docKierunek Niemcy Przewodnik dla zagranicznych studentów
download 
Reklamacja Transkrypt
Kierunek Niemcy Przewodnik dla zagranicznych studentów
Kierunek Niemcy Przewodnik dla zagranicznych studentów „StudiawNiemczech? Goracopolecam!” Dorota Iwaszczuk z Polski jest studentka studiów doktoranckich na kierunku Geodezja na Technische Universität München. Plakat powstał w Monachium i przedstawia zdje ˛ cie termograficzne Katedry Najświe ˛ tszej Marii Panny. Kierunek Niemcy Przewodnik dla z agranicznych studentów wydanie piąte Wydawca DAAD Deutscher Akademischer Austauschdienst German Academic Exchange Service Kennedyallee 50, 53175 Bonn (Deutschland) www.daad.de Referat: Informationen für Ausländer zum Bildungs- und Forschungsstandort Deutschland, Kampagnen Koordynacja projektu dr Ursula Egyptien Gad, Anne Münkel, Silvia Schmid Tekst dr Dagmar Giersberg, Bonn Tłumaczenie Arkadiusz Jasiński Redakcja Łukasz Wołosz, Przedstawicielstwo DAAD w Warszawie Układ typograficzny i łamanie LPG Loewenstern Padberg GbR, Bonn Zdjęcia Norbert Hüttermann, Düsseldorf Druk Warlich Druck Meckenheim GmbH, Meckenheim klimaneutral natureOffice.com | DE-229-383497 gedruckt Nakład Maj 2012 – 4 000 © DAAD Publikacja została dofinansowana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RFN. Kierunek Niemcy Spis treści 5 Prawie u celu 6 Chętnie Ci pomożemy! 8 Czym zajmuje się DAAD? 9 10 12 17 22 28 33 42 44 Plany i przygotowania Typy uczelni, kierunki studiów, rodzaje dyplomów Przyjęcie na studia Koszt i finansowanie pobytu Aplikacja na studia Struktura organizacyjna uczelni Lista kontrolna: Co należy załatwić przed wyjazdem? Lista kontrolna: Co koniecznie trzeba spakować? 47 48 56 63 73 81 88 94 97 100 108 Krótki przewodnik po Niemczech Niezbędne formalności Wsparcie i osoby kontaktowe na miejscu Mieszkanie Opieka medyczna Pieniądze i konto w banku Praktyki zawodowe Praca dorywcza Język Telefon, internet, poczta Studia w Niemczech Życie (studenckie) w Niemczech 3 4 Kierunek Niemcy 116 120 131 139 141 149 154 160 162 164 Święta i uroczystości Rozrywka i czas wolny Życie towarzyskie Pogoda i ubranie Jedzenie i picie Korzystne zakupy Ochrona środowiska Równouprawnienie i tolerancja Bezpieczeństwo Mobilność i podróżowanie 176 A to Niemcy właśnie! 182 Mapka miast uniwersyteckich Prawie u celu To świetnie, że chcesz studiować w Niemczech! Wielu młodych ludzi na całym świecie decyduje się wyjechać na studia właśnie do Niemiec. Obecnie więcej niż 10 procent studentów niemieckich uczelni to stu denci zagraniczni – jest ich ponad 240 000 ! Nie musisz się zatem obawiać, że będziesz się jakoś wyróżniał pod tym względem. Z pewnością nasuwa Ci się jednak wiele pytań. Dlatego bardzo przyda Ci się książeczka, którą trzymasz teraz w ręku. Znajdziesz tu odpowiedzi na dużą część Twoich pytań oraz wiele dodatkowych informacji dotyczących studio wania i życia w Niemczech. Przy okazji zdradzę Ci jeszcze jedną specjalną informację: wraz z przyjaciółmi nagraliśmy kilka filmów poruszających właśnie te tematy. Przed kamerą próbuję krótko i zwięźle odpowiedzieć na szereg najważniejszych pytań związanych z pobytem studyjnym w Niemczech. Filmiki są dostępne na stronie www.study-in.de/student-life. Koniecznie tam zajrzyj! Do zobaczenia! A tymczasem: miłej lektury i powodzenia! 5 Chętnie Ci pomożemy! Cześć, mam na imię Michael. Jestem z USA. Studiuję w Niemczech już od ponad dwóch lat. Pierwotnie miałem zamiar tu zostać tylko na pół roku. Jednak z czasem zacząłem czuć się tu jak w domu … Mam nadzieję, że i Tobie się tu spodoba. Serwus, jestem Julia. Pochodzę z małego miasteczka na północy Niemiec. Wyjechałam na studia na drugi koniec kraju, na południe. Było to dla mnie spore wyzwanie. Dlatego doskonale rozumiem, jak możesz się czuć na samym początku Twojego pobytu w Niemczech. Chętnie podzielę się z Tobą moim doświadczeniem. A ja jestem Max. Właściwie kończę już studia magisterskie – to mój ostatni semestr. Ale dobrze pamiętam, jak to było na samym początku, gdy wszystko było dla mnie nowe i nieznane. Zawsze jednak znalazł się ktoś, kogo można było poprosić o pomoc lub o coś zapytać. Dlatego dzisiaj chętnie odpowiem na Twoje pytania. Cześć, Łukasz jestem. Przyjechałem z Polski. Już pół roku tutaj studiuję, jak na razie, bez większych problemów. Po przyjeździe do Niemiec trzeba załatwić parę spraw, ale udało mi się szybko z tym uporać. Chętnie Ci zdradzę, jak to zrobić. Witaj, mam na imię Taorang. Półtora roku temu przyjechałam tu z Chin. Miałam sporo obaw, gdy wsiadałam do samolotu. Jednak początek pobytu wcale nie okazał się taki straszny, jak myślałam. Mogę dać Ci kilka wskazówek, jak uniknąć niepotrzebnego stresu. 8 Kierunek Niemcy Czym zajmuje się DAAD? Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD) jest wspólną organizacją niemieckich szkół wyższych. Naszym zadaniem jest wspieranie współpracy pomiędzy uczelniami na całym świecie, przede wszystkim poprzez wymianę studentów i naukowców. Więcej informacji na temat studiów w Niemczech znajdziesz na naszych stronach internetowych. Pod adresami: www.daad.pl, www.daad.de oraz www.study-in.de publikujemy obszerny zbiór informacji, wskazówek i odnośników do innych stron w Internecie. Obejrzyj również filmy wideo zamieszczone na stronie www.studyin.de/student-life. Na naszym blogu (www.daad.de/blog) znajdziesz wpisy zagranicznych studentów, w których dzielą się oni swoimi doświadczeniami z pobytu w Niemczech. Oczywiście możesz też kontaktować się z pracownikami naszych lokalnych przedstawicielstw i centrów informacyjnych (www.daad.de/offices), bądź zwrócić się bezpośrednio do naszej centrali w Bonn. Wszędzie tam dostępne są również broszury zawierające obszerne informacje na temat organizacji pobytu studyjnego w Niemczech, takie jak np. „Studieren in Deutschland. Praktischer Leitfaden für internationale Studierende”. 9 Studia w Niemczech 10 Kierunek Niemcy Plany i przygotowania Michael: Osobiście bardzo mi pomogło korzystanie z terminarza, w którym wyznaczałem sobie ramy czasowe niezbędne do zała twienia spraw związanych z przygoto waniem pobytu w Niemczech. Po przyjeździe jest przecież sporo spraw do ogarnięcia. Dobrze jest mieć kontrolę nad tym, co trzeba załatwić i kiedy należy to zrobić. Przygotowałem sobie dokładny terminarz, który powiesiłem na ścianie w pokoju. W ten sposób miałem zawsze pełen obraz sytuacji i nic ważnego nie mogło mi umknąć. Na kolejnych stronach opisujemy wiele kwestii związanych z organizacją pobytu studyjnego w Niemczech. Bardziej szczegółowe informacje na ten temat znajdziesz w broszurze pt. „Studieren in Deutschland. Praktischer Leitfaden für internationale Studierende”. Można ją otrzymać bezpłatnie w każdym biurze DAAD (adresy naszych placówek podane są na stronie www.daad.de/offices). Plany i przygotowania 11 Terminarz Rok przed planowanym wyjazdem do Niemiec 3 ■ Uzyskaj informacje o możliwościach zorganizowania pobytu studyjnego. ■Sprawdź, czy spełniasz odpowiednie wymagania. – Czy dysponujesz dyplomem ukończenia szkoły średniej / świadectwem maturalnym? – Czy będziesz musiał zaliczyć test znajomości języka? ■ Ustal sposób, w jaki sfinansujesz swój pobyt studyjny. Pół roku przed wyjazdem 3 ■ Dokonaj wyboru uczelni oraz kierunku studiów. ■Skontaktuj się z Biurem Współpracy z Zagranicą na wybranej uczelni. 4–5 miesięcy przed rozpoczęciem studiów 3 ■Przygotuj i wyślij podanie o przyjęcie na studia. Pamiętaj o dotrzymaniu terminu składania podań! Po uzyskaniu decyzji o przyjęciu na studia (Zulassungsbescheid) 3 ■Jeśli planujesz zamieszkać w domu studenta, złóż już teraz podanie o miejsce w akademiku. ■ Jeżeli potrzebujesz wizę, złóż wniosek o jej wystawienie. ■Jeśli Twoje ubezpieczenie zdrowotne jest honorowane w Niemczech, postaraj się o odpowiednie zaświadczenie. 1–2 tygodnie przed wyjazdem 3 ■ Sprawdź, czy posiadasz wszystkie niezbędne dokumenty. ■Zapewnij sobie lokum, w którym spędzisz pierwsze dni po przyjeździe. ■Ustal mailowo termin ewentualnych oględzin mieszkania, które zamierzasz wynająć. Startujemy! 3 12 Kierunek Niemcy Typy uczelni, kierunki studiów, rodzaje dyplomów Łukasz: Doskonale pamiętam stres związany z planowaniem mojego pobytu w Niem czech. Na początku myślałem: Hm, jaki kierunek studiów powinienem wybrać? Jaką uczelnię? W Niemczech jest przecież tyle możliwości studiowania i tak wiele różnych szkół. Na szczęście skorzysta łem z porady lektorki DAAD pracującej na moim uniwerku. Wspólnie szybko znaleźliśmy optymalne rozwiązanie. Typy uczelni W Niemczech funkcjonują trzy typy szkół wyższych: ■ uniwersytety szerokoprofilowe (Universitäten) – studia przygotowujące do pracy naukowej, ■ uniwersytety nauk stosowanych (Fachhochschulen / Universities of applied Sciences) – studia zorientowane na zastosowania praktyczne, ■ uczelnie artystyczne (Kunst, Film und Musikhochschulen) – studia na kierunkach artystycznych. Studenci uniwersytetów szerokoprofilowych stanowią ponad dwie trzecie całkowitej liczby około 2 milionów osób studiujących obecnie w Niemczech. Typy uczelni, kierunki studiów, rodzaje dyplomów 13 Michael: Gdy planowałem mój pobyt, za wszelką cenę chciałem zamiesz kać w wielkiej metropolii – najlepiej w Berlinie, Hamburgu, Kolonii albo w Monachium. W końcu jednak wylądowałem w mniejszym mieście. Dziś bardzo się z tego cieszę. Życie tutaj jest o wiele spokojniejsze i znacznie tańsze. Bardzo szybko się tu odnalazłem i poznałem wiele ciekawych osób. Większość szkół wyższych w Niemczech jest finansowana przez państwo. Działa tutaj również ponad 100 prywatnych szkół wyższych, z których większość oferuje studia zorientowane na zastosowania praktyczne. Zarówno uczelnie państwowe jak i prywatne zapewniają porównywalnie wysoką jakość kształcenia. Przeważająca większość młodych osób decyduje się na studiowanie na uczelni państwowej. Tylko około czterech procent studiujących realizuje studia na uczelniach prywatnych, gdzie często trzeba opłacać wysokie czesne. W Niemczech można podjąć studia na jednym z 15 000 kierunków oferowanych przez 381 akredytowanych szkół wyższych (110 uniwersytetów szerokoprofilowych, 216 uniwersytetów nauk stosowanych, 55 uczelni artystycznych), które działają w ponad 170 mniejszych i większych miastach (por. mapę na str. 182). 14 Kierunek Niemcy Kierunki studiów Niemieckie uczelnie oferują bardzo szeroki wachlarz kierunków studiów, jak również wiele możliwości ich realizacji. Niezależnie od poziomu dotychczasowego wykształcenia warto tu zatem przyjechać, aby: ■ po uzyskaniu matury – rozpocząć studia pierwszego stopnia, ■ w trakcie studiów pierwszego lub drugiego stopnia na macierzystej uczelni – zrealizować część programu studiów w ramach pobytu za granicą, ■ po uzyskaniu dyplomu – podjąć studia drugiego stopnia, studia podyplomowe lub studia doktoranckie. Szczególnie interesującą ofertą edukacyjną jest możliwość podjęcia studiów na jednym z ponad 1 000 kierunków międzynarodowych (International Bachelor, Master and Doctoral Programmes in Germany). Studia takie odbywają się w ramach specjalnie ustrukturyzowanego programu zajęć, realizowanego przy zapewnieniu intensywnej opieki dydaktycznej. Językiem wykładowym na kierunkach międzynarodowych jest język angielski. Więcej informacji: www.daad.de/international-programmes 3 Wybierając kierunek studiów należy uwzględnić nie tylko typ docelowej specjalizacji, ale również rodzaj dyplomu, jaki można uzyskać po ukończeniu studiów. Uczelnie niemieckie oferują następujące dyplomy ukończenia studiów wyższych: ■ licencjat (B.A., B.Sc., Bachelor of Engineering itp.) dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia 6 do 8 semestrów studiów podstawowych ■ magister (M.A., M.Sc., Master of Engineering itp.) dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia 2 do 4 semestrów studiów uzupełniających 16 Kierunek Niemcy ■egzamin państwowy egzamin zaświadczający ukończenie studiów na kierunkach takich jak prawo, medycyna, stomatologia i farmacja oraz studiów o specjalności nauczycielskiej ■ stopień doktora stopień naukowy nadawany po pomyślnej realizacji studiów doktoranckich w okresie ok. 4 do 10 semestrów, połączonych z pracą naukową i przygotowaniem rozprawy doktorskiej (dysertacji) Pomoc w podjęciu decyzji Wszechstronną pomoc oraz bardziej szczegółowe informacje na te mat studiów w Niemczech uzyskasz w następujących instytucjach: ■ Przedstawicielstwo DAAD w Warszawie (www.daad.pl) ■ lektorzy i wykładowcy zatrudniani przez DAAD w szkołach wyższych na całym świecie, ■ placówki Goethe-Institut oraz ■ niemieckie ambasady i konsulaty. Więcej informacji: www.study-in.de/events 3 Terminy targów edukacyjnych na całym świecie Taorang: Skorzystaj z profesjonalnych porad! Również w Twoim kraju uzyskasz poradę i pomoc w zaplanowaniu pobytu studyjnego w Niemczech. Ja na przykład pierwsze istotne informacje zdoby łam na targach edukacyjnych w Chinach. Przyjęcie na studia 17 Przyjęcie na studia Taorang: Niestety, moje dotychczasowe wykształce nie – matura uzyskana w Chinach – nie było w pełni akceptowane w Niemczech. Nie dysponowałam wówczas też wystar czającą znajomością języka niemieckiego. Dlatego po przyjeź dzie do Niemiec przez rok uczęszczałam na kurs przygotowujący do pojęcia studiów, po czym przystąpiłam do egzaminu potwier dzającego równoważność wykształcenia. Po pomyślnie zdanym egzaminie zostałam przyjęta na studia. Zajęcia w ramach tego kursu były bardzo interesujące; w tym czasie nawiązałam też wiele ciekawych znajomości, które trwają do dzisiaj. Świadectwo ukończenia szkoły średniej Osoby ubiegające się o przyjęcie na studia muszą dysponować tzw. Świadectwem uprawniającym do podjęcia studiów (Hochschulzu gangsberechtigung). Potwierdzeniem zdobycia uprawnień wymaganych do przyjęcia kandydata na studia może być odpowiednie świadectwo ukończenia szkoły średniej. Polska matura z liceum ogólnokształcącego zdana po 1994 roku honorowana jest przez wszystkie niemieckie uczelnie. Absolwenci liceów profilowanych i techników zmuszeni będą natomiast do zdania egzaminu stwierdzającego równoważność wykształcenia (Feststellungsprüfung). 18 Kierunek Niemcy Szczegółowe informacje dotyczące uznawalności wykształcenia uzyskanego w innych krajach przez kandydatów na studia na niemieckich uczelniach można znaleźć na stronach internetowych: www.daad.de/zulassung 3 www.anabin.de 3 Decyzja o przyjęciu kandydata na studia leży wyłącznie w gestii władz administracyjnych danej szkoły wyższej. Dlatego należy odpowiednio wcześnie zwrócić się z zapytaniem o uznanie dotychczasowego wykształcenia do Biura Współpracy z Zagranicą na wybranej uczelni. Niemieckie uczelnie oferują także specjalne kursy przygotowawcze (Studienkollegs), w ramach których można uzyskać kompetencje będące przedmiotem egzaminu potwierdzającego równoważność wykształcenia (Feststellungsprüfung). Kursy przygotowawcze trwają z reguły dwa semestry. Chociaż jednym z komponentów egza minu jest test językowy, to już samo uczestnictwo w kursach wymaga znajomości języka niemieckiego na podstawowym poziomie. Więcej informacji: www.studienkollegs.de 3 Julia: Jeśli dręczy cię pytanie, czy – niezależnie od Twoich świadectw i ocen – jesteś wystarczająco przygotowany do pobytu studyjne go w Niemczech, to zajrzyj na stronę www.testas.de! Kompetencje językowe Językiem wykładowym na większości kierunków studiów w Niemczech jest język niemiecki. Wyjątek stanowią międzynarodowe kierunki studiów, gdzie zajęcia odbywają się głównie w języku angielskim (www.daad.de/international-programmes). Przyjęcie na studia 19 Łukasz: Moje polskie świadectwo maturalne jest honorowane w Niem czech. Przed wyjazdem musiałem zatem tylko zdać test znajo mości języka niemieckiego – TestDaF. Wynik testu był O.K. i tym samym mogłem zostać przyjęty na studia w Niemczech. Mam znajomego, który wybrał studia na kierunku międzynaro dowym – on nawet nie musiał zdawać języka niemieckiego, tylko angielski. Obcokrajowcy ubiegający się o przyjęcie na studia w Niemczech są zobligowani do poświadczenia odpowiedniej znajomości języka niemieckiego. W tym celu należy zdać jeden z dwóch egzaminów: „Deutsche Sprachprüfung für den Hochschulzugang ausländischer Studienbewerber” (DSH), bądź też egzamin „TestDaF” (www.testdaf.de). Z egzaminu językowego zwolnione są osoby, które ■ uzyskały świadectwo maturalne w szkole z wykładowym językiem niemieckim lub ■ uzyskały jeden z następujących certyfikatów: Kleines Deutsches Sprachdiplom, Großes Deutsches Sprachdiplom, Zentrale O berstufenprüfung wystawiane przez placówki Goethe-Institut, Deutsches Sprachdiplom (Stufe II) der K ultusministerkonferenz. Niektóre uczelnie zwalniają z obowiązku poświadczenia znajomości języka niemieckiego osoby zamierzające studiować tylko przez jeden lub dwa semestry. Więcej informacji: www.study-in.de/student-life 3 film nr 3: „Wie viel Deutsch brauche ich in Deutschland?” 22 Kierunek Niemcy Koszt i finansowanie pobytu Michael: „A ile to będzie kosztowało?” – taka była pierwsza reakcja moich rodziców, gdy oznajmiłem im, że chciałbym stu diować w Niemczech. Na szczęście mo głem ich od razu uspokoić, bo wybrałem uniwersytet, na którym studia są nieodpłatne. Poza tym okazało się, że życie tutaj wcale nie jest tak drogie, jak sobie to wyobrażali. Należy liczyć się z następującymi wydatkami: ■ (ewentualne) opłaty za studia, ■ opłata semestralna, ■ koszty ubezpieczenia zdrowotnego oraz ■ k oszty utrzymania (mieszkanie, jedzenie, odzież, książki, kserokopie, rachunki za telefon, …). Opłaty za studia Większość niemieckich szkół wyższych finansowana jest przez państwo. Na części uczelni państwowych nauka jest bezpłatna, a niektóre z nich pobierają niezbyt wygórowane opłaty za studia (Studiengebühren). Opłata za jeden semestr studiów wynosi średnio około 500 euro. Władze każdego z 16 krajów związkowych decydują w sposób niezależny o tym, czy studia na uczelniach państwowych zlokalizowanych na danym obszarze będą odpłatne, czy też nie. Koszt i finansowanie pobytu 23 Gdzie obowiązują opłaty za studia? SzlezwikHolsztyn MeklemburgiaPomorze Przednie Hamburg Brema Brandenburgia Berlin Dolna Saksonia Nadrenia PółnocnaWestfalia Hesja SaksoniaAnhalt Saksonia Turyngia NadreniaPalatynat obowiązkowe czesne Kraj Saary Bawaria BadeniaWirtembergia opłaty za studia nadterminowe lub studia na drugim kierunku brak opłat za studia Stan: maj 2012 W niektórych krajach związkowych kwestia wprowadzenia opłat za studia wyższe jest nadal dyskutowana. Najbardziej aktualne informacje na ten temat znajdują się na stronie www.studis-online.de/ StudInfo/Gebuehren. Na niektórych kierunkach studiów typu Master mogą obowiązywać znacznie wyższe opłaty – nawet ponad 20 000 euro za rok. Za naukę w szkołach prywatnych przeważnie także należy opłacić wysokie czesne. 24 Kierunek Niemcy Wydatki: od podania o przyjęcie do immatrykulacji Od momentu ubiegania się o przyjęcie na studia aż do immatrykulacji Łukasz poniósł następujące wydatki: uwierzytelnione kopie i tłumaczenia dokumentów 30 € złożenie podania o przyjęcie na studia 43 € składka semestralna (+ bilet na środki komunikacji miejskiej) 230 € czesne za studia 500 € razem 803 € Opłata semestralna Wszyscy studiujący zobowiązani są do uiszczania tak zwanej opłaty semestralnej (Semesterbeitrag). Z pieniędzy tych finansowane są m.in. stołówki studenckie, akademiki oraz uczelniane obiekty sportowe, jak również część kosztów administracyjnych. Opłata semestralna niejednokrotnie pokrywa również koszty biletu okresowego, który uprawnia do bezpłatnego korzystania z lokalnych środków komunikacji publicznej przez pół roku. Wysokość tej opłaty może się różnić w zależności od uczelni. Z reguły jest to wydatek rzędu około 200 do 250 euro za każdy semestr studiów. Ubezpieczenie zdrowotne Każda osoba studiująca na wyższej uczelni musi być ubezpieczona na wypadek choroby. Jeśli ubezpieczenie zdrowotne zawarte przez Ciebie w kraju nie jest uznawane w Niemczech (por. informacje na stronach 81–84), musisz wykupić ubezpieczenie w jednej z niemieckich kas chorych. Koszt składki ubezpieczeniowej to około 80 euro na miesiąc. Koszt i finansowanie pobytu 25 Miesięczne wydatki W ciągu miesiąca pobytu w Niemczech Łukasz ponosi następujące wydatki: czynsz plus opłaty dodatkowe za mieszkanie w WG 265 € wyżywienie i utrzymanie 160 € odzież 50 € kserokopie, papier, książki itp. 35 € ubezpieczenie zdrowotne, wizyty u lekarza, lekarstwa 70 € telefon, Internet, abonament radiowo-telewizyjny 35 € czas wolny, życie kulturalne, sport 65 € razem 680 € Dwa razy w roku dochodzą koszty składki semestralnej oraz czesnego / opłaty za studia. Koszty utrzymania W porównaniu z innymi państwami europejskimi koszty życia w Niemczech nie należą do najwyższych. Ceny żywności, opłaty mieszkaniowe, wydatki na ubrania, życie kulturalne itp. utrzymują się na poziomie europejskiej średniej w tym zakresie. Trudno jest ustalić konkretną kwotę, jaką należałoby przeznaczyć na miesięczne utrzymanie w Niemczech. Potwierdza się jedynie ogólna zasada, że życie w mniejszych miastach wymaga mniejszych nakładów finansowych niż utrzymanie się w dużej aglomeracji. Według statystyk osoby studiujące w Niemczech ponoszą wydatki na życie w wysokości około 800 euro na miesiąc. 26 Kierunek Niemcy Max: Bardzo ważne podczas planowania wyjazdu na studia do Niemiec jest zabezpieczenie odpowiedniego źródła finan sowania. Każdy student zagraniczny musi przedłożyć odpo wiednim władzom zaświadczenie o sposobie finansowania studiów. Najczęściej potrzebne jest ono już w momencie ubiegania się o wizę, najpóźniej przy składaniu wniosku o zezwolenie na pobyt. Deklaracja finansowa Każdy student zagraniczny musi udokumentować odpowiednim władzom fakt, iż dysponuje on kwotą zabezpieczenia finansowego w wysokości około 8 000 euro na rok pobytu w Niemczech. Można tego dokonać na wiele sposobów: np. poprzez zaświadczenie o dochodach i sytuacji majątkowej rodziców, zdeponowanie kwoty zabezpieczenia na zablokowanym koncie bankowym, uzyskanie gwarancji bankowej lub poręczenia cywilnego od znajomej osoby zamieszkałej w Niemczech, bądź też uzyskanie stypendium jednej z fundacji stypendialnych. Szczegółowe informacje na temat sposobów udokumentowania źródeł finansowania studiów w Niemczech można uzyskać w każdej niemieckiej placówce dyplomatycznej. Uwaga: Deklaracja finansowa (Finanzierungsnachweis) jest bardzo ważna. Jej brak może zniweczyć Twoje plany i uniemożliwić Ci podjęcie studiów w Niemczech! Koszt i finansowanie pobytu 27 Stypendia Zagraniczni studenci mogą korzystać z ofert stypendialnych wielu różnych fundacji i stowarzyszeń. Niezastąpionym źródłem informacji na temat dostępnych źródeł dofinansowania studiów za granicą jest opracowana przez DAAD baza danych (www.fundingguide.de). Dla studentów zamieszkałych w krajach członkowskich UE dostępne są także dodatkowe programy stypendialne: program ERASMUS oraz „Free Mover-Stipendienprogramm (FMS)” (www.eu.daad.de). Więcej informacji: www.study-in.de/student-life 3 film nr 1: „Was kostet das Studium in Deutschland?” oraz film nr 2: „Was kostet das Leben in Deutschland?” 