dockochaj i ciesz się zdrowiem
download 
Reklamacja Transkrypt
kochaj i ciesz się zdrowiem
MIESIĘCZNIK CIESZĄCYCH SIĘ PEŁNIĄ ŻYCIA 4 nr 4 (69) maj 2016 WROGÓW MŁODEJ SKÓRY ROZMOWA DJ WIKA INSPIRACJE SEX SHOP DLA WIERZĄCYCH MIESIĘCZNIK CIESZĄCYCH SIĘ PEŁNIĄ ŻYCIA nr 4 (69) maj 2016 ODŻYWIANIE DIETA DOJRZAŁEJ KOBIETY REWOLUCJA SEKSUALNA SEKS NA ZDROWIE • JAK TO ROBIĄ NASI SĄSIEDZI? ISSN 2081-447X MIEJSCE NA: ADRES I GODZINY OTWARCIA APTEKI Gdy niedobory w diecie dają o sobie znać ZAUFAJ EKSPERTOWI Witaminy i minerały prodiab z RESWERATROLEM suplement diety KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego (cynk, selen, wit. B6, B12, D3, foliany) ochrona organizmu przed wolnymi rodnikami (selen, cynk, wit. C, E) korzystny wpływ na układ krążenia (resweratrol) utrzymanie optymalnego poziomu cukru we krwi (chrom) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. NA DOBRY POCZĄTEK MAJ 2016 DRODZY CZYTELNICY Jak z pewnością Państwo zauważyli, od kilku miesięcy na naszych łamach pojawia się wiele tematów z zakresu życia seksualnego. Postanowiliśmy otworzyć się na ten mało jeszcze popularny w magazynach o zdrowiu, szczególnie tych skierowanych do dojrzałych czytelników, temat. Chcemy pisać o zdrowym życiu, a to wiąże się bardzo często ze zdrowiem intymnym. Będziemy też opisywać różne zjawiska związane z tą sferą życia, żeby przybliżyć je w ramach ciekawostki i zapytać o Państwa opinię. Tym razem na naszych łamach prezentujemy materiał o tym, dlaczego udane życie seksualne wpływa na zdrowie całego organizmu („Seks na zdrowie”). Poruszamy też trudny, kontrowersyjny temat dotyczący potrzeb seksualnych osób niepełnosprawnych. Okazuje się, że w wielu krajach są one uważane za tak ważne dla samopoczucia niepełnosprawnych, że przysługuje im specjalna pomoc. Jaka? Odsyłam do artykułu pt.„Jak to robią nasi sąsiedzi?”. Jak zawsze zachęcamy do aktywnego stylu życia. Tym razem wsparła nas w tym także Wirginia Szmyt, znana jako DJ Wika. Najstarsza didżejka w Polsce zdradziła nam sekret swojej świetnej formy – zachęcam do przeczytania rozmowy pt.„Póki mogę, to nadążam!”. Co Państwo sądzą o naszym magazynie i poruszanych na jego łamach tematach? Czekamy na listy i e-maile. Państwa opinie pozwolą nam ulepszać nasze pismo i dostosować do oczekiwań. W NASTĘPNYM NUMERZE: • Dieta w chorobie nowotworowej • Zapisz się na aqua aerobik • Irydologia – o co w tym chodzi? • Zwyrodnienie plamki żółtej • Smog a zdrowie • Seks tantryczny DO ZOBACZENIA W CZERWCU! SYBILLA WALCZYK redaktor naczelna miesięcznika „Moje Zdrowie” nr 4 (69) maj 2016 Pod redakcją: Wydawca NEKK Sp. z o.o. ul. Sielska 8, 60-129 Poznań adres korespondencyjny: Moje Zdrowie ul. Szosa Bydgoska 58 87-100 Toruń Redaktor naczelna Sybilla Walczyk [email protected] Współpraca Małgorzata Grosman, Marta Mozol-Jursza, Barbara Kozber, Barbara Hołub, Aneta Żukowska Fotoedycja: NEKK Zdjęcia: Thinkstock, StockFood/Free Zdjęcie na okładce: BE&W Reklama Ewelina Cichacka [email protected] tel. 56 662 23 21 Projekt graficzny NEKK Sp. z o.o. Skład NEKK Sp. z o.o., www.nekk.pl Druk RR Donnelley Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść i formę reklam ani za błędne zastosowanie preparatów przedstawianych w magazynie przez producentów i dystrybutorów. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania nadesłanych tekstów. 3 4 W NUMERZE MAJ 2016 14 Seks na zdrowie 31 Kichaj na alergię WARTO WIEDZIEĆ NIE TYLKO MEDYCYNA TEMAT MIESIĄCA 6 Z KRAJU 7 KALEJDOSKOP 10 ZAPYTAJ SPECJALISTĘ 12 KASZLĄCY INACZEJ 14 SEKS NA ZDROWIE 16 JAK TO ROBIĄ NASI SĄSIEDZI? maj 2016 41 DIETA DOJRZAŁEJ KOBIETY 20 44 PÓKI MOGĘ, MAJÓWKA BEZ TO NADĄŻAM! NIESPODZIANEK 24 48 SEX SHOP DLA WIERZĄCYCH ŻYWNOŚĆ EKOLOGICZNA 26 – CZY TO MA SENS? DLACZEGO POLACY NIE LECZĄ 50 ZABURZEŃ EREKCJI? HASHIMOTO WOLI KOBIETY 28 53 NIE TERAZ, OSIEM SPOSOBÓW KOCHANIE NA SUPERMÓZG 31 KICHAJ NA ALERGIĘ 55 TERAPEUTYCZNE 34 FALE DŹWIĘKOWE GDY UŻĄDLENIE 56 ZABIJA DZIESIĘĆ ZASAD 36 WYZWANIE TAI CHI PIELĘGNACJI OCZU 38 CUKRZYCA TYPU OTYŁEGO W NUMERZE MAJ 2016 34 Gdy użądlenie zabija 64 Alergenem w twarz MIĘDZY DUSZĄ A CIAŁEM 58 MATKA I CÓRKA W DOMU RELAKS 61 ZMARSZCZKOM MÓWIMY NIE! 64 ALERGENEM W TWARZ 66 ETYKIETA PRAWDĘ POWIE 70 W PIKNIKOWYM KOSZU 72, 74 KRZYŻÓWKI PANORAMICZNE 5 6 NIE TYLKO MEDYCYNA NEWSY Z KRAJU... OGRANICZENIE, A NIE LIKWIDACJA W związku z błędnymi informacjami dotyczącymi projektu ustawy ograniczającej rynek pozaaptecznej sprzedaży leków Stowarzyszenie Leki tylko z Apteki wyjaśnia, że celem jego działań nie jest zakaz sprzedaży leków na stacjach benzynowych czy w sklepach. Stowarzyszenie nie chce zakazu, lecz ograniczenia sprzedaży pozaaptecznej. – Chodzi o ograniczenie liczby leków obecnych w sklepach, na stacjach benzynowych czy w marketach tak, by uniknąć ryzyka przedawkowania i pomyłek wynikających z olbrzymiej liczby dostępnych tam preparatów – tłumaczy Paweł Bernat, prezes Stowarzyszenia Leki Tylko z Apteki. – Mowa o zmniejszeniu opakowań, by pacjenci nie stosowali ich przez długi czas, a trafiali do lekarza, zamiast miesiącami tłumić ból. Mowa o zmniejszeniu dawek, by stanowiły mniejsze zagrożenie. Niektóre media zdążyły jednak nastraszyć pacjentów, że przez likwidację sprzedaży leków w sklepach z bolącym zębem trzeba będzie poszukiwać odległej apteki. – Jeszcze raz tłumaczymy – leki w sklepach będą, tyle że w nieco mniejszym wyborze – zamiast 16 różnych przeciwbólowych będzie np. 5 w mniejszych opakowaniach, bezpieczniejszych dawkach – wyjaśnia Paweł Bernat. Warto dodać, że o ograniczeniu sprzedaży leków poza aptekami przedstawiciele stowarzyszenia rozmawiali w marcu także w programie „Świat się kręci”. Szacuje się, że w Polsce funkcjonuje około 350 tys. placówek handlowych, w których dostępne są leki. Są to sklepy, drogerie, stacje benzynowe, kioski. – Tegoroczna kontrola NIK prowadzona w aptekach i punktach sprzedaży pozaaptecznej potwierdziła, że potrzebna jest większa kontrola sprzedaży leków poza aptekami – podkreśla Sylwester Dobrzański, wiceprezes Stowarzyszenia Leki Tylko z Apteki. – Niewystarczająca liczba inspektorów farmaceutycznych nie pozwala na stałą i rzetelną kontrolę sposobu przechowywania leków w tych miejscach. Nie zapominajmy, że w obrocie pozaaptecznym preparaty lecznicze wydawane są przez osoby bez kompetencji, a system sprzedaży poza aptekami sprzyja wprowadzaniu do obrotu leków fałszywych. Ograniczenie, a nie likwidacja sprzedaży leków poza aptekami zwiększy bezpieczeństwo Polaków. Całkowity zakaz sprzedaży leków poza aptekami obowiązuje w Niemczech, Austrii, Finlandii, Estonii, na Litwie, Łotwie, Malcie i w Słowenii. Poważne ograniczenia wielkości tego rynku wprowadziły: Szwecja, Czechy, Francja, Hiszpania i Grecja. SZYBCIEJ DO SANATORIUM Ministerstwo Zdrowia planuje znowelizować ustawę uzdrowiskową tak, by seniorzy nie musieli aż tyle czasu czekać na wyjazd do sanatorium. W tym roku NFZ chce przeznaczyć na ten cel 68 mln zł. W 2015 r. było to 67 mln zł, a w 2014 r. 62 mln zł – informuje „Gazeta Wyborcza”. maj 2016 NIE TYLKO MEDYCYNA KALEJDOSKOP 7 SEKS PO SIEDEMDZIESIĄTCE Jak wynika z brytyjskich badań, 54 proc. mężczyzn i 31 proc. kobiet mających więcej niż 70 lat jest nadal aktywnych seksualnie. Z 7 tys. zapytanych seniorów wielu przyznało się do regularnego uprawiania seksu (1/3 z nich nawet dwa razy w tygodniu). Uczeni mają nadzieję, że wyniki ich badań zmienią błędne wyobrażenia o seksualności starszych osób i pomogą w zwalczaniu stereotypów oraz staną się dla seniorów punktem odniesienia dla ich własnych doświadczeń. Jak pokazują wyniki, najpowszechniejsze problemy u aktywnych seksualnie ludzi po siedemdziesiątce to w przypadku pań − osiągnięcie podniecenia (32 proc.) i orgazmu (27 proc.), zaś w przypadku panów – zaburzenia erekcji (39 proc.). Brytyjskie badanie wykazało ponadto, że także wielu