Jedz dziennie co najmniej 100 g pełno ziarnistych - typo

Jedz dziennie co najmniej 100 g pełno ziarnistych - typo

Jedz więcej suchych nasion
fasoli, groszku, soczewicy
i innych roślin strączkowych
Zachowaj umiar w piciu
soków
Wybieraj owoce
świeże, mrożone, suszone
lub z puszki
Jedz różnorodne owoce
OWOCE
Skupiaj się na owocach
Jeżeli nie chcesz lub nie
możesz pić mleka, wybieraj
bezlaktozowe produkty
mleczne lub inne produkty
bogate w wapń, takie jak
produkty i napoje fortyfikowane w wapń
Wybieraj niskotłuszczowe
lub odtłuszczone mleko
i produkty mleczne
MLEKO
Sięgaj po produkty bogate w
wapń
Jedz różne produkty bogate
w białko – sięgaj częściej po
ryby, fasolę, groszek, orzechy
i nasiona
Można upiec, dusić
lub przyrządzać na grillu
Wybieraj chude lub niskotłuszczowe mięso i drób
MIĘSO i FASOLA
Sięgaj po chude mięso
Jedz 2½ szklanki dziennie
Jedz 3 szklanki dziennie
Dla dzieci w wieku 2–8 lat
zaleca się 2 szklanki
Jedz 150 g codziennie
Pamiętaj o ograniczeniach spożycia tłuszczu, cukru i soli (sodu)
¡ Głównym źródłem tłuszczu powinny być ryby, orzechy i oleje roślinne
¡ Ograniczaj spożycie tłuszczów stałych, takich jak margaryna, smalec,
oraz wyrobów z nich zrobionych i nimi wzbogaconych
¡ Przeczytaj informację na etykietce, aby zmniejszyć do minimum spożycie
tłuszczu nasyconego, izomerów trans i sodu
¡ Wybieraj produkty i napoje z małą zawartością dodanego cukru. Zwiększa on
tylko wartość energetyczną napojów, a ma niewielki wpływ na wartość
odżywczą
Jedz 2 szklanki dziennie
Zachowaj równowagę między energią spożytą
a wydatkami energetycznymi
¡ Spożywaj tyle kalorii, ile potrzebujesz
¡ Bądź aktywny fizycznie co najmniej przez 30 minut w większość dni tygodnia
¡ Co najmniej 60 minut aktywności fizycznej dziennie może zapobiegać
rozwojowi otyłości
¡ Aby zapobiegać wystąpieniu efektu jojo po odchudzaniu, należy być
aktywnym fizycznie co najmniej 60–90 minut codziennie
¡ Dzieci i młodzież powinny być aktywne fizycznie przez 60 minut przez
większość dni tygodnia
Jedz ok. 180 g codziennie
W wypadku diety o wartości energetycznej 2000 należy dążyć do spożycia porcji/ilości produktów podanych niżej. Żeby się dowiedzieć, jakie ilości są dla
ciebie odpowiednie, odwiedź MyPyramid.gov
Jedna porcja produktów
zbożowych to m.in.
1 kromka chleba, ok.
1 szklanka płatków zbożowych lub ½ szklanki
ugotowanego makaronu,
ryżu lub innych zbóż
Jedz więcej zielonych warzyw
liściastych, takich jak brokuły,
szpinak itd.
Jedz dziennie co najmniej
100 g pełnoziarnistych
produktów zbożowych,
tj. chleba, ryżu, makaronu,
krakersów
Jedz więcej warzyw pomarańczowych, takich jak marchew
i batat (słodki ziemniak)
WARZYWA
Jedz różnorodne warzywa
ZBOŻA
Jedz połowę w formie
produktów pełnoziarnistych
Nutrition Essentials
and Diet Therapy
Podstawy żywienia
i dietoterapia
Nancy J. Peckenpaugh
Nancy J. Peckenpaugh, MSEd, RD, CDN, CDE
Redakcja wydania I polskiego
Danuta Gajewska
Dietitian in Private Practice, Lifetime Nutrition Services,
Ithaca, New York
Dietitian, Office of Dr. Adam Law, Endocrinologist
Consulting Dietitian, Dryden Family Medicine, Lakeside Nursing Home,
and Medicaid Obstetrical & Maternal Services (MOMS) of Tompkins
County
11t h E d i t i o n
URBAN&PARTNER
Elsevier
Urban & Partner
Wrocław
This edition of Nutrition Essentials and Diet Therapy, 11th edition by Nancy J. Peckenpaugh, MSEd, RD, CDN,
CDE is published by arrangement with Elsevier Inc.
Książka Nutrition Essentials and Diet Therapy, wyd. 11, autorka: Nancy J. Peckenpaugh, MSEd, RD, CDN, CDE,
została opublikowana przez Elsevier Inc.
ISBN 978-1-4377-0318-4
Wszelkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna część tej książki
nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa. Dotyczy to
również sporządzania fotokopii i mikrofilmów oraz przenoszenia danych do systemów komputerowych.
Ze względu na stały postęp w naukach medycznych oraz odmienne nieraz opinie na temat leczenia, jak również
możliwość wystąpienia błędu, prosimy, aby w trakcie podejmowania decyzji uważnie oceniać zamieszczone
w książce informacje, zwłaszcza dotyczące podawania leków nowych lub rzadko stosowanych. Radzimy również
zapoznać się z informacjami producenta leku. Pomoże to zmniejszyć ryzyko wystąpienia błędu lekarskiego.
OWOCE
OLEJE
Elsevier Urban & Partner
ul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocław
tel. 71 330 61 61, faks 71 330 61 60
[email protected]
www.elsevier.pl
Przygotowanie do druku: Pracownia Składu Komputerowego TYPO-GRAF
Druk i oprawa: LCL, Łódź
WARZYWA
ZBOŻA
Personalizacja
Personalizację przedstawia osoba chodząca po
schodach, slogany reklamowe i adres strony
internetowej. Rodzaj i ilość produktów,
jakie powinny być spożywane codziennie, znajdują
się na stronie internetowej: MyPyramid.gov
ISBN 978-83-7609-361-1
Anatomia MyPyramid
Tłumaczenie z języka angielskiego:
dr inż. Sa’eed Bawa (rozdziały 5, 10, części początkowe, Słownik)
dr inż. Danuta Gajewska (rozdziały 7, 15)
prof. dr hab. Joanna Gromadzka-Ostrowska (rozdział 4)
dr hab. Marzena Jeżewska-Zychowicz (rozdział 1)
dr inż. Katarzyna Kozłowska (rozdział 14)
dr inż. Lucyna Kozłowska (rozdział 9)
dr inż. Ewa Lange (rozdział 6)
dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak (rozdziały 8, 11, 12)
prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz (rozdziały 2, 3)
dr inż. lek. med. Dariusz Włodarek (rozdział 13)
Zachowanie umiaru
Umiar jest przedstawiony przez zwężenie każdej
grupy produktów od dołu do szczytu piramidy.
