w tym również
morfologii nieciągłości wewnętrznych i umiejscowienia ich w przestrzeni materiału;
-- przeprowadzenie dokładnej analizy elementów struktury, ale przy zachowaniu odpowiednich procedur stosowanych przy metodzie CT, tj. odpowiednia geometria próbki i kontrast
pomiędzy osnową i elementami struktury;
-- przestrzenną wizualizację elementów struktury wewnętrznej.
32
Raport 2011
b)
a)
c)
Rys. 2. Wizualizacja 3D w mikroobszarze próbki z żeliwa sferoidalnego o różnym udziale objętościowym grafitu: a) 50%VI4+50%V5, b) 80%VI5+20%V6, c) z żeliwa szarego z wydzieleniami
grafitu płatkowego
Zbadanie możliwości opracowania innowacyjnej technologii wykonywania
„segmentowych układów wlewowych”, przeznaczonych dla różnych tworzyw
odlewniczych
Kierownik projektu: mgr inż. Zbigniew Stefański
Celem pracy było zbadanie możliwości opracowania innowacyjnej technologii wykonywania
nowego typu układów wlewowych, nazwanych „segmentowymi układami wlewowymi”, przeznaczonych do zastosowania w formach odlewniczych do wykonywania dużych odlewów zarówno z metali nieżelaznych, jak i z żeliwa.
W trakcie realizacji projektu przeanalizowano obecnie stosowane układy wlewowe pod względem ich konstrukcji, przeznaczenia dla różnych tworzyw odlewniczych, stosowanych technologii, a także materiałów, z których są wytwarzane. Wykonano badania składu materiału próbki
jednego z nowego typu układów, celem identyfikacji jego masy ceramicznej oraz doboru odpowiedniej masy, z której będą wykonywane opracowywane nowe układy wlewowe. Były to badania ich właściwości fizykochemicznych, z zastosowaniem dyfrakcji rentgenowskiej, składu
fazowego, badania derywatografem TG/DTA, wraz z analizą gazów za pomocą QMS.
Kolejne najistotniejsze badania to próby opracowania technologii wykonywania „segmentowych układów wlewowych”. W ramach tych badań opracowano koncepcję stanowiska próżniowego przeznaczonego do formowania elementów układu wlewowego, a następnie wykona-
Raport 2011
33
no doświadczalne stanowisko do formowania kształtów układu wlewowego. Zaprojektowano
również konstrukcję formy służącej do formowania próżniowego elementów układu wlewowego, a także wykonano oprzyrządowanie formy w metalu.
Opracowano wstępnie masę ceramiczną układu wlewowego, przeprowadzono próby formowania doświadczalnych elementów układów wlewowych, z pozytywnym rezultatem. W dalszej
kolejności przeprowadzono badanie podstawowych właściwości fizykochemicznych i technologicznych wykonanych prototypowych elementów układu wlewowego.
W końcowym etapie pracy wykonano odlewy doświadczalne z zastosowaniem opracowanych
elementów układów wlewowych, dla dwóch tworzyw odlewniczych, to jest stopu aluminium
i żeliwa, a także przeprowadzono kontrolę jakości odlewów.
Otrzymane rezultaty oceniono pozytywnie; stwierdzono, że istnieją możliwości zastosowania
nowego typu układów wlewowych w technologii wykonywania odlewów, po dopracowaniu
wstępnie opracowanej technologii.
a)
b)
Odlewy wybite z formy wykonane z siluminu oraz z żeliwa, wraz z pozostałością elementu układu
wlewowego (z prawej strony - dla porównania wielkości – narzędzie formierskie)
Zbadanie możliwości zagospodarowania i utylizacji pyłów wychwytywanych
w elektrycznym procesie topienia żeliwa i staliwa
Kierownik projektu: mgr inż. Władysław Madej
Coraz powszechniej instalowane są w odlewniach systemy odpylające, umożliwiające wychwytywanie substancji pyłowych ze spalin i stanowiskowych wentylatorów. Wychwycone
w cyklonach i na filtrach pyły wysypywane są na składowiska, a z nich wypłukiwane są do
gleby i wód gruntowych szkodliwe substancje chemiczne.
Utylizacja pyłów i odpadów, polegająca na ich wykorzystaniu jako materiału wsadowego
w procesie wytopu żeliwa wymaga wcześniejszego scalenia tych substancji poprzez nadanie
im odpowiedniego kształtu i właściwości fizycznych.
Projekt obejmował opracowanie metody odzysku odpadów pyłowych w celu ponownego ich
zastosowania w procesie technologicznym odlewni. Zadania badawcze w ramach przedmiotowego tematu obejmowały: badania właściwości, w tym składu mineralogicznego i składu chemicznego pyłów wychwytywanych w elektrycznym procesie topienia żeliwa i staliwa; badania
wartości zanieczyszczeń wymywanych; opracowanie na podstawie wyników badań sposobu
wykorzystania badanych odpadów; próby wytapiania żeliwa z udziałem we wsadzie pyłów
34
Raport 2011
przetworzonych w brykiety wsadowe i opracowanie parametrów ich zagospodarowania. Podczas wytopów próbnych stwierdzono, że opracowane brykiety są cennym materiałem wsadowym w procesach wytopu żeliwa. Opracowana dla zagospodarowania żelazonośnych pyłów
metoda formowania brykietów pod wysokim naciskiem prowadzona jest bez udziału spoiw,
stanowiących balast w procesie metalurgicznym. W efekcie realizacji pracy stwierdzono, że
dotychczas wywożone na hałdy wartościowe żelazonośne odpady pyłowe mogą stanowić
cenny materiał z uwagi na zawarty w ich składzie koksik, żelazo i tlenki żelaza.
Przeprowadzono również informacyjną próbę procesu granulacji wytypowanych materiałów w granulatorze talerzowym w celu uzyskania kruszywa przydatnego do zastosowania
w drogownictwie, budownictwie i innych gałęziach przemysłu. Próbki pyłów S-2 i OP-1 przed
procesem granulacji mieszano z cementem i stopniowo podawano do pracującego granulatora. Po podaniu materiału do granulatora pyły zwilżano wodą aż do uzyskania zarodków granul.
Proces przerywano po otrzymaniu granul z całego wsadu.
10 mm
Pył z odpylania pieca indukcyjnego
Granulat wykonany z udziałem pyłu
Zbadanie możliwości wykorzystania odpadowych minerałów kopalnych w masach formierskich do wykonywania odlewów żeliwnych i staliwnych
Kierownik projektu: mgr inż. Zbigniew Stefański
Przeprowadzono rozpoznanie w zakresie możliwości wykorzystania niektórych minerałów
jako składników mas formierskich i form odlewniczych, które mogą znaleźć zastosowanie
do wykonywania odlewów z różnych tworzyw. Dotyczyło to minerałów z grupy ilastych, takich jak beidellit i haloizyt. Są to materiały o budowie pakietowej podobnej do montmorylonitu
i kaolinitu, których złoża znajdują się na terenie kraju. Dodatkowo zebrano próbki materiału
oliwin, których bardzo duże złoża znajdują się w Norwegii. Materiały te nie są obecnie stosowane w krajowym odlewnictwie.
W pierwszej kolejności przeprowadzono badania podstawowych właściwości fizykochemicznych zebranych materiałów, a następnie ich właściwości technologicznych.
W przypadku badań technologicznych sprawdzono właściwości mas formierskich zawierających nowe materiały, przeprowadzono próby wykonania kompozycji nowych z obecnie stosowanymi typowymi materiałami formierskimi oraz zbadano wynikające z tego nowe właściwości.
Następnie wykonano próbne odlewy w masach z udziałem nowych materiałów. W przypadku
materiałów beidellit oraz haloizyt wykonano próbne odlewy z żeliwa i staliwa w masach „na
wilgotno”. Materiał oliwin zastosowano jako składnik masy ceramicznej do wykonywania odleInstytut Odlewnictwa
Raport 2011
35
wów z użyciem metody wytapianych modeli. Stosując tę metodę, wykonano odlewy ze stopów
aluminium, miedzi oraz żeliwa.
Uzyskane wyniki wykonywania odlewów w przypadku minerałów beidellit, a także haloizyt
należy uznać za pozytywne. Stwierdzono, że istnieją możliwości zastosowania tych minerałów
jako spoiwa do wykonywania odlewów, po dopracowaniu tych technologii.
W przypadku minerału oliwin uzyskano bardzo dobry wynik badań. Stwierdzono, że materiał
ten z powodzeniem może być stosowany do wykonywania odlewów z siluminu, stopów miedzi,
żeliwa i staliwa z użyciem metody „traconego wosku”. W tym przypadku konieczne są dalsze
badania w celu dopracowania tej technologii oraz jej wdrożenia w ramach projektu celowego.
a)
b)
Odlewy (wraz z układem wlewowym) wykonane z zastosowaniem metody wytapianych modeli:
a) z siluminu, b) ze stopu miedzi
Opracowanie technologii odlewów ciśnieniowych o wysokim poziomie właściwości mechanicznych ze stopów o obniżonej lejności, na przykładzie obrabianych cieplnie części samochodowych o zróżnicowanej grubości i rozwiniętej
powierzchni
Kierownik projektu: mgr inż. Tomasz Reguła
Niniejsza praca podejmuje szeroki temat wykorzystania stopów, przeznaczonych do procesów przeróbki plastycznej, jako tworzywa odlewniczego, wykorzystując do tego celu proces
prasowania w stanie ciekłym. W pracy wykonano szereg eksperymentów badawczych dotyczących określenia wpływu parametrów technologicznych procesu – ciśnienia prasowania,
temperatury ciekłego metalu oraz formy metalowej na właściwości mechaniczne odlewów
ze stopów 7075, 6061 oraz 2024. Dokonano również optymalizacji parametrów temperaturowo-czasowych obróbki cieplnej. Badania te uzupełniono, ustalając wpływ podstawowych
składników stopowych stopu 7075 (Zn, Mg i Cu) na właściwości mechaniczne oraz określono
wpływ ciśnienia prasowania na charakterystyki mikrostrukturalne stopu 7075. Wnioski płynące z niniejszej pracy mogą być podstawą do stworzenia instrukcji uzyskiwania wysoko-
36
Raport 2011
wytrzymałych odlewów ze stopów 7075, 6061 oraz 2024 przy użyciu technologii prasowania
w stanie ciekłym. Praca ma charakter utylitarny i rokuje możliwości zastosowania w warunkach przemysłowych.
Odlew badawczy tłoka silnikowego
Ocena możliwości wykonania artystycznych odlewów o kontrolowanej grubości
ścianki metodą wylewania – Slush Casting
Kierownik projektu: dr inż. Jacek Krokosz
Czasem w literaturze można napotkać artykuły dotyczące wykonywania odlewów artystycznych bez zastosowania rdzeni. Są one o tyle ciekawe, że przedstawiają odlewy, w których
rdzeń, np. piaskowy, zastępowany jest przez specjalną metodę odlewania, tzw. Slush Casting.
Istotą metody jest odpowiedni, indywidualnie dobrany czas „wytrzymania” stopu w formie,
a następnie wylanie jego nadmiaru do tygla. Czas ten musi być precyzyjnie dobrany dla każdego odlewu artystycznego.
Celem realizowanej pracy było sprawdzenie, czy metoda ta może znaleźć większe zastosowanie w praktyce przemysłowej. W tym celu wytypowano dwa odlewy, to jest figura św. Barbary
i miniatura popiersia Sokratesa, dla których były wcześniej wykonane matryce z kauczuku
silikonowego.
Odtworzona technologia pozwoliła na sprawdzenie, czy wykonywanie odlewów artystycznych
metodą Slush Casting jest możliwe. Zastosowane urządzenie potwierdziło jego przydatność
dla postawionego problemu. Prezentowane elementy wykonane z brązu B555 uzyskały uznanie specjalistów.
Należy stwierdzić, że metoda Slush Casting jest metodą trudną do praktycznego wdrożenia jej
do praktyki przemysłowej. Powodem jest odpowiedni dobór kilku głównych parametrów, takich
jak:
-- temperatura zalewania ciekłego stopu,
-- temperatura formy podstawianej do zalania ciekłym stopem,
-- rodzaj materiału ceramicznego na formę,
Raport 2011
37
-- czas wytrzymania ciekłego stopu w formie,
-- rodzaj stopu,
które muszą być ściśle przestrzegane podczas procesu technologicznego. Niedotrzymanie
choćby jednego z tych parametrów jest powodem uzyskania odlewów brakowych.
Dochodzenie do uzyskania optymalnych, prawidłowych parametrów technologicznych ma
charakter czysto doświadczalny i odmienny dla każdego rodzaju odlewu. Proces jest żmudny
i wymaga przeprowadzenia kilku prób technologicznych. Stwierdzono również, że formy ceramiczne krzemionkowe nie nadają się do tej metody. Jak bowiem wynika z badań, mają one
skłonność do pękania podczas zalewania ciekłym stopem. Powodem takiego stanu rzeczy jest
przemiana alotropowa kwarcu.
Przewiduje się, że w najbliższym czasie opracowana technologia będzie możliwa do realizacji
i znajdzie szersze zastosowanie w przemyśle.
Przykładowy eksperymentalny odlew po opiaskowaniu
i przed obróbką cyzelerską
Ocena możliwości wykonania kostnych elementów kręgosłupa ludzkiego oraz
próby opracowania technologii wykonania ich zamienników na bazie metalu
Kierownik projektu: dr inż. Jacek Krokosz
Złamania kręgosłupa stanowią bardzo poważny problem kliniczny zarówno w zakresie złamań spowodowanych urazami, jak również złamaniami w przebiegu osteoporozy. W niniejszej
pracy autorzy postawili sobie za cel dokonanie próby odtworzenia struktury gąbczastej kości
w technologii celularnych struktur tytanu (biomimetyka).
Odtworzona technologia pozwoliła na sprawdzenie, czy wykonywanie elementów z tytanu metodą prototypownia jest możliwe. Zastosowane urządzenie firmy EOSINT M280 potwierdziło w pełni jego przydatność do postawionego problemu. Prezentowane elementy wykonane
z tytanu uzyskały uznanie specjalistów. Przewiduje się, że w najbliższym czasie opracowana
technologia będzie możliwa do realizacji i znajdzie zastosowanie w medycynie. Wypracowana
metoda poszerza w ten sposób asortyment elementów znajdujących zastosowanie w ortopedii.
38
Raport 2011
Przeprowadzone badania wykazały, że:
1. Dzięki zastosowaniu takich elementów szybkiego prototypowania, jak:
-- skaner przestrzenny 3D,
-- techniki Z-Corporation,
a także tomografu komputerowego – jest możliwym wykonanie kostnych elementów, zamienników celularnych kręgosłupa ludzkiego na bazie metalu.
2. Opracowana technologia zapewnia bardzo dużą precyzję wykonania zamienników.
3. Tytan jako materiał na wykonanie elementów jest tworzywem bardzo dobrym, bowiem
zapewnia dużą dokładność wymiarową, a także odtworzenie struktury pozyskiwanej
z wzorców biologicznych. Wzorce te uzyskuje się z bazy danych dotyczących densytometrii kręgosłupa z uwzględnieniem gęstości struktury celularnej, otwartej tytanu odpowiadającej parametrowi wytrzymałości kości gąbczastej w poszczególnych grupach wiekowych przebadanych densytometrycznie pod kątem ustalenia kryteriów diagnostycznych
WHO dla osteoporozy. Optymalizacja funkcji biomechanicznej implantu jest prawidłowa.
4. Gęstość struktury celularnej, o porowatości otwartej tytanu jest mniejsza ze względu na
wysoką wytrzymałość mechaniczną tytanu, aby nie dopuścić do przesztywnienia mechanicznego implantu kości gąbczastej w stosunku do otaczającej go struktury kostnej (celem
zachowania kompatybilności biomechanicznej).
5. Powyższe badania pozwoliły na udowodnienie tezy postawionej przed autorami zespołu
wykonującego badania.
Kręg kręgosłupa po obróbce cyfrowej skanu
i przestrzenna wizualizacja skomplikowanej struktury kości kręgosłupa
Raport 2011
39
Wpływ modyfikacji brązu B1044 węglikiem wapnia na właściwości mechaniczne
Kierownik projektu: prof. dr hab. inż. Zbigniew Górny
Prowadzone przez zespół pod kierunkiem prof. Z. Górnego badania poświęcone były wpływom
modyfikowania wapniem i węglem oraz węglikiem wapnia stopu BA1044. Jako stały element
przygotowania próbek do badań było chłodzenie mikrojetowe w ramach ulepszania cieplnego.
Stosowano dwie różne temperatury starzenia (odpuszczania), a mianowicie 350° i 700°C, czyli
odpowiednio starzenie niskotemperaturowe i wysokotemperaturowe.
Wpływ rodzaju modyfikatora oceniany był na podstawie uzyskanych właściwości mechanicznych (Rm, Rp0,2, A5, Z, HB).
Głównym czynnikiem znacznej poprawy właściwości mechanicznych, a szczególnie wytrzymałościowych, było zastosowane ulepszanie cieplne. Natomiast stosowane modyfikowanie
przez dodatki Ca + C lub CaC2 daje znacznie mniejszy efekt.
Dla stopu BA1044 ulepszanie cieplne ze starzeniem niskotemperaturowym pozwala na uzyskanie wysokiej wartości Rm do 930 MPa przy wydłużeniu kilku procent, a przy starzeniu wysokotemperaturowym uzyskuje się Rm ponad 700 MPa przy A5 wynoszącym kilkanaście procent.
Zabiegi modyfikacji i przede wszystkim ulepszania cieplnego pozwalają na poprawienie i tak
znakomitych właściwości, jakie cechują wieloskładnikowe brązy aluminiowe, a szczególnie
zawierających dodatki Ni i Fe.
Ogólny widok stanowiska mikrojetowego
Kompozyty o wzajemnie przenikających się fazach (IPC), wytwarzane metodą
kontrolowanej reakcji chemicznej ciekłego metalu z ceramiką
Kierownik projektu: mgr inż. Piotr Długosz
Celem naukowym projektu było zbadanie zjawisk fizykochemicznych zachodzących w układzie metal/popiół lotny podczas syntezy kompozytów o wzajemnie przenikających się fazach
(ang. Interpenetrating Phase Composite – IPC) poprzez określenie kinetyki reakcji chemicznych zachodzących na granicy rozdziału poszczególnych faz oraz wpływu czynników zewnętrznych na kompleks właściwości wytworzonych materiałów. Natomiast celem aplikacyjnym było opracowanie założeń technologicznych do procesu wytwarzania kompozytów (IPC)
metodami kontrolowanej reakcji chemicznej ciekłego metalu z ceramiką. Zaprezentowane
wyniki badań dostarczają ciekawych informacji o nietypowej strukturze materiałów kompo-
40
Raport 2011
zytowych typu IPC, ich właściwościach, a także poziomie trudności, jakie wiążą się z wytworzeniem tych materiałów. Przeprowadzono niezwykle ciekawe doświadczenie polegające na
czasowym pomiarze kinetyki powstawania struktury IPC. Metalowe materiały kompozytowe
typu IPC, których dotyczy niniejsze opracowanie – zostały wytworzone następującymi metodami: metodą metalurgii proszków połączoną z obróbką cieplną, metodą ciekłej preformy,
w procesie autoinfiltracji preform ceramicznych metodą zanurzeniową, w procesie autoinfiltracji preform ceramicznych metodą swobodnej kąpieli metalowej, metodą SHS. Do badań wykorzystano preformy ceramiczne zbudowane z cenosfer zakupione w firmie Century, preformy
B4C, SiC, Mullit, Carbon Fiber oraz wytworzone w Instytucie Odlewnictwa kształtki ceramiczne z kordierytu niskotemperaturowego. Materiał ceramiczny nasączano czystym aluminium
i stopem aluminium typu 7075. Oprócz ceramiki procesom obróbki cieplnej poddano również, kompozyty ALFA25 oraz gotowe kompozyty IPC pozyskane dzięki uprzejmości firmy
TYCON. Przeprowadzono analizę mikrostrukturalną z użyciem mikroskopu optycznego oraz
skaningowego, wykonano badanie EDS składu chemicznego gotowych próbek w Centrum
Badań Wysokotemperaturowych w Instytucie Odlewnictwa oraz analizę fazową metodą XRD
na Wydziale Odlewnictwa AGH oraz w Zakładzie Struktur Anizotropowych Polskiej Akademii
Nauk. Otrzymane wyniki badań i doświadczenie zdobyte w trakcie realizacji projektu umożliwią opracowanie podstaw technologicznych do wytwarzania innowacyjnych materiałów kompozytowych różnymi metodami odlewniczymi, jak również z wykorzystaniem technik przeróbki
plastycznej.
Wnioski z pracy badawczej:
1. Proces polegający na zanurzeniu materiału ceramicznego o określonej porowatości
i składzie chemicznym w roztopionym stopie i wywołaniu samoistnej infiltracji w warunkach
długotrwałego wygrzewania skutkuje powstaniem nowego materiału o strukturze noszącej
znamiona kompozytu IPC.
2. Na podstawie pomiaru kinetyki autoinfiltracji stwierdzono, że materiał ceramiczny całkowicie zanurzony w ciekłym metalu ulega pełnemu nasączeniu, w przeciwieństwie do swobodnie pływającego. Celem doświadczenia było zapoznanie się z samym procesem przenikania cieczy w głąb materiału porowatego na zasadzie zjawiska kapilarności.
3. Parametry procesu autoinfiltracji, a więc czas, temperatura, obecność atmosfery ochronnej – mają duży wpływ na proces wzajemnego przenikania się faz dwóch lub więcej składników kompozytu. Koniecznym jest zatem wielokrotne testowanie prezentowanych technik
w zmiennych warunkach.
4. W przypadku kształtek ceramicznych zbudowanych z cenosfer zaobserwowano ich pełną
infiltrację, jednakże zjawisko miało charakter strefowy. Otwartym pozostaje pytanie, czy
uzyskano materiał o gradientowej strukturze.
5. Próby związane z nasączaniem ceramiki kordierytowej mają charakter unikatowy, gdyż do
tej pory nie przeprowadzano tego typu doświadczeń i nie istnieją na ten temat żadne dane
literaturowe.
6. Metoda ciekłej preformy doprowadziła do powstania naturalnego pancerza metalowo-ceramicznego pomimo braku struktury typu IPC. Zeszklony popiół przeistoczył się w twardą zewnętrzną warstwę ochronną lekkiego metalowego pancerza. Jednakże niewykluczone jest, że do wytworzenia struktury IPC może przyczynić się mieszanie mechaniczne
dwóch niezwilżalnych, ale stopionych frakcji oraz zmniejszenie różnic pomiędzy temperaturą topnienia metalu i ceramiki.
7. Kontynuując badania, należy zwrócić szczególną uwagę na właściwości mechaniczne(twardość, wytrzymałość na zużycie ścierne, odporność na szoki cieplne), jak również
optymalizację procesów technologicznych.
Raport 2011
41
Oznaczanie ciężkich metali (arsen, kadm, bizmut, ołów) w żeliwie i innych
materiałach odlewniczych pochodzących z różnych odlewni krajowych metodą
absorpcyjnej spektrometrii atomowej z atomizacją elektrotermiczną (GFAAS)
Kierownik projektu: mgr inż. Beata Czawa
Celem pracy było opracowanie nowych procedur badawczych umożliwiających oznaczanie
śladowych zawartości toksycznych metali ciężkich w żeliwach i innych materiałach odlewniczych (metale nieżelazne, żelazostopy, materiały formierskie), zmieniając sposób przygotowania próbek dla uzyskania niższej granicy oznaczalności.
W ramach pracy opracowano nową procedurę badawczą do oznaczania arsenu, ołowiu,
bizmutu, kadmu w żeliwie, staliwie, stali oraz sprawdzono ją i zwalidowano poprzez zastosowanie metody odzysku wzorca oraz kontrolę jakości wyników badań, stosując certyfikowane
materiały odniesienia. Zastosowanie sposobu usuwania matrycy oraz zmiana stosowanych
modyfikatorów pozwoliła na obniżenie granicy oznaczalności. Przygotowano krzywe kalibracyjne, uzyskując granice oznaczalności na poziomie 0,1 μg/l, a nawet dla niektórych pierwiastków 0,05 μg/l.
Przykładowe zakresy krzywych kalibracyjnych:
Krzywa kalibracyjna dla arsenu
Stężenie
Ślepa
próba
0,1 mg/l
0,5 mg/l
1 mg/l
2 mg/l
4 mg/l
10 mg/l
Absorbancja
średnia
0,0072
0,0085
0,0169
0,0342
0,0682
0,1052
0,1929
Granica oznaczalności dla przygotowanej krzywej wzorcowej: 0,1 μg/l
Równanie krzywej kalibracyjnej: Y = 0,01857x + 0,0005
Współczynnik regresji: 0,9902
42
Raport 2011
Krzywa kalibracyjna dla kadmu
Stężenie
Ślepa
próba
0,05 mg/l
0,1 mg/l
0,2 mg/l
0,4 µg/l
0,8 µg/l
1,2 µg/l
Absorbancja
średnia
0,0074
0,0141
0,0282
0,0564
0,1127
0,2116
0,3188
Granica oznaczalności dla przygotowanej krzywej wzorcowej: 0,05 μg/l
Równanie krzywej kalibracyjnej: Y = 0,25860x + 0,0075
Współczynnik regresji: 0,9999
Opracowanie nowych procedur oznaczania metali ciężkich w stopach żelaza, polegające
przede wszystkim na zmianie sposobu przygotowania próbek, pozwoliło obniżyć granicę
oznaczalności tych pierwiastków, co najmniej o rząd wielkości:
-- dla arsenu z 0,0001% do 0,00001%
-- dla bizmutu z 0,0005% do 0 00001%
-- dla ołowiu z 0,0001% do 0,00001%.
Raport 2011
43
Pomiar rozkładu węgla w warstwie nawęglanej w stopach żelaza techniką QDP
(analiza profilowa) na nowym spektrometrze optycznym emisyjnym ze zbudzeniem jarzeniowym GDS850A firmy LECO Corp.
Kierownik projektu: mgr Stefan Kozieł
Celem pracy było zbadanie warstwy nawęglonej na powierzchni badanego materiału: stali do
nawęglania w gatunku 16HG. Badanie miało na celu ocenę grubości warstwy nawęglonej i wyznaczenie rozkładu zawartości węgla w tej warstwie w zależności od odległości od powierzchni próbki. Badania te przeprowadzono na spektrometrze optycznym emisyjnym z wyładowaniem jarzeniowym firmy LECO typ GDS850A z oprogramowaniem QDP, na czterech próbkach
stali, różniących się stopniem nawęglenia. Po przeprowadzeniu badań oceniono dokładność
metody spektrometrycznej analizy warstw oraz procesu nawęglania.
Stosowane oprogramowanie QDP umożliwia wykonanie analizy profilowej warstwy powierzchniowej badanej próbki, tj. określenie jej składu chemicznego w zależności od odległości od
powierzchni próbki do głębokości ok. 100 mikrometrów. Analiza QDP może być stosowana
jako metoda pomiaru grubości warstwy nawęglonej, obok metody opisanej w normie PN-EN
ISO 2639:2005 Stale – Określenie grubości warstw nawęglonych i zahartowanych, gdzie grubość warstwy nawęglonej określa się pomiarem mikrotwardości. Analiza QDP pozwala jednocześnie na badanie rozkładu zawartości węgla i wybranych innych pierwiastków w badanej
warstwie.
Przykładowy wykres analizy profilowej badanej próbki stali dla węgla, chromu i żelaza
na głębokości 0,60–0,70 mm od powierzchni próbki
44
Raport 2011
Wyniki analizy profilowej węgla dla czterech próbek stali o różnym czasie nawęglenia
2 godz.
odległość od
powierzchni
próbki, mm
4 godz.
C, %
odległość od
powierzchni
próbki, mm
0,00
0,920
0,10
6 godz.
C, %
odległość od
powierzchni
próbki, mm
0,00
0,812
0,840
0,05
0,25
0,750
0,35
0,680
8 godz.
C, %
odległość od
powierzchni
próbki, mm
C, %
0,00
0,793
0,00
0,861
0,775
0,10
0,795
0,15
0,848
0,15
0,715
0,20
0,712
0,30
0,806
0,25
0,652
0,30
0,687
0,40
0,747
0,45
0,560
0,35
0,580
0,40
0,635
0,45
0,729
0,55
0,470
0,45
0,510
0,50
0,578
0,60
0,661
0,65
0,405
0,55
0,410
0,60
0,510
0,70
0,583
0,75
0,315
0,65
0,370
0,70
0,465
0,80
0,530
0,80
0,265
0,75
0,317
0,80
0,418
0,90
0,474
0,90
0,215
0,85
0,253
0,90
0,380
1,00
0,411
1,00
0,200
0,95
0,218
0,95
0,330
1,10
0,361
1,15
0,180
1,05
0,176
1,15
0,282
1,30
0,307
1,15
0,160
1,30
0,233
1,45
0,244
1,40
0,200
1,55
0,230
1,60
0,160
1,60
0,192
1,70
0,180
Proces tworzenia struktury w trójskładnikowych stopach Co-Gd-Ti
Koordynator ze strony polskiej: dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw.
Koordynator ze strony niemieckiej: prof. Norbert Mattern
Temat realizowany jest w latach 2011–2012 w ramach współpracy Polsko-Niemieckiej DAAD
z Leibniz-Institut für Festkörper- und Werkstoffforschung Dresden – IFW Dresden.
Celem projektu jest wyznaczenie fizycznych i termodynamicznych właściwości nowej klasy
materiałów zaawansowanych – trójskładnikowych stopów Co-Gd-Ti posiadających w stanie
ciekłym obszar ograniczonej mieszalności. Zakres planowanych prac badawczych jest ukierunkowany na zrozumienie procesu kształtowania unikatowej struktury stopu podczas szybkiego chłodzenia i w szczególności wyjaśnienie granic obszaru ograniczonej mieszalności
w stanie ciekłym (miscibility gap), ustalenie składu chemicznego współistniejących faz, a także
wyznaczenie ich właściwości fizycznych, kiedy tworzą one ciecze jednorodne lub mieszaniny
kilku ciekłych faz.
W ramach projektu w 2011 roku wykonano następujący zakres prac niezbędny do osiągnięcia
stawianego celu, w tym:
1. Opracowanie sposobu i wytwarzanie stopów na bazie układu Co-Gd-Ti, charakteryzujących się wysoką reaktywnością.
2. Opracowanie metodyki i procedury badań zjawiska niemieszalności w stanie ciekłym
z wykorzystaniem kompleksowej aparatury do badań wysokotemperaturowych.
Raport 2011
45
3. Obliczenia trójskładnikowego diagramu fazowego Co-Gd-Ti.
4. Eksperymentalne wyznaczanie temperatur mieszalności dla stopów Co-Gd-Ti na podstawie wyznaczonych zależności temperatura-napięcie powierzchniowe.
5. Badanie struktury stopów Co-Gd-Ti wytworzonych przy różnych szybkościach chłodzenia
z różnych temperatur w stanie ciekłym.
6. Określenie temperatur niemieszalności dla stopów Co-Gd-Ti przez analizę mikrostruktury
próbek powstałych podczas szybkiego chłodzenia z różnych temperatur w stanie ciekłym.
7. Wyjaśnienie wzajemnej relacji pomiędzy obliczeniami termodynamicznymi dla układu
Co-Gd-Ti, eksperymentalnie wyznaczonymi właściwościami stopów Co-Gd-Ti w stanie ciekłym oraz mikrostrukturą wytworzonych stopów w stanie stałym.
8. Badania reaktywności wybranych materiałów ceramicznych ze stopami Co-Gd-Ti.
Prace badawcze rozpoczęto od weryfikacji znanego z literatury eksperymentalnie wyznaczonego układu równowagi fazowej Gd-Ti. Wstępne próby z wybranymi stopami Gd-Ti przeprowadzone w Instytucie Odlewnictwa wykazały poważne problemy metodologiczne badań tych stopów ze względu na ich wysoką temperaturę topnienia i reaktywność. Eksperymenty te uznano
za nieudane, ponieważ podczas ich realizacji uległy zniszczeniu istotne elementy aparatury,
co stawiało pod znakiem zapytania w ogóle sensowność takich badań. Jednak obliczenia termodynamiczne przeprowadzone później przez zespół niemiecki w celu teoretycznego wyznaczenia temperatur przemian fazowych i obszaru niemieszalności w stanie ciekłym w układach
Gd-Ti i Gd-Ti-Co wykazały istotne rozbieżności ze znanym z literatury układem równowagi fazowej Gd-Ti. Dotyczą one zwłaszcza temperatury topnienia wytypowanych stopów, albowiem
obliczenia wykazały temperatury ok. 100–200°C wyższe w porównaniu do zakładanych na
początku przemian fazowych. Ponieważ późniejsze wysokotemperaturowe badania rentgenowskie wykonane przez partnera niemieckiego pośrednio również potwierdziły, że wybrane
stopy mogą mieć znacznie wyższą temperaturę topnienia niż zakładano, uznano, że ten fakt
skutkuje nietypowym zachowaniem stopów Gd-Ti podczas badań wysokotemperaturowych w
Instytucie Odlewnictwa.
Należy zauważyć, że również w przypadku wysokotemperaturowych badań rentgenowskich
w Niemczech wystąpiły problemy metodologiczne, ponieważ konstrukcja używanej do badań
aparatury nie pozwalała na zastosowanie termopar i dlatego temperatura była określana na
podstawie wskazań pirometru umieszczanego na zewnątrz komory badawczej. Niestety takie
rozwiązanie może skutkować dużą niedokładnością, która z doświadczeń obydwu współpracujących jednostek może wynosić ok. 25–200°C, w zależności od wartości mierzonej temperatury oraz konstrukcji urządzenia. Niemniej jednak, pomiary wykonane przez partnera
niemieckiego miały zgodność z obserwacjami wizualnymi zachowania się stopów podczas
nagrzewania wykonanymi w Instytucie Odlewnictwa. Uwzględniając te fakty, zespół Centrum
Badań Wysokotemperaturowych ponownie przeprowadził badania stosując inny typ termopary oraz wykonał porównawczą procedurę cechowania termopar do badań w temperaturze powyżej 1300°C. Umożliwiło to wiarygodne określenie temperatury topnienia badanych stopów,
a uzyskane wyniki tych badań wraz z wynikami obliczeń termodynamicznych pozwoliły na wyjaśnienie przyczyny zniszczenia elementów aparatury podczas próbnych testów w Instytucie
Odlewnictwa.
Dlatego w dalszym etapie w Centrum Badań Wysokotemperaturowych Instytutu Odlewnictwa
wspólnie z naukowcami niemieckimi wykonano serie nowych testów z uwzględnieniem znacznie wyższych wartości temperatur przemian fazowych w stopach Gd-Ti wytworzonych przez
partnera niemieckiego. Do weryfikacji eksperymentalnej stosowano również wizualizację zachowania się próbki stopu Gd-Ti podczas nagrzewania do temperatury powyżej temperatury
niemieszalności w stanie ciekłym przy jednoczesnej rejestracji temperatury za pomocą czterech termopar ulokowanych w różnych miejscach obok badanej próbki. Weryfikację wyników
46
Raport 2011
tych testów przeprowadzono na podstawie badań porównawczych struktury stopu za pomocą
tomografii komputerowej jako efektywnego narzędzia badawczego metodami nieniszczącymi
(rys. 1). Uzyskane wyniki wykorzystano do opracowania metodyki i procedury badań układów
z obszarem niemieszalności w stanie ciekłym z wykorzystaniem wysokotemperaturowego
kompleksu do badań ciekłych metali i stopów opartej na wizualizacji procesu.
b)
a)
Rys. 1. Obrazy przekroju próbki (kropli) stopu Gd60Ti40 wykonane tomografem komputerowym
NANOTOM ilustrujące występowanie zjawiska niemieszalności w stanie ciekłym i wpływ warunków
topienia/chłodzenia na strukturę próbki: a) po wytworzeniu przez partnera niemieckiego metodą lewitacyjną, ilustrującą strukturę typu jajka; wewnątrz próbki znajduje się faza bogata w gadolin, natomiast
na zewnątrz próbki – faza bogata w tytan; b) po przetopieniu w komorze próżniowej na podłożu Y2O3
w temperaturze 1470°C ulega zmianie wewnętrzna struktura kropli
W kolejnym etapie przeprowadzono serie testów z wybranymi stopami na różnych podłożach
ceramicznych w celu zbadania ich reaktywności i przydatności jako materiały na tygle i formy
do topienia i odlewania tych stopów. Uzyskane próbki kropla/podłoże poddano w Instytucie
Odlewnictwa i w IFW Dresden analizie mikrostrukturalnej za pomocą skaningowej mikroskopii
elektronowej (SEM) i tomografii komputerowej.