osiemdziesięciolatków okazuje swoim partnerom czułość – 31 proc. mężczyzn i 20 proc. kobiet przyznało, że często się całują i pieszczą. WIELU OSIEMDZIESIĘCIOLATKÓW OKAZUJE SWOIM PARTNEROM CZUŁOŚĆ. IM DROŻSZE, TYM LEPSZE? Odkryto, że im więcej płacimy za jedzenie, tym bardziej nam ono smakuje. Badania przeprowadzono w USA na klientach restauracji, w których za jedną opłatę je się tyle, ile się chce. Pod uwagę wzięto 139 włoskich jadłodajni, w których cena za obiad wynosiła 4 lub 8 dolarów. W bufetach można było „do woli” zajadać się pizzą, sałatkami, zupami i makaronami. Następnie poproszono uczestników, by ocenili smak pizzy w dziewięciostopniowej skali. Okazało się, że klienci, którzy zapłacili za bufet 8 dolarów, ocenili pizzę lepiej (o 11 proc.) niż ci, którzy zapłacili 4 dolary. Jak twierdzą badacze, opisywana zależność ma związek z tym, że większość z nas ma zakodowaną zasadę „dostajesz to, za co płacisz”, czyli uważa, że lepsza jakość musi być związana z wyższą ceną. W rezultacie wszystko, co jest tańsze, postrzegamy jako gorsze. CHRONIĄ PRZED RAKIEM PROSTATY Karotenoidy, w które bogata jest marchew, mogą zapobiegać rakowi prostaty. Chińscy uczeni ustalili, że codzienne zjadanie10 g marchwi obniża ryzyko zachorowania o około 0,5 proc., a im więcej się jej je, tym prawdopodobieństwo rozwoju choroby bardziej spada. Poza marchwią w profilaktyce raka prostaty pomocne są też pomidory (spożywanie w tygodniu 10 pomidorów zmniejsza ryzyko choroby o 45 proc.) i migdały. Te ostatnie, jak wykazują najnowsze badania, są jedynymi orzechami posiadającymi enzym, który umożliwia lepsze wchłanianie fitoestrogenów, w tym flawonoidów, które zapobiegają nowotworom. Związki te znajdują się także w fasoli, grochu, soczewicy i produktach pełnoziarnistych. 8 NIE TYLKO MEDYCYNA KALEJDOSKOP SEKS ODMŁADZA MÓZG Miłość fizyczna ma dobry wpływ na starzejący się mózg. Poza tym że aktywni seksualnie seniorzy (w wieku 59-89 lat) rzadziej doświadczają depresji, to mają lepsze zdolności poznawcze. Ustalono, że mężczyźni, którzy w dojrzałym i starszym wieku uprawiają seks, lepiej wypadają w testach zapamiętywania słów i ciągów liczb. Jeśli chodzi o kobiety, to ich aktywne życie seksualne było związane z lepszymi wynikami w pierwszym z wymienionych testów. Jak tłumaczą uczeni, ciągi liczbowe mają związek ze zdolnościami rozumowania, zaś zapamiętywanie słów w sposób szczególny odnosi się do pamięci, także na pewno u obojga płci seks sprzyja lepszej pamięci. MĘŻCZYŹNI, KTÓRZY W DOJRZAŁYM I STARSZYM WIEKU UPRAWIAJĄ SEKS, LEPIEJ WYPADAJĄ W TESTACH ZAPAMIĘTYWANIA SŁÓW I CIĄGÓW LICZB. VIAGRA DLA KOBIET „Różowa viagra” jest już dostępna w USA. Odkryto, że lek, który początkowo zaprojektowano jako antydepresant, przeciwdziała także spadkowi libido. Podczas badań klinicznych okazało się, że aktywny składnik leku (flibanseryna), poza tym że działa antydepresyjnie, może też zwiększać pożądanie seksualne u kobiet. Lek, który ma być stosowany w leczeniu„zespołu obniżonego popędu płciowego”, będzie dostępny wyłącznie na receptę. Lekarz będzie mógł przepisać środek dopiero po wypełnieniu online testu certyfikującego, który potwierdzi, że pacjentka rozumie możliwość pojawienia się skutków ubocznych. Produkt może bowiem powodować zmęczenie, mdłości, omdlenia i niedociśnienie. Z tego powodu lek już dwukrotnie nie został dopuszczony do obrotu. Według ekspertów, ciągle też istnieją zastrzeżenia co do realnej efektywności flibanseryny. W odróżnieniu od viagry, by odczuć jej działanie, nie wystarczy zażycie tabletki na godzinę przed stosunkiem. Niektórzy twierdzą, że potrzeba nawet miesięcy, by lek dał oczekiwane rezultaty. JURNY LISTONOSZ Emerytowany listonosz z Nashville jest ojcem ponad 1300 nieślubnych dzieci. Potomków listonosza może być więcej, bo prywatny detektyw, który dokonał tego odkrycia, nadal po godzinach tropi tę sprawę. Do odkrycia doszło przez przypadek. W 2001 roku do detektywa w niewielkim odstępie czasu zgłosiło się dwóch zupełnie sobie obcych mężczyzn, którzy chcieli odnaleźć swoich ojców. Detektyw Sid Roy po krótkim dochodzeniu i wykonaniu badań DNA odkrył, że mężczyźni mają tego samego rodziciela. Zaczął szukać dalej. Po 15 latach „śledztwa" naliczył jurnemu doręczycielowi ponad 1300 dzieci, które spłodził kobietom w swoim rejonie. 87-letni emerytowany listonosz nie przeczy, że lata 60. były dla niego bujnym czasem i nikt się wtedy nie martwił antykoncepcją. Na usprawiedliwienie dorzuca, że był bardzo podobny do muzyka i aktora Johnny’ego Casha, w którym kochała się cała żeńska część USA i damskie pół świata. majaj 2016 m 220016 1 NIE TYLKO MEDYCYNA KALEJDOSKOP 9 PLASTYKA MIEJSC INTYMNYCH Coraz więcej Polek decyduje się na labioplastykę, czyli plastykę warg sromowych. Przyczyny deformacji są różne. Mogą być skutkiem genetyki, przebytego naturalnego porodu, szybkiego przybrania na wadze lub też rezultatem menopauzy oraz procesów starzenia się. W obrębie warg sromowych może dojść zarówno do hipertrofii (przerostu warg sromowych), jak i atrofii, czyli ich zaniku. Inną deformacją jest także asymetria warg sromowych. Jeśli chodzi o hipertrofię i asymetrię, to najskuteczniejszą metodą modelowaniu miejsc intymnych jest labioplastyka. Zabieg polega na precyzyjnym wycięciu nadmiaru tkanek warg sromowych i wymodelowaniu miejsc intymnych. Zabieg trwa około godziny i jest bezbolesny, bo wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym. Po tygodniu zdejmowane są szwy i po 3-4 tygodniach następuje pełna regeneracja i można powrócić do aktywności. CORAZ WIĘCEJ POLEK DECYDUJE SIĘ NA LABIOPLASTYKĘ, CZYLI PLASTYKĘ WARG SROMOWYCH. NIESZCZĘŚLIWY ZWIĄZEK SZKODZI SERCU Wykazano związek pomiędzy złymi relacjami małżeńskimi i ryzykiem choroby sercowo-naczyniowej. Powiązanie między nieudanym partnerstwem a kłopotami zdrowotnymi jest zauważalne już w najwcześniejszych stadiach rozwoju blaszki miażdżycowej znajdującej się w tętnicy szyjnej. W badaniu wzięło udział 281 zdrowych osób w średnim wieku. Wszyscy uczestnicy pozostawali w wieloletnim małżeństwie lub związku partnerskim. Ich interakcje monitorowano co godzinę przez cztery dni. Mieli też określić wzajemne relacje jako pozytywne lub negatywne. Badanym zmierzono grubość warstwy wewnętrznej i środkowej tętnicy szyjnej. Ci, którzy deklarowali kiepskie relacje z partnerami, mieli grubsze warstwy tętnicy i cechowali się o 8,5 proc. wyższym ryzykiem chorób układu krążenia w porównaniu do osób, które pozytywnie oceniły swój związek. IMPULSYWNA DECYZJA Z badań wynika, że do próby samobójczej często dochodzi pod wpływem impulsu. Okazuje się, że w wielu przypadkach od decyzji do targnięcia się na swoje życie upływa mniej niż 5 minut. U zdecydowanej większości to mniej niż godzina. Poza tym ustalono, że około 90 proc. osób, które przeżyły próbę samobójczą, nie próbuje tego zrobić ponownie. ZEBRAŁA A.K. 10 NIE TYLKO MEDYCYNA LISTY DO EKSPERTÓW ZAPYTAJ SPECJALISTĘ KOLPOSKOPIA KAMIENIE NERKOWE P O o odebraniu wyników cytologii lekarz zlecił mi wykonanie kolposkopii. Co to za badanie, na czym polega i w jakim celu się je wykonuje? Maria d lat cierpię na kamicę nerkową. Mój lekarz powiedział, że oprócz leków powinnam przestrzegać specjalnej diety. Kazał unikać produktów zawierających wapń. Ale czy to wystarczające wsparcie w leczeniu choroby? Kamila B KONTAKT Z EKSPERTEM Pytania do naszych ekspertów należy wysyłać pocztą lub e-mailem na adres: sybilla.walczyk@moje zdrowie.com.pl maj 2016 DR N. MED. MEDARD LECH BARBARA HOŁUB ginekolog-położnik, specjalista z zakresu zdrowia publicznego, ekspert Europejskiego Towarzystwa Antykoncepcji, redaktor naczelny kwartalnika „Antykoncepcja” dziennikarka, od ponad 30 lat zajmuje się tematyką zdrowia i odżywiania. Autorka kilkunastu poradników, w tym takich bestsellerów jak „Przy wileńskim stole” adanie cytologiczne szyjki