W podstawie piramidy znajdują się produkty
z niewielką ilością tłuszczu stałego lub dodanego
cukru, które trzeba częściej wybierać. W węższym
obszarze piramidy są produkty zawierające
więcej dodanego cukru i tłuszczu stałego. Im
dana osoba jest bardziej aktywna, tym więcej takich
produktów może spożywać.
Redakcja naukowa wydania I polskiego: dr inż. Danuta Gajewska
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczną przedstawiają schody i osoba
chodząca po nich jako przypomnienie o znaczeniu
aktywności w codziennym życiu.
Podręcznik akademicki dotowany przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Objętość 50 ark. wyd. Nakład 1500 egz.
Jedna porcja nie pasuje do wszystkiego
Nowa piramida żywieniowa MyPyramid symbolizuje indywidualne podejście
do prawidłowego żywienia i aktywności fizycznej. Piramidę opracowano w prosty
sposób w celu przypomnienia konsumentom o dokonywaniu właściwego wyboru produktów
spożywczych na co dzień
© Copyright for the Polish edition by Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011
Dyrektor Wydawnictwa: dr n. med. Andrzej Broniek
Redaktor naczelny: lek. med. Edyta Błażejewska
Redaktor prowadzący: Dorota Lis-Olszewska
Redaktor tekstu: Lucyna Jachym
Producent: Beata Poźniak
Opracowanie skorowidza: lek. med. Anna Świderska
Projekt okładki: Beata Poźniak
MIĘSO
I FASOLA
Previous editions copyrighted 2007, 2003, 1999, 1995, 1991, 1984, 1979, 1972, 1966, 1960
MLEKO
Copyright © 2010 by Sauders, an imprint of Elsevier Inc. All rights reserved.
Stopniowa poprawa
Stopniową poprawę wyraża slogan
„kroki do twojego zdrowia”. Uświadamia on,
jak niewiele trzeba zrobić, aby poprawić
jakość diety oraz zmienić styl życia
na co dzień.
SAUNDERS ELSEVIER
Różnorodność
Różnorodność symbolizuje na piramidzie:
6 kolorów przedstawiających 5 grup
produktów spożywczych oraz oleje.
Oznacza to, że dla zachowania dobrego stanu
zdrowia powinny być spożywane produkty
z każdej grupy.
Proporcjonalność
Proporcjonalność przedstawiają różnej
szerokości pasma piramidy. Szerokość
sugeruje, ile produktów z danej grupy
żywności należy spożywać. Jest to jedynie
ogólna wskazówka, a nie dokładne ilości.
Szczegóły podane są na stronie internetowej.
Tytuł oryginału: Nutrition Essentials and Diet Therapy, 11th Edition
Autorka: Nancy J. Peckenpaugh, MSEd, RD, CDN, CDE
Spis treści
Piramida
Zdrowego Żywienia*
podziękowania XI
recenzencI XII
przedmowa do wykładowców XIII
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE KSIĄŻKI XVII
przedmowa do studentów XVIII
przedmowa do wydania i polskiego XXI
Część 1 Nauka o żywieniu w zdrowiu i chorobie
Nie zapominaj o ruchu!
Rozdział 1
Żywienie w wymiarze społecznym 1
Rozdział 2
Węglowodany, białka i tłuszcze: makroskładniki energetyczne
w zbilansowanych posiłkach 50
Rozdział 3
Mikroskładniki w zbilansowanych posiłkach: witaminy, minerały
i fitozwiązki 82
Rozdział 4
Trawienie, wchłanianie oraz przemiana materii w zdrowiu
i w chorobie 145
Część 2 Choroby ostre i przewlekłe
Instytut Żywności i Żywienia 2009
* Piramida Zdrowego Żywienia została opracowana przez Instytut Żywności i Żywienia
im. prof. dr. med. Aleksandra Szczygła (www.izz.waw.pl).
Rozdział 5
Insulinooporność i zespół metaboliczny 189
Rozdział 6
Otyłość i redukcja masy ciała 207
x SPIS TREŚCI
Rozdział 7
Choroby układu sercowo-naczyniowego 253
Rozdział 8
Cukrzyca 292
Rozdział 9
Choroby nerek 341
Rozdział 10
Znaczenie żywienia w prewencji i leczeniu chorób
nowotworowych 370
Część 3 Problemy w promocji zdrowia i terapii chorób w różnych okresach życia
Rozdział 11
Żywienie matki i niemowlęcia w zdrowiu i w chorobie 403
Rozdział 12
Problematyka wzrostu i rozwoju w promowaniu zdrowia 457
Rozdział 13
Żywienie osób dorosłych 508
Rozdział 14
Zagadnienia związane ze zdrowiem publicznym w kontekście żywienia
w perspektywie krajowej i międzynarodowej 547
Rozdział 15
Opieka żywieniowa w systemie opieki zdrowotnej 584
Słownik 635
Skorowidz 665
Podziękowania
Początki tego podręcznika to notatki spisane ręcznie przez jej pierwszego autora,
Alberta Schackeltona. Dalsze prace nad książką, aż do jej ósmego wydania, są niemałą zasługą byłej współautorki, Charlotte Poleman, RD, dyplomowanej dietetyczki.
W tym wydaniu wykorzystano też pomysły i wyniki prac współredaktorów Yvonne
Alexopoulos oraz Danielle Frazier. Podziękowania należą się Cheryl Abbott, starszemu menedżerowi projektu, za rygorystyczną recenzję redakcyjną, oraz Lois Lasater,
redaktorowi przygotowującemu tekst do druku. W powstaniu tego podręcznika nie
bez znaczenia były też sugestie wielu recenzentów oraz uwzględnienie oczekiwań
byłych studentów Uniwersytetu Stanowego Nowego Jorku w Cortland, a także opinie kolegów i czytelników.