Przeprowadzone badania wykazały bardzo wysoką reaktywność stopów, której towarzyszy
powstawanie strefy produktów reakcji oraz zmiana składu chemicznego stopu, których przykłady podano na rysunkach 2 i 3. Charakter struktury poprzecznego przekroju próbki poza
obszarem kropli pokazany na rysunku 3 sugeruje, że w określonych warunkach na granicy
rozdziału może powstawać ciekła faza bogata w tlen, która zwilża i rozpływa się wzdłuż powierzchni podłoża ceramicznego. Zjawisko to może mieć istotny wpływ na zwilżalność przez
ciekły stop Gd-Ti-Co oraz na żywotność materiału ceramicznego.
W roku 2012 planuje się kontynuację badań wysokotemperaturowych oraz szczegółowe badania strukturalne powstających produktów reakcji w celu selekcji składu chemicznego stopu
w taki sposób, aby umożliwić wytwarzanie nowych metalowych materiałów kompozytowych
o osnowie szkła metalicznego.
W ramach projektu w 2011 roku odbyła się wymiana naukowa pracowników współpracujących
instytutów naukowych zgodnie z harmonogramem projektu. Ze strony niemieckiej w Instytucie
Odlewnictwa, w Centrum Badań Wysokotemperaturowych, odbyli staże naukowe: dr Ivan Kaban (10.05–24.05.2011) i doktorant Han Junhee (16.05–28.05.2011). W IFW Dresden staże
naukowe odbyli następujący pracownicy Instytutu Odlewnictwa: dr inż. Aleksandra Siewiorek
(15.08–28.08.2011 i 29.10–06.11.2011), dr inż. Rafał Nowak (29.10–06.11.2011), prof. Natalia
Sobczak (15.08–22.08. i 29.10–06.11.2011), która ponadto wygłosiła wykład zamawiany, pt.:
“High temperature capillarity and interfacial phenomena in metal-ceramic systems”, IFW Dresden, Institut für Komplexe Materialien, Germany, 18.08.2011.
Raport 2011
47
Na podstawie uzyskanych wyników przygotowano i zgłoszono na konferencję HTC, Israel
2012, wspólny referat, pt.: “Sessile drop study of liquid Gd-Ti monotectic alloys on ceramic
substrates” (R. Nowak, I. Kaban, B. Korpala, G. Bruzda, A. Siewiorek, J. Han, O. Shuleshova,
N. Sobczak, N. Mattern, J. Eckert).
a)
b)
c)
d)
Rys. 2. Mikrostruktury poprzecznych przekrojów próbek wykonane na mikroskopie skaningowym typu
Desktop TM3000: a) Co30Gd35Ti35/ZrO2; b) Ti70Gd30/Y2O3; c, d) Gd60Ti40/ZrO2+ 3%Y2O3
Rys. 3. Mikrostruktura (SEM) i analiza EDS wyznaczonych punktów podłoża ZrO2 w pobliżu kropli
po badaniach oddziaływania wysokotemperaturowego ze stopem Gd60Ti40/ZrO2+3%Y2O3
48
Raport 2011
Doskonalenie i utrzymanie systemu jakości w Biurze Certyfikacji i Normalizacji
dla spełnienia wymagań normy PN-EN 45011 i tych wymagań normy PN-EN ISO/
IEC 17021:2007, które odnoszą się do oceny, akceptacji i certyfikacji zakładowej
kontroli produkcji oraz umowy akredytacyjnej
Kierownik projektu: mgr inż. Małgorzata Budziaszek/mgr Elżbieta Balcer
Celem pracy było utrzymanie i doskonalenie obowiązującego w Biurze Certyfikacji i Normalizacji
systemu jakości dla spełnienia wymagań normy PN-EN 45011:2000, a także wymagań normy
PN-EN ISO/IEC 17021:2007 dotyczących oceny, akceptacji i certyfikacji Zakładowej Kontroli
Produkcji oraz umowy akredytacyjnej.
Utrzymanie systemu zarządzania jakością w Biurze Certyfikacji i Normalizacji zostało osiągnięte
poprzez prowadzenie auditów wewnętrznych zgodnie z opracowanym programem auditów,
poprzez ocenę systemu przez najwyższe kierownictwo oraz ciągłe monitorowanie aktualności
norm będących w zakresie akredytacji. Sukcesywne zmiany dokumentów normalizacyjnych
wymagały wystąpienia do PCA o rozszerzenie i zmiany zakresu posiadanej akredytacji.
W ramach doskonalenia systemu jakości Biura Certyfikacji i Normalizacji wprowadzone zostały
niezbędne zmiany w dokumentacji systemu i w sposobie funkcjonowania Biura, będące
wynikiem auditów, przeglądu systemu przez kierownictwo oraz zmian w przepisach prawnych
i wymaganiach normalizacyjnych.
Utrzymywanie i doskonalenie systemu jakości oraz prowadzenie działalności certyfikacyjnej
w Biurze Certyfikacji i Normalizacji zostało pozytywnie ocenione przez Polskie Centrum
Akredytacji podczas auditu nadzoru oraz obserwacji auditu prowadzonego przez Biuro
Certyfikacji i Normalizacji u klienta w ramach nadzoru nad wydanym certyfikatem na wyroby.
Analiza produkcji odlewów w świecie
Kierownik projektu: mgr Elżbieta Balcer
W ramach niniejszej pracy dokonano oceny obecnego stan odlewnictwa światowego
pod względem wielkości produkcji, rodzaju tworzyw odlewniczych, ilości odlewni
i wielkości zatrudnienia, a także udziału poszczególnych czołowych krajów w globalnej
produkcji odlewów. Na tle wiodących producentów światowych i europejskich oceniono
sytuację odlewnictwa krajowego, jego wydajność oraz specyfikę produkcji. Przedstawiono
również trendy i tendencje w produkcji odlewów oraz prognozy rozwoju odlewnictwa.
W 2010 roku światowa produkcja odlewów osiągnęła blisko 91,9 mln ton i była wyższa od
produkcji w roku 2009 o ponad 14%. Liderem w produkcji odlewów są niezmiennie Chiny,
z udziałem w globalnej produkcji odlewów wynoszącym 43%.
W Europie produkcja odlewów w roku 2010 wyniosła 20,13 mln ton i była wyższa od produkcji
w roku poprzednim o 15%. Liderem w produkcji odlewów w Europie w roku 2010 były Niemcy
z produkcją blisko 4,8 mln ton, co stanowiło 24% produkcji odlewów w Europie.
Produkcja odlewów w Polsce w roku 2010 wyniosła 903 400 ton i była wyższa od produkcji
w roku 2009 o blisko 12%. Produkcja odlewów w Polsce stanowi ok. 1% całkowitej produkcji
światowej.
Raport 2011
49
Łączna ilość odlewni stopów żelaza i metali nieżelaznych w 2010 roku na podstawie danych
z 40 krajów świata wyniosła ponad 48,6 tys. zakładów, w tym ok. 7800 odlewni w Europie.
W Polsce funkcjonuje ok. 400 zakładów odlewniczych.
50
Raport 2011
Działalność normalizacyjna w odlewnictwie
Kierownik projektu: mgr inż. Krystyna Łuszczkiewicz
Celem pracy była kontynuacja prowadzenia działalności normalizacyjnej w obszarze
odlewnictwa i dotyczyła:
-- adaptacji norm europejskich do Polskich Norm, z zakresu tematycznego Komitetu
Technicznego (KT) nr 301 ds. Odlewnictwa,
-- opracowywania ekspertyz projektów norm przesłanych do KT nr 301 oraz przygotowania
stanowiska Polski do otrzymanych dokumentów i przekazanie ich do Polskiego Komitetu
Normalizacyjnego,
-- analizy nowych procedur dotyczących opracowywania projektów norm pod kątem
wdrożenia ich do praktyki,
-- prowadzenia prac organizacyjno-biurowych Komitetu Technicznego nr 301 ds. Odlewnictwa,
-- udzielania odlewniczej informacji normalizacyjnej.
Prace normalizacyjne z zakresu odlewnictwa realizowane są przez Komitet Techniczny
nr 301 ds. Odlewnictwa, którego sekretariat znajduje się w Instytucie Odlewnictwa.
W skład Komitetu wchodzi 6 członków – zakładów, które reprezentuje łącznie 10 osób.
Zakres tematyczny opracowywanych przez KT nr 301 norm obejmuje: zagadnienia ogólne
odlewnictwa, stopy odlewnicze, warunki dostawy odlewów, badania stopów odlewniczych
i odlewów, materiały formierskie i pomocnicze, ich badania oraz aparatura kontrolno-pomiarowa, maszyny, urządzenia i oprzyrządowanie odlewnicze, urządzenia do produkcji
i kształtowania metali – wymagania bezpieczeństwa, piece i wyposażenie do obróbki cieplnej,
ochrona środowiska związana z odlewnictwem, odlewy nieobjęte działalnością innych
Komitetów.
Opracowywanie i upowszechnianie informacji naukowo-technicznej, działalność
wydawnicza
Kierownik projektu: mgr Joanna Madej
W ramach tego tematu realizowano 5 zadań:
1. Prowadzenie bibliotek: Biblioteka Naukowa i Biblioteka Norm
Podstawowe zadania biblioteki naukowej oraz norm to:
-- gromadzenie zbiorów,
-- ich katalogowanie,
-- udostępnianie i przechowywanie.
Zbiory w obu bibliotekach są podstawowym i niezbędnym elementem prac naukowych,
pomocą i źródłem wiedzy dla osób uczących się i wszystkich innych zainteresowanych
pragnących poszerzyć swą wiedzę (głównie z zakresu odlewnictwa i dziedzin pokrewnych,
metaloznawstwa, metalurgii, chemii, fizyki, historii techniki, ochrony środowiska, informatyki,
marketingu, systemów jakości, zarządzania produkcją itp.).
Raport 2011
51
2. Utrzymanie i zasilanie baz danych: faktograficzna baza danych SINTE, Publikacje, Baza
„Nauka Polska”
Celem utrzymania i zasilania faktograficznej bazy SINTE jest prowadzenie działalności
informacyjnej na potrzeby Instytutu Odlewnictwa, krajowego przemysłu odlewniczego oraz
szeregu zainteresowanych instytucji, w tym szkół średnich, zawodowych, a przede wszystkim
uczelni wyższych.
Baza danych SINTE umożliwia szybki i łatwy dostęp do informacji z zakresu technologii
odlewniczych, które nie są reprezentowane w bazach dostępnych przez Wirtualną Bibliotekę
Nauki. Analizowane są w niej główne czasopisma fachowe (np. Giesserei, Giesserei-Erfahrungsaustasch, Litejnoe Proizvodstvo, Processy lit’ja, Fonderie Magazine, Modern
Casting, Foundry Trade Journal (+Foundrymen), Livarski Vestnik, Slévárenství, International
Journal of Cast Metals), będące szczególnym źródłem informacji naukowej i technicznej, gdyż
ze względu na stosunkowo krótki cykl wydawniczy umożliwiają szybki dostęp do najnowszych
wyników badań i nowych technologii.
Działalność informacyjna polega na bezpośrednim udzielaniu informacji, sporządzaniu
zestawień tematycznych bieżących i retrospektywnych na potrzeby pracowników Instytutu
Odlewnictwa, krajowego przemysłu odlewniczego oraz pracowników naukowych i studentów
uczelni wyższych. Część bazy SINTE jest dostępna nieodpłatnie na stronach WWW, a także
(od 2007 r.) w formie przetworzonej w czasopiśmie on-line: „Odlewnictwo Współczesne –
Polska i Świat” na stronie internetowej Instytutu www.iod.krakow.pl. Całość bazy udostępniana
jest odpłatnie w postaci retrospektywnych zestawień literaturowych na żądany przez klienta
temat.
Celem prowadzenia i zasilania bazy „Publikacje” jest tworzenie bibliografii pracowników
Instytutu Odlewnictwa. Baza zawiera dane z lat 2004–2011.
Zasilanie bazy SYNABA (która jest częścią bazy „Nauka Polska”) jest obligatoryjne.
3. Działalność wydawnicza upowszechniająca wyniki prowadzonych badań
Prowadzenie działalności wydawniczej ma na celu przede wszystkim upowszechnianie wyników
badań prowadzonych przez Instytut oraz propagowanie wiedzy z zakresu odlewnictwa.
W 2011 roku wykonano prace redakcyjne i skład komputerowy 4 numerów kwartalnika „Prace
Instytutu Odlewnictwa”, 4 numerów czasopisma on-line „Odlewnictwo Współczesne – Polska
i Świat” oraz monografii:
-- „Raport 2010”;
-- „Działalność naukowa, badawcza i rozwojowa oraz wspomagająca badania 2010”;
-- „Księga innowacji i osiągnięć instytutów badawczych – 2010”;
-- „Prognozy i trendy rozwojowe w odlewnictwie światowym i krajowym”;
-- “Forecasts and development trends in global and national foundry industry”;
-- „Miedź i jej stopy o wysokiej konduktywności. Struktura i właściwości. Topienie
i odlewanie”;
-- „Bezniklowe siluminy tłokowe o podwyższonej stabilności wymiarowej”;
-- „Teoretyczne podstawy jako fundament doskonałości współczesnych technologii”;
-- „Odlewnictwo w rozwoju cywilizacji”;
-- „Piękno zaklęte w metalu”;
-- „65 lat Instytutu Odlewnictwa 1946-2011”;
52
Raport 2011
---
„Vademecum odlewanych metalowych materiałów kompozytowych. Zbiór podstawowych
pojęć z ilustracjami”;
„Odlewnictwo metali nieżelaznych. Badania doświadczalne i symulacyjne oraz studia
prowadzone przez autora w Instytucie Odlewnictwa w latach 1950–2010”.
Szczegółowe informacje o tych wydawnictwach podano na stronach 125–132 niniejszego
raportu.
4. Organizowanie praktyk i zwiedzania Instytutu dla studentów i uczniów
Celem organizacji wycieczek i praktyk jest umożliwienie uczniom, studentom, absolwentom
oraz pracownikom uczelni technicznych zapoznanie się z działalnością Instytutu Odlewnictwa
poprzez jednorazowe zwiedzanie lub w czasie dłuższych praktyk różnego typu, jak również
pozwalają na ogólne zapoznanie się z problematyką technologii odlewania, z najnowszymi
osiągnięciami w tej dziedzinie przez przedstawienie nowoczesnych stanowisk badawczych
i urządzeń.
Praktyki organizowane są w taki sposób, aby każdy praktykant i stażysta mógł pracować
w dziedzinie, która go interesuje, a pomagając przy realizacji bieżących prac i projektów
realizowanych w Instytucie mógł praktycznie wykorzystywać i poszerzyć wiedzę zdobytą na
studiach. Zorganizowano praktykę zawodową dla 33 studentów z krakowskich szkół wyższych.
5. Działalność promocyjna i reklamowa popularyzująca osiągnięcia Instytutu
Celem działalności reklamowej i promocyjnej jest
i popularyzowanie jego osiągnięć w kraju i za granicą.
kreowanie
wizerunku
Instytutu
W 2011 roku prezentowano działalność Instytutu w czasopismach i innych wydawnictwach,
takich jak: Aktualności Targowe, Przegląd Techniczny, Przegląd Odlewnictwa, Wydawnictwo
XXIV Kongres Techników Polskich, Magazyn Hutniczy, publikacja na Europejski Kongres Gospodarczy 2011, Biuletyn Rady Głównej Instytutów Badawczych.
W ramach realizacji tego zadania zorganizowano:
1. Sympozjum „Teoretyczne podstawy jako fundament doskonałości współczesnych
technologii” – 12 września 2011 r.
2. Uroczystości z okazji Jubileuszu 65-lecia Instytutu Odlewnictwa – 23 września 2011 r.
oraz udział Instytutu w imprezach targowych, takich jak:
1. Międzynarodowe Targi Poznańskie ITM 2011, Innowacje - Technologie - Maszyny,
14–17 czerwca 2011 r.
2. XVII Międzynarodowe Targi Technologii dla Odlewnictwa METAL, 28–30 września
2011 r. – Kielce
3. Targi i Konkurs na najlepszą książkę akademicką i naukową ACADEMIA 2011,
19–21 października 2011 r. – Warszawa.
Przygotowano oferty promocyjne: w języku niemieckim dla Wydziału Promocji Handlu
i Inwestycji Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Federalnej Niemiec oraz dla
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.
Opracowano 18 relacji ze spotkań i konferencji organizowanych przez Instytut i wydarzeń,
w których Instytut czynnie brał udział i zamieszczono je na stronie WWW w zakładce aktual-
Raport 2011
53
ności, aktualizowano ofertę wydawniczą oraz informację o wyróżnieniach i nagrodach uzyskanych przez pracowników IOd. Promowano wydawnictwa Instytutu Odlewnictwa w bazie
BazTech oraz na stronach portalu e-Publikacje Nauki Polskiej.
Należy podkreślić, że dzięki aktywniej promocji Instytut znalazł swoje miejsce na innych portalach
i w bazach danych (m.in. w Business Navigator). Osiągnięcia IOd zostały zaakcentowane na
licznych stronach internetowych, np. RGIB. Umieszczono również informacje o działalności
Instytutu Odlewnictwa na Platformie Innowacji pod egidą Ministerstwa Gospodarki.
6
Biuletyn Informacyjny Rady Głównej Instytutów Badawczych
Nr 3/2011
65 lat Instytutu Odlewnictwa
Najbardziej innowacyjne osiągnięcia <<
Unikalne na skalę światową laboratorium wysokotemperaturowe do badania metali i stopów w stanie ciekłym
i ciekło-stałym.
Specjalnie zaprojektowana i opatentowana aparatura
badawcza pozwala na opisywanie właściwości nowych
materiałów, w tym połączeń metal–metal, metal–ceramika,
stosowanych nie tylko w odlewnictwie.
Wyniki badań uzyskiwane i opracowywane w Centrum
Badań Wysokotemperaturowych są wielokrotnie cytowane
(m.in. na stronie NASA).
eza szcz
ęk
i
y sztuczn
o
biodroweg
o
endo
ot
pr
w
ez
as
no
tawu kola
projekt i fotografie.: janwi.com
nt
st
aw
u
eg
a
eg
pr
e
Endoprotezy stawu biodrowego, kolanowego,
protezy szczęki i elementy sztucznego serca,
wykonane dzięki aparaturze i urządzeniom
najnowszej generacji, w systemie RPS (Rapid Prototyping System), :
• scaner 3D,
• drukarka 3D
• symulacje komputerowe,
• piece do odlewania tytanu.
o serca
ot
>> Tytanowe odlewy dla medycyny
elem
Historia
Instytut Odlewnictwa w Krakowie
został powołany 1 lutego 1946 r. przez
Prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak
dyrektor Instytutu Odlewnictwa w Krakowie
Centralny Zarząd Przemysłu Metalowego,
jako jeden z pierwszych powojennych instytutów badawczych w Polsce. W 1948 r.
Instytut uzyskał na stałe siedzibę przy ulicy
Zakopiańskiej 73. Obowiązującą dzisiaj
nazwę Instytut otrzymał w 1951 roku.
Początkowy okres działalności związany był głównie z odbudową i modernizacją polskiego odlewnictwa. Wdrażano
do polskiego przemysłu zagraniczne
technologie, opracowano wiele udanych
i oryginalnych rozwiązań w zakresie nowych materiałów, technologii odlewniczych, aparatury kontrolno-pomiarowej,
maszyn oraz urządzeń. Pod koniec lat 70.
ubiegłego wieku, wykorzystując osiągnięcia wdrożeniowe w krajowym przemyśle,
stworzono bazę dydaktyczno-naukową
i rozpoczęto współpracę z UNIDO
(ONZ). Instytut Odlewnictwa stał się
znaczącym w świecie centrum szkolenia
kadr odlewniczych krajów rozwijających
się oraz uczestniczył w budowie i uruchomieniu odlewni w takich krajach, jak: Syria,
Irak, Indie i Jordania.
Instytut zapisał na swoim koncie wiele
nowoczesnych rozwiązań w zakresie
technologii i tworzyw, za które został
ośmiokrotnie uhonorowany Nagrodą
Państwową (najbardziej prestiżową nagrodą przyznawaną w latach 1951–1990
za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauki,
techniki oraz literatury i sztuki). W roku
1995, po okresie transformacji – który
udało się przetrwać bez drastycznych
konsekwencji – rozpoczęto tworzenie
>> Badania wysokotemperaturowe
ez
rot
endop
Instytut Odlewnictwa w Krakowie jest
jednostką, która już od 65 lat zajmuje
się działalnością naukowo-badawczą
dotyczącą zarówno aktualnych potrzeb
nowoczesnego przemysłu odlewniczego
w Polsce, jak również tworzenia teoretycznych i praktycznych podstaw do
wdrażania nowych procesów. Prowadzi
prace naukowe i rozwojowe w zakresie:
metalurgii i technologii odlewania stopów
żelaza i metali nieżelaznych, technologii
mas formierskich, odlewania kokilowego,
ciśnieniowego i precyzyjnego, stosowania modeli zgazowywanych i regeneracji
osnowy ziarnowej. Instytut wykonuje
również badania: wysokotemperaturowe
stanu ciekłego, nanostrukturalne, właściwości fizykochemicznych i mechanicznych
oraz wad odlewów. Placówka prowadzi
prace z zakresu szybkiego prototypowania, skanowania przestrzennego, symulacji
zalewania, krzepnięcia i rozkładu naprężeń.
Zajmuje się również monitoringiem branży
odlewniczej i certyfikacją wyrobów, prowadzi działalność wydawniczą.
Szczególną uwagę Instytut zwraca na
ochronę środowiska naturalnego oraz
oszczędność materiałów i energii. Od
2010 r. Instytut Odlewnictwa należy do
grupy instytutów badawczych kategorii A.
Prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak
Od 2007 r. dyrektor Instytutu Odlewnictwa w Krakowie. Autor i współautor 35
książek oraz skryptów w wersji polskoi angielskojęzycznej, ponad 475 publikacji
naukowych, technicznych oraz opracowań
o charakterze badawczym, przemysłowym, autorskim i wdrożeniowym w kraju
i za granicą. Twórca i współtwórca 10 patentów oraz wzorów użytkowych.
Jest członkiem Rady Głównej Instytutów
Badawczych, Małopolskiej Rady Innowacji, Rad Naukowych Instytutu Metalurgii
i Inżynierii Materiałowej PAN, Instytutu
Zaawansowanych Technologii Wytwarzania (wiceprzewodniczący) oraz Instytutu
Transportu Samochodowego. Jest także
członkiem założycielem i wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Materiałów Kompozytowych,
wiceprzewodniczącym Komisji Rewizyjnej
Polskiego Towarzystwa Materiałoznawczego, wiceprezesem Zarządu Głównego
Stowarzyszenia Technicznego Odlewników Polskich, członkiem Komitetu Metalurgii Komitetu Nauki o Materiałach PAN
oraz wielu stowarzyszeń zagranicznych:
TMS Minerals, Metals, Materials; American
Society of Metals (ASM); International Community for Composites Engineering (ICCE)
i American Foundrymen’s Society. Ekspert
Europejskiej Komisji Directorate-General
XII Science.
W 2000 r. otrzymał Złoty Medal za wynalazek „Bezołowiowe odlewnicze stopy
miedzi” na 49. Światowym Salonie BRUSSELS EUREKA w Brukseli, w 2007 r. Złoty
Medal z wyróżnieniem 56. Światowych
Targów Wynalazczości, Badań Naukowych Nowych Technik Brussels EUREKA
za „High performance ultralight ALFA aluminium brake discs reinforced with fly-ash”
a w 2008 r. Złoty Medal z Wyróżnieniem
Stowarzyszenia Polskich Wynalazców i Racjonalizatorów.
Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu
Wynalazczości nadanym przez najwyższą
Komisję Odznaczeń Królestwa Belgii oraz
srebrnym Krzyżem Zasługi. Laureat tytułu
„Srebrny Inżynier”, w kategorii High-Tech,
17. Edycji Plebiscytu Czytelników „Przeglądu Technicznego”.
Członek komitetów naukowych wielu
konferencji, kongresów, seminariów i forów technicznych zarówno krajowych, jak
i zagranicznych.
>> Części maszyn dla przemysłu rolniczego
Lemiesze do pługów obracalnych i zagonowych odlewane według
wynalazku opracowanego w PIMR Poznań i IOd Kraków oraz
wdrożone do produkcji w Metchem Pilzno w ramach projektu
celowego współfinansowanego z funduszy strukturalnych UE
WKP_1/1.4.1/1/2005/12/12/229.
Efekty z zastosowania wynalazku:
• wysoka odporność na zużycie tribologiczne w glebie
• zwiększona odporność na korozję atmosferyczną
• duża odporność na złamanie w trudnych warunkach pracy
• podwyższona trwałość eksploatacyjna
• niski koszt produkcji seryjnej.
nowoczesnego Instytutu spełniającego
wymagania gospodarki wolnorynkowej.
Gruntownie zmodernizowano laboratoria
badawcze i technologiczne, utworzono
także dwa nowe laboratoria: szybkiego
prototypowania, wyposażone w urządzenie LOM (Laminated Object Manufacturing)
i programy dotyczące symulacji krzepnięcia oraz nowoczesne w skali światowej
– do badania zjawisk wysokotemperaturo-
u l . Za k o p i a ń s k a 7 3
30-418 Kraków, Polska
tel.: +48 12 26 18 111
fax: +48 12 26 60 870
i o d @ i o d . k ra ko w. p l
Foundry Research Institute
65 lat
Instytutu
Odlewnictwa
1946–2011
www.iod.krakow.pl
65 lat
Instytutu
Odlewnictwa
1946 – 2011
Odlewnictwo jest jasne!
Foundry is bright!
Kadra
65 lat działalności
W tym roku Instytut Odlewnictwa
obchodzi 65-lecie swojego istnienia
i działalności. Na przestrzeni tych
lat znalazł on uznanie w przemyśle
odlewniczym i należyte miejsce
w grupie jednostek naukowych
uzyskując za rok 2010 kategorię A.
projekt: janwi.com
Istnieje od 1946 roku, jest jednostką badawczą, świadczącą usługi
dla przemysłu:
- motoryzacyjnego,
- elektronicznego,
- budowlanego,
- lotniczego,
- medycznego
i wszędzie tam, gdzie wykonuje się
części maszyn i urządzeń metodami
odlewania. Współpracuje z firmami,
instytucjami i partnerami krajowymi
oraz zagranicznymi.
Projekty naukowo–badawcze oraz
prace wspomagające, realizowane
są przez wysoko wyspecjalizowaną
i doświadczoną kadrę naukową
w zakładach i centrach:
- Zakład Technologii,
- Zakład Stopów Żelaza,
- Zakład Stopów Metali Nieżelaznych,
- Centrum Badań Wysokotemperaturowych,
- Centrum Projektowania i Prototypowania,
- Zespół Akredytowanych Laboratoriów Badawczych,
- Biuro Certyfikacji i Normalizacji,
- Centrum Projektów i Monitoringu,
- Centrum Informacji i Promocji.
ul. Zakopiańska 73
30-418 Kraków
Polska [Poland]
54
tel. +48 (12) 261 81 11
fax +48 (12) 266 08 70
[email protected]
www.iod.krakow.pl
Raport 2011
Funkcjonalne aplikacje do optymalizacji przydziału lokalizacji danych oraz
dostępu do zasobów ich składowania dla tworzonych multidyscyplinarnych baz
wiedzy w nowym systemie organizacji sieci i zasobów serwerowych Instytutu
Odlewnictwa
Kierownik projektu: mgr Krystyna Rabczak
Przedmiotem niniejszej pracy było zaprojektowanie i oprogramowanie autorskiego systemu,
którego podstawową funkcją było utworzenie bazy informacji oraz systemu zarządzania tą
bazą.
System został opracowany dla realizacji strategii optymalizacji udostępniania zasobów
składowania różnorodnych baz danych funkcjonujących w Instytucie, a także optymalnego
przydziału mocy serwerów dla zadań-obliczeń realizowanych przez poszczególne działy.
Nowe oprogramowanie umożliwi najlepsze wykorzystanie posiadanych zasobów, przy
równoczesnej optymalizacji środowiska informatycznego oraz dostosowaniu warunków
składowania nowych naukowych baz wiedzy, powstających w zakładach badawczych. Pozwoli
też w sposób optymalny zarządzać infrastrukturą informatyczną Instytutu oraz efektywnie
wykorzystywać czas pracowników Działu Informatyki.
Opracowany system będzie także monitorował i rejestrował rodzaje zasobów baz wiedzy oraz
analizował prędkość wzrostu ich objętości, jak również uprawnienia dostępu dla administratorów
baz, a także aktualizację wykorzystywanego oprogramowania.
Pozwoli on m.in. na analizę zachowania się zasobów bazowych oraz wykorzystania mocy
serwerów w zestawieniu z ich dostępnością. Umożliwi też analizę wykorzystywania potencjału
informatycznego przez poszczególne działy, w celu wskazania im nowych możliwości
aplikacji istniejących zasobów do wspierania prowadzonych przez nie badań bądź wskazania
niezbędnych zakupów – koniecznych dla realizacji nowych zadań. Dotyczy to również
monitorowania i zarządzania zasobów hardware’owych systemu Information Technology (IT).
Projekt obejmował pierwszy etap realizacji zaprojektowanego systemu. Oprogramowanie
zostało wykonane z zastosowaniem języka webowego PHP w oparciu o system baz danych
MySQL.
Rzecznictwo patentowe
Kierownik projektu: mgr inż. Janina Marzencka
W 2011 roku dokonano zgłoszenia do Urzędu Patentowego RP następujących wynalazków:
1. „Reaktor do wytwarzania żeliwa wysokojakościowego, zwłaszcza sferoidalnego lub
wermikularnego i sposób wykonywania odlewów z żeliwa wysokojakościowego, zwłaszcza
sferoidalnego lub wermikularnego”
2. „Foremka do badania zjawisk wywoływanych oddziaływaniem elektromagnetycznym
w cieczach przewodzących”
3. „Regenerator wibracyjno-fluidyzacyjny”
Raport 2011
55
4. „Sposób wytwarzania odlewów precyzyjnych”
5. „Aparat do pomiaru wytrzymałości cienkich próbek ceramicznych”
6. „Sposób odzysku odpadów żelaza”
7. „Pasywny kompozytowy pancerz ochronny”
8. „Sposób rafinacji gazowej stopów magnezu”.
W 2011 roku Urząd Patentowy RP przysłał warunkowe decyzje o udzieleniu patentów na
następujące wynalazki:
1. „Aparat do pomiaru współczynnika przewodności cieplnej materiałów ceramicznych”
2. „Żeliwo na elementy pracujące w warunkach zmęczenia cieplnego, sposób obróbki cieplnej
elementów pracujących w warunkach zmęczenia cieplnego oraz zastosowanie żeliwa na
elementy pracujące w warunkach zmęczenia cieplnego”
3. „Sposób i urządzenie do odcynkowania w trybie in situ wsadu pieca indukcyjnego,
zwłaszcza zawierającego złom blachy stalowej ocynkowanej”
4. „Stop na osnowie żelaza o dużej odporności na ścieranie”.
Wymagane decyzją warunkową opłaty zostały wniesione do Urzędu Patentowego, ale jeszcze
nie wyznaczono daty publikacji o udzieleniu patentu w Wiadomościach Urzędu Patentowego.
Informacje o udzieleniu patentów będą opublikowane w 2012 roku.
Doskonalenie i rozwój metod organizacji i zarządzania w zakresie systemów
zarządzania w Instytucie Odlewnictwa
Kierownik projektu: mgr inż. Anna Antosiewicz
Celem niniejszej pracy było doskonalenie oraz rozwój metod organizacji i zarządzania
w zakresie systemów zarządzania w Instytucie Odlewnictwa. Przedmiotem tych działań był
funkcjonujący w Instytucie system zarządzania jakością ISO 9001:2009 nadzorowany przy
udziale aplikacji informatycznej, jaką jest Zintegrowany System Zarządzania Instytutem
Odlewnictwa.
Doskonalenie oraz rozwój metod organizacji i zarządzania w Instytucie w 2011 r. odbywało się
poprzez:
1. Nadzorowanie i doskonalenie systemu zarządzania jakością ISO 9001:2009.
2. Poszerzenie funkcjonalności Zintegrowanego Systemu Zarządzania.
3. Nadzór i aktualizację dokumentacji organizacyjno-prawnej obowiązującej w Instytucie.
Ad.1.
W ramach utrzymania systemu zarządzania jakością ISO 9001:2009 Polskie Centrum Badań
i Certyfikacji SA przeprowadziło w lutym 2011 r. audit nadzoru. Zastępca Dyrektora Instytutu
wraz Pełnomocnikiem ds. Jakości zaprezentowali auditorom możliwości funkcjonalne
Zintegrowanego Systemu Zarządzania, co spotkało się z dużym zainteresowaniem i uznaniem
wkładu pracy, jaki został poczyniony w zaprojektowanie i wdrożenie tego systemu. W trakcie
prezentacji zgodnie stwierdzono, że kolejnym krokiem w kierunku rozwoju Zintegrowanego
Systemu Zarządzania jest poszerzenie systemu o elementy zarządzania systemem jakości.
W trakcie auditu nie stwierdzono niezgodności w funkcjonującym systemie, wyróżniono
natomiast duże zaangażowanie kierownictwa i pracowników w działania na rzecz doskonalenia
systemu zarządzania w Instytucie, w tym m.in. szeroko rozwinięte inwestycje.
56
Raport 2011
Ad.2.
Prace nad opracowaniem założeń do nowych funkcjonalności rozpoczęły się w czerwcu
2011 r. i wyniknęły poniekąd z uwag i niezgodności postawionych na auditach nadzoru jakie,
odbyły się w Instytucie (IOd), Biurze Certyfikacji i Normalizacji (BCiN) oraz Zespole Laboratoriów
Badawczych (ZLB) w I kwartale 2011 r. Harmonogram wraz z szczegółowym opisem prac,
koniecznych do zrealizowania powstał przy udziale pracowników zainteresowanych komórek
organizacyjnych i przewidywał trzy etapy realizacji tych prac:
1. Wymagania ogólne dotyczące integracji wspólnych założeń nadzoru nad systemem jakości
w IOd, ZLB oraz BCiN.
2. Wymagania szczegółowe dotyczące części badawczej ZLB,
3. Wymagania szczegółowe dotyczące procesu certyfikacji w BCiN.
Ad.3.
Obowiązujące od 1 października 2010 r. nowe przepisy dotyczące instytutów badawczych,
w tym przede wszystkim ustawa o instytutach badawczych – nałożyły na wszystkie jednostki
podległe tej ustawie obowiązek dostosowania dokumentów organizacyjno-prawnych,
w tym statutu i regulaminu organizacyjnego oraz zasad wynagradzania do nowych wymagań
w terminach określonych w ustawie. W związku z powyższym Dyrektor Instytutu powołał
jeszcze w 2010 r. Komisje, których zadaniem było przygotowanie propozycji tych zmian.