macicy to po prostu badanie rozmazu komórek pobranych z tarczy i kanału szyjki macicy. Jeżeli obok prawidłowych komórek w rozmazie (który jest barwiony i oglądany pod mikroskopem) znajdują się komórki nieprawidłowe, to istnieje podejrzenie, że może to być dysplazja, która w konsekwencji mogłaby prowadzić do zmian rakowych. Kolposkopia jest oglądaniem szyjki macicy przez układ optyczny pozwalający na znaczne powiększenie oglądanych tkanek szyjki macicy. Często w czasie tego zabiegu dokonuje się nasycania powierzchni tarczy szyjki macicy barwnikami lub innymi płynami, co ułatwia obserwację i umożliwia odróżnienie zmian dysplastycznych od zmian rakowych i przedrakowych. Trzeba dodać, że zabieg ten trwa do 30 minut, wykonuje się go w warunkach ambulatoryjnych, nie wymaga znieczulenia, a wyniki podawane są bezpośrednio po jego zakończeniu. K amienie nerkowe w większości zbudowane są z soli wapnia. Dlatego do niedawna zalecano dietę ubogą w produkty bogate w wapń (produkty mleczne typu żółty ser czy jogurt). Ale ostatnie badania wcale nie potwierdziły, że taka dieta zwiększa ryzyko kamicy nerkowej. Wręcz przeciwnie, naukowcy z Harvard School kilka lat temu badając menu aż 50 tys. mężczyzn w średnim wieku, zauważyli, że ryzyko kamicy jest najniższe u mężczyzn, którzy jedzą duże ilości produktów mlecznych. Tak więc nie musi Pani ograniczać jogurtów czy sera. Obecnie lekarze w kamicy zalecają picie dużej (nawet 10 szklanek) ilości wody i jedzenie owoców bogatych w potas (np. banany, awokado, kiwi). Koniecznie należy zrezygnować z potraw zawierających szczawiany (czekolada, szpinak, szczaw, rabarbar), a także nie przesadzać z ilością białka. NIE TYLKO MEDYCYNA LISTY DO EKSPERTÓW NA POCZĄTEK CZYM JEST TŁUSZCZAK? D W awno nie ćwiczyłam, ale teraz chciałabym rozpocząć regularne treningi. Dodam, że mam nadwagę i nie wiem, jaki trening będzie dla mnie najlepszy. Od czego zacząć, żeby nie zrobić sobie krzywdy? yczułam pod skórą na brzuchu jakieś zgrubienie. Zaniepokojona wykonałam USG i okazało się, że to tłuszczak. Czym są tłuszczaki i czy mogą być groźne? Emilia Kasia DR N. MED. TOMASZ CHOMIUK DR N. MED. MACIEJ ŚWITOŃSKI ekspert w zakresie fizjoterapii oraz regeneracji, wykładowca WUM, szkoleniowiec zajmujący się odnową biologiczną, prezes zarządu firmy MobileMed specjalista chirurg, autor telewizyjnych programów medycznych, m.in. „Wyprzedzić chorobę” i „Panie doktorze...”. Pracuje w Szpitalu Uniwersyteckim nr 2 im. J. Biziela w Bydgoszczy K ażdy trening powinien być indywidualnie dobrany do możliwości ćwiczącego i celu, jaki chce się osiągnąć. Najczęściej ćwiczymy po to, aby zredukować ilość tkanki tłuszczowej, poprawić swoją sprawność lub po prostu chcemy miło spędzić czas. Najprostszą formą aktywności fizycznej są marsze, marszobiegi, biegi czy jazda na rowerze. Ten rodzaj ćwiczeń jest formą treningu wytrzymałościowego, który pozwala na podniesienie wydolności oraz pomaga w redukcji masy ciała. Jeśli dawno nie ćwiczyliśmy, warto zacząć od łatwiejszej formy ruchu, żeby na początku się nie przeciążyć i nie zniechęcić do kolejnych treningów. Dla osób początkujących już szybki marsz będzie wystarczającym wyzwaniem, następnie można przejść do marszu przeplatanego biegiem, a kolejnym etapem będzie już sam bieg. Należy pamiętać o tym, że każdy trening musi być poprzedzony rozgrzewką i zakończony rozciąganiem mającym na celu przyspieszenie regeneracji mięśni. Odpowiedź eksperta publikowana w magazynie nie stanowi porady lekarskiej, opinii, orzeczenia lub informacji o stanie zdrowia w myśl Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. T łuszczak jest łagodnym nowotworem zbudowanym z komórek tłuszczowych i z tkanki międzykomórkowej. Tworzy on strukturę guza. Nie należy się przerażać użytymi powyżej określeniami. „Guz” i „nowotwór” to słowa, które kojarzą się powszechnie tylko i wyłącznie z poważnymi chorobami nowotworowymi. W przypadku tłuszczaka nie ma powodów do obaw. Jest to zmiana całkowicie łagodna, nie dająca przerzutów i u większości osób, u których się rozwija, nie powoduje żadnych istotnych objawów, które destabilizowałby funkcję organizmu. Tylko u nielicznych chorych, gdy wolno rosnący tłuszczak w końcu osiągnie spore rozmiary, zdarzają się utrudniające życie dolegliwości pod postacią zaburzeń pracy narządu, w którym jest on zlokalizowany. Jednak tłuszczaki najczęściej rosną w tkance podskórnej i te na ogół nie dają żadnych objawów. Małe mogą pozostać niezauważone, zaś duże stają się problemem głównie estetycznym. Małe, bezobjawowe tłuszczaki nie muszą być leczone. 11 12 NIE TYLKO MEDYCYNA REKLAMY POD LUPĄ Kaszlący inaczej „Poproszę coś na kaszel” – tradycyjne zdanie, które każdy farmaceuta pracujący w aptece słyszy wielokrotnie każdego dnia. Aptekarz odpowiada automatycznie, nawet kiedy jest w śpiączce farmakologicznej: „Dla dziecka czy dla dorosłego?”. Tutaj odpowiedzi bywają różne. MAREK TOMKÓW, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej Czasami mamy mówią, że dla synka. Warto dopytać o szczegóły, takie jak wiek synka, ponieważ niektórzy synkowie pozostają dziećmi w wieku 55 lat, a kochające mamusie wciąż marzą o podawaniu im syropku i herbatki malinowej przy „gorączce” 36,7°C. Co zresztą doprowadza do szału ich żony. Osobiście nie widzę w tym nic złego, zwłaszcza że tak wysoka gorączka może wymagać suplementacji świeżo upieczoną przez mamusię szarlotką. SYTUACJA WYJŚCIOWA Czasami odpowiedź dotycząca wieku przekazywana jest w sposób niewerbalny i pacjentka pokazuje ręką, jak wysoki jest chory, który kaszle. Problem pojawia się, gdy ręka uniesiona jest na wysokości blatu i farmaceuta nie wie, czy chodzi o wysokie dziecko, czy niskiego maj 2016 dorosłego. Zdarza się, że pacjenci odpowiadają niezwykle precyzyjnie: „dla Kasi”. I bądź tu mądry. Następny etap to ustalenie, o jaki rodzaj kaszlu chodzi. Suchy czy mokry. Zwykle pacjenci starają się odpowiedzieć, czasami jednak wzruszają ramionami i tyle. Najgorzej, kiedy zaczynają głośno kaszleć, aby farmaceuta jako fachowiec na kluczowe pytanie odpowiedział sobie sam. Przez całe lata były tylko dwa rodzaje kaszlu, teraz pojawił się jeszcze jeden – tzw. „kaszel palacza”. Samo schorzenie oczywiście istnieje, jest nim odruch, który pozwala, głównie rano, odkrztusić to wszystko, co sobie pacjent, często przez lata sam dostarczył. Substancje smoliste zalegające w drogach oddechowych, niszczące komórki, powodujące raka itp. Jak wiadomo „dymek” zawiera tysiące różnych toksycznych sub- stancji, takich jak nikotyna, tlenek węgla, związki benzenu, metale ciężkie, arsen, nikiel, cyjanowodór, formaldehyd i mnóstwo innych, które oprócz płuc niszczą serce, naczynia krwionośne, oskrzela, wywołują raka czy uszkadzają płód. ZDROWY OBJAW Problem polega na tym, że „kaszel palacza” to jak najbardziej prawidłowy odruch, kiedy organizm broni się przed toksynami i próbuje je usunąć. Zdrowy objaw. Tyle że uciążliwy. No właśnie, objaw. Przyczyną, którą powinno się zwalczać, jest po prostu palenie. Oczywiście, jeżeli ktoś palił latami, to kaszel palacza może występować jeszcze długo, co tylko powinno zachęcać do rzucenia palenia jak najszybciej. W każdym felietonie jest fragment, kiedy jestem poważny. To właśnie ma miejsce teraz. Rak płuc NIE TYLKO MEDYCYNA REKLAMY POD LUPĄ 13 „KASZEL PALACZA” TO JAK NAJBARDZIEJ PRAWIDŁOWY ODRUCH, KIEDY ORGANIZM BRONI SIĘ PRZED TOKSYNAMI I PRÓBUJE JE USUNĄĆ. to jeden z najgroźniejszych zabójców. Rocznie zabija tysiące osób, u kobiet występuje częściej niż rak piersi. Zdarza się przede wszystkim u palaczy. Jednym z jego objawów może być właśnie męczący kaszel. Trudno się zatem dziwić lekarzom, farmaceutom zresztą też, kiedy słyszą o sposobach łagodzenia „kaszlu palacza”. Reklama, w której występuje lekarz (sic!) zachęcający do stosowania suplementu diety (jakżeby inaczej), obiecuje, że