28 Kierunek Niemcy Aplikacja na studia Julia: Istnieją różne sposoby zapewnienia sobie miejsca na studiach na niemiec kiej uczelni. To, w jaki sposób powinie neś to zrobić, zależy od wybranego przez Ciebie kierunku studiów, a niekiedy także od miejsca zamieszkania. W przypadku większości kierunków będziesz mógł złożyć swoje dokumenty bezpośrednio w Biurze Współpracy z Zagranicą lub w sekretariacie uczelni, bądź też skorzystać z serwisu internetowego uni-assist. Pracownicy Biura Współpracy z Zagranicą chętnie doradzą Ci również w tej kwestii. Na niektóre kierunki studiów obowiązują w Niemczech limity przyjęć. W związku z tym możemy rozróżnić dwa przypadki: ■ k ierunki studiów, na które obowiązuje krajowy limit przyjęć (tzw. Numerus clausus, niezależny od konkretnej uczelni) – są to studia, na które liczba kandydatów przewyższa liczbę dostępnych miejsc (obecnie krajowym limitem przyjęć objęte są studia na kierunkach takich jak medycyna, farmacja, weterynaria oraz stomatologia). ■ kierunki studiów, na które nie obowiązują żadne limity przyjęć, bądź też objęte tzw. uczelnianymi limitami przyjęć (obowiązującymi tylko na niektórych uczelniach). Aplikacja na studia 29 Studia objęte krajowym limitem przyjęć Ogólnokrajowym limitem przyjęć objęte są te kierunki studiów, na które liczba kandydatów przewyższa liczbę miejsc dostępnych we wszystkich niemieckich uczelniach. Aplikacja na te studia przebiega na specjalnych zasadach. Miejsce składania podań o przyjęcie na szczególnie oblegane kierunki studiów zależy od kraju zamieszkania kandydata oraz od uzyskanego świadectwa dojrzałości. Do składania podań przez powołaną do tego celu placówkę Stiftung für Hochschulzulassung (www.hochschulstart.de) zobligowani są ■ kandydaci pochodzący z jednego z krajów członkowskich UE, bądź też z Księstwa Liechtenstein, Islandii lub Norwegii, ■ kandydaci, którzy uzyskali świadectwo maturalne w Niemczech lub w jednej ze szkół niemieckich za granicą. Pozostali kandydaci na kierunki studiów objęte krajowym limitem przyjęć mogą wysyłać swoje aplikacje bezpośrednio do wybranej uczelni lub skorzystać z serwisu uni-assist. Co to jest uni-assist? uni-assist to stowarzyszenie zrzeszające ok. 130 niemieckich uczelni oraz liczne instytucje oświatowe w celu ułatwienia studentom z zagranicy ubiegania się o miejsce na niemieckiej uczelni. Serwis internetowy uni-assist umożliwia przeprowadzenie całej procedury rekrutacyjnej online, począwszy od przygotowania podania, poprzez zebranie kompletu wymaganych dokumentów w formie elektronicznej, aż po nawiązanie kontaktu z uczelnią i przesłanie aplikacji. Zaletą tej formy jest możliwość równoczesnego ubiegania się o miejsce w kilku uczelniach korzystając z jednego zestawu dokumentów. Więcej informacji: www.uni-assist.de 3 30 Kierunek Niemcy Taorang: Procedura rekrutacyjna wymaga przygotowania sporej ilości różnych dokumentów, ich uwierzytelnionych kopii oraz ewentu alnych tłumaczeń. Zacznij odpowiednio wcześnie kompletować te dokumenty, żeby zaoszczędzić sobie niepotrzebnego stresu. Pozostałe kierunki studiów Podania o przyjęcie na kierunki studiów, na które nie obowiązuje krajowy limit przyjęć, można składać ■ b ezpośrednio w Biurze Współpracy z Zagranicą albo w sekretariacie ds. studenckich na wybranej uczelni, ■ bądź też korzystając z serwisu uni-assist. Formularze zgłoszeniowe i wymagane dokumenty Formularze zgłoszeniowe są dostępne w sekretariacie uczelni oraz w serwisie uni-assist, można je też pobrać ze strony internetowej DAAD lub ze strony www.hochschulstart.de. Uwierzytelnione kopie dokumentów Są to kopie dokumentów, których zgodność z oryginałem została skontrolowana przez uprawnioną do tego jednostkę. Dokumenty osób prywatnych można uwierzytelniać np. w niemieckich placówkach dyplomatycznych. Uwaga: Rozpatrywane są tylko podania z załączonym komplet nym zestawem wymaganych dokumentów oraz potwierdze niem uiszczenia opłat manipulacyjnych! 32 Kierunek Niemcy Opłaty manipulacyjne Aplikacja w serwisie uni-assist: Koszt jednokrotnej (lub pierwszej z kilku) aplikacji wynosi – zależnie od kraju pochodzenia – maksymalnie 68 euro (obywatele z krajów należących do UE uiszczają opłatę w wysokości 43 euro). Aplikacja bezpośrednio w szkole wyższej: Niektóre uczelnie wy- magają uiszczenia opłaty manipulacyjnej za opracowanie podania o przyjęcie na studia. Aplikacja poprzez Stiftung für Hochschulzulassung: bezpłatna. Terminy składania podań Podania o przyjęcie na studia przyjmowane są z reguły na kilka miesięcy przed rozpoczęciem danego semestru. W większości uczelni podania należy składać: ■ rozpoczynając studia w semestrze zimowym: od końca maja do 15 lipca, ■ r ozpoczynając studia w semestrze letnim: od początku grudnia do 15 stycznia. Na niektórych uczelniach obowiązują inne terminy. Dlatego należy pamiętać o tym, aby odpowiednio wcześnie uzyskać informacje o dokładnych terminach przyjmowania podań przez wybraną uczelnię. Uwaga: Podania złożone po upływie ustalonego terminu nie zostaną uwzględnione. Struktura organizacyjna uczelni 33 Struktura organizacyjna uczelni Julia: Naturalnie na każdej uczelni studio wanie wygląda nieco inaczej, również kierunki studiów mają swoją specyfikę. Niemniej jednak jest też sporo cech wspólnych, które postaramy się tutaj omówić tak, żebyś uzyskał ogólną orientację. Jedno jest pewne: po przyjeździe do Niemiec bardzo szybko ogarniesz wszystkie szczegóły. Instytuty, katedry, wydziały Pomieszczenia administracyjne każdego kierunku studiów mieszczą się w obiektach należących do określonej katedry (Seminar / Lehr stuhl) lub instytutu (Institut). Mogą one znajdować się w osobnych budynkach lub zajmować wydzielone piętra w głównym budynku uczelni. Swoje gabinety mają tu pracownicy naukowo-dydaktyczni (profesorowie, docenci itd.). Często znajduje się tu także biblioteka instytutu. Na poszczególnych kierunkach działają tzw. wydziałowe samorządy studenckie (Fachschaften). Są to zorganizowane grupy studentów, które reprezentują na forum uczelnianym interesy wszystkich osób studiujących na danym kierunku (por. informacje na str. 70–71). Na większych uczelniach poszczególne specjalności reprezento wane są w ramach odrębnych wydziałów (Fakultäten / Fachbereiche). Przykładowo jako student germanistyki możesz de facto studiować Struktura organizacyjna uczelni 35 na Wydziale Filozofii (Philosophische Fakultät), a jako student stomatologii – na Wydziale Medycyny (Fachbereich Medizin). Większość niemieckich szkół wyższych nie dysponuje typowym kampusem akademickim, na terenie którego znajdowałyby się wszystkie uczelniane instytucje. Budynki należące do uczelni najczęściej zlokalizowane są w różnych miejscach miasta. Dwa semestry w roku Rok akademicki na niemieckich uczelniach podzielony jest na dwa semestry. Najczęściej jest to semestr zimowy i semestr letni (chociaż w niektórych uczelniach obowiązuje podział na semestr wiosenny i semestr jesienny). Każdy semestr studiów dzieli się na dwa etapy: ■ o kres zajęć dydaktycznych (Vorlesungszeit) oraz ■ o kres wolny od zajęć dydaktycznych (vorlesungsfrei) – tzw. przerwa semestralna. Dokładny czas rozpoczęcia i zakończenia semestru zależy od rodzaju uczelni. Z reguły obowiązują następujące terminy: ■ u niwersytety szerokoprofilowe: semestr letni (Sommersemester/SS) – od kwietnia do września semestr zimowy (Wintersemester/WS) – od października do marca ■uniwersytety nauk stosowanych: semestr letni – od marca do sierpnia semestr zimowy – od września do lutego Uwaga: Studia na większości kierunków rozpoczynają się w seme- strze zimowym. 36 Kierunek Niemcy Taorang: Na początku studiów bardzo irytowała mnie konieczność samodzielnego ustalania planu zajęć. Odbierałam to jako do datkowy stres. Nie miałam pojęcia, na ile zajęć powinnam się zapisać, nawet sam wybór odpowiednich zajęć spośród tak wielu propozycji wydawał mi się skomplikowany. Na szczęście pomogli mi ludzie z wydziałowego samorządu studenckiego. Obecnie sądzę, że swobodny dobór dużej części zajęć pozwala mi uwzględnić moje indywidualne preferencje. Plan zajęć W Niemczech studia często realizowane są w sposób zindywidualizowany – bez ogólnego planu zajęć, który obowiązywałby określone grupy studentów. Na wielu kierunkach studenci mogą w dużym stopniu sami decydować o tym, na jakie zajęcia będą uczęszczać w danym semestrze. Opis treści objętych programem studiów, jak również wyszczególnienie wymaganych zaliczeń i egzaminów znajduje się w regulaminie studiów (Studienordnung). Regulamin studiów zazwyczaj dostępny jest w internecie, na stronie domowej wydziału lub instytutu. W regulaminie studiów nakreślone są jednak tylko ogólne ramy dotyczące treści programowych obowiązujących na danym kierunku studiów. Zawiera on m.in. wykaz modułów (por. informacje na str. 37), które należy zrealizować. W ramach poszczególnych modułów można jednak dokonać indywidualnego wyboru spośród zajęć o różnorodnej tematyce. Lista wszystkich zajęć dydaktycznych oferowanych w danym semestrze znajduje się w katalogu zajęć z opisem (kommentiertes Vorle sungsverzeichnis), który jest również dostępny w internecie. Struktura organizacyjna uczelni 37 Korzystając z regulaminu studiów i katalogu zajęć można samodzielnie przygotować własny plan studiów. Warto przy tym skorzystać z różnych form pomocy, jakie oferuje m.in. wydziałowy samorząd studencki – takich jak zajęcia organizacyjno-informacyjne, bądź też tzw. Patenprogramm (por. informacje na str. 64–72). Aby móc uczęszczać na wybrane zajęcia, zwykle trzeba się najpierw na nie zapisać. Zapisy na zajęcia z reguły również odbywają się przez internet. Moduły i punkty ECTS Programy studiów licencjackich i magisterskich podzielone są na tzw. moduły. Są to jednostki dydaktyczne posiadające wyodrębnione cele i efekty kształcenia, realizowane w ramach różnego typu zajęć o podobnej tematyce. Zajęcia w ramach jednego modułu prowadzone są maksymalnie przez dwa semestry w wymiarze od sześciu do dziesięciu godzin w tygodniu. Pomyślne ukończenie modułu premiowane jest przyznaniem odpowiedniej liczby punktów. Warunkiem ukończenia studiów na danym kierunku jest uzyskanie określonej sumy punktów – tzw. punktów ECTS (Credit Points). Na studiach licencjackich wymagane jest uzyskanie – w zależności od ustaleń regulaminu studiów Max: Jeśli zdobyte przez Ciebie punkty ECTS nie są uznawane na macierzystej uczelni, będziesz musiał poprosić profesora lub wykładowcę o wydanie zaświadczenia o uczestnictwie w zajęciach i uzyskanych zaliczeniach / ocenach. Koniecznie zorientuj s ię odpowiednio wcześnie, czy na Twojej macierzystej uczelni honorowany jest system punktów ECTS. 38 Kierunek Niemcy – łącznej liczby 180 do 240 punktów ECTS. Studia magisterskie obejmują realizację kolejnych modułów, premiowanych sumą 60 do 120 punktów ECTS. System punktacji ECTS (European Credit Transfer System) umożliwia ujednolicony pomiar oraz monitorowanie postępów kształcenia. Jeden punkt ECTS odpowiada efektom kształcenia, których uzyskanie wymaga od przeciętnego studenta około 30 godzin pracy. System ECTS umożliwia transfer punktów i uznanie kompetencji osiągniętych poza uczelnią macierzystą, w tym również poza granicami kraju. Zajęcia dydaktyczne Na niemieckich uczelniach prowadzone są różne formy zajęć dydaktycznych. Sposób ich realizacji jest zależny od kierunku studiów oraz od rodzaju szkoły wyższej. ■ P odczas wykładów nauczyciele akademiccy wygłaszają referaty dotyczące określonych zagadnień. ■ W ramach seminariów i kursów treści programowe omawiane są przez studentów pod przewodnictwem osoby prowadzącej zajęcia. ■ Tutorium oraz ćwiczenia to aktywne formy zajęć, mające na celu powtórzenie i utrwalenie znajomości poznanego materiału. ■ Repetytoria pozwalają na powtórzenie zagadnień, które stanowią przedmiot egzaminów. ■ W trakcie kolokwium studenci ostatniego semestru konsultują przygotowywane prace dyplomowe. Na niektórych kierunkach studiów organizowane są grupy ćwiczeniowe, w ramach których studenci mogą wspólnie powtarzać materiał poznany podczas zajęć lub przygotowywać się do egzaminu. Struktura organizacyjna uczelni 41 Taorang: Na początku pojawiło się wiele nowych pojęć – moduły, wykłady, referaty, wydziałowy samorząd studencki, seminarium. J ednak jak już się je pozna, to ułatwiają one orientację na uczelni. Myślę, że studenci w Niemczech są bardziej samodzielni, niż studenci w Chinach. Musiałam najpierw do tego przywyknąć. Wszędzie tutaj bardzo łatwo jest uzyskać pomoc – ale trzeba chcieć o nią poprosić. Niektóre uczelnie oferują także moduły dydaktyczne prowadzone z wykorzystaniem internetowych platform edukacyjnych. Stanowią one często uzupełnienie standardowych zajęć dydaktycznych. Zaliczenia i egzaminy Punkty ECTS przyznawane są nie tylko za regularne uczestniczenie w zajęciach dydaktycznych. Najczęściej wymagane jest jeszcze spełnienie określonych wymogów, mających na celu sprawdzenie stopnia opanowania materiału. Stosowane są różnorodne formy kontroli opanowania materiału. Należą do nich m.in.: ■ p rotokoły (pisemne streszczenia rezultatów zrealizowanych zajęć), ■ egzaminy (sprawdziany pisemne), ■ referaty (krótkie odczyty na określony temat), ■ prace domowe (pisemne opracowania na określony temat), ■ egzaminy ustne. 42 Kierunek Niemcy Lista kontrolna: Co należy załatwić przed wyjazdem? Michael: Nie mam pojęcia, jak ludzie dawali sobie radę z organizacją pobytu studyj nego za granicą w czasach, kiedy nie było jeszcze Internetu! Dziś wystarczy wysłać kilka e-maili i wiele spraw daje się załatwić bez wychodzenia z domu. Posurfowałem trochę w sieci i po przy jeździe orientowałem się w „moim” nowym mieście lepiej niż niejeden Niemiec. Baza noclegowa Gdzie będę mieszkać? (por. informacje na str. 73–80) ■ złóż podanie o przyznanie miejsca w akademiku ■ r oześlij maile z odpowiedziami na ogłoszenia o wynajmie mieszkań i ustal terminy oględzin ■ z organizuj miejsce noclegowe do czasu znalezienia mieszkania (z pomocą Biura Współpracy z Zagranicą) Lista kontrolna 43 Wsparcie Gdzie znajdę ewentualną pomoc? (por. informacje na str. 63–72) ■ s kontaktuj się z Biurem Współpracy z Zagranicą i uzyskaj informacje na temat zajęć informacyjno-organizacyjnych, realizacji tzw. Patenprogramm i podobnych inicjatyw ■ n awiąż kontakty ze studentami w Niemczech korzystając z profilu na stronie www.facebook.com/Study.in.Germany Orientacja na miejscu Dokąd udać się najpierw? ■ zaplanuj dojazd z lotniska lub dworca kolejowego do miejsca zakwaterowania ■ sprawdź adres i godziny otwarcia Biura Współpracy z Zagranicą oraz zaplanuj najlepszy sposób dotarcia tamże 44 Kierunek Niemcy Lista kontrolna: Co koniecznie trzeba spakować? Taorang: Podczas pakowania walizek przed wy lotem do Niemiec nagle ogarnął mnie ogromny niepokój o to, że mogłabym czegoś zapomnieć. Poprosiłam o pomoc lektora DAAD pracującego na mojej uczelni i wspólnie przygo towaliśmy listę kontrolną. Bardzo mnie to uspokoiło. Tak na prawdę jednak nie ma się o co martwić – z wyjątkiem doku mentów osobistych można w Niemczech nabyć prawie wszystkie rzeczy, których ewentualnie zapomnimy ze sobą zabrać. Dokumenty i zaświadczenia ■ p aszport ważny przez cały okres pobytu w Niemczech (w przypadku osób zamieszkałych w krajach członkowskich UE oraz w Islandii, Księstwie Liechtenstein, Norwegii lub Szwajcarii wystarczy dowód osobisty) ■ opcjonalnie: wiza (nie dotyczy polskich studentów) ■ decyzja o przyjęciu na studia (Zulassungsbescheid) lub potwierdzenie złożenia dokumentów na wybranej niemieckiej uczelni ■ deklaracja finansowa (por. informacje na str. 26–27) ■ oryginały wraz z tłumaczeniami oraz uwierzytelnione kopie (zob. str. 30) następujących dokumentów: ■ świadectwo ukończenia szkoły średniej ■ opcjonalnie: dyplomy ukończenia szkół wyższych ■ opcjonalnie: certyfikaty ukończenia kursów językowych Lista kontrolna 45 ■ p otwierdzenie zawarcia ubezpieczenia na wypadek choroby (o ile jest ono uznawane w Niemczech – por. informacje na str. 81), ■ o pcjonalnie: karta szczepień ■ o pcjonalnie: międzynarodowe prawo jazdy, bądź też uwierzytelnione tłumaczenie prawa jazdy wydanego w kraju zamieszkania ■ inne dokumenty niezbędne w podróży (bilety lotnicze itp.) Inne przydatne rzeczy ■ z ażywane lekarstwa ■ k arta płatnicza lub czeki podróżne ■ n ieco gotówki w euro na drobne wydatki ■ k ilka zdjęć legitymacyjnych ■ n umer telefonu i adres Biura Współpracy z Zagranicą ■ a dres zakwaterowania w Niemczech ■ o pcjonalnie: adapter sieciowy (napięcie sieciowe w gniazdkach na terenie Niemiec wynosi 220 woltów) 47 Życie (studenckie) w Niemczech 48 Kierunek Niemcy Krótki przewodnik po Niemczech Michael: Moja fascynacja tym krajem rozpoczęła się już w wieku pięciu lat, kiedy za chwycało mnie wszystko, co było zwią zane z motoryzacją. Dowiedziałem się wówczas, że właśnie w Niemczech wynaleziono pierwszy auto mobil. Tak więc Niemcy interesowały mnie od zawsze jako kraj, z którego pochodzi wielu wynalazców i laureatów nagrody Nobla. Nie podejrzewałem jednak, że jest to również kraj intere sujący pod względem geograficznym i kulturowym. Dopiero po przyjeździe mogłem się o tym wielokrotnie przekonać. Niemcy leżą w sercu Europy. Mieszkają tutaj około 82 miliony ludzi – tak wielu mieszkańców nie ma żaden inny kraj należący do Unii Europejskiej. Niemcy sąsiadują z dziewięcioma państwami: od północy z Danią, od północnego-zachodu z Holandią i Belgią, od zachodu z Francją i Luksemburgiem, od południa z Austrią i Szwajcarią, od wschodu z Republiką Czeską i z Polską. Niemcy jako jeden z krajów założycielskich Unii Europejskiej wspierają dążenie do coraz większej integracji państw europejskich. Krajobrazy i miasta w Niemczech Położeniu geograficznemu Niemcy zawdzięczają niezwykłe bogactwo form krajobrazu. Na północy kraju rozciągają się łańcuchy wysp Krótki przewodnik po Niemczech 49 i nadmorskie plaże, mierzeje z wydmami, a także rozległe połacie wrzosowisk, bagna i żyzne torfowiska. Krajobraz środkowych Niemiec – wielokrotnie opiewany przez przedstawicieli niemieckiego romantyzmu w literaturze i malarstwie – to tereny górzyste, gdzie gęste lasy mieszane porastają doliny rzek, nad którymi wznoszą się średniowieczne zamki. Natomiast na samym południu Niemiec rozciągają się Alpy, pełne krystalicznie czystych górskich jezior. W niemieckiej części Alp znajduje się też najwyższe wzniesienie w Niemczech – liczący sobie prawie 3 000 metrów n.p.m. szczyt Zugspitze. Prawie połowa Niemców zamieszkuje blisko 80 aglomeracji liczących ponad 100 000 mieszkańców. Największe niemieckie metropolie to Berlin (3,5 mln mieszkańców), Hamburg (1,8 mln) oraz Monachium (1,4 mln). Światowe Dziedzictwo Kultury UNESC Pod ochroną programu Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO znajduje się łącznie 36 pomników kultury i przyrody. Należą do nich m.in.: ■wielkie budowle sakralne, m.in. katedry w miastach takich jak Akwizgran, Kolonia, Speyer oraz Trewir, ■antyczne zabytki budownictwa, takie jak rzymskie mury graniczne (Limes), ■kompletnie zachowana średniowieczna zabudowa miejska, np. w Bambergu, Lubece, Ratyzbonie, Stralsundzie i Wyszomierzu, ■Pałace i zespoły parkowe w miastach takich jak Brühl, Dessau, Poczdam i Würzburg, ■dawne kompleksy przemysłowe, jak np. kopalnia i koksownia Zollverein w Essen czy huta żelaza w Völklingen, ■budynki Bauhausu w Dessau-Roßlau i Weimarze, zabytki upamiętniające pobyt Lutra w Eisleben i Wittenberdze oraz „klasyczny Weimar” – miasto Goethego i Schillera, ■krainy geograficzne, takie jak Górna Dolina Środkowego Renu oraz rozległe obszary płycizn (Wattenmeer) nad Morzem Północnym. Szczegółowy wykaz tych zabytków znajduje się na stronie internetowej: www.unesco.de/welterbe-deutschland.html Krótki przewodnik po Niemczech 51 Niemieckie metropolie to nie Portrety miast jedyne miejsca, w których warto zatrzymać się na dłużej. Na stronie www.study-in.de/towns Praktycznie we wszystkich znajdziesz obszerne informacje na temat wybranych niemieckich miastach uniwersyteckich w miast, w których mieszka najwięcej Niemczech – począwszy od zagranicznych studentów. pulsujących życiem nowoczesnych aglomeracji, aż po bardziej przytulne małe miasteczka – można prześledzić ich niejednokrotnie bardzo długą historię zwiedzając liczne zabytki architektoniczne. W wielu przypadkach zachowały się dawne miejskie starówki wraz ze średniowiecznymi murami. W niektórych dzielnicach można oglądać dobrze zachowaną zabudowę szachulcową lub przemierzać długie ciągi ulic, podziwiając imponujące fasady domów z okresu grynderskiego (koniec XIX wieku). Zarówno w małych jak i w większych miastach nie brakuje również kulturalnych atrakcji. W każdym mieście, niezależnie od jego wielkości, kalendarze imprez wypełniają różnorakie wydarzenia kulturalne: wystawy, koncerty, festiwale, przedstawienia teatralne, targi, imprezy sportowe itp. (por. informacje na str. 120–130). Polityka Od roku 1949 ustrojem politycznym Republiki Federalnej Niemiec (RFN) jest demokracja parlamentarna. Uchwalona wówczas konstytucja gwarantuje wszystkim mieszkańcom podstawowe swobody obywatelskie, takie jak wolność wyznania, wolność słowa i równość wobec prawa (por. informacje na str. 160). Po połączeniu się w październiku 1990 roku ówczesnej Republiki Federalnej Niemiec z Niemiecką Republiką Demokratyczną (NRD), stolicą zjednoczonego państwa został Berlin. Strukturę państwa niemieckiego tworzy 16 krajów związkowych (landów) o ograniczonej suwerenności (por. mapę na str. 182). 52 Kierunek Niemcy Rząd każdego z krajów związkowych może podejmować niezależne decyzje polityczne – na przykład w dziedzinie kultury i oświaty. Decyzje dotyczące szkolnictwa w Niemczech również nie są podejmowane na szczeblu centralnym. W każdym z 16 landów obowiązują odrębne ustawy i wytyczne w tym zakresie. Ponadto szkoły wyższe w Niemczech w dużym stopniu funkcjonują jako niezależne instytucje. Dlatego w pewnych kwestiach często brak jest jednolitych uregulowań prawnych. W związku z tym warto za każdym razem sprawdzać, jakie uwarunkowania obowiązują w danym przypadku na wybranej uczelni. Gospodarka Niemcy są najlepiej rozwiniętym ekonomicznie krajem w Europie i zajmują czwarte miejsce pod tym względem na świecie. W 2010 roku niemieckie firmy wyeksportowały towary o łącznej wartości 950 miliardów euro. Wśród niemieckich szlagierów eksportowych znajdują się produkty z takich branż jak elektrotechnika, mechatronika, budowa maszyn, motoryzacja, technologie ochrony środowiska, farmacja i przemysł chemiczny Napis „Made in Germany” jest rozpoznawany na całym świecie jako gwarancja doskonałej jakości. Równie powszechnie znane są liczne niemieckie marki takie jak Mercedes, BMW i Audi, Bayer, Siemens, ThyssenKrupp i wiele innych. Aby utrzymywać szerokie kontakty handlowe na całym świecie niemieckie przedsiębiorstwa wspierają międzynarodową wymianę wykwalifikowanych pracowników. Innowacyjność i kreatywność Siłą napędową rozwoju gospodarczego Niemiec były w przeszłości i będą zapewne nadal liczne innowacyjne idee i wynalazki. 