W wyniku prac Komisji powstały:
1. Statut Instytutu Odlewnictwa uchwalony przez Radę Naukową Instytutu i zatwierdzony
przez Ministra Gospodarki w dniu 24 marca 2011 r.
2. Regulamin organizacyjny uchwalony przez Radę Naukową Instytutu i wprowadzony
w życie Zarządzeniem nr 14 Dyrektora Instytutu z dnia 12 maja 2011 r.
3. Regulamin wyborów do Rady Naukowej, kadencja 2011–2015 uchwalony przez Radę
Naukową i wprowadzony w życie Zarządzeniem nr 4 Dyrektora Instytutu z dnia 22 marca
2011 r.,
4. Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy zawarty w dniu 15 września 2011 r. i obowiązujący od
dnia 1 października 2011 r.
Raport 2011
57
Działalność statutowa Instytutu Odlewnictwa w 2011 roku została zrealizowana w 40 projektach, w tym 19 projektach badawczych B (47,5%) oraz 21 projektach z zakresu działalności
wspomagającej badania DWB (52,5%).
Nakłady finansowe na realizację działalności statutowej wyniosły: 3 856 352 zł,
w tym na realizację projektów badawczych: 1 627 564 zł (42,2%)
oraz na realizację działalności wspomagającej badania: 2 228 788 zł (57,8%)
STRUKTURA NAKŁADÓW FINANSOWYCH
58
Symbol jednostki
organizacyjnej
Nakłady finansowe,
zł
Udział finansowania,
%
Liczba zrealizowanych
projektów badawczych (B)
oraz z zakresu działalności
wspomagającej badania
(DWB)
CI
708 035
18,64
3(DWB)
TB
420 000
11,18
5(B), 1(DWB)
TN
377 750
10,08
2(B)
NA
349 000
9,33
6(DWB)
NG
311 000
8,34
1(DWB)
TŻ
285 939
7,68
2(B)
CW
276 054
7,38
1(B), 1(DWB)
NC
251 500
6,80
3(DWB)
TC
195 000
5,34
1(B), 2(DWB)
TT
177 199
4,87
3(B), 2(DWB)
ND
110 000
3,13
1(B)
TK
80 000
2,35
1(B)
NS
73 000
2,14
1(DWB)
CP
63 875
1,94
2(B)
NP
20 000
0,80
1(DWB)
Raport 2011
OCENA JAKOŚCI PRAC BADAWCZYCH REALIZOWANYCH W RAMACH
DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ
Formalną podstawą odbioru prac był „Protokół odbioru projektu”, w którym przedstawiono wyniki oceny analizowanej pracy. Nieznaczne uchybienia w zakresie kwalifikacji kosztów zostały
skorygowane. Nie stwierdzono rozbieżności w zakresie planowanych i zrealizowanych zadań
badawczych analizowanych projektów.
Wykonane i oceniane projekty uzyskały następującą punktację (w skali od 0 do 16).
Raport 2011
59
PROJEKTY CELOWE
Opracowanie i wdrożenie metody filtracji ciekłego metalu, poprawa jakości
i efektywności produkcji
Kierownik projektu: dr inż. Jerzy Stachańczyk
Umowa nr III-046/P-057/2010
Zleceniodawca: Odlewnia Żeliwa FANSULD sp.j. – Końskie
Celem projektu było udoskonalenie procesu technologicznego wytwarzania odlewów przez
zastosowanie filtracji ciekłego metalu w układach wlewowo-zasilających form odlewniczych.
Takie rozwiązanie gwarantuje wysoką jakość tworzywa metalowego, a tym samym również
wytwarzanych odlewów. Zagadnienie filtracji ciekłego metalu ze względu na warunki
realizacji jest trudne i wymagało od realizatorów projektu prowadzenia szeregu badań i prób
technologicznych.
W ramach badań wyznaczono podział oraz usytuowanie wytypowanych do prób odlewów
w formie. W trakcie opracowania technologii ustalono warunki doprowadzania metalu do formy
i zasilania odlewu. W każdym przypadku przeanalizowano występowanie węzłów i lokalnych
zmian grubości ścianki, aby prawidłowo zaplanować rozkład temperatury w całym odlewie.
Przeprowadzono analizę geometryczną odlewów testowych i na podstawie uzyskanych
wyników określono wstępne warunki ich zasilania w trakcie zabiegu filtracji i modyfikacji.
Wytypowano do prób filtracji połączonej z modyfikacją system Inferr (produkcja Ferro-Term
sp. z o.o.). Dokonano wyboru modyfikatora (Optigram) oraz filtrów (kształt, wymiar, porowatość).
Przeprowadzono wstępne próby pozwalające na ocenę efektywności podjętych działań.
Przeanalizowano aktualnie zrealizowany proces technologiczny ze szczególnym zwróceniem
uwagi na miejsca i ilość występujących wad będących pochodną wtrąceń niemetalicznych.
Brano pod uwagę parametry formowania, topienia i zalewania w trakcie procesu wykonywania
odlewów.
W ramach prac wdrożeniowych zaprojektowano i wykonano uniwersalne oprzyrządowanie
pozwalające na prowadzenie prób z filtrami oraz systemem Inferr o różnych parametrach
geometrycznych i masowych (wagowych).
Parametrem określającym skuteczność zastosowania filtrów jest zmniejszenie ilości wtrąceń
niemetalicznych w odlewach.
Technologia odlewania wpustu z filtrem w układzie wlewowym
60
Raport 2011
PROJEKTY CELOWE
Opracowanie technologii otrzymywania wysokojakościowego żeliwa sferoidalnego z kontrolowaną zawartością tlenu, wodoru i innych pierwiastków śladowych oraz uruchomienie produkcji odlewów dla wielkogabarytowych przepustnic i zasuw z tego tworzywa
Kierownik projektu: mgr inż. Mieczysław Kuder
Umowa nr III-014/P/2009
Zleceniodawca: Fabryka Armatur JAFAR SA – Jasło
Celem projektu było opracowanie technologii otrzymywania wysokojakościowego żeliwa
sferoidalnego, charakteryzującego się stabilnymi właściwościami mechanicznymi i wysoką
udarnością w temperaturze do -40°C oraz zastosowanie jej do produkcji odlewów, elementów
armatury przemysłowej, a szczególnie wielkogabarytowych przepustnic kołnierzowych i zasuw
miękkouszczelnionych o średnicach nominalnych DN od 500 do 800 mm.
Realizując projekt, opracowano proces metalurgiczny produkcji ciekłego żeliwa zawierający
zasady doboru i obliczania wsadu, parametry obróbki pozapiecowej, w tym modyfikacji
wielostopniowej i obróbki cieplnej, jak również metodologię badań i pomiarów, zapewniające
uzyskanie wysokiej i stabilnej jakości stopu. Opracowano technologie odlewnicze wybranych
odlewów, zawierające rozwiązania uwzględniające modyfikację w formie odlewniczej, filtrację
metalu i poddano je weryfikacji na drodze symulacji komputerowej. Wykonano szereg
wytopów doświadczalnych z szerokim spektrum pomiarów, prób technologicznych i badań;
odlano materiał badawczy i partię odlewów. Uzyskano zakładane parametry żeliwa i zdolność
produkcyjną odlewów do pracy w niskich temperaturach. Wyprodukowano informacyjną partię
zasuw DN 500 i przepustnic DN 600 przystosowanych do pracy w temperaturze -40°C.
Przykładowe obrazy symulacji komputerowej procesu krzepnięcia korpusów zasuwy
i przepustnicy
Raport 2011
61
PROJEKTY CELOWE
Opracowanie technologii i uruchomienie ekologicznej produkcji ciężkich
odlewów ze stopów żelaza z wykorzystaniem modeli zgazowywanych
Kierownik projektu: dr inż. Zdzisław Żółkiewicz
Umowa nr 04393/C.ZR9-6/2009
Zleceniodawca: Metalodlew SA – Kraków
Przeprowadzono badanie i próby doświadczalne dla różnych możliwych do zastosowania
rozwiązań procesu wytwarzania odlewów ciężkich (12 t) wg metody modeli zgazowywanych.
Badano właściwości tworzyw stosowanych w tej technologii, warunki fizykochemiczne
i technologiczne procesu. Wykorzystywano nowoczesne komputerowe systemy symulacji
zjawisk fizykochemicznych zachodzących w przestrzeni formy odlewniczej (MAGMASoft,
MAGMASoft Lost Foam) z wykorzystaniem parametrów opracowanych w Instytucie
Odlewnictwa. Szczególną uwagę zwrócono na przebieg procesu przepływu metalu w formie
oraz warunki krzepnięcia i stygnięcia oraz ich wpływ na właściwości odlewu. Określono
właściwości mechaniczne wykonanych doświadczalnych odlewów. Wyniki badań wykorzystano
praktycznie w odlewni Metalodlew SA.
Rozkład punktów pomiarowych
w odlewie pierścienia
Przykładowe modele doświadczalne
wykonane z polistyrenu (styropianu)
Opracowanie nowoczesnej, ekologicznej technologii i uruchomienie seryjnej
produkcji odlewów dla rolniczych agregatów uprawowych
Zleceniodawca: Odlewnia Żeliwa i Metali Nieżelaznych „Spomel” Spółdzielnia Pracy – Lębork
Istotą zrealizowanego projektu było opracowanie technologii i uruchomienie seryjnej produkcji
odlewów dla nowoczesnych agregatów uprawowych, z zastosowaniem nowych ekologicznych
składników masy formierskiej, zmodernizowanego procesu wytopu i efektywnej modyfikacji
żeliwa. Opracowaną technologię realizowano w warunkach produkcyjnych odlewni „SPOMEL”
produkującej odlewy z udziałem techniczno-technologicznych procesów, takich jak:
-- zmechanizowane linie formierskie z formierkami wstrząsowo-prasującymi typu FKT 65,
-- topienie żeliwa w żeliwiakach Ф800 mm z gorącym dmuchem i z instalacją dotleniania typu
High Jet.
62
Raport 2011
PROJEKTY CELOWE
W celu uzyskania – wymaganej – wysokiej jakości powierzchni przeprowadzono badania
w wyniku których zastosowano nowego typu składniki mas formierskiej. Mając na uwadze
wymagania w zakresie wytrzymałości materiałowej, twardości i związanej z tą właściwością
obrabialności odlewów, zastosowano technologię modyfikacji w formie odlewniczej polegającą
na zakładaniu do układu wlewowego formy systemu modyfikująco-filtrującego. W procesie
metalurgicznym zastosowano brykiety formowane z odpadowych materiałów zawierających
wióry metali żelaznych.
Uruchomioną według tej technologii produkcję odlewów charakteryzuje niski wskaźnik udziału
braków, wysoka jakość odlewów, wysoka dokładność wymiarowa i wagowa.
Omawianą technologię opracowano z wykorzystaniem nowoczesnych programów obliczeń
numerycznych typu MAGMASoft i MAGMAstess. Obliczenia numeryczne procesu zalewania
i krzepnięcia pozwoliły ograniczyć występowanie wad typu: zapiaszczenia i strupy
(wynikających z zastosowania niewłaściwych układów wlewowych) oraz jamy skurczowe,
rzadzizny, obciągnięcia, przyczyną których jest niewłaściwe zasilanie odlewów.
Opracowano technologię wytwarzania wytypowanych asortymentów odlewów, przeprowadzono
próby odlewania, wykonano badania materiałowe i wymiarowe odlewów próbnych, dokonano
oceny opracowanego procesu. W pracach inwestycyjnych wykonano oprzyrządowanie i serie
próbnych odlewów.
W wyniku realizacji projektu opracowano nowoczesny pod względem technicznym,
ekologicznym oraz ekonomicznym proces produkcyjny wykonywania odlewów do urządzeń
przeznaczonych na rynek krajowy i na eksport.
Technologia odlewania piasty z filtrem
w układzie wlewowym
Technologia odlewania tulei
Raport 2011
Symulacja procesu zalewania, rozkład
prędkości w układzie wlewowym z filtrem
Rozkład temperatury 11 s. zalewania
63
PROJEKTY CELOWE
Opracowanie technologii i uruchomienie produkcji brykietów wsadowych
zawierających żelazonośne odlewnicze pyły odpadowe, metodą prasowania bez
udziału spoiwa
Zleceniodawca: Pras-Złom sp. z o.o. – Siedlce
Zadaniem projektu był odzysk żelazonośnych pyłów odlewniczych, takich jak pyły
żeliwiakowe i pyły z oczyszczania i szlifowania odlewów. Coraz powszechniej instalowane są
w odlewniach systemy odpylające, umożliwiające wychwytywanie substancji pyłowych ze spalin
i stanowiskowych wentylatorów. Przykładowo, obecnie stosowane układy odpylające spaliny
żeliwiakowe wychwytują ponad 95% emitowanych w tym procesie pyłów. Celem projektu
był odzysk żelaza zawartego w pyłach w postaci metalicznej oraz tlenków i wykorzystanie
odpadowego nośnika energii występującego w pyłach w postaci koksiku. Opracowana
metoda odzysku tych odpadów polega na wykonywaniu brykietów w technologii bezdymnej
i bez spoiwa, w których jednym ze składników są pyłowe odpady technologiczne. Sposób
wytwarzania brykietów bez lepiszcza, spoiwa i procesu spiekania następuje poprzez działanie
nacisku na mieszankę umieszczoną w matrycy aż do jej zagęszczenia.
Brykiety te znajdą zastosowanie w procesach metalurgicznych wytopu żeliwa i surówki,
szczególnie w procesach żeliwiakowych. Odpadowe pyły żeliwiakowe zawierają w swym
składzie żelazo metaliczne, tlenki żelaza, koksik i duże ilości krzemionki. W pyle ze stanowisk
oczyszczania i szlifowania odlewów zawarte jest żelazo, tlenki żelaza, składniki niemetaliczne,
krzemionka. Cenne materiały zawarte w odpadowych pyłach technologicznych można
wykorzystać ponownie w procesie metalurgicznym. W celu realizacji projektu przeprowadzono
badania właściwości i składu chemicznego pyłów odpadowych, z których wytypowano
wartościowe pyły żelazonośne, wykonano badania nad ustaleniem optymalnego składu
i wielkością brykietów, opracowano technologię wykonywania brykietów, przeprowadzono
próby wykonywania oraz przemysłowe próby zastosowania brykietów w metalurgicznym
procesie wytopu żeliwa.
Brykiety wytworzone z udziałem odpadowych pyłów zawierających żelazo uzyskują wymaganą
wytrzymałość bez stosowania lepiszcza w postaci spoiwa. Formowane są one bez udziału
spoiw nieorganicznych i bez udziału spoiw organicznych. Opracowane brykiety bez spoiwa
zapewniają szybki przebieg reakcji chemicznych zachodzących w procesach metalurgicznych,
ponieważ nie wprowadzają składników stanowiących izolację utrudniającą przebieg reakcji
chemicznych, nie powodują zwiększenia zużycia energii cieplnej potrzebnej do topienia
składników spoiwa i nie są źródłem emisji węglowodorów do atmosfery, jak w przypadku
stosowania spoiw organicznych.
Projekt został zakończony wdrożeniem i wykonaniem serii informacyjnej brykietów.
Firma PRAS-ZŁOM w Siedlcach jest pierwszą firmą w Polsce, która podjęła profesjonalną
produkcję brykietów wsadowych z udziałem odpadowych pyłów odlewniczych w technologii
prasowania pod wysokim naciskiem bez udziału lepiszcza. Proponowana metoda umożliwia
produkcję dużej ilości brykietów wsadowych zawierających odpadowe pyły z procesów
produkcyjnych odlewni.
64
Raport 2011
PROJEKTY BADAWCZE ROZWOJOWE
Określenie parametrów temperaturowo-czasowych procesu odlewania,
krzepnięcia i stygnięcia żużla odpadowego z pieca elektrycznego Huty Miedzi
w celu otrzymania wybranych odlewów kształtowych
Kierownik projektu: mgr inż. Waldemar Uhl
Podczas realizacji zadań mających doprowadzić do głównego celu pracy, czyli otrzymania
odlewanych kształtek z żużla odpadowego, wykonano szereg badań i przedsięwzięć:
-- wytypowano asortyment kształtek do prób,
-- zmodernizowano oraz dostosowano urządzenia i aparaturę badawczą Instytutu do potrzeb
realizacji pracy,
-- zaprojektowano i wykonano formy na wybrane kształtki,
-- przeprowadzono szereg prób odlewania odlewów kształtowych w wybranych warunkach,
jak również sterowano ich procesem krzepnięcia i stygnięcia,
-- wykonano porównawcze badania właściwości mechanicznych i użytkowych elementów
kształtek oraz właściwości termofizycznych umożliwiających weryfikację technologii
wytwarzania,
-- zaproponowano technologię otrzymywania odlewów kształtowych,
-- wykonano prototypowe odlewy w warunkach Instytutu i przemysłowych,
-- przeprowadzono porównawczą próbę otrzymania kształtek z bazaltu naturalnego.
W trakcie realizacji projektu wykonano szereg prototypowych odlewów kształtek z żużla.
Poniżej zaprezentowano przykładowe kształtki uzyskane podczas badań.
Odlewy naroży krawężnikowych z żużla
Raport 2011
Odlane kostki brukowe z żużla
65
Opracowanie innowacyjnej technologii wytwarzania odlewów z zastosowaniem
kierunkowego krzepnięcia
Kierownik projektu: dr inż. Aleksander Karwiński
Projekt ten realizowany jest aktualnie przez Przedsiębiorstwo Innowacyjne Odlewnictwa
SPECODLEW sp. z o.o. Instytut Odlewnictwa był wykonawcą pracy badawczo-rozwojowej,
która stanowi podstawę do realizacji prac wdrożeniowo-inwestycyjnych przy budowie nowej
odlewni.
Celem prac badawczo-rozwojowych wykonanych przez Instytut Odlewnictwa było opracowanie
nowych rozwiązań technologicznych wytwarzania odlewów przy zastosowaniu kierunkowego
krzepnięcia.
Zakres prac obejmował w pierwszym etapie badania przemysłowe:
1. Badania właściwości fizykochemicznych i technologicznych mas modelowych.
2. Badania właściwości fizykochemicznych i technologicznych ciekłych mas ceramicznych.
3. Ustalenie optymalnych parametrów technologicznych procesu wytwarzania warstwowych
form ceramicznych.
4. Opracowanie procedury wykonywania prototypów odlewów przy zastosowaniu techniki
szybkiego prototypowania.
5. Wyznaczenie termofizycznych parametrów wymiany ciepła pomiędzy odlewem, formą
oraz medium chłodzącym w układach ze sterowanym procesem krzepnięcia i stygnięcia
w formach ceramicznych i piaskowych, dla stopów aluminium, żelaza i miedzi.
6. Badania dotyczące doboru ciekłych mediów chłodzących z ciekłymi stopami aluminium,
miedzi i żelaza.
W drugim etapie prac wykonano badania rozwojowe:
1. Przeprowadzenie prób wykonywania odlewów ze stopów aluminium, żelaza i miedzi
zgodnie z nową technologią na prototypowym stanowisku do kierunkowego krzepnięcia.
2. Opracowanie algorytmu oraz programu komputerowego dotyczącego sterowanego
opuszczania formy ceramicznej z zalanym ciekłym metalem do cieczy chłodzącej, w celu
zabezpieczenia kierunkowości krzepnięcia oraz zwartości odlewu.
3. Analiza numeryczna kierowanego procesu krzepnięcia i stygnięcia, z uwzględnieniem
wyników przeprowadzonych badań, w celu wyznaczenia końcowych właściwości, w tym:
porowatości, wytrzymałości, twardości oraz stanu naprężeń w testowych odlewach.
4. Opracowanie założeń techniczno-technologicznych wydziałów odlewni przeznaczonych
do realizacji innowacyjnych rozwiązań technologicznych.
5. Analiza i dobór optymalnego rodzaju samoutwardzalnych mas formierskich i rdzeniowych
z punktu widzenia przewidywanego programu produkcyjnego innowacyjnej odlewni.
6. Próby wykonania odlewów ze stopów żelaza, aluminium oraz miedzi według innowacyjnych
rozwiązań technologicznych. Porównanie właściwości odlewów otrzymywanych zgodnie
z nowymi rozwiązaniami technologicznymi z tradycyjnie wykonywanymi precyzyjnymi
odlewami.
Przeprowadzone prace badawczo-rozwojowe umożliwiły opracowanie trzech innowacyjnych
technologii kierunkowego krzepnięcia odlewów wykonywanych w formach piaskowych,
ceramicznych i metalowych (kokilach). Biorąc pod uwagę oryginalność wykonanych badań
i zaproponowanych rozwiązań, zdecydowano się na zgłoszenie dwóch wniosków patentowych
oraz wzoru użytkowego.
66
Raport 2011
Realizacja projektu umożliwi zaoferowanie nowoczesnych wyrobów innowacyjnych, tj.
odlewów wykonywanych z zastosowaniem różnych stopów.
Dzięki zastosowaniu technologii kierunkowego krzepnięcia metalu i wprowadzeniu nowych
gatunków stopów, będzie możliwe zaoferowanie wyrobów o znacząco wyższej wytrzymałości.
Ten kierunek rozwoju produkcji jest zbieżny z wnioskami zawartymi w projekcie zrealizowanym
w ramach Narodowego Planu Rozwoju 2004–2006 oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego SPO-WKP na lata 2004–2006 „Foresight Technologiczny Odlewnictwa
Polskiego”, a także publikacjami w amerykańskim czasopiśmie branżowym „Modern Casting”.
Technologia wykonania odlewu w formie ceramicznej
z wykorzystaniem chłodzenia
Płyta chłodząca (zgłoszenie patentowe nr P.397245)
do procesu kierunkowego krzepnięcia odlewów
w formach piaskowych
Raport 2011
67
PROJEKTY BADAWCZE WŁASNE
Wpływ dodatków stopowych na wysokotemperaturowe właściwości stopów niklu
w stanie ciekłym i ciekło-stałym oraz ich oddziaływanie wzajemne z wybranymi
tlenkami metali
Kierownik projektu: dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof. nadzw.
Zakres prac projektu obejmował metodologiczne, naukowe i praktyczne aspekty zjawisk
wysokotemperaturowych, występujących w procesach ciekło-fazowych wytwarzania wyrobów
ze stopów niklu i ich łączenia z różnorodnymi materiałami.
Celem naukowym projektu było opracowanie teoretycznych podstaw sterowania procesem
wysokotemperaturowego oddziaływania wzajemnego pomiędzy stopami niklu w stanie
ciekłym i ciekło-stałym a wybranymi materiałami ceramicznymi na bazie tlenków metali,
wyselekcjonowanymi jako główny składnik materiałów ogniotrwałych do wytwarzania
oprzyrządowania odlewniczego do topienia i odlewania stopów niklu, jak również do
wytwarzania tygielków i różnego rodzaju pojemników do badań termofizycznych właściwości
ciekłych i półciekłych stopów niklu (np. w badaniach kalorymetrycznych); ponadto tlenki metali
są najczęściej stosowanymi dodatkami aktywującymi spiekanie bądź stanowią nieuniknione
zanieczyszczenia w ceramikach specjalnych na bazie azotków lub węglików, lub borków,
zwłaszcza w nowej generacji materiałach ceramicznych UHTC (ultra high temperature
ceramics), do łączenia których są stosowane stopy niklu.
Prace realizowano we współpracy z zagranicznymi ośrodkami naukowymi: University of
Wisconsin-Stout (USA), NASA Glenn Research Center (USA), IENI, CNR-Genova (Włochy).
Realizacja zaplanowanego zakresu badań wymagała rozwiązania szeregu problemów
metodologicznych, towarzyszących badaniom oddziaływania ciekłych metali i stopów
z materiałami ceramicznymi w wysokich temperaturach, albowiem złożoność tego procesu
w temperaturze powyżej 1100°C (dotychczas progowej temperatury badań) wynika
z możliwości występowania wielu zjawisk fizykochemicznych, zachodzących jednocześnie,
przy czym jedne zjawiska mogą maskować lub nasilać wpływ pozostałych.
Dla osiągnięcia celu projektu przeprowadzono modernizację opracowanego w Instytucie
Odlewnictwa jedynego na świecie kompleksu aparaturowego do wysokotemperaturowych
badań ciekłych metali i stopów, wyposażając go w nowoczesny system rejestracji temperatury
oraz doskonaląc istniejącą bądź opracowując nową konstrukcję poszczególnych elementów.
Celem tych działań było: 1) zwiększenie precyzji wykonywania poszczególnych operacji
manipulowania kroplą metalu i/lub podłożem ceramicznym w warunkach wysokiej temperatury
i ultrawysokiej próżni lub superczystej atmosfery ochronnej metodami pozwalających na
łączenie kilka metod i/lub procedur badawczych w jednym teście w temperaturze do 2100°C
(np. sessile drop, pendant drop, dispensed drop, pushing drop, sucking drop); 2) opracowanie
specjalnych procedur badań wysokotemperaturowych stopów charakteryzujących się wysoką
reaktywnością w kontakcie z materiałami ogniotrwałymi, dla których eksperymentalne
wyznaczenie właściwości w stanie ciekłym stanowi trudny problem metodologiczny niemożliwy
do realizacji w innych laboratoriach na świecie.
Między innymi opracowano: 1) sposób ekspozycji w wysokiej temperaturze i ultrawysokiej
próżni granicy rozdziału kropla metalu/podłoże poprzez odsysanie kropli metalu za pomocą
specjalnego manipulatora; 2) sposób ekspozycji w wysokiej temperaturze i ultrawysokiej
próżni granicy rozdziału kropla metalu/podłoże poprzez przesuwanie kropli metalu za pomocą
specjalnego manipulatora oraz z zastosowaniem stolika-uchwytu o specjalnie opracowanej
konstrukcji; 3) sposób pomiaru napięcia powierzchniowego stopów wysokotopliwych metodą
kropli wiszącej poprzez wyciskanie stopu z kapilary za pomocą specjalnego manipulatora;
68
Raport 2011
4) sposób pomiaru napięcia powierzchniowego stopów wysokotopliwych jednocześnie metodą
kropli wiszącej oraz metodą kropli leżącej z wykorzystaniem specjalnego manipulatora;
5) sposób wyznaczania napięcia powierzchniowego w wysokiej temperaturze bardzo
reaktywnych ciekłych stopów, stosując w jednym teście jednocześnie dwie metody pomiarowe
(kropla wisząca i kropla leżąca), wykorzystując przy tym różnice w kinetyce przebiegu reakcji
chemicznych tych stopów z różnymi materiałami ogniotrwałymi; 6) procedura oczyszczania
próbki metalu z powłoki tlenkowej bezpośrednio w kompleksie aparaturowym w warunkach
ultrawysokiej próżni za pomocą działa jonowego.
Opracowania te są jedyne na świecie i znalazły uznanie na arenie międzynarodowej (Srebrny
Medal na 36 Międzynarodowej Wystawie Wynalazków, Nowej Techniki i Produktów w Genewie,
2008 oraz Brązowy Medal na Międzynarodowych Targach Innowacji Brussels-Eureka 2008)
oraz w kraju (Dyplom Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Prof. B. Kudryckiej, 2009).
Przedmiotem badań były następujące grupy materiałów: 1) czysty nikiel i jego podwójne stopy
z Cr, W, Co i Al jako głównymi dodatkami stopowymi stosowanymi do wytwarzania superstopów
niklu oraz jako przykład przemysłowy stop Inconel 740; 2) czysty Al, jako materiał odniesienia,
ze względu na szerokie stosowanie aluminium jako dodatku stopowego w przemysłowych
stopach niklu oraz wysoką reaktywność Al względem wielu tlenków metali; 3) tlenki proste
na bazie układu podwójnego Me-O typu MeO : MgO, Al2O3, Y2O3, ZrO2; 4) tlenki na bazie
układów potrójnych typu MexAlyOz : MgAl2O4, YAlO3 i Y2Al5O12 Mg2SiO4. W celu wyjaśnienia
mechanizmu oddziaływania, w uzasadnionych przypadkach oprócz polikrystalicznych podłoży
ceramicznych stosowano monokrystaliczne podłoża wybranych związków o wysokiej czystości
chemicznej, idealnej gładkości powierzchni (ok. 8 Å).
Badania właściwości termofizycznych ciekłych stopów niklu oraz oddziaływania
wysokotemperaturowego w układach typu metal/podłoże ceramiczne wykonano w temperaturze
1500°C atmosferze argonu metodą kropli leżącej, stosując różne procedury badawcze
w zależności od potrzeb i możliwości technicznych, tj.: 1) klasyczna procedura nagrzewania
kontaktowego; 2) procedura nagrzewania bezkontaktowego; 3) procedura otwierania granicy
rozdziału poprzez odsysanie kropli metalu; 4) procedura otwierania granicy rozdziału poprzez
przesuwanie kropli.
Do obliczeń termofizycznych właściwości badanych układów stosowano oprogramowanie
ASTRA2, opracowane przez partnera włoskiego (IENI-CNR). Stabilność i reaktywność
badanych układów badano na schłodzonych próbkach kropla stopu/podłoże ceramiczne,
stosując analizę strukturalną metodami mikroskopii świetlnej, stereoskopowej, skaningowej
mikroskopii elektronowej oraz transmisyjnej mikroskopii elektronowej zarówno konwencjonalnej,
jak i wysokorozdzielczej. Topografię otworzonych w wysokiej temperaturze granic rozdziału
kropla/podłoże badano dodatkowo techniką SPM za pomocą mikroskopu z sondą skanującą
ENTEGRA-THERMA.
Przeprowadzone po raz pierwszy kompleksowe badania szerokiej grupy układów ze
stopami niklu pozwoliły na stwierdzenie następujących zjawisk wysokotemperaturowych
istotnych z punktu widzenia naukowych aspektów wyjaśnienia mechanizmów oddziaływania
w układach metalowo-ceramicznych: 1) parowanie składników stopu mające miejsce nawet
w temperaturze, kiedy stop znajduje się w stanie stałym w podwyższonej temperaturze;
2) chemiczną modyfikację powierzchni podłoża wokół kropli na skutek parowania składników jako
odpowiedzialną za anomalne zachowanie się układu – szczególnie dotyczy to podłoży na bazie
MgO i Y2O3 w połączeniu ze stopami zawierającymi Al lub Cr; 3) brak stabilności MgO i Y2O3
oraz podłoży zawierających te tlenki (np. na bazie układu MgO-Al2O3 lub Y2O3-Al2O3) w kontakcie
nie tylko z czystym Al, ale i ze stopami niklu zawierającymi kilka procent Al, wbrew dominującej
opinii o wysokiej stabilności chemicznej tych tlenków jako uzasadnienie ich szerokiego
stosowania do wytwarzania oprzyrządowania odlewniczego; 4) wpływ pierwotnej powłoki
Raport 2011
69
tlenkowej na strukturę granic rozdziału; 5) zjawisko rowkowania (ridging) w obszarze styku
trzech faz (triple line), nie tylko w przypadku kropli metalu ale również wówczas, kiedy
stop znajduje się w stanie stałym bądź pod kroplą metalu w obszarach, gdzie występuje
zarodkowanie pęcherzy gazowych; 6) rozpuszczanie się wszystkich badanych tlenków
w ciekłych stopach niklu; 7) powstawanie wtórnej chropowatości powierzchni na skutek zarówno
zjawiska rowkowania, rozpuszczania się tlenków w metalu, jak i tworzenia się produktów reakcji;
8) anomalne zjawisko cyklicznego zwilżania i ponownego niezwilżania (wetting-dewetting)
w układzie NiCr10/MgO; 9) brak zwilżalności prawie we wszystkich badanych układów typu
Ni/tlenek, wyjątek stanowią czysty Ni/Al2O3 oraz stop NiCr10/Mg2SiO4 (kąt zwilżania θ~90°)
oraz NiCr/MgO (θ periodycznie osiąga 68–75°); 10) rozpuszczanie się tlenku w ciekłej kropli
metalu jako główny mechanizm oddziaływania; 11) chemiczny charakter zwilżalności poprzez
mechanizm roztworowy (dissolutive wetting) w przypadku układu Ni/Al2O3; 12) chemiczny
charakter zwilżalności na skutek powstawania zwilżalnego produktu reakcji w układach NiCr/
MgO i NiCr10/Mg2SiO4 (reaction product wetting); 13) wysoką adhezję wybranych stopów
niklu do wszystkich badanych tlenków, zwłaszcza MgO, nawet w przypadku niereaktywnych
i niezwilżających stopów; 14) osłabienie granic ziaren polikrystalicznych podłoży tlenkowych
na skutek ich oddziaływania ze stopami niklu; 15) możliwość mechanicznego odrywania
się fragmentów polikrystalicznych podłoży tlenkowych podczas manipulacji (przesuwanie,
odsysanie) ciekłego metalu znajdującego się z nim w kontakcie na skutek wysokiej adhezji
między nimi w połączeniu z osłabieniem granic ziaren w podłożu.
Przeprowadzona dla wybranych układów analiza termodynamiczna z wykorzystaniem
oprogramowania PANDAT potwierdziła zgodność wniosków z niej wynikających z obserwacjami
eksperymentalnymi.
Oprócz opracowania nowych metod i procedur badawczych, istotnymi wymiernymi efektami
praktycznymi projektu są: 1) baza danych właściwości termofizycznych szerokiej grupy
stopów na bazie niklu, zwłaszcza ich zwilżalności i reaktywności w kontakcie z tlenkami metalu
najczęściej stosowanymi do wytwarzania materiałów ceramicznych na oprzyrządowanie
odlewnicze i do elementów aparatury do badań wysokotemperaturowych, w tym charakterystyk
termofizycznych i termodynamicznych; 2) wyjaśnienie mechanizmu powstawania wad
odlewniczych w odlewach ze stopów niklu, zwłaszcza wtrąceń niemetalicznych i porowatości;
3) zalecenia praktyczne w zakresie doboru materiałów na tygle i formy odlewnicze do topienia
i odlewania stopów niklu wraz z doborem odpowiednich sposobów odlewania – istotne z punktu
widzenia zwiększenia trwałości i żywotności oprzyrządowania odlewniczego, zmniejszenia
zanieczyszczenia stopów niklu wtrąceniami niemetalicznymi, ograniczenia zawartości
rozpuszczalnych w stopie składników oprzyrządowania; 4) zalecenia praktyczne w zakresie
łączenia ceramik specjalnych za pomocą stopów niklu na drodze wykorzystania technik ciekło-fazowych lub wytwarzania materiałów kompozytowych na bazie stopów niklu zbrojonych fazą
tlenkową bądź o osnowie tlenków z dodatkami fazy metalicznej (Ni lub jego stopy).
Uzyskane wyniki stanowiły podstawę do opracowania: 1) wydawnictwa monograficznego,
przygotowanego do wniosku do uzyskania tytułu naukowego profesora kierownika projektu;
2) jednego rozdziału monografii; 3) 10 publikacji w czasopismach recenzowanych, w tym:
1 – invited review paper, 1 – invited viewpoint paper, 2 – invited paper; 4) 11 wykładów
zamawianych na konferencjach, kongresach i seminariach w kraju i zagranicą, w tym po
raz pierwszy w historii polskiego odlewnictwa, jako wiodący plenarny referat na Światowym
Kongresie Odlewnictwa.
Naukowe, metodologiczne i praktyczne osiągnięcia danego projektu przyczyniły się do
uzyskania trzech projektów międzynarodowych i jednego projektu finansowanego z funduszy
strukturalnych UE.