pacjenci, którzy go zastosują, przestaną się uskarżać na ataki kaszlu rano i w ciągu dnia. Jest wielce prawdopodobne, iż pacjenci, którzy nie zbadają się w porę, wkrótce mogą przestać uskarżać się na jakiekol- wiek objawy i dolegliwości, trawienia oraz szybką regepozostawiając pogrążoną nerację wątroby. O pseudoviagrach nie wspomnę. w żałobie rodzinę. Tym razem to gruba przesaNIE BAGATELIZUJMY! da. Mam nadzieję, że za tak Reklamowanie przez le- głupie i nieodpowiedzialne karza pastylek to próba ba- reklamy zgodnie z zapowiegatelizowania poważnego dziami UOKiK zacznie wreszproblemu zdrowotnego. cie naliczać solidne kary. Widzieliśmy reklamy suple- A doktorowi z reklamy zamentów na różne dziwne lecamy suplementy na pochoroby. Promujące obżar- prawę pracy mózgu. Dawki stwo i obiecujące poprawę maksymalne. REKLAMY POD LUPĄ Nie od dziś wiadomo, że reklama jest dźwignią handlu. Nie powinno nas więc dziwić, że leki i suplementy diety są reklamowane. A jednak czasem reklamy są tak niepoważne, że trudno powstrzymać się od śmiechu. Czasem, bo bywa i tak, wprowadzają w błąd. Dlatego poprosiliśmy naszego eksperta, by spojrzał na reklamy przez pryzmat swojej wiedzy. Jego spostrzeżenia będą mogli Państwo śledzić co miesiąc na naszych łamach. REKLAMOWANIE PRZEZ LEKARZA PASTYLEK TO PRÓBA BAGATELIZOWANIA POWAŻNEGO PROBLEMU ZDROWOTNEGO. 14 TEMAT MIESIĄCA REWOLUCJA SEKSUALNA Snaeks zdrowie Przeciętny Polak uprawia seks 143 razy w roku. Plasuje nas to w światowej czołówce! Częściej kochają się od nas tylko Grecy (164 razy) i Brazylijczycy (145). Ponad połowa z nas (54 proc.) jest usatysfakcjonowana jakością swojego życia intymnego. Udany seks nie tylko sprawia przyjemność, ale i poprawia nasze samopoczucie, formę fizyczną oraz zdrowie. ROZŁADOWUJE STRES Satysfakcjonujące pożycie seksualne chroni przed depresją i pomaga w walce maj 2016 ze stresem. Co więcej, namiętni kochankowie lepiej przesypiają noce, więc są bardziej wypoczęci. Dzieje się tak za sprawą uwalnianych podczas miłosnych igraszek endorfin – hormonów szczęścia. Endorfiny pomagają ponadto uśmierzyć migreny, bóle głowy czy stawów. Niestety, efekt ich działania nie jest długi i ból, zwłaszcza migreno- wy, może szybko powrócić, a nawet się nasilić. WZMACNIA UKŁAD IMMUNOLOGICZNY Kochankowie często uprawiający seks są mniej podatni na grypę, przeziębienie i inne infekcje. Regularne współżycie zwiększa bowiem ilość immunoglobulin A (IgA), czyli przeciwciał odpornościowych nawet o 30 TEMAT MIESIĄCA REWOLUCJA SEKSUALNA proc. W czasie stosunku dodatkowo intensywnie pracują nadnercza, wydzielając hormony hamujące istniejące stany zapalne. JEST DOBRY DLA SERCA Ludzie uprawiający seks przynajmniej trzy razy w tygodniu są o 50 proc. mniej narażeni na zawał serca. Dodatkowo częsty seks obniża ciśnienie krwi, co również poprawia stan układu sercowo-naczyniowego. REGULUJE CYKL MIESIĘCZNY I ZAPOBIEGA OSTEOPOROZIE Wydzielające się podczas stosunku endorfiny oraz obecne w spermie prostaglandyny regulują cykl miesięczny i łagodzą bóle menstruacyjne. Udowodniono ponadto, iż dzięki zwiększonej produkcji estrogenów podczas stosunku aktywne seksualnie kobiety przechodzą menopauzę później i są w mniejszym stopniu narażone na osteoporozę. CHRONI PRZED RAKIEM Udane życie erotyczne sprawia, iż mężczyźni są o 30 proc. mniej podatni na zachorowanie na raka prostaty. Naukowcy sądzą, iż każdy wytrysk oczyszcza prostatę, chroniąc ją w ten sposób przed rozwojem komórek nowotworowych. ODCHUDZA I WZMACNIA MIĘŚNIE Każdy stosunek seksualny to utrata około 200 kalorii, czyli tylu, ile można zgubić podczas półgodzinnej gry w tenisa czy ćwiczeń na si- CZY WIESZ, ŻE... ...PÓŁ GODZINY UCIECH W ŁÓŻKU TO SPALONE 200-400 KALORII. OCZYWIŚCIE SEKS NIE POWINIEN ZASTĘPOWAĆ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ. WRĘCZ PRZECIWNIE – WARTO DBAĆ O DOBRĄ FORMĘ, BY W SYTUACJACH INTYMNYCH MÓC WIĘCEJ. łowni. Dodatkowo miłosne igraszki napinają i kształtują mięśnie pośladków, ud, ramion, pleców oraz brzucha. Regularny seks wzmacnia także mięśnie dna miednicy, zapobiegając w ten sposób przykrej dolegliwości, jaką jest nietrzymanie moczu. DODAJE URODY I ODMŁADZA Podczas stosunku krew krąży szybciej, dzięki czemu tlen i składniki odżywcze są łatwiej dostarczane do organów, a te z kolei mogą szybciej pozbyć się ubocznych składników przemiany materii. To sprawia, że poprawia się koloryt cery, skóra staje się elastyczna, więc zmarszczki są mniej widoczne, włosy lśnią, a my wyglądamy i czujemy się młodsi. Na poprawę stanu włosów i skóry niebagatelny wpływ mają również wydzielające się podczas seksu hormony płciowe – estrogeny oraz testosteron. Estrogeny uczestniczą bowiem w syntezie kolagenu – głównego składnika tkanki łącznej, a uwalniany testosteron sprawia, że męski zarost staje się bardziej równy i gęsty. POPRAWIA PAMIĘĆ Wydzielająca się podczas współżycia adrenalina i kortyzol pobudzają korę mózgową, co sprawia, że pary aktywne seksualnie mają lepszą pamięć, dłużej zachowują sprawność i bystrość umysłu oraz lepiej wypadają w testach na inteligencję. WYDŁUŻA ŻYCIE Najnowsze badania wskazują ponadto, iż regularny i udany seks wydłuża życie. Według naukowców osoby często kochające się mogą cieszyć się z życia nawet dziesięć lat dłużej niż seksualni abstynenci. Dzieje się tak na skutek uwalnianego z każdym orgazmem dehydroepiandrosteronu – DHEA, nie bez powodu nazywanego potocznie hormonem długowieczności. JEST BAROMETREM NASZEGO ZDROWIA Zaburzenia seksualne mogą być pierwszym sygnałem wielu chorób. Męskie problemy z erekcją mogą być objawem rozwijającej się miażdżycy lub cukrzycy. Z kolei u kobiet ból w podbrzuszu podczas stosunku może świadczyć o endometriozie, a nadmierna wydzielina lub suchość w pochwie o infekcji w obrębie układu rodnego. NZ 15 UDOWODNIONO, ŻE DZIĘKI ZWIĘKSZONEJ PRODUKCJI ESTROGENÓW PODCZAS STOSUNKU AKTYWNE SEKSUALNIE KOBIETY PRZECHODZĄ MENOPAUZĘ PÓŹNIEJ. 16 TEMAT MIESIĄCA REWOLUCJA SEKSUALNA Jak to robią nasi sąsiedzi? Dziś w wielu krajach Europy, w których kwestia seksualności osób niepełnosprawnych przestała już być tabu, działają asystentki seksualne osób niepełnosprawnych. MAŁGORZATA GROSMAN maj 2016 TEMAT MIESIĄCA REWOLUCJA SEKSUALNA Tak jest w Danii, Holandii, Belgii, w Niemczech, we Francji, Austrii, Szwajcarii. I w Czechach, gdzie fundacja Rozkosz bez Ryzyka działa na rzecz uznania seksu osób niepełnosprawnych za rzecz normalną. TO NORMALNE Potrzeby seksualne są czymś absolutnie normalnym u dorosłych ludzi, także u osób niepełnosprawnych. Ich potrzeby nie powinny więc nikogo zaskakiwać, dziwić, tym bardziej oburzać. Niezbędna jest jednak zmiana sposobu myślenia o „tych” sprawach z udziałem niepełnosprawnych. To nie tylko polska specyfika, że osoby niepełnosprawne traktuje się protekcjonalnie. Nawet jeśli ich niepełnosprawność jest wyłącznie fizyczna. Jeśli są osobami wyjątkowo inteligentnymi, ich bliscy zwykle „najlepiej wiedzą”, co jest im potrzebne, a co nie. Jednak często według nich bliskość drugiej osoby, a już w ogóle seks, nie są niepełnosprawnym potrzebne. RADOŚĆ ŻYCIA To dlatego tak wielu z nas intryguje życie osobiste Stephena Hawkinga, światowej sławy profesora matematyki i fizyki teoretycznej, który choruje na stwardnienie zanikowe boczne, schorzenie, które zwykle bardzo szybko wyłącza osobę chorą z jakiejkolwiek aktywności, tym bardziej seksualnej. Tymczasem profesor Hawking należy do najpopularniejszych naukowców świata, ma olbrzymie dokonania na tej niwie. Ale miał też dwie żony (z obiema się rozwiódł), ma dzieci i wnuki. NA DUŻYM EKRANIE Teoretycznie nikogo nie powinno dziwić, że osoby chore i niepełnosprawne również pragną bliskości drugiej osoby, seksualnego spełnienia. W praktyce jest jednak inaczej, choć seksualność nie jest przypisana wyłącznie osobom młodym, zdrowym, aktywnym życiowo. Seksualność