54 Kierunek Niemcy Wiele przełomowych odkryć zawdzięczamy właśnie Niemcom – najbardziej spektakularne przykłady to samochód, poduszka powietrzna, promieniowanie rentgenowskie, aspiryna, komputer, karta chipowa, czy też format plików MP3. Działalność badawczo naukowa cieszy się w Niemczech wielką estymą i ma długoletnią tradycję. Najstarsza niemiecka uczelnia – Uniwersytet w Heidelbergu – powstała już w roku 1386. Lista nazwisk niemieckich laureatów nagrody Nobla jest imponująca: tylko w dziedzinie nauk przyrodniczych i medycyny jest ich aż 70. Należą do nich: Wilhelm Conrad Röntgen, Robert Koch, Max Planck, Albert Einstein, Christiane Nüsslein-Volhard oraz Harald zur Hausen. Nie bez przyczyny Niemcy znane są także jako kraj myślicieli i twórców – są wśród nich przecież takie sławy jak: Kant, Hegel i Adorno, Goethe, Heine i Brecht, czy też Bach, Beethoven i Brahms. Również obecnie światową sławą cieszą się liczni niemieccy projektanci, artyści, aktorzy, muzycy, czy też sportowcy. Otwartość na świat Począwszy od lat 60-tych ubiegłego wieku Niemcy nieprzerwanie pozostają jednym z głównych krajów docelowych imigracji. Obecnie żyje tutaj 7,1 milionów cudzoziemców pochodzących z Kraj innowacji różnych krajów świata, co staMiejscowości i regiony w Niemczech, nowi ok. 8,7 procent łącznej które wyróżniają się pod względem liczby mieszkańców Niemiec. innowacyjności w różnych dziedziNajwięcej imigrantów pochonach gospodarki, nauki, kultury i dzi z Turcji, z Włoch oraz z sztuki zostały docenione w ramach Polski. rządowego programu „Deutschland – Land der Ideen” (Niemcy – kraj innowacji). Więcej informacji na stronie www.land-der-ideen.de. Więcej informacji: www.tatsachen-ueber3 deutschland.de Günter Grass Sławni Niemcy Anne-Sophie Mutter Tokio Hotel Heidi Klum Georg Baselitz Roland Emmerich Timo Boll Karl Lagerfeld Steffi Graf Papież Benedykt XVI Jürgen Habermas Diane Kruger Franz Beckenbauer Wolfgang Petersen Michael Schumacher 56 Kierunek Niemcy Niezbędne formalności Łukasz: Ech, papierologia zawsze mnie iryto wała. A tu nagle przede mną perspekty wa przeprawy przez niemieckie urzędy. Niemcy są u nas znani ze swojej hiper poprawności i wyjątkowej dbałości o szczegóły. Dlatego koniecz ność załatwienia tutaj różnych formalności działała na mnie nieco stresogennie. Na szczęście zauważyła to jedna z pań w Biurze Współpracy z Zagranicą i objaśniła mi dokładnie, co, kiedy i gdzie powinienem załatwić oraz jakie będą do tego potrzebne dokumenty. W dodatku wszystko to zapisaliśmy na kartce – z taką listą w kieszeni wszystko okazało się o wiele prostsze, niż myślałem. Mile zaskoczyło mnie też uprzejme i przyjazne nastawienie większości urzędników. Po przyjeździe do Niemiec trzeba załatwić różne sprawy o charakterze formalno-organizacyjnym. Szczegółowe informacje na ten temat można uzyskać w Biurze Współpracy z Zagranicą. Do najważniejszych zadań należą: ■ znalezienie mieszkania i zakwaterowanie, ■ ew. zawarcie umowy o ubezpieczeniu zdrowotnym, ■ dokonanie wpisu na listę studentów (immatrykulacja), ■ rejestracja w instytucie lub katedrze, ■ rejestracja w biurze meldunkowym oraz ■ ew. złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt. Niezbędne formalności 57 Warto pamiętać o właściwej kolejności regulowania wymienionych wyżej spraw. W idealnym przypadku należałoby zapewnić sobie zakwaterowanie jeszcze przed przyjazdem do Niemiec. Jeżeli nie będzie to możliwe, poszukiwanie mieszkania (por. informacje na str. 73–80) powinno być pierwszym zadaniem na liście spraw do załatwienia zaraz po przyjeździe. Posiadanie stałego adresu zamieszkania jest warunkiem wymaganym przy dopełnianiu pozostałych formalności. Bardzo ważne jest także uregulowanie kwestii ubezpieczenia na wypadek choroby (por. informacje na str. 81–84). Brak potwierdzenia zawarcia ubezpieczenia zdrowotnego może uniemożliwić dopełnienie niektórych formalności, takich jak np. immatrykulacja. Immatrykulacja Każda nowo przyjęta osoba musi przed rozpoczęciem studiów zostać wpisana na listę studentów. Procedura ta nazywana jest immatrykulacją (Immatrikulation / Einschreibung). Tylko studenci immatrykulowani na danej uczelni mogą uczestniczyć w zajęciach dydaktycznych, złożyć wymagane egzaminy i uzyskać świadectwo ukończenia studiów wyższych. Immatrykulacja jest również warunkiem uzyskania dostępu do wszystkich obiektów i usług oferowanych przez uczelnię. Aby dokonać immatrykulacji należy stawić się osobiście w sekretariacie ds. studenckich na wybranej uczelni. Mogą to uczynić osoby, które zostały uprzednio powiadomione o przyjęciu ich w poczet studentów. Każdy kandydat na studia po pomyślnym przejściu procedury rekrutacyjnej otrzymuje decyzję o przyjęciu na studia (Zulassungsbescheid). Dokument ten jest najczęściej przesyłany pocztą. Zawiera on również informację o terminie immatrykulacji dla wybranego kierunku studiów. Uwaga: Czas na dokonanie immatrykulacji zwykle nie jest zbyt długi! Niezbędne formalności 59 Aby dokonać immatrykulacji, należy przygotować szereg dokumentów. Informacji na temat zestawu dokumentów wymaganych na danej uczelni udzielą pracownicy Biura Współpracy z Zagranicą lub sekretariatu ds. studenckich. Z reguły do immatrykulacji wymagane są następujące dokumenty: ■ d owód osobisty lub paszport, ■ d ecyzja o przyjęciu na studia, ■ ś wiadectwo uprawniające do podjęcia studiów wyższych (oryginał lub potwierdzona notarialnie kopia świadectwa wraz z uwierzytelnionym tłumaczeniem na język niemiecki – por. informacje na str. 30), ■ kilka zdjęć legitymacyjnych, ■ p otwierdzenie zawarcia ustawowego ubezpieczenia na wypadek choroby w Niemczech – bądź też zaświadczenie o zwolnieniu z obowiązku wykupienia takiego ubezpieczenia w przypadku, gdy zostało uznane krajowe ubezpieczenie zdrowotne studenta (por. informacje na str. 81–84), ■ opcjonalnie: potwierdzenie o zdanym egzaminie językowym DSH lub TestDaF (por. informacje na str. 19). Pisemne zaświadczenie o dokonanej immatrykulacji pełni rolę tymczasowej legitymacji studenckiej. Będzie ono przydatne np. w biurze imigracyjnym podczas składania wniosku o zezwolenie na pobyt w Niemczech (por. informacje na str. 62). Do zaświadczenia o immatrykulacji dołączony będzie druk przelewowy. Należy go wykorzystać do uiszczenia opłaty semestralnej oraz ewentualnego czesnego za studia (por. informacje dotyczące zakładania konta bankowego na str. 89–92). Po uregulowaniu tych opłat uczelnia przesyła pocztą legitymację studencką, a wraz z nią zwykle również adres mailowy oraz dane logowania nowo przyjętego studenta do serwisu internetowego uczelni. W serwisie tym można m.in. uzyskać dostęp do spisu zajęć dydaktycznych on-line, zapisywać się na wykłady, ćwiczenia i egzaminy, pobierać materiały. 60 Kierunek Niemcy Legitymacja studencka Każda osoba immatrykulowana na uczelni wyższej otrzymuje legitymację studencką. Jest ona przydatna podczas korzystania z biblioteki, stołówki, sal komputerowych, obiektów sportowych itp. Legitymacja ta często upoważnia do korzystania ze środków komunikacji publicznej w obrębie centrum miasta (zob. informacje na str. 167–168). Za okazaniem legitymacji studenckiej można też skorzystać ze zniżek w wielu różnych miejscach – np. na imprezach kulturalnych, na pływalniach, w muzeach, czy też na targach. Uwaga: Na wszystkich niemieckich uczelniach immatrykulacja za- chowuje swą ważność tylko przez jeden semestr. Każdy student zobowiązany jest do potwierdzania statusu studenta w kolejnych semestrach studiów (Rückmeldung), co oczywiście wiąże się z uregulowaniem opłaty semestralnej. Okres, w którym należy dokonać potwierdzenia kontynuacji studiów w kolejnym semestrze, przypada zawsze pod koniec bieżącego semestru. W przypadku niedotrzymania ostatecznego terminu (Rückmeldetermin) należy liczyć się z koniecznością pokrycia kosztów administracyjnych, a nawet ze skreśleniem z listy studentów. Aktualne terminy potwierdzenia kontynuacji studiów można znaleźć na stronach internetowych uczelni. Informacje te można uzyskać również w Biurze Współpracy z Zagranicą. Rejestracja w instytucie lub katedrze Po dokonaniu immatrykulacji należy udać się do instytutu lub katedry, aby zarejestrować się jako nowy student wybranego kierunku studiów. Osoby studiujące na kilku specjalnościach muszą ewentualnie zameldować się w różnych jednostkach wydziałowych. Rejestracji dokonuje pracownik sekretariatu instytutu lub katedry. Często wystawiana jest wówczas dodatkowa legitymacja (do której potrzebne będzie zdjęcie). Legitymacja ta umożliwia dostęp do wewnętrznych obiektów instytutu. Niezbędne formalności 61 Rejestracja w biurze meldunkowym Po załatwieniu formalności związanych z zakwaterowaniem trzeba jeszcze zarejestrować się we właściwym terytorialnie biurze meldunkowym (Einwohnermeldeamt). W dużych miastach znajduje się ono w urzędzie dzielnicowym lub gminnym, do którego przynależy adres zamieszkania. Adresy biur meldunkowych w danym mieście można uzyskać w Biurze Współpracy z Zagranicą. Do zarejestrowania się w biurze meldunkowym potrzebne są: ■ p aszport (oraz ewentualnie wiza) lub dowód osobisty, ■ o pcjonalnie umowa najmu lub potwierdzenie wynajęcia mieszkania. Po wypełnieniu formularza meldunkowego wystawiane jest zaświadczenie o zameldowaniu. Obywatele krajów członkowskich UE, a także Islandii, Księstwa Liechtenstein, Norwegii oraz Szwajcarii już podczas wizyty w biurze meldunkowym otrzymują zezwolenie na pobyt w Niemczech. Niekiedy dodatkowym warunkiem uzyskania zezwolenia na pobyt jest przedłożenie deklaracji finansowej (por. informacje na str. 26–27) oraz zaświadczenia o ubezpieczeniu zdrowotnym (por. informacje na str. 81–84). Max: Koniecznie zachowaj zaświadczenie o zameldowaniu. Każda osoba zamieszkała w Niemczech, która dokonuje przeprowadzki i tym samym zmienia dotychczasowy adres swojego zamiesz kania, musi powiadomić o tym fakcie biuro meldunkowe – i to w przeciągu jednego tygodnia. Zasada ta obowiązuje nie tylko obcokrajowców, lecz także każdego mieszkańca Niemiec. 62 Kierunek Niemcy Biuro imigracyjne: wniosek o zezwolenie na pobyt Po zameldowaniu się w biurze meldunkowym studenci zagraniczni nie będący obywatelami jednego z krajów członkowskich UE, bądź też Islandii, Księstwa Liechtenstein, Norwegii lub Szwajcarii, są dodatkowo zobligowani do stawienia się w biurze imigracyjnym. Również adres tej placówki można uzyskać w Biurze Współpracy z Zagranicą. W biurze imigracyjnym należy złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt w Niemczech. Uzyskanie tego zezwolenia jest odpłatne. Wysokość opłaty manipulacyjnej jest zależna od długości pobytu i wynosi od 50 do 60 euro. Do złożenia wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt potrzebne są następujące dokumenty: ■ zaświadczenie o zameldowaniu w biurze meldunkowym (zob. str. 61), ■ p otwierdzenie o zawarciu umowy ubezpieczenia na wypadek choroby (zob. str. 81–83), ■ z aświadczenie o immatrykulacji na niemieckiej uczelni lub legitymacja studencka (zob. str. 57–59), ■ o pcjonalnie: deklaracja finansowa (zob. str. 26–27), ■ p aszport oraz ewentualnie wiza, ■ o pcjonalnie: zaświadczenie o stanie zdrowia. Pierwsze zezwolenie na pobyt w Niemczech wystawiane jest na okres maksymalnie dwóch lat. Okres ten można jednak przedłużyć. Więcej informacji: www.study-in.de/student-life 3 film nr 8: „Deutsche Bürokratie – ein Albtraum?” oraz film nr 10: „Was, wo, wie an der Uni? Wsparcie i osoby kontaktowe na miejscu 63 Wsparcie i osoby kontaktowe na miejscu Łukasz: W pierwszych dniach po przyjeździe do Niemiec miałem wrażenie, że mam w głowie same znaki zapytania. Jednak szybko dotarło do mnie: „Nie ty jeden borykasz się tutaj z podobnymi problemami!” Przez uczelnię przewijało się wielu nowych studentów, którzy też wyglądali na nieco zdezorientowanych. Z początkiem każdego semestru na uczelniach pojawiają się nowe osoby – studentki i studenci mieszkający w Niemczech, jak również przyjeżdżający tutaj z zagranicy. Każdą z nowo przybyłych osób nurtują jakieś pytania. Żadna z nich nie ma przecież pełnej orientacji w realiach uczelnianego kampusu. Dlatego uczelnie przygotowują specjalne oferty informacyjne skierowane do osób rozpoczynających studia. Ponadto działają tam różne organizacje i instytucje, do których studenci mogą zwracać się ze swoimi problemami. Biuro Współpracy z Zagranicą Zagraniczni studenci mogą liczyć na pełne wsparcie pracowników Biura Współpracy z Zagranicą (Akademisches Auslandsamt) lub Biura Współpracy Międzynarodowej (International Office). 64 Kierunek Niemcy Jest to ogólnouczelniana jednostka administracyjna, której zadaniem jest koordynowanie wszelkich spraw związanych z relacjami międzynarodowymi utrzymywanymi przez daną uczelnię. Pracownicy tego biura pomagają zagranicznym studentom nie tylko podczas planowania pobytu studyjnego, ale także udzielają im wsparcia po przyjeździe do Niemiec. Można tutaj uzyskać odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące organizacji pierwszych dni pobytu i różnych spraw, które należy w tym czasie załatwić. Należą do nich formalności takie jak immatrykulacja (por. informacje na str. 57–60), ale pracownicy Biura Współpracy z Zagranicą mogą również pomóc w znalezieniu odpowiedniego mieszkania (por. informacje na str. 73–80). Biuro to przygotowuje także spotkania organizacyjne dla nowo przyjętych studentów zagranicznych. Podczas takiego spotkania można uzyskać pomoc przy planowaniu studiów. Zaproszenie na spotkanie organizacyjne zwykle dołączane jest do powiadomienia o przyjęciu na studia. Adres oraz godziny otwarcia Biura Współpracy z Zagranicą można znaleźć na stronach internetowych uczelni. Inicjatywa Patenprogramm Na niektórych uczelniach można zaraz po przyjeździe skorzystać z pomocy doświadczonych studentów, którzy pełnią rolę osobistych opiekunów nowo przybyłych osób w ramach specjalnej inicjatywy o nazwie „Patenprogramm”. Opiekunami zostają najczęściej rodowici Niemcy. Pomagają oni podczas załatwiania urzędowych formalności, oprowadzają po uczelni i udzielają wsparcia w pierwszych dniach pobytu. Opiekunowie (i opiekunki) często nawiązują kontakt ze swoim „podopiecznym” jeszcze przed jego przyjazdem do Niemiec. Wsparcie i osoby kontaktowe na miejscu 67 Taorang: Najbardziej obawiałam się właściwie tylko tego, czy dam sobie ze wszystkim radę zaraz po przyjeździe do Niemiec. Okazało się jednak, że niepotrzebnie się martwiłam. Na mojej uczelni działa inicjatywa o nazwie „Patenprogramm”, w ramach której bardziej doświadczeni studenci angażują się jako osobiści opiekunowie nowo przybyłych osób. Moja opiekunka Anja czekała na mnie już na lotnisku, a później wielokrotnie towa rzyszyła mi podczas załatwiania różnych formalności. Było to po prostu wspaniałe! O tym, czy na wybranej uczelni działa inicjatywa Patenprogramm, można dowiedzieć się w Biurze Współpracy z Zagranicą. Organizacja Studentenwerk Ważnymi osobami kontaktowymi na miejscu są również pracownicy organizacji Deutsches Studentenwerk. Organizacja ta współpracuje z uczelniami w Niemczech, oferując kompleksową obsługę w zakresie zapewnienia studentom optymalnych warunków socjalno-bytowych. Jest ona m.in. odpowiedzialna za przydzielanie miejsc w akademikach oraz za sprawne funkcjonowanie stołówek studenckich. Organizacja Studentenwerk wspiera także studentów zagranicznych. Studenci-obcokrajowcy mogą na wielu uczelniach skorzystać ze specjalnie przygotowanego pakietu usług (Servicepaket). Pakiet taki obejmuje m.in. ubezpieczenie zdrowotne, zakwaterowanie oraz wyżywienie i w ten sposób znacznie ułatwia zorganizowanie pobytu w Niemczech. 68 Kierunek Niemcy Rodzaje oraz liczba usług wchodzących w skład pakietu są zróżnicowane w zależności od uczelni. Do najczęściej oferowanych usług należą: ■ z apewnienie miejsca w domu studenckim (por. informacje na str. 73), ■ refundacja kosztów opłaty semestralnej i ew. biletu okresowego (por. informacje na str. 24), ■ refundacja kosztów udziału w imprezach kulturalnych i wycieczkach, ■ wykupienie obiadów w stołówce studenckiej, ■ pośrednictwo w zapewnieniu ustawowej lub prywatnej ochrony ubezpieczeniowej na wypadek choroby (por. informacje na str. 81–84). Ponadto niektóre oddziały Studentenwerk dysponują bogatą ofertą zajęć sportowych i kursów językowych. Często za ich pośrednictwem można też wypożyczyć rower, komputer, naczynia kuchenne, czy nawet pościel. Jedną z usług jest również organizowanie odbioru z lotniska nowo przybyłych studentów zagranicznych. Cena pakietu usług oferowanych przez Studentenwerk zależy od ich liczby oraz rodzaju. Miesięczna opłata za usługi w ramach pakietu wynosi od 158 do 358 euro. Można z niego skorzystać maksymalnie przez dwa semestry studiów. Obecnie pakiet usług dla studentów zagranicznych oferowany jest przez 39 spośród łącznej liczby 58 oddziałów organizacji Studentenwerk. Ponieważ liczba dostępnych pakietów jest ograniczona, osoby zainteresowane powinny jak najwcześniej skontaktować się z biurem Studentenwerk działającym przy wybranej uczelni. Więcej informacji: www.internationale-studierende.de 3 Wsparcie i osoby kontaktowe na miejscu 69 Przedstawicielstwa studentów W każdej szkole wyższej spośród studentów wybierane są grupy osób reprezentujące interesy wszystkich studiujących na danej uczelni. Do takich gremiów należą zarządy ogólnouczelnianych samorządów studenckich (AStA, UStA), jak również rada studentów lub studencki parlament (StuRa, StuPa). Przedstawicielstwa studentów dbają m.in. o to, aby na uczelni nie zabrakło okazji do uprawiania sportu i uczestniczenia w imprezach kulturalnych oraz innych aktywnych formach rekreacji. Ponadto można tu uzyskać cenne wskazówki dotyczące realiów studenckiego życia, a niekiedy nawet pomoc w znalezieniu mieszkania czy dorywczej pracy. Można też np. skorzystać z oferty okazyjnych przejazdów samochodem do innych miast w Niemczech. Niektóre przedstawicielstwa organizują też kursy językowe dla zagranicznych studentów i pomagają w doborze osób do tzw. tandemów językowych (por. informacje na str. 104). Julia: Kontaktując się z pracownikami Biura Współpracy z Zagranicą lub organizacji Studentenwerk masz do czynienia z kompe tentnymi i zwykle również bardzo pomocnymi osobami. Być może jednak łatwiej Ci będzie znaleźć wspólny język z rówie śnikami – studentami działającymi w gremiach uczelnianych, takich jak np. wydziałowy samorząd studencki lub studenckie koła zainteresowań. Również tam uzyskasz pomoc w różnych sprawach związanych ze studiami i życiem w Niemczech. Stowarzyszenia te często przygotowują specjalne zajęcia orga nizacyjno-informacyjne dla osób rozpoczynających studia. 70 Kierunek Niemcy Michael: Kilka razy zdarzyło mi się nie zrozumieć od razu wszystkich przekazywanych mi informacji. Przykładowo, podczas jednej z wizyt w samorządzie studenckim wyjaśniano mi, w jaki sposób należy przygotowywać indywidualny rozkład zajęć w danym semestrze. Sądziłem, że wszystko zrozumiałem. Jednak po powrocie do domu okazało się, że mam jeszcze sporo pytań na ten temat. Trochę głupio było wracać z tą samą sprawą do samorządu. Mimo to tak właśnie zrobiłem. Szczerze mówiąc, odwiedziłem ich co najmniej pięć razy – i wcale nie odczułem żadnego zniechęcenia z ich strony. Przeciwnie, ci ludzie byli naprawdę bardzo mili! Wydziałowy samorząd studencki Wydziałowy samorząd studencki stanowi gremium reprezentujące interesy ogółu studentów danego kierunku wobec władz wydziałowych oraz wykładowców. Członkowie samorządu chętnie odpowiedzą na wszelkie pytania dotyczące organizacji studiów na wybranym kierunku, pomogą zorientować się w realiach uczelnianego kampusu, a także doradzą w rozmaitych kwestiach związanych z życiem studenckim. Na początku semestru samorządy organizują spotkania informacyjne przeznaczone specjalnie dla osób rozpoczynających studia. Można tam uzyskać wiele istotnych informacji dotyczących m.in. planowania przebiegu studiów, układania planu zajęć itp. Podczas tych spotkań często przedstawiani są również profesorowie, wykładowcy i inni pracownicy wydziału. Oczywiście jest to też doskonała okazja do zawarcia pierwszych znajomości z innymi studentami wybranego kierunku. Wsparcie i osoby kontaktowe na miejscu 71 Międzynarodowe grupy studenckie Na wielu uczelniach działają także organizacje zrzeszające grupy studentów, których celem jest udzielanie wsparcia studentom zagranicznym. Nowo przybyłe osoby mogą tam uzyskać pomoc w orientacji na uczelni. Imprezy, wycieczki i regularne spotkania organizowane przez międzynarodowe grupy studenckie to kolejna okazja do poznania innych osób studiujących na tej samej uczelni. Nauczyciele akademiccy Na każdym wydziale istnieje możliwość skorzystania z pomocy doradcy do spraw studiów. Doradcą kierunkowym jest najczęściej jeden z wykładowców. Można zwracać się do niego z pytaniami na temat przebiegu studiów, sposobu zaliczenia poszczególnych zajęć itd. Ponadto na uczelni działają pełnomocnicy do spraw programu Erasmus. Osoby takie są odpowiedzialne za integrację osób studiujących na danym wydziale w ramach programu Erasmus i chętnie udzielają pomocy zagranicznym studentom. Max: Na początku nie bardzo wiedziałem, w jaki sposób mam kon taktować się z profesorami i innymi osobami prowadzącymi zajęcia. Okazało się, że w gruncie rzeczy obowiązują dwie pro ste zasady. Jeśli masz pytanie wymagające tylko krótkiej i zwię złej odpowiedzi, możesz podejść do profesora po zajęciach lub napisać do niego e-mail. Natomiast jeśli Twoje pytanie jest bar dziej skomplikowane, najlepiej ustal z nim termin spotkania w tej sprawie lub odwiedź go w godzinach jego dyżuru. 72 Kierunek Niemcy Z merytorycznymi pytaniami dotyczącymi przedmiotu studiów można zwrócić się bezpośrednio do wykładowcy podczas jego dyżuru. Każdy nauczyciel akademicki wyznacza z reguły raz w tygodniu stały termin dyżuru, oferując studentom możliwość uzyskania dodatkowych konsultacji. Wykładowcy często wymagają wcześniejszego zgłoszenia chęci skorzystania z konsultacji – można to uczynić wysyłając e-mail lub wpisując się na listę wywieszoną na drzwiach gabinetu. Tablice ogłoszeń Zajęcia zostały odwołane, profesor przesunął godziny konsultacji, seminarium odbędzie się w innej sali – tego rodzaju aktualne informacje najczęściej można znaleźć na tablicach ogłoszeń w pomieszczeniach instytutu lub katedry. Z reguły informacje te dostępne są również on-line, na stronie domowej danej jednostki. Wymienione wyżej rodzaje wsparcia z pewnością mogą być bardzo przydatne. Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że na niemieckich uczelniach od studentów oczekuje się pewnego poziomu zaradności i samodzielności. Muszą oni być na tyle dojrzali, aby mogli przejąć odpowiedzialność za własne wykształcenie. Krótko mówiąc: istnieje wiele różnych źródeł informacji i ofert pomocy, ale studiujący muszą sami chcieć z nich skorzystać. Więcej informacji: www.study-in.de/student-life 3 film nr 9: „Wer hilft mir an der Uni?” Mieszkanie 73 Mieszkanie Taorang: Mieszkam w domu studenckim. Bardzo mi się tu podoba. W kuchni właściwie zawsze jest ktoś, z kim można poroz mawiać. To mi również odpowiada. Nie lubię być sama. Miejsce w akademiku miałam zapewnione w ramach pakietu usług przygotowanego przez organizację Studentenwerk. Dobrze, że go wykupiłam. Większość niemieckich szkół wyższych nie dysponuje typowym kampusem akademickim, na terenie którego znajdowałyby się również mieszkania dla studentów. Oznacza to, że studenci muszą sami zadbać o zapewnienie sobie dachu nad głową. W niektórych miastach uniwersyteckich znalezienie niedrogiego zakwaterowania wcale nie jest łatwym zadaniem. Dlatego dobrze jest jak najwcześniej rozpocząć poszukiwania odpowiedniego lokum. Idealnym rozwiązaniem jest uregulowanie tej kwestii jeszcze przed przyjazdem do Niemiec. Większą część studenckiego budżetu przeznaczonego na utrzymanie w Niemczech pochłaniają wydatki na opłaty mieszkaniowe. Wysokość tych opłat jest jednak bardzo zróżnicowana. W zależności od miasta miesięczne wydatki na mieszkanie mogą wynosić od 220 do 345 euro. Ponadprzeciętnie drogie bywa wynajęcie mieszkania w niektórych metropoliach takich jak Hamburg, Monachium, Kolonia czy Frankfurt nad Menem. 74 Kierunek Niemcy Miesięczne wydatki na czynsz i dodatkowe opłaty mieszkaniowe (wartości uśrednione) miejsce w domu studenckim 220 € pokój w mieszkaniu studenckim 265 € mieszkanie wynajmowane samodzielnie 340 € Źródło: Deutsches Studentenwerk, 19. Sozialerhebung Akademik lub prywatna stancja – to dwa najbardziej powszechne sposoby zakwaterowania studentów w Niemczech. Akademik W każdym mieście uniwersyteckim istnieje możliwość zakwaterowania w jednym z domów studenckich. Są one zwykle zlokalizowane w różnych częściach miasta. Niemiecka organizacja Stu dentenwerk dysponuje łączną sumą ponad 180 000 miejsc w akademikach. Poszczególne domy studenckie różnią się od siebie pod względem lokalizacji, rozmiarów oraz dostępnego wyposażenia. To samo dotyczy oferowanych miejsc noclegowych i pokoi do wynajęcia. Oprócz pokoi jedno- i dwuosobowych do dyspozycji bywają nawet małe apartamenty. Miejsce w akademiku jest chyba najbardziej korzystną formą zakwaterowania dla większości studentów. Dlatego aby je uzyskać, należy odpowiednio wcześnie złożyć podanie o przyznanie miejsca w domu studenckim. Największe szanse na miejsce w akademiku mają te osoby, które skierują takie podanie do organizacji Studentenwerk w wybranej uczelni niezwłocznie po otrzymaniu decyzji o przyjęciu na studia. Mieszkanie 75 Biura Współpracy z Zagranicą niektórych uczelni często również pośredniczą w przyznawaniu miejsc w domach studenckich. Prywatna stancja Jak wszędzie na świecie, rynek mieszkań do wynajęcia dynamicznie zmienia się także w Niemczech. Zróżnicowanie tego typu ofert jest bardzo duże – począwszy od nieumeblowanego pokoju, aż po w pełni wyposażony apartament. W Niemczech mieszkania często wynajmowane są przez kilkuosobowe grupy studentów. Tworzą oni tzw. Wohngemeinschaft (WG), czyli wspólnotę osób zamieszkujących poszczególne pokoje i korzystających z tej samej kuchni i łazienki, często także ze wspólnego salonu. Niekiedy mieszkańcy WG dzielą się również kosztami opłat za telefon i internet (por. informacje na str. 110–112). Taka forma mieszkania jest tutaj bardzo popularna. Taorang: Cieszyło mnie, że na długo przed wylotem do Niemiec wiedziałam już, gdzie będę mieszkała. Mogłam podać mój nowy adres znajomym – kiedy przyjechałam do akademika, czekał tam na mnie nawet już pierwszy list od mojej najlepszej przyjaciółki. Poszukiwanie mieszkania W większości przypadków wynajem mieszkania wymaga kontaktu z najemcą na miejscu. Oznacza to, iż transakcję wynajmu konkretnego mieszkania można sfinalizować właściwie dopiero po przyjeździe do Niemiec. Jednakże poszukiwanie odpowiedniej oferty można rozpocząć jeszcze przed wyjazdem. 