70
Raport 2011
PROJEKTY MIĘDZYNARODOWE
Opracowanie optymalnego składu ciekłych mas ceramicznych z udziałem
koloidalnych nanocząstek tlenków metali przeznaczonych dla odlewnictwa
precyzyjnego
Projekt międzynarodowy niewspółfinansowany Nr 547/N-COST/2009/0 (2009–2011)
Kierownik projektu: dr inż. Katarzyna Szczepaniak-Lalewicz
Nanowarstwy powierzchniowe o kontrolowanej architekturze i funkcjonalności stały się
przedmiotem intensywnych badań naukowych w ostatnich latach ze względu na szeroki
obszar potencjalnych zastosowań praktycznych, m.in. w odlewnictwie. Pomimo istotnego
znaczenia poznawczego i praktycznego mechanizmy i kinetyka procesów tworzenia warstw
z udziałem nanomateriałów, nie została dotychczas określona w dostatecznym stopniu. Tak
więc głównym celem naukowym projektu badawczego, realizowanego jako część projektu
międzynarodowego COST D43 Colloid and Interface Chemistry for Nanotechnology był rozwój
interdyscyplinarnych badań w zakresie projektowania technologii odlewniczej z udziałem
innowacyjnych nanomateriałów przeznaczonych dla nowoczesnych gałęzi przemysłu
(np. lotnictwa, przemysłu obronnego). Określono dokładnie fizykochemiczne właściwości
koloidalnego wodnego zolu tlenku cyrkonu, będącego spoiwem w odlewnictwie. Ustalono
wielkości cząstek metodą dynamicznego rozproszenia światła i zmierzono potencjał zeta
cząstek za pomocą mikroelektroforezy. Średnia wielkość cząstek wyniosła 13 nm, potencjał
zeta był dodatni i wynosił 30 mV. Oznaczono również rozkład wielkości ziaren na powierzchni
miki przy użyciu pomiarów mikroskopem AFM (Atomic Force Microscopy). Określono
właściwości reologiczne spoiwa cyrkonowego i specyfikę procesu zwilżania przez zawiesinę
spoiwa dla powierzchni międzyfazowej parafina/powietrze przy użyciu analizy kształtu kropli.
Podsumowując, cząstki spoiwa cyrkonowego mające strukturę podstawa/płaszcz można
schematycznie pokazać tak jak na rysunku poniżej. Taki model jest w zgodzie z pomiarami
doświadczalnymi, pokazując także wysoką stabilność spoiwa cyrkonowego z powodu
sferycznego odpychania się warstw.
Schematyczna prezentacja budowy cząstki cyrkonowej
podstawa/płaszcz
Raport 2011
71
PROJEKTY MIĘDZYNARODOWE
Przebadano również kwas perfluoropelargonowy (PFNA) oraz mieszaniny anionowych
substancji powierzchniowo-czynnych, fluorowanych niejonowych środków powierzchniowo-czynnych Zonyl FSO-100 i Rokafenol RN8. Badania wykazały, że mieszanina z Rokafenol
i Zonyl-FSO znacznie zmniejszyła dynamiczny kąt zwilżania od początkowej wartości 94° do
wartości 30°. Takie niskie kąty zwilżania stanowią istotne udoskonalenie i poszerzenie zakresu
zastosowania tego spoiwa w odlewnictwie, szczególnie precyzyjnym. Badania właściwości
fizykochemicznych skorelowane zostały z badaniami właściwości technologicznych. Dla
wytypowanych próbek mas ceramicznych przeprowadzono badania specyfiki oddziaływania
w kontakcie z ciekłymi stopami reaktywnych metali przy zastosowaniu oryginalnej aparatury
stosującej metodę kropli leżącej. Opracowana nowa generacja spoiw zastosowana została do
wykonywania warstw ceramicznych stosowanych w innych technologiach odlewniczych, np.
w metodzie zgazowanych modeli, jak również do klasycznych form piaskowych. Uzyskane
wyniki są podstawą do udoskonalenia aktualnie stosowanych rozwiązań technologicznych
w przemyśle odlewniczym według autorskiej metodyki badań opracowanej w Instytucie
Odlewnictwa.
Oprócz wymienionych prac doświadczalnych przeprowadzono również studia teoretyczne.
Opisano rozkład pola elektrycznego dla modelowych powierzchni heterogenicznych. Znając
rozkład pola elektrycznego, wyznaczono metodą Derjaguina energie oddziaływań cząstek
adsorbujących się z cząstkami zaadsorbowanymi. Wyznaczenie tych oddziaływań umożliwiło
sformułowanie równania ciągłości, opisującego kinetykę transportu i adsorpcję cząstek
koloidalnych. Opracowano algorytm symulacji komputerowych wielowarstwowej RSA miękkich
(oddziałujących) cząstek kulistych, wyznaczono strukturę tworzonych multiwarstw cząstek na
powierzchniach heterogenicznych w oparciu o funkcję korelacyjną.
72
Raport 2011
PROJEKTY BADAWCZE NA ZAMÓWIENIE PRZEMYSŁU
Uwzględniono prace z budżetem powyżej 5000 zł
1. Badania właściwości odlewów i określenie wymagań jakościowych dla wyrobów
odlewanych ze stopów magnezu przeznaczonych do obróbki powierzchniowej
dekoracyjno-ochronnej (etap II)
Kierownik projektu: dr inż. Aleksander Fajkiel
Zleceniodawca: POLMAG sp. z o.o. – Kędzierzyn-Koźle
2. Uzyskanie próbek Al/SiO2 z różną ilością dodatków stopowych takich jak Si, Cu oraz
Ti dla próbek otrzymanych na podłożu tlenku krzemu
Kierownik projektu: dr inż. Rafał Nowak
Zleceniodawca: Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN – Kraków
3. Opracowanie innowacyjnej technologii wytwarzania odlewów z zastosowaniem
kierunkowego krzepnięcia. Etap I. Badania rozwojowe. Etap II. Badania przemysłowe
Zleceniodawca: PIO Specodlew sp. z o.o. – Kraków
5. Badanie układu ciekły metal-ceramika Al-SiC w polu siły Lorentza
Kierownik projektu: mgr inż. Wojciech Leśniewski
Zleceniodawca: Institute of Metal Science – Sofia
6. Analiza wyników badań metalograficznych próbek z materiałów GGG40, GGG40Mo,
Stg9T, Stg9/1TCoB
Kierownik projektu: dr inż. Marzanna Książek
Zleceniodawca: Alstom Power sp. z o.o. – Elbląg
7. Analiza krytycznych parametrów masy formierskiej furanowej i alkilowej
Zleceniodawca: Alstom Power sp. z o.o. – Elbląg
8. Określenie parametrów temperaturowo-czasowych procesu odlewania, krzepnięcia
i stygnięcia żużla odpadowego z pieca elektrycznego Huty Miedzi w celu otrzymywania wyrobów odlewów kształtowych
Kierownik projektu: mgr inż. Waldemar Uhl
Zleceniodawca: KGHM ECOREN – Lubln
9. Rozwiązania technologiczne ochrony powierzchni
przemysłowych
Zleceniodawca: Akademia Górniczo-Hutnicza – Kraków
łopatek
wentylatorów
10.Opracowanie nowej generacji mas modelowych dla odlewnictwa precyzyjnego.
Zadanie 11. Przeprowadzenie prób testowych w warunkach przemysłowych
Zleceniodawca: Lotos-Parafiny sp. z o.o. – Czechowice-Dziedzice
11.Badania składu gazów wydzielających się z mas formierskich w wyniku kontaktu
z ciekłym metalem
Kierownik projektu: dr inż. Aleksandra Siewiorek
12.Badania właściwości mechanicznych powłok wykonanych z zastosowaniem
wybranych spoiw krzemianowych (zoli nano dwutlenku krzemu) i właściwości
reologicznych spoiwa wzorcowego oraz opracowanych spoiw
Kierownik projektu: dr inż. Irena Izdebska-Szanda
Zleceniodawca: Instytut Nawozów Sztucznych – Gliwice
Raport 2011
73
PROJEKTY BADAWCZE NA ZAMÓWIENIE PRZEMYSŁU
13.Opracowanie metodyki doboru odpowiednich składów chemicznych oraz warunków
obróbki cieplnej stopów lutowi bezołowiowych przeznaczonych do pracy w wysokich
temperaturach
Kierownik projektu: mgr inż. Artur Kudyba
Zleceniodawca: Instytut Transportu Samochodowego – Warszawa
14.Opracowanie technologii wraz z symulacją odlewu z żeliwa sferoidalnego o masie
4000 kg
Kierownik projektu: inż. Stanisław Pysz
Zleceniodawca: Odlewnia ELZAMECH sp. z o.o. – Elbląg
15.Ocena wyników badań i opracowanie zweryfikowanej technologii filtracji
Kierownik projektu: dr inż. Jerzy Stachańczyk
Zleceniodawca: Odlewnia Żeliwa Fansuld s.j. – Końskie
16.Wyznaczenie obszarów występowania porowatości w odlewach: 2190-1363, 21901309, 2190-1355 – symulacja komputerowa z zastosowaniem oprogramowania
Magmasoft
Kierownik projektu: inż. Stanisław Pysz
Zleceniodawca: Woodward INC – USA
17.Opracowanie metodyki i wykonanie badań oddziaływania w układach Al - podłoża
grafitowe. Etap I i II
Kierownik projektu: dr inż. Rafał Nowak
Zleceniodawca: SGL Carbon – Niemcy
18.Opracowanie opinii o nowej technologii dotyczącej stworzenia innowacyjnej linii
produktów oświetlenia LED wraz z elementami automatyki budynkowej
Zleceniodawca: ZAMEL sp. z o.o. – Pszczyna
19.Wykonanie badań materiałowych żeliwa sferoidalnego o uzgodnionym składzie
chemicznym. Etap I
Kierownik projektu: dr inż. Zenon Pirowski
20.Opracowanie opinii w ramach kredytu technologicznego dotyczącego reduktora
samochodowej instalacji gazowej
Zleceniodawca: Zakład Odlewniczy Metali Nieżelaznych PRESS – Koziegłowy
21.Opracowanie dokumentacji odlewniczej. Etap I
Kierownik projektu: mgr inż. Marek Kranc
Zleceniodawca: Fabryka Armatur JAFAR SA – Jasło
22.Wirtualna rekonstrukcja dwóch orłów z Radebeul na podstawie skanowania
optycznego 3D połączona z analizą struktury wewnętrznej rzeźby orła patrzącego
w prawo przy użyciu nieniszczących metod radiograficznych
Kierownik projektu: mgr inż. Andrzej Gil
Zleceniodawca: Instytut Ceramiki i Materiałów Budowalnych – Warszawa
23.Opracowanie kompleksowych założeń budowy odlewni tłoków silników spalinowych
ze stopów aluminium
Zleceniodawca: ALMOT s.k. – Złotniki Kujawskie
24.Dobór tworzywa i wykonanie próbek żeliwa ADI do badań materiałowych
Kierownik projektu: dr inż. Zenon Pirowski
Zleceniodawca: Politechnika Śląska – Gliwice
74
Raport 2011
BRANŻOWY PUNKT KONTAKTOWY ODLEWNICTWA
Rok 2011 był kolejnym rokiem realizacji 7.Programu Ramowego, w tym Strategii Lizbońskiej.
Zaowocował złożeniem 8 projektów do 7.PR, w tym dwóch koordynowanych przez Instytut,
a wśród tych 8 znalazły się dwa, które zostały zaakceptowane i otrzymały dofinansowanie.
Ponadto złożono projekty do innych funduszy wspólnotowych, a także inicjatyw bilateralnych
– Program Central Europe (Interreg IVC) i Cross Border Cooperation Programme. BPK aktywnie zaangażował się w rekonstrukcję działalności Platformy Technologicznej Odlewnictwa
Polskiego, prace Komitetu Programowego NMP przy Komisji Europejskiej, selekcję informacji
o konkursach poprzez organizację wewnętrznych seminariów i spotkań, promocję 7.PR poprzez dystrybucję wydawnictwa „Wiadomości KPK, Granty Europejskie” wydawanego przez
KPK i Poznański Park N-T Fundacji UAM wśród pracowników naukowych i technicznych,
a także rozpowszechnianie oraz niejednokrotnie osobisty udział w szkoleniach, seminariach,
konferencjach i warsztatach dotyczących instrumentów, tematyki i wymiany doświadczeń
uczestników programów czy też stypendiów unijnych. Informacje powyższe były dostępne dla
wszystkich pracowników Instytutu, a także pytających z zewnątrz.
Z początkiem roku BPK przystąpił do aktywnej współpracy z Komitetem Programowym NMP
desygnowanym przy Komisji Europejskiej celem włączenia tematyki badawczej Instytutu
w nurt najbliższych konkursów w tematyce zaawansowanych technologii materiałowych.
W przedstawionym dokumencie zaproponowano tematy konkursów zbieżne z profilem naukowo-badawczym IOd, a także zgodne ze Strategiczną Agendą Badawczą Platformy Technologicznej Odlewnictwa Polskiego.
W 2011 roku zgłoszono następujące projekty do 7.PR:
•
LFOMAN – Lorentz Force: An effective tool for manipulation of different phases in
electro conductive suspensions and colloids, Host Institution: Instytut Odlewnictwa
Projekt został przygotowany we współpracy z prof. L. Drenchevem z Bułgarskiej Akademii
Nauk – reedytowany w 2011 r. i złożony do dofinansowania w ramach programu IDEAS do
ERC Advanced Grants w konkursie.
•
REFOUND – Heat recovery in foundries
Tematyka przedsięwzięcia dotyczy zaprojektowania systemu odzysku ciepła z procesów
technologicznych w odlewnictwie. Koordynatorem projektu jest hiszpańskie przedsiębiorstwo AIMEN - Centro Tecnológico, a Instytut został zaproszony do projektu w wyniku
uczestnictwa w realizowanym projekcie Foundrybench. Koncepcja projektu REFOUND
wynika bezpośrednio z koncepcji FOUNDRYBENCH i jest nawet jej praktyczną realizacją. Projekt dotyczy zagadnień energetycznych. Został przygotowany i złożony w ramach
konkursu FP7-ENERGY-2011-2, Work Programme Topic ENERGY.2011.8.1-2 w kwietniu
2011 r.
•
SOLAR-SOFT – Development of Ultra Soft Copper Conductors for crystalline silicon
solar photovoltaic application using the GASAR method
Projekt dotyczy wykonania ultracienkich przewodników z miedzi przy wykorzystaniu metody gazarów, do wykorzystania w ogniwach fotowoltaicznych, w panelach słonecznych.
Instytut będzie odpowiedzialny za konstrukcję urządzenia na bazie gazarów do wytwarzania takich odlewów z miedzi. Koordynatorem projektu jest brytyjskie przedsiębiorstwo
Strip Tinning Ltd., a Instytut jest głównym wykonawcą prac B+R. Projekt zgłoszono w odpowiedzi na konkurs Research for the benefits of SME-FP7.SME-2011-1. Projekt został
zaakceptowany i przyjęty do dofinansowania. Umowa została podpisana w grudniu 2011 r.
Raport 2011
75
•
LEAN – Development o light-weight steel castings for efficient aircraft engines
Projekt dotyczy opracowania technologii wykonywania cienkościennych odlewów staliwnych na potrzeby przemysłu lotniczego. Zadaniem Instytutu jest opracowanie technologii i wykonanie skomplikowanego odlewu wirnika produkowanego przez VOLVO AERO,
z cienkościennego odlewu staliwnego jako zachowaniem maksymalnej grubości ścianki na
poziomie 1 mm. Do zadań Instytutu Odlewnictwa należy też wykonanie wszystkich badań
laboratoryjnych (metalografia, wytrzymałość, analiza chemiczna itp.), a także opracowanie
prototypu.
Projekt został zgłoszony w ramach inicjatywy Clean Sky – Joint Technology Initiative przez
firmę VOLVO AERO ze Szwecji. Instytut został zaproszony do uczestnictwa w projekcie
przez szwedzkiego partnera – Instytut SWEREA SWECAST, który obok – Instytutu Odlewnictwa – jest wykonawcą prac B+R. Partnerem w projekcie jest też szwedzka odlewnia
TCP Components AB, która jest wykonawcą odlewanych części dla VOLVO AERO. Projekt
został zaakceptowany przez KE i uzyskał dofinansowanie. Oficjalne pierwsze spotkanie
(kick off meeting) odbyło się w Szwedzkim Instytucie SWEREA SWECAST w listopadzie
2011 r.
Dzięki temu projektowi Instytut Odlewnictwa został zaproszony do Joint Technology
Initiative Clean Sky, co owocować będzie kolejnymi projektami europejskimi związanymi
z technologiami dla przemysłu lotniczego. Pierwsze spotkanie partnerów JTI odbyło się we
wrześniu 2011 r.
•
ENWIS – Engineering for new generation of cast iron
Projekt w ramach akcji COST dotyczy stworzenia sieci współpracy europejskich jednostek
– naukowych i przemysłowych w obszarze żeliwa sferoidalnego. Celem sieci jest integracja prowadzonych w Europie prac B+R w obszarze żeliwa sferoidalnego, a także prace
nad zastosowaniem tego materiału w różnych aplikacjach, z jego jednoczesną modyfikacją
dla bardziej zaawansowanych zastosowań.
Instytut otrzymał zaproszenie do przystąpienia do projektu od Uniwersytetu Technicznego
w Kopenhadze – Wydział Mechaniki i Inżynierii, po posiedzeniu Komisji nr 3 CAEF podczas targów GIFA w lipcu 2011 r.
•
MOREGRAPH – A new family of monolithic refractory containing graphite
Projekt złożony wspólnie z koordynatorem włoskim – Insitute for Energetics and Interaces,
Genua, Włochy, w ramach programu Research Fund for Coal and Steel.
•
PACAST – Pressure assisted casting for joining low-cost light-weight hybride structures
Projekt dotyczy nowoczesnych, innowacyjnych technologii pozwalających łączyć różne
materiały do tworzenia lekkich, niskokosztowych kompozytów metalowo-ceramicznych
przy użyciu technologii przyjaznych środowisku, a także aplikacji zaawansowanych prac
nad ciekłym metalem do tworzenia konkretnych zastosowań w przemyśle motoryzacyjnym.
Koordynatorem projektu jest Instytut Odlewnictwa, a w skład konsorcjum projektowego
wchodzą następujący partnerzy: The Institute of Lightweight Engineering and Polymer
Technology of the Technische Universität Dresden, Niemcy; Leibniz Institute of Solid State
and Materials Research Dresden, Niemcy; Institute of Metal Sciences at Bulgarian Academy of Sciences, Bułgaria; National Aviation University, Ukraina, Przedsiębiorstwo WULPOL sp. z o.o., Polska.
Projekt został złożony w ramach konkursu FP7-NMP-2012-SMALL-6.
76
Raport 2011
•
EXNANOCAST – Innovative technology of superior properties for near-net-shape
castings by introducing on their solidified surface chosen nanoelements and external assisted processes
Niniejszy projekt jest kontynuacją i rozszerzeniem projektu EXCAST składanego w 2010
wspólnie z TECNALIA z Hiszpanii. Projekt dotyczy innowacyjnych technologii wspomagających procesy odlewnicze, głównie z zastosowaniem symulacji komputerowych, near-net-shape, inżynierii odwrotnej, a także z zastosowaniem nowoczesnych nanopokryć na
formy i rdzenie, które pozwalają w dowolny sposób sterować właściwościami powierzchniowymi i fizycznymi odlewanych komponentów, co ma szczególne znaczenie w przemyśle wysoko przetworzonych technologii materiałowych.
Koordynatorem projektu jest Instytut Odlewnictwa, a w skład konsorcjum projektowego
wchodzą: Alfa Precision Casting, Hiszpania; Helmholz Zentrum Dresden, Niemcy (RTD);
Issotta Frascini, Włochy (SME); CEDRAT Technologies, Francja (SME); Uniwersytet Basilicata, Włochy; TECNALIA, Hiszpania; Uniwersytet Technologiczny Aalto, Finlandia; PIO
Specodlew sp. z o.o., Polska (SME).
Projekt został złożony w ramach konkursu FP7-2012-NMP-ICT-FoF.NMP.2012-7.
•
COCAFTEC – The Centre of Competence for Advanced Foundry Technologies
Celem projektu jest reaktywacja istniejącego od 2002 roku Centrum Doskonałości
COCAFTEC. Opracowana na tej bazie propozycja projektowa opiera się na konsolidacji międzynarodowych grup eksperckich w najbardziej rozwojowych obszarach odlewnictwa. Realizacja koncepcji projektu przyczyni się do sprostania wyzwaniom, przed którymi stoi przemysł odlewniczy w Europie. Tendencje rozwojowe odlewnictwa w warunkach
konkurencyjnej sytuacji na rynku globalnym były przedmiotem szerokiej dyskusji podczas
69. Światowego Kongresu Odlewniczego World Foundry Organization, który miał miejsce
w październiku 2010 r. w Chinach. Nowe wyzwania dla odlewnictwa: produkcja odlewów
do maszyn i urządzeń do produkcji energii z odnawialnych źródeł (turbiny do wiatraków,
elementy instalacji geotermalnych itp.); nowoczesne superlekkie konstrukcje materiałowe
(np. do samochodów elektrycznych); nowoczesne, przyjazne środowisku metody oszczędności energii, odzysku ciepła, a także utylizacji odpadów z procesów produkcyjnych.
W świetle tych wyzwań zostały opracowane propozycje projektowe. Realizacja tych strategicznych przedsięwzięć wpisywać się będzie w podstawowy nurt koncepcji działalności
COCAFTEC, który jest jedynym takim ośrodkiem w tej części Europy – łączącym zarówno
doświadczenia wschodnie (z krajów dawnej RWPG), jak i zachodnie (współpraca z krajami UE). Projekt został zmodyfikowany w porównaniu do tego, który złożono w konkursie
RegPot w 2010 roku, poprzez uwzględnienie uwag ekspertów, a także modyfikację struktur
współpracy europejskiej dzięki włączeniu do akcji narodowych stowarzyszeń odlewniczych
z krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
Inicjatorem i koordynatorem projektu jest Instytut Odlewnictwa, projekt został złożony do
dofinansowania w ramach konkursu Research Potential w grudniu 2011 roku.
•
ALLHIGH – Reinforcing master alloys for the production of advanced aluminium
castings for high temperature applications
Celem projektu jest opracowanie technologii produkcji superstopów z czystego aluminium,
a także wykorzystanie w procesie topienia części ceramicznych, co przyczyni się w efekcie
do wzmocnienia właściwości użytkowych aluminium na potrzeby przemysłu motoryzacyjnego i lotniczego.
Raport 2011
77
Koordynatorem projektu jest TECNALIA Group z Hiszpanii, a uczestnikami konsorcjum
– oprócz Instytutu Odlewnictwa – są: Phoenix Scientific Industries (SME), UK; SINTER
(SME), Hiszpania; Tritech Precision Products Ltd. (SME), UK; Hydral sp. z o.o. (SME),
Polska.
Projekt został złożony w ramach konkursu Research for the benefits of SME-FP7-SME-2012-1.
Poza aktywnością w 10 wymienionych powyżej projektach europejskich składanych w 7.PR
przygotowano i złożono dwie aplikacje w ramach innych programów międzynarodowych wspierających współpracę naukowo-techniczną – Program Central Europe INTERREG IVC oraz
Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina (Cross Border Cooperation):
•
ECONETCAST – The Central European Network of Eco-efficient and Innovative
Technologies in the area of foundry industry
Celem szczegółowym projektu jest stworzenie systemu wymiany informacji Naukowo-Technicznych (S&T) współpracy w sektorze odlewniczym w celu ułatwienia międzynarodowej współpracy transgranicznej oraz wspólnych przedsięwzięć RTD, tworzenia przedsiębiorstw typu spin-off, spin-out. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przemysłu
odlewniczego, jako ważnego czynnika konkurencyjności i innowacji w przemyśle w Europie Środkowej i Wschodniej. Budowa modelowej koncepcji innowacyjnych praktycznych
wdrożeń z udziałem partnerujących narodowych stowarzyszeń naukowo-technicznych
w obszarze odlewnictwa, a także uczelni, instytucji badawczych i izb gospodarczych.
Instytut Odlewnictwa podjął się koordynacji tego projektu zarówno ze względu na posiadany potencjał naukowo-badawczy, jak również ulokowany unikalny w tej części Europy
Branżowy Punkt Kontaktowy, który będzie w stanie dzięki dodatkowym środkom finansowym rozszerzyć działalność i z pomocą partnerujących narodowych stowarzyszeń odlewniczych, a także izb gospodarczych w szerszym zakresie włączać podmioty odlewnicze
w szerokie inicjatywy europejskie.
Do projektu dołączyli się jako partnerzy: Stowarzyszenia Odlewnicze z Polski, Słowacji,
Czech i Słowenii, a także Środkowo-Europejskie Zrzeszenie Stowarzyszeń Odlewniczych
(MEGI – Middle European Giesserei Initiative).
•
Projekt CBC – The Polish Ukrainian Centre of Excellence in Academic Entrepreneurship in Advanced Casting Technologies
Projekt współpracy transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina ukierunkowany jest na wzmocnienie współpracy naukowo-technicznej pomiędzy Instytutem Odlewnictwa a dwoma
ukraińskimi uczelniami – Politechniką Lwowską i Uniwersytetem im. Ivana Franko we
Lwowie. W tym celu utworzono filię Branżowego Punktu Kontaktowego w regionie Polski
Wschodniej, którego jest zadaniem wzmocnienie wspólnego uczestnictwa w europejskich
programach badawczych tych dwóch instytucji, wspólne tworzenie nowych inicjatyw projektowych do 7.PR, a w późniejszym etapie do Horizon2020, a także rozwój wspólnej
przedsiębiorczości akademickiej typu spin-off, spin-out. Inicjatorem utworzenia fili BPK na
wschodzie kraju jest firma Huetteness Albertus Poland sp. z o.o. z siedzibą w Lublinie,
która jest jednym z głównych dostawców materiałów i półproduktów dla odlewnictwa i jest
zainteresowana uczestnictwem w przedmiotowym projekcie.
Projekt niniejszy został zgłoszony w ramach konkursu EuropeAid/131508/M/ACT/MULTI
Priority 1. Increasing competitiveness of the border area, Measure 1.1. Better conditions
for entrepreneurship.
78
Raport 2011
Koordynatorem projektu jest Instytut Odlewnictwa, a partnerami w projekcie są: Lviv Polytechnic National University oraz Ivano Franko National University of Lviv.
Otrzymano ponadto kilka propozycji współpracy w ramach projektów europejskich, które
będą przedmiotem wniosków składanych w nowych konkursach w 2012 roku.
Projekty krajowe
Branżowy Punkt Kontaktowy jako Sekretariat Platformy Technologicznej Odlewnictwa Polskiego podjął się koordynacji kilku inicjatyw mających na celu wzmocnienie pozycji konkurencyjnej Platformy Technologicznej Odlewnictwa Polskiego.
W tym też kontekście podjęto kilka inicjatyw projektowych skierowanych do funduszy
strukturalnych:
Projekt pt. „Sieć współpracy badawczo-rozwojowej odlewanych komponentów na potrzeby
zaawansowanych zastosowań w systemach energetyki jądrowej i węglowej”.
Projekt pt. „Wzmocnienie Platformy Technologicznej Odlewnictwa Polskiego jako sieci
badawczo-rozwojowej odlewanych komponentów na potrzeby zaawansowanych zastosowań w przemyśle maszynowym ze szczególnym uwzględnieniem energetyki”.
Kolejną inicjatywą wspierającą działalność Platformy było rozpoczęcie współpracy
z Tarnowskim Klastrem Przemysłowym SA, zrzeszającym przedsiębiorstwa reprezentujące sektor odbiorców odlewów. Celem niniejszej współpracy pomiędzy TKP a Platformą jest
kreowanie wspólnych przedsięwzięć o charakterze rozwojowym będących przedmiotem
projektów międzynarodowych.
Raport 2011
79
PROJEKTY WSPÓŁFINANSOWANE PRZEZ UE
Projekt nr POIG.0101.01-12-029/08-00 „Foresight technologii odlewniczych w kontekście Energii do 2030 r.” Projekt realizowany w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, lata 2007–2013.
Priorytet 1. „Badania i rozwój nowoczesnych technologii”. Działanie 1.1.
„Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy.”
Poddziałanie 1.1.1. „Projekty badawcze z wykorzystaniem metody fore
sight.”
Beneficjent: Instytut Odlewnictwa
Konsorcjanci: Stowarzyszenie Techniczne Odlewników Polskich,
Odlewnicza Izba Gospodarcza
Realizując projekt, stwierdzono, że w zdecydowanej większości polskich odlewni nie prowadzi
się szczegółowej rejestracji zużycia energii, dlatego bazę wyjściową diagnozy istniejącego sytuacji stanowiły analizy i badania literaturowe na temat zużycia energii w odlewnictwie krajów
europejskich i USA w okresie kryzysu energetycznego w końcu lat 70-tych. W wyniku badań
„desk research” publikacji francuskich, angielskich, szwedzkich, USA i niemieckich uzyskano
szereg informacji o zużyciu energii w poszczególnych etapach procesu produkcji odlewów
i działań dotyczących oszczędności energii oraz propozycji odzysku energii z wybranych etapów procesu.
Informacje uzyskane w wyniku „desk research”, jak również doświadczenia z realizacji poprzedniego projektu pt. „Foresight Technologiczny Odlewnictwa Polskiego” i innych projektów
typu foresight realizowanych w Polsce wykorzystano do opracowania: karty i metody prowadzenia audytu; propozycji listy ekspertów zewnętrznych do oceny Delphi; listy pytań i problemów do oceny Delphi; wyników II etapu oceny Delphi; rozwiązania ocenianych problemów
w formie listy kluczowych działań i technologii.
W wyniku realizacji projektu opracowano:
a) Monografię, która stanowi usystematyzowanie podsumowań doświadczeń zagranicznych
w zakresie oszczędności energii, w procesach produkcji odlewów oraz sposobów jej odzysku. Monografia, która będzie wydana w I poł. 2012 r. może być taktowna jako przewodnik
i poradnik do rozwiązywania przez odlewnie we własnym zakresie optymalizacji wykorzystania energii.
b) Listę kluczowych technologii i działań ukierunkowanych na oszczędność i odzysk energii
w procesach odlewniczych oraz możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii
(OZE) w odlewnictwie.
c) Wskazania dla krajowych odlewni praktycznych możliwości produkcji i dostaw wysokiej
jakości odlewanych komponentów do wytwarzania energii z OZE.
Wyniki opracowań cząstkowych oraz całego projektu prezentowano podczas zorganizowanych seminariów i konferencji.
W rezultacie upowszechnienia wyników projektu oraz bezpośrednich kontaktów zainteresowanie wdrożeniem wybranych kluczowych technologii, na zasadzie projektów celowych, zgłosiło
kilka odlewni m.in.: Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów sp.z o.o.; Odlewnie Polskie Starachowice SA; Magnus Nord Toruń sp. z o.o.; Odlewnia Żeliwa „Drawski”SA Drawski Młyn.
80
Raport 2011
projekty realizowane
Doposażenie infrastruktury badawczej Małopolskiego Centrum
Innowacyjnych Technologii i Materiałów, którego celem jest
stworzenie wspólnej bazy badawczo-technologicznej w zakresie
innowacyjnego przetwórstwa metali i inżynierii materiałowej. Projekt
realizowany jest wspólnie przez Instytut Odlewnictwa, Instytut Metali
Nieżelaznych w Gliwicach, Oddział Metali Lekkich w Skawinie, Instytut Zaawansowanych
Technologii Wytwarzania w Krakowie, Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im.
A. Krupkowskiego PAN w Krakowie.
Kompleksowa informatyzacja Instytutu Odlewnictwa poprzez
wdrożenie zaawansowanych aplikacji informatycznych i modernizację
infrastruktury sprzętowo-sieciowej
W ramach tego projektu opracowano i wdrożono zintegrowany system
zarządzania projektami, unowocześniono infrastrukturę informatyczną
Instytutu. Realizowane są m.in. zadania związane z dystrybucją i dostępem do syntetycznej
informacji naukowej (w tym do zbiorów komputeryzowanej biblioteki) i statystyki odlewniczej.
Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych
odpornych na zmęczenie cieplne
Celem projektu jest opracowanie innowacyjnych tworzyw odlewniczych
na osnowie żelaza o sterowanej strukturze, modyfikowanej pierwiastkami
stopowymi i podwyższonych właściwościach eksploatacyjnych w warunkach
cyklicznych zmian temperatury.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Instytut realizuje także kilka tematów w projekcie strategicznym pt.:
„Zaawansowane materiały i technologie ich wytwarzania”, którego
koordynatorem jest Instytut Metali Nieżelaznych w Gliwicach:
Ultralekkie kształtowniki wyciskane z nowych stopów magnezowo-litowych.
Opracowanie podstaw technologii wytwarzania odlewanych elementów specjalnego
przeznaczenia ze stopów tytanu.
Rozwój technologii squeeze casting i tixocasting dla otrzymywania materiałów
funkcjonalnych i gradientowych oraz odlewów ze stopów metali nieżelaznych zbrojonych
lokalnie.
Zaawansowane materiały kompozytowe na bazie metali lekkich typu MAGMA i ALFA
zbrojone popiołami lotnymi.
Ekologiczne technologie formy i rdzenia dla odlewów z metali nieżelaznych wraz z ich
recyklingiem i utylizacją.
Recykling złomu obiegowego odlewniczych stopów magnezu poprzez zastosowanie
innowacyjnej metody endomodyfikacji.
Raport 2011
81
Poprawa niezawodności bezołowiowych
w pakietach elektronicznych
połączeń
lutowanych
Celem bezpośrednim projektu jest realizacja dyrektyw UE w zakresie zakazu
stosowania niebezpiecznych substancji w produktach elektronicznych
na drodze poprawy niezawodności bezołowiowych połączeń lutowanych
pakietów elektronicznych, wytwarzanych z wykorzystaniem przyjaznych dla środowiska nowej
generacji lutowi bezołowiowych, poprzez:
-- systemowe i kompleksowe badania porównawcze właściwości różnego typu połączeń
lutowanych wytwarzanych w skali laboratoryjnej i przemysłowej,
-- zidentyfikowanie przyczyn utraty niezawodności połączeń,
-- określenie wpływu charakterystyk materiałowych, parametrów technologicznych oraz
innych zidentyfikowanych czynników na strukturę, fizyczne, mechaniczne i użytkowe
właściwości różnego typu połączeń lutowanych,
-- opracowanie/udoskonalenie procedury kontrolingu procesu lutowania i oceny jakości
połączeń lutowanych,
-- opracowanie
rozwiązań
materiałowo-technologiczno-konstrukcyjno-organizacyjnych
zapewniających poprawę niezawodności połączeń pakietów elektronicznych.
82
Raport 2011
04. Działalność usługowo-badawcza
USŁUGI BADAWCZE
Liczba firm korzystających z usług Zespołu Laboratoriów Badawczych w 2011 roku:
Badania składu chemicznego metodą klasyczną – 23
Badanie składu chemicznego metodą spektrometryczną – 54
Badanie zawartości gazów w metalach – 12
Badania metalograficzne – 54
Badania właściwości mechanicznych – 106
Badania nieniszczące – 8
Badania odlewów kanalizacyjnych na zgodność z normą PN EN 124:2000 – 56
Badania środowiska pracy – 19
Badania materiałów formierskich – 37
Wystawiono 710 raportów z badań, w tym laboratorium:
TBA – 216, TBS – 422 i TBO – 72.
WYKAZ OPINII I INTERPRETACJI
Ekspertyzy i opinie z zakresu badań materiałowych
1. Przedsiębiorstwo „GÓRALMET” M.J. Góral sp.j., ul. Krakowska 68, 32-860 Czchów:
Wykonanie ekspertyzy tulei aluminiowych na zgodność z punktem 5.2.3 normy PN-EN
13411-3+A1:2009.
2. Zakład Produkcyjno-Usługowo-Handlowy „UNIMET”, ul. Diament 19, 28-300 Jędrzejów:
Wykonanie badań próbek z płyt rozporowych.