Szczególne słowa uznania kieruję do Sue McGinley, pierwszej dietetyczki, z którą współpracowałam i która wskazała mi najlepszy sposób udzielania ludziom porad żywieniowych – przekazywanie informacji o tym, co powinni jeść, a nie o tym,
czego nie powinni jeść. Niezwykle cenna była też współpraca z Ginny Huszagh,
MSN, RD, CDN w Groton Nursing Facility, oraz jej poglądy dotyczące krótko- i długoterminowej opieki zdrowotnej. Dużo również nauczyłam się od wielu lekarzy,
z którymi pracowałam. Specjalne słowa wdzięczności kieruję do dr. Petera Clarka,
który wzbogacił moje rozważania na temat różnych kwestii związanych z żywieniem. Nadal uczę się sposobów leczenia cukrzycy dzięki współpracy z dr. Adamem
Lawem i Anne Neirynk, NP, CDE. Dostosowanie potrzeb żywieniowych do różnych
etapów życia jest szczególnie ważne w mojej pracy w Dryden Family Medicine.
Wyjątkowe podziękowania należą się rodzinie i kolegom, których cierpliwość
i poparcie przyczyniły się do ukończenia pracy nad książką.
PRZEDMOWA DO WYKŁADOWCÓW xiii
xii RECENZENCI
Recenzenci
Przedmowa do wykładowców
Thelma B. Baker, PhD
Associate Professor and Interim Chairman
Department of Nutritional Sciences
Howard University
Washington, DC
Alisa Montgomery, RN, MSN
Nursing Faculty and Clinical/Curriculum
Coordinator
Piedmont Community College
Roxboro, North Carolina
Bethany Derricott, MSN, RN
Assistant Professor of Nursing
Kent State University
Twinsburg, Ohio
Adjunct Faculty
Chamberlain College of Nursing
Columbus, Ohio
Anita K. Reed, RN, MSN
Clinical Instructor
St. Elizabeth School of Nursing
Lafayette, Indiana
Suzanne M. Elbon, MS, PhD, MEd
Instructional Designer
Ciber Inc.
Decatur, Georgia
Christine A. Hartney, MS, RD, CNSC, LDN
Advanced Practice Dietitian
Rush University Medical Center
Department of Food and Nutrition Services
Chicago, Illinois
Debra A. Indorato, RD, LDN, CLT
Associate Director
Food and Nutrition Services, Sentar
Norfolk General Hospital
Norfolk, Virginia
Owner
Approach Nutrition Food Allergy Management
Virginia Beach, Virginia
Karen S. Ward, PhD, RN, COI
Professor and Associate Director for Online
Programs
Middle Tennessee State University
Murfreesboro, Tennessee
Janet E. Willis, RN, BSN, MS
Professor of Nursing
Mathematics, Science, and Allied Health
(MSAH) Division
Harrisburg Area Community College
Harrisburg, Pennsylvania
Nauka o żywieniu człowieka ciągle się rozwija. Nowe badania pogłębiają naszą wiedzę o zależności funkcjonowania komórek od składników pokarmowych dostarczanych z żywnością, a także zmieniają stare przekonania i zmuszają do aktualizacji
wiedzy, co pomaga w opracowaniu właściwej polityki żywieniowej. Zmiany biopsychosocjalne trwale wpływają na sposób żywienia człowieka. Niedobory składników pokarmowych, które kiedyś z dobrym rezultatem eliminowano w USA, mogą
jednak wystąpić u osób z niskim dochodem. Jednocześnie wśród niektórych konsumentów nadal panuje pogląd o istnieniu cudownych leków na wszelkie dolegliwości. Mimo że w Internecie można znaleźć dużo informacji o wskazaniach i zaleceniach
żywieniowych, nierzetelna wiedza zaczerpnięta z tego źródła może stanowić zagrożenie dla ludzi, a także może wpływać na podejmowanie błędnych decyzji przez
niektórych pracowników opieki zdrowotnej. Zbyt mało czasu, jaki poświęca się pracownikom opieki zdrowotnej w zakresie edukacji żywieniowej stanowi potencjalne
zagrożenie świadczenia właściwych usług zdrowotnych.
Celem podręcznika Podstawy żywienia i dietoterapia jest przekazanie aktualnej
wiedzy o żywieniu człowieka, opartej na najnowszych wynikach badań naukowych.
W obecnym, jedenastym wydaniu tej książki kładzie się nacisk na przygotowanie
pracowników opieki zdrowotnej do udzielania różnym osobom właściwych porad
żywieniowych.
Wiedzę na temat makroskładników pokarmowych, tj. węglowodanów, białka
i tłuszczu, zawarto w jednym rozdziale. Takie ujęcie najlepiej umożliwia dokonanie
trafnego wyboru produktów spożywczych, ponieważ na ogół zawierają one więcej
niż jeden makroskładnik pokarmowy. Podejście to wykorzystuje się także w rozdziale o witaminach, składnikach mineralnych i substancjach fitochemicznych. Oba rozdziały podzielono jednak na mniejsze części z myślą o nauczycielach, którzy wolą
tradycyjne podejście i każdy ze składników pokarmowych traktują jako temat
oddzielny.
układ książki
Książka składa się z trzech części i 15 rozdziałów, tak aby spełnić kryteria programu
nauczania.
Część 1: Nauka o żywieniu w zdrowiu i chorobie została zmodyfikowana. Zawiera informacje o roli członków zespołu opieki zdrowotnej i o sposobach przekazywania studentom wiedzy z zakresu udzielania porad żywieniowych. W rozdziale drugim przedstawiono szczegółowo klasyfikację węglowodanów i rolę
aminokwasów oraz peptydów jako źródła białka. Rozdział czwarty: Trawienie,
wchłanianie oraz przemiana materii w zdrowiu i w chorobie został umieszczony po
rozdziale o makro- i mikroskładnikach pokarmowych, co pozwala zrozumieć, jak
zaburzenia trawienia i wchłaniania wpływają na funkcję komórek oraz na stan
zdrowia. Znaczenie wody dla zdrowia przesunięto także do rozdziału 4, ponie-
wykładowców
PRZEDMOWA DO WYKŁADOWCÓW xv
xiv PRZEDMOWA DO WYKŁADOWCÓW
yyBank testów egzaminacyjnych zawierający ponad 225 pytań i odpowiedzi
yySlajdy z PowerPointa: ponad 600 slajdów zawierających więcej niż 100 obrazów;
slajdy z symbolem medycznym są przeznaczone głównie dla studentów pielęgniarstwa i uniwersytetu medycznego, a z symbolem FYI odnoszą się do nowych badań, które mogą zainteresować słuchaczy, ale nie ma pytań egzaminacyjnych z tego zakresu
yyZestaw kolorowych obrazów elektronicznych
Materiały dla studentów dostarczają dodatkowych narzędzi do uczenia się
i obejmują:
yyPytania
yy50 pytań wielokrotnego wyboru napisanych w formacie NCLEX z odpowiedziami ułatwiającymi przygotowanie się do egzaminu.