76 Kierunek Niemcy Oferty wynajmu pokoi lub mieszkań można znaleźć przeglądając ogłoszenia mieszkaniowe, które są zamieszczane w wielu różnych miejscach. Dobrym źródłem informacji na ten temat jest niewątpliwie Biuro Współpracy z Zagranicą. Można tam uzyskać wiele przydatnych wskazówek – niezależnie od tego, czy poszukiwanie odpowiedniego lokum rozpocznie się jeszcze przed wyjazdem, czy też już po przyjeździe do Niemiec. Dostępne są tam m.in. adresy osób prywatnych, które wynajmowały już mieszkanie lub pokój zagranicznym studentom. W poszukiwaniu mieszkania mogą też pomóc lokalne oddziały organizacji Studentenwerk oraz przedstawicielstwa studentów. Często pośredniczą one w poszukiwaniu najemców wśród studentów, tzn. gromadzą adresy mieszkań do wynajęcia. W pobliżu stołówek zwykle znajdują się wielkie tablice ogłoszeniowe, na których studenci mogą zamieszczać oferty wynajmu lub zgłoszenia chęci wynajęcia mieszkania. Podobne tablice są również w budynkach instytutu lub katedry. Łukasz: Wynajmuję pokój w mieszkaniu studenckim (WG). Pokój jest wprawdzie niewielki, ale ludzie, z którymi tutaj mieszkam, są super. Współdzielimy to mieszkanie we czwórkę; oprócz mnie mieszkają tu dwie dziewczyny – Niemka i Turczynka – oraz chłopak, też Niemiec. W sumie bardzo dobrze nam się mieszka. Oczywiście, zdarza się czasem, że ktoś zapomni zrobić zakupy, ktoś nie umyje łazienki, a ktoś inny słucha w nocy zbyt głośnej muzy. To jasne, nie ma ludzi idealnych. Ale dla mnie WG to najlepszy sposób, aby naprawdę poznać ludzi i szlifować niemiecki. 78 Kierunek Niemcy Oferty wynajmu mieszkań drukowane są też w środowych i piątkowych wydaniach lokalnych dzienników. Ogłoszenia te zamieszczane są także on-line – na stronach internetowych tych gazet. Również magazyny miejskie i gazetki studenckie zawierają często oferty wynajmu mieszkań. W ogłoszeniach mieszkaniowych pojawia się zwykle wiele różnych skrótów. Poniżej rozszyfrowujemy niektóre z nich: Skróty stosowane w ogłoszeniach mieszkaniowych 2-Zi.-Whg 2-Zimmer-Wohnung (= mieszkanie dwupokojowe) 2 ZKDB 2 Zimmer, Küche, Diele, Bad (= dwa pokoje, kuchnia, korytarz, łazienka) K Kaution (= kaucja) + NK plus Nebenkosten (= opłaty dodatkowe za ogrzewanie, zużycie prądu, gazu i wody oraz wywóz śmieci)) NR Nichtraucher (= osoba niepaląca) WBS Wohnberechtigungsschein (= zaświadczenie uprawniające do korzystania z mieszkania socjalnego; mogą z niego korzystać osoby o odpowiednio niskich dochodach) Niektóre internetowe giełdy mieszkaniowe specjalizują się w zamieszczaniu ofert wynajmu mieszkań dla studentów: www.studenten-wg.de 3 www.studenten-wohnung.de 3 www.wg-gesucht.de 3 Można tam też bezpłatnie zamieścić własne ogłoszenie o poszukiwaniu mieszkania do wynajęcia. Mieszkanie 79 Julia: Jeśli podanej w ogłoszeniu kwocie towarzyszy określenie „kalt” („zimno”), nie należy obawiać się tego, że w mieszkaniu trzeba będzie marznąć. Sformułowanie „200 Euro kalt” ozna cza po prostu, że koszty ogrzewania nie są jeszcze wliczone w czynsz. Gdzie spędzić pierwsze noce? Jeżeli wszelkie próby zapewnienia sobie zakwaterowania jeszcze przed wyjazdem okazałyby się bezowocne, konieczne będzie znalezienie tymczasowego lokum po przyjeździe do Niemiec. Również w tej kwestii można liczyć na pomoc Biura Współpracy z Zagranicą. Ponadto możliwość tymczasowego noclegu oferują studentom zagranicznym niektóre oddziały organizacji Studentenwerk, a także akademickie wspólnoty religijne. Ostatnią deską ratunku jest Łukasz: Zwykle działa to tak: przeglądasz ogłoszenia i gdy spodoba Ci się jakaś oferta, kontaktujesz się z osobą wynajmującą miesz kanie – mailowo albo telefonicznie. Ustalacie termin o ględzin i jedziesz na miejsce, żeby wszystko sobie obejrzeć. Wynajmujący będzie pewnie chciał od razu wiedzieć, jak długo masz zamiar zostać w Niemczech. Jak już się dogadacie, obie strony podpisu ją umowę najmu. A tak à propos – pracownicy Biura Współ pracy z Zagranicą lub organizacji S tudentenwerk chętnie doradzą Ci, na co powinieneś zwrócić uwagę podczas zawiera nia takiej umowy. 80 Kierunek Niemcy wykupienie kilku noclegów w hotelu, pensjonacie lub schronisku młodzieżowym. Adresy hoteli i pensjonatów w danym mieście można uzyskać w biurze informacji turystycznej. Rezerwacji pokoju hotelowego można dokonywać także przez internet. Znacznie tańsze od wynajęcia pokoju w hotelu czy pensjonacie jest skorzystanie z noclegu w schronisku młodzieżowym. W tym celu należy posiadać międzynarodową legitymację schronisk młodzieżowych – można ją jednak również nabyć na miejscu, po przyjeździe do wybranego schroniska. Więcej informacji: www.jugendherberge.de 3 www.deutschland-tourismus.de 3 Opieka medyczna 81 Opieka medyczna Max: Wiesz już, że bez zaświadczenia o ubezpieczeniu zdrowotnym nie zosta niesz przyjęty na żadnej niemieckiej uczelni. Dlatego tak ważne jest to, aby odpowiednio wcześnie przed wyjazdem załatwić tę sprawę. Zaświadczenie to jest wymagane przy immatrykulacji. Infor macje o sposobach zawarcia ubezpieczenia na wypadek choroby uzyskasz u Twojego ubezpieczyciela, jak również w Biurze Współpracy z Zagranicą. Wszystkie osoby studiujące w Niemczech zobowiązane są do posiadania ubezpieczenia na wypadek choroby. Umowy o ubezpieczeniu zdrowotnym zawarte w niektórych krajach są honorowane również w niemieckim systemie opieki zdrowotnej. Dotyczy to ustawowych ubezpieczeń zdrowotnych zawartych w krajach członkowskich UE oraz w Islandii, Księstwie Liechtenstein, Chorwacji, Macedonii, Norwegii i Szwajcarii. Jest to możliwe na mocy porozumień o ubezpieczeniach społecznych, które Niemcy zawarły z tymi państwami. Pełną ochroną ubezpieczeniową na wypadek choroby objęci są w Niemczech także posiadacze Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ lub EHIC – z języka angielskiego). Niejednokrotnie uznawane jest w Niemczech również prywatne ubezpieczenie zdrowotne wykupione w kraju zamieszkania. Szczegółowych informacji na ten temat udzielają podmioty ubezpieczające. 82 Kierunek Niemcy W przypadku, gdy ubezpieczenie prywatne jest uznawane w Niemczech, odpowiednie zaświadczenie o takim ubezpieczeniu należy dołączyć do dokumentów wymaganych przy immatrykulacji (por. informacje na str. 57–61). Warto jednak pamiętać o tym, że rozpoczynając studia w Niemczech jako osoba ubezpieczona prywatnie nie można już przez cały okres studiów zmienić ubezpieczyciela na żadną z państwowych kas chorych. Ubezpieczenie zdrowotne W przypadku braku ubezpieczenia zdrowotnego, które jest uznawane również na terenie Niemiec, należy zawrzeć stosowną umowę z wybraną niemiecką kasą chorych na cały okres pobytu. Zwykle najlepiej jest skorzystać z oferty jednej z państwowych kas chorych. Obowiązują tam bowiem szczególnie niskie taryfy składek ubezpieczeniowych dla studentów. Aktualna wysokość miesięcznej składki to około 60 euro. Z ubezpieczenia zdrowotnego na tych warunkach może korzystać każdy student, jednakże tylko do ukończenia 14 semestru studiów lub 30 roku życia. Max: Na pierwszy rzut oka brzmi to paradoksalnie: Do immatryku lacji potrzebne jest zaświadczenie o ubezpieczeniu zdrowotnym, jednak aby skorzystać w niemieckiej kasie chorych ze zniżki studenckiej, musisz przedłożyć zaświadczenie o immatrykula cji. Od czego zatem zacząć? Otóż najpierw zgłaszasz się w wybranej kasie chorych. Po przedłożeniu decyzji o przyjęciu na studia zostaniesz tymczasowo ubezpieczony jako osoba studiu jąca. Zaraz po immatrykulacji wysyłasz odpowiednie zaświad czenie na adres kasy chorych lub zanosisz je tam osobiście. Opieka medyczna 83 Taorang: Początkowo sądziłam, że w Niemczech ubezpieczenie zdro wotne pokrywa wszelkie koszty związane z leczeniem. Jednak przy pierwszej wizycie u lekarza musiałam uiścić opłatę w wysokości 10 euro. Późnej w aptece wydałam jeszcze 5 euro. Ale nie m usiałam wydać nic ponadto. W każdym razie miesz kając tutaj nie należy się obawiać, że zabraknie nam pieniędzy na opłacenie wizyty u lekarza, wykupienie lekarstw, czy nawet sfinansowanie pobytu w szpitalu. W Niemczech działa wiele państwowych kas chorych – pomoc przy wyborze najkorzystniejszej oferty można uzyskać w Biurze Współpracy z Zagranicą. Biura państwowych kas chorych często znajdują się w pobliżu uczelni, co znacznie ułatwia dopełnienie formalności i przyspiesza zawarcie odpowiedniej umowy ubezpieczeniowej. Wizyta u lekarza Organizacja służby zdrowia w Niemczech jest wzorcowa. Gęsta sieć placówek medycznych zatrudniających lekarzy różnych specjalizacji zapewnia opiekę medyczną na bardzo wysokim poziomie. Osoby wymagające leczenia mogą w Niemczech liczyć na profesjonalną pomoc jednej z najlepszych na świecie służb medycznych. Przed skorzystaniem po raz pierwszy z porady lekarza należy uiścić zryczałtowaną opłatę za wizyty. Opłatę tę (w wysokości 10 euro) należy regulować raz na kwartał, czyli co trzy miesiące. Jako dowód wpłaty wystawiony zostanie rachunek, który należy zachować przez cały najbliższy kwartał. 84 Kierunek Niemcy Z bolącym zębem zwykle udajemy się do dentysty. Jeśli pojawią się jakiekolwiek inne bóle lub dolegliwości, najlepiej jest najpierw zgłosić się do lekarza ogólnego, zwanego również lekarzem domowym. Lekarz ten będzie w stanie stwierdzić, czy w przypadku tych konkretnych objawów lub urazów wymagana jest konsultacja u specjalisty. Jeśli sytuacja będzie tego wymagała, lekarz wypisze odpowiednie skierowanie. Dzięki takiemu skierowaniu można skorzystać z porady lekarza specjalisty, nie ponosząc żadnych dodatkowych kosztów. Recepty wypisane przez lekarza można zrealizować w aptece, wykupując odpowiednie lekarstwa (por. informacje na str. 86–87). Z reguły pobierana jest przy tym opłata w wysokości od 5 do 10 euro – w ramach tzw. dopłaty do leków. Pozostałe koszty pokrywa kasa chorych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Należy pamiętać, iż zasady te odnoszą się wyłącznie do lekarstw przepisanych przez lekarza. Za leki bez recepty trzeba zapłacić sto procent ich ceny. Telefony do gabinetów przyjęć lekarzy ogólnych, stomatologów i lekarzy specjalistów można znaleźć w branżowej książce telefonicznej Gelbe Seiten. Można ją przeszukiwać również korzystając z serwisu internetowego www.gelbeseiten.de. Godziny przyjęć przychodni lekarskich są dość zróżnicowane. W środy wiele przychodni jest nieczynnych lub pracuje tylko do południa. Najlepiej skontaktować się z wybraną placówką telefonicznie w celu ustalenia terminu wizyty. W nagłych przypadkach można po prostu zgłosić się do poradni w godzinach przyjęć. W takich sytuacjach zwykle trzeba jednak poczekać na swoją kolej. Nagłe wypadki Jeśli pomoc lekarza będzie pilnie potrzebna w nocy, bądź też w czasie weekendu, zawsze można udać się do najbliższego szpitala. W sytuacjach krytycznych należy wezwać karetkę pogotowia ratunkowego, korzystając z bezpłatnego numeru telefonu 112. 86 Kierunek Niemcy Jeśli natychmiastowa pomoc medyczna nie jest konieczna, jednak dolegliwości są na tyle silne, że nie można czekać aż do otwarcia najbliższej poradni lekarskiej, należy zgłosić się do jednego z lekarzy interweniujących w nagłych wypadkach (Ärztlicher Notdienst). Pełnią oni obowiązki lekarzy domowych poza normalnymi godzinami przyjęć w poradniach. Adresy i telefony lekarzy dyżurujących w danym dniu można znaleźć w lokalnej prasie codziennej, w rubryce „Ärztlicher Notdienst”. Informacje te można również uzyskać odsłuchując automatyczną sekretarkę lekarza domowego, bądź też dzwoniąc do jednej z dyżurujących aptek (por. informacje na str. 87). W nagłych wypadkach interweniują również dentyści. Aby móc skorzystać z pomocy medycznej w nagłych wypadkach, należy raz na kwartał uiścić zryczałtowaną opłatę w wysokości 10 euro. W przypadku długoterminowej hospitalizacji pobierana jest opłata w wysokości 10 euro za każdy dzień pobytu w szpitalu, okres ten nie może jednak przekraczać maksymalnej ilości 28 dni w roku. À propos: na obrzeżach niemieckich autostrad co kilka kilometrów zainstalowane są pomarańczowe telefony alarmowe (Notrufsäulen). Można z nich bardzo szybko wezwać pomoc w razie wypadku. Drogę do najbliższego telefonu alarmowego wskazują strzałki na białych słupkach kilometrowych, bądź też szereg czarno-białych pachołków. Lekarstwa W Niemczech wszelkiego rodzaju leki dostępne są wyłącznie w aptekach. Lekarstwa można podzielić na dwie grupy: leki dostępne bez recepty oraz tylko na receptę. Lekarstwa należące do grupy drugiej można otrzymać w aptece wyłącznie po okazaniu ważnej recepty podpisanej przez lekarza. Opieka medyczna 87 Michael: W pierwszym tygodniu po przyjeździe do Niemiec często mie wałem bóle głowy. Postanowiłem pójść do marketu po tabletki przeciwbólowe, ale nie nigdzie nie mogłem ich znaleźć. Kiedy zapytałem o nie ekspedientkę, zrobiła wielkie oczy i powiedziała: „Da müssen Sie in die Apotheke!”. Wytyczne niemieckiej ustawy o lekach (Arzneimittelgesetz) są nad wyraz surowe. Pewne rodzaje lekarstw, które być może w innych krajach są sprzedawane bez recepty (np. antybiotyki), w Niemczech muszą zostać przepisane przez lekarza. Także niektóre leki dostępne za granicą mogą tutaj nie być dopuszczone do sprzedaży. Apteki w Niemczech zwykle są czynne od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:30 do 18:30, a w soboty tylko przed południem. W niedzielę apteki są z reguły zamknięte. W miastach wybrane apteki pełnią jednak zawsze specjalne dyżury całodobowe, również w czasie weekendu. Spis dyżurnych aptek można znaleźć w lokalnej prasie codziennej, w rubryce „Apotheken notdienst”; jest on także wywieszony w każdej aptece. Adresy tych aptek można też sprawdzić na stronie internetowej www.aponet.de/ notdienst oraz www.apotheken.de/notdienste. Więcej informacji: www.daad.de/health 3 www.study-in.de/health 3 88 Kierunek Niemcy Pieniądze i konto w banku Max: Zaraz po przyjeździe koniecznie otwórz sobie rachunek rozliczeniowy w jednym z banków. To najbardziej prak tyczna opcja – dzięki temu możesz od razu po immatrykulacji uregulować przelewem opłatę seme stralną, czy też comiesięczne rachunki za mieszkanie. Możesz też wypłacać pieniądze z konta bez dodatkowych opłat. Więk szość niemieckich banków kieruje do studentów specjalne oferty umożliwiające prowadzenie bezpłatnego rachunku rozliczenio wego. O szczegóły zapytaj w Biurze Współpracy z Zagranicą. Środkiem płatniczym obowiązującym w Niemczech jest euro. Obecnie euro jest wspólną walutą 17 państw europejskich. Informacje o aktualnym kursie euro w przeliczeniu na inne waluty można uzyskać korzystając z konwertera walut na stronie www.xe.com. Jeden euro (1 EUR) to 100 eurocentów (100 cent). W obiegu są następujące monety: 1, 2, 5, 10, 20 i 50 centów, 1 i 2 euro oraz banknoty: 5, 10, 20, 50, 100, 200 i 500 euro. W niektórych – szczególnie mniejszych – sklepach banknoty o najwyższych nominałach (powyżej 100 euro) nie są akceptowane. W innych miejscach (np. na stacjach benzynowych) obsługa sklepu może poprosić osobę płacącą banknotem o takim nominale o okazanie dokumentu tożsamości. Pieniądze i konto w banku 89 Wymiana gotówki i czeków podróżnych Gotówkę w obcej walucie można wymienić w kantorach wymiany walut. Najczęściej są one zlokalizowane na lotniskach oraz w pobliżu dworców kolejowych. Druga możliwość to skorzystanie z usług banku lub kasy oszczędnościowej. Niektóre z tych instytucji nie oferują jednak wymiany bezgotówkowej, lecz jedynie transfer środków płatniczych i zasilenie nimi rachunku rozliczeniowego klienta. O sposobie realizacji czeków podróżnych informują placówki, w których można je nabywać. Zwykle przyjmują je banki, kasy oszczędnościowe oraz kantory. W każdym mieście zainstalowane są liczne bankomaty. Korzystając z karty płatniczej lub kredytowej można z nich wypłacić gotówkę o dowolnej porze dnia i nocy. Konto w banku Osoby zamierzające przebywać w Niemczech dłużej niż kilka tygodni powinny otworzyć rachunek rozliczeniowy (Girokonto) w jednym z miejscowych banków. Założenie i utrzymanie studenckiego konta bankowego jest z reguły bezpłatne. Dopełnienie związanych z tym standardowych formalności również nie powinno stwarzać większych problemów. Julia: Obiegowe monety euro mogą się różnić wizerunkiem na rewersie – zostały wyprodukowane w mennicach różnych krajów człon kowskich Unii Europejskiej i widnieją na nich symbole narodowe tych krajów. 90 Kierunek Niemcy Posiadanie własnego konta w Niemczech ma wiele zalet. Oto niektóre z nich: przy wypłacie Banki w Niemczech są zwykle gotówki z wielu bankomatów czynne od poniedziałku do piątku w godzinach od 9.00 do 16.00. W na terenie Niemiec nie jest soboty i niedziele oraz w dni świąpobierana żadna prowizja. Reteczne (por. informacje na str. 116) gularne należności – takie jak banki są zamknięte. czynsz, składki ubezpieczeniowe czy rachunki za telefon – można uiszczać poprzez tzw. zlecenie stałe; cykliczne przelewy bankowe będą wówczas realizowane automatycznie w określonym terminie. Za zakupy w Internecie można płacić korzystając z tzw. polecenia zapłaty (zgoda na obciążenie rachunku należną kwotą). Godziny otwarcia banków Uwaga: Wiele niemieckich fundacji stypendialnych odmawia do- konywania przelewów na zagraniczne konta bankowe! Również podejmując w Niemczech pracę dorywczą trzeba bezwzględnie posiadać rachunek rozliczeniowy w niemieckim banku. Na terenie Niemiec działa wiele banków i kas oszczędnościowych, które mają swoje oddziały w większości miast. Ponadto działają tu liczne banki on-line, w których wszelkie operacje – od założenia konta aż po realizację transakcji finansowych – dokonywane są przez internet. Max: Oszczędzisz sobie wiele niepotrzebnego stresu, jeśli odpowied nio wcześnie dowiesz się, jakie dokumenty potrzebne są do za łożenia konta w wybranym przez Ciebie banku. Towarzyszy łem kiedyś znajomej podczas takiej operacji – i nakręciłem przy tej okazji kilka scen. Polecam Ci obejrzenie w całości filmiku nr 2 pt. „Was kostet mich das Leben in Deutschland?”, który jest dostępny na stronie www.study-in.de/student-life. Pieniądze i konto w banku 91 Michael: Ojciec opowiadał mi kiedyś, jak podczas pobytu w Niemczech za skoczyło go to, że ludzie prawie zawsze płacą gotówką w sklepach i restauracjach. W ostatnich latach widocznie się to jednak nieco zmieniło. Niemal wszystkie większe sklepy i restauracje akcep tują karty płatnicze – w niektórych jednak wymagane jest prze kroczenie określonej minimalnej kwoty, np. w wysokości 15 euro. Informacje dotyczące szczególnie korzystnych ofert bankowych dla studentów można uzyskać w Biurze Współpracy z Zagranicą. Informacje te można oczywiście również znaleźć w Internecie. Pod adresem www.study-in.de/money znajduje się m.in. lista kontrolna pomocna przy zakładaniu konta bankowego. Wyszczególniono tam najważniejsze pytania, jakie należy zadać podczas rozmowy z przedstawicielem banku. Aby móc założyć konto w banku, potrzebne są następujące dokumenty: ■ p aszport lub dowód osobisty, ■ legitymacja studencka, zaświadczenie o immatrykulacji lub decyzja o przyjęciu na studia, ■ zaświadczenie o zameldowaniu w biurze meldunkowym, ew. także w biurze imigracyjnym. Z tymi dokumentami należy udać się do jednego z oddziałów banku i poprosić o założenie rachunku rozliczeniowego. Po założeniu konta wszelkie operacje bankowe – jak np. polecenia przelewu lub zlecenia stałe – można realizować korzystając z serwisu internetowego albo ze specjalnego automatu, bądź też przy bankowym okienku. 92 Kierunek Niemcy Karta płatnicza i karty kredytowe Posiadacze konta bankowego dysponują specjalną plastikową kartą, która umożliwia wypłacanie pieniędzy z bankomatów oraz wydruk informacji o stanie rachunku. Z reguły pełni ona również funkcję typowej karty płatniczej, zwanej także kartą rozliczeniową (EC-Karte / Girokarte), którą można regulować rachunki w sklepach i restauracjach. Transakcje dokonywane przy pomocy karty płatniczej wymagają albo wprowadzenia kodu PIN, albo złożenia podpisu na paragonie fiskalnym. W Niemczech akceptowana jest większość kart kredytowych (np. MasterCard, Visa, American Express). Można za ich pomocą wypłacać gotówkę w bankomatach lub podejmować pieniądze z konta bankowego, jednak za te operacje pobierane są dość wysokie opłaty. Posiadacze kart kredytowych powinni przed wyjazdem do Niemiec powiadomić instytucję kredytującą o tym, że będą używać karty kredytowej poza granicami kraju. Więcej informacji: www.study-in.de/money 3 Julia: Mojej amerykańskiej znajomej bank nagle zablokował kartę kredytową. Niestety zapomniała poinformować swój bank o tym, że będzie używać tej karty za granicą. Gdy na rozliczeniu zaczęły pojawiać się płatności dokonane w Niemczech, bank wyszedł z założenia, że karta została jej skradziona. Również mój bank za każdym razem, kiedy używam karty kredytowej za granicą, nalicza mi dodatkowe opłaty. Jeżeli posiadasz już kartę kredytową, lepiej sprawdź przed wyjazdem, jakie opłaty zostaną ci naliczone za płatności dokonywane w Niemczech. 94 Kierunek Niemcy Praktyki zawodowe Michael: Podczas ubiegłorocznych wakacji odbyłem czterotygodniową praktykę w pewnej niemieckiej firmie. Bardzo dużo się tam nauczyłem. Po całej tej teorii na uniwerku w końcu mogłem zdobyć nieco praktycznych umiejętności. Nie zarobiłem tam wprawdzie kokosów, ale za to nawiązałem ciekawe kontakty. Być może tego lata będę mógł tam naprawdę popracować przez kilka tygodni. Wielu niemieckich studentów odbywa praktyki zawodowe w trakcie realizacji studiów, aby w ten sposób zdobywać doświadczenie i nawiązywać kontakty z potencjalnymi pracodawcami. Na niektórych kierunkach okres praktyk jest integralną częścią programu studiów. Opiekę merytoryczną nad praktykantami sprawują wówczas nauczyciele akademiccy. Są i takie kierunki, na których odbyte praktyki są jednym z warunków przyjęcia na studia. Czas trwania praktyk może obejmować okres od kilku tygodni do kilku miesięcy. Z reguły praktykanci nie otrzymują żadnego wynagrodzenia, ewentualnie przyznawane są im niewielkie gratyfikacje. 