3. Odlewnia Żeliwa i Metali Nieżelaznych SPOMEL Spółdzielnia Pracy, ul. Abrahama 15,
84-300 Lębork: Badanie wstawek hamulcowych typu 560 x 320 i 560 x 250 z żeliwa P10
kolei niemieckich na zgodność z wymaganiami Kodeksu UIG 832 V, normy BN 918 179-01
oraz rysunku nr STW 502.72.008 G (wstawka 5560 x 250) i STW 502.72.007 F (wstawka
560 x 320).
4. Politechnika Krakowska, Wydział Mechaniczny, Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji, al. Jana Pawła II 37, 31-804 Kraków: Badania materiałowe obręczy koła
jezdnego.
Ekspertyzy i opinie z zakresu środowiska pracy i ochrony środowiska wykonane w TBO
1. Lenart i Synowie sp.j., 32-422 Stadniki 116: Badania hałasu na stanowisku pracy operatorów prasy hydraulicznej i mimośrodowej.
2. Zakład TN, Instytut Odlewnictwa, 30-418 Kraków, ul. Zakopiańska 73: Badania laboratoryjne korozyjności stopów Mg-Li.
3. Zakład TT, Instytut Odlewnictwa, 30-418 Kraków, ul. Zakopiańska 73: Badania wymywalności zanieczyszczeń z pyłów technologicznych z odlewni.
4. Zakład TT, Instytut Odlewnictwa, 30-418 Kraków, ul. Zakopiańska 73: Ocena ekologiczna mas formierskich w procesie zalewania form oraz stygnięcia metalu.
Raport 2011
85
PRACE USŁUGOWO-BADAWCZE
Wykonanie i atestacja wzorców spektrometrycznych stopów żelaza
Kierownik projektu: mgr inż. Andrzej Gwiżdż
Praca realizowana na zlecenie różnych odbiorców (zakłady odlewnicze, huty i branża
metalowa) obejmowała wykonanie i atestację wzorców żeliwa i staliwa. Wzorce
wykonano w postaci płytek o wymiarach 45 x 35 x 14 mm dla żeliwa oraz Ø40
x 40 mm dla staliwa i żeliwa oraz innych stopów. Wykonano i przekazano wzorce
o łącznej wartości 29 100 zł do poniżej podanych odbiorców:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
86
Odlewnia Żeliwa ”Rawica” sp.j. – Tczów
HYDRO-VACUM SA – Grudziądz
Odlewnia Żeliwa Simiński-Ordon sp.j. – Poczesna-Zawodzie
TAMEL SA – Tarnów
Odlewnia Żeliwa WULKAN SA – Częstochowa
BRUKER Polska sp. z o.o. – Poznań
Odlewnia Żeliwa i Metali Kolorowych SPOMEL Spółdzielnia Pracy – Lębork
SPOMASZ - Odlewnia Żeliwa sp. z o.o. – Ostrów Wielkopolski
FERREX sp. z o.o. – Poznań
ZETKAMA SA – Ścinawka Średnia
HUTA ZABRZE SA – Zabrze
WiS sp. z o.o. – Opoczno
KRAKODLEW SA – Kraków
Raport 2011
Wykonanie specjalistycznej obróbki cieplnej odlewów z żeliwa ADI
Kierownik projektu: mgr inż. Jacek Wodnicki
W ramach realizacji prac w 2011 roku wykonano specjalistyczną obróbkę cieplną
odlewów z żeliwa ADI na linii technologicznej LT ADI 350/1000 zainstalowanej
w Instytucie Odlewnictwa.
Pierścień (25 szt.) – odlew z żeliwa
EN-GJS-1200-2
(wykonane przez firmę LAWA)
Pierścień mały (15 szt.) i szpula duża (10 szt.)
– odlewy z żeliwa EN-GJS-1200-2
Szpula mała (10 szt.) – odlew z żeliwa
EN-GJS-1200-2
Pierścień (25 szt.) – odlew z żeliwa
EN-GJS-1200-2
Redlica głębosza (8 szt.) – odlew z żeliwa
EN-GJS-1200-2
(wykonane przez PIMR)
Odlewy łóż (560 szt.) z żeliwa EN-GJS-800-8
(wykonane przez PIO SPECODLEW)
Raport 2011
87
Gęsie stopki (26 szt.) – odlewy z żeliwa
EN-GJS-1200-2
(wykonane przez PIMR)
Łopatki firmy ALSTOM (28 szt.)
– odlewy ze staliwa L30GS
(wykonane przez Instytut Odlewnictwa)
Przeprowadzono również cykle cieplne na innych urządzeniach piecowych, takich jak piece:
komorowy B4 - ENL, wgłębne PEGat – 950/2 i PEGat – 700/3. Zrealizowano w nich procesy
normalizowania oraz ulepszania cieplnego łopatek przewietrznika agregatu mocy 300 MW
firmy ALSTOM, wykonanych ze staliwa stopowego odpornego na ścieranie L30GS.
Wykorzystując piece do wysokich temperatur: KS-400/10 – piec sylitowy komorowy,
KO 1150 – piec oporowy komorowy oraz Multitherm N41/M – piec muflowy, wykonano szereg
procesów obróbki cieplnej (przesycanie i starzenie) stopów niklu.
88
Raport 2011
05. Certyfikacja wyrobów i normalizacja
DZIAŁALNOŚĆ BIURA CERTYFIKACJI I NORMALIZACJI
Biuro Certyfikacji i Normalizacji Instytutu Odlewnictwa prowadzi działalność certyfikacyjną wyrobów oraz realizuje prace z zakresu normalizacji w odlewnictwie.
Potwierdzeniem kompetencji Biura Certyfikacji i Normalizacji – jako jednostki certyfikującej
wyroby – jest Certyfikat Akredytacji Nr AC 030 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji,
potwierdzający spełnienie wymagań normy PN-EN 45011:2000 oraz wymagania tych punktów
normy PN-EN ISO/IEC 17021:2007, które odnoszą się do oceny, akceptacji i certyfikacji zakładowej kontroli produkcji.
Jednostka prowadzi, zgodnie Zakresem Akredytacji – certyfikację:
-- zgodności odlewów i wyrobów odlewniczych, materiałów pomocniczych dla odlewnictwa
i hutnictwa oraz maszyn i urządzeń dla odlewnictwa i hutnictwa,
-- wyrobów budowlanych na krajowy certyfikat zgodności w oparciu o ocenę i akceptację
zakładowej kontroli produkcji,
-- zakładowej kontroli produkcji wyrobów budowlanych.
W wyniku działalności certyfikacyjnej w 2011 roku, Biuro Certyfikacji i Normalizacji wydało
75 certyfikatów zgodności przedstawionych w tabeli.
Nr
certyfikatu
Nazwa wyrobu
Dokument
odniesienia
Posiadacz certyfikatu
CW-01/11
Właz kanałowy klasa B125
z żeliwa szarego i betonu
PN-EN 124:2000
HYDROTEC Technologies
sp. z o.o.
CW-02/11
z żeliwa sferoidalnego
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-03/11
Właz kanałowy klasa C250
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-04/11
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-05/11
Właz kanałowy klasa D400
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-06/11
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-07/11
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-08/11
z żeliwa sferoidalnego i betonu
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-09/11
Wpust ściekowy klasa C250
żeliwny
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-10/11
Właz kanałowy „Viabet” klasa
B125 z żeliwa szarego i betonu,
w wersji z wkładką lub bez wkładki
elastycznej
PN-EN 124:2000
Odlewnia Żeliwa
„FANSULD” sp.j.
Raport 2011
91
Nr
certyfikatu
Nazwa wyrobu
Dokument
odniesienia
CW-11/11
Właz kanałowy klasa
B125, pokrywa wypełniona
betonem, korpus H 150 mm,
z pozycjonowaniem lub bez
PN-EN 124:2000
Odlewnia Żeliwa
„FANSULD” sp.j.
CW-12/11
Właz kanałowy „Viabet” klasa
D400 z żeliwa szarego i betonu,
w wersji z wkładką lub bez wkładki
elastycznej
PN-EN 124:2000
Odlewnia Żeliwa
„FANSULD” sp.j.
CW-13/11
Wpust ściekowy klasa C250
z żeliwa szarego
PN- EN 124:200
Meier Guss Sales & Logistics
GmbH & Co. KG
CW-14/11
z żeliwa szarego
PN EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-15/11
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-16/11
Wpust ściekowy klasa D400
z żeliwa szarego
PE-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-17/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-18/11
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-19/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-20/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-21/11
Właz kanałowy klasa A15
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-22/11
Właz kanałowy klasa F900
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-23/11
Właz kanałowy klasa F900
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-24/11
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-25/11
Wpust ściekowy krawężnikowy
klasa C250 z żeliwa szarego
i betonu
PN-EN 124:2000
GmbH & Co. KG
CW-26/11
Wpust ściekowy uliczny BK67
PN-EN 124:2000
„GEMAR-UMECH” sp. z o.o.
CW-27/11
Właz kanałowy klasa A15
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
Zakład Ślusarsko-Odlewniczy
sp.j. Stanisław Orzechowski
CW-28/11
PN-EN 124:2000
Zakład Odlewniczy „LefekMiler-Banasik” sp. z o.o.
CW-29/11
Właz kanalizacyjny klasa D400
PN-EN 124:2000
92
Raport 2011
Nr
certyfikatu
Nazwa wyrobu
Dokument
odniesienia
CW-30/11
Właz kanałowy CO 600 klasa
C250 z żeliwa szarego, pokrywa
wypełniona betonem
PN-EN 124:2000
Koneckie Zakłady Odlewnicze
SA
CW-31/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
„METAL-HANDEL” sp.j. Jacek
Galas i Piotr Galas
CW-32/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-33/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-34/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-35/11
Wpust ściekowy uliczny 67BK
PN-EN 124:2000
CW-36/11
klasa D400 z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-37/11
PN-EN 124:2000
CW-38/11
Właz kanałowy DN 800 klasa
D400 z zamknięciem z żeliwa
sferoidalnego
PN-EN 124:2000
F.H. „ŻELIWO” Beata Kossoń
CW-39/11
Łączniki instalacyjne mosiężne
PN-EN
1254-4:2004
„FITTING” Przedsiębiorstwo
Inżynierii Sanitarnej sp. z o.o.
CW-40/11
Gwintowane łączniki rurowe
z żeliwa ciągliwego
PN-EN
10242:1999/
A1:2002/A2:2005
„FITTING” Przedsiębiorstwo
Inżynierii Sanitarnej sp. z o.o.
CW-41/11
Stopnie z żeliwa szarego do
studzienek włazowych
PN-EN
13101:2005
Odlewnia Żeliwa
„FANSULD” sp.j.
CW-42/11
żeliwny
PN-EN 124:2000
sp. z o.o.
CW-43/11
z żeliwa szarego, pokrywa
wypełniona betonem
PN-EN 124:2000
Koneckie Zakłady
Odlewnicze SA
CW-44/11
Wpust ściekowy 420 x 620 klasa
F900 z żeliwa sferoidalnego
PN-EN 124:2000
CW-45/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
Zakład Odlewniczy Teresa
Piotrowska sp.j.
CW-46/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
Piotrowska sp.j.
CW-47/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
Piotrowska sp.j.
CW-48/11
PN-EN 124:2000
Piotrowska sp.j.
Raport 2011
93
Nr
certyfikatu
Nazwa wyrobu
Dokument
odniesienia
CW-49/11
PN-EN 124:2000
Piotrowska sp.j.
CW-50/11
z pokrywą DN 680 mm
PN-EN 124:2000
CW-51/11
Stopnie z żeliwa szarego do
studzienek włazowych
PN-EN
13101:2005
CW-52/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-53/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-54/11
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-55/11
Właz studzienki teleskopowej
PN-EN 124:2000
CW-56/11
PN-EN 124:2000
FUNDICIONES DE ODENA,
SA
CW-57/11
PN-EN 124:2000
SA
CW-58/11
PN-EN 124:2000
SA
CW-59/11
Właz studzienki teleskopowej
DN 315 klasa A15 z żeliwa
szarego
PN-EN 124:2000
Przedsiębiorstwo
Inżynieryjno-Przemysłowe
„WODROL” Wałcz sp. z o.o.
CW-60/11
z żeliwa szarego z pokrywą
wypełnioną betonem
PN-EN 124:2000
Koneckie Zakłady
Odlewnicze SA
CW-61/11
PN-EN 124:2000
Saint-Gobain Construction
Products Polska sp. z o.o.
CW-62/11
PN-EN 124:2000
CW-63/11
PN-EN 124:2000
CW-64/11
z pokrywą wypełnioną betonem
PN-EN 124:2000
CW-65/11
Wpust ściekowy klasy C250
PN-EN 124:2000
CW-66/11
PN-EN 124:2000
CW-67/11
z żeliwa szarego, korpus
H 140 mm
PN-EN 124:2000
94
Raport 2011
Nr
certyfikatu
Dokument
odniesienia
CW-68/11
Wpust ściekowy krawężnikowo-jezdniowy klasa C250 z żeliwa
szarego, korpus wypełniony
betonem
PN-EN 124:2000
CW-69/11
Wpust krawężnikowo-jezdniowy
z żeliwa szarego
PN-EN 124:2000
CW-70/11
Zwieńczenie studzienki
teleskopowej klasa A15
PN-EN 124:2000
„NORSON” sp. z o.o.
sp.k.
CW-71/11
teleskopowej klasa B125
PN-EN 124:2000
sp.k.
CW-72/11
teleskopowej klasa C250
PN-EN 124:2000
sp.k.
CW-73/11
teleskopowej klasa D400
PN-EN 124:2000
sp.k
CW-74/11
Skrzynka uliczna z żeliwa
szarego stosowana w instalacjach
wodnych - rodzaj B
PN-M74081:1998
CW-75/11
Skrzynka uliczna z żeliwa szarego
do hydrantów
PN-M74082:1998
Nazwa wyrobu
Według stanu na dzień 15.12.2011 roku Biuro Certyfikacji i Normalizacji Instytutu Odlewnictwa
nadzorowało 160 certyfikatów.
Raport 2011
95
Działalność Biura Certyfikacji i Normalizacji w zakresie normalizacji obejmuje całokształt
realizacji zadań związanych z prowadzeniem sekretariatu Komitetu Technicznego nr 301
ds. Odlewnictwa powołanego przez Polski Komitet Normalizacyjny.
Prace normalizacyjne realizowane są zgodnie z programem zatwierdzonym przez Polski Komitet Normalizacyjny.
W 2011 roku prace obejmowały przygotowanie 6 projektów norm: 5 projektów na etapie roboczym oraz 1 projekt na etapie roboczym i na etapie projektu do zatwierdzenia.
Opracowano 6 następujących roboczych projektów norm:
-- PN-EN 1706 Aluminium i stopy aluminium – Odlewy – Skład chemiczny i własności mechaniczne (projekt roboczy i projekt do zatwierdzenia)
-- PN-EN 710+A1 Bezpieczeństwo maszyn – Wymagania bezpieczeństwa dla odlewniczych
maszyn i urządzeń do wykonywania form i rdzeni oraz wyposażenia towarzyszącego
-- PN-EN 14681+A1 Bezpieczeństwo maszyn – Wymagania bezpieczeństwa dla maszyn
i urządzeń do wytwarzania stali w piecach elektrycznych łukowych
-- PN-EN 14673+A1 Bezpieczeństwo maszyn – Wymagania bezpieczeństwa dla pras z napędem hydraulicznym do swobodnego kucia na gorąco stali i metali nieżelaznych
-- PN-EN 14656+A1 Bezpieczeństwo maszyn – Wymagania bezpieczeństwa dla pras do
wyciskania stali i metali nieżelaznych
-- PN-EN 13675+A1 Bezpieczeństwo maszyn – Wymagania bezpieczeństwa dotyczące
urządzeń do kształtowania i walcowania rur oraz wyposażenia wykańczalni.
Ponadto przygotowano stanowisko Polski do następujących projektów norm europejskich
i międzynarodowych:
-- EN 13981-3:2006 Aluminium and aluminium alloys – Products for structural railway
applications – Technical conditions for inspection and delivery – Part 3: Castings
-- prEN 1369 Founding – Magnetic particle testing
-- FprEN 1564 Founding – Ausferritic spheroidal graphite cast iron
-- prEN 1559-3 Founding – Technical conditions of delivery – Part 3: Additional requirements
for iron casting
-- FprEN 16079 Founding – Compacted (vermicular) graphite cast irons
-- FprEN 16124 Founding – Low alloyed ferritic spheroidal graphite cast iron for elevated
temperature applications
-- FprEN 12680-3 Founding – Ultrasonic testing – Part 3: Spheroidal graphite cast iron
castings
-- EN 10213:2007/A1:2011 Steel castings for pressure purposes
-- FprEN 1370 Founding – Examination of surface condition
-- FprEN 1371-1 Founding – Liquid penetrant inspection – Part 1: Sand, gravity die and low
pressure die castings
-- FprEN 1563 Founding – Spheroidal graphite cast iron
-- FprEN 1561 Founding – Grey cast irons
-- FprEN 13835 Founding – Austenitic cast iron
-- FprEN 15949 Safety of machinery – Safety requirements for bar mills, structural steel mills
and wire rod mills
-- FprEN 1562 Founding – Malleable cast iron
96
Raport 2011
Uzgodnione z Komitetem Technicznym stanowisko Polski do każdej normy zostało przekazane do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, w celu przesłania do Europejskiego Komitetu
Normalizacyjnego CEN.
W ramach współpracy międzynarodowej ISO, przygotowano wersję w języku polskim wielojęzycznej normy prISO/CD 13574 Industrial furnaces and associated thermal processing equipment – Vocabulary, obejmującej ponad 200 terminów i definicji, stosowanych w zagadnieniach
związanych z piecami przemysłowymi i wyposażeniem do obróbki cieplnej.
Prowadzony co roku przegląd norm PN pod kątem aktualności ich postanowień, w 2011 roku
dotyczył normy PN-H-11071:1991 Odlewnicze materiały formierskie – Pomiar zawartości
wody metodą grawimetryczną. W wyniku analizy postanowień normy pod kątem aktualności
jej postanowień oraz aktualności norm powołanych uzgodniono, że powinna ona zostać wycofana ze zbioru Polskich Norm i odpowiedni wniosek został skierowany do Polskiego Komitetu
Normalizacyjnego.
Raport 2011
97
06. P a t e n ty i zgłosze nia pa te ntowe
ZGŁOSZENIA PATENTOWE
1. P.393911
„Reaktor do wytwarzania żeliwa wysokojakościowego, zwłaszcza sferoidalnego lub
wermikularnego i sposób wykonywania odlewów z żeliwa wysokojakościowego,
zwłaszcza sferoidalnego lub wermikularnego”
Twórcy: Zbigniew Stefański, Andrzej Pytel
2. P.395426
„Foremka do badania zjawisk wywoływanych oddziaływaniem elektromagnetycznym w cieczach przewodzących”
Twórcy: Wojciech Leśniewski, Ludmil Drenchev, Jerzy Sobczak
3. P.395800
„Regenerator wibracyjno-fluidyzacyjny”
Twórcy: Irena Izdebska-Szanda, Andrzej Kopciński, Franciszek Pezarski
4. P.396030
„Sposób wytwarzania odlewów precyzyjnych”
Twórcy: Edward Czekaj, Aleksander Karwiński
5. P.396047
„Aparat do pomiaru wytrzymałości cienkich próbek ceramicznych”
Twórcy: Wojciech Leśniewski, Aleksander Karwiński, Piotr Wieliczko
6. P.396048
„Sposób odzysku odpadów żelaza”
Twórcy: Władysław Madej, Wiesław Mazur
Współwłasność z PRAS-ZŁOM sp. z o.o., Siedlce
7. P.396893
„Pasywny kompozytowy pancerz ochronny”
Twórcy: Paweł Darłak, Piotr Długosz, Jerzy Sobczak
8. P.396894
9. P.396895
10.P.396896
11.P.397490
„Sposób rafinacji gazowej stopów magnezu”
Twórcy: Aleksander Fajkiel, Piotr Dudek, Tomasz Reguła
Raport 2011
101
ZGŁOSZENIA PATENTOWE
W 2011 roku Urząd Patentowy RP przysłał warunkowe decyzje o udzieleniu patentów na
następujące wynalazki:
1. P.385856
„Aparat do pomiaru współczynnika przewodności cieplnej materiałów ceramicznych”
Twórcy: Wojciech Leśniewski, Edward Czekaj
2. P.383138
„Żeliwo na elementy pracujące w warunkach zmęczenia cieplnego, sposób
obróbki cieplnej elementów pracujących w warunkach zmęczenia cieplnego oraz
zastosowanie żeliwa na elementy pracujące w warunkach zmęczenia cieplnego”
Twórcy: Andrzej Pytel, Józef Turzyński, Adam Kowalski, Ryszard Ślusarski,
Łucja Adamowicz
3. P.383814
„Sposób i urządzenie do odcynkowania w trybie in situ wsadu pieca indukcyjnego,
zwłaszcza zawierającego złom blachy stalowej ocynkowanej”
Twórcy: Wojciech Wierzchowski, Tadeusz Grochal, Zenon Pirowski, Wiesław Borzystowski
4. P.384608
„Stop na osnowie żelaza o dużej odporności na ścieranie”
Twórcy: Waldemar Uhl, Zenon Pirowski, Leszek Magalas, Jerzy
Adam Kokosza, Leszek Cisło
Współwłasność z AGH, Vesuvius Skawina, Materiały Ogniotrwałe sp. z o.o.
102
Krawiarz,
Raport 2011
07. Współpraca z zagranicą
WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ
POLSKA–FRANCJA
POLSKA–WŁOCHY
Współpraca polsko-francuska opiera się
o umowę pomiędzy Centre Technique des
Industries de la Fonderie a Instytutem Odlewnictwa. W zasadzie we wszystkich realizowanych projektach pozostajemy z CTIF
partnerami badawczymi, uzupełniając się
wzajemnie. W roku 2009 kontynuowano
współpracę w ramach projektów DIOFUR
i Foundrybench.
Współpraca z włoskim Istituto per l’Energetica e le Interfasi, UT di Genowa, w zakresie
doskonalenia i opracowania nowych metod
badań właściwości ciekłych metali i stopów
w wysokiej temperaturze oraz fizykochemicznych podstaw łączenia różnorodnych
materiałów, wspólne badania wysokotemperaturowe superstopów na bazie Ni i Ti, udział
w projekcie IMPRESS (6.PR) oraz COST
MP0602 – koordynator: dr hab. inż. Natalia
Sobczak, prof. nadzw.
Współpraca z Institut National Polytechnique
w Grenoble w zakresie zastosowań przemysłowych systemów z bazą wiedzy – koordynator: prof. dr hab. inż. Stanisława Kluska-Nawarecka.
Współpraca z firmą CEDRAT Technologies
w ramach przygotowanego wspólnie projektu
EXNANOCAST, złożonego w 7.PR.
POLSKA–HISZPANIA
Z hiszpańskim instytutem INASMET kontynuowano współpracę w 6.PR przy realizacji
projektów MAGNET i DIOFUR, a także przy
opracowywaniu koncepcji projektów NANOCOAT, 7-EPSILON, EXCAST.
Współpraca z firmą Alfa Precision Castings
w ramach przygotowanego wspólnie projektu
EXNANOCAST złożonego w 7.PR.
Raport 2011
Współpraca z firmą Isotta Frascini S.r.I (IFFA)
oraz Università degli Studi della Basilicata –
Dipartimento di Ingegneria e Fisica dell’Ambiente (UNIBAS) w ramach przygotowanego
wspólnie projektu EXNANOCAST złożonego
w 7.PR.
POLSKA–SŁOWENIA
W ramach podpisanej umowy dwustronnej
z Uniwersytetem w Ljubljanie (Faculty of
Natural Science and Engineering) pracownicy Instytutu biorą udział w organizowanych
corocznie konferencjach naukowo-technicznych w miejscowości Portoroż.
Nawiązano współpracę ze Słoweńskim Stowarzyszeniem Odlewników w Ljublanie, przygotowano projekt ECONETCAST – Środkowoeuropejska sieć naukowo-techniczna
w zakresie innowacyjnych i ekologicznych
technologii odlewniczych, w ramach programu Central Europe, INTERREG IVC.
105
POLSKA–AUSTRIA
POLSKA–CZECHY
Współpraca z österreichisches GiessereiInstitut w Leoben w zakresie prowadzenia
badań naukowych i stosowanych oraz
udoskonalania technologii przemysłowej,
wymiany informacji i doświadczeń w zakresie
badań i szkolenia specjalistów – koordynator:
prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak.
Kontynuowano współpracę z Uniwersytetem
Technicznym w Brnie oraz Stowarzyszeniem
Odlewników Czeskich.
POLSKA–BUŁGARIA
Kontynuowano prace z zakresu modelowania struktur wysokoporowatych, rozpoczęto działania nad opanowaniem technologii
wprowadzania azotu pod ciśnieniem (do 10
MPa) do tworzyw na bazie Fe i Al, w tym
kompozytowych (Institute of Materials Science, Bulgarian Academy of Science, Sofia).
Kontynuowano prace nad funkcjonalnymi
materiałami gradientowymi – koordynator:
prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak.
POLSKA–LITWA
Współpraca z przedstawicielem środowiska
odlewniczego na Litwie prof. Stasysem Bockusem z Uniwersytetu Technicznego w Kownie.
106
Współpraca z VŠB-Technical University of
Ostrava w zakresie rozwiazań, konceptualizacji i udostepniania komponentów wiedzy
o technologiach inżynierii materiałowej
w kontekście innowacji i doskonalenia procesów produkcyjnych – koordynator: prof. dr
hab. inż. Stanisława Kluska-Nawarecka.
W porozumieniu ze Stowarzyszeniem Odlewników Czeskich, przygotowano projekt
ECONETCAST – Środkowoeuropejska sieć
naukowo-techniczna w zakresie innowacyjnych i ekologicznych technologii odlewniczych, w ramach programu Central Europe,
INTERREG IVC.
POLSKA–SZWECJA
Współpraca z Volvo Technology w ramach
projektu Foundrybench, a także przy tworzeniu propozycji projektu HOPE w 7. Programie
Ramowym (Holistic Optimization of Productivity and Foundry Efficiency).
Współpraca z firmą VOLVO AERO, Szwedzkim Instytutem SWEREA-SWECAST oraz
Odlewnią TCP Components AB w ramach
przyznanego projektu LEAN w 7.PR, przygotowanego pod auspicjami inicjatywy Clean
Sky.
Raport 2011
POLSKA–NIEMCY
POLSKA–USA
W ramach współpracy z Niemcami uczestniczono w spotkaniach roboczych dotyczących
realizowanych projektów europejskich.
Współpraca w zakresie prac nad zastosowaniem nowej osnowy ziarnowej (FASAND)
w masach formierskich i rdzeniowych. Współpraca w zakresie możliwości aplikacyjnych
kompozytów ALFA – prof. dr hab. inż. Jerzy
J. Sobczak.
Kontynuowano współpracę z Institut für Giessereitechnik, Düsseldorf w zakresie prowadzenia wspólnych badań interesujących obu
partnerów, poprawienia organizacji usług dla
przemysłu odlewniczego, szkolenia specjalistów oraz uczestniczenia w programach naukowych.
Podpisano umowę o współpracy z Institut für
Leichtbau und Kunststofftechnik, Technische
Universität Dresden. Umowa przewiduje
wzajemne działania w obszarze nauki o materiałach i technologii, zwłaszcza w zakresie
struktur superlekkich – koordynator: prof. dr
hab. inż. Jerzy J. Sobczak.
Współpraca z Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf e.V. (HZDR) w ramach przygotowanego wspólnie projektu EXNANOCAST
złożonego w 7.PR.
POLSKA–JAPONIA
Kontynuowano współpracę z Joining and
Welding Research Institute, Osaka University w zakresie wysokotemperaturowych badań stanu ciekłego w praktycznych aspektach wytwarzania materiałów kompozytowych oraz łączenia różnorodnych materiałów
– koordynator: dr hab. inż. Natalia Sobczak,
prof. nadzw.
Raport 2011
Współpraca z University of Wisconsin - Milwaukee oraz NASA Glenn Research Center
oraz University of Wisconsin-Stout w zakresie wysokotemperaturowych właściwości ciekłych metali i stopów oraz ich oddziaływania
z materiałami ceramicznymi – dr hab. inż.
Natalia Sobczak, prof. nadzw.
Kontynuowano współpracę z University of
Central Florida, Orlando, Floryda – w zakresie badań struktury i właściwości granic
rozdziału różnorodnych materiałów z: Advanced Materials Processing and Analysis
Center (AMPAC), Nanosience and Technology Center – dr hab. inż. Natalia Sobczak,
prof. nadzw.
Kontynuowano współpracę z Energy Industries of Ohio w zakresie: badań materiałoznawczych oraz badania technologii odlewania żeliwa, jak również stopów aluminium,
magnezu i miedzi, obróbki cieplnej, transportu materiałów oraz badań wysokotemperaturowych – dr hab. inż. Natalia Sobczak, prof.
nadzw.; badania wpływu obróbki cieplnej na
strukturę stopu Inconel 740 – prof. dr hab.
inż. Jerzy J. Sobczak, dr inż. Zenon Pirowski, mgr inż. Waldemar Uhl, mgr inż. Jacek
Wodnicki.
Rozpoczęto współpracę z Energy Institute of
Ohio nad nowymi materiałami zaawansowanymi na bazie Al, Mg i Ni – koordynator: prof.
dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak.
107
POLSKA–UKRAINA
POLSKA–FINLANDIA
Kontynuowno współpracę z naukowcami
z Uniwersytetu Rolniczego w Odessie w zakresie konstrukcji, modernizacji i eksploatacji
maszyn rolniczych.
Współpraca z fińskim przedsiębiorstwem
Hermia Technology Centre w Tampere w ramach projektu Foundrybench, dotyczącego
audytów energetycznych w odlewniach.
Nawiązano współpracę z Uniwersytetem
Lwowskim im. Ivana Franko oraz Politechniką Lwowską, przygotowano wspólny projekt
transgranicznej przedsiębiorczości akademickiej typu spin off, spin out, w ramach programu Cross Border Cooperation PL-BY-UA.
Ponadto nawiązano współpracę z National
Aerospace University Kharkiv celem przygotowania projektu CECTOR w ramach 7.PR.
Uniwersytet w Tampere, Stowarzyszenie Odlewników Fińskich (AFF, VTT) – współpraca
w ramach CAEF.
POLSKA–SŁOWACJA
POLSKA–CHINY
Kontynuowano współpracę z Hutnίcka Fakulta Technickej Univerzity v Košiciach w zakresie wymiany informacji na temat trendów
rozwoju techniki i rynków, wymiany kadry naukowo-badawczej i stażystów.
POLSKA–WIELKA BRYTANIA
Współpraca z Aalto University School of Engineering (AALTO) w ramach projektu EXNANOCAST złożonego w 7.PR.
Podpisano umowę o współpracy pomiędzy
Instytutem Odlewnictwa a Chińskim Instytutem Odlewniczym w Shenyang (SRIF).
Przedmiotem porozumienia jest współpraca naukowo-badawcza obydwu jednostek,
tworzenie wspólnych koncepcji propozycji
projektowych oraz strategicznych kierunków
badawczych.
Współpraca z Castings Technology International przy tworzeniu koncepcji projektu
NANOCOAT oraz firmą StripTinning Ltd.
w sprawie opracowania koncepcji projektu
SOFT COPPER.
108
Raport 2011
08. Konferencje, seminaria, szkolenia
JUBILEUSZ
Jubileusz 65-lecia Instytutu Odlewnictwa
23 września 2011 roku Instytut Odlewnictwa w Krakowie
świętował jubileusz 65-lecia istnienia i działalności. Moderatorem
jubileuszowej akademii był Przewodniczący Rady Naukowej
Instytutu Odlewnictwa, prof. dr hab. inż. Marek Hetmańczyk.
Uroczystość uświetnili swym przybyciem: p. Minister Grażyna
Henclewska – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki,
p. prof. Leszek Rafalski – Przewodniczący Rady Głównej
Instytutów Badawczych, p. dr Leszek Grabarczyk –Zastępca
Dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz liczni
goście z kraju i zagranicy, z instytutów badawczych, uczelni
wyższych, stowarzyszeń technicznych oraz przemysłu.
Dyrektor Instytutu Odlewnictwa, prof. Jerzy J. Sobczak, po serdecznym przywitaniu
Gości i podziękowaniu za udział w uroczystościach, przedstawił swoje retrospekcje
z historii Instytutu oraz przypomniał najważniejsze wydarzenia z ostatniego pięciolecia,
zaprezentował także plany na przyszłość. Okolicznościowe wystąpienia wygłosili
również: Zastępca Dyrektora Narodowego Centrum Badań
i Rozwoju, p. dr Leszek Grabarczyk oraz p. Minister Grażyna
Henclewska. Podczas uroczystej akademii zaprezentowano
gościom film zatytułowany „Magia ciekłego metalu” autorstwa
red. Wiktora Niedzickiego, twórcy programu „Laboratorium”,
przybliżający przybyłym działalność Instytutu Odlewnictwa.
Podczas gali jubileuszowej p. Minister Grażyna Henclewska
wręczyła odznaczenia państwowe nadane przez Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej. Pracownicy Instytutu Odlewnictwa
otrzymali: 3 Złote oraz 6 Srebrnych Krzyży Zasługi, 31 Medali
Złotych oraz 2 Medale Srebrne za Długoletnią Służbę.
Raport 2011
111
KONFERENCJE
Uroczystości z okazji 65-lecia Instytutu Odlewnictwa towarzyszyło otwarcie wystawy autorstwa mgra Jana Witkowskiego pt.:
„Odlewnictwo jest jasne!”, którego dokonali prof. Leszek Rafalski oraz prof. Jerzy J. Sobczak. Wystawa przedstawiająca w
sposób niekonwencjonalny odlewnictwo wzbudziła duże zainteresowanie i dyskusje wśród zwiedzających.
IV Międzynarodowa Konferencja „Innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym”
W dniach 18–20 maja 2011 roku odbyła się w Książu kolejna – pod patronatem naukowym Instytutu Odlewnictwa, IV Konferencja Międzynarodowa poświęcona problematyce odlewnictwa
ciśnieniowego. Jej uroczystego otwarcia dokonał Wiceprezes Zarządu Głównego STOP pan
Wiesław Walczak, witając wszystkich gości, a w szczególności sponsorów niniejszej konferencji na czele z firmą FRECH.
Część referatowa konferencji została podzielona na cztery sesje.
Pierwszej sesji przewodniczył prof. Andrzej Białobrzeski
z Instytutu Odlewnictwa w Krakowie. Na wstępie został
wygłoszony przez panów Uwe Tietze i Wojciecha Jasiewicza
(StrikoWestofen) referat poświęcony oszczędności energii
w procesie topienia i podgrzewania metalu. Kolejna prezentacja
poświęcona była asortymentowi produkcyjnemu maszyn
i urządzeń dla odlewnictwa ciśnieniowego, którą wygłosił pan
Bernard Błaszczak oraz pan Wojciech Kowalczyk (FRECH
POLSKA). Następny referat pt.: „Wysokojakościowe odlewy
ciśnieniowe i systemy kontroli jakości” wygłoszony został przez
prof. Stanisława Pietrowskiego z Politechniki Łódzkiej.
W kolejnej prezentacji pan Maciej Korczyk z firmy Petrofer
sp. z o.o. przedstawił czynniki wewnętrzne i zewnętrzne mające
wpływ na jakość produkowanych odlewów w formie ciśnieniowej.
W ostatnim wystąpieniu w sesji pierwszej prof. Władysław Orłowicz z Politechniki Rzeszowskiej
wygłosił referat pt.: „Trwałość formy ciśnieniowej z powłoką (Ti, Al) (C, N)”. Na zakończenie
mgr Jacek Przybylski z Instytutu Odlewnictwa w Krakowie przekazał uczestnikom informacje
nt. projektu międzynarodowego Foundrybench dotyczącego racjonalnego wykorzystania
energii w sektorze odlewniczym, wskazując na korzyści z realizacji projektu.