yyTabela składu i wartości odżywczych żywności
yySzczegółowa lista umożliwiająca poszukiwanie wartości odżywczej ponad
5000 produktów zawartych w programie do analizy diety Nutritrac Nutrition
Analysis, wersja 5.0. W tabelach przedstawiono żywność w 18 grupach produktów spożywczych w porządku alfabetycznym.
yyProgram komputerowy Nutritrac Nutrition Analysis, w wersji 5.0 dostępny
on-line!
yyZ bazą danych zawierających ponad 5000 produktów w 18 grupach: żywność dla
dzieci, produkty pieczone, napoje, chleb/zboża i makaron, produkty śniadaniowe/zboża, produkty mleczne i jaja, tłuszcze i oleje, owoce i warzywa, mięso
i fasola, orzechy i nasiona, dania mrożone i produkty pakowane, produkty podawane w restauracjach fast food, produkty podawane w innych restauracjach, ryby
i owoce morza, przekąski i słodycze, zupy, suplementy, polewy i sosy.
yyListę ponad 150 różnych czynności związanych z codziennym życiem, sportem,
rekreacją i pracą wraz ze szczegółowymi wydatkami energetycznymi.
yyPunkt „profil” w programie pozwala użytkownikom na kontrolowane spożycie energii i składników pokarmowych oraz oszacowanie wydatków energetycznych dla nieograniczonej liczby osób, a „planner” redukcji masy ciała
pomaga w monitorowaniu i dokonaniu korzystnych zmian stylu życia. Poza
produktami i aktywnością nowy program zawiera inne elementy, łącznie
z kalkulatorem do wyznaczania należnej masy ciała, kalkulatorem do oszacowania dziennego zapotrzebowania na energię z użyciem wzoru Harrisa–
Benedicta oraz listą wymienników do planowania posiłków.
waż bierze ona udział we wszystkich procesach związanych z trawieniem i wykorzystaniem składników pokarmowych. Dodatkowo wykorzystuje się slajdy z PowerPointa
jako materiały pomocnicze w edukacji studentów w zakresie nabywania umiejętności
identyfikowania źródeł makroskładników pokarmowych. Nowym elementem slajdów z PowerPointa są przykładowe obliczenia dotyczące osiągania celów stawianych
makroskładnikom pokarmowym z użyciem listy wymienników.
Część 2: Choroby ostre i przewlekłe została rozszerzona o zagadnienia roli pracowników opieki zdrowotnej w identyfikowaniu osób należących do grupy wysokiego
ryzyka wystąpienia insulinooporności i zespołu metabolicznego oraz strategie
zmniejszenia częstości zachorowań na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca. Opisano także zastosowanie i implikacje chirurgii bariatrycznej w redukcji masy ciała.
Część 3: Problemy w promocji zdrowia i terapii chorób w różnych okresach życia obejmuje szersze omówienie prewencji otyłości, począwszy od życia płodowego. Wprowadzono strategie pomagające szpitalom w opracowaniu protokołów popierania
karmienia niemowląt piersią. Zwiększono nacisk na profilaktykę chorób przewlekłych
u dzieci i młodzieży od najmłodszych lat. Omówiono szeroko krótko- i długofalową
opiekę zdrowotną nad chorymi, łącznie z prewencją, a także leczeniem odleżyn.
Charakterystyka
yyKsiążka ta jest kolejną pozycją popularnej serii LPN Threads series.
yyRamki „Uwarunkowania kulturowe” występują w każdym rozdziale i obejmują różne scenariusze mające na celu przedstawienie wpływu czynników biopsychosocjalnych na sposób żywienia i stan odżywienia.
yy„Fakty i mity” odnoszą się do powszechnie błędnego rozumienia informacji
o żywieniu.
yyWskazówki dydaktyczne dostarczają praktycznych informacji o poradach.
yyPytania sprawdzające i ćwiczenia praktyczne znajdują się na końcu każdego
rozdziału, aby studenci/czytelnicy mieli okazję sprawdzenia nabytej wiedzy
oraz dyskutowania o ważnych problemach.
yyStudium przypadku pomaga w zastosowaniu teorii w praktycznych warunkach
klinicznych.
yyPytania do studium przypadku mają pomagać studentom w nauce.
yyZagadnienia są przedstawione według zawartego wykazu, co wprowadza studentów/czytelników w odpowiedni temat.
yyCele pomagają studentom/czytelnikom w skupieniu się na istotnych informacjach.
yyWprowadzone terminy (na początku każdego rozdziału) podkreślają terminologię związaną z tematem poszczególnych rozdziałów.
yyZastosowanie kolorów porządkuje najistotniejsze treści.
Materiały pomocnicze
Materiały pomocnicze dla wykładowców i studentów można znaleźć na stronie internetowej: http://evolve.elsevier.com/Peckenpaugh/essentials/
Materiały dla wykładowców są tak opracowane, aby pomóc w prezentacji treści
zawartych w podręczniku i obejmują następujące elementy:
yyInstrukcję
yyOdpowiedzi do pytań sprawdzających i ćwiczeń praktycznych
yyOdpowiedzi do pytań do studium przypadku
yyDwa klipy wideo: (1) węglowodany zawarte w produktach pochodzenia roślinnego oraz (2) zawartość białka i tłuszczu w produktach spożywczych
Cele
Podczas pisania podręcznika kierowano się przeświadczeniem, że w XXI wieku żywienie będzie miało zastosowanie w różnych dyscyplinach opieki zdrowotnej. Nie
wszyscy biorą leki, nie wszyscy muszą poddawać się operacjom czy innym zabiegom, wszyscy jednak potrzebują zdrowego odżywiania. Jest to jeden z najważniejszych czynników sprzyjających zachowaniu zdrowia u osób zdrowych, a także
wspomagających leczenie chorób u pacjentów. Dzięki leczeniu żywieniowemu można
zaoszczędzić pieniądze przeznaczone na opiekę zdrowotną, a jednocześnie poprawić
jakość życia pacjentów. Jak wspomniano wcześniej, celem napisania podręcznika było
zgromadzenie najważniejszych informacji o żywieniu, z myślą o pracownikach opieki
zdrowotnej. Jestem zainteresowana opinią czytelników o osiągnięciu założonych celów tego podręcznika oraz o informacjach, jak poprawić kolejne wydania. Proszę
kierować sugestie do wydawnictwa Saunders Elsevier.