96 Kierunek Niemcy Miejsca praktyk Miejscem odbywania praktyk studenckich może być przedsiębiorstwo lub instytucja. Szczegółowych informacji na temat możliwości zrealizowania praktyki w Niemczech udzielają następujące placówki: ■ działające na uczelni Biuro ds. Praktyk Studenckich lub Biuro Karier, ■ B iuro Współpracy z Zagranicą oraz ■ m iędzynarodowe organizacje studenckie. Trzy największe międzynarodowe organizacje studenckie, które zajmują się m.in. również pośrednictwem miejsc pracy dla praktykantów, to: ■ AIESEC: największa międzynarodowa organizacja studentów nauk ekonomicznych – www.aiesec.de ■ ELSA: European Law Students’ Association (zrzeszająca studentów prawa) – www.elsa-germany.org ■ IAESTE: International Association for the Exchange of Students for Technical Experience (zrzeszająca studentów nauk inżynieryjnych i przyrodniczych, w tym także rolnictwa i leśnictwa) – www.iaeste.de Ogłoszenia o wolnych stanowiskach pracy dla praktykantów można przeszukiwać także w internecie. Obszerne zestawienie portali internetowych dla osób poszukujących miejsca do odbycia praktyki lub stażu znajduje się pod adresem www.jobsuche-leichtgemacht.de/ beste-praktikumsboersen.html. Pośrednictwem miejsc pracy dla praktykantów przez internet zajmują się również studenckie giełdy pracy (por. informacje na str. 98). O przyjęcie na praktykę można też ubiegać się bezpośrednio w wybranym przez siebie przedsiębiorstwie lub instytucji. Praca dorywcza 97 Praca dorywcza Julia: Wielu moich znajomych poza studia mi jeszcze gdzieś pracuje. Są to na prawdę przeróżne zajęcia. Ja sama udzielam korepetycji. Moja przyjaciółka Ruth opiekuje się psem. Piotr rozwozi lekarstwa na zlecenie apteki. Susanne pracuje w kafeterii. Felix webmasteruje serwis internetowy pewnej firmy. Znalezienie ciekawej pracy wymaga jednak dobrej znajomości języka niemieckiego. Studiujący często wykonują różne prace dorywcze, aby w ten sposób zapewnić sobie dodatkowe środki finansowe oraz zdobyć pierwsze doświadczenia na rynku pracy. Uwaga: Praca dorywcza to dobry sposób na podreperowanie studenc- kiego budżetu. Jednakże obowiązki związane z realizacją studiów raczej nie pozwalają pogodzić studiowania z zarabianiem pieniędzy na pokrycie całkowitych kosztów utrzymania i życia w Niemczech. Dobrym uzupełnieniem studiów wyższych jest okresowe zatrudnienie w charakterze pomocniczego pracownika na uczelni. Praca na stanowisku tzw. „Hiwi” (skrót od studentische / wissenschaftliche Hilfskraft) polega na wykonywaniu czynności pomocniczych zlecanych przez pracowników naukowo-dydaktycznych. Na wielu wydziałach istnieje możliwość podjęcia pracy na stanowisku tutora. Osoba taka prowadzi zajęcia ćwiczeniowe mające na celu powtórzenie i utrwalenie znajomości poznanego materiału. 98 Kierunek Niemcy Można też wykorzystać różne możliwości zatrudnienia poza uczelnią. Studenci często znajdują zatrudnienie jako kelnerzy lub hostessy, obsługują gości podczas targów i promocji, wykonują prace porządkowe, opiekują się dziećmi, pracują w marketach, copy-shopach i biurowcach, rozprowadzają gazety i ulotki reklamowe itd. Wysokość zarobków zależy od charakteru pracy oraz od miasta, w którym jest ona wykonywana. Stawki godzinowe utrzymują się na poziomie od 5 do 10 euro. Poszukiwanie pracy Osoby poszukujące zatrudnienia na uczelni mogą w sekretariacie instytutu uzyskać informacje o wakatach na stanowiskach pracowników pomocniczych lub tutorów; można również zapytać o to swoich wykładowców. Dobrym źródłem informacji o ofertach pracy są uczelniane biura pośrednictwa pracy. Jest to specjalny serwis dla studentów przygotowywany wspólnie przez miejscowy urząd pracy Max: Raczej trudno jest znaleźć taki sposób zarobkowania, który nie koliduje z planem zajęć na uczelni. W końcu jesteś w Niemczech po to, żeby studiować. Prace dorywcze zawsze się kiedyś kończą i trzeba wciąż na nowo rozpoczynać poszuki wania odpowiadającego nam zajęcia. Mogę Ci tylko doradzić, że warto wykorzystać wszelkie możliwości: studenckie biuro pośrednictwa pracy, informacje na tablicach ogłoszeń, ogłosze nia w prasie codziennej, internetowe giełdy pracy, a także – często bardzo pomocne – osobiste kontakty z różnymi ludźmi, z którymi widujesz się np. na uczelni. Po prostu poinformuj każdą znajomą osobę o tym, że właśnie szukasz pracy. Może akurat wśród nich (lub ich znajomych) znajdzie się ktoś, kto zaproponuje Ci ciekawe zajęcie. Praca dorywcza 99 oraz lokalny oddział organizacji Studentenwerk. Adresy urzędów pracy można znaleźć na stronie internetowej www.arbeitsagentur.de. Wiele ofert pracy zamieszczanych jest na tablicach ogłoszeń w obiektach uczelnianego kampusu, bądź też np. w supermarketach. Warto przeglądać również rubryki z ogłoszeniami w codziennej prasie. Oferty pracy najczęściej drukowane są w środowych wydaniach gazet oraz – bardziej obszerne – w wydaniach weekendowych. Bazę danych z ofertami pracy można również przeszukiwać na stronach internetowych lokalnych dzienników. W internecie dostępne są ponadto różnego rodzaju giełdy pracy. Niektóre z nich specjalizują się w pośrednictwie pracy dla studentów. Oto kilka przykładów: www.berufsstart.stepstone.de 3 www.jobmensa.de 3 www.studentjob.de 3 www.studentenjobs24.de 3 www.unicum.de 3 Uregulowania prawne Polscy studenci mogą od 1 maja 2011 podejmować pracę w Niemczech bez ograniczeń. Nie jest także potrzebne pozwolenie na pracę. Więcej informacji: www.study-in.de/student-life 3 film nr 5: „Wie finde ich einen Nebenjob?” www.daad.de/job 3 www.daad.de/deutschland/download 3 broszura: „Informationen zu den rechtlichen Rahmenbedingungen für die Ausübung einer Erwerbstätigkeit von ausländischen Studierenden und Wissenschaftlern” 3 www.internationale-studierende.de nawigacja: Während des Studiums > Jobben 100 Kierunek Niemcy Język Michael: Bardzo odpowiada mi to, że w Niem czech wiele osób nieźle zna język an gielski. Wprawdzie nie jest tak, że można wszędzie zagadać po angielsku, ale zawsze znajdzie się ktoś, kto rozumie ten język. Mimo to bardzo jestem dumny z tego, że coraz lepiej mówię po niemiec ku. To fajne uczucie, kiedy możesz porozumiewać się z miesz kańcami obcego kraju w ich własnym języku. Niemiecki na studiach i na co dzień Poziom znajomości języka niemieckiego, jaki powinien posiadać kandydat na studia, uzależniony jest od konkretnej uczelni oraz od wybranego kierunku studiów (por. informacje na str. 19). Na kierunkach z wykładowym językiem angielskim z reguły nie jest wymagana znajomość języka niemieckiego. Trzeba natomiast znać bardzo dobrze j. angielski. W przypadku pozostałych kierunków obowiązuje następująca prawidłowość: w przeciwieństwie do przedmiotów z dziedziny nauk przyrodniczych i ścisłych, na kierunkach humanistyczno-społecznych wymagana jest zwykle bardziej zaawansowana znajomość języka niemieckiego – zwłaszcza jeśli chodzi o umiejętność pisania i formułowania wypowiedzi ustnych. W każdym razie wymagany jest taki poziom opanowania języka, który pozwala na zrozumienie treści wykładu oraz śledzenie wątków Język 101 dyskusji podczas seminarium. Oczywiście ważna jest również umiejętność czytania tekstów naukowych i ich merytorycznej analizy. Student powinien także umieć wypowiadać się w zrozumiały sposób w rozmowach na tematy naukowe oraz redagować teksty zawierające własne przemyślenia. Jednak studia to nie wszystko. Nawet jeśli będziesz studiować na kierunku międzynarodowym i na uczelni będziesz posługiwać się głównie językiem angielskim, to i tak warto nauczyć się języka niemieckiego. Jak bowiem powszechnie wiadomo, aklimatyzację w obcym kraju znacznie ułatwia dobra znajomość języka jego mieszkańców. W ten sposób z pewnością łatwiej poradzisz sobie w codziennych sytuacjach. Uczestnicząc bardziej intensywnie w życiu Niemców zwiększysz również szanse na nawiązanie wielu ciekawych znajomości. Dialekt, gwara, żargon Ludzie w Nadrenii mówią inaczej niż mieszkańcy Bawarii, a mowa rodowitych Berlińczyków różni się od mowy Niemców pochodzących z Hamburga. Język niemiecki – podobnie jak wszystkie języki naturalne – jest bardzo zróżnicowany, zarówno pod względem wymowy, jak i używanych konstrukcji gramatycznych. Różnice te mogą być zauważalne nawet w mowie mieszkańców różnych miejscowości należących do tego samego regionu. Nauczyciele prowadzący zajęcia w szkołach wyższych zwykle posługują się standardową, literacką odmianą języka niemieckiego. Może się jednak zdarzyć, że któryś z profesorów lub kolegów z roku będzie mówił w jednym z niemieckich dialektów. Wielu ludzi świadomie pielęgnuje rodzimą odmianę języka mówionego, podkreślając w ten sposób swoje przywiązanie do regionu, z którego pochodzą. 102 Kierunek Niemcy Taorang: Początkowo miałam spore trudności ze zrozumieniem wypo wiedzi niektórych Niemców. Chociaż moja nauczycielka niemieckiego w Chinach była rodowitą Niemką, w pierwszych tygodniach po przyjeździe okazało się, że czasem nie rozu miem nawet prostych wyrażeń, które dotąd wydawały mi się dość oczywiste. Jednak Anja, studentka wspomagająca mnie w ramach inicjatywy Patenprogramm, od razu wyjaśniła mi ten fenomen – po prostu w Niemczech ludzie mieszkający w różnych regionach kraju posługują się odmiennymi dialektami, dlatego język niemiecki nie brzmi wszędzie jednakowo. Na szczęście szybko poradziłam sobie z początkowymi trudnościami i zaczęłam bardziej skupiać się na uważnym słuchaniu moich rozmówców. W kontaktach z osobami posługującymi się językiem niemieckim jako językiem obcym większość Niemców stara się jednak używać standardowej odmiany tego języka. Mimo to niektórzy rodzimi użytkownicy języka nie zdają sobie nawet sprawy z tego, jak bardzo ich sposób mówienia odbiega od wzorców znanych ci z podręczników i płyt CD z nagraniami wymowy. Tylko bez paniki – szybko przyzwyczaisz się do odmiany języka mówionego używanej w regionie, w którym będziesz mieszkać. Przecież to żaden wstyd, jeśli od czasu do czasu czegoś nie zrozumiesz albo zostaniesz opacznie zrozumiana/-y. Kursy językowe W Niemczech można skorzystać z wielu możliwości nauki języka niemieckiego, bądź też pogłębienia jego znajomości. 104 Kierunek Niemcy Jako student możesz równolegle do zajęć na uczelni uczęszczać także na kurs językowy. Najczęściej (ale nie zawsze) za uczestnictwo w takim kursie pobierane są opłaty. Każdego roku na niemieckich uczelniach organizowane są kursy letnie, które można wykorzystać do przygotowania się pod względem językowym do planowanych studiów. Kursy letnie odbywają się zwykle w okresie od czerwca do września. Oferowane kursy językowe obejmują różne poziomy zaawansowania, a uczestnictwo w nich jest odpłatne. Przegląd aktualnych ofert kursów letnich znajduje się na stronie www.daad.de/sommerkurse. Można też skorzystać z bogatej oferty pozauczelnianych instytucji, takich jak lokalne placówki Goethe-Institut, uniwersytety ludowe, czy prywatne szkoły językowe. Kursy te również są odpłatne. Oferty kursów języka niemieckiego dostępne na terenie całych Niemiec są aktualizowane w internetowej bazie danych stowarzyszenia Fachverband Deutsch als Fremdsprache. Bazę tę można przeszukiwać na stronie www.fadaf.de/de/daf_angebote/sprachkursangebote. Tandem językowy Udział w klasycznym (zwykle odpłatnym) kursie językowym nie jest jedyną metodą nauki języka niemieckiego. Doskonałą alternatywę stanowi nauka w tak zwanym tandemie językowym. Kursy językowe online Dodatkowym, wygodnym sposobem kształcenia jest skorzystanie z kursów językowych dostępnych online. Oferta Deutsch-Uni-Online (www.deutschuni.com) zawiera specjalne kursy przygotowujące do realizacji studiów w Niemczech na różnych poziomach zaawansowania językowego. Są również kursy obejmujące słownictwo fachowe z określonych dziedzin wiedzy. Język 105 Michael: Z początku nieco przerażało mnie tempo mówienia Niemców. Jednak prędko uświadomiłem sobie, że gdy rozmawiam tu z ludźmi w moim ojczystym języku, to też nie zawsze mnie rozu mieją – nawet te osoby, które świetnie znają angielski. Dość często słyszę wtedy: „Hej, Michael, czy mógłbyś mówić trochę wolniej?” Teraz reaguję o wiele spokojniej, gdy zdarzy mi się czegoś nie zrozumieć – wiem już, że to niekoniecznie skutek braku kompetencji językowych z mojej strony. Niektórzy ludzie po prostu strasznie szybko mówią. W takich sytuacjach nie obawiam się już przerwać rozmówcy i poprosić: „Könnten Sie das bitte langsam wiederholen?” Ta forma nauki polega na spotkaniach dwóch osób różnej narodowości, które uczą się nawzajem swoich ojczystych języków. Regularnie odbywające się sesje tandemowe umożliwiają efektywne przyswojenie umiejętności językowych w przyjaznej i swobodnej atmosferze. Partnera do tandemu językowego można znaleźć korzystając z serwisów internetowych prowadzonych przez Biura Współpracy z Zagranicą, międzynarodowe grupy studenckie lub ogólnouczelniane przedstawicielstwa studentów. Test umiejętności językowych Poziomy nauczania języka na kursach w Niemczech określane są zgodnie z Europejskim Systemem Opisu Kształcenia Językowego (Common European Framework of Reference for Languages) według sześciopoziomowej skali porównawczej: od poziomu podstawowego A1 do zaawansowanego poziomu biegłości językowej C2. Język 107 Osoby pragnące sprawdzić aktualny poziom własnych kompetencji językowych mogą skorzystać z bezpłatnego testu on-line, który jest dostępny na stronie internetowej Goethe-Institut pod adresem www.goethe.de/einstufungstest. Po udzieleniu odpowiedzi na pytania testowe wyświetlone zostaną informacje na temat sugerowanego poziomu kompetencji. Bardziej dokładnym testem kompetencji językowych, zakończonym wydaniem certyfikatu, jest test OnDaF (www.ondaf.de). Test ten pozwala także zweryfikować, czy aktualny stopień znajomości języka niemieckiego jest wystarczający, aby pomyślnie zdać egzamin TestDaF. Max: Świetną metodą doskonalenia znajomości języka niemieckiego jest nauka w tandemie. Ja sam na przykład spotykam się raz w tygodniu z pewną Czeszką, której pomagam w nauce niemiec kiego, w zamian za co ona rozmawia ze mną po czesku. To o wiele bardziej przyjemny sposób nauki, niż uczęszczanie na kurs językowy. Moją tandemową partnerkę znalazłem w bardzo prosty sposób – rozwiesiłem własne ogłoszenia na tablicach w instytucie, w stołówce i w bibliotece. Więcej informacji: www.deutsch-lernen.net 3 www.study-in.de/student-life 3 film nr 3: „Wie viel Deutsch brauche ich in Deutschland?” A może masz ochotę na błyskawiczny kurs języka niemieckiego on-line? www.study-in.de/student-life 3 film nr 4: „Deutsch für Anfänger” 108 Kierunek Niemcy Telefon, internet, poczta Michael: Utrzymywanie kontaktów z moją ro dziną i znajomymi w USA jest banal nie proste. Przesyłamy sobie SMSy i maile, często rozmawiamy na czacie lub przez skype, no i oczywiście dzwonimy do siebie od czasu do czasu. Jedynym utrudnieniem komunikacji są opóźnienia w transmisji dźwięku występujące podczas niektórych połączeń. W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój technologii komunikacyjnych, czego konsekwencją jest m.in. znaczny spadek cen usług internetowych i telekomunikacyjnych. Pozostawanie w kontakcie z rodziną i znajomymi w ojczyźnie nie sprawia dziś już najmniejszego problemu. Telefon komórkowy Prawie wszyscy niemieccy studenci korzystają z telefonów komórkowych (nazywanych tutaj Handy). Niektórzy nawet rezygnują z telefonu stacjonarnego i również w domu rozmawiają przez komórkę. Mieszkając w Niemczech warto zakupić kartę SIM którejś z niemieckich sieci komórkowych. To prosty i znacznie tańszy sposób komunikowania się ze znajomymi, niż korzystanie na terenie Niemiec z telefonu z kartą SIM zagranicznego operatora (co wiąże się z wysokimi kosztami połączeń i wysyłanych wiadomości SMS). Telefon, internet, poczta 109 Uzyskanie niemieckiego numeru telefonu jest bardzo proste. Należy jednak zwrócić uwagę na kilka kwestii. Zasadniczo istnieją dwie możliwości: zawarcie umowy z operatorem albo zakup karty typu pre-paid. Zawierając umowę na świadczenie usług telekomunikacyjnych klient wiąże się na pewien okres z danym operatorem – zwykle są to 24 miesiące. Najczęściej (ale nie zawsze) umowa ta zobowiązuje klienta do uiszczania comiesięcznej opłaty abonamentowej. W zamian otrzymuje on (za symboliczną cenę) aktualny model telefonu komórkowego jednego z czołowych producentów, który może później wymienić na nowy, jeśli zdecyduje się przedłużyć umowę z tym samym operatorem. Przed podpisaniem takiej umowy należy poprosić o szczegółowe informacje odnośnie uregulowań prawnych i planów taryfowych oraz przeczytać całą umowę, włącznie z fragmentami wydrukowanymi mniejszą czcionką. Warto też zapytać o możliwość skorzystania z oferty promocyjnej dla studentów. Karty prepaidowe można kupować razem z telefonem komórkowym lub jako osobny produkt. Pozwala to na dużą elastyczność, ponieważ nie wymaga wiązania się umową z żadnym konkretnym operatorem. Wraz z kartą prepaidową klient otrzymuje określoną liczbę jednostek taryfowych do wykorzystania na połączenia telefoniczne lub SMS-y. Gdy kredyt na karcie zostanie wykorzystany, można ponownie doładować konto przez internet lub kupić kolejną kartę. Są one dostępne w m.in. w supermarketach, kioskach i drogeriach. W porównaniu ofert różnych operatorów telefonii komórkowej mogą być pomocne następujące strony internetowe: www.handytarife.de 3 prepaid-vergleich-online.de 3 Cenne wskazówki można też uzyskać w siedzibie samorządu studenckiego. Warto też poradzić się innych studentów zagranicznych, którzy zapewne często telefonują do domu. 110 Kierunek Niemcy Telefon stacjonarny Osoby, którym nie wystarcza telefon komórkowy, mogą dodatkowo korzystać w domu z przyłącza telefonii stacjonarnej. Również w tym przypadku o klienta zabiega wiele spółek telefonicznych, przygotowując różnorodne oferty. Jednak w odróżnieniu od operatorów komórkowych, spółki telefonii stacjonarnej nie oferują żadnej alternatywy wobec konieczności zawarcia umowy. Natomiast wraz z umową na usługi telekomunikacyjne oferowany jest obecnie również dostęp do internetu – często z promocyjną, jednolitą stawką za połączenia (tzw. flat rate). Oznacza to, że klient co miesiąc uiszcza pewną zryczałtowaną opłatę, za którą zyskuje (na określonych warunkach) nielimitowany dostęp do internetu oraz możliwość wykonywania połączeń telefonicznych do sieci stacjonarnych w całych Niemczech. Połączenia zagraniczne najczęściej nie są zawarte w standardowej opłacie. Zdarzają się jednak specjalne oferty, w ramach których stawką flat rate objęte są dodatkowe kraje docelowe. Max: Wybór operatora telefonii komórkowej lub dostawcy usług inter netowych może być w dzisiejszych czasach prawdziwym dyle matem, jeśli mamy zamiar skorzystać z najbardziej opłacalnej oferty na rynku. Niestety nie pomogę Ci również w dokonaniu wyboru pomiędzy zawarciem umowy okresowej a korzystaniem z opcji pre-paid. Prawie każdego dnia pojawiają się nowe ofer ty, ponieważ konkurencja w tym sektorze usług jest ogromna. Plusem tej sytuacji jest to, że w ten sposób telefonowanie staje się coraz tańsze. Za to spośród ciągle rosnącej ilości ofert coraz trudniej jest wybrać najkorzystniejszą. Telefon, internet, poczta 111 Również tutaj warto dopytywać się o taryfy ulgowe dla studentów oraz dokładnie porównywać oferty i ceny – na przykład korzystając z następujących stron internetowych: www.clever-telefonieren.de 3 www.telefontarifrechner.de 3 www.online-tarife.de 3 Istnieje ponadto bardzo prosta możliwość zaoszczędzenia pieniędzy na opłatach za rozmowy zagraniczne: tak zwane połączenia call-by-call. System ten pozwala – w ramach standardowej umowy – na każdorazowe wybranie za pomocą prefiksu operatora oferującego w danej chwili najbardziej korzystne warunki połączeń. Prefiks aktualnie najtańszego operatora należy uprzednio wyszukać np. w internecie. Jednakże nie wszystkie spółki telefoniczne akceptują tego rodzaju połączenia. Dlatego przy zakładaniu telefonu stacjonarnego warto się zorientować, czy wybrany dostawca usług oferuje możliwość wykonywania połączeń call-by-call. Najbardziej aktualne stawki połączeń call-by-call można znaleźć w internecie – na przykład w następujących serwisach: www.billiger-telefonieren.de 3 www.tariftip.de 3 www.teltarif.de 3 Osoby nie posiadające telefonu mogą korzystać z budek telefonicznych lub tele-kawiarenek. Publiczne automaty telefoniczne wykorzystywane są jednak w Niemczech coraz rzadziej. Istnieją wciąż telefony przyjmujące monety oraz – głównie na lotniskach – budki na specjalne karty telefoniczne. Książka telefoniczna online W internetowej książce tele fonicznej dostępnej po adresem www.telefonbuch.de można odnaleźć numery telefonów abonentów prywatnych, firm i insty tucji korzystających z usług ope ratorów telefonii stacjonarnej i komórkowej. 112 Kierunek Niemcy Korzystanie z nich jest jednak dość drogie, dlatego przydają się raczej do wykonywania krótkotrwałych połączeń. Planując dłuższe rozmowy przez telefon, a przede wszystkim przy połączeniach zagranicznych warto odwiedzić jedną z tele-kawiarenek (Telefoncafé). Kawiarenki takie znajdują się w każdym niemieckim mieście. Można tam nabyć karty prepaidowe typu Calling Card i skorzystać ze specjalnych zniżek na rozmowy międzynarodowe. Internet W większości pokojów w akademikach i w mieszkaniach studenckich zainstalowane jest łącze internetowe. Aby korzystać z internetu, wystarczy podłączyć do niego laptop albo netbook poprzez kabel sieciowy lub sygnał radiowy Wi-Fi. Jeżeli w mieszkaniu nie ma jeszcze stałego łącza, istnieją dwie możliwości: przygotowanie wniosku o przyłączenie do sieci, bądź też zakup modemu UMTS, który zapewnia mobilny dostęp do internetu. Do instalacji łącza internetowego w mieszkaniu wymagane jest zazwyczaj uprzednio zamontowane przyłącze telefonii stacjonarnej. Przy wyborze dostawcy internetowego należy kierować się wskazówkami podanymi w odniesieniu do telefonu stacjonarnego (por. informacje na str. 109). Odpowiednią ofertę można wyszukać w internecie – na przykład korzystając z wyżej wymienionych witryn. Julia: W moim mieszkaniu nie mam podłączonego internetu. Jednak w ogóle mi to nie przeszkadza. W ciągu dnia i tak większość czasu spędzam na uczelni. Mogę tam w dowolnym miejscu podłączyć do sieci mój laptop, bądź też skorzystać z jednego z wielu stanowisk komputerowych. 