jest wrodzoną i jak najbardziej naturalną funkcją ludzkiego organizmu. Nawet osoba najciężej chora czy niepełnosprawna nie przestaje być kobietą bądź mężczyzną. ASYSTENTKI ZOSTAŁY PRZESZKOLONE POD WZGLĘDEM MEDYCZNYM I PSYCHOLOGICZNYM, NIEKTÓRE Z NICH MAJĄ ZA SOBĄ KURSY MASAŻU. W ostatnich latach otrzymaliśmy dwie wspaniałe opowieści o seksualności osób niepełnosprawnych – dwa filmy, które wszystkim nam powinny dać wiele do myślenia. Pierwszy z nich to „Nietykalni”, drugi „Sesje”. W obu mamy do czynienia z autentycznymi historiami sparaliżowanych mężczyzn, niepozbawionych marzeń i potrzeb. W tym właśnie seksualnych. Pillippe, bohater „Nietykalnych” realizuje je, korespondując z nieznajomą, boi się jednak kontaktu w realnym świecie. Mark z „Sesji”, otoczony nadopiekuńczą rodziną, targany poczuciem winy, że myśli o swej seksualności. Życie obu mężczyzn zmieniają nowe znajomości. Phillipe zatrudnia Drissa, drobnego przestępcę, który staje się jego najlepszym przyjacielem i doprowadza do spotkania z nieznajomą, Mark zatrudnia terapeutkę specjalizującą się w leczeniu zahamowań seksualnych. REWOLUCYJNE PODEJŚCIE Oba te filmy, a także szereg przykładów z życia, historii, które dzieją się wokół nas, powoli zmienia nasze podejście do seksu osób niepełnosprawnych. Uczą nas, że błędem opiekunów chorych jest sterowanie ich życiem według własnych potrzeb i wyobrażeń, odmawianie im prawa do podejmowania decyzji, traktowanie seksu jako czegoś absolutnie nie dla nich. Dziś w wielu krajach Europy, w których kwestia seksualności osób niepełnosprawnych przestała już być tabu, działają asystentki seksualne osób niepełnosprawnych. Czeska fundacja Rozkosz bez Ryzyka długo przygotowywała się do realizacji tego zadania. Przyszłe asystentki wybierano wśród osób mających już wcześniej kontakt z niepełnosprawnymi i pracujących własnym ciałem. Jednak nawet tam, choć seks w Czechach, w tym za pieniądze nie budzi takich emocji jak w Pol- 17 18 TEMAT MIESIĄCA REWOLUCJA SEKSUALNA NAJWYŻSZA PORA ZMIENIĆ SPOSÓB MYŚLENIA O „TYCH” SPRAWACH Z UDZIAŁEM NIEPEŁNOSPRAWNYCH. sce, pojawienie się asystentek zostało poprzedzone akcją informacyjną, a dane i wizerunek asystentek nie zostały upowszechnione. Kto chce, odnajdzie do nich kontakt, jednak nie za pośrednictwem fundacji, by uniknąć ewentualnych oskarżeń o sutenerstwo, które podobnie jak w Polsce jest karalne, w odróżnieniu od samej prostytucji. własnego ciała i seksualności, o nauczenie bliskości z drugim człowiekiem, której często wcześniej nie doznawały, o umiejętność określania swych potrzeb, ale jednocześnie pokazanie, że myśląc o sobie, nie mogą zapominać o drugiej osobie. W informacjach pojawiających się w mediach, przy okazji uruchomienia programu Rozkoszy bez Ryzyka, często przewijał się wątek zakłopotania bliskich seksualnością osób niepełnosprawnych i radzenia sobie z nią w ten sposób, że ich potrzeby seksualne uznawane są za nieważne, ośmiesza się je lub nawet buduje się u chorych przekonanie, że im nie wypada myśleć o seksie. Dodatkowo unieszczęśliwia się osobę niepełnosprawną, budując w niej poczucie winy. Asystentki seksualne udowadniają, że to niewłaściwa postawa. Są przygotowywane także do kontaktów z rodzinami osób niepełnosprawnych, mają im pomagać zrozumieć potrzeby ich bliskich. FUNDACJA PRZEKONUJE, ŻE NIE CHODZI O SAM SEKS, ALE PRZEDE WSZYSTKIM O ZAAKCEPTOWANIE WŁASNEGO CIAŁA I SEKSUALNOŚCI. JAK LECZENIE NIE CHODZI TYLKO O SEKS Asystentki zostały przeszkolone pod względem medycznym i psychologicznym, niektóre z nich mają za sobą kursy masażu. Dzięki programowi fundacji przeszkolone zostały do pomocy w zaspokajaniu potrzeb seksualnych osób niepełnosprawnych. Jednak nie o sam seks chodzi – zapewnia fundacja – ale o zaakceptowanie maj 2016 W HOLANDII I SZWAJCARII PRACA ASYSTENTEK SEKSUALNYCH JEST OPŁACANA Z BUDŻETU TAMTEJSZYCH KAS CHORYCH. Szkolenie asystentek wspierał czeski resort finansów oraz specjalny czesko-szwajcarski program pomocy. Resor t spraw wewnętrznych wydał oficjalną opinię, że w pracy asystentek nie dopatruje się łamania przepisów. Niektóre kraje, jak Holandia czy Szwajcaria, poszły dalej – praca asystentek opłacana jest z budżetu tamtejszych kas chorych. Od autorki: Przygotowując tekst, korzystałam z materiałów tygodnika „Polityka” i TVN 24. TEMAT MIESIĄCA SEKSUALNA REWOLUCJA 19 Postaw na bezpieczne rozwiązanie ZAUFAJ EKSPERTOWI Staflexis suplement diety KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: prawidłowe funkcjonowanie stawów (dzika róża, imbir) wspieranie kontroli stanów zapalnych (ostryż) utrzymanie prawidłowego stanu tkanki łącznej (mangan, miedź) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. 20 WARTO WIEDZIEĆ INSPIRACJE Póki mogę, to nadążam! Wirginia Szmyt, znana bardziej jako DJ Wika, ma 77 lat, ale swoją witalnością może zawstydzić niejedną trzydziestolatkę. Od lat aktywnie działa na rzecz seniorów, m.in. grając na imprezach pokoleniowych, gdzie na jednym parkiecie bawią się starzy i młodzi. Z Wirginią Szmyt, znaną jako DJ Wika, rozmawia Anna Komorowska. maj 2016 Jest Pani osobą, która – co niespotykane – nie boi się zmian. Zmiany zawsze łączą się z jakimś ryzykiem, ale należy wierzyć w siebie. Zawsze. I jeszcze jedno: trzeba znać siebie i swoje możliwości. Ja na przykład nie będę występować w balecie, bo nie jestem w stanie opanować tych wszystkich piruetów (śmiech). Ale wszystko to, co jest w zakresie moich możliwości, to mogę zrobić. Całe życie przepracowałam w resocjalizacji. Jestem pedagogiem specjalnym, byłam wychowawcą w zakładzie poprawczym. Mam to we krwi, zawsze chciałam i chcę coś naprawiać. W jakiś sposób ludziom pomagać, wspierać. Jestem taką trochę idealistką. tor kultury, mogę zaśpiewać, zagrać, napisać tekst, zorganizować wycieczkę, mogę pracować z seniorami. Jeżeli znamy siebie i swoje możliwości, to możemy z nimi wyjść naprzeciw innym. Ja pomagając innym, pomagam sobie. Jestem za zmianami, wręcz uważam, że człowiek musi się zmieniać, bo zmieniają się czasy. Trudno, żebym teraz tkwiła ze swoimi nawykami i patrzeniem na życie jeszcze w dziewiętnastym wieku. Zmienił się też model rodziny, co to oznacza dla seniorów? Seniorzy nie mogą liczyć tylko na swoje dzieci czy wnuki, że ci się nimi zajmą na starość. Dzieci często mieszkają za granicą albo w innym mieście. Seniorzy A gdy przyszedł czas na muszą więc być samodzielemeryturę? ni, pogodzić się ze swoją Wiedziałam, że mogę da- starością i szukać takiego lej pracować np. jako anima- rozwiązania, żeby sobie po- móc. Powinni mieć grono swoich przyjaciół, spotykać się z innymi, nie tylko z rodziną. Powinni wychodzić do ludzi, nie izolować się od świata i zaakceptować swój wiek. Nie mówić: „Ja już jestem stara, więc nie mogę wychodzić”. Chodzić nie może ten, kto jest chory. Co by Pani podpowiedziała seniorom? Wadą wielu osób starszych jest to, że często mają wieczne pretensje do całego świata. Mają pretensje do dzieci, do wnuków, że nie przychodzą, że nie pomagają. A od siebie nie wymagają niczego. Ja nie mam pretensji do swoich dzieci, że mi nie robią zakupów czy wody nie podają, ponieważ sama mogę to zrobić. Trzeba wyzbyć się takich pretensji, bo dzieci i wnuki mają swoje rodziny, często pracują od rana do wieczora. Senior też powinien mieć swoje życie, WARTO WIEDZIEĆ INSPIRACJE 21 a nie tylko żyć życiem swoich dzieci, wnuków i prawnuków. Powinien mieć swoich znajomych, swoje spacery, wyjścia. I polubić siebie takim, jakim jest... Zachęcam też seniorów do wykreślenia ze swojego słownika stwierdzenia: „Mnie nie wypada, bo jestem za stary”. Nie ma czegoś takiego. Nie wypada chodzić z gołym tyłkiem po ulicy, nie wypada kraść, być okrutnym, agresywnym, chamskim, nie wypada maltretować zwierząt. Bawić się i tańczyć wypada każdemu i w każdym wieku. Jak to Pani robi, że Pani się chce: żyć, uczyć, pokonywać