112
Raport 2011
KONFERENCJE
Drugą sesję konferencji poprowadził prof. Zbigniew Konopka z Politechniki Częstochowskiej.
Wprowadzający referat pt.: „Trendy rozwojowe światowego odlewnictwa” wygłosił prof. Jerzy
J. Sobczak. W referacie uwypuklona została problematyka produkcji odlewów ciśnieniowych.
Przedstawiono również prognozy i trendy w odlewnictwie światowym. Następnie mgr Jan
Witkowski z Instytutu Odlewnictwa przedstawił informację nt. planowanej wystawy popularnonaukowej „Odlewnictwo jest jasne”, która docelowo ma być wystawą mobilną, prezentowaną
na wszystkich imprezach branżowych.
Miłym akcentem tej sesji było wystąpienie pana Louisa Brauna, który uroczyście pogratulował
prof. Jerzemu J. Sobczakowi tak pięknej rocznicy 65-lecia Instytutu Odlewnictwa, wręczając
mu na pamiątkę statuetkę „Złote Pierścienie”. Prof. Jerzy J. Sobczak, również na swoje ręce,
przyjął gratulacje dla prof. Józefa Szczepana Suchego,
Dziekana Wydz. Odlewnictwa AGH z okazji 60-lecia
powstania Wydziału Odlewnictwa AGH.
Kolejny referat pt.: „Obróbka środków oddzielających
w postaci ścieków z zastosowaniem techniki odparowania” wygłosił pan Joachim Reh z firmy KMU.
Prelegentem następnej prezentacji pt.: „Wyciąganie
powietrza i jego separacja w procesie odlewania ciś
nieniowego”, był pan Bernd Mueller z firmy KELLER.
Bardzo duże zainteresowanie wzbudziła prezentacja
pt.: „Roboty przemysłowe z firmy KUKA”, którą poprowadził pan Cajus Baierl.
Trzeciej sesji przewodniczył dr Aleksander Fajkiel z Instytutu Odlewnictwa. Kolejno zostały
przedstawione prezentacje firm sponsorujących niniejszą konferencję:
-- „Produkty firmy ROBAMAT” – pan Norbert Obermeir, który przedstawił najnowsze rozwiązania w urządzeniach stabilizujących temperaturę formy;
-- „Recykling materiału zwrotnego Zn, jak i jego zgarów” – pan Roger Rapp z firmy MELTEC;
-- „Gwarancja sukcesu po zastosowaniu procesu gorącokomorowego opartego o technikę
FRECH” – pan Jochen Leibbrand z firmy FRECH.
Na zakończenie trzeciej sesji przedstawiono referaty pt.:
-- „Badanie wstępne nad recyklingiem złomu obiegowego odlewniczych stopów Mg poprzez
zastosowanie innowacyjnej metody endomodyfikacji” (autorzy: Marzena Lech-Grega,
z IMN Oddział Metali Lekkich w Skawinie, Aleksander Fajkiel, Piotr Dudek, Krzysztof Saja
z Instytutu Odlewnictwa w Krakowie);
-- „Badanie składu chemicznego i fazowego złomu obiegowego stopów Mg oraz opracowanie metodyki ujawniania ziarna w materiale” (autorzy: Marzena Lech-Grega, Marek Mitka,
Maria Morito z IMN Oddział Metali Lekkich w Skawinie, Aleksander Fajkiel, Piotr Dudek,
Edward Czekaj z Instytutu Odlewnictwa w Krakowie);
-- „Ujawnienie ziarna stopów Mg” (autorzy: Marzena Lech-Grega, Sonia Boczkal z IMN Oddział Metali Lekkich w Skawinie, Aleksander Fajkiel z Instytutu Odlewnictwa w Krakowie).
Ostatnią czwartą sesję prowadził prof. Władysław Orłowicz z Politechniki Rzeszowskiej. Pan
Bernard Błaszczak z firmy FRECH Polska zaprezentował technologię VACURAL. Następnie
p. J. Sojka przedstawił możliwości pozyskiwania środków unijnych w ramach kredytu technologicznego, na przykładzie firmy Moneva Polska. Konferencję zamknął pan Wiesław Walczak,
dziękując wszystkim uczestnikom, prelegentom, autorom referatów oraz sponsorom za udział
w konferencji.
Konferencja zakończyła się wycieczką techniczną do znanej odlewni ciśnieniowej Moneva
Polska.
Raport 2011
113
KONFERENCJE
II Konferencja pt.: „Foresight technologiczny polskiego odlewnictwa
w kontekście Energii do 2030 r.”
W dniach 1–2 czerwca 2011 roku w Kocierzu – w ramach realizowanego projektu
z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, lata 2007–2013; Priorytet 1. Badania
i rozwój nowoczesnych technologii; Działanie 1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy
gospodarki opartej na wiedzy; Poddziałanie 1.1.1. Projekty badawcze z wykorzystaniem metody
foresight – odbyła się II Konferencja pt: „Foresight technologiczny polskiego odlewnictwa
w kontekście Energii do 2030 r.”. Projekt jest realizowany przez Instytut Odlewnictwa
w Krakowie przy partnerstwie Stowarzyszenia Technicznego Odlewników Polskich
i Odlewniczej Izby Gospodarczej.
W konferencji uczestniczyło około 60 osób reprezentujących odlewnie, wyższe uczelnie,
a także dostawców maszyn i urządzeń oraz materiałów i surowców stosowanych w odlewnictwie.
W czasie podzielonego na 3 sesje referatowe spotkania, wygłoszono 5 referatów oraz
3 prezentacje.
Obrady konferencji rozpoczęły się powitaniem uczestników przez dr inż. Jerzego Tybulczuka
– Pełnomocnika Dyrektora ds. Foresightu, który następnie wygłosił referat wprowadzający pt.:
„Kierunki i metody oszczędności energii w procesach odlewniczych w krajach europejskich
i w USA”.
W pierwszej sesji prowadzonej przez prof. Józefa S. Suchego, dziekana Wydziału Odlewnictwa AGH, zaprezentowano trzy referaty:
114
Raport 2011
KONFERENCJE
--
--
Kierunki badań i działań dla oszczędności energii w polskim odlewnictwie – w świetle
wyników realizacji projektu „Foresight Technologii Odlewniczych w kontekście Energii
2030 r.”, wyniki audytów technologiczno-energetycznych;
Dobry audyt technologiczny w odlewni podstawą do
efektywnych działań w zakresie innowacji i oszczędności
energii;
Foresight technologii
Prezentacja audiowizualna „Odlewnictwo jest jasne”.
odlewniczych
INWESTUJEMY W WASZĄ PRZYSZŁOŚĆ - DOTACJE NA INNOWACJE
--
Podczas drugiej i trzeciej sesji, którym przewodniczył pan
Tadeusz Franaszek, przedstawione zostały kolejno referaty:
-- Audyt energetyczny w odlewni, analiza ankiet z projektu
Foundrybench;
-- Nanotechnologia i energia – szanse i możliwości dla
problematyki odlewniczej w konkursach 7.PR UE w roku
2012;
-- Współpraca sektora nauki i sektora przedsiębiorstw
w zakresie realizacji innowacyjnych przedsięwzięć w ramach
projektów celowych;
-- Energie odnawialne szansą dla polskiego odlewnictwa.
Uczestnicy konferencji poza możliwością wysłuchania bardzo
interesujących referatów mieli możliwość prowadzenia dyskusji
oraz wymiany poglądów.
Raport 2011
w kontekście Energii
do 2030 r.
Efektywność energetyczna
i odnawialne źródła energii
w odlewnictwie
Konferencja
1–2 czerwca 2011 r.
Kocierz
Konsorcjum:
(Koordynator/Beneficjent)
Stowarzyszenie
Techniczne
Odlewników
Polskich
Odlewnicza
Izba
Gospodarcza
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
ul. Zakopiańska 73
30-418 Kraków, Poland
tel.: +48 12 26 18 111
fax: +48 12 26 60 870
[email protected]
www.iod.krakow.pl
115
KONFERENCJE
Panel Ekspertów
W dniach 14–15 grudnia 2011 roku w Krynicy – w ramach realizowanego projektu „Foresight
technologiczny polskiego odlewnictwa w kontekście Energii 2030 r.” – odbył się Panel Ekspertów poświęcony możliwościom i sposobom wykorzystania wyników tego projektu.
W spotkaniu uczestniczyło około 50 osób reprezentujących odlewnie i wyższe uczelnie.
W czasie podzielonego na 3 sesje referatowe spotkania, wygłoszono 3 prezentacje. Spotkanie
rozpoczęło się powitaniem uczestników przez prof. Andrzeja Balińskiego – Sekretarza Naukowego Insytutu Odlewnictwa, następnie głos zabrał kierownik projektu mgr inż. Piotr Kapłon
oraz doc. Jerzy Tybulczuk – Pełnomocnik Dyrektora ds. Foresightu i Energii Odnawialnej,
omawiając cele i wyniki projektu w zakresie kluczowych technologii.
W drugim dniu spotkania przedstawiono analizę wykonalności wyników projektu w zakresie
możliwości wdrożeń technologii wskazanych jako kluczowe. Pan mgr inż. Jacek Przybylski
przedstawił również dobre praktyki z realizacji projektu unijnego Foundrybench.
116
Raport 2011
SYMPOZJUM
Sympozjum „Teoretyczne podstawy jako fundament doskonałości
współczesnych technologii”
W dniu 12 września 2011 roku odbyło się w Instytucie Odlewnictwa Polsko-Amerykańskie
Sympozjum z okazji 75. urodzin Profesora Miłosza Piotra Wnuka oraz 50. rocznicy Jego pracy
naukowej i dydaktycznej pt.: „Teoretyczne podstawy jako fundament doskonałości współczesnych technologii”. Podczas Sympozjum wygłoszono następujące referaty:
1. „Granice stosowalności termodynamiki w zastosowaniach w mechanice” – Arthur Shavit,
Profesor Wydziału Mechanicznego Izraelskiego Instytutu Technologii – Technion, Haifa,
Izrael.
2. „Zastosowania kryterium Wnuka do badań podkrytycznej propagacji szczelin” – Wiktor
M. Pestrikow, Dyrektor Instytutu Informatyki Petersburskiego Państwowego Uniwersytetu
Ekonomii, Sankt Petersburg, Rosja.
3. „Ewolucja pól mikrouszkodzeń w materiałach napromieniowanych i poddanych plastycznym odkształceniom” – Błażej Skoczeń, Dyrektor Instytutu Mechaniki Stosowanej, Politechnika Krakowska, Kraków, Polska.
4. „Modelowanie powierzchni granicznych dla poprzecznie izotropowych kompozytów SCS6/Ti-15-3” – Artur Ganczarski, Profesor Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej,
Kraków, Polska.
5. „Profesor Miłosz Piotr Wnuk jako student fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim” – Jerzy
Blicharski, Profesor zwyczajny, Instytut Fizyki Teoretycznej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska.
6. „Przegląd współczesnych technologii związanych ze zmęczeniem metali” – Stanisław Pytko, Profesor Instytutu Inżynierii Mechanicznej i Robotyki, AGH – Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków, Polska.
7. „Teoria i pomiary naprężeń Cosserat w ośrodkach ciągłych” – Marek Sikoń, Instytut Mechaniki Stosowanej, Politechnika Krakowska, Kraków, Polska.
8. „O Miłoszu Wnuku” – Ryszard hr. Bochenek-Dobrowolski, Stowarzyszenie Monarchistów
Polskich.
9. „Teatr w życiu Miłosza Piotra Wnuka” – Stanisław Michno, aktor krakowski, Teatr MIST.
10.„Współczesne technologie odlewnictwa. Prognozy oraz trendy rozwoju przemysłu odlewniczego w Polsce” – Jerzy J. Sobczak, Dyrektor Instytutu Odlewnictwa, Kraków, Polska.
Spotkanie zamknęły skierowane do Jubilata życzenia pana Dyrektora, prof. Jerzego J. Sobczaka oraz uczestników Sympozjum.
Raport 2011
117
SYMPOZJUM
118
Raport 2011
SZKOLENIA
Szkolenie otwarte pt. „Eksploatacja i obsługa pieców indukcyjnych
tyglowych. Topienie żeliwa i staliwa” (z uzyskaniem uprawnień do
eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych lub dozoru), zorganizowane
w dniach 24–25 marca 2011 r.
W szkoleniu uczestniczyli pracownicy z 4 firm: Zespół Odlewni „RAFAMET” sp. z o.o. – Kuźnia
Raciborska, POLCAST A. Drotlew, B. Piekarski sp.j. – Szczecin, Huta Małapanew sp. z o.o. –
Ozimek oraz Krakodlew SA – Kraków.
Szkolenie składało się z dwóch bloków tematycznych. Pierwszy blok obejmował wykład nt.:
aktualnych kierunków rozwoju konstrukcji pieców indukcyjnych tyglowych, ich eksploatacji
i obsługi z uwzględnieniem przepisów bhp, odlewniczych stopów żelaza wytapianych w piecach indukcyjnych oraz metod ich wytapiania, ze szczególnym uwzględnieniem żeliwa sferoidalnego. Wykładowcami byli mgr inż. Andrzej Gwiżdż oraz mgr inż. Mieczysław Kuder
z Zakładu Stopów Żelaza Instytutu Odlewnictwa.
W ramach tego bloku zaprezentowano działanie Systemu Analizy Termicznej ATAS®, przeznaczonego do kontroli procesu metalurgicznego żeliwa szarego i sferoidalnego przez rejestrację
i interpretację krzywych chłodzenia otrzymanych podczas analizy termicznej próbek szarych
i białych. System pozwala na: oznaczanie równoważnika węgla, zawartość węgla i krzemu;
określanie jakości metalurgicznej żeliwa oraz na bieżącą ingerencję w parametry prowadzonego wytopu i optymalizację całego procesu metalurgicznego.
Uczestnicy szkolenia mieli również możliwość zapoznania się z najnowocześniejszymi stanowiskami badawczymi, m.in.:
--
stanowiskiem do badań nieniszczących metodą tomografii komputerowej typu NITON
i typu V|TOME|X L-450 (jedynym w Polsce – przeznaczonym do badań nieniszczących
obiektów dużogabarytowych), które zaprezentował mgr inż. Adam Tchórz;
--
stanowiskami do wykonywania prototypowych odlewów i oprzyrządowania metodami
Rapid Prototyping oraz skanerem optycznym ATOS III, stosowanym m.in. do sporządzanie kopii obiektów muzealnych i artystycznych za pomocą skanowania przestrzennego,
zaprezentowanymi przez dra inż. Jacka Krokosza – kierownika Pracowni Odlewnictwa
Artystycznego.
Raport 2011
119
SZKOLENIA
Drugi blok szkolenia prowadzony był przez przedstawicieli Komisji Kwalifikacyjnej przy Stowarzyszeniu Klub Techniki i Rozwoju – inż. Aleksandra Chrobaka i inż. Zbigniewa Dzierwę.
Omówiono w nim: podstawowe wiadomości z zakresu prawa energetycznego, ochrony przeciwporażeniowej, zasady postępowania przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym, organizację pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych, zasady bezpieczeństwa
i ochrony pracy oraz ochronę przeciwpożarową.
Szkolenie zakończyło się egzaminem ustnym na uzyskanie uprawnień, który wszyscy uczestnicy szkolenia zaliczyli z wynikiem pozytywnym.
Szkolenie otwarte pt.: „Badanie podstawowych i pomocniczych materiałów
formierskich”, przeprowadzone 3 czerwca 2011 r. w akredytowanym
Laboratorium Chemii i Materiałów Formierskich Instytutu Odlewnictwa
W szkoleniu prowadzonym przez mgr inż. Beatę Czawę oraz inż. Tadeusza Palmę uczestniczyli pracownicy z firm: ZETKAMA SA – Ścinawka Średnia, CEMAD – Rzeszów, Odlewnia
Żeliwa Lisie Kąty sp.j. – Grudziądz. Zakres szkolenia obejmował: podstawowe wymagania
związane z przyjęciem, przygotowaniem i przechowywaniem materiałów przeznaczonych do
badań laboratoryjnych; badanie mas syntetycznych (badanie bentonitu w zakresie montmorylonitu – MB, badanie zawartości gliny aktywnej) i piasku powlekanego żywicą oraz mas
ze spoiwami specjalnymi; metody badania osnowy mas formierskich i rdzeniowych; badanie
pomocniczych materiałów formierskich w temperaturze otoczenia i podwyższonej; badanie
wydzielalności gazów i temperatury początku spiekania.
Główny akcent w szkoleniu położono na praktyczną stronę zagadnienia i pomoc w rozwiązywaniu problemów pojawiających się w trakcie badań oraz oceny jakości materiałów formierskich.
120
Raport 2011
SZKOLENIA
Szkolenie zamknięte pt.: „Stopy wstępne do produkcji odlewniczych
stopów aluminium. Skład fazowy i mikrostrukturalny. Badania
metalograficzne”, zorganizowane 8 lipca 2011 r., w akredytowanym
Laboratorium Badań Struktury i Właściwości Instytut Odlewnictwa
W szkoleniu prowadzonym przez dr inż. Małgorzatę
Warmuzek i mgr inż. Łukasza Boronia uczestniczyli
pracownicy firm: Alumetal Gorzyce sp. z o.o., Alumetal SA Kęty, Alumetal Nowa Sól. Zakres tematyczny
szkolenia obejmował: ogólne wiadomości o zastosowaniu stopów wstępnych; skład fazowy i mikrostrukturę wybranych stopów wstępnych na bazie Al; normy powiązane z produkcją i kontrolą tych stopów.
Szkolenie zamknięte pt.: „Żeliwo: analiza składu chemicznego, właściwości
mechanicznych i badania nieniszczące”, zorganizowane 14 lipca 2011 r.,
w akredytowanych Laboratoriach Chemii
i Materiałów Formierskich oraz Badań Struktury i Właściwości
W szkoleniu prowadzonym przez mgr Stefana Kozieła i mgr inż. Adama Tchórza uczestniczyli pracownicy firmy Teriel sp. z o.o. Zakres szkolenia obejmował: przedstawienie ogólnych
podstaw analizy spektralnej pierwiastków w żeliwie, zapoznanie z możliwościami i zakresem
oznaczania wybranych pierwiastków stopowych w badaniach spektralnych, określenie sposobów kontroli dokładności wyników analiz, obliczenia statystyczne niepewności wyników analiz spektralnych, przedstawienie metod oraz maszyn i urządzeń stosowanych w badaniach
właściwości mechanicznych oraz prezentację stanowisk do badań nieniszczących, w tym do
badań nieniszczących metodą tomografii komputerowej.
Raport 2011
121
SZKOLENIA
Szkolenie zamknięte pt.: „Żeliwo: analiza i interpretacja obrazów
mikroskopowych mikrostruktury”, zorganizowane 15 lipca 2011 r.,
w akredytowanym Laboratorium Badań Struktury i Właściwości Instytutu
Odlewnictwa
W szkoleniu prowadzonym przez dr inż. Małgorzatę Warmuzek i mgr inż. Łukasza Boronia
uczestniczyli pracownicy firmy Teriel sp. z o.o. z Gostynia. Zakres tematyczny szkolenia obejmował: technikę preparatyki próbek żeliwa do badań metalograficznych, praktyczne aspekty
wyboru i stosowania nowoczesnych materiałów polerskich do przygotowania zgładów metalograficznych, obserwacje mikroskopowe zgładów metalograficznych, znormalizowane metody
opisu, klasyfikację i ocenę mikrostruktury w aspekcie kontroli jakości i warunków technicznych
odbioru odlewów.
W 2011 roku przeprowadzono również szkolenia
poza siedzibą Instytutu Odlewnictwa
Pani dr inż. Małgorzata Warmuzek w dniach 18–20.V.2011 r. prowadziła „Szkolenie z zakresu doboru optymalnych parametrów optyczno-elektronicznych skaningowego mikroskopu elektronowego pod kątem ujawnienia i identyfikacji topografii powierzchni
materiałów wielofazowych” dla kadry naukowej i studentów Instytutu Fizyki Doświadczalnej
Uniwersytetu Gdańskiego.
Pan Piotr Wodniak prowadził szkolenia dla pracowników firmy Producent Rozdzielnic Elektrycznych Edward Biel w Piekarach związane z wdrażanym tam, przy udziale Instytutu Odlewnictwa, systemem zarządzania jakością: 29 marca – szkolenie pt.: „Podstawowe wymagania
normy PN-EN ISO 9001:2009” oraz 11 maja – szkolenie pt.: „Szkolenie auditorów wewnętrznych. Wymagania normy PN-EN ISO 19011:2003. Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania jakością i zarządzania środowiskowego”.
122
Raport 2011
09. Działalność wydawnicza
CZASOPISMA
Prace Instytutu Odlewnictwa (kwartalnik).
ISSN 1899-2439
ISSN (on-line) 2084-123X
„Prace Instytutu Odlewnictwa” ukazują się od 2008 r. i zawierają
artykuły naukowo-badawcze pracowników Instytutu Odlewnictwa
i osób z nimi współpracujących, jak również sprawozdania
z prac naukowo-badawczych prowadzonych w Instytucie.
Wszystkie artykuły są recenzowane i mają dwujęzyczne
(w jęz. pol. i ang.) streszczenia oraz podpisy tabel i rysunków.
W celu popularyzacji badań i prac naukowych realizowanych
w Instytucie Odlewnictwa zeszyty kwartalnika są zamieszczane
na bieżąco na stronie internetowej Instytutu.
Czasopismo indeksowane jest w „Bazie danych o zawartości
polskich czasopism technicznych” (BazTech jest bibliograficzno-abstraktową bazą danych rejestrującą artykuły z polskich
czasopism z zakresu nauk technicznych oraz z wybranych
czasopism z zakresu nauk ścisłych i ochrony środowiska) oraz
w bazie czasopism Index Copernicus.
W roku 2011 r. ukazały się 4 numery wydawnictwa.
Zamieszczono w nich 16 artykułów.
Raport 2011
125
CZASOPISMA
Odlewnictwo Współczesne – Polska i Świat
(kwartalnik).
ISSN 1898-7257
ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE
POLSKA I ŚWIAT
MODERN FOUNDRY
POLAND AND THE WORLD
1/2011
ISSN 1898-7257
Metody ograniczania emisji lotnych związków
organicznych do środowiska
Odlewane pomniki Jana Pawła II w Krakowie
Kwartalnik „Odlewnictwo Współczesne – Polska i Świat” ukazuje
się od 2 poł. 2007 roku. W czasopiśmie publikowane są artykuły
dokumentujące wyniki prac badawczych oraz dotyczące
produkcji odlewów, praktyki przemysłowej, ochrony środowiska
i historii odlewnictwa, informacje o nowych i wycofanych
normach, abstrakty w języku polskim artykułów zagranicznych
dotyczących odlewnictwa oraz sprawozdania ze szkoleń,
konferencji i spotkań, a także informacje o realizowanych przez
Instytut projektach finansowanych ze środków UE oraz nowych
wydawnictwach.
Czasopismo wydawane jest w formie on-line i dostępne jest
bezpłatnie na stronie – www.iod.krakow.pl. Upowszechnianie
czasopisma w wersji elektronicznej umożliwia szybszy i łatwiejszy
dostęp czytelników do zamieszczonych materiałów. W roku
2011 r. opublikowano na stronie Instytutu 4 numery czasopisma.
POLSKA I ŚWIAT
MODERN FOUNDRY
2/2011
ISSN 1898-7257
Odlewnictwo precyzyjne na świecie –
stan aktualny, perspektywy rozwoju
Odlewnictwo ciśnieniowe w Polsce –
stan aktualny.
Rekonstrukcja i odlanie kopii XIX w. krucyfiksu
z kościoła pw. Matki Boskiej Królowej Polski
w Stróży k. Myślenic
POLSKA I ŚWIAT
MODERN FOUNDRY
3/2011
ISSN 1898-7257
Instytut Odlewnictwa ma 65 lat
Odlewy artystyczne w parku Strzeleckim
w Krakowie
POLSKA I ŚWIAT
MODERN FOUNDRY
4/2011
ISSN 1898-7257
Pomniki Prezydentów
Stołeczno-Królewskiego Miasta Krakowa
Specjalistyczne badania statystyczne
w przemyśle odlewniczym
126
Raport 2011
MONOGRAFIE I KSIĄŻKI
RAPORT 2010
Praca zbiorowa: Raport 2010.
ISBN 978-83-88770-57-9
ISBN 978-83-88770-57-9
W publikacji zamieszczono informacje za rok 2010, dotyczące:
struktury i organizacji Instytutu Odlewnictwa, stanu zatrudnienia,
systemu zarządzania jakością, realizowanego programu
naukowego, badawczego i usługowego, a także informacje
o uzyskanych patentach, nagrodach i wyróżnieniach oraz
szkoleniach.
Przedstawiono
działalność
wydawniczą,
certyfikacyjną i normalizacyjną. Zamieszczono również wykaz
publikacji pracowników Instytutu. Raport z działalności Instytutu
jest opracowywany corocznie począwszy od roku 2008, kiedy
ukazał się Raport za lata 2006-2007.
RAPORT 2010
Praca zbiorowa pod red. Andrzeja Balińskiego: Działalność
naukowa, badawcza i rozwojowa oraz wspomagająca
badania w 2010 roku.
ISBN 978-83-88770-58-6
Opracowanie jest prezentacją wyników prac naukowych,
badawczych oraz wspomagających badania, prowadzonych
w Instytucie Odlewnictwa w zakresie działalności statutowej
w roku 2010. Jest kontynuacją wydawnictwa o analogicznej
tematyce prezentującego daną działalność za lata 2008–2009.
Przedstawiono w sposób syntetyczny rezultaty badań, w dużej części o najwyższym stopniu innowacyjności, realizowanych w wyniku zastosowania najnowocześniejszej aparatury
i technologii, źródeł informacji naukowej, technicznej i logistycznej. Omówiono również problemy organizacji i zarządzania,
przygotowania oraz wdrożenia technicznych i organizacyjnych
metod, zapewniających wysoką jakość produkcji odlewniczej,
odpowiadających wymaganiom przemysłu światowego.
W zakresie zagadnień dotyczących informatyzacji, przedstawiono analizę wykorzystania technologii informacyjnych w działalności naukowo-badawczej, zarządzaniu, dystrybucji efektów
naukowych i praktycznych w odlewniach, a także w gospodarce
krajowej.
Praca zbiorowa pod red. Jerzego J. Sobczaka: Teoretyczne
podstawy jako fundament doskonałości współczesnych
technologii.
ISBN 978-83-88770-65-4
Opracowanie zostało opublikowane z okazji zorganizowanego
w Instytucie Odlewnictwa Polsko-Amerykańskiego Sympozjum
z okazji 75. urodzin Profesora Miłosza Piotra Wnuka oraz 50.
rocznicy Jego pracy naukowej i dydaktycznej, pt.: „Teoretyczne
podstawy jako fundament doskonałości współczesnych technologii”.
Raport 2011
127
Praca zbiorowa: Księga innowacji i osiągnięć instytutów
badawczych – 2010.
ISBN 978-83-88770-59-3
Opracowanie powstało na podstawie informacji nadesłanych
przez 39 instytutów nadzorowanych przez Ministra Gospodarki.
W publikacji w sposób syntetyczny przedstawiono informacje
o tych instytutach zawierające: pełną nazwę jednostki, logo, adres internetowy i e-mailowy; kilkuzdaniowy wstęp, naświetlający
rolę danego instytutu w branży przemysłowej, do której należy, perspektywy rozwojowe i strategiczne; najważniejsze osiągnięcia o charakterze teoretyczno-poznawczym i badawczorozwojowym, najistotniejsze wdrożenie innowacyjnych rozwiązań; uzyskane patenty oraz spis nagród, wyróżnień i tytułów.
Praca zbiorowa: Innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym.
Część IV.
Innowacje
w odlewnictwie
ciśnieniowym
Praca zbiorowa
70-60-9
www.iod.krakow.pl
2011-05-13 10:53:04
ISBN 978-83-88770-60-9
Publikacja jest zbiorem artykułów poruszających zagadnienia
z zakresu odlewnictwa ciśnieniowego. W niniejszym wydawnictwie przedstawiono: badania wstępne nad recyklingiem złomu
obiegowego odlewniczych stopów magnezu poprzez zastosowanie innowacyjnej metody endomodyfikacji; analizę termowizyjną procesów odlewniczych; wysokojakościowe odlewy
ciśnieniowe i system ich kontroli; ujawnianie ziarna w stopach
magnezu; eksperymenty technologiczne i analizę numeryczną
procesu odlewania pod- i nadeutektycznych stopów aluminium
w stanie stało-ciekłym; proces prasowania w stanie ciekłym
jako technologię umożliwiającą wytwarzanie odpowiedzialnych odlewów ze stopów lekkich; badania składu chemicznego
i fazowego złomu obiegowego stopów magnezu; VACURAL −
niezawodną technologię wykonywania odlewów ciśnieniowych
z możliwością spawania i obróbki cieplnej.
Zbigniew Górny: Odlewnictwo metali nieżelaznych.
Badania doświadczalne i symulacyjne oraz studia
prowadzone przez autora w Instytucie Odlewnictwa
w latach 1950–2010.
ISBN 978-88-88770-67-8
Jest to retrospektywny przegląd artykułów z badań, analiz oraz opracowań wąsko tematycznych z zakresu odlewnictwa metali nieżelaznych wykonanych w Instytucie
Odlewnictwa w latach 1950–2010. Omówiono w sposób
skrótowy: stopy, metody odlewania, analizy stanu odlewnictwa czy prognozy jego rozwoju. Są to opracowania autorskie
i współautorskie, w zakresie badawczym, poświęcone głównie
miedzi i jej stopom. Opracowanie wykonano z okazji 65-lecia
Instytutu Odlewnictwa.
128
Raport 2011
Praca zbiorowa pod red. Jerzego J. Sobczaka: Prognozy
i trendy rozwojowe w odlewnictwie światowym i krajowym.
ISBN 978-83-88770-56-2
możliwości rozwoju
staliwo
metale nieżelazne
żeliwo
AGD
lotnictwo
trendy do 2011
mechanizmy rynku
Po raz pierwszy podjęto próbę przedstawienia prognoz
rozwoju sytuacji w krajowym przemyśle odlewniczym w 2011 r.
narzędzia
W części dotyczącej rynku odlewów w Polsce
przedstawiono informacje za rok 2009 (opracowane przez
Instytut Odlewnictwa) obejmujące: status organizacyjny,
strukturę własnościową, wielkość produkcji odlewni krajowych,
strukturę produkcji odlewów ze stopów żelaza (żeliwo szare
i stopowe, żeliwo sferoidalne, żeliwo ciągliwe, staliwo) i metali
nieżelaznych, stosowane technologie, zużycie materiałów
wsadowych,
eksport,
strukturę
produkcji,
zatrudnienie
i wydajność w odlewniach oraz sytuację finansową przemysłu
odlewniczego.
motoryzację
W części dotyczącej rynku odlewów w Stanach
Zjednoczonych przedstawiono opracowane przez AFS prognozy
sprzedaży odlewów do roku 2019 w podziale na gatunki
odlewanych metali i symbole systemu klasyfikacji NAICS
oraz prognozowane zmiany w amerykańskim przemyśle
odlewniczym.
Praca zbiorowa
elektronikę
Publikowanie – najnowszych informacji nt. stanu aktualnego
oraz prognoz rozwoju światowego i krajowego przemysłu odlewniczego zapoczątkowane zostało przez Instytut Odlewnictwa
w 2010 roku. Proponowana publikacja jest drugą z kolei z danej tematyki. Przeanalizowano w niej światowy rynek odlewów
w 2009 r. (w porównaniu do 2008 r.), wykorzystując dane
z raportu Amerykańskiego Stowarzyszenia Odlewnictwa (AFS
– American Foundry Society), dane otrzymywane z instytucji
europejskich oraz wyniki badań statystycznych prowadzonych
przez Instytut Odlewnictwa w Krakowie na zlecenie Ministerstwa
Gospodarki.
w odlewnictwie
światowym i krajowym
budownictwo
Proponowana publikacja jest drugą z kolei z danej
tematyki. Przeanalizowano w niej światowy rynek odlewów
w 2009 r. (w porównaniu do 2008 r.), wykorzystując dane
z raportu Amerykańskiego Stowarzyszenia Odlewnictwa
(AFS – American Foundry Society), dane otrzymywane
z instytucji europejskich oraz wyniki badań statystycznych
prowadzonych przez Instytut Odlewnictwa w Krakowie na
zlecenie Ministerstwa Gospodarki. Wynika z nich, że liderem
w produkcji odlewów są niezmiennie Chiny z produkcją wynoszącą
44% światowej produkcji odlewów, na drugim miejscu znalazły
się Indie z poziomem produkcji zbliżonym do USA. Miejsce Polski
- z produkcją odlewów stanowiącą 1% globalnej produkcji nie uległo zmianie.
ze względu na:
2011
Prognozy i trendy rozwojowe w odlewnictwie światowym i krajowym
w odlewnictwie
światowym i krajowym
v
Prognozy
i trendy rozwojowe
prognozy do 2019
ISBN 978-83-88770-61-6
Publikowanie - w formie wydawnictwa zwartego najnowszych informacji nt. stanu aktualnego oraz prognoz
rozwoju światowego i krajowego przemysłu odlewniczego
zapoczątkowane zostało przez Instytut Odlewnictwa w 2010
roku.
Praca zbiorowa pod red. Jerzego J. Sobczaka: Forecasts
and development trends in global and national foundry
Prognozy
industry.
i trendy rozwojowe
2011
ISBN 978-83-88770-56-2
www.iod.krakow.pl
www.iod.krakow.pl
okładka prognozy i trendy B5en.indd 1
Raport 2011
market mechanism
non-ferrous metal alloys
cast steel
cast iron
household appliances
aviation
development potentials
building
electronics
automotive
tools
forecasts
ISBN 978-83-88770-61-6
trends
Po raz pierwszy podjęto próbę przedstawienia prognoz rozwoju
sytuacji w krajowym przemyśle odlewniczym w 2011 r.
Forecasts and development trends in global and national foundry industry
2011
v
Forecasts and development
trends in global and national
foundry industry
with respect to:
W części dotyczącej rynku odlewów wForecasts
Polsce
przedstawiono
and development
trends in global and national foundry
industry
informacje za rok 2009 (opracowane przez
Instytut Odlewnictwa) obejmujące: status organizacyjny, strukturę własnościową,
wielkość produkcji odlewni krajowych, strukturę produkcji odlewów ze stopów żelaza (żeliwo szare i stopowe, żeliwo sferoidalne, żeliwo ciągliwe, staliwo) i metali nieżelaznych, stosowane
technologie, zużycie materiałów wsadowych, eksport, strukturę
produkcji, zatrudnienie i wydajność w odlewniach oraz sytuację
finansową przemysłu odlewniczego.
2011
W części dotyczącej rynku odlewów w Stanach Zjednoczonych
przedstawiono opracowane przez AFS prognozy sprzedaży odlewów do roku 2019 w podziale na gatunki odlewanych metali
i symbole systemu klasyfikacji NAICS oraz prognozowane zmiany w amerykańskim przemyśle odlewniczym.
2011-06-29 10:56:26
129
Zbigniew Górny: Miedź i jej stopy o wysokiej konduktywności. Struktura i właściwości. Topienie i odlewanie.
ISBN 978-83-88770-54-8
Miedź i jej stopy o wysokiej konduktywności i przewodnictwie
cieplnym stanowią różnorodną i znaczącą grupę tworzyw stosowanych w elektrotechnice, elektronice, budowie maszyn oraz
innych gałęziach przemysłu i gospodarki w ogóle.