114 Kierunek Niemcy Mobilny dostęp do internetu w technologii UMTS ma tę zaletę, iż nie wymaga zawierania umowy z usługodawcą. Korzystanie z niewielkiego urządzenia podłączanego do portu USB pozwala na łączenie się z internetem z dowolnego miejsca, w którym akurat pracujemy na laptopie lub netbooku. Jedyną wadą tego rozwiązania jest jego dość wysoka cena w porównaniu z kosztami zainstalowania łącza stacjonarnego. Warto wiedzieć o tym, że będąc studentem wcale nie trzeba mieć stałego łącza w mieszkaniu, aby móc korzystać z internetu. W każdym mieście uniwersyteckim działają liczne kawiarenki internetowe, w których za niewielką opłatą można surfować po sieci, gawędzić na czacie i wysyłać e-maile. Oczywiście można też korzystać z komputerów na uczelni. Szkoły wyższe w Niemczech oferują swoim studentom i pracownikom różne możliwości bezpłatnego korzystania z internetu. Na terenie niektórych uczelni internet dostępny jest z dowolnego miejsca poprzez bezprzewodowe łącze z siecią Wi-Fi. Dane logowania pozwalające na podłączenie do tej sieci własnego laptopa każdy student otrzymuje po dokonaniu immatrykulacji. Osoby nie posiadające własnego komputera również nie muszą się martwić – mogą swobodnie korzystać z licznych stanowisk komputerowych podłączonych do internetu, które są dostępne w wielu miejscach na uczelni. Poczta Oprócz elektronicznych form komunikacji warto oczywiście nadal korzystać z tradycyjnych usług pocztowych. Dystrybucją listów i paczek do różnych miejsc na całym świecie zajmuje się w Niemczech m.in. spółka Deutsche Post AG. Większe przesyłki można nadać w jednym z oddziałów poczty, które łatwo rozpoznać po żółtym logo z czarnym rogiem pocztyliona. Telefon, internet, poczta 115 Listy wrzuca się do skrzynek pocztowych (również w kolorze żółtym), zamontowanych w wielu różnych miejscach miasta. Na każdej z nich jest informacja o najbliższym terminie wybierania listów ze skrzynki. Paczki można też wysyłać, jak również odbierać, korzystając z tak zwanych paczkomatów. O cenę wysłania listu lub paczki za granicę można zapytać pracownika oddziału poczty, bądź też skorzystać z internetowego serwisu na stronie www.portokalkulator.de. Koszt przesyłki zależy od jej wielkości i ciężaru oraz oczywiście od kraju docelowego. Wysłanie listu w obrocie krajowym (o wadze do 20 gramów) kosztuje 55 centów, a znaczek na pocztówkę – 45 centów. Znaczki pocztowe można nabyć przy okienku lub w automacie znajdującym się przed oddziałem poczty, a także zakupić przez internet w serwisie www. deutschepost.de. Więcej informacji: www.study-in.de/mobile-internet 3 116 Kierunek Niemcy Święta i uroczystości Łukasz: Zawsze sądziłem, że Niemcy są przede wszystkim ambitni i pracowici, a poza tym prowadzą raczej monotonny tryb życia. Nie domyślałem się nawet, że ludzie tak chętnie i tak często tutaj świętują! Przeżyłem już naprawdę sporo różnych imprez i uroczystości – a mieszkam w Niemczech dopiero od pół roku! Niemcy lubią świętować. Dlatego w ciągu całego roku obchodzi się tutaj wiele świąt i uroczystości. Już sam początek nowego roku obchodzony jest bardzo uroczyście. Bal sylwestrowy to okazja do świętowania z przyjaciółmi, którą zwykle poprzedzają staranne przygotowania. Niezależnie od tego, czy zabawa sylwestrowa ma miejsce w mieszkaniu, czy też w sali balowej – przed północą sporo osób wychodzi na świeże powietrze, aby powitać nowy rok podziwiając pokazy fajerwerków. Najważniejszymi świętami w roku są Święta Bożego Narodzenia. Są to chyba najbardziej niecierpliwie oczekiwane święta w ciągu roku. Już z początkiem jesieni w wielu sklepach pojawiają się czekoladowe mikołaje i świąteczne wypieki. A w trakcie ostatnich czterech przedświątecznych tygodni – w okresie adwentu – prawie wszystko kręci się już wokół nadchodzących świąt. Pojawiają się wieńce adwentowe i adwentowe kalendarze, które pomagają uprzyjemnić Święta i uroczystości 117 czas oczekiwania na wieczór wigilijny. Ludzie wypiekają domowe ciasteczka i przygotowują świąteczne dekoracje, wybierają prezenty pod choinkę i wysyłają sobie kartki z życzeniami. W miastach w tym okresie działają tradycyjne bożonarodzeniowe jarmarki. Można tam nie tylko zaopatrzyć się w prezenty, ale także rozgrzać się pysznym grzanym winem. Drugie pod względem doniosłości święto w roku to Wielkanoc. W wielu rodzinach święto to traktowane jest przede wszystkim jako okazja do sprawienia radości dzieciom. Zgodnie z tradycją w Poniedziałek Wielkanocny rodzice i dziadkowie ukrywają w ogrodzie lub w mieszkaniu wielkanocne zajączki i jajka z czekolady, które następnie odnajdywane są przez najmłodszych członków rodziny. Oprócz tych tradycyjnie obchodzonych świąt rodzinnych są również i takie okazje, które świętuje się raczej w gronie rówieśników – należą do nich np. imprezy urodzinowe czy też potańcówki organizowane w wielu wsiach i miastach w wieczór poprzedzający dzień 1 maja. Dni ustawowo wolne Niektóre dni w roku są wolne od pracy na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów. W tych dniach – podobnie jak w każdą niedzielę – na terenie całych Niemiec nieczynna jest większość sklepów, nie działają też urzędy oraz inne instytucje, w tym szkoły i uczelnie. Niektóre z tych dni mają ustaloną datę, inne są ruchome: ■ N owy Rok (1.1.) ■ W ielki Piątek ■ P oniedziałek Wielkanocny ■ 1 maja ■ W niebowstąpienie Pańskie (czwartek w maju lub czerwcu, ok. 40 dni po Wielkanocy) 118 Kierunek Niemcy ■ Z esłanie Ducha Świętego (poniedziałek, ok. 50 dni po Wielkanocy) ■ Dzień Zjednoczenia Niemiec (święto narodowe, 3.10.) ■ 1 oraz 2 dzień Świąt Bożego Narodzenia W niektórych krajach związkowych obowiązują dodatkowe dni ustawowo wolne od pracy. Należą do nich: ■ Ś więto Trzech Króli (6.1.) ■ B oże Ciało (czwartek w maju lub czerwcu) ■ W niebowzięcie Najświętszej Marii Panny (15.8.) ■ Ś więto Reformacji (31.10.) ■ D zień Wszystkich Świętych (1.11.) ■ D zień Pokuty i Modlitwy (środa w listopadzie) Na stronie internetowej www.feiertage.net można sprawdzić, jakie dni wolne od pracy obowiązują w danym kraju związkowym. Festyny regionalne W Niemczech w każdym regionie kraju kultywowane są odrębne święta ludowe. W regionach słynących z uprawy winorośli – takich jak np. Palatynat, region Rheingau, Badenia, czy dolina Mozeli – odbywają się tradycyjne festiwale winobrania. W innych regionach – głównie w Bawarii i Frankonii – organizowane są dożynki chmielowe. Jednym z takich festynów jest znany na całym świecie monachijski Oktoberfest. Michael: Moi znajomi ze Stanów wciąż się dopytują, czy brałem już udział w Oktoberfest. No niestety, jak dotąd jeszcze tam nie dotarłem. Za to już dwukrotnie świętowałem w Niemczech karnawał – było naprawdę wesoło! Święta i uroczystości 119 Również niemieckie miasta i gminy bardzo uroczyście obchodzą swoje święta, urządzając barwne korowody mieszczan w tradycyjnych strojach, spektakle teatralne, pokazy dawnego rękodzieła i turnieje rycerskie, plenerowe koncerty i wiele innych atrakcji. Szczególnie hucznie świętowany jest tutaj okres karnawału. Karne val, Fasching, Fastnacht – to najbardziej znane nazwy na określenie kilku dni w lutym lub w marcu, w których w wielu regionach Niemiec urządzane są zabawy poprzedzające okres wielkanocnego postu. W tych dniach na terenie Nadrenii (północno-zachodnia część kraju pomiędzy Moguncją a Düsseldorfem) cały świat staje na głowie. Ludzie wystrojeni w wymyślne przebrania bawią się wtedy na ulicach i w pubach. Mieszkańcy wielu miast i wiosek urządzają pochody karnawałowe, gdzie główną atrakcją są bogato przystrojone pojazdy, którym towarzyszą tancerze i muzykanci. W południowo-zachodnich Niemczech karnawał świętowany jest zgodnie z alemańską tradycją. Okoliczne wioski i miasta nawiedzają wówczas makabryczne postaci w drewnianych maskach i fantazyjnych kostiumach, czyniąc straszny rwetes, który ma wypędzić stamtąd resztki zimy. 120 Kierunek Niemcy Rozrywka i czas wolny Michael: Jak dotąd przez cały okres mojego pobytu w Niemczech jeszcze nigdy się nie nu dziłem. Sporo czasu trzeba oczywiście przeznaczyć na naukę. Wieczorami lubię trochę pobiegać – najczęściej towarzyszy mi w tym sąsiad z akademika. W środy chodzę na próby uczelnianego chóru, a w weekendy często wybieram się do kina lub na jakiś koncert. Film, literatura, sztuka, muzyka, sport, teatr – w Niemczech można korzystać z wielu różnych form spędzania wolnego czasu, zarówno w wielkich miastach uniwersyteckich jak i w mniejszych miasteczkach. Repertuary i zaproszenia znajdują się w lokalnej prasie, jak również w kalendarzu imprez kulturalnych aktualizowanym na stronie internetowej promującej dane miasto. Również same szkoły wyższe przygotowują bogaty program kulturalny dla studentów. Więcej na ten temat można dowiedzieć się odwiedzając biuro samorządu studenckiego lub śledząc informacje zamieszczane na tablicach ogłoszeń. Film W Niemczech studenci chętnie chodzą do kina, zwłaszcza na premi ery filmowe. Prawie w każdym mieście można skorzystać z oferty przynajmniej jednej z wielkich sieci multipleksów takich jak Cinestar, Rozrywka i czas wolny 121 CinemaxX, UCI Kinowelt, Kinopolis czy też Cineplex. W multipleksach filmy wyświetlane są jednocześnie w wielu salach kinowych, niejednokrotnie na bardzo dużych ekranach. Najczęściej wyświetlane są tam wielkie kasowe szlagiery oraz najnowsze produkcje niemieckiego i światowego kina. Oprócz tego w Niemczech działa wiele mniejszych kin studyjnych (Programmkinos), w których odbywają się projekcje nieco starszych filmów oraz produkcji o wysokich walorach artystycznych, mniej popularnych wśród publiczności masowej. Filmy obcojęzyczne wyświetlane są w niemieckich kinach najczęściej w wersji dubbingowanej. Jednak zarówno w multipleksach jak i w kinach studyjnych można też obejrzeć filmy w oryginalnej wersji językowej. Takie projekcje oznaczane są w repertuarach kin w prasie lub internecie specjalnym skrótem „OV” (Original-Version) lub „OF” (Original-Fassung). Filmy wyświetlane w wersji oryginalnej z napisami w języku niemieckim oznaczane są literami „OmU” (Original mit Untertiteln). Latem w wielu miastach można wybrać się do kina pod gołym niebem i korzystając z ciepłej letniej pogody obejrzeć film wyświetlany w szczególnie atrakcyjnej lokalizacji. Miejscem takiej projekcji może być na przykład dach wielkiego parkingu, park miejski, albo dziedziniec starego zamku. Jeśli ktoś pragnie zobaczyć na żywo jedną ze swoich ulubionych międzynarodowych lub niemieckich gwiazd filmowych, powinien w lutym udać się do Berlina. Wiele najwybitniejszych osobistości współczesnego kina bierze w tym czasie udział w Ceny biletów do kina międzynarodowym festiwalu kina studyjne: od 3 do 5 euro filmowym „Berlinale” (www. multipleksy: od 5 do 9 euro berlinale.de). W ciągu całego W wielu kinach w wybrany dzień roku w Niemczech organizotygodnia można skorzystać z ulgo wane są liczne festiwale tego wych cen biletów na niektóre seanse. typu. Najważniejsze z nich to 122 Kierunek Niemcy Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen oraz festiwal filmowy „Internationale Hofer Filmtage”, odbywający się w bawarskim miasteczku Hof. Literatura Sztuka słowa w Niemczech cieszy się od zawsze ogromną estymą. W księgarniach, antykwariatach i bibliotekach organizowane są spotkania autorskie z pisarzami z różnych zakątków świata. Podczas takich spotkań prezentują oni swoje najnowsze utwory, odpowiadają na pytania publiczności i rozdają autografy. Oprócz tego w niektórych pubach funkcjonują małe sceny, na których odbywają się slamy poetyckie. Każdy może tam zaprezentować swoją własną twórczość i poddać ją ocenie zebranej publiczności. Co roku wiosną w Kolonii odbywa się wielki międzynarodowy festiwal literacki lit.COLOGNE, który trwa przez okrągły tydzień (www. litcologne.de). Natomiast latem w Berlinie organizowany jest największy festiwal poezji w Europie (www.literaturwerkstatt.org). Rajem dla bibliofilów będą odwiedziny jednych z dwóch wielkich niemieckich targów książki. Odbywają się one w marcu w Lipsku (www.leipziger-buchmesse.de) oraz w październiku we Frankfurcie nad Menem (www.buchmesse.de). W ramach targów prezentowane są nowości wydawnicze, a oprócz tego odbywają się liczne wykłady i panele dyskusyjne oraz spotkania z autorami książek. Sport W Niemczech można korzystać z bardzo wielu okazji do uprawiania sportu. Praktycznie w każdym mieście istnieją możliwości podjęcia treningu, niezależnie od preferowanej dyscypliny. Szkoły wyższe przygotowują oferty różnego rodzaju kursów i zajęć sportowych, m.in. w takich dyscyplinach jak gimnastyka, biegi, Rozrywka i czas wolny 125 szermierka, karate, siatkówka, żeglarstwo, piłka nożna itd. Kursy te są z reguły bezpłatne. Aktualne programy zajęć sportowych można znaleźć na stronach internetowych. Inną możliwością uprawiania sportu w mieście jest uczestnictwo w zajęciach sportowych organizowanych przez uniwersytety ludowe (Volkshochschulen), bądź też zapisanie się do jednego z licznych klubów sportowych. Za niewielką miesięczną opłatą można brać udział w treningach i w ten sposób poznać kulisy działalności niemieckiego klubu. Ponadto w miastach funkcjonują siłownie i studia fitness oferujące promocyjne karnety wstępu dla studentów. Miłośnicy jazdy na nartach i snowbordzie mogą się doskonale bawić nie tylko w Alpach, ale również na stokach łańcuchów górskich w Lesie Bawarskim, Górach Harzu, Szwarcwaldzie i Lesie Turyńskim. W centrach narciarskich znajdują się wypożyczalnie sprzętu i odzieży do sportów zimowych. Obecnie w Niemczech działają także liczne hale narciarskie, w których przez cały rok można korzystać ze specjalnie przygotowanych tras zjazdowych. Bardzo popularne w Niemczech są również sporty wodne. Liczne kluby wioślarskie, kajakarskie oraz drużyny łodzi smoczych zawsze chętnie przyjmują nowych członków. Oprócz tego w każdym mieście są publiczne baseny kąpielowe i hale pływackie, a w niektórych miejscowościach działają też aquaparki ze zjeżdżalniami, sztucznymi Taorang: Nie zdziw się, jeśli w któryś weekend zobaczysz na dworcu kolejowym pociągi pełne kibiców piłki nożnej, śpiewających na całe gardło i wymachujących kolorowymi szalami. Podczas ostatnich mistrzostw świata jeden z profesorów co chwilę prze rywał wykład, żeby podać nam aktualny wynik meczu z udzia łem niemieckiej reprezentacji narodowej. Nieźle, co? 126 Kierunek Niemcy falami i saunami. Latem można pójść na otwartą pływalnię, bądź też popływać sobie w jeziorze, albo nawet w morzu. Ponadto wiele niemieckich miast oferuje bogaty wybór imprez sportowych, w których wprawdzie nie można brać aktywnego udziału, ale za to można podziwiać i dopingować profesjonalnych zawodników. Tak więc można tu na przykład – wraz z dziesiątkami tysięcy niemieckich kibiców – w każdy weekend pielgrzymować na stadiony, na których odbywają się mecze Bundesligi. Zmagania profesjonalistów mogą śledzić nie tylko kibice piłki nożnej. Wszystkim fanom Formuły 1 doskonale znane są dwa słynne niemieckie tory wyścigowe: Hockenheimring oraz Nürburgring. Swoich zagorzałych kibiców mają także niemieccy koszykarze, szczypiorniści oraz hokeiści; można tu też obejrzeć turniej tenisa stołowego, oklaskiwać biegaczy biorących udział w miejskim maratonie, a nawet wybrać się na Turniej Czterech Skoczni do Obersdorfu lub Garmisch-Partenkirchen. Teatr, opera, musical W odróżnieniu od wielu innych krajów w Niemczech nie ma jednego wyróżniającego się ośrodka teatralnego. Sztuki teatralne wystawiane są w większości miast – począwszy od milionowych metropolii takich jak Berlin, aż po tak małe miasteczka, jakim jest np. Passau. Ma to swoje podłoże historyczne: w XVIII i XIX wieku Niemcy były krajem składającym się z wielu małych państewek, których stolice posiadały własne sceny teatralne. Obecnie w Niemczech działa ponad 800 teatrów państwowych, miejskich i prywatnych. Są wśród nich liczne sceny operowe, teatry tańca, sceny impresaryjne, teatry alternatywne, sceny teatru lalek oraz teatry muzyczne. Ich repertuar obejmuje zarówno współczesne inscenizacje klasycznych sztuk teatralnych jak i światowe premiery najnowszych spektakli. Rozrywka i czas wolny 127 W każdym większym mieście działa opera. W ciągu ostatnich lat powstało również kilka nowych scen muzycznych specjalizujących się w musicalach, co jest wynikiem rosnącego w Niemczech zainteresowania tą odmianą sztuki scenicznej. Szczególnie bogaty repertuar oferują sceny takich miast jak Hamburg, Kolonia, Berlin, Bochum, Stuttgart oraz Essen. Ponadto występują tu liczni artyści uprawiający tak zwane małe formy teatralne, które nie wymagają aż tak wielkiej przestrzeni i nakładu środków – kabareciarze, komedianci, szansoniści, lalkarze, mimowie, prestidigitatorzy itp. W wielu miastach, jak również na wielu uczelniach, działają różnego rodzaju amatorskie grupy teatralne. Informacje na ich temat oraz oferty współpracy można znaleźć w magazynach miejskich i na tablicach ogłoszeń w obiektach uczelni. Muzyka W dużych miastach uniwersyteckich można praktycznie codziennie posłuchać jednego z wielu koncertów odbywających się zarówno w wielkich salach koncertowych jak i w bardziej kameralnej atmosferze – w knajpach i pubach, w kościołach, albo nawet na staromiejskim rynku. Koncertujący artyści prezentują nad wyraz różnorodny repertuar – od stylu house do bluesa, od jazzu po hip-hop, od heavy metalu aż po utwory klasyczne, od popu aż po soul. WyFestiwale starczy dobrze się rozejrzeć, Przez cały rok w Niemczech odbywa aby znaleźć zaproszenia na się niezliczona ilość różnorodnych takie koncerty, na które wstęp festiwali: festiwale teatralne i operojest zupełnie bezpłatny. we, dni muzyki kameralnej, festiwale Również osoby lubiące śpiewać mogą w Niemczech rozwijać swoje zainteresowania. muzyki jazzowej, popularnej i rockowej. Latem imprezy te często organizowane są na wolnym powietrzu. 128 Kierunek Niemcy Działa tu ponad 65 000 chórów. Wiele z nich to chóry kościelne, śpiewające muzykę sakralną. Jednak również i pozostałe chóry – od zespołów uniwersyteckich, poprzez chóry kameralne, jazzowe, uprawiające muzykę pop, czy też gospel – zawsze bardzo chętnie przyjmą nowych członków. Muzea i galerie W Niemczech działają liczne muzea, w których można obejrzeć ekspozycje o różnorodnej tematyce. Są tutaj m.in. muzea sztuki i techniki, muzea przyrodnicze, etnograficzne, archeologiczne i wiele innych. Ponadto można tu zwiedzać muzea poświęcone bardzo wąskim dziedzinom (np. muzeum wina, instrumentów muzycznych, lalek itp.) lub określonym osobistościom (takim jak Beethoven, czy Brecht). Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na stronie internetowej www.deutsche-museen.de. We wszystkich większych miastach rokrocznie organizowana jest tzw. Noc Muzeów. Jest to doskonała i wyjątkowo korzystna okazja do zapoznania się ze zbiorami muzeów i galerii. Poszczególne placówki oferują wówczas bogaty program kulturalny i można je odwiedzać do późnych godzin nocnych. Osoby interesujące się współczesną sztuką mogą zwiedzać galerie oraz uczestniczyć w wernisażach i wystawach organizowanych w różnych metropoliach – bądź też wybrać się na wycieczkę do Kassel. Odbywa się tam największa na świecie cykliczna wystawa sztuki współczesnej pod nazwą ‚documenta’. Jest to trwający przez około 100 dni międzynarodowy festiwal sztuki, organizowany co pięć lat w okresie letnim. Spotkania, grupy, stowarzyszenia Każda z opisanych wyżej aktywności jest doskonałą okazją do poznawania nowych ludzi. 130 Kierunek Niemcy Julia: Na uczelni można naprawdę bardzo łatwo poznać nowych ludzi. Większość nowych studentów (w tym również Niemcy) podobnie jak ty zmaga się z poczuciem wyobcowania na uczelni. Przekonasz się o tym, kiedy spróbujesz zrobić pierwszy krok i sam zagadniesz sąsiada czekającego razem z tobą np. w kolejce na stołówce lub pod gabinetem wykładowcy. Miejscem spotkań ze znajomymi mogą być też knajpy, kawiarnie, bary i kluby (por. informacje na str. 131–132). Niektóre zrzeszenia studentów organizują regularne spotkania w wybranym pubie lub restauracji – tzw. Stammtisch. W trakcie takich spotkań można poznać bliżej osoby studiujące na tej samej uczelni, czy też zaplanować ewentualne wspólne przedsięwzięcia. Na każdej uczelni działają liczne koła zainteresowań i zrzeszenia studentów. Są to np. zespoły muzyczne, orkiestry i chóry, grupy teatralne i drużyny sportowe, a także różne kluby studenckie i ugrupowania polityczne. Każde z tych miejsc stwarza doskonałą okazję do nawiązywania nowych kontaktów. Informacje na temat grup, kół zainteresowań i stowarzyszeń działających na danej uczelni można uzyskać w siedzibie samorządu studenckiego. W większości szkół wyższych działają też duszpasterstwa akademickie i różne wspólnoty wyznaniowe. Zakres ich działalności obejmuje nie tylko kwestie związane z wiarą, lecz także wspólne wycieczki, imprezy okolicznościowe, grupy dyskusyjne i wiele innych przedsięwzięć. Ich adresy można znaleźć na stronach internetowych uczelni. Na uczelniach swoje oddziały ma także wiele międzynarodowych organizacji studenckich. Również one stwarzają liczne okazje do spotkań i wymiany doświadczeń Życie towarzyskie 131 Życie towarzyskie Łukasz: Bardzo lubię przesiadywać w pubach. W okolicy jest kilka naprawdę przytul nych miejsc. Mam tu nawet swoją ulu bioną knajpę, która znajduje się właści wie tuż za rogiem, więc bywam tam przynajmniej trzy razy w tygodniu. Znam już prawie wszystkich stałych bywalców – a najlepiej tych, którzy tak jak ja uwielbiają grać w piłkarzyki. Fajna sprawa, że wcale nie trzeba się umawiać – zawsze znaj dzie się ktoś, z kim można pograć, albo po prostu pogadać. Studenci w Niemczech często i bardzo chętnie wychodzą do miasta na umówione spotkania ze znajomymi. Zwykle spotykają się w jednym z lokali, których w miastach uniwersyteckich jest szczególnie duży wybór. Oprócz restauracji i barów szybkiej obsługi, w których można coś zjeść, działa tu niezliczona ilość lokali, do których właściwie przychodzi się „tylko” po to, aby czegoś się napić: są to kawiarnie, puby, knajpy i kluby, a w lecie ogródki piwne i bary na plaży. W kawiarniach można też np. zamówić śniadanie, kawałek ciasta i jakiś zimny lub gorący napój. Również w Niemczech – tak jak chyba we wszystkich krajach świata – swoje lokalne oddziały prowadzą wielkie sieci gastronomiczne. Oprócz tego jest tu jednak sporo prywatnych kawiarni o indywidualnym charakterze. Szczególnie bogata jest oferta napojów przygotowywanych na bazie kawy, takich jak espresso, cappuccino, latte macchiato itp. Ale oczywiście można 132 Kierunek Niemcy Michael: Jeśli lubisz tańczyć i poznawać nowych ludzi, wcale nie musisz w tym celu odwiedzać najbardziej znanych i drogich klubów w Twoim mieście. Możesz też świetnie się bawić na jednej z uczelnianych imprez, które w ciągu semestru organizowane są przez różne stowarzyszenia i grupy studenckie. też napić się kakao lub herbaty. Amatorzy herbaty powinni zajrzeć do jednej z herbaciarni, gdzie serwowane są wyłącznie różne rodzaje herbat i wypieki. Puby z reguły otwierane są dopiero wieczorem, około godziny 18:00 lub 19:00. Większość z nich żegna ostatnich gości około pierwszej w nocy. Dłużej otwarte są tylko bary i kluby posiadające specjalne koncesje. Niektóre z nich czynne są nawet przez całą noc. Regulowanie należności Należności w kawiarniach, pubach i barach regulowane są zwykle gotówką. Można płacić natychmiast po otrzymaniu zamówienia, albo poprosić o rachunek dopiero pod koniec wieczoru, przed opuszczeniem lokalu. Łukasz: Początkowo irytowało mnie, gdy kelnerki w pubie pytały: „Willst du einen Deckel?” Chyba było to po mnie widać, bo od razu ktoś mi wyjaśnił, że obsługa wykorzystuje kartonową podstawkę pod kufel (Bierdeckel) do zaznaczania na nim kolejnych zamówień. Dzięki temu wiadomo, za ile drinków trzeba zapłacić przy rozliczeniu. 134 Kierunek Niemcy Taorang: „Razem, czy osobno?” – takie pytanie usłyszysz w pubie od kelnera poproszonego o wystawienie rachunku po udanym wie czorze w gronie znajomych. Gdy każdy płaci za siebie, cała operacja zwykle bardzo się wydłuża. Dlatego za każdym razem, gdy wychodzimy do pubu z moimi chińskimi przyja ciółkami, jedna z nas reguluje całą należność. Warto jednak pamiętać o tym, że w sytuacji, gdy do lokalu wybiera się grupa osób, w Niemczech – w odróżnieniu od wielu innych krajów – każdy płaci za siebie. Kelner przynosi wprawdzie rachunek dla całego stolika, ale każda osoba reguluje należność za to, co sama zjadła i wypiła. Inaczej mówiąc, kelner nalicza osobne kwoty, jakie powinni zapłacić poszczególni goście. W restauracjach, kawiarniach i pubach do rachunku zawsze doliczany jest podatek VAT oraz należność za obsługę. Mimo to wszędzie tam, gdzie jedzenie podawane jest przez kelnerki lub kelnerów, od gości oczekuje się napiwku. Jego wysokość powinna wynosić od 5 do 10 % kwoty wystawionego rachunku. À propos: w Niemczech nie zostawia się należności po prostu na stoliku, lecz zawsze wręcza się ją kelnerowi. Istnieją dwie możliwości wypłacenia napiwku. Wręczając kelnerowi odliczoną należność wraz z napiwkiem, wystarczy powiedzieć: „Stimmt so.” („Reszty nie trzeba.”). Natomiast oczekując wydania reszty, trzeba wymienić kwotę, jaką mamy zamiar zapłacić – doliczając napiwek do należności. Życie towarzyskie 135 Dobre maniery W ostatnich latach w Niemczech znacznie zmieniły się uregulowania prawne dotyczące osób palących papierosy. Konsekwencją tych zmian jest lepsza ochrona osób niepalących przed skutkami przebywania w towarzystwie palaczy. W pomieszczeniach publicznych palenie papierosów dozwolone jest – jeśli w ogóle – w specjalnie oznaczonych i wydzielonych częściach budynku. Palić nie wolno również w środkach komunikacji publicznej, takich jak autobusy i pociągi. Generalny zakaz palenia obowiązuje także w większości pubów i restauracji, często jednak palacze mogą tam korzystać z wyodrębnionych pomieszczeń. Palenie papierosów dozwolone jest na zewnątrz przed lokalem, a także w ogródkach letnich i barach na plaży. Nie wypada natomiast zapalać papierosa, podczas gdy inni goście siedzący z nami przy stoliku (jeszcze) konsumują. Również odwiedzając czyjeś mieszkanie (por. informacje na str. 137), osoba paląca powinna zawsze najpierw zapytać domowników o pozwolenie, a dopiero potem sięgnąć po papierosa. À propos dobrych manier: wielu Niemców przywiązuje szczególną wagę do punktualności. Spóźnienia dłuższe niż pięć minut mogą Michael: Z początku nie zawsze dobrze rozróżniałem, kiedy powinie nem zwracać się do ludzi per „ty”, a kiedy per „pan / pani”. W gruncie rzeczy jest to zupełnie proste. Do studentów i innych ludzi w Twoim wieku zwracasz się per „ty”. Natomiast do ludzi starszych od siebie zwracałbym się raczej per „pan / pani”, dopóki sami nie zaproponują przejścia na „ty”. Są sytuacje, w których nie przestrzega się takich konwenansów – np. w pubie czy też na imprezie klubowej. Życie towarzyskie 137 Julia: Znajoma z Ameryki Południowej powiedziała mi, że nigdy nie wie, jak właściwie powinna witać się tutaj z ludźmi, np. na imprezie. Czy należy uścisnąć sobie dłonie, czy nie? Paść sobie w objęcia, czy tylko pocałować w policzek? Szczerze mówiąc, sami Niemcy naprawdę różnie się zachowują przy powitaniu. Są ludzie, którzy serdecznie obejmują każdego znajomego. Inni witają się tak tylko z najbliższymi przyjaciółmi. Osobiście uważam uścisk dłoni za dość oficjalną formę powitania, ale wiele osób tak właśnie się wita. Sądzę, że najważniejsze jest to, aby wypowiadanemu pozdrowieniu (np. „Hallo!”) towarzy szyło przyjazne spojrzenie. Cała reszta nie jest aż tak istotna. być odebrane jako wyraz braku szacunku. Jeśli spóźnienie da się przewidzieć, lepiej uprzedzić o tym osobę, z którą się umawialiśmy – zadzwonić do niej lub wysyłać jej wiadomość SMS. Dotyczy to przede wszystkim spotkań w określonych miejscach, takich jak np. pub, kawiarnia, uczelnia, itp. Nieco inaczej wygląda to w sytuacji, gdy składamy komuś wizytę. Nie jest w dobrym tonie pojawianie się tam zbyt wcześnie. Pięć do dziesięciu minut spóźnienia będzie wówczas jak najbardziej na miejscu. Odwiedziny w domu Studenci w Niemczech nie tylko umawiają się na spotkania w mieście – równie chętnie zapraszają przyjaciół i znajomych do siebie w odwiedziny. Często goście zapraszani są do akademika lub do mieszkania, aby wspólnie świętować jakąś uroczystość. Okazją do urządzenia prywatki są w Niemczech na przykład czyjeś urodziny. Oczywiście możemy też zostać zaproszeni bez specjalnej okazji, np. aby zjeść razem śniadanie, wypić kawę lub herbatę. 