Nancy J. Peckenpaugh, MSed, RD, CDN, CDE
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE KSIĄŻKI xvii
Cechy charakterystyczne książki
Jedenaste wydanie podręcznika Podstawy żywienia i dietoterapia zawiera kilka elementów nauczania podobnych do umieszczonych w innych publikacjach Elsevier wykorzystanych do programów dla pielęgniarek zwanych Licensed Practical Nursing (LPN).
Te przyjazne dla użytkownika „spisy wątków” są przeznaczone do eliminowania
problemów w procesie nauczania, zwłaszcza że na rynku jest wiele różnorodnych
książek do wyboru, a programy LPN trwają bardzo krótko.
Walory edukacyjne książki:
yyPodręcznik jest napisany w sposób przystępny, a jego układ jest przyjazny czytelnikowi – pomaga szybko zapoznać się z treścią i zawartością książki.
yyWprowadzone na początku każdego rozdziału pojęcia porządkują terminologię
odnoszącą się do danego rozdziału.
yyPytania sprawdzające i ćwiczenia praktyczne znajdują się pod koniec każdego
rozdziału, tak aby studenci/czytelnicy mieli okazję sprawdzenia swojej wiedzy
oraz omówienia ważnych problemów.
yyStudium przypadku pomaga studentom/czytelnikom w zastosowaniu teorii
w praktycznych warunkach klinicznych.
yyKażdy rozdział kończy się listą piśmiennictwa.
yySłownik jest alfabetyczną listą terminów pojawiających się w podręczniku.
prawidłowemu funkcjonowaniu układu nerwowego i chronić przed chorobą serca
(Bouckenooghe, Remacle i Reusens, 2006). Niedobór tauryny, razem z nadmiernym
spożyciem sodu, związany jest z powstawaniem nadciśnienia i utratą białka w moczu (Mozaffari i wsp., 2006). Tauryna występuje w dużych ilościach w owocach
56
CZĘŚĆ 1 Nauka o żywieniu w zdrowiu i chorobie
DO
STUDENTÓW xix
morza i może być związana z redukcją PRZEDMOWA
ryzyka choroby serca
występującą
u osób
spożywających ryby. W jednym z badań wykazano silniejsze właściwości chroniące
przed
chorobą serca suplementu złożonego z kwasów omega-3 i tauryny niż samych
W rezultacie istnieją nieporozumienia co do jak najlepszego wykorzystania inforkwasów omega-3 (Elvevoll i wsp. 2008).
macji dotyczącej węglowodanów, zamieszczonej na opakowaniach żywności, w celu Tauryna może kulturowe
także zmniejszać objawy
epilepsji ze
na swoją
rolę w cen- i obejmują
Ramki Uwarunkowania
występują
wwzględu
każdym
rozdziale
utrzymania optymalnego zdrowia i prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Ametralnym układzie
nerwowym
(Li i wsp.,
2005). Wykazano
też, że tauryna
zmniejsza
Towarzystwo Dietetyczne (American
Dietetic
Association) wyraża pogląd, różne scenariuszerykańskie mające
na
celu
przedstawienie
wpływu
czynników
biopsychosoinsulinooporność
poziomie komórkowym
(Nadhini
i wsp., 2005)
(rozdz.
Istże całkowita ilość na
węglowodanów przekształcana do glukozy we krwi jest 5).
sumą nieją
dane
sugerujące,
że
tauryna
pomaga
blokować
przeniesienie
cukrzycy
z
matki
cjalnych na sposób
żywienia
i
stan
odżywienia.
wszystkich cukrów i skrobi, ale tylko połowy błonnika powyżej 5 g i połowy alkoRycina
2-5 Ogólna(Kim
ilość kwasów tłuszczowych nasyconych, jednonienasyconych i wielonienasyconych
na
potomstwo
i wsp., 2007).
holi cukrowych. Wytyczne Zespołu Kontroli Cukrzycy i jej Powikłań (Diabetes
Con-
xviii PRZEDMOWA DO STUDENTÓW
Przedmowa do studentów
w tłuszczu może być określona na podstawie wyglądu po schłodzeniu. Trzeba zauważyć, że zestalenie jest
widoczne
dnie naczynia z oliwą
i olejem z awokado.
trol
and na
Complications
Trial) (rozdz. 8) mówią, że całkowita ilość węglowodanów jest Uwarunkowania
kulturowe
sumą węglowodanów pomniejszoną o wszystkie frakcje błonnika, jeżeli jest ich po-
wyżej 5 g w porcji produktu. Inna metoda polega na odjęciu skrobi opornej od skrobi Wegetarianie są grupą zróżnicowaną. Wiele osób stosujących dietę wegańską zazwyczaj nie docałkowitej (Granfeldt, Wu i Björck, 2006). Spożycie węglowodanów dostępnych jest ŹRÓDŁA TŁUSZCZÓW
I CHOLESTEROLU
wierza medycynie
zachodniej i skłonnych jest polegać na uzdrowicielach stosujących medycynę
czynnikiem, który utrudnia ocenę efektu na podstawie zmian glikemii przy różnych alternatywną. Chociaż może to być praktyką pozytywną, istnieje jednak pewne niebezpieczeństwo.
Tłuszcze
znajdują
się w wielu produktach żywnościowych zawierających białka,
poziomach obciążenia glikemicznego. Znaczenie włókna nie jest całkowicie poznane Wielka ostrożność w stosowaniu żywności, ziół i suplementów może pomóc w utrzymaniu proa ponadto dodawane są podczas gotowania lub przyprawiania potraw. Ilość tłuszi jego wpływ na zdrowie pozostaje do wyjaśnienia (Livesey i wsp., 2008).
zdrowotnych zachowań. ¾
czu W praktyce istnieje zgoda co do tego, że cukry zawarte w owocach są korzystne znajdująca się w ziarnach, warzywach i owocach jest na ogół znikoma. Wyjątek
stanowią
orzechy kokosowe, awokado i oliwki. Tłuszcze ekstrahowane ze źródeł
dla zdrowia i że podstawę diety powinny stanowić owoce, warzywa i całe ziarna, roślinnych
(takich
jak
kukurydza,
krokosz
farbierski,
ziarna
soiz i minimalną oliwki) są o
zwykle
aby zapewnić odpowiednie spożycie błonnika, a także mleko ilością Wskazówki
dydaktyczne
dostarczają
praktycznych
informacji
poradach oraz
Fakty
i mity
w
płynnej postaci i nie są szkodliwe dla zdrowia oprócz przypadków, kiedy są uwocukrów dodanych (ze źródeł zewnętrznych).
analogiach.
dornione
(tzn. wodór
jest dodawany
docukru,
płynnych
olejów
celu wyprodukowania
Mit
Fenyloalanina
występująca
w zamienniku
aspartamie,
jestwtrucizną.
tłuszczów stałych – nazywanych także kwasami tłuszczowymi trans lub transtłuszO
Fakt
Fenyloalanina
jest
aminokwasem
niezbędnym
(egzogennym),
uczestniczącym
w budowie
czami).