Proponowana monografia jest unikatowym kompendium wiedzy nt. miedzi i jej stopów, opracowanym na podstawie liczącej
260 pozycji literatury. Początkowe rozdziały poświęcono miedzi,
przewodowym stopom miedzi i tworzywom z dużym udziałem
miedzi; wszystkie te materiały łączy zastosowanie wymagające
konduktywności w różnym stopniu sięgającym do konduktywności miedzi, a różnicuje je ostateczny stan produktu finalnego
lub półproduktu (stan lany, przerabiany plastycznie, różnorodnie
obrabiany cieplnie) oraz również produkty metalurgii proszków.
Ta część opracowania dotyczy więc ogółu stopów czy materiałów niezależnie od tego, czy służą one do przetwarzania drogą
odlewania, czy też jako materiał wyjściowy (wlewki, kęsy) do
przeróbki plastycznej i omówiono w niej, m.in. światowe zasoby
miedzi, źródła i metody uzyskiwania, właściwości oraz różnorodne stopy miedzi. W dalszych rozdziałach przedstawiono przygotowanie ciekłego metalu, topienie (ogółu stopów), obróbkę ciekłego metalu oraz stosowane technologie odlewania. Publikacja
zawiera bogaty zestaw rysunków i tabel.
Praca zbiorowa pod redakcją Natalii Sobczak i Marty Homy:
Małopolskie Centrum Innowacyjnych Technologii i Materiałów. Nowe możliwości badawcze Instytutu Odlewnictwa.
ISBN 978-83-88770-70-8
W publikacji przedstawiono syntetyczny opis stanowisk i urządzeń, które wzbogaciły infrastrukturę badawczą Instytutu
w ramach realizacji projektu pt.: „Doposażenie infrastruktury
badawczej Małopolskiego Centrum Innowacyjnych Technologii
i Materiałów”, współfinansowanego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007–2013. Autorzy
nie ograniczyli się jedynie do opisu zasad działania poszczególnych urządzeń i przedstawienia opracowanych dla nich nowych
metodyk badawczych oraz procedur technologicznych. Zaprezentowano również potencjał tkwiący w nowej lub rozbudowanej nowoczesnej aparaturze na przykładach, przez podjęcie
i rozwiązanie konkretnej tematyki badawczej.
Ze względu na rozpoczęte procedury patentowe, związane
z ochroną praw autorskich, szczególnie w zakresie opracowywanych nowych, oryginalnych metod badawczych, w niniejszej
publikacji zaprezentowano jedynie wybraną aparaturę i stanowiska badawcze dostępne w Instytucie Odlewnictwa.
130
Raport 2011
Jerzy J. Sobczak: Odlewnictwo w rozwoju cywilizacji.
ISBN 978-83-88770-68-5
Jest to znakomite skrótowe opracowanie historii rozwoju odlewnictwa aż do zadziwiającej współczesności. Bardzo cenne jest
sięganie do odlewnictwa chińskiego i w części do hinduskiego
(indyjskiego), dotychczas prawie nieznanego w opisach i opracowaniach europejskich. Również na podkreślenie zasługuje
przytoczenie niektórych rozwiązań Instytutowych dla podkreślenia roli i znaczenia tej instytucji w umiejętnym adaptowaniu rozwoju światowego i własnych cennych osiągnięć cząstkowych,
ale i również nowatorskich w skali światowej. Bogato zilustrowano to, co składa się na rozwój techniki wytwarzania, jaką jest
odlewnictwo. (Fragment recenzji p. prof. Zbigniewa Górnego).
Janina M. Radzikowska: Piękno zaklęte w metalu.
ISBN 978-83-88770-64-7
Od zarania dziejów po dzień dzisiejszy metal stanowi jedno
z tworzyw najbardziej przydatnych ludzkości. O możliwościach
jego zastosowania decydują takie cechy, jak: wytrzymałość,
odporność na pękanie czy odporność na zużycie ścierne. Właściwości te zależą od budowy wewnętrznej metalu, czyli mikrostruktury, badanej przy użyciu mikroskopów. Autorka proponuje
Czytelnikowi spotkanie z niewidocznym gołym okiem pięknem,
zaklętym wewnątrz otaczających nas wyrobów metalowych.
Zaprezentowane w tym albumie kolorowe fotografie mikrostruktury mogłyby być z pewnością inspiracją dla malarzy, czego kilka przykładów przytoczono w danej publikacji.
Od zarania dziejów po dzień dzisiejszy metal
stanowi jedno z tworzyw najbardziej przydatnych
ludzkości. O możliwościach jego zastosowania
decydują takie cechy, jak wytrzymałość,
odporność na pękanie czy odporność na zużycie
ścierne. Właściwości te zależą od budowy
wewnętrznej metalu, czyli mikrostruktury,
badanej przy użyciu mikroskopów.
Piękno zaklęte w metalu
Piękno
zaklęte
w metalu
Piękno
zaklęte
w metalu
Autorka proponuje Czytelnikowi spotkanie
z
niewidocznym
gołym
okiem
pięknem,
zaklętym wewnątrz otaczających nas wyrobów
metalowych. Zaprezentowane w tym albumie
kolorowe fotografie mikrostruktury mogłyby być
z pewnością inspiracją dla malarzy, czego kilka
przykładów przytoczono w danej publikacji.
ISBN 978-83-88770-64-7
Janina M. Radzikowska
www.iod.krakow.pl
mikrostruktury2011-110817 -okladka2.indd 1
2011-09-29 09:25:37
Jerzy J. Sobczak: Vademecum odlewanych metalowych
materiałów kompozytowych. Zbiór podstawowych pojęć
z ilustracjami.
ISBN 978-88-88770-66-1
Przedstawiono definicje podstawowych pojęć stosowanych
w dziedzinie metalowych materiałów kompozytowych, uzupełnione ilustracjami (głównie autorskimi), oraz indeks tych pojęć. Zaprezentowane definicje nie mają charakteru terminologii encyklopedycznych, stricte naukowych, a służą nakreśleniu
znaczeń i sprecyzowaniu zakresu ich stosowania, z użyciem
terminologii ogólnie i powszechnie stosowanej względem metalowych materiałów kompozytowych. Wydawnictwo objęte patronatem Komisji Kompozytów Odlewanych Światowej Organizacji
Odlewniczej.
Raport 2011
131
Praca zbiorowa pod red. Jerzego J. Sobczaka: 65 lat Instytutu Odlewnictwa.
ISBN 978-83-88770-71-5
Przedstawione opracowanie jest – w zamierzeniu – kontynuacją
publikacji wydanej w 2006 roku z okazji jubileuszu 60-lecia
Instytutu Odlewnictwa. W pierwszej części przedstawiono
w zarysie działalność Instytutu, kładąc główny nacisk na ostatnie
pięć lat. Szczegółowe dane zawarto w drugiej części opracowania,
gdzie zebrano i zaprezentowano – w formie tabel, zestawień
i fotografii – najważniejsze informacje dotyczące działalności
Instytutu Odlewnictwa w latach 2006–2011 (czerwiec). Historia
Instytutu to wysiłek kilku pokoleń pracowników zarówno tych
prowadzących badania naukowe, jak i tych tworzących zaplecze
do badań, wspólnie tworzących jego dorobek i przyczyniających
się do jego sukcesów. Dlatego w opracowaniu zamieszczono po
raz pierwszy pełny spis pracowników zatrudnionych w Instytucie
od początku, tj. od 1946 r. (w tym zatrudnionych w byłym Zakładzie
Doświadczalnym do momentu jego przekształcenia w 2003 roku
w Przedsiębiorstwo Innowacyjne Odlewnictwa SPECODLEW
sp. z o.o.). Bogata galeria zdjęć ujawnia, że „nie tylko pracą brać
instytutowa żyje”. Opracowanie zakończono zbiorem wybranych
anegdot i przypowiastek z życia zawodowego i towarzyskiego
braci odlewniczej.
132
Raport 2011
10. Nagrody i wyróżnienia
NAGRODY I WYRÓŻNIENIA
XVII MIĘDZYNARODOWE TARGI TECHNOLOGII
DLA ODLEWNICTWA W KIELCACH
ZŁOTY MEDAL dla Instytutu Odlewnictwa w Krakowie oraz dla
Odlewni Żeliwa i Metali Nieżelaznych „SPOMEL” Spółdzielnia
Pracy Lębork za „Innowacyjną technologię produkcji wstawek hamulcowych dla taboru kolejowego”.
Annual Business in Małopolska Meeting 2011
Małopolska Nagroda Gospodarcza 2011 jest przyznawana
przedsiębiorcom za wybitne zasługi na rzecz wspierania gospodarki i przedsiębiorczości.
Instytut Odlewnictwa został laureatem w kategorii małych i średnich firm. W tegorocznej edycji nagrody zostały wręczone przez
przez b. Prezydenta RP, p. Lecha Wałęsę.
Raport 2011
135
MIĘDZYNARODOWY KONKURS METALOGRAFICZNY 2011
Pierwsze miejsce dla mgra inż. Łukasza Boronia
w Międzynarodowym Konkursie Metalograficznym 2011
zorganizowanym przez International Metallographic Society
w kategorii kolorowej mikroskopii artystycznej za „Stop Ti6Al14V
trawiony zmodyfikowanym odczynnikiem Wecka, pow. 50x,
światło spolaryzowane”.
XVIII Giełda Polskich Wynalazków 2011
Dyplomy za:
136
•
„Technologia wytwarzania odlewanych elementów
maszyn rolniczych – lemieszy do pługów” (Z. Pirowski,
J. Olszyński – Instytut Odlewnictwa, M. Gościański –
Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych).
•
„Makiety zabytków Krakowa na trasie Drogi Królewskiej
dla niepełnosprawnego turysty, w tym osób
niewidomych” (J. Sobczak, J. Krokosz, A. Gil, R. Pabiś
– Instytut Odlewnictwa, K. Badyna – Pracownia Rzeźby
FORMA K. Badyna, W. Nowicki – NOWE STUDIO Wojciech
Nowicki).
Raport 2011
MIĘDZYNARODOWE TARGI POZNAŃSKIE
INNOWACJE-TECHNOLOGIE-MASZYNY POLSKA 2011
STATUETKA od Międzynarodowych Targów Poznańskich dla
Instytutu Odlewnictwa z okazji 65-lecia Instytutu z najlepszymi
gratulacjami i życzeniami dalszych sukcesów.
MEDAL z okazji 90 lat Międzynarodowych Targów Poznańskich
dla Instytutu Odlewnictwa za wieloletnią współpracę.
Raport 2011
137
„Puchar Foseco” za najlepszY artykuł
z zakresu odlewnictwa
Stowarzyszenie Chińskich Inżynierów Odlewników – Foundry
Institution of Chinese Mechanical Engineering Society (FICME)
przyznało nagrody za najlepsze artykuły z zakresu odlewnictwa.
Do nagrody nominowano 72 artykuły, tylko dwa spośród tej liczby zdobyły Złoty Puchar Foseco. Jednym z nagrodzonych jest
artykuł dr hab. inż. Natalii Sobczak pt.: “The Mystery of Molten
Metal”, czyli „Co kryje w sobie ciekły metal” (współautorzy: J.J.
Sobczak, R. Asthana, R.M. Purgert). Artykuł jest w głównej
mierze poświęcony zagadnieniom występowania zjawisk powierzchniowym i zjawisk na granicy rozdziału faz w kąpieli ciekłego metalu.
„SOLIDNA FIRMA 2011”
Instytut Odlewnictwa otrzymał certyfikat „Solidna Firma 2011”
w Regionie Małopolska w Programie Gospodarczo-Konsumenckim pod patronatem przedstawicielstwa Komisji
Europejskiej. Tytuł „Solidna Firma 2011” został przyznany
Instytutowi Odlewnictwa za terminowe regulowanie wszelkich
zobowiązań oraz poszanowanie ekologii i praw konsumenckich.
138
Raport 2011
11. Publikacje
PUBLIKACJE
1. CZASOPISMA KRAJOWE
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Autor
KARWIŃSKI ALEKSANDER
KUBOSZ GRZEGORZ
MŁODNICKI STANISŁAW
PABIŚ RAFAŁ
ROBAK IZABELA
IZDEBSKA-SZANDA IRENA
MATUSZEWSKI STANISŁAW
SZANDA MAREK
Dane o publikacji
BADANIA PRZEMYSŁOWE NOWEJ GENERACJI MAS MODELOWYCH.
ARCHIVES OF FOUNDRY ENGINEERING. KATOWICE-GLIWICE; tom
11; nr 5/1 spec.; strony 25-32; ISSN 1897-3310
TECHNOLOGICAL AND ECOLOGICAL STUDIES OF MOULDING
SANDS WITH NEW INORGANIC BINDERS FOR CASTING OF NONFERROUS METAL ALLOYS.
11; nr 9/1; strony 43-48; ISSN 1897-3310
KUBOSZ GRZEGORZ
PABIŚ RAFAŁ
ROBAK IZABELA
NEW GENERATION OF PATTERN MATERIALS FOR INVESTMENT
CASTING.
KUBOSZ GRZEGORZ
PABIŚ RAFAŁ
ROBAK IZABELA
NEW GENERATION OF PATTERN MATERIALS FOR INVESTMEMNT
CASTING.
GIL ANDRZEJ
KOWALSKI PIOTR
WAŃCZYK KRZYSZTOF
11; nr 11/1; strony 53-56; ISSN 1897-3310
11; nr 11/1; strony 53-56; ISSN 1897-3310
USING 3D SCANNER AS A TOOL FOR THE VERIFICATION OF PROTOTYPE CASTING SHAPE.
11; nr 12/1spec.; strony 58-62; ISSN 1897-3310
CHOJECKI ANDRZEJ
MOCEK JAN
NOWAK RAFAŁ
SIEWIOREK ALEKSANDRA
GAS EVOLUTION RATE FROM HEATED MOULDING SANDS BONDED
WITH ORGANIC BINDERS.
CZEKAJ EDWARD
GÓRNY ZBIGNIEW
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
SAJA KRZYSZTOF
APPLICATION OF MICROJET IN HEAT TREATMENT OF ALUMINIUM
BRONZES.
BIAŁOBRZESKI ANDRZEJ
SAJA KRZYSZTOF
SAJA KRZYSZTOF
Raport 2011
11; nr 19/1; strony 87-92; ISSN 1897-3310
11; nr 7/2; strony 35-40; ISSN 1897-3310
EXPERIMENTAL STAND FOR MELTING AND CASTING OF ULTRALIGHT MG-LI ALLOYS.
11; nr 3/3; strony 17-20; ISSN 1897-3310
ULTRALIGHT MAGNESIUM-LITHIUM ALLOYS FOR PLASTIC WORKING.
11; nr 4/3; strony 21-24; ISSN 1897-3310
141
PUBLIKACJE
Lp.
10.
11.
12.
13.
14.
Autor
Dane o publikacji
DUDEK PIOTR
FAJKIEL ALEKSANDER
REGUŁA TOMASZ
SOBCZAK JERZY
EFFECT OF APPLIED PRESSURE ON THE QUALITY OF SQUEEZE
CAST PARTS MADE FROM ALSI9MG ALLOY.
LEŚNIEWSKI WOJCIECH
PYSZ STANISŁAW
WIELICZKO PIOTR
THE TECHNOLOGY OF PRECISION CASTING OF TITANIUM ALLOYS
BY CENTRIFUGAL PROCESS.
KATA D.
PIEKARCZYK W.
DZIADUŚ-RUDNICKA
JOANNA
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
SMOLAREK-GRZYB
AGNIESZKA
WILK-KOŁODZIEJCZYK
DOROTA
FABER JANUSZ
MANIOWSKI ZBIGNIEW
PERSZEWSKA KATARZYNA
ŻMUDZIŃSKA MARIA
ŻÓŁKIEWICZ ZDZISŁAW
11; nr 12/3; strony 55-60; ISSN 1897-3310
11; nr 16/3; strony 73-80; ISSN 1897-3310
ULTRASONIC METHODS FOR THE TESTS OF QUALITY OF CASTS
FROM THE ALLOYS OF ALUMINUM.
11; nr 18/3; strony 87-92; ISSN 1897-3310
ACQUISITION OF TECHNOLOGY KNOWLEDGE FROM ONLINE
INFORMATION SOURCES.
11; nr 21/3; strony 107-112; ISSN 1897-3310
METODY OGRANICZANIA EMISJI LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH DO ŚRODOWISKA.
ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE - POLSKA I ŚWIAT
Nr 1/2011; strony 6-11; ISSN1898-7257
ODLEWNICTWO W POLSCE.
15.
KRYCZEK AGNIESZKA
Nr 1/2011; strony 12-15; ISSN1898-7257
PATENTY - PRAWA OCHRONNE - ZGŁOSZENIA.
16.
MARZENCKA JANINA
17.
KROKOSZ JACEK.
MATOGA BEATA
PABIŚ RAFAŁ
WPŁYW CIŚNIENIA PRASOWANIA NA CHARAKTERYSTYKI MIKROSTRUKTURALNE STOPU ALSI7MG ALLOY.
18.
DŁUGOSZ PIOTR
DUDEK PIOTR
MORGIEL JERZY
REGUŁA TOMASZ
SOBCZAK JERZY
FABER JANUSZ
MANIOWSKI ZBIGNIEW
ŻMUDZIŃSKA MARIA
BADANIA EMISJI PRODUKTÓW ZGAZOWANIA MODELU STYROPIANOWEGO W TECHNOLOGII LOST FOAM W ASPEKCIE SRODOWISKA
PRACY.
19.
142
ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE POLSKA I ŚWIAT
Nr 1/2011; strony 53-54; ISSN1898-7257
ODLEWANE POMNIKI PAPIEŻA JANA PAWŁA II W KRAKOWIE.
Nr 1/2011; strony 60-67; ISSN1898-7257
PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA KRAKÓW; tom 60; nr 1; strony
5-14; ISSN 1899-2439
23-33; ISSN 1899-2439
Raport 2011
PUBLIKACJE
Lp.
20.
Autor
WARMUZEK MAŁGORZATA
Dane o publikacji
MICROSTRUCTURE EVOLUTION DURING PERITECTIC L +
AL6MN(FE)-ALFA-AL + ALFA-ALMNFESI PROCESS IN ALFEMNSI
ALLOYS. (EWOLUCJA MIKROSTRUKTURALNA PODCZAS
PRZEMIANY PERYTEKTYCZNEJ: L + AL6MN(FE)-ALFA-AL + ALFAALMNFESI W STOPACH ALFEMNSI).
35-57; ISSN 1899-2439
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
HEBDA EDYTA
PIELICHOWSKI JAN
SOBCZAK JERZY
ANALIZA TERMICZNA POLISTYRENOWEGO MODELU ODLEWNICZEGO.
DARŁAK PAWEŁ
DŁUGOSZ PIOTR
PURGERT ROBERT
SOBCZAK JERZY
TECHNOLOGICZNE ASPEKTY SYNTEZY METALOWYCH MATERIAŁÓW KOMPOZYTOWYCH ZBROJONYCH CENOSFERAMI.
GWIŻDŻ ANDRZEJ
JAŚKOWIEC KRZYSZTOF
PIROWSKI ZENON
UHL WALDEMAR
WODNICKI JACEK
WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA STRUKTURĘ STOPU TYPU INCONEL 740.
PEZARSKI FRANCISZEK
PYSZ STANISŁAW
SMOLUCHOWSKA ELŻBIETA
ŚWIDER ROMAN
ZASTOSOWANIE MAS FORMIERSKICH ZE SPOIWEM GEOPOLIMEROWYM DO PRODUKJI ODLEWÓW ZE STOPÓW AL.
PABIŚ RAFAŁ
STACHAŃCZYK JERZY
DARŁAK PAWEŁ
DŁUGOSZ PIOTR
DRZYMAŁA PIOTR
GAZDA ANDRZEJ
HOMA MARTA
MAKOWSKA KATARZYNA
PIETRZAK KRYSTYNA
RUDNIK DARIUSZ
SOBCZAK NATALIA
Raport 2011
15-21; ISSN 1899-2439
35-44; ISSN 1899-2439
5-22; ISSN 1899-2439
23-34; ISSN 1899-2439
BADANIE KINETYKI KRZEPNIĘCIA I STYGNIĘCIA MASY MODELOWEJ W MATRYCY.
45-53; ISSN 1899-2439
POPIOŁY LOTNE JAKO ZBROJENIE KOMPOZYTÓW METALOWYCH
NA OSNOWIE STOPÓW METALI LEKKICH. CZĘŚĆ 1. GOSPODARKA
ODPADAMI ENERGETYCZNYMI.
5-21; ISSN 1899-2439
WŁAŚCIWOŚCI TERMOFIZYCZNE ŻELIWA PRZEZNACZONEGO DO
PRODUKCJI TARCZ HAMULCOWYCH.
23-35; ISSN 1899-2439
143
PUBLIKACJE
Lp.
28.
29.
30.
31.
32.
Autor
PEZARSKI FRANCISZEK
PYSZ ANDRZEJ
SMOLUCHOWSKA ELŻBIETA
ŚWIDER ROMAN
BOROŃ ŁUKASZ
TCHÓRZ ADAM
BALCER ELŻBIETA
KRYCZEK AGNIESZKA
SOBCZAK JERZY
CZEKAJ EDWARD
KUBIT ANTONI
PYTEL ANDRZEJ
STEFAŃSKI ZBIGNIEW
Dane o publikacji
BADANIA MODELOWE PROCESU REGENERACJI PIASKÓW
ZE ZUŻYTYCH MAS FORMIERSKICH Z NOWYM SPOIWEM NIEORGANICZNYM PRZEZNACZONYCH DO WYTWARZANIA ODLEWÓW ZE
STOPÓW AL.
37-57; ISSN 1899-2439
SYTUACJA ODLEWNICTWA W POLSCE I NA ŚWIECIE. STAN AKTUALNY I PROGNOZY.
59-87; ISSN 1899-2439
SYTUACJA ODLEWNICTWA W POLSCE I NA ŚWIECIE. STAN AKTUALNY I PROGNOZY.
PRZEGLĄD ODLEWNICTWA KRAKÓW; tom 61; nr 1-2; strony 16-21;
ISSN 0033-2275
KRZYSZTOF CHWALEBA - GRAWER - ODLEWNIK Z KROSNA.
PRZEGLĄD ODLEWNICTWA KRAKÓW; tom 61; nr 1-2; strony 24-30;
ISSN 0033-2275
AN INNOVATIVE AND ENVIRONMENTALLY SAFE METHOD TO MANUFACTURE HIGH-QUALITY IRON CASTINGS FOR POSSIBLE USE AS
ELEMENTS OF AGRICULTURAL MACHINES.
TEKA KOMISJI MOTORYZACJI I ENERGETYKI ROLNICTWA O.L.PAN
LUBLIN; strony 256-263; ISSN 1641-7739
APPLICATION OF NICKEL SUPERALLOYS ON CASTINGS FOR CONVENTIONAL ENERGY EQUIPMENT ITEMS.
33.
PIROWSKI ZENON
34.
35.
36.
37.
144
GWIŻDŻ ANDRZEJ
OLSZYŃSKI JERZY
PIROWSKI ZENON
PYSZ STANISŁAW
PYTEL ANDRZEJ
PEZARSKI FRANCISZEK
PALMA ALEKSANDER
PIROWSKI ZENON
GOŚCIAŃSKI MAREK
INCREASING THE EROSIVE WEAR RESISTANCE OF SELECTED
IRON ALLOYS BY MECHANICAL STRAIN HARDENING OF STRUCTURE.
THE PROBLEM OF PERFORMANCE LIFE OF STRUCTURAL ELEMENTS UNDER THE CONDITIONS OF THERMAL FATIGUE.
INNOWACYJNA TECHNOLOGIA PRODUKCJI BENTONITU ODLEWNICZEGO Z WYKORZYSTANIEM WYSELEKCJONOWANYCH FRAKCJI
POWSTAJĄCYCH PRZY WYTWARZANIU SORBENTÓW.
MOTROL; MOTORYZACJA I ENERGETYKA ROLNICTWA; strony 269280; ISSN 1730-8658
PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE ŻELIWA ADI NA NARZĘDZIA ROLNICZE.
OBRÓBKA METALU; 4/2011; ISSN 2081-7002
Raport 2011
PUBLIKACJE
Lp.
38.
Autor
SOBCZAK JERZY J.
DRENCHEV LUDMIL B.
Dane o publikacji
PRACE STUDIALNE NAD TEORETYCZNYMI I PRAKTYCZNYMI
ASPEKTAMI PROJEKTOWANIA MATERIAŁÓW LŻEJSZYCH OD
POWIETRZA.
PRACE INSTYTUTU ODLEWNICTWA; strony 5-30; ISSN 1899-2439
39.
40.
41.
DUDEK PIOTR
FAJKIEL ALEKSANDER
REGUŁA TOMASZ
MIELNICZUK JANUSZ
STACHAŃCZYK JERZY
MANIOWSKI ZBIGNIEW
PYSZ STANISŁAW
KRAWCZYK JAN
SZCZEPANIAK-LALEWICZ
KATARZYNA
POWŁOKI KONWERSYJNE NA ODLEWACH CIŚNIENIOWYCH ZE
STOPÓW MAGNEZU. CZĘŚĆ 1: WPŁYW PARAMETRÓW TECHNOLOGICZNYCH ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO NA JAKOŚĆ ODLEWÓW
ZE STOPU AZ91.
ANALIZA UKŁADÓW WLEWOWYCH I ZASILAJĄCYCH DLA ODLEWU
WPUSTU W WERSJI BEZ I Z WYKORZYSTANIEM PROCESU FILTRACJI.
INTELIGENTNE NANOSTRUKTURY – DUŻO GADANIA, MAŁO EFEKTÓW? MITY I FAKTY.
42.
TYBULCZUK JERZY
TYBULCZUK IGOR
CZEKAJ EDWARD
PIROWSKI ZENON
43.
GÓRNY ZBIGNIEW
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
CZEKAJ EDWARD
SAJA KRZYSZTOF
44.
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
DZIADUŚ-RUDNICKA
JOANNA
NAWARECKI EDWARD
WILK-KOŁODZIEJCZYK
DOROTA
45.
46.
RICHERT MARIA W.
MAZURKIEWICZ ADAM
KSIĄŻEK MARZANNA
SMOLIK JERZY A.
GRZELKA RYSZARD
PAŁKA PAWEŁ
RICHERT MARIA W.
RICHERT JAN
KSIĄŻEK MARZANNA
TCHÓRZ ADAM
Raport 2011
SPOSÓB MODYFIKACJI STOPÓW METALI W FORMIE ODLEWNICZEJ.
BIULETYN URZĘDU PATENTOWEGO; NR 12 (977); 2011; strony 5
APPLICATION OF MICROJET IN HEAT TREATMENT OF ALUMINIUM
BRONZES.
ARCHIWUM ODLEWNICTWA – ARCHIVES OF FUONDRY;
PAN ODDZIAŁ KATOWICE-GLIWICE, KOMISJA ODLEWNICTWA, ROCZNIK – VOLUME 11; 7/2; strony 35-40; ISSUE 2/2011
ASPEKTY TECHNOLOGICZNE I SYSTEMOWE POZYSKIWANIA
INFORMACJI Z OTWARTYCH ŹRÓDEŁ.
AUTOMATYKA; PÓŁROCZNIK, TOM 15, ZESZYT 2 ; WYDAWNICTWO
AGH KRAKÓW 2011; strony 365-373; ISSN 1429-3447
BADANIA WARSTW NANOSZONYCH METODAMI NATRYSKU TERMICZNEGO.
INŻYNIERIA MATERIAŁOWA NR 4 (182) ROK XXXII LIPIEC-SIERPIEŃ
2011; strona 691-694; ISSN 0208-6247
MECHANICZNA KONSOLIDACJA PROSZKÓW SREBRA METODĄ
CWS.
RUDY I METALE NIEŻELAZNE, SIGMA-NOT, R.56 (2011); strony 766771; ISSN 0035-9696
145
PUBLIKACJE
Lp.
Autor
Dane o publikacji
PYŁY KRZEMIONKOWE W ODLEWNICTWIE.
47.
FABER JANUSZ
PRZYBYLSKI JACEK
WŁAŚCIWOŚCI KOROZYJNE WYBRANYCH LUTOWI BEZOŁOWIOWYCH.
48.
GROBELNY MARCIN
SOBCZAK NATALIA
PIETRZAK KRYSTYNA
MAKOWSKA ATARZYNA
ŻUREK ZABIGNIEW
JAROŃ ARTUR
MORGIEL JERZY
HOMA MARTA
MORPHOLOGY OF THE SCALE FORMED ON CROFER 22APU STEEL
IN ATMOSPHERES AIR + SO2.
49.
50.
JAROŃ ARTUR
ŻUREK ZBIGNIEW
GILEWICZ-WOLTER J.
HOMA MARTA
51.
ŻUREK ZBIGNIEW
HOMA MARTA
JAROŃ ARTUR
STAWIARSKI ADAM
52.
DŁUGOSZ PIOTR
DARŁAK PAWEŁ
SOBCZAK JERZY J.
53.
BORKOWSKA IGA
ĆWIKLAK RYSZARD
KROKOSZ JACEK
PABIŚ RAFAŁ
PRZEGLĄD ODLEWNICTWA, NR 9-10 2011; strony 514-516; ISSN 00332275
OCHRONA PRZED KOROZJA; NR 4-5 (2011); VOL. 54; strony 255-257;
ISSN 0473-77-33
OCHRONA PRZED KOROZJĄ; NR 6/2011 (2011); strony 325-328; ISSN
0473-77-33
BADANIA RADIOIZOTOPOWE TRANSPORTU SIARKI W ZGORZELINIE
POWSTAJĄCEJ NA STALI CROFER 22APU W ATMOSFERACH ZAWIERAJĄCYCH SO2.
0473-77-33
UTLENIANIE STALI CROFER22APU W ATMOSFERZE PARY WODNEJ.
0473-77-33
SYNTEZA ULTRALEKKICH MATERIAŁÓW KOMPOZYTOWYCH
ZBROJONYCH CENOSFERAMI.
KOMPOZYTY; NR 4/2011; strony 288-293; ISSN 1611-8611
ODLANIE KOPI XIX W. KRUCYFIKSU Z KOŚCIOŁA P.W. MATKI
BOSKIEJ KRÓLOWEJ POLSKI W STRÓŻY KOŁO MYŚLENIC.
PRZEGLĄD ODLEWNICTWA; NR 7-8 2011; strony 428-431; ISSN 00332275
2. CZASOPISMA ZAGRANICZNE
Lp.
Autor
Dane o publikacji
1.
NOWAK RAFAŁ
SOBCZAK NATALIA
SIENICKI EDWARD
MORGIEL JERZY
STRUCTURAL CHARACTERIZATION OF REACTION PRODUCT REGION IN AL/MGO AND AL/MGAL2O4 SYSTEMS.
SOLID STATE PHENOMENA VOLS. 172-174 (2011) 1273-1278
2.
WOJEWODA-BUDKA
JOANNA
SOBCZAK NATALIA
MORGIEL JERZY
NOWAK RAFAŁ
MICROSTRUCTURE CHARACTERISTICS OF THE REACTION PRODUCT REGION FORMED DUE TO THE HIGH TEMPERATURE CONTACT
OF MOLTEN ALUMINIUM AND ZNO SINGLE CRYSTAL.
SOLID STATE PHENOMENA VOLS. 172-174 (2011); strony 1267-1272
3.
BALIŃSKI ANDRZEJ
146
NEW GENERATION OF ECOLOGICAL SILICATE BINDERS.
PROCEDIA ENGINEERING AMSTERDAM; tom 10; strony 887-893;
ISSN 1877-7058
Raport 2011
PUBLIKACJE
Lp.
Autor
Dane o publikacji
DEVELOPMENT OF CAST NICKEL SUPERALLOYS - A WAY TO INCREASE EFFICIENCY OF POWER GENERATION PLANTS.
4.
PIROWSKI ZENON
NAUČNI IZVESTIÂ NA NAUČNO-TEHNIČESKIÂ S’ÛZ PO
MAŠINOSTROENE; strony 274-278; ISSN 1310-3946
5.
GWIŻDŻ ANDRZEJ
WIERZCHOWSKI WOJCIECH
GROCHAL TADEUSZ
NEW METHOD OF THE IN-SITU DEZINCIFICATION OF INDUCTION
FURNACE CHARGE CONTAINING GALVANISED STEEL SWEET
SCRAP.
THE LOST FOAM – INNOVWTIVE TECHNOLOGY.
6.
7.
PIROWSKI ZENON
OLSZYŃSKI JERZY
GWIŻDŻ ANDRZEJ
8.
9.
REGULSKI KRZYSZTOF
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
DOBROWOLSKI GRZEGORZ
NAWARECKI EDWARD
10.
A PROCEDURE OF IN SITU IDENTIFICATION OF THE INTERMETALLIC ALTMSI PHASE PRECIPITATES IN THE MICROSTRUCTURE OF
THE ALUMINUM ALLOYS.
PRACTICAL METALLOGRAPHY; strony 660-684 (2011) 12; ISSN 0032678X
INDUSTRIAL APPLICATIONS OF MULTI-AGENT SYSTEMS.
COMPUTER METHODS IN MATERIALS SCIENCE; VOL. 11; 2011; NR 2;
strony 271-278; ISSN 1641-8581
CORROSION BEHAVIOUR OF BINARY MG-LI ALLOYS FOR PLASTIC
FORMING.
ARCHIVES OF FOUNDRY ENGINEERING; SPECIAL ISSUE; 3/ 2011;
VOL.11; strony 15-20; ISSN 1897-3310
STUDIES OF CORROSION BEHAVIOR IN ALKALINE ENVIRONMENT
OF BINARY MG-LI ALLOYS FOR PLASTIC FORMING.
ARCHIVES OF FOUNDRY ENGINEERING; SPECIAL ISSUE; 3/ 2011;
VOL. 11; SS. 21-24; ISSN 1897-3310
STUDIES OF CORROSION BEHAVIOR IN ACID ENVIRONMENT OF
BINARY MG-LI ALLOYS FOR PLASTIC FORMING.
SAJA KRZYSZTOF
ŻMUDZIŃSKA MARIA
13.
SAJA KRZYSZTOF
ŻMUDZIŃSKA MARIA
12.
STRAIN HARDENING OF SELECTED IRON ALLOYS SUBJECTED TO
COLD WORK.
SAJA KRZYSZTOF
ŻMUDZIŃSKA MARIA
11.
NAUČNI IZVESTIÂ NA NAUČNO-TEHNIČESKIÂ S’ÛZ PO MAŠINOSTROENE; strony 279-281; ISSN 1310-3946
PEZDA JACEK
Raport 2011
ARCHIVES OF FOUNDRY ENGINEERING; SPECIAL ISSUE 3/2011;
VOL. 11; strony 25-28; ISSN 1897-3310
REGISTRATION OF MELTING AND CRYSTALLIZATION PROCESS OF
SYNTHETIC MGLI3,5 ALLOY WITH USE OF ATND METHOD.
ARCHIVES OF FOUNDRY ENGINEERING; VOL.11; strony 5-8; ISSUE
4/2011
147
PUBLIKACJE
Lp.
14.
15.
16.
Autor
GIL ANDRZEJ
KOWALSKI PIOTR
WAŃCZYK KRZYSZTOF
KOWALSKI PIOTR
PĄCZEK ZBIGNIEW
ŻUCZEK ROBERT
BALIŃSKI ANDRZEJ
Dane o publikacji
REDUCING ENERGY CONSUMPITON DURING MANUFACTURE
OF SEMI-FINISHED COMPONENTS OF THE PLANETARY GEAR
THROUGH THE USE OF CASTINGS MADE RAPID PROTOTYPING
TEKA KOMISJI MOTORYZACJI I ENERGETYKI ROLNICTWA-OL PAN;
2011; TOM XI; strony 53-63; ISSN 1641-7739
APPLICATION OF THE SELECTED TECHNIQUES OF RAPID
PROTOTYPING TO THE DESIGN AND MANUFACTURE OF
PROTOTYPE ELEMENT OF MACHINES AND EQUIPMENT.