138 Kierunek Niemcy Michael: W niemieckiej telewizji filmy wyświetlane są zawsze w wersji dubbingowanej. Niekiedy można się dziwnie poczuć, usły szawszy ulubioną aktorkę mówiącą zupełnie obcym głosem – jednakże oglądanie filmów w języku niemieckim to doskonała okazja do szlifowania kompetencji językowych. Nie znaczy to jednak, że w Niemczech każdy właściciel mieszkania prowadzi dom otwarty. Chcąc odwiedzić kogoś w jego domu, najlepiej zapytać wcześniej gospodarza, czy możemy złożyć mu wizytę. Studenci często umawiają się na wspólne przygotowywanie posiłków. Zwykle ustalają wtedy wcześniej między sobą, kto przyniesie poszczególne produkty, składniki na sałatkę, przystawki itp. Popularne są też wieczorne turnieje, podczas których zaproszeni goście grają w różne gry towarzyskie. Najbardziej lubiane są gry planszowe, takie jak Monopol, Trivial Pursuit, Tabu, Osadnicy z Catanu oraz niektóre z gier karcianych. Udział w grze w języku obcym stanowi niekiedy dodatkowe wyzwanie, jednak może przynieść wiele radości i przyczynić się do pogłębienia znajomości języka niemieckiego. Przyjemne mogą być także wieczory wspólnie spędzone przed ekranem telewizora. Studenci lubią umawiać się na oglądanie kolejnego odcinka serialu. Zamiast kryminału niektórzy wolą obejrzeć mecz. Kinomani mogą wspólnie z przyjaciółmi urządzić w domu seans filmowy, odtwarzając ulubione produkcje z nagrań na płytach DVD. Więcej informacji: www.study-in.de/dos-donts 3 Pogoda i ubranie 139 Pogoda i ubranie Taorang: Ludzie w Niemczech bardzo często roz mawiają o pogodzie. Bywam świadkiem takich rozmów w wielu miejscach – na przykład w autobusie lub w sklepie. Najczęściej słyszę narzekania na aurę, chociaż nie wydaje mi się, żeby były one uzasadnione. W Niemczech rzadko zdarzają się ekstremalne zmiany atmosferyczne i panuje z reguły bardzo przyjemna pogoda – nie jest ani za gorąco, ani za zimno. W Niemczech – podobnie jak w Polsce – panuje klimat umiarkowany. Oznacza to, iż nigdy nie jest tu ani ekstremalnie gorąco, ani też bardzo zimno, a powietrze nie jest ani zbyt suche, ani za wilgotne. Nie ma też drastycznych wahań temperatury, gwałtowne zjawiska atmosferyczne są bardzo rzadkie, a zmiany pogody dosyć przewidywalne. Za ten względnie łagodny śródlądowy klimat odpowiedzialny jest Prąd Zatokowy (Golfstrom). Ubrania W Niemczech nie obowiązują żadne szczególne zasady ubierania się – ani na uczelni, ani tym bardziej w czasie wolnym. Studenci zwykle zakładają na siebie po prostu to, w czym czują się najlepiej. Niektóre osoby zwracają większą uwagę na elegancję, inni wolą nosić się bardziej wygodnie. Generalnie każdy sam decyduje o tym, w jakim out-ficie pojawi się na zajęciach. 140 Kierunek Niemcy Michael: Niemcy mawiają: nie ma złej pogody, jest tylko źle dobrana odzież. Oznacza to, że nawet spacer w deszczu może być przyjemny, jeśli mamy na sobie przeciwdeszczową kurtkę, dobre buty, a w ręku trzymamy parasol. Ubiór jest w Niemczech często traktowany jako sposób wyrażania własnej osobowości. Od niej zależy bowiem to, że pewne osoby preferują np. bardziej jaskrawe kolory lub decydują się na odsłonięcie większych partii ciała niż inni. Całkiem nie na miejscu jest natomiast wyciąganie wniosków na temat przekonań danej osoby jedynie na podstawie jej ubioru. Jedzenie i picie 141 Jedzenie i picie Michael: „Jedziesz na studia do Niemiec?” – za pytał mnie ze zdziwieniem znajomy jeszcze w Stanach – „Przecież oni tam jedzą tylko kiełbasę i kiszoną kapustę. Lepiej wybierz Włochy albo Francję.” Pomijając fakt, że przyje chałem tu na studia, a nie po to, żeby się objadać, mogę stwier dzić tylko jedno: to kompletna bzdura, że w Niemczech nie można pysznie zjeść! Jest tutaj wszystko, czego dusza zapra gnie. Nawet w stołówce studenckiej codziennie jest duży wybór smacznych dań i deserów. Niemiecka kuchnia nie cieszy się w świecie najlepszą opinią. Kojarzona jest najczęściej z ciężkostrawnymi, sycącymi potrawami, takimi jak golonka gotowana z kapustą, pieczona golonka po bawarsku, saksońska pieczeń z marynowanego mięsa, smażona kiełbasa oraz kiszona kapusta i jarmuż. Te tradycyjne mieszczańskie potrawy figurują wprawdzie w kartach dań wielu restauracji, zwłaszcza takich, które specjalizują się w regionalnej kuchni. Jednakże pojawiają się one niezwykle rzadko w jadłospisie studenckich stołówek i pubów, a jeszcze rzadziej przyrządzane są w kuchniach studenckich mieszkań. Jedzenie i picie 143 Kuchnia międzynarodowa Niemiecka gastronomia w ostatnich dekadach nabrała bardziej międzynarodowego charakteru i większej lekkości. Także niemieccy mistrzowie kuchni należą obecnie do światowej czołówki: 23 restauracje w Niemczech zostały uhonorowane gwiazdką w sławnym francuskim przewodniku Michelin, a wśród szefów kuchni aż dziewięciu może poszczycić się trzema gwiazdkami. Oczywiście w całych Niemczech działają też restauracje specjalizujące się w daniach kuchni narodowych z różnych zakątków świata. Kuchnia chińska, grecka, indyjska, japońska, koreańska, marokańska, meksykańska, perska, rosyjska, tajska, turecka, wietnamska czy też włoska – oferta restauracji w Niemczech jest naprawdę imponująca. Można tutaj skorzystać z każdej formy usług gastronomicznych – począwszy od drogich i wykwintnych lokali aż po budki oferujące przekąski czy jedzenie na wynos. Julia: Owoce i warzywa kupuję najczęściej na targowisku. Stragany rozstawione są u nas na wielkim placu w środku miasta. Zawsze można się tu zaopatrzyć w świeże regionalne produkty. Uwielbiam spacerować od straganu do straganu i sprawdzać, na które warzywa i owoce jest akurat sezon. À propos: jedno z moich ulubionych warzyw w Niemczech jest dostępne tylko przez około dwa miesiące w roku – od połowy kwietnia do końca czerwca. To szparagi, które rosną tu w dwóch odmia nach – białej i zielonej. Musisz ich koniecznie spróbować! Również oferta supermarketów spożywczych ciągle uzupełniana jest o różnorodne produkty z całego świata. W wyspecjalizowanych delikatesach z lokalną żywnością z krajów azjatyckich, czy 144 Kierunek Niemcy też sprowadzaną z Rosji, Turcji, Włoch i innych państw, można zaopatrzyć się we wszystkie produkty potrzebne do przyrządzenia ulubionych dań rodzimej kuchni. Piwo i wino Niemieckie piwa należą do najbardziej znanych na świecie. Ponad 1 300 działających tu browarów – począwszy od wielkich kompanii piwowarskich operujących na rynku międzynarodowym, poprzez browary regionalne, aż po lokalne browary domowe – produkuje około 5 000 różnych gatunków piwa. Niemieckie browary dobrowolnie przestrzegają reguły czystości produkcji piwa (Reinheitsgebot), która obowiązuje tu już od pięciu wieków, gwarantując wysoką jakość złocistego napoju. Obecnie produkowane są także różne drinki zawierające piwo oraz wiele rodzajów piw bezalkoholowych. Podczas gdy warzelnie piwa rozmieszczone są na całym obszarze Niemiec, uprawa winorośli ma miejsce głównie w środkowych i południowych regionach kraju. Najdalej na północ wysuniętym regionem winiarskim Europy jest szlak winny wzdłuż Soławy i Unstruty, położony na terenie krajów związkowych Saksonii-Anhalt oraz Turyngii. Inne znane obszary uprawy winorośli znajdują się na terenie Badenii-Wirtembergii, Frankonii, Nadrenii oraz Palatynatu. Julia: Każdego roku z początkiem września można zacząć delekto wać się najwcześniejszym młodym winem Federweißer – wła ściwie nie jest to jeszcze wino, lecz moszcz winogronowy, który dopiero co zaczął fermentować. Trunek ten jest dostępny tylko do końca października, a spożywa się go tu tradycyjnie w połą czeniu z plackiem cebulowym (Zwiebelkuchen). Pychota! Jedzenie i picie 145 Max: Lato w Niemczech ma jedną szczególną zaletę: można uma wiać się ze znajomymi na wspólne grillowanie. Na przykład wczoraj udało mi się tak spędzić czas z trzema przyjaciółmi. Każdy z nas przyniósł ze sobą coś do jedzenia i jakieś napoje. Przez cały wieczór zajadaliśmy grillowane kiełbaski, steki i kolby kukurydzy, a w przerwach graliśmy trochę w piłkę … Jeśli cho dzi o mnie, to mógłbym to powtórzyć choćby dziś wieczorem. Pory posiłków Niemcy uwielbiają jeść! Trzy główne posiłki dnia to śniadanie, obiad i kolacja. Na śniadanie zwykle jada się tutaj bułki lub kromki chleba obłożone wędliną lub serem, bądź też posmarowane dżemem, miodem lub nutellą. Niektórzy lubią rano zjeść musli, gotowane jajko, albo nawet jajecznicę na boczku. Obiad był niegdyś w Niemczech jedynym ciepłym posiłkiem w ciągu dnia. Tradycyjna kolacja (czyli Abendbrot) to kanapki z serem lub szynką, czasem również sałatka. Jednak w dzisiejszych czasach wielu Niemców również wieczorem jada ciepły posiłek. Bardzo popularne jest także picie popołudniowej kawy. Goście zaproszeni przez niemiecką rodzinę na kawę zwykle częstowani są też kawałkiem ciasta (często domowego wypieku). Jedzenie i picie 147 Stołówki i kafeterie Pyszny posiłek można oczywiście zjeść również na uczelni, odwiedzając stołówkę lub kafeterię. W kafeterii można miło spędzić czas wolny pomiędzy wykładami, umówić się z przyjaciółmi na kawę lub poczytać książkę. W porze obiadowej warto zajrzeć do jednej ze stołówek studenckich, oferujących zróżnicowane menu w przystępnych cenach. Każdego dnia goście stołówki mogą wybierać spośród kilku różnych potraw, dostępne są też posiłki wegetariańskie i sałatki. Niektóre stołówki oferują również dania uwzględniające preferencje kulinarne wyznawców islamu i innych religii. Ciepły posiłek w stołówce studenckiej można zjeść w wielu miastach nawet wieczorem. Jadłospis na najbliższe dni można sprawdzić w internecie, najczęściej jest on dostępny na stronie uczelni. Ceny posiłków i ofert poszczególnych stołówek są zróżnicowane. Z reguły pełne danie obiadowe (przystawka, danie główne i deser) można otrzymać już za cenę 3 euro. Taorang: W Chinach gotowanie przebiega zupełnie inaczej niż robią to Niemcy. Bardzo dużo czasu poświęcamy na przygotowywanie i krojenie składników potrawy, a samo gotowanie trwa raczej krótko. W Niemczech dość szybko przygotowuje się składniki – za to trzeba strasznie sługo czekać, zanim potrawa się ugotuje. Ma to jednak swoją dobrą stronę: w oczekiwaniu na jedzenie można spokojnie porozmawiać przy filiżance herbaty albo pograć w karty. 148 Kierunek Niemcy Samodzielne gotowanie Pomimo bardzo bogatej oferty lokali gastronomicznych i zachęcających jadłospisów w stołówkach, wielu studentów decyduje się na samodzielne przyrządzanie posiłków. Gotowanie w domu w ostatnim czasie stało się nawet przejawem dobrego stylu. Świadczy o tym nie tylko rosnąca ilość programów kulinarnych w telewizji, ale także ogromny wybór książek i czasopism poświęconych gotowaniu. Bardzo popularne w Niemczech jest również przygotowywanie domowych wypieków. Wiele rodzin pielęgnuje zwyczaj spotykania się w niedzielne popołudnia przy kawie i samodzielnie upieczonym cieście. Czasem do kawy podawane są też wafle lub mufinki Deutsches Brot domowej roboty. A przed BoNiemcy przebywający za granicą żym Narodzeniem (por. inforzapytani o to, czego najbardziej im macje na str. 116–117) studenbrakuje, często odpowiadają: „Nie ci często wspólnie ze znajoma tu niemieckiego chleba”. Mają mymi wypiekają świąteczne na myśli różnorodność dostępnych ciasteczka. wypieków – w ofercie niemieckich piekarni znajduje się bowiem ponad 300 rodzajów chleba i 1 200 rodzajów innych wyrobów takich jak bułki, precle itp. Korzystne zakupy 149 Korzystne zakupy Taorang: Początkowo martwiłam się trochę o to, czy na pewno wystarczy mi pieniędzy. Po prostu w Niemczech wszystko jest droższe niż w Chinach. Można tu jed nak w wielu miejscach znaleźć korzystne oferty i w ten sposób nawet sporo zaoszczędzić. Trzeba tylko dobrze się rozglądać. Niewielu studentów dysponuje taką ilością pieniędzy, która pozwoliłaby zaspokoić wszystkie potrzeby, jakie niesie ze sobą studenckie życie. Większość boryka się raczej z brakiem funduszy – w tej kwestii studenci niemieccy niczym się nie różnią od zagranicznych studentów. Wiele osób próbuje podreperować swój budżet podejmując różne prace dorywcze (por. informacje na str. 97–99), a także wykorzystując możliwości zakupu niektórych produktów po obniżonych cenach. Sporo pieniędzy można zaoszczędzić kupując żywność w dużych sklepach dyskontowych. Należą one do sieci supermarketów takich jak Aldi, Lidl, Netto itp. Można w nich skorzystać z licznych promocji. W każdym razie warto dokładnie porównywać ceny. W ten sposób zawsze uda się zaoszczędzić kilka euro. Oferty promocyjne różnych marketów, drogerii, domów towarowych, sklepów z materiałami budowlanymi itp. można znaleźć na stronie internetowej www.kaufda.de. Korzystne zakupy 151 Legitymacja studencka W oszczędzaniu pieniędzy pomaga również noszenie ze sobą legitymacji studenckiej. Dzięki niej można uzyskać zniżki na bilety wstępu do teatru, kina, muzeum, czy też na pływalnię. Studenci płacą też mniej za abonamenty czasopism, oprogramowanie komputerowe, korzystanie z usług telekomunikacyjnych (por. informacje na str. 108–111) oraz prowadzenie rachunków rozliczeniowych w banku (por. informacje na str. 89–91). W trakcie podróży poza granice Niemiec także można sporo zaoszczędzić – np. przy zakupie biletów lotniczych i kolejowych, kart wstępu do muzeów, biletów do teatru itp. Do takich zniżek upoważnia międzynarodowa legitymacja studencka ISIC (International Student Identity Card), którą wystawiają biura podróży oraz przedstawicielstwa studenckie na większości uczelni (koszt: 12 euro). Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej www.isic.de. Godziny otwarcia sklepów W Niemczech godziny otwarcia sklepów nie są wszędzie jednakowe. Sklepy w śródmieściach otwarte są najczęściej w godzinach od 10:00 do 20:00 w dni pracujące, a w soboty są czynne do 16:00, 18:00, a nawet do 20:00 – w zależności od miasta. Supermarkety są czynne z reguły dłużej, najczęściej od 7:00 do 22:00. W niedziele oraz w dni ustawowo wole od pracy (por. str. 117) prawie wszystkie sklepy są zamknięte. Jednak w większych miastach często nawet w tych dniach czynne są niektóre kioski lub małe markety, gdzie można zaopatrzyć się w najbardziej niezbędne produkty. Gdy w okolicy zamknięte są wszystkie sklepy, podstawowe artykuły spożywcze można jeszcze kupić na stoisku z żywnością w sklepiku na najbliższej stacji benzynowej. W niedzielny poranek czynne są też piekarnie, które oferują świeży chleb, bułki, rogaliki i inne wypieki. 154 Kierunek Niemcy Ochrona środowiska Taorang: Moja nauczycielka niemieckiego zawsze powtarzała, że Niemcy bardzo poważ nie traktują kwestię ochrony środowiska naturalnego. Nie sądziłam, że można do tego podchodzić aż tak poważnie, dopóki sama się o tym nie przekonałam po przyjeździe do Niemiec. Jedna z niemieckich przyjaciółek opowiadała mi ostatnio, że bez pozwolenia władz gminnych nie można tutaj ściąć drzewa nawet w swoim wła snym ogrodzie. Nieźle, co? Najnowsze badania przeprowadzone przez Federalny Urząd Ochrony Środowiska ponownie potwierdziły, że Niemcy są krajem proekologicznym. Aż 91 procent mieszkańców Niemiec jest świadomych konieczności ochrony środowiska naturalnego. Ludzie w Niemczech poważnie podchodzą do zagrożeń związanych z globalnym ociepleniem. Dlatego wiele osób stara się oszczędnie wykorzystywać energię i ograniczać zużycie zasobów naturalnych. Niektórzy zamiast jeździć wszędzie samochodem wolą poruszać się na rowerze tam, gdzie jest to tylko możliwe. Częściej kupowane są sprzęty elektryczne i samochody, które zużywają mniej prądu i benzyny. Coraz więcej domów ma zamontowane na dachu baterie słoneczne. Ludzie starają się nie marnować niepotrzebnie wody pitnej i nie generować zbyt wielu śmieci. Ochrona środowiska 155 Utylizacja odpadów Odpadki domowe w Niemczech są sortowane przed wyrzuceniem ich na śmietnik. Oznacza to, że różnych rodzajów śmieci nie wrzuca się po prostu do jednego pojemnika. Przy każdym budynku mieszkalnym ustawione są różnokolorowe kontenery na śmieci. Ich kolory mogą się różnić w zależności od miasta i regionu. Kontenery na śmieci są regularnie opróżniane przez miejskie służby komunalne. Terminy wywozu śmieci można sprawdzać w specjalnym kalendarzu opracowanym przez urząd miasta. Najczęściej jest on dostępny do pobrania w serwisie internetowym miasta. Można tam także uzyskać informacje o lokalizacji poszczególnych kontenerów zbiorczych. Z reguły segregowane są następujące odpady: ■ s zkło ■ p apier ■ b ioodpady (= organiczne odpadki kuchenne, takie jak resztki owoców, filtry do kawy, skorupki jajek, resztki jedzenia) ■ o pakowania ■ o dpady nie nadające się do powtórnego przetworzenia ■ o dpady niebezpieczne (jak chemikalia, baterie, małe urządzenia elektryczne, lampy energooszczędne) Opakowania szklane wyrzucane są do pojemników na szkło przeznaczone do recyklingu, rozstawionych w różnych częściach miasta. Podobnie dzieje się z makulaturą (przy czym osobne kosze na papierowe śmieci są w prawie każdym mieszkaniu). Odpady niebezpieczne gromadzone są w specjalnie zabezpieczonych kontenerach. Dla wielu osób najbardziej skomplikowanym pojemnikiem jest tzw. żółty kontener na opakowania (Gelbe Tonne lub Grüner-PunktTonne). Zbierane są w nim opakowania z metalu i tworzyw sztucznych, czyli np. kartony po napojach, puszki po konserwach, buteleczki po szamponie, tubki po paście do zębów itp. 156 Kierunek Niemcy W dużych supermarketach obok kas znajdują się często pojemniki, do których można wrzucać tzw. opakowania zewnętrzne. Jest nim na przykład karton, w który zapakowana była pizza owinięta w folię. Konsumenci w Niemczech mają prawo do pozostawienia w sklepie tego rodzaju dodatkowych opakowań. Kaucja za butelki i puszki Aby uniknąć gromadzenia dużej ilości odpadów i ułatwić pozyskiwanie surowców wtórnych, w Niemczech większość napojów sprzedawanych w butelkach i puszkach obłożona jest kaucją. Kupując taki napój klient płaci dodatkową niewielką kwotę za opakowanie. Kaucja ta podlega zwrotowi z chwilą oddania w sklepie pustych opakowań. Istotą tego systemu jest to, iż kaucja obowiązuje nie tylko na tzw. opakowania zwrotne, ale także na butelki i puszki jednorazowego użytku. Kaucja za butelki zwrotne wynosi – zależnie od rodzaju i wielkości – 8 lub 15 centów, a za napój w dowolnym opakowaniu jednorazowym należy dopłacić aż 25 centów. Opłaca się zatem zachować puste opakowania do zwrotu przy następnych zakupach. Michael: W pierwszych tygodniach w akademiku czasem dochodziło do małych spięć w kuchni z mojego powodu – po prostu nie mogłem pojąć, dlaczego Niemcy tak bardzo przejmują się sortowaniem odpadków. Wszystkie śmieci wyrzucałem do dużego pojemnika. Ze zdziwieniem zauważyłem jednak, że współmieszkańcy wyławiają z kosza moje stare gazety, opakowania po chipsach i metalowe puszki. Pewnego wieczoru zostałem w końcu prze szkolony w zakresie sortowania śmieci zgodnie z tutejszym zwyczajem. Trochę to wszystko skomplikowane, ale dam radę. Ochrona środowiska 159 Oszczędzanie energii Przez ostatnie dekady rząd niemiecki promował badania nad wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii – takich jak energia słoneczna i elektrownie wiatrowe – a także wspierał rozwój związanych z tym technologii. Ludzie w Niemczech starają się też oszczędnie zużywać energię w gospodarstwach domowych. Powszechnie stosowane są energooszczędne żarówki, w trakcie wietrzenia mieszkań wyłączane jest ogrzewanie; wyłączane są również wszelkie urządzenia elektroniczne, których akurat się nie używa. Produkty ekologiczne Wielu Niemców kupując różne produkty zwraca uwagę na to, czy są one ekologicznie wytworzone, ergonomiczne oraz dystrybuowane zgodnie z zasadami sprawiedliwego handlu. Bardzo popularne są produkty żywnościowe opatrzone znakami jakości takimi jak niemiecki certyfikat ekologicznego rolnictwa (www. bio-siegel.de) oraz logo ekorolnictwa UE (www.organicfarming. eu). Obecnie każda sieć supermarketów oferuje bogaty wybór artykułów wyprodukowanych w gospodarstwach ekologicznych. Ponadto w niemieckich miastach otwieranych jest coraz więcej biosklepów, w których sprzedawane są wyłącznie naturalne, ekologicznie wytwarzane produkty. Świadomość ekologiczna Niemców nie ogranicza się jednak tylko do sfery artykułów żywnościowych. Również podczas kupowania innych produktów – takich jak sprzęt AGD, artykuły papiernicze, zabawki, sprzęt sportowy, urządzenia elektroniczne – wielu Niemców zwraca uwagę na to, czy są one przyjazne dla środowiska naturalnego. Wybór właściwego produktu ułatwia emblemat tzw. Błękitnego Anioła na opakowaniu. Jest to jeden z najstarszych certyfikatów ekologicznych w Europie (www.blauer-engel.de). 160 Kierunek Niemcy Równouprawnienie i tolerancja Michael: Na moim piętrze w akademiku miesz kają ludzie pochodzący z trzech konty nentów. Sześć narodowości i cztery różne wyznania religijne. Korzystamy wszyscy z tej samej kuchni – i tutaj najwyraźniej widać, jak bardzo się od siebie różnimy. Widzimy, kto co je i jak gotuje. Kto z nas raczej woli przebywać sam, a kto jest bardziej towarzyski. Kto lubi się dzielić z innymi, a kto niekoniecznie – i tak dalej. Ważne jest to, by zwracać wagę na potrzeby in nych i być tolerancyjnym, w przeciwnym wypadku nie dałoby się żyć pośród tak różnych osobowości. Niemcy są państwem demokratycznym. To kraj dumny ze swojej konstytucji, która każdemu człowiekowi gwarantuje ochronę jego godności i zapewnia równouprawnienie wszystkim obywatelom. W Niemczech mieszka wiele osób pochodzących z różnych krajów całego świata – są to ludzie różnych narodowości, reprezentujący najróżniejsze wyznania oraz kultury. Aby współżycie pomiędzy mieszkańcami układało się pomyślnie, muszą oni wykazywać się dużym poczuciem tolerancji. Równouprawnienie i tolerancja 161 Niemiecka konstytucja, artykuł 3 (1) Wszyscy ludzie są równi wobec prawa. (2) Mężczyzna i kobieta mają równe prawa. […] (3) Nikt nie może być dyskryminowany ani uprzywilejowany z powodu płci, pochodzenia społecznego, rasy, języka, kraju i pochodzenia narodowego, wyznania, poglądów religijnych i politycznych. Nikt nie może być dyskryminowany z powodu niepełnosprawności. Odmienność kulturowa Niejednokrotnie może jednak dochodzić do nieporozumień. Dzieje się tak przede wszystkim wówczas, kiedy w zbyt oczywisty sposób wychodzimy z założenia, że własny punkt widzenia jest jedynym, najwłaściwszym sposobem postrzegania rzeczywistości. Czasami wystarczy po prostu zapytać o powody, dla których ludzie przejawiają zachowania budzące naszą irytację. W ten sposób można uniknąć wielu konfliktów. Odmienność kulturową innych osób można rozpoznać najczęściej po tym, że ich zachowania wydają nam się nieco dziwne lub nieadekwatne do danej sytuacji. Problemy z ich zaakceptowaniem mogą pojawiać się wówczas, gdy zaczynamy mierzyć je własną miarą i jesteśmy zbyt pewni tego, że możemy w ten sposób zrozumieć innych. Osoby, które są świadome tego, iż własny punkt widzenia jest tylko jedną z możliwych opcji, będą w stanie uniknąć wielu rozczarowań. 