bariery? Kochanie, ja cały czas się uczę, pokonuję jakieś bariery. Dzięki temu nie dochodzi do mnie, ile mam lat! Pokonuję trudności, działam, zamiast narzekać. A jeżeli czegoś nie mogę zrobić, to po prostu odpuszczam – nic na siłę. Ale póki mogę, to nadążam. W swojej pracy muszę radzić sobie z upublicznieniem – wychodzić do ludzi, pokazywać się, być z nimi w kontakcie. A przecież ja nie jestem gwiazdą, jestem tylko zwykłym emerytem. Chyba jednak nie takim zwykłym... Rzeczywiście zrobiło się o mnie trochę głośno. Ale ja na siebie patrzę normalnie. Gram już od 20 lat, a z seniorami pracuję jeszcze dłużej. Chcę wykorzystać to swoje „upublicznienie”, żeby ich promować, coś o nich powiedzieć, pokazać, że są. Chciałabym promować nasz wiek, także wśród młodzieży, którą zresztą kocham. Uważam, że nasze podejście POSTANOWIŁAM GŁOŚNO DOPOMINAĆ SIĘ O MIEJSCE SENIORÓW W ŻYCIU PUBLICZNYM. do starości zależy od tego, jak ją zobaczymy będąc młodym. Co chciałaby Pani przekazać ludziom młodym? Chciałabym nauczyć ich akceptacji, tolerancji, miłości do ludzi i optymizmu, bo optymizm pomaga być dobrym człowiekiem. Chciałabym zachęcić do interesowania się drugim człowiekiem, do empatii, do pomocy tym, którzy tego potrzebują. Uważam, że tyle jesteśmy warci, ile zrobiliśmy dla innych. Mój przekaz dla młodzieży to: „Kochanie, pamiętaj, że też będziesz seniorem”. Taki, jaki jesteś w młodości, taki będziesz na starość – o to chodzi? Tak. Jeśli w młodości nie pracujesz nad sobą, na przykład nad swoją sprawnością, to starość będzie smutna, bo będzie ci ciężko nawet ruszyć się z domu. Młodym chcę też powiedzieć, że wszystko zależy od nich, że jak się czegoś chce, to można to osiągnąć. A nawet jak nie można, to warto się starać, by to zrealizować. Zarówno młodym, jak i tym starszym chciałabym przekazać, że szczęścia trzeba szukać w drobiazgach. Cieszyć się tym, że się jest zdrowym, że świeci słońce. Ja kochanie, po operacji, którą przeszłam, przez pierwsze trzy miesiące w ogóle nie chodziłam. Potem rok czasu chodziłam z kulami. Dlatego dla mnie największym szczęściem jest zdrowie i sprawność. Podobno nie wyobraża sobie Pani życia bez intern e t u i Fa c e b o o k a ? W książce radzi Pani seniorom, aby pozbyli się telewizora. Ja po prostu nie mam czasu na oglądanie TV. W ciągu roku dużo jeżdżę i gram, jestem w ciągłym ruchu. Ale nie ma co ukrywać, że oglądanie telewizji może być NA STARE LATA TĘŻEJĄ NASZE MIĘŚNIE, STAWY I TRUDNO JE ROZRUSZAĆ. DLATEGO TRZEBA CODZIENNIE TROCHĘ ĆWICZYĆ. 22 WARTO WIEDZIEĆ INSPIRACJE re lata tężeją nasze mięśnie, stawy i trudno je rozruszać. Dlatego trzeba codziennie trochę ćwiczyć. Seniorzy powinni się gimnastykować. Moja mama miała 89 lat, jak odeszła, ale też codziennie ćwiczyła, żeby być sprawną. Była samodzielna do końca, tylko trzeci zawał ją zabrał. Dla człowieka, który chce być zdrowy, konieczny jest ruch. ZABAWY POKOLENIOWE SĄ PIĘKNE. BAWIĄ SIĘ WSZYSCY, MŁODZI PANOWIE PROSZĄ DO TAŃCA STARSZE PANIE, STARSI PANOWIE TAŃCZĄ Z MŁODYMI DZIEWCZYNAMI. maj 2016 dla osób starszych wielką przyjemnością. Jednak uważam, że takie siedzenie przy odbiorniku i nieruszanie się jest bardzo złe dla zdrowia. Sama widzę po sobie, że jak mam teraz trochę czasu wolnego i jestem w domu dłużej niż zwykle (w trakcie przeprowadzania wywiadu trwał Wielki Post – przyp. red.), to już sam fakt, że więcej siedzę, sprawia, że mi się nie chce wychodzić. Mogę sobie więc wyobrazić starsze panie, które nie mają obowiązku wychodzenia. Jak nie muszą wyjść gdzieś do pracy, to siedzą w domu. I jakie są skutki tego spędzania życia na siedząco? Takie, że te osoby potem ledwo chodzą! Jak człowiek nie ma ruchu, to tyje. Na sta- Jest Pani w ciągłych rozjazdach, gra w różnych częściach Polski i nie tylko. To jednak duży wysiłek fizyczny, rodzina się nie martwi? Martwią się, martwią. Syn mi ciągle mówi: „Mamuś, pamiętaj, ile masz lat”, a ja pytam, „no ile?”. Jak odpowiada, że 77, to ja mu odpowiadam, że „DOPIERO 77”. Wiek się oczywiście czuje, ale ja jestem przyzwyczajona do pracy i wysiłku, więc szybko się regeneruję. I jeszcze jedno – ja kocham samodzielność i niezależność. A ponieważ ja swoim dorosłym dzieciom nie stawiam warunków, to jakże one mogłyby stawiać mi warunki, czy jakoś mnie ograniczać. Chyba nie wszyscy seniorzy dostają od swoich dzieci tyle „wolności”? To przykre, ale prawdziwe. Często podchodzą do mnie seniorzy i mówią, że dzieci robią im awantury, gdy oni idą na zabawę. Ja tego nie rozumiem. Każdy z nas ma swoje życie. Ja szanuję życie swoich dzieci, one szanują moje. To nie znaczy, że ja je mniej kocham. Ja je kocham najbardziej na świecie! Są moim największym szczęściem i jestem z nich dumna. Ale wiedzą, że nie byłabym szczęśliwa, siedząc przed TV. Gra Pani na imprezach, na których spotykają się seniorzy i młodzież. Jak te grupy odnajdują się na jednej zabawie? Zabawy pokoleniowe są piękne, dlatego że tam jest różnorodność. Bawią się wszyscy, młodzi panowie proszą do tańca starsze panie, starsi panowie tańczą z młodymi dziewczynami. Wszyscy bawią się wspólnie, to piękna sprawa! Są to zabawy pełne emocji, śmiechu i radości. Uważam, że takie imprezy powinny się odbywać częściej. Dzięki nim poznaje się, że w muzyce, tańcu i pozytywnych emocjach nie ma starości. Wszyscy są w jednym rytmie, roztańczeni, rozbawieni, pięknie zrelaksowani. Często gra Pani razem z młodymi didżejami. Udowadnia Pani, że różnica wieku nie musi powodować dystansu. Jak przełamać różnicę pokoleniową? To wymaga czasu. Starsi ludzie często robią błąd, że pouczają młodych, mądrzą się. To, że ktoś przeżył dużo, wcale nie musi znaczyć, że dużo wie. On wie, ale po swojemu, bo każdy ma swój sposób postrzegania. Ja na przykład bardzo wiele się uczę od ludzi młodych, chociażby obsługiwania nowoczesnych sprzętów. Nie wstydzę się wtedy przyznać, że czegoś nie umiem, że oni są w czymś lepsi. Z kolei, gdy młodzi proszą mnie o radę, to nigdy ich nie pouczam. Z doświadczenia wiem, że żeby coś zrobić, nie można nikogo zmuszać, można najwyżej proponować, dawać wybór, pokazywać możliwości. WARTO WIEDZIEĆ INSPIRACJE Prowadziła Pani już dwie Parady Seniorów. To wspaniałe móc zobaczyć uśmiechniętych, kolorowych seniorów trzymających transparenty z hasłami: „Alleluja i do przodu” albo „Teraz, kurna, My!”. Chcemy pokazać seniorów w akcji. W akcji wyzwolonej, niepohamowanej radości. Chcemy pokazać, że jest nas 10 milionów, że jesteśmy sprawni i możemy uzupełnić naszą pracą, wiedzą i doświadczeniem te braki, które są w kraju. Chcemy pokazać, że starość może być piękna, aktywna i radosna. Trzecia Parada Seniorów odbędzie się 25 czerwca w ostatnią sobotę miesiąca. Spotykamy się tak jak w zeszłym roku na Zamku Ujazdowskim. Na początku roku ukazała się Pani biografia „DJ Wika. Jest moc”. Dla kogo powstała? Do napisania książki jej pomysłodawcy namawiali mnie prawie rok. Autorzy zaciekawili się, że mam 77 lat i gram, podczas gdy niektórzy 25-latkowie czują się już starzy i gotowi umierać. Chcieliśmy w tej książce pokazać, że seniorzy istnieją, bo gdy zaczynałam swoją działalność 20 lat temu, to senior był kimś niewidzialnym. W latach 90. senior to był praktycznie „pan zero” albo nawet jak w tej piosence „mniej niż zero”. Ja się tym strasznie wkurzyłam, że jest taka dyskryminacja osób starszych, że mogą chodzić na czerwonym świetle, bo nikt ich nie zauważy. Pomyślałam sobie, że ja na emeryturze nie będę siedziała w domu... NIE WYPADA CHODZIĆ Z GOŁYM TYŁKIEM PO ULICY, NIE WYPADA KRAŚĆ, BYĆ OKRUTNYM, AGRESYWNYM, CHAMSKIM. BAWIĆ SIĘ I TAŃCZYĆ WYPADA KAŻDEMU I W KAŻDYM WIEKU! ...tak się zaczęła Pani przygoda z didżejowaniem. Postanowiłam głośno dopominać się o miejsce seniorów w życiu publicznym. Książka powstała po to, żeby pokazać, że seniorzy są i chcą w tym życiu publicznym istnieć. Ma też przekaz wychowawczy, bo byłam wychowawcą