TEKA KOMISJI MOTORYZACJI I ENERGETYKI ROLNICTWA-OL PAN;
2011; TOM XI; strony 53-63; ISSN 1641-7739
NEW GENERATION OF ECOLOGICAL SILICATE BINDERS
PROCEDIA ENGINIEERING; VOL. 10; 2011, strony 887-893, ISSN 18777058
3. MATERIAŁY KONFERENCYJNE KRAJOWE–KSIĄŻKI–REFERATY
Lp.
Autor
Dane o publikacji
OPRACOWANIE KONSTRUKCJI PIECA DO RECYKLINGU ZLOMU
OBIEGOWEGO ODLEWNICZYCH STOPÓW MAGNEZU.
1.
2.
3.
DUDEK PIOTR
FAJKIEL ALEKSANDER
KLASIK ADAM
PIETRZAK KRYSTYNA
SOBCZAK JERZY
WOJCIECHOWSKI ANDRZEJ
BOCHNIAK WŁODZIMIERZ
DARŁAK PAWEŁ
DŁUGOSZ PIOTR
PROBLEMY RECYKLINGU 2011. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA
NAUKOWO-TECHNICZNA 2011-10-05-2011-10-08 rok wyd. 2011 MATERIAŁY KONFERENCYJNE JÓZEFÓW K. OTWOCKA; strony 191-193;
ISBN 978-83-60965-53-5
PRAKTYCZNA WERYFIKACJA RECYKLINGU KOMPOZYTOWYCH
TARCZ HAMULCOWYCH.
NAUKOWO-TECHNICZNA 2011-10-05-2011-10-08 rok wyd. 2011 MATERIAŁY KONFERENCYJNE. JÓZEFÓW K. OTWOCKA; strony 223 -225;
ISBN 978-83-60965-53-5
INNOWACYJNA METODA WYTWARZANIA PRĘTÓW KOMPOZYTOWYCH ZBROJONYCH MATERIAŁAMI ODPADOWYMI.
NAUKOWO-TECHNICZNA 2011-10-05-2011-10-08 rok wyd. 2011 MATERIAŁY KONFERENCYJNE JÓZEFÓW K. OTWOCKA; strony 219-221;
ISBN 978-83-60965-53-5
4. MATERIAŁY KONFERENCYJNE ZAGRANICZNE–KSIĄŻKI–REFERATY
Lp.
1.
148
Autor
ROMANOWSKA-PAWLICZEK
ANNA
SIWEK ALEKSANDRA
GŁOWACKI MIROSŁAW
Dane o publikacji
IMAGE RECOGNITION, IDENTIFICATION AND CLASSIFICATION ALGORITHMS IN CAST ALLOYS MICROSTRUCTURE ANALYSIS.
4TH. INTERNATIONAL MULTI-CONFERENCE ON ENGINEERING AND
TECHNOLOGICAL INNOVATION (IMETI 2011), ORLANDO, USA, JULY
19TH-22ND, 2011
Raport 2011
PUBLIKACJE
Lp.
Autor
Dane o publikacji
5. MATERIAŁY KONFERENCYJNE ZAGRANICZNE –KSIĄŻKI–ABSTRAKTY
Lp.
Autor
Dane o publikacji
NEW GENERATION OF ECOLOGICAL SILICATE BINDERS.
1.
BALIŃSKI ANDRZEJ
CM11 INTERNATIONAL CONFERENCE ON THE MECHANICAL BEHAVIOR OF MATERIALS. 2011-06-05-2011-06-09 rok wyd. 2011 PROGRAMME AND ABSTRACTS. WŁOCHY LAKE COMO; strony 47
6. KSIĄŻKI I MONOGRAFIE
Lp.
1.
Autor
BALCER ELŻBIETA
FIUTOWSKA AGNIESZKA
KONIECZNA MARTA
KOWALSKA KRYSTYNA
KRYCZEK AGNIESZKA
MADEJ JOANNA
PACHOTA MAŁGORZATA
SOBCZAK JERZY
Dane o publikacji
2011 PROGNOZY I TRENDY ROZWOJOWE W ODLEWNICTWIE ŚWIATOWYM I KRAJOWYM.
2011 PROGNOZY I TRENDY ROZWOJOWE W ODLEWNICTWIE ŚWIATOWYM I KRAJOWYM. PRACA ZBIOROWA. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 1-91; ISBN 978-83-88770-56-2
INNOWACJE W ODLEWNICTWIE CIŚNIENIOWYM CZ. IV.
2.
DŁUGOSZ PIOTR
REGUŁA TOMASZ
SOBCZAK JERZY
PROCES PRASOWANIA W STANIE CIEKŁYM JAKO TECHNOLOGIA
UMOŻLIWIAJĄCA WYTWARZANIE ODPOWIEDZIALNYCH ODLEWÓW
ZE STOPÓW LEKKICH. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011
KRAKÓW; strony 91-105; ISBN 978-83-88770-60-9
3.
EKSPERYMENTY TECHNOLOGICZNE I ANALIZA NUMERYCZNA PROCESU ODLEWANIA POD- I NADEUTEKTYCZNYCH STOPÓW ALUMINIUM W STANIE STAŁO-CIEKŁYM. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok
wyd. 2011 KRAKÓW; strony 71-89; ISBN 978-83-88770-60-9
5.
DUDEK PIOTR
FAJKIEL ALEKSANDER
LECH-GREGA MARZENA
SAJA KRZYSZTOF
6.
CZEKAJ EDWARD
DUDEK PIOTR
FAJKIEL ALEKSANDER
LECH-GREGA MARZENA
MITKA MONIKA
MORITO MARIA
7.
BOCZKAL SONIA
FAJKIEL ALEKSANDER
LECH-GREGA MARZENA
8.
DARŁAK PAWEŁ
DŁUGOSZ PIOTR
REGUŁA TOMASZ
Raport 2011
BADANIA WSTĘPNE NAD RECYKLINGIEM ZLOMU OBIEGOWEGO
ODLEWNICZYCH STOPÓW MAGNEZU POPRZEZ ZASTOSOWANIE
INNOWACYJNEJ METODY ENDOMODYFIKACJI.
INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 7-21; ISBN
978-83-88770-60-9
BADANIA SKŁADU CHEMICZNEGO I FAZOWEGO ZLOMU OBIEGOWEGO STOPÓW MAGNEZU. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011
UJAWNIANIE ZIARNA W STOPACH MAGNEZU. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 61-69; ISBN 978-83-88770-60-9
ANALIZA TERMOWIZYJNA PROCESÓW ODLEWNICZYCH. INSTYTUT
ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 23-37; ISBN 978-8388770-60-9
149
PUBLIKACJE
Lp.
9.
Autor
BALIŃSKI ANDRZEJ
Dane o publikacji
DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA, BADAWCZA I ROZWOJOWA ORAZ
WSPOMAGAJĄCA BADANIA W 2010 ROKU. WYBRANE ZAGADNIENIA.
WSTĘP. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 5;
ISBN 978-83-88770-58-6
10.
11.
12.
13.
14.
15.
GÓRNY ZBIGNIEW
KUDER MIECZYSŁAW
SAJA KRZYSZTOF
CZAWA BEATA
KSIĄŻEK MARZANNA
TCHÓRZ ADAM
DZIADUŚ-RUDNICKA
JOANNA
GÓRNY ZBIGNIEW
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
REGULSKI KRZYSZTOF
CZEKAJ EDWARD
ĆWIKLAK RYSZARD
KROKOSZ JACEK
PABIŚ RAFAŁ
PALMA ALEKSANDER
FABER JANUSZ
MADEJ WŁADYSŁAW
STEFAŃSKI ZBIGNIEW
ŻMUDZIŃSKA MARIA
BALIŃSKI ANDRZEJ
STRUKTURA ODLEWÓW. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011
NOWOCZESNE METODY KONTROLI JAKOŚCI ODLEWÓW. INSTYTUT
INTELIGENTNE PROCESY WYTWÓRCZE. INSTYTUT ODLEWNICTWA
rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 45-57; ISBN 978-83-88770-58-6
ROZWOJOWE MATERIAŁY I TECHNOLOGIE ORAZ SYSTEM SZYBKIEGO PROTOTYPOWANIA (RPS). INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd.
2011 KRAKÓW; strony 61-73; ISBN 978-83-88770-58-6
EKOLOGIA W ODLEWNICTWIE. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd.
2011 KRAKÓW; strony 77-94; ISBN 978-83-88770-58-6
WYSOKOJAKOŚCIOWE TECHNOLOGIE ODLEWNICZE, MATERIAŁY
I ODLEWY
ECOLOGICAL THE AND TECHNOLOGICAL ASPECTS USES OF CHEMICAL MODIFICATIOM OF HYDRATED SOLIDUM SILICATE
strony 19-34; ISBN 978-83-929266-1-0
MIEDŹ I JEJ STOPY O WYSOKIEJ KONDYKTYWNOŚCI.
16.
150
GÓRNY ZBIGNIEW
MIEDŹ I JEJ STOPY O WYSOKIEJ KONDYKTYWNOŚCI. INSTYTUT
Raport 2011
PUBLIKACJE
Lp.
Autor
17.
ANTOSIEWICZ ANNA
BIELECKA MAŁGORZATA
BUDZIASZEK MAŁGORZATA
DZIADUŚ-RUDNICKA
JOANNA
FABER JANUSZ
KONIECZNA MARTA
KOZIEŁ STEFAN
KRYCZEK AGNIESZKA
KSIĄŻEK MARZANNA
KUDYBA KATARZYNA
ŁUSZCZKIEWICZ KRYSTYNA
MADEJ JOANNA
MARZENCKA JANINA
PACHOTA MAŁGORZATA
PYSZ STANISŁAW
SIWECKI KRZYSZTOF
18.
SOBCZAK JERZY
Dane o publikacji
DZIAŁALNOŚĆ WSPOMAGAJĄCA BADANIA. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 97-121; ISBN 978-83-88770-58-6
KSIĘGA INNOWACJI I OSIĄGNIĘĆ INSTYTUTÓW BADAWCZYCH-2010.
OD REDAKCJI… INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW;
strony 5; ISBN 978-83-88770-59-3
PIĘKNO ZAKLĘTE W METALU.
19.
RADZIKOWSKA JANINA
PIĘKNO ZAKLĘTE W METALU. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd.
2011 KRAKÓW; strony 3-105; ISBN978-83-88770-64-7
VADEMECUM ODLEWANYCH METALOWYCH MATERIAŁÓW KOMPOZYTOWYCH. ZBIÓR PODSTAWOWYCH POJĘĆ Z ILUSTRACJAMI.
20.
21.
22.
SOBCZAK JERZY
KROKOSZ JACEK
PABIŚ RAFAŁ
PAŚ MONIKA
FABER JANUSZ
LATAŁA-HOLTZER MARIOLA
ŻMUDZIŃSKA MARIA
VADEMECUM ODLEWANYCH METALOWYCH MATERIAŁÓW KOMPOZYTOWYCH. ZBIÓR PODSTAWOWYCH POJĘĆ Z ILUSTRACJAMI.
978-88-88770-66-1
INNOWACYJNE METODY KONTROLI SKŁADU CHEMICZNEGO
OBIEKTÓW Z ZASTOSOWANIEM PRZYRZĄDU NITON WYKORZYSTUJĄCEGO ZJAWISKO MIKROFLUOROESCENCJI RENTGNENOWSKIEJ.
NOWE MOŻLIWOŚCI BADAWCZE INSTYTUTU ODLEWNICTWA;
978-83-88770-70-8
NOWE MOŻLIWOŚCI BADAWCZE INSTYTUTU ODLEWNICTWA
INSTYTUT ODLEWNICTWA.
NOWOCZESNE METODY BADAŃ ŚRODOWISKA PRACY.
NOWE MOŻLIWOŚCI BADAWCZE INSTYTUTU ODLEWNICTWA.
23.
MATUSZEWSKI STANISŁAW
Raport 2011
WSTĘPNE BADANIA DZIAŁANIA I OCENY ZAGROŻEŃ STANOWISKOWYCH Z WYKORZYSTANIEM PYŁOMIERZA DUSTTRAK 8533 DRX AEROSOL MONITOR. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW;
strony 21-31; ISBN 978-83-88770-70-8
151
PUBLIKACJE
Lp.
Autor
Dane o publikacji
24.
CZAWA BEATA
KOZIEŁ STEFAN
25.
KOZIEŁ STEFAN
KSIĄŻEK MARZANNA
TCHÓRZ ADAM
BADANIE SKŁADU CHEMICZNEGO STOPÓW ALUMINIUM, MIEDZI,
TYTANU, CYNY, WĘGLA I SIARKI ORAZ GAZÓW W METALACH
Z ZASTOSOWANIEM ANALIZATORÓW TYP CS600 I TCH600 ORAZ
SPEKTROMETRU EMISYJNEGO ZE WZBUDZENIEM JARZENIOWYM
GDS850A FIRMY LECO. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd 2011 KRAKÓW; strony 51-62; ISBN 978-83-88770-70-8
WYKORZYSTANIE RENTGENOWSKIEJ TOMOGRAFII KOMPUTEROWEJ W INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ. INSTYTUT ODLEWNICTWA
26.
JASZCZÓŁT KATARZYNA
BADANIA WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH MAS MODELOWYCH I MATERIAŁÓW CERAMICZNYCH. INSTYTUT ODLEWNICTWA
27.
KUDER MIECZYSŁAW
NOWA APARATURA POMIAROWA W ZAKŁADZIE STOPÓW ŻELAZA
INSTYTUTU ODLEWNICTWA W KRAKOWIE. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW; strony 87-116; ISBN 978-83-887-70-8
28.
WIELICZKO PIOTR
OPRACOWANIE PARAMETRÓW PROCESU WYKONYWANIA ODLEWÓW ZE STOPOW TYTANU PRZY WYKORZYSTANIU TECHNOLOGII
WARSTWOWYCH FORM CERAMICZNYCH ORAZ PRÓŻNIOWEGO
PIECA ODŚRODKOWEGO. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011
NOWE MOŻLIWOSCI BADAWCZE INSTYTUTU ODLEWNICTWA.
29.
GAZDA ANDRZEJ
BADANIA DYLATOMETRYCZNE PRZEMIAN ZACHODZĄCYCH W MIEDZIOWO-NIKLOWYM ZELIWIE SFEROIDALNYM W ASPEKCIE DOBORU PARAMETRÓW OBRÓBKI CIEPLNEJ. INSTYTUT ODLEWNICTWA
NOWE MOŻLIWOSCI BADAWCZE INSTYTUTU ODLEWNICTWA.
30.
31.
32.
152
HOMA MARTA
ŻÓŁKIEWICZ MAREK
PRZYBYLSKI JACEK
KROKOSZ JACEK
WYKORZYSTANIE METODY TG ORAZ SPM W BADANIACH WYSOKOTEMPERATUROWEGO UTLENIANIA.INSTYTUT ODLEWNICTWA
RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE I RZEMIOSŁO W POLSCE. DAWNE
I NOWOCZESNE ODLEWNICTWO W POLSCE – WYROBY ŻELIWNE
I INNE.
ODLEWANE LWOWSKIE POMNIKI – PRZESZŁOŚĆ I TRAŹNIEJSZOŚĆ;
strony 161-171; ISBN 978-83-88341-61-8
I INNE.
ŻELIWNE ODLEWY ARTYSTYCZNE STOSOWANE W PRODUKCJI
PRZEMYSŁOWEJ
strony 117-120; ISBN 978-83-88341-61-8
Raport 2011
PUBLIKACJE
Lp.
33.
34.
Autor
STOŻEK STANISŁAW
BADYNA KAROL
TYBULCZUK JERZY
WIERZBICKI JACEK
35.
KROKOSZ JACEK
PABIŚ RAFAŁ
36.
SOBCZAK J.J (RED.)
BALCER ELŻBIETA
FIUTOWSKA AGNIESZKA
KONIECZNA MARTA
KOWALSKA KRYSTYNA
KRYCZEK AGNIESZKA
MADEJ JOANNA
PACHOTA MAŁGORZATA
37.
GÓRNY ZBIGNIEW
FIUTOWSKA AGNIESZKA
KONIECZNA MARTA
MADEJ JOANNA
SAMEK-BUGNO ANNA
SOBCZAK J.J (RED.)
38.
GÓRNY ZBIGNIEW
Dane o publikacji
I INNE.
KOLOS Z KATEDRY WAWELSKIEJ W MINIATURACH
strony 187-192; ISBN 978-83-88341-61-8
I INNE.
METAL W FILATELISTYCE
strony 193-198; ISBN 978-83-88341-61-8
I INNE.
MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ZJAWISKA FLUORESCENCJI RENTGENOWSKIEJ DO BADAŃ SKŁADU CHEMICZNEGO STOPÓW METALI
Z WYKORZYSTANIEM URZĄDZENIA NITON XL3T GOLDD
strony 199-204; ISBN 978-83-88341-61-8
FORECASTS AND DEVELOPMENT TRENDS IN GLOBAL AND
NATIONAL INDUSTRY 2011.
WYDAWNICTWO INSTYTUTU ODLEWNICTWA KRAKÓW 2011
PRACA ZBIOROWA; 91 STRON; ISBN 978-83-88770-61-0
65 LAT INSTYTUTU ODLEWNICTWA 1946-2011.
WYDAWNICTWO INSTYTUTU ODLEWNICTWA KRAKÓW 2011
PRACA ZBIOROWA; 194 STRON; ISBN 978-83-88770-71-5
ODLEWNICTWO METALI NIEŻELAZNYCH
BADANIA DOŚWIADCZALNE I SYMULACYJNE ORAZ STUDIA PROWADZONE PRZEZ AUTORA W INSTYTUCIE ODLEWNICTWA
W LATACH 1950-2010.
WYDAWNICTWO INSTYTUTU ODLEWNICTWA KRAKÓW 2011; 57
stron; ISBN 978-83-88770-67-8
ODLEWNICTWO W ROZWOJU CYWILIZACJI.
39.
SOBCZAK JERZY J.
40.
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
DURAK JAROSŁAW
REGULSKI KRZYSZTOF
Raport 2011
WYDAWNICTWO INSTYTUTU ODLEWNICTWA KRAKÓW 2011; 242
stroy; ISBN 978-83-88770-68-5
INFOBAZY 2011.
NAUKA – PROJEKTY EUROPEJSKIE – SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE
WNIOSKOWANIE W ZINTEGROWANYCH BAZACH WIEDZY Z UŻYCIEM MODELU ONTOLOGICZNEGO; strony 143-148; ISBN 978-83930549-5-4
153
PUBLIKACJE
Lp.
41.
Autor
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
WILK-KOŁODZIEJCZYK
DOROTA
REGULSKI KRZYSZTOF
42.
KSIĄŻEK MARZENA
NEJMAN ILONA
PAŁKA PAWEŁ
GRZELKA R.
43.
ANTOSIEWICZ ANNA
BALCER ELŻBIETA
BALIŃSKI ANDRZEJ
BIELECKA MAŁGORZATA
BUDZIASZEK MAŁGORZATA
FAJKIEL ALEKSANDER
GŁOWNIA DANUTA
KONIECZNA MARTA
KROKOSZ JACEK
KRYCZEK AGNIESZKA
KSIĄŻEK MARZANNA
LATAŁŁO-ANULEWICZ
MARCIN
ŁUSZCZKIEWICZ KRYSTYNA
MADEJ JOANNA
PEZARSKI FRANCISZEK
RABCZAK KRYSTYNA
SOBCZAK JERZY J.
SOBCZAK NATALIA
Dane o publikacji
SEMANTIC METHODS FOR KNOWLEDGE MANAGEMENT AND COMMUNICATIONS.
PRACTICAL ASPECTS OG KNOWLEDGE INTEGRATION RUSING
ATTRIBUTE TABLES GENERATED FROM RELATIONAL DATABASES
WYDAWNICTWO SPRINGER-VERLAG BERLIN HEIDELBERG 2011
strony 13-22; ISBN 978-3-642-23418-7
THE INFLUENCE OF THERMAL SPRAYED COATS CHEMICAL COMPOSITION ON THE MICROSTRUCTURE AND PROPERTIES.
NOVEL MATERIALS, COATS AND NANOENGINEERING
WYD. TRANS TECH PUBLICATIONS, strony 113-120; ISBN 13-978-303785-047-3; ISSN 0255-5476
RAPORT 2010.
RAPORT 2010. INSTYTUT ODLEWNICTWA rok wyd. 2011 KRAKÓW;
strony 5-156; ISBN 978-83-88770-57-9
NOWE TECHNOLOGIE I OSIĄGNIĘCIA W METALURGII I INŻYNIERII
MATERIAŁOWE.
44.
SAJA KRZYSZTOF
HIPOTEZA WYKORZYSTANIA STAŁEGO ELEKTROLITU W PROCESIE
CIĄGŁEJ MODYFIKACJI PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW ALUMINIUM. POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA WIPMIFS rok wyd. 2011
CZĘSTOCHOWA; strony 160-165; ISBN 978-83-87745-19-9
MATERIAŁOWEJ.
45.
154
SAJA KRZYSZTOF
STANOWISKO EKSPERYMENTALNE DO CIĄGŁEJ MODYFIKACJI
PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW ALUMINIUM. POLITECHNIKA
CZĘSTOCHOWSKA WIPMIFS rok wyd. 2011 CZĘSTOCHOWA; strony
177-182; ISBN 978-83-87745-19-9
Raport 2011
PUBLIKACJE
Lp.
Autor
Dane o publikacji
I ODLEWY.
46.
BALIŃSKI ANDRZEJ
47.
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
WILK-KOŁODZIEJCZYK
DOROTA
48.
LECH-GREGA MARZENA
MITKA MONIKA
MORITO MARIA
FAJKIEL ALEKSANDER
DUDEK PIOTR
CZEKAJ EDWARD
49.
50.
WILK WŁODZIMIERZ
STANIEWICZ-BRUDNIK
BARBARA
SAJA KRZYSZTOF
51.
SAJA KRZYSZTOF
52.
CZEKAJ EDWARD
DYBIEC HENRYK
FAJKIEL ALEKSANDER
SADOWSKI P.
53.
DOBROWOLSKI GRZEGORZ
KLUSKA-NAWARECKA
STANISŁAWA
REGULSKI KRZYSZTOF
WILK-KOŁODZIEJCZYK
DOROTA
Raport 2011
ECOLOGICAL THE AND TECHNOLOGICAL ASPECTS USES OF
CHEMICAL MODIFICATION OF HYDRATED SODIUM SILICATE.
ARCHIVES OF FOUNDRY ENGINEERING rok wyd. 2011 KATOWICEGLIWICE;
strony 19-34; ISBN 978-83-929266-1-0
I ODLEWY.
LOGIKA ROZMYTA W DIAGNOSTYCE WAD ODLEWÓW. FOUNDRY
COMMISSION OF THE POLISH ACADEMY OF SCIENCES. rok wyd.
2011 KATOWICE-GLIWICE; strony 143-156; ISBN 978-83-929266-1-0
INNOWACJE W ODLEWNICTWIE CIŚNIENIOWYM CZĘŚĆ IV.
BADANIA SKŁADU CHEMICZNEGO I FAZOWEGO ZŁOMU OBIEGOWEGO STOPÓW MAGNEZU ; WYDAWNICTWO INSTYTUTU ODLEWNICTWA, KRAKÓW 2011; strony 107-120; ISBN 978-83-88770-60-9
INNOVATIVE MANUFACTURING TECHNOLOGY (INNOWACYJNE
TECHNOLOGIE WYTWARZANIA).
WSPÓŁCZESNE TENDENCJE W OBRÓBCE ŚCIERNEJ WYROBÓW
ODLEWANYCH
INSTYTUT ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA KRAKÓW 2011; strony: 117-136; ISBN 978-83-931339-4-9
HIPOTEZA WYKORZYSTANIA STAŁEGO ELEKTROLITU W PROCESIE
CIĄGŁEJ MODYFIKACJI STOPÓW ALUMINIUM.
NOWE TECHNOLOGIE I OSIAGNIECIA W METALURGII I INŻYNIERII
MATERIALOWEJ CZĘSTOCHOWA; strony 160-165; ISBN 978-8387745-19-6
STANOWISKO EKSPERYMENTALNE DO CIAGŁEJ MODYFIKACJI
PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW ALUMINIUM.
MATERIAŁOWEJ CZĘSTOCHOWA; strony 177-182; ISBN 978-83-8774519-6
ODLEWNICZE SILUMINY CYNKOWE.
SEKCJA ODLEWNICTWA METALI NIEŻELAZNYCH ZARZĄDU GŁÓWNEGO STOP, WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH IM. S. STASZICA; strony
17-27; ISBN 978-83-60958-80-3
ROUGH SETS APPLIED TO THE ROUGHCAST SYSTEM FOR STEEL
CASTINGS.
rok wyd. 2011 PROCEEDINGS, PART I. KOREA DAEGU; strony 52-61;
ISBN 978-3-642-20038-0
155
PUBLIKACJE
Lp.
Autor
Dane o publikacji
ŻELIWNE ODLEWY ARTYSTYCZNE STOSOWANE W PRODUKCJI
PRZEMYSŁOWEJ W MONOGRAFII.
54.
KROKOSZ JACEK
PRZYBYLSKI JACEK
7.
Lp.
1.
156
DAWNE I NOWE ODLEWNICTWO W POLSCE- WYROBY ŻELIWNE
I INNE, WYDAWNICTWO TORUŃSKI ODDZIAŁ STOWARZYSZENIA
HISTORYKÓW SZTUKI, TORUŃ 2011; ISBN 978-83-88341-61-8
MATERIAŁY SZKOLENIOWE
Autor
GWIŻDŻ ANDRZEJ
KUDER MIECZYSŁAW
PIROWSKI ZENON
Dane o publikacji
EKSPLOATACJA I OBSŁUGA PIECÓW INDUKCYJNYCH TYGLOWYCH. TOPIENIE ŻELIWA I STALIWA. MATERIAŁY SZKOLENIOWE.
(WYD. IV-UZUP. I POPR.).
EKSPLOATACJA I OBSŁUGA PIECÓW INDUKCYJNYCH TYGLOWYCH.
TOPIENIE ŻELIWA I STALIWA. KRAKÓW
Raport 2011
12. Inwestycje
INWESTYCJE
W 2011 roku zakres i intensywność prac inwestycyjnych były szczególnie wielkie ze względu
na następujące uwarunkowania:
-- zakończenie III etapu programu inwestycyjnego pt.: „Przebudowa pomieszczeń budynku
laboratoryjno-technologicznego wraz z wewnętrznymi instalacjami c.o., elektrycznymi
i wentylacji mechanicznej przy ul. Zakopiańskiej w Krakowie.”
-- realizacja projektu „Doposażenie infrastruktury badawczej Małopolskiego Centrum
Innowacyjnych Technologii i Materiałów (MCTiM)”
-- zniszczenia spowodowane intensywnymi opadami.
-- 65-lecie istnienia Instytutu Odlewnictwa
W ramach III etapu programu inwestycyjnego pt.: „Przebudowa pomieszczeń budynku
laboratoryjno-technologicznego wraz z wewnętrznymi instalacjami c.o., elektrycznymi
i wentylacji mechanicznej przy ul. Zakopiańskiej w Krakowie” wykonano:
-- przebudowę poszycia dachu budynku BLT wraz z wymianą świetlików, termoizolacji,
systemu odprowadzenia wody opadowej oraz instalacji odgromowej, co znacznie poprawiło
bilans energetyczny budynku BLT, a także zabezpieczenie aparatury badawczej przed
skutkami ekstremalnych zjawisk atmosferycznych;
-- prace modernizacyjne i renowacyjne budynku BLT w zakresie: budowlano-architektonicznym, energetycznym, oświetlenia, ogrzewania, organizacji transportu, hal
i pomieszczeń Zakładu Stopów Metali Nieżelaznych (TN), Zakładu Stopów Żelaza (TŻ),
Centrum Projektowania i Prototypowania (CP), Zakładu Technologii (TT), co poprawiło
znacznie możliwości i organizację pracy kluczowych Zakładów;
-- system chłodzenia urządzeń Centrum Badań Wysokotemperaturowych (CW) i wentylacji
modernizowanych hal, co zwiększyło efektywność i sprawność działania unikalnych
urządzeń laboratoryjnych oraz poprawiło warunki BHP podczas realizacji prac badawczych
i usługowych;
-- likwidacja przestarzałej i nieczynnej wentylatorowni w budynku BLT i stworzenie
nowoczesnych pomieszczeń.
W zakresie prac budowlanych Budynku Techniki (BT) wykonano:
-- modernizację systemu odwodnienia i odprowadzenia wody opadowej, co zwiększyło
efektywność systemu i zabezpieczyło budynek przed kolejnymi skutkami intensywnych
opadów;
-- modernizację części pomieszczeń parteru (pomieszczenia laboratoryjne Centrum
Projektowania i Prototypowania (CP), Sala Wykładowa, zaplecze socjalne), w wyniku
której usunięto skutki intensywnych opadów, podwyższono funkcjonalność i estetykę
pomieszczeń laboratoryjnych, zwiększono możliwości audiowizualne i efektywność
energetyczną pomieszczeń konferencyjno-socjalnych.
W ramach realizacji projektu „Doposażenie infrastruktury badawczej Małopolskiego Centrum
Innowacyjnych Technologii i Materiałów (MCTiM)”:
-- wyburzono części budynku (tzw. Młot);
-- wybudowano budynek laboratoryjno-magazynowy z zapleczem energetycznym socjalnym
i koncepcyjnym dla potrzeb instalacji unikalnego stanowiska UBE, wykonywania
innowacyjnych rozwiązań, zaawansowanych technologicznie odlewów kompozytowych;
-- zainstalowano stanowisko UBE.
Raport 2011
159
INWESTYCJE
160
Raport 2011
13. Działalność finansowa
PRZYCHODY Z DZIAŁALNOŚCI INSTYTUTU W 2011 ROKU
ZESTAWIENIE SPRZEDAŻY ZA ROK 2011
Rodzaj działalności
Wartość sprzedaży
Działalność statutowa
4 034 063,94
Granty badawcze
1 189 087,34
Prace dla przemysłu
5 247 470,06
Projekty strukturalne
3 346 206,54
Projekty rozwojowe
442 000,00
SPB
1 219 570,47
Prace własne
9 222,39
Pozostała działalność
1 303 585,52
Ogółem:
16 791 206,26
6000000
5000000
4000000
3000000
2000000
1000000
0
struktura sprzedaży
Raport 2011
163
KOSZTY ZA ROK 2011
koszty za 2011 rok
Amortyzacja
7 126 179,02
Zużycie materiałów i energii
3 205 833,60
Usługi obce
803 154,05
Wynagrodzenia
7 929 939,15
Świadczenia na rzecz pracowników
1 582 297,82
Podatki i opłaty
614 175,80
Pozostałe koszty rodzajowe
711 440,67
RAZEM:
21 973 020,11
Amortyzacja
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Wynagrodzenia
Świadczenia na rzecz
pracowników
Podatki i opłaty
Pozostałe koszty rodzajowe
164
Raport 2011
BILANS ZA ROK 2011
AKTYWA
Stan na 31.12.2011
Stan na 31.12.2010
A.
AKTYWA TRWAŁE
I.
Wartości niematerialne i prawne
1.
Koszty zakończonych prac rozwojowych
0,00
2.
Wartość firmy
0,00
3.
Inne wartości niematerialne i prawne
4.
Zaliczki na wartości niematerialne i prawne
II.
Rzeczowe aktywa trwałe
46 237 070,96
41 026 275,48
1.
Środki trwałe
42 460 895,83
32 889 916,42
3 554 360,81
3 664 473,25
19 674 476,80
10 549 639,29
4 138 200,80
4 967 034,27
91 576,74
137 421,74
15 002 280,68
13 571 347,87
a) grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu)
b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej
c) urządzenia techniczne i maszyny
d) środki transportu
e) inne środki trwałe
53 050 143,65
47 514 795,99
943 098,47
603 209,52
943 098,47
603 209,52
0,00
2.
Środki trwałe w budowie
2 349 766,99
6 426 381,06
3.
Zaliczki na środki trwałe w budowie
1 426 408,14
1 709 978,00
III.
Należności długoterminowe
0,00
0,00
1.
Od jednostek powiązanych
0,00
2.
Od pozostałych jednostek
0,00
IV.
Inwestycje długoterminowe
1.
5 869 974,22
5 885 310,99
Nieruchomości
657 629,17
672 965,94
a) inwestycje w grunty
222 333,00
226 581,60
b) inwestycje w budynki
435 296,17
446 384,34
0,00
0,00
5 212 345,05
5 212 345,05
0,00
0,00
2.
Wartości niematerialne i prawne
3.
Długoterminowe aktywa finansowe
a) w jednostkach powiązanych
udziały lub akcje
0,00
inne papiery wartościowe
0,00
udzielone pożyczki
0,00
inne długoterminowe aktywa finansowe
0,00
b) w pozostałych jednostkach
5 212 345,05
5 212 345,05
udziały lub akcje
5 212 345,05
5 212 345,05
0,00
udzielone pożyczki
0,00
inne długoterminowe aktywa finansowe
0,00
4.
Inne inwestycje długoterminowe
0,00
V.
Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
1.
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
0,00
2.
Inne rozliczenia międzyokresowe
0,00
Raport 2011
0,00
0,00
165
BILANS ZA ROK 2011
B.
AKTYWA OBROTOWE
26 398 973,81
22 023 020,36
I.
Zapasy
7 632 485,82
5 470 127,51
1.
Materiały
15 225,22
19 722,42
2.
Półprodukty i produkty w toku
7 617 260,60
5 450 405,09
3.
Produkty gotowe
0,00
0,00
4.
Towary
0,00
0,00
5.
Zaliczki na dostawy
0,00
0,00
II.
Należności krótkoterminowe
827 021,43
789 742,12
1.
Należności od jednostek powiązanych
0,00
0,00
a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:
0,00
0,00
2.
do 12 miesięcy
0,00
powyżej 12 miesięcy
0,00
b) inne
0,00
Należności od pozostałych jednostek
827 021,43
789 742,12
a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:
552 506,17
756 147,08
do 12 miesięcy
552 506,17
756 147,08
powyżej 12 miesięcy
b) z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych
i zdrowotnych oraz innych świadczeń
c) inne
d) dochodzone na drodze sądowej
0,00
257 046,00
16 065,00
17 469,26
17 530,04
0,00
0,00
III.
Inwestycje krótkoterminowe
17 938 874,32
15 749 769,41
1.
Krótkoterminowe aktywa finansowe
17 938 874,32
15 749 769,41
0,00
0,00
a) w jednostkach powiązanych
udziały lub akcje
0,00
0,00
udzielone pożyczki
0,00
inne krótkoterminowe aktywa finansowe
0,00
b) w pozostałych jednostkach
0,00
udziały lub akcje
0,00
0,00
udzielone pożyczki
0,00
inne krótkoterminowe aktywa finansowe
0,00
c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne
środki pieniężne w kasie i na rachunkach
inne środki pieniężne
inne aktywa pieniężne
2.
Inne inwestycje krótkoterminowe
IV.
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
AKTYWA RAZEM
166
0,00
17 938 874,32
15 749 769,41
715 011,68
831 667,86
17 189 085,10
14 918 101,55
34 777,54
0,00
0,00
592,24
13 381,32
79 449 117,46
69 537 816,35
Raport 2011
ISBN
IS
BN 9
978-83-88770-77-7
78-8
-83
83-88
3 - 88
8877
770
77
0 - 77
0-77
7-7
7

Instytut Odlewnictwa

Transkrypt

Podobne dokumenty

czytaj więcej

Odlewnictwo polskie na tle odlewnictwa