162 Kierunek Niemcy Bezpieczeństwo Taorang: Niestety, zmysł orientacji przestrzennej nie jest moją mocną stroną. W ubie głym tygodniu kolejny raz zabłądzi łam w mieście. Na szczęście w pewnym momencie dostrzegłam przejeżdżający radiowóz policyjny. Pomachałam do nich ręką i policjanci natychmiast się zatrzy mali. Byli bardzo mili i wskazali mi drogę. Nie ma powodu do obaw – Niemcy są bezpiecznym państwem, również w kontekście międzynarodowym. Poziom przestępczości nie odbiega od średniej europejskiej: bez zachowywania specjalnych środków ostrożności można poruszać się swobodnie w dzień i w nocy zarówno po śródmieściach wielkich metropolii jak i w mniejszych miejscowościach. Niemniej jednak i tutaj zdarzają się przestępstwa, wykroczenia, nadużycia i inne formy łamania prawa. Dlatego nie należy narażać się na niepotrzebne ryzyko i np. unikać samotnych nocnych spacerów w ciemnych zaułkach miasta, czy też w lesie. Bezpieczeństwo 163 Pomoc policji W całym kraju sprawnie działają służby porządkowe i prewencyjne. Policjanci patrolują niemieckie miasta nie tylko pieszo, ale również na rowerach, na motocyklach, bądź też poruszając się samochodem (tzw. radiowozem). Policję można także wezwać dzwoniąc z dowolnego aparatu telefonicznego pod bezpłatny numer telefonu 110. Pod ten numer można dzwonić nie tylko w najbardziej krytycznych sytuacjach, ale za każdym razem, kiedy potrzebna jest jakakolwiek pomoc. Policjanci radzą: lepiej zadzwonić o jeden raz za dużo, niż o jeden raz za późno. Niezależnie od tego, czy sami znaleźliśmy się w opresji lub zauważyliśmy brak portfela, czy też jesteśmy świadkami kradzieży czyjegoś roweru – powiadomienie o tym policji jest właściwą reakcją! Inne formy pomocy W krytycznych sytuacjach zagraniczni studenci mogą skorzystać nie tylko z pomocy policji. Praktycznie każde państwo na świecie ma swoją placówkę dyplomatyczną w Niemczech. W razie pojawienia się problemów można o tym porozmawiać w ojczystym języku z rodakiem zatrudnionym w ambasadzie lub konsulacie. Ponadto, we wszystkich sprawach dotyczących bezpieczeństwa osobistego można zawsze zwrócić się o pomoc do pracowników uczelnianego Biura Współpracy z Zagranicą. Więcej informacji: www.study-in.de/safety 3 164 Kierunek Niemcy Mobilność i podróżowanie Łukasz: Wiesz, co najbardziej podoba mi się w tym kraju? W Niemczech nawet bez własnego samochodu można dotrzeć praktycznie wszędzie w krót kim czasie. Nie dorobiłem się jeszcze auta, ale bardzo lubię podróżować. Dlatego cieszy mnie to, że mogę tutaj tak swo bodnie się przemieszczać. Niemcy dysponują znakomicie rozbudowaną siecią komunikacyjną. Można tutaj korzystać z wielu sposobów przemieszczania się zarówno w obrębie miast, jak i na obszarze całego kraju. Podczas weekendów można na przykład odwiedzić inne miejscowości, wyjechać na wieś, w góry lub nad morze, a także zwiedzać inne kraje Europy. Rower Dla wielu Niemców – a szczególnie studentów – rower jest ulubionym środkiem lokomocji. Trudno się temu dziwić, skoro jazda na rowerze to samo zdrowie, oszczędność dla portfela, a ponadto doskonale sprawdza się w zatłoczonym ruchu miejskim. Często jest to nawet najszybszy sposób dotarcia do celu. Rowerzyści nie muszą martwić się o miejsca parkingowe, ani stać w korkach; nie muszą też czekać na najbliższy autobus. 166 Kierunek Niemcy Michael: W moim rodzinnym mieście bardzo rzadko widuje się rowerzy stów. Jeżeli już pojawia się ktoś na rowerze, to zapewne jest sportowcem i musi trenować przed udziałem w wyścigu Tour de France, czy czymś podobnym. Dlatego też po przyjeździe do Niemiec nie mogłem się przyzwyczaić do widoku rowerzystów, których spotyka się tu prawie na każdym kroku. Praktycznie każdemu rower służy tutaj jako środek lokomocji, a nie tylko jako sprzęt sportowy. Jeśli nie jest się przyzwyczajonym do zwracania uwagi na przejeżdżających rowerzystów, można się nieźle przestraszyć. W pierwszych dniach po przyjeździe do Niemiec kilkakrotnie zaskoczył mnie nagły sygnał rowerowego dzwonka, kiedy nieopatrznie wszedłem na ścieżkę dla rowerów. Teraz sam wszędzie dojeżdżam na rowerze – i świetnie się z tym czuję. Jestem dzięki temu bardzo mobilny i niezależny. Z wyjątkiem deszczowych dni jazda na rowerze jest tutaj za wsze bardzo przyjemna. W miastach cykliści mogą korzystać ze specjalnie oznakowanych dróg rowerowych oraz wielu stojaków, przy których można bezpiecznie postawić pojazd. Rower jest tutaj nie tylko codziennym środkiem lokomocji. Niemcy często organizują w weekendy wspólne wycieczki rowerowe za miasto razem z rodziną lub przyjaciółmi. Mobilność i podróżowanie 167 Taksówka Za kurs taksówką trzeba w Niemczech dość drogo zapłacić – ceny za kilometr wahają się w granicach od ok 1,50 do 2 euro. Do tego należy doliczyć jeszcze opłatę podstawową w wysokości ok. 2 do 3 euro, pobieraną za rozpoczęcie każdego kursu. Dlatego też studenci bardzo rzadko korzystają z taksówek – przynajmniej w pojedynkę. Kurs taksówką stanowi pewną opcję pod warunkiem, że jego koszt będzie można podzielić na kilka osób – zwłaszcza w sytuacji, gdy odjechał już ostatni nocny pociąg lub autobus. Taksówki oczekują klientów na wydzielonych postojach w różnych punktach miasta. Można je też zamawiać telefonicznie – w takim wypadku taksówkarz przyjeżdża po klienta we wskazane miejsce. Numery do firm taksówkowych można znaleźć w książce telefonicznej (www.telefonbuch.de) oraz w branżowej książce telefonicznej Gelbe Seiten (www.gelbe-seiten.de). Autobus, tramwaj, metro, kolej miejska W większych miastach w Niemczech środkami komunikacji publicznej są nie tylko autobusy, ale również tramwaje oraz kolej naziemna i podziemna. Przeważnie kursują tu dwa rodzaje pociągów: metro (UBahn) oraz szybka kolej miejska (S-Bahn). Wszystkie te środki lokomocji tworzą lokalny system miejskiej komunikacji publicznej (w odróżnieniu od połączeń dalekobieżnych, por. informacje na str. 169). Plany tras poszczególnych autobusów i pociągów można uzyskać w biurze miejskich zakładów komunikacji, na dworcach kolejowych, bądź też w biurach informacji turystycznej. Na każdym przystanku znajdują się rozkłady jazdy z informacjami o stacjach docelowych, godzinach odjazdów oraz czasie trwania podróży. Autobusy i pociągi z reguły kursują bardzo punktualnie. À propos: w soboty i niedziele oraz w dni wolne od pracy (por. informacje na str. 117) kursuje zwykle mniej pojazdów niż w dni robocze. 168 Kierunek Niemcy Julia: Za przetransportowanie roweru podczas podróży pociągiem lub autobusem trzeba niestety dodatkowo zapłacić – nawet jeśli jako student korzystasz z biletu semestralnego. Gdy odwiedzą Cię znajomi, którzy nie mają biletu semestralnego, możesz sprawdzić przed wyjściem do miasta, czy nie lepiej zakupić dla nich bilety całodniowe lub weekendowe – są one z reguły tańsze niż bilety jednorazowe. Osoby podróżujące w większej grupie mogą również skorzystać ze specjalnej zniżki kupując bilet grupowy. Aktualne rozkłady jazdy oraz plany tras komunikacji publicznej znajdują się również na stronie internetowej miejskich zakładów komunikacji. Link do tej strony można znaleźć w serwisie internetowym miasta. W przypadku większości środków komunikacji publicznej bilet należy zakupić jeszcze przed wejściem do pojazdu. W wielu autobusach bilety można nabywać również u kierowcy. W wagonach metra i tramwajach czasem znajdują się automaty biletowe. Z automatów do sprzedaży biletów można korzystać na przystankach tramwajowych, na stacjach metra i szybkiej kolei miejskiej oraz na dworcach kolejowych. Za bilety na przejazdy lokalnymi środkami komunikacji publicznej w wielu automatach trzeba płacić gotówką (niektóre przyjmują tylko monety). Są jednak i takie automaty, które akceptują płatności za pomocą kart kredytowych. Bilety na lokalne przejazdy można nabywać także w kioskach i stoiskach z gazetami – jednakże nie wszędzie). Sklepy prowadzące sprzedaż biletów można rozpoznać po naklejce z logo miejskich zakładów komunikacji. Mobilność i podróżowanie 169 Zwykle jeszcze przed rozpoczęciem podróży bilet należy skasować. Kasowniki znajdują się najczęściej przy drzwiach pojazdów lub też przy wejściach na perony. Posiadacze biletów okresowych (por. informacje na str. 24) nie muszą za każdym razem kupować biletu na przejazd. Bilet okresowy trzeba jednak – niekiedy razem z paszportem lub dowodem osobistym – okazać konduktorowi lub kierowcy pojazdu. Gdyby Twoja uczelnia nie zapewniała biletu okresowego, jako student możesz i tak korzystać z ulgi przy zakupie biletów na przejazdy środkami komunikacji publicznej. Pociąg Podróżując na dalsze odległości warto skorzystać z usług kolei. Połączenia w ruchu dalekobieżnym obsługuje w Niemczech m.in. spółka Deutsche Bahn AG. Pociąg to szybki i komfortowy środek lokomocji. Pociągi klasy ICE poruszają się z prędkością do 330 kilometrów na godzinę. Bilety na przejazdy tymi pociągami, jak również na pociągi klasy IC (Intercity) lub EC (Eurocity) są droższe od biletów na przewozy regionalne (Interregio, Regionalexpress, Regionalbahn). Przejazdy koleją nie są w Niemczech tanie, zwłaszcza w przypadku podróży podejmowanych spontanicznie. Wykupując z możliwie dużym wyprzedzeniem bilet na przejazd można skorzystać ze znacznych zniżek. Bilety kolejowe można nabywać w kasach dworcowych, bądź też korzystając z automatu, a także przez internet (www.bahn.de). Zamówienia biletów w internecie niejednokrotnie są premiowane rabatami. Osoby podróżujące częściej koleją mogą zainwestować w zakup karty rabatowej BahnCard 25 lub BahnCard 50. Karty te upoważniają do 25- lub 50-procentowych zniżek na przejazdy wszystkimi Mobilność i podróżowanie 171 r odzajami pociągów. Oprócz Jazda bez biletu tego spółka Deutsche Bahn AG przygotowała wiele proZa korzystanie ze środków komunika mocyjnych ofert, takich jak np. cji publicznej bez uprzedniego wy kupienia stosownego biletu nakładany bilet weekendowy „Schönes- jest w Niemczech mandat w wysokoWochene nde-T icket”, dzięści co najmniej 40 euro. W stosunku ki któremu grupy do pięciu do osób, które zastaną powtórnie osób mogą podróżować przez przyłapane na jeździe bez biletu, wszcałą dobę w czasie weekendu czynane jest postępowanie karne. na dowolnych trasach za cenę od 39 euro, korzystając z pociągów przewozów regionalnych, a także autobusów, tramwajów, metra oraz szybkiej kolei miejskiej. Uwaga: Aby zamówić bilety kolejowe lub lotnicze przez internet, należy posiadać przynajmniej jedną kartę kredytową! Samolot Podróże samolotem w ostatnich latach znacznie potaniały. Z niemieckich lotnisk wylatują samoloty rejsowe wielu tanich linii lotniczych. Listę portów lotniczych na terenie Niemiec można znaleźć na stronie internetowej www.german-airports.de. Samoloty tanich linii kursują do wielu miast europejskich. Kupując bilety z odpowiednim wyprzedzeniem lub spontanicznie reagując na oferty specjalne można skorzystać z dużych upustów cenowych. Bilety lotnicze można rezerwować w biurach podróży lub zamawiać przez internet. Następujące serwisy zawierają oferty tanich przelotów: www.billigflieger.de 3 www.billig-flieger-vergleich.de 3 Wiele linii lotniczych oferuje specjalne rabaty i tańsze bilety studenckie również na przeloty długodystansowe. 172 Kierunek Niemcy Max: Sporo tych możliwości podróżowania, prawda? Gdybyś miał problem z wyborem najwłaściwszego środka lokomocji, możesz zajrzeć na stronę www.verkehrsmittelvergleich.de. Znajdziesz tam bardzo wygodne narzędzie pozwalające wybrać najkorzystniejszą dla Ciebie opcję w zależności od celu i czasu podróży. Szczęśliwej drogi! Okazyjny przejazd samochodem Ten sposób podróżowania preferuje wielu studentów. Zasada jest prosta: Kierowca, który wybiera się w podróż określoną trasą, proponuje chętnym skorzystanie z wolnych miejsc w swoim aucie. Uczestnicy takiego kursu wspólnie pokrywają koszt zużytego paliwa. Korzystanie z okazyjnych przejazdów jest nie tylko bardzo tanie, ale przyczynia się też do ochrony środowiska naturalnego. Poza tym można w ten sposób zawrzeć nowe znajomości. Oferty okazyjnych przejazdów zamieszczane są m.in. w internecie: www.mitfahrgelegenheit.de 3 www.mitfahrzentrale.de 3 Na wielu uczelniach samorządy studenckie organizują specjalne tablice ogłoszeń (tzw. Mitfahrerbrett), na których można zamieszczać tego rodzaju oferty. Mobilność i podróżowanie 173 Własne auto Posiadanie własnego samochodu postrzegane jest przez większość studentów jako pewien rodzaj luksusu. Osoby pragnące samodzielnie poruszać się w Niemczech autem powinny posiadać prawo jazdy uznawane przez niemieckie służby ruchu drogowego. Polskie prawo jazdy jest w Niemczech honorowane. Osoby kierujące pojazdem nie powinny znajdować się pod wpływem alkoholu. W Niemczech dopuszczalna zawartość alkoholu we krwi kierowcy wynosi 0,5 promila. Absolutny zakaz picia alkoholu obowiązuje kierowców nie mających ukończonych 21 lat życia. Przy stwierdzeniu przekroczenia dopuszczalnej ilości alkoholu we krwi należy liczyć się z utratą prawa jazdy. Republika Federalna Niemiec jest jedynym państwem w Europie, w którym nie wprowadzono limitu dopuszczalnej prędkości jazdy na autostradach. Wprawdzie zalecana prędkość maksymalna to 130 km/h, jednakże wszędzie tam, gdzie nie ma oznaczeń wskazujących na takie ograniczenie, kierujący pojazdem może poruszać się tak szybko, jak tylko zechce. Możliwe jest to jednak wyłącznie na drogach szybkiego ruchu, najczęściej tylko na określonych odcinkach autostrad. Poza tymi wyjątkami należy bezwzględnie przestrzegać ograniczeń prędkości. Za przekroczenie limitu prędkości grożą wysokie grzywny, a nawet utrata prawa jazdy. Jeżeli w Niemczech zdarzy się nam wypadek drogowy, zwykle należy niezwłocznie powiadomić o tym fakcie policję, dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu 110. Niezależnie od tego, czy jesteśmy uczestnikiem, czy tylko świadkiem kolizji, powinniśmy pozostać na miejscu wypadku do momentu przyjazdu funkcjonariuszy policji. Wszystkie ważne informacje można znaleźć na stronie niemieckiego automobilklubu ADAC www.adac.de. Mobilność i podróżowanie 175 Korzystne zakwaterowanie Podróżując po Niemczech niejednokrotnie trzeba będzie skorzystać z noclegu. Niedrogie miejsca noclegowe oferują pensjonaty, schroniska młodzieżowe i hostele (por. informacje na str. 79). Bardziej korzystną, bezpłatną alternatywą jest skorzystanie z możliwości przenocowania w prywatnym mieszkaniu jednej z osób oferujących taką możliwość w ramach tzw. couchsurfingu. W couchsurfingu uczestniczą osoby z całego świata, angażując się w ten sposób w wymianę międzykulturowych doświadczeń. Zamieszczane na stronach internetowych oferty bezpłatnego zakwaterowania we własnym domu (z możliwością noclegu na wolnej kanapie) są niekiedy uzupełniane o propozycje darmowego oprowadzenia po mieście. Można swobodnie korzystać z gościnności wielu osób, nawet jeśli samemu nie oferuje się takich noclegów we własnym mieszkaniu. Z oferty couchsurfingu może skorzystać każdy zarejestrowany członek sieci. Rejestracja na stronach internetowych większości sieci jest bezpłatna. Największy tego rodzaju serwis to www.couchsurfing.org. Więcej informacji: www.germany.travel/pl 3 Michael: Od kilku miesięcy jestem „couchsurferem” – i bardzo mi się to podoba. Dzięki temu poznałem już wiele przemiłych osób, no i zaoszczędziłem sporo kasy. Gdyby nie couchsurfing, nie mógłbym sobie pozwolić na odwiedzenie tak wielu miast w Niemczech. Max: Zawsze ciekawiło mnie, co ludzie pochodzący z innych krajów myślą o Niemcach. Wiele z tych opinii opiera się oczywiście na stereotypach. Niektóre stereotypy są zupełnie absurdalne. Są i takie, co do których muszę przyznać, że niegdyś z pewnością były prawdziwe. Istnieją jednak pewne stereotypowe cechy, które nadal dość dobrze oddają specyficzny charakter naszego narodu. W każdym razie cieszę się, że masz zamiar przyjechać tutaj na studia – w tym czasie na pewno wyrobisz sobie własną opinię o moich rodakach. Jestem ciekaw, jaki obraz Niemców utrwali Ci się w pamięci podczas tego pobytu. A to Niemcy właśnie! 177 A to Niemcy właśnie! Niemcy piją dużo piwa. Łukasz: No cóż, to prawda, większość Niemców – często również kobiety – bardzo chętnie raczy się tutaj piwkiem. Ale w Polsce nie jest przecież wcale inaczej. Jest tutaj jednak również sporo innych propozycji dla kogoś, kto niekoniecznie przepada za smakiem piwa. Niemcy jedzą głównie kiełbasę. Julia: Totalna bzdura. Wielu spośród moich znajomych to wegetarianie – i jakoś nie zauważyłam, żeby wyglądali na wygłodzonych. Osobiście bardzo lubię od czasu do czasu zjeść kiełbaskę z f rytkami. Jest po prostu pyszna! Najczęściej jednak jadam dania z makaronem, potrawy w sosie curry oraz różne zapie kanki i sałatki. A kanapki najbardziej lubię z serem albo z plasterkiem szynki. 178 Kierunek Niemcy Niemcy są bardzo punktualni. Taorang: Tak i nie. Jedna z moich znajomych była poirytowana, gdy kiedyś spóźniłam się na spotkanie z nią prawie o kwadrans. Ona sama jest bardzo punktualna i strasznie się denerwuje, gdy inni każą jej na siebie czekać. Jednak to nieprawda, że tacy są wszyscy Niemcy. Jeden z moich niemieckich przyjaciół notorycznie się spóźnia – i to za każdym razem co najmniej o 10 minut. Uważa przy tym, że to całkiem normalne i nigdy nie przyszłoby mu do głowy, żeby usprawiedliwiać te swoje spóźnienia. Powtarza tylko ciągle: „Straszny ze mnie lekkoduch”. Niemcy są pracowici i obowiązkowi. Łukasz: Nie jestem pewien, czy to prawda. Sądząc po uczestnictwie w zajęciach, niemieccy koledzy wcale nie należą do najbardziej pilnych studentów. W naszej WG mieszka wprawdzie jedna Niemka, która dużo się uczy i spędza większość czasu przed komputerem albo w bibliotece. Za cokolwiek się zabierze, robi to ze stuprocentowym zaangażowaniem. Ale znam też sporo Niemców, których nie trzeba długo namawiać do zrobienia małej przerwy na kawę. A to Niemcy właśnie! 179 Niemcy są raczej zdystansowani. Michael: Moja znajoma z Brazylii miała spore trudności ze znalezieniem tutaj przyjaciół. Teraz rozumiem, dlaczego tak było. Ludzie tutaj są bardzo mili, ale raczej mało empatyczni. O prywat nych sprawach nie rozmawia się z każdym znajomym. Można zwierzyć się przyjacielowi, jednak musi to być ktoś naprawdę wyjątkowy. Wielu Niemców wyraźnie rozróżnia zwykłe znajo mości od prawdziwej przyjaźni. Znajomym można stać się szybko i bez żadnych zobowiązań. Natomiast do zawarcia przyjaźni potrzeba trochę więcej czasu. Niemcy są poważni i rzadko się śmieją. Taorang: Hm. Sama bardzo często się śmieję, także wspólnie z moimi niemieckimi znajomymi i przyjaciółmi. Czasem jednak śmieszy nas zupełnie co innego. Przecież to, że jakiś żart wydaje mi się wyjątkowo zabawny, wcale nie musi oznaczać, że rozśmieszy on także Niemców. Moim zdaniem nie warto jednak wciąż tylko oczekiwać, żeby inni zaczęli dzielić się z nami swoim dobrym samopoczuciem. Dlatego często uśmiecham się tutaj do ludzi na ulicy, a oni zwykle odwzajemniają mi się tym samym. 180 Kierunek Niemcy Niemcy uwielbiają piłkę nożną. Michael: Można się było o tym przekonać podczas ostatnich mistrzostw świata. Jest tutaj naprawdę sporo kibiców. Ludzie zbierali się na rynku, żeby wspólnie oglądać rozgrywki pucharowe. W czasie meczu z udziałem niemieckiej reprezentacji centrum miasta było wypełnione kibicami. Po ich zwycięstwie do późnej nocy słychać było klaksony samochodów i odgłosy imprez. Są jednak i tacy, których piłka nożna w ogóle nie interesuje. Jeden z moich niemieckich przyjaciół zawsze się irytuje, gdy tylko ktoś w towarzystwie zaczyna mówić o futbolu. Niemcy kochają swoje samochody. Taorang: Ach, nie byłabym tego taka pewna. Tylko dwie osoby spośród wielu moich znajomych jeżdżą samochodem. Przy tym są to dość stare modele aut, w dodatku nie za bardzo zadbane. Z drugiej strony niedawno byłam świadkiem niewielkiej kolizji, w której rowerzysta lekko otarł kierownicą o maskę samochodu. Właściciel tego auta prawie oszalał z wściekłości z powodu ma lutkiego zadrapania, które było widoczne tylko z bardzo bliskiej odległości. Myślę, że ten facet naprawdę kochał swój samochód. A to Niemcy właśnie! 181 Niemcy nie potrafią się bawić. Łukasz: Zupełnie się z tym nie zgadzam. Akurat na uczelni organizo wanych jest wiele imprez, na których zawsze sporo się dzieje. Studenci chętnie świętują różne okazje i bardzo lubią tańczyć. Oczywiście zawsze można natrafić na nudziarzy – jednak nie ma ich tu wcale więcej niż w innych krajach. Niemcy lubią porządek i tolerują biurokrację. Michael: Znam wielu Niemców, którzy często narzekają na konieczność dopełniania zbyt skomplikowanych formalności. Niektórych denerwuje to, że w Niemczech w tylu sprawach istnieją precy zyjne uregulowania, od których urzędnicy nigdy nie robią żad nych odstępstw. Raz ustalone zasady są tutaj poważnie trakto wane i obowiązują wszystkich bez wyjątku. Osobiście uważam, że gwarantuje to pewną stabilizację. Niektóre sprawy stają się dzięki temu bardziej przejrzyste. Nie ma niedomówień i nie trzeba stosować żadnych sztuczek. Bielefeld Stralsund Rostock Greifswald Herford Lemgo Holzminden Brandenburg Potsdam Elstal Frankfurt/O. Wildau Berlin Berlin Eberswalde Braunschweig Friedensau Wolfenbüttel Hildesheim Magdeburg Wernigerode Bernburg Dessau Hannover Dolna Saksonia Stendal Brandenburgia Detmold Hamm Cottbus Kleve Clausthal-Zellerfeld Köthen SaksoniaGelsenkirchen Bochum Paderborn Nordhausen Senftenberg Halle Mülheim/Ruhr Anhalt Dortmund Göttingen Duisburg Essen Witten-Herdecke Merseburg Krefeld Hagen Leipzig Iserlohn Kassel Moritzburg Düsseldorf Wuppertal Görlitz Saksonia Bad SoodenDresden Turyngia Münster Vechta Bremen Brema Osnabrück Oldenburg Wilhelmshaven Emden Leer Elsfleth Kiel SzlezwikHolsztyn Lübeck Güstrow Elmshorn Wismar Pinneberg Neubrandenburg Wedel MeklemburgiaHamburg Bremerhaven Pomorze Przednie Buxtehude Hamburg Lüneburg Ottersberg Heide Flensburg 182 Kierunek Niemcy Nadrenia PółnocnaWestfalia Allendorf Heilbronn Mannheim Heidelberg Hesja Erlangen Ansbach Nürnberg Amberg Neuendettelsau Karlsruhe Schwäbisch Hall Regensburg Eichstätt Ludwigsburg Aalen Pforzheim Deggendorf Ingolstadt Calw Stuttgart Bad Wildbad Schwäbisch Gmünd Passau Hohenheim Esslingen Nürtingen Offenburg Tübingen Landshut Reutlingen Bawaria Rottenburg FreisingLahr Ulm Neu-Ulm Weihenstephan Albstadt- Riedlingen Augsburg Sigmaringen Erding Biberach Furtwangen München Freiburg Trossingen Weingarten Rosenheim Badenia-Wirtembergia Ravensburg Benediktbeuern Kempten Isny WeilheimKonstanz FriedrichsBierbronnen hafen Ludwigshafen Kaiserslautern Speyer Saarbrücken Landau Kraj Saary Köln Weimar Mittweida Freiberg Erfurt Jena Gera Chemnitz Brühl Siegen Aachen Marburg St. Augustin Alfter Schmalkalden Zwickau Gießen Bonn Ilmenau Fulda Bad Honnef Hachenburg Friedberg Vallendar Idstein Hof Koblenz Bad Homburg Oberursel Frankfurt a.M. Coburg NadreniaOffenbach Wiesbaden Aschaffenburg Schweinfurt Palatynat Geisenheim Bingen Bayreuth Darmstadt Mainz Würzburg Bamberg Trier OestrichWeiden Winkel WormsRüsselsheim Neuss Zittau Mapa Niemiec 183 www.daad.de www.daad.pl