i uważam, że prawidłowe wychowanie młodzieży jest bardzo ważne. Poza tym opowiada o moim życiu. Mam nadzieję, że pokaże to, iż człowiek nigdy nie jest za stary, by zmienić swoje życie. Nigdy nie jest za późno, by podjąć ryzyko i żyć inaczej. i cierpiały, ale chciały ratować małżeństwo. Po przeczytaniu książki doszły do wniosku, że nie warto tkwić w takim związku i marnować sobie życia. Też się kiedyś rozwiodłam, bo mi było źle w pierwszym małżeństwie. To, że komuś się to nie podobało, nie interesowało mnie, bo to było moje życie. Ryzyko zawsze jest – owszem może być gorzej, ale może być też lepiej (śmiech). Chcę zachęcać ludzi, aby byli odważni, nie bali się zmian. Bardzo się cieszę, że mogę zainspirować osoby młodsze i starsze. FOT. DOROTA KOPERSKA PHOTOGRAPHY Jaki jest odbiór książki? Piszą do mnie młode kobiety, czterdziestoletnie. Dziękują mi za inspirację, że teraz mają odwagę inaczej żyć. Piszą na przykład, że wcześniej bały się zmienić swoje życie, że mąż miał kochankę, a one płakały DJ WIKA Z wykształcenia pedagog specjalny, przed emeryturą pracowała z trudną młodzieżą. Mówi o sobie, że jest idealistką, bo kocha świat, ludzi i zwierzęta. Na początku roku ukazała się jej biografia „DJ Wika. Jest moc” autorstwa Jakuba Jabłonki i Pawła Łęczuka. SENIORZY MUSZĄ BYĆ SAMODZIELNI, POGODZIĆ SIĘ ZE SWOJĄ STAROŚCIĄ I SZUKAĆ TAKIEGO ROZWIĄZANIA, ŻEBY SOBIE POMÓC. 23 24 WARTO WIEDZIEĆ ZJAWISKA SEX SHOP dla wierzących Bielizna, tabletki na potencję, świeczki i kubki w kształcie serduszek. Testy ciążowe i elektroniczny kalendarzyk małżeński, na podstawie temperatury obliczający dni płodne kobiety. Katolicy także mogą cieszyć się seksem. MAŁGORZATA GROSMAN Powstanie pierwszego sex shopu na świecie było skutkiem przykrego dla jej właścicielki zbiegu zdarzeń. Beate Uhse była pilotem Luftwaffe, służyła w stopniu kapitana. Urodzona w 1919 roku pilotowała samoloty już w czasie II wojny światowej. Choć nie brała udziału w walkach i akcjach bojowych, to jednak po wojnie nie miała szansy kontynuować kariery pilota. By z czegoś żyć, otworzyła sklep pasmanteryjny. PIERWSZY SEX SHOP Nie satysfakcjonowało jej to zajęcie, a że była bystrą obserwatorką, dostrzegła, jak wiele kobiet zupełnie nic nie wie ani o antykonmaj 2016 cepcji, ani o samym seksie. Wkrótce znalazła więc dla siebie nowe pole aktywności. Napisała broszurę o antykoncepcji, wydrukowała ją własnym sumptem (ponoć za 2,5 kilograma masła). Korzystała z wiedzy wyniesionej z rodzinnego domu: jej matka była jedną z pierwszych niemieckich kobiet lekarek. Sukces przyszedł bardzo szybko, zapewnił finansową stabilizację i pozwolił na dalsze inwestycje – w trzy lata po wojnie Beate Uhse otworzyła sklep wysyłkowy, oferujący obok broszur autorstwa właścicielki także prezerwatywy i bieliznę. W 1962 roku we Flensburgu, w bocznej uliczce, otworzyła pierwszy stacjo- narny sex shop. Warto zwrócić uwagę na to, że działo się to wszystko przed rewolucją seksualną na Zachodzie. Jak można przeczytać w artykułach o Beate Uhse, zrobiła to tuż przed wigilią, by ludzie zajęci świątecznymi przygotowaniami nie zwrócili nadmiernej uwagi na nowy sklep. Także wybór miejsca miał służyć jego „niewidzialności” dla osób niezainteresowanych. Nie obyło się jednak bez skandalu, ale nie odstraszył on potencjalnych klientów. Biznes, aż do śmierci założycielki, kręcił się doskonale. DLA KATOLIKÓW Co oczywiste, szybko pojawili się naśladowcy – wraz WARTO WIEDZIEĆ ZJAWISKA 25 POLACY I SEK S ROK 1989 PRZE Z WIELU SEKSU O UZNAWANY JE ST ZA POCZĄTE LOGÓW K REWOLUCJI W SFERZE ŻYC IA SEKSUALNEG O POLAKÓW. GENERALNIE P OLACY W BAD ANIACH DEKLARUJĄ ZA DOWOLENIE Z E SWEGO ŻYCIA INT YMNEGO. OK AZUJE SIĘ, Ż E RADOŚĆ Z SEKSU CZERP IĄ RÓWNIEŻ OSOBY PO 50. ROKU ŻYCIA. z rozwojem internetu – nie tylko w realu, ale i w wirtualnym świecie. Dziś ich liczbę trudno nawet oszacować, a w porównaniu z towarami, które sprzedają drobiazgi od Beate Uhse, były dziecinnymi zabawkami. Powstał także sklep, który jego założyciele reklamowali hasłem: „pierwszy sex shop dla katolików”. Gdy sklep powstał, w wywiadach prasowych jego twórcy – mieszkańcy Bielska Białej – mówili o sprawach oczywistych – że niezbędna jest dbałość o sferę seksualną w małżeństwie. Powoływali się na opinie, że seks małżeński nie musi być nudny i koncentrować się na prokreacji, nawet jeśli jest to PIERWSZY SEX SHOP OTWORZYŁA BEATE UHSE, KTÓRA WCZEŚNIEJ BYŁA PILOTEM LUFTWAFFE. małżeństwo osób wierzących. Dodawali, że wyselekcjonowali gadżety dające się pogodzić z katolicką moralnością, niewyuzdane, nieperwersyjne. TAKŻE KSIĄŻKI Na jakie towary postawili? Na swej stronie prezentują koronkowe biustonosze, stringi, przezroczyste peniuary, podwiązki i koron- kowe pończochy. Olejki do masażu, czekoladową farbę do ciała, świeczki, świeczniki, olejki eteryczne. Żele do higieny intymnej oraz testy ciążowe i owulacyjne. Tabletki na potencję dla mężczyzn, a dla kobiet elektroniczne kalendarzyki małżeńskie, na podstawie temperatury obliczające dni płodne. Żadnych fikuśnym stringów dla mężczyzn i gadżetów znanych z prawdziwych sex shopów. Zamiast „świerszczyków” – poduszki w napisami: „Dziś nie/tak kochanie” i poważne książkowe tytuły: „Elementarz teologii ciała”, „Pory roku w małżeństwie”, „Granice w relacjach małżeńskich”. SEKS MAŁŻEŃSKI NIE MUSI BYĆ NUDNY I KONCENTROWAĆ SIĘ NA PROKREACJI, NAWET JEŚLI JEST TO MAŁŻEŃSTWO OSÓB WIERZĄCYCH – TŁUMACZĄ WŁAŚCICIELE. 26 WARTO WIEDZIEĆ MĘSKIE SPRAWY Dlaczego Polacy nie leczą zaburzeń erekcji? 39 proc. Polaków z zaburzeniami erekcji nigdy nie stosowało żadnych preparatów mogących przeciwdziałać temu problemowi. Badania pokazują, że jest to głównie wynik nieświadomości. ALEKSANDRA ADRIAN Zaburzenia erekcji to sprawa dla wielu mężczyzn wstydliwa. Dotyczy jednak coraz większej liczby mężczyzn, według szacunków Polskiego Towarzystwa Medycyny Seksualnej nawet 1,7 mln Polaków. konsultację w tej sprawie z lekarzem – mówi prof. Andrzej Borkowski, specjalista urologii. Z KIM ROZMAWIAĆ? Tymczasem co dziesiąty respondent przyznaje, że nie wie, do jakiego lekarza udać się ze swoim problemem lub nie ma ochoty na ten temat z nikim BRAK ZAUFANIA Wśród powodów braku stosowania rozmawiać. jakichkolwiek preparatów na zaburze– Urolog i seksuolog – ci specjaliści nia erekcji panowie podają: brak wiary w działanie suplementów diety i le- zajmują się m.in. leczeniem zaburzeń ków na receptę, a także obawy erekcji. Jednak rozmowa na temat przed wystąpieniem dzia- problemu będzie również zasadna łań ubocznych. – Rozumiem mężczyzn, którzy nie wierzą w działanie suplementów diety na problemy z potencją – ich skuteczność nie została potwierdzona żadnymi badaniami klinicznymi. Jeśli chodzi natomiast o leki na receptę, ich stosowanie zgodnie z zaleceniami jest bezpieczne i skuteczne. Wszystkim mężczyznom zalecam maj 2016 maj METODOLOGIA Dane na podstawie badania przeprowadzonego metodą CAWI przez GfK Polonia w lutym 2016 r. Analizą objęto reprezentatywną grupę 600 Polaków w wieku 40-65 lat, u których występowanie problemów z potencją zostało stwierdzone na podstawie odpowiedzi na pytania kwestionariusza IIEF5. 