Tłuszcze,
które
są stałe (naturalnie
znajdują
się głównie
w produktach
zwieWskazówka
dydaktyczna
białek.
Niektóre
osoby
defektem metabolicznym,
w którym
nadmiar fenyloalaniny
może
rzęcych,
takich
jak rodzą
masłosięi zczerwone
mięso), nazywane
są tłuszczami
nasyconymi.
Błonnik
pokarmowy
bywa
porównywany
do
skręconego
naszyjnika
zezzłotego
łańcucha. Tak
jak
powodować
opóźnienie
umysłowe
(rozdz.
4). W
celu wykrycia
tego defektu
metabolicznego,
nazLipidy
obejmują
wszystkie
rodzaje
tłuszczów
i związki
nimi
związane.
Chotrudno
taki naszyjnik,
tak
układ trawienny
człowieka
polisawanego
fenyloketonurią
(PKU),
u niemowląt
przeprowadzane
sąmoże
rutynowe
testyłańcucha
po urodzeniu.
lesterolrozplątać
jest związkiem
związanym
z tłuszczem,
którynienie
jestrozplątać
źródłem
energii.
Wycharydowego.
Krowy
mogą
trawić
błonnik,
ponieważ
ich
żołądek,
tak
jak
u
wszystkich
przeżuwaczy,
stępuje tylko w tłuszczach zwierzęcych, ponieważ jest syntetyzowany w wątrobie,
składa
sięinnych
z czterech
komór. ¾
a także
tkankach
zwierząt. Tłuszcze ze źródeł roślinnych nie zawierają cholesterolu. Ważne jest, aby sobie uświadomić, że oleje mineralne nie są uważane za
tłuszcz pokarmowy, ponieważ nie mogą być trawione i wykorzystywane przez orINDEKS GLIKEMICZNY
Fakty i mity odnoszą
się dojako
powszechnie
błędnego
o żywieganizm. Stosowane
środki przeczyszczające,
nigdyrozumienia
nie powinny byćinformacji
używane
blisko
pory
posiłku, ponieważ mogą negatywnie wpływać na wchłanianie witamin
Indeks
glikemiczny oznacza wpływ pokarmu na stężenie glukozy we krwi. Węglowoniu, przedstawia się
tu
informacje
pomocne
w
zrozumieniu
nauki
o
żywieniu.
rozpuszczalnych
w tłuszczach.
dany najsilniej wpływają na stężenie glukozy we krwi. Z węglowodanów te, które są w postaci płynnej, tak jak węglowodany zawarte w sokach owocowych, napojach gaFakty
i
mity
zowanych czy też w mleku, mają wyższy indeks glikemiczny niż te, które są w postaci 186
CZĘŚĆstałej, zwłaszcza o wysokiej zawartości błonnika, takie jak warzywa i rośliny strączko1 Nauka o żywieniu a zdrowie i choroba
Mit Olej rycynowy powinien być stosowany jako środek przeczyszczający.
we. Pełne ziarna mają niższy indeks glikemiczny niż produkty z białej mąki. Całe owoce mają niższy indeks glikemiczny niż równoważne ilości soków owocowych. Ładunek
Fakt
Olej rycynowy może zaburzać wchłanianie ważnych składników pokarmowych i nie powinien
Pracownicy
powinniStwierdzono,
być wyczuleni
na mogące
się pojawić
proglikemiczny
jest pojęciem nowszym, które informuje, jak szybko pokarm podnosi stębyć
stosowany
jakosłużby
środekzdrowia
przeczyszczający.
że może
być toksyczny
dla komórek
blemy,
takie
trudności
przełykaniem
konsekwencje
operacji chirurgicznych
żenie glukozy we krwi, a także jaką całkowitą ilość węglowodanów zawiera. spojówki
oka i jak
powodować
ichz obumieranie
(Saidczy
i wsp.,
2007).
żołądka
lub
jelit.
Powinni
także
uważać
na
oznaki
złego
wchłaniania
składników
odNiski indeks glikemiczny, będący wynikiem obniżenia związanego z posiłkiem żywczych,
takie jak chroniczna biegunka czy utrata masy ciała. Problemy trawienwzrostu stężenia glukozy we krwi, nazywanego postprandialnym wzrostem stężene
i innedydaktyczna
związane
z przewodem praktyczne
pokarmowym, np.znajdują
chroniczne zaparcia,
mogą
być
nia glukozy we krwi, wpływa korzystnie na zdrowie. Diety zawierające duże ilości Pytania sprawdzające
i ćwiczenia
się pod
koniec
każdego
Wskazówka
O
przynajmniej
częściowo
rozwiązaneodpowiedź przez właściwe
żywienie.
błonnika obniżają postprandialną glukozy i insuliny oraz poprawiają rozdziału, tak aby
studenci
mogli
sprawdzić
nabytą
wiedzę
oraz
omówić
ważne
Pielęgniarki
i
inni
pracownicy
służby
zdrowia
mogą,
z
racji
możliwości
oceny
Tłuszcz
ryb morskich zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i z tego powodu nie ulega
profil lipidowy krwi (zob. rozdz. 7). Mogą one także leczyć cukrzycę (zob. rozdz. 8), ryzyka
wwdanej
rodzinie,
rolę w
prewencji
alkoholizmu,
także,
zestaleniu
zimnych
wodach odgrywać
arktycznych. ważną
Można sobie
wyobrazić,
co by
oznaczało dla atych
ryb,
ułatwiając wykorzystanie insuliny przez komórki (Riccardi, Rivellese i Giacco, 2008). problemy.
w
ramach
terapeutycznych,
pomagać– osobom
cierpiącym
naa chorobę
algdyby
tłuszczzespołów
ich ciała składał
się z kwasów nasyconych
kwasy uległyby
zestaleniu,
ryby utonęły.
Postprandialny efekt jednego posiłku może wpływać na stężenie glukozy we krwi Studium przypadku
studentom
w zastosowaniu
w praktycznych
Ryby
z zimnych
wód
arktycznych
muszą
być informacji
bogate
wdrugiego
kwasy
omega-3,
żebyteorii
przeżyć.
koholową
(wpomaga
rozdz.
1 znajduje
sięwięc
więcej
na temat
koordynacji
zespołów
po następnym posiłku. Jest to nazywane efektem
posiłku
i może być spoterapeutycznych).
Przygotowanie i stosowanie diety musi być zawsze indywidualne.
wodowane fermentacją pokarmu o wysokiej zawartości błonnika w jelicie grubym warunkach klinicznych.
(Brighenti i wsp., 2006).
W jedenastym wydaniu podręcznika Podstawy żywienia i dietoterapia skupiono się na
najważniejszych zagadnieniach dotyczących roli żywienia w opiece zdrowotnej. Wydanie to przedstawia wiedzę na temat żywienia opartą na badaniach naukowych
w sposób zwięzły i praktyczny, z punktu wiedzenia opieki zdrowotnej.
Podręcznik jest napisany w sposób przystępny, a jego układ jest przyjazny użytkownikowi. Z łatwością może on odnaleźć w tekście najważniejsze informacje.
Zagadnienia są podane na początku każdego rozdziału, co uświadamia studentom zawarte w nich treści.
Cele pomagają studentom/czytelnikom w skupieniu się na istotnych informacjach.
Wprowadzone terminy pojawiające się na początku każdego rozdziału odnoszą
się do terminologii związanej z tematyką poszczególnych rozdziałów.
Otyłość i redukcja masy ciała
ROZDZIAŁ 6
Otyłość i redukcja masy ciała
207
rozdział
6
http://evolve.elsevier.com/Peckenpaugh/essentials/
O
Zagadnienia
Powikłania zdrowotne nadwagi i otyłości
Prawidłowa i należna masa ciała
Ocena oraz klasyfikacja nadwagi i otyłości
Przyczyny i teorie rozwoju otyłości
Przegląd popularnych diet redukujących masę ciała
Efekty chirurgii bariatrycznej
Znaczenie aktywności fizycznej w redukcji masy ciała
Rola pielęgniarki/pielęgniarza i innych specjalistów opieki zdrowotnej w zapobieganiu
i leczeniu otyłości
Cele
Po zapoznaniu się z tym rozdziałem student/czytelnik powinien umieć:
• Opisać otyłość oraz omówić założenia jej zapobiegania i leczenia
• Rozpoznać prawidłowe zalecenia redukcji masy ciała
• Powiązać znaczenie aktywności fizycznej z prawidłową redukcją masy ciała
Nadwaga
Należnamasaciała
Niedoczynnośćtarczycy
Niedowaga
Obrzękplamkiślepej(papilledema)
Oczopląs
Opasanieżołądka
Operacjabariatryczna
Otyłość
OtyłośćIstopnia
OtyłośćIIstopnia
OtyłośćIIIstopnia
Otyłośćmetaboliczna
Otyłośćtypugruszka
[gynoidalna–przyp. tłum.]
Otyłośćtypujabłko
[androidalna–przyp. tłum.]
Pożądanamasaciała
Prawidłowamasaciała
Przełączeniedwunastnicze
(DS–duodenal switch)
Rabdomioliza
Sprzężonedienykwasulinolowego
(CLA)
FUNKCJE WĘGLOWODANÓW
1.
Co jest celem trawienia?
Węglowodany, w postaci cukrów i skrobi, są, ogólnie biorąc, łatwo przekształcane 2.
to jest wchłanianie?
jakiej
części ciała zachodzi?
do Co
energii potrzebnej Wdo aktywności fizycznej i podstawowych procesów ży3. W jakiej formie wchłaniane są wszystkie węglowodany, wszystkie białka i wszystkie
tłuszcze?
4. Nazwij enzymy biorące udział w trawieniu maltozy i sacharozy.
5. Dlaczego przy zapaleniu uchyłków jelita należy stosować dietę niskobłonnikową, a nie
wysokobłonnikową?
6. Dlaczego w schorzeniach pęcherzyka żółciowego stosowana jest dieta niskotłuszczowa?
7. Przedyskutujcie sprawę spożywania i nadużywania alkoholu przez studentów.
Zastosowanie praktyczne
Proszę naszkicować proces trawienia posiłku składającego się z kanapki pieczywa pełnoziarnistego
z szynką, szklanki niskotłuszczowego mleka i jabłka. Proszę opisać zachodzące procesy mechaniczne i chemiczne oraz nazwać enzymy biorące w nich udział.
Wprowadzone terminy
Adipocytokiny
Adiponektyna
Asteriksje
Bezdechśródsenny
BiałkoC-reaktywne(CRP)
Bilansenergii
Cholecystektomia
Ćwiczeniaaerobowe
Dehydroepiandrosteron(DHEA)
Dopamina
Gastrojejunostomia
Glikokortykoidy
Grelina
Gotowydospożyciaposiłek
(MRE–meal ready to eat)
Hemeralopia
Inkretyny
Interleukina6(IL-6)
Kortyzol
Kamicażółciowa
Lektyna
Lipogenny
Lipoliza
Mielopatia
Pytania sprawdzające i ćwiczenia praktyczne
Studium przypadku
A.J. wpadł w odwiedziny do swojej babci. Martwił się o nią, gdyż niedawno, po ciężkim ataku zapalenia uchyłków, wykonano u niej kolostomię. Wiedział, że jest jej coraz trudniej robić zakupy samodzielnie, więc przyniósł trochę produktów spożywczych ze sobą. Upewnił się najpierw, że
w pieczywie nie ma orzechów czy nasion. Kupił też kilka puszek ulubionej, pieczonej fasolki babci.
Powiedział jej, że to dlatego, że tak bardzo ją kocha, ale nie wspomniał, że martwi się, gdy myśli
o jej gotowaniu na gazowym palniku, bo puszka fasolki może być przecież podgrzana w mikrofalówce.
Zastosowanie krytycznego myślenia
1. Dlaczego babcia nie powinna jeść orzechów i nasion?
2. Jakie inne, alternatywne produkty mogłaby bezpiecznie jeść?
3. Dlaczego powinno się jeść pieczoną fasolę w przypadku wystąpienia uchyłków jelita?
4. Jakie problemy może wywołać dieta wysokobłonnikowa po kolostomii?
O
O
xx PRZEDMOWA DO STUDENTÓW
yyStudenci mają dostęp online do nowego programu komputerowego Nutritrac
Nutrition Analysis, wersja 5.0. Ten innowacyjny program można znaleźć na
stronie internetowej: http://evolve.elsevier.com/Peckenpaugh/essentials/. Zasoby
dla studentów z tej strony internetowej obejmują następujące elementy:
yyBazę danych zawierającą 5000 produktów w 18 grupach: żywność dla dzieci,
produkty pieczone, napoje, chleb/zboża i makaron, produkty śniadaniowe/zboża, produkty mleczne i jaja, tłuszcze i oleje, owoce i warzywa, mięso i fasola,
orzechy i nasiona, dania mrożone i produkty pakowane, produkty podawane
w restauracjach fast food, produkty podawane w innych restauracjach, ryby
i owoce morza, przekąski i słodycze, zupy, suplementy, polewy i sosy.
yyListę ponad 150 różnych czynności związanych z codziennym życiem, sportem,
rekreacją i pracą wraz ze szczegółowymi wydatkami energetycznymi.
yyPunkt „profil” w programie pozwala użytkownikom na kontrolowane spożycie
składników pokarmowych i energetycznych oraz oszacowanie wydatków energetycznych dla nieograniczonej liczby osób, a „planner” redukcji masy ciała pomaga w monitorowaniu i dokonaniu korzystnych zmian stylu życia. Poza
produktami i czynnościami nowy program zawiera inne elementy, łącznie z kalkulatorem do wyznaczania należnej masy ciała, kalkulatorem do oszacowania
dziennego zapotrzebowania na energię z użyciem wzoru Harrisa–Benedicta
oraz listą wymienników do planowania posiłków.
Na stronie internetowej Evolve można też znaleźć dodatkowe materiały pomocnicze:
yyPytania
yy50 pytań wielokrotnego wyboru napisanych w formacie NCLEX, umożliwiających uzyskanie natychmiastowej odpowiedzi, co pomaga studentom w przygotowaniu się do egzaminu.
yyTabelę składu i wartości odżywczych żywności
yySzczegółowa lista umożliwiająca poszukiwanie wartości odżywczej ponad
5000 produktów zawartych w programie do analizy diety Nutritrac Nutrition
Analysis, wersja 5.0. Tabela została wydzielona i produkty przedstawiono
w 18 grupach w porządku alfabetycznym.
Dziękujemy za korzystanie z tego wydania podręcznika Podstawy żywienia i dietoterapia. W celu aktualizowania wiedzy o zdrowiu proszę odwiedzać naszą stronę
internetową:
www.elsevierhealth.com
Przedmowa do wydania I polskiego
Nauka o żywieniu człowieka, zarówno zdrowego jak i chorego, jest niezwykle
skomplikowanym zagadnieniem. Strategie żywienia ulegają ciągłym modyfikacjom,
zmieniają się poglądy na temat prewencji różnych chorób na poziomie populacji oraz
standardy postępowania terapeutycznego w odniesieniu do pacjentów indywidualnych. Zmienia się także, nabierając coraz większego znaczenia, podejście do pacjenta, w którym odpowiednia dieta stanowi główną, a czasami jedyną formę leczenia
wielu chorób.
Jedenasta edycja książki Podstawy żywienia i dietoterapia stanowi kompendium
wiedzy dotyczącej żywienia człowieka w ujęciu holistycznym, począwszy od aspektów socjologicznych, poprzez metabolizm makroskładników pokarmowych, witamin, składników mineralnych i fitozwiązków, aż po czynniki związane z odrębnością
postępowania w żywieniu szczególnych grup populacyjnych oraz osób w różnych
stanach chorobowych. Należy podkreślić, że prezentowana książka oparta jest na
współczesnej literaturze naukowej i stanowi doskonałe źródło informacji niezbędnych pracownikom służby zdrowia w opiece nad pacjentem, zarówno krótko-, jak
długoterminowej, w stanach ostrych i przewlekłych. Skierowana jest zatem do
wszystkich osób, które zajmują się żywieniem ludzi zdrowych i chorych, a zwłaszcza do dietetyków, lekarzy, pielęgniarek, żywieniowców oraz pozostałych członków
personelu medycznego.
Książka podzielona jest na trzy części: 1. Nauka o żywieniu w zdrowiu i chorobie, w której omówiono między innymi zadania członków zespołu terapeutycznego sprawującego opiekę nad pacjentem, rolę poszczególnych makroskładników
pokarmowych oraz wody w żywieniu, konsekwencje zdrowotne zaburzeń trawienia i wchłaniania; 2. Choroby ostre i przewlekłe, w której opisano rolę zespołu
terapeutycznego w identyfikowaniu grup wysokiego ryzyka wystąpienia insulinooporności oraz zespołu metabolicznego, co może przyczynić się do skutecznej
prewencji chorób przewlekłych, w tym cukrzycy typu 2; 3. Problemy w promocji
zdrowia i terapii chorób w różnych okresach życia, w której omówiono problematykę
profilaktyki otyłości i innych chorób przewlekłych wieku dziecięcego począwszy
od wieku płodowego, strategie na rzecz wspierania karmienia piersią w warunkach szpitalnych oraz problemy związane z opieką krótko- i długoterminową
w zakładach opieki medycznej.
Mimo że książka bazuje na amerykańskich zaleceniach żywieniowych, w tym
także na piramidzie żywieniowej MyPyramid, wiele z nich zostało zaakceptowanych
i jest propagowanych przez europejskie towarzystwa naukowe, jak np. dieta DASH
w leczeniu nadciśnienia tętniczego, czy dieta TLC w zapobieganiu hipercholesterolemii. Specyfika amerykańskiej opieki medycznej, zwłaszcza w opiece długoterminowej sprawia, że nie wszystkie standardy mogą być zastosowane w sposób
bezpośredni, ale jeśli są dobre i sprawdzone, to może warto z nich korzystać.
Na podkreślenie zasługuje prosta, logiczna struktura poszczególnych rozdziałów, zawierających oprócz podstawowych treści również ciekawe opisy przypad-
xxii PRZEDMOWA DO WYDANIA I POLSKIEGO
ku, uwarunkowania kulturowe oraz wskazówki dydaktyczne i pytania sprawdzające.
Mam nadzieję, że niniejsza książka przyczyni się do propagowania fachowej
wiedzy z zakresu żywienia człowieka i dietetyki oraz zwróci uwagę na potrzebę
tworzenia interdyscyplinarnych zespołów terapeutycznych, w których wszyscy
członkowie są równie ważni, a najważniejszy jest pacjent.
Danuta Gajewska