27 ZDANIEM EKSPERTA PROF. ANDRZEJ BORKOWSKI, specjalista urologii z internistą lub kardiologiem, gdyż zaburzenia wzwodu mogą być symptomem innych chorób, takich jak cukrzyca, miażdżyca czy nadciśnienie tętnicze. Bywają także pierwszym objawem nadchodzącego zawału serca – ostrzega prof. Borkowski – Warto się przełamać i skorzystać z porady specjalisty. Jeśli nie z powodów seksualnych, to tych czysto zdrowotnych. ZABURZENIA WZWODU BYWAJĄ WYNIKIEM NIEPRAWIDŁOWEGO STYLU ŻYCIA, WIĘC JEGO ZMIANA MOŻE PRZYNIEŚĆ POŻĄDANY EFEKT. r e k l a m a „Urolog i seksuolog – ci specjaliści zajmują się m.in. leczeniem zaburzeń erekcji. Jednak rozmowa na temat problemu będzie również zasadna z internistą lub kardiologiem, gdyż zaburzenia wzwodu mogą być symptomem innych chorób, takich jak cukrzyca, miażdżyca czy nadciśnienie tętnicze. Bywają także pierwszym objawem nadchodzącego zawału serca”. NOWOŚĆ DOMOWE SPOSOBY 15 proc. mężczyzn jako powód braku stosowania preparatów na zaburzenia erekcji podaje wykorzystywanie innych skutecznych metod. Wśród nich wymieniają najczęściej: odpowiednią stymulację, aktywność fizyczną lub zdrowe odżywianie. – Zaburzenia wzwodu bywają wynikiem nieprawidłowego stylu życia, więc jego zmiana może przynieść pożądany efekt. Jeśli zaś właściwa gra wstępna jest wystarczająca w osiągnięciu wzwodu, jak najbardziej rekomenduję takie rozwiązanie. Zawsze wi przyczynę zaburzeń erekcji – radzi zalecam jednak konsultację lekarską prof. Borkowski. i sprawdzenie, co tak naprawdę stanoWśród innych skutecznych domowych metod na zaburzenia erekcji mężczyźni wskazują również na środki MĘŻCZYZN JAKO PO- ziołowe. 15 PROC. WÓD BRAKU STOSOWANIA PREPARATÓW NA ZABURZENIA EREKCJI PODAJE WYKORZYSTYWANIE INNYCH SKUTECZNYCH METOD. – Ich działanie prawdopodobnie opiera się na zasadzie placebo i pomaga w przypadku lekkich zaburzeń erekcji. Do tej pory nie stwierdzono bowiem skuteczności w leczeniu zaburzeń wzwodu innych środków niż te dostępne na receptę – mówi prof. Borkowski. PinkTEST Super Czuły LH TEST Domowy test ciążowy do wykrywania wczesnej ciąży Domowy test owulacyjny -wyznacza dni płodne u kobiety 28 WARTO WIEDZIEĆ BEZ TABU Rozpoczynamy nowy cykl pt. „Intymność”. Będziemy cyklicznie poruszać tematy związane z bliskością i zdrowiem seksualnym. Ostrzegamy, że treści publikowane w tym cyklu nie każdemu muszą przypaść do gustu. Naszym zdaniem jednak, tematy te warto poruszać. Nie teraz kochanie, czyli zróbmy sobie prezent! Nareszcie mamy wiosnę, otacza nas zieleń, kolorami wabią piękne kwiaty. Chętnie je kupujemy i chętnie je dostajemy. Ale są takie kwiatki, których wcale nie trzeba kupować, bo są w zasięgu ręki. Ale zanim dojdziemy do nich, warto przypomnieć dość znaną scenkę. DR N. MED. MEDARD LECH maj 2016 Rzecz rozgrywa się w ogrodzie zoologicznym, w niedzielne letnie popołudnie. O tej właśnie porze zoo odwiedzili nasi bohaterowie; mężczyzna i kobieta, oboje po czterdziestce. Mężczyznę bardziej interesowały wybiegi z dużymi drapieżnikami. Kobietę przyciągały wybiegi i klatki z małpami. Powszechny podziw, a nawet i grozę budził wielki i dobrze zbudowany goryl. Klatka, w której był goryl, nie była zbyt duża, a masywne pręty oddzielały groźne – jak się wydawało – zwierzę od publiczności. Kiedy nasza bohaterka w zwiewnej sukience podeszła do klatki, w zwierzę – jak to się mówi – wstąpił zły duch. Po chwili kraty były rozgięte, a goryl bez pardonu chwycił kobietę, jego członek błyskawicznie wypełnił się krwią, osiągając pokaźne rozmiary. Kobieta zaczęła krzyczeć i wołać na pomoc swojego męża. Mężczyzna niezbyt się spieszył, odkrzyknął tylko, by się nie bała i by dobitnie dała gorylowi do zrozumienia, że... bardzo boli ją głowa. WARTO WIEDZIEĆ BEZ TABU POZYCJA „WYKRĘT”, Z ANGIELSKIEGO „EXCUSE” Tyle się o tym słyszy, to musi być coś ekscytującego, chciał(a)bym, abyśmy kiedyś odbyli stosunek oralny. Bardzo cię proszę, nie dotykaj mnie, kiedy śpię. Wiesz przecież, jak ciężko pracuję i że mam trudności z zasypianiem. Chciał(a)bym, abyśmy kiedyś odbyli stosunek bez żadnej gry wstępnej, przez zaskoczenie, w jakimś dziwnym miejscu; w kuchni na stole albo w garażu. Kiedy wchodzisz we mnie, to proszę rób to delikatnie, bo czasami to bardzo boli. Są jeszcze inne pozycje, może pokochalibyśmy się „od tyłu”. Kocham cię, ale nie mogę współżyć tak często. Może umówmy się, że np. w poniedziałki, środy i piątki dasz mi spokój. Co byś powiedział, gdybyśmy „dla rozgrzewki” przed pójściem do łóżka pooglądali jakieś filmy erotyczne. Zobaczylibyśmy, jak to robią inni. Proszę, nie zmuszaj mnie do stosunku oralnego, mam jakiś uraz i nawet kiedy tylko o tym pomyślę, to mam mdłości. Współżycie 1-2 razy w tygodniu to dla mnie za mało. Szaleję za tobą, ale ilekroć mi odmawiasz, to zastanawiam się, czy nie masz kogoś innego. Proszę cię, ja muszę się przygotować do każdego zbliżenia; potrzebuję czułych słów i delikatnych pieszczot. To wszystko musi trwać chociaż kilkanaście minut. Wiesz, w sklepach erotycznych są różne fajne ubranka, może kupilibyśmy sobie coś z tych rzeczy, a potem spróbowali, jak to działa. Nie lubię, jak na mnie pożądliwie patrzysz, kiedy jesteśmy w towarzystwie. Wydaje mi się, że wszyscy to widzą i domyślają się, jak my to robimy. Wydaje mi się, że nasze zbliżenia nie podniecają cię już tak jak dawniej. Czy jest coś, co mógłbym (mogłabym) zrobić w tej sprawie? Wiesz, że jestem chora(y) i nie możemy teraz współżyć. Proszę, zróbmy sobie przerwę, chociaż na miesiąc. Jakoś nie możesz mnie podniecić i nasze stosunki są coraz mniej satysfakcjonujące. Może wybralibyśmy się po pomoc do seksuologa? Stosunki wcale nie sprawiają mi przyjemności, powinniśmy chyba zapomnieć o dawnych uniesieniach i przyznać się, że w naszym wieku to już nie jest potrzebne. Chciał(a)bym, żebyśmy spróbowali się pokochać po viagrze lub czymś podobnym. Może weź jakieś środki uspokajające, ja już naprawdę nie mam siły, by współżyć tak często. Lubię, kiedy przed pójściem do łóżka troszkę poświntuszymy. Proszę, róbmy to częściej niż dotąd. Nie lubię, kiedy w towarzystwie opowiadasz pieprzne historyjki. Mam wrażenie, że wszyscy myślą, iż dotyczą one nas samych. Jest wiele podręczników życia seksualnego, czy chciałbyś (chciałabyś) dostać taki podręcznik w prezencie? Nie lubię, kiedy pytasz mnie, czy chcę się z tobą pokochać, wolałabym (wolałbym), abyś wyczytywał (wyczytywała) to z moich oczu. 29 WIOSNA TO OKRES, W KTÓRYM NAWET ZWIERZĘTA – CHOĆ BEZ SŁÓW – POTRAFIĄ SIĘ POROZUMIEWAĆ W SPRAWACH INTYMNYCH. WARTO WIEDZIEĆ BEZ TABU RYS. PIOTR SROCZYK 30 TERAZ BĘDZIE O KWIATKACH CZASAMI ODCZYTANIE I ZASTANOWIENIE SIĘ NAD TREŚCIĄ LIŚCIKÓW WPROWADZA NOWE WARTOŚCI DO MONOTONNIEJĄCEGO ZAANGAŻOWANIA UCZUCIOWEGO POMIĘDZY PARTNERAMI. maj 2016 W prasie zagranicznej publikowano kiedyś rysunek satyryczny, który przedstawiał małżeńskie łóżko, w nim małżonków leżących obok siebie, pogrążonych w lekturze. Kobieta czytała poradnik pt. „Tysiąc wykrętów”, podczas gdy mężczyzna studiował całkiem inny poradnik, noszący tytuł „Tysiąc pozycji”. w dowolny sposób) i wkłada kartkę do kopertki. Wszystkie kopertki (może być więcej niż jedna!) trafiają pod poduszkę partnera lub partnerki. Trzymając się formuły, iż kobiety szukają „wykrętów”, a mężczyźni szukają „pozycji”, w tabeli zamieszczonej powyżej, obok siebie, będą i „wykręty”, i „pozycje”. Jeżeli w danej parze to mężczyzna szuka „wykrętu”, a kobieta jest tą, która szuka „pozycji’, to nie ma nic zdrożnego, by korzystać z podpowiedzi w ten sposób, by odpowiednie propozycje trafiły do odpowiedniego adresata. Wiosna to okres, w którym nawet zwierzęta – choć bez słów – potrafią się porozumiewać w sprawach intymnych. A i ludzie powinni się między sobą w tej kwestii rozumieć. Szczególnie tyczy się to osób, które żyją już ze sobą wiele lat, a ciągle nie mogą się dogadać w tak ważnych sprawach, jak Oczywiście, nic nie stoi na przeszkosprawy życia seksualnego. dzie, by te liściki bardziej urozmaicić, by napisać tam więcej szczegółów lub by A więc proponujemy wymianę rozszerzyć poruszane problemy. Kart„kwiatków”. Mężczyzna wybiera sobie z powyższej tabeli temat, który jest dla ka papieru jest bardzo cierpliwa i wyniego ważny i pisze krótki liścik (może trzyma wszystko. Czasami odczytanie być perfumowany i na ozdobnym pa- i zastanowienie się nad treścią takich pierze). Kobieta, podobnie, przepisuje liścików wprowadza nowe wartości do informację z tabeli (ta informacja może monotonniejącego zaangażowania być także uzupełniona lub zmieniona uczuciowego pomiędzy partnerami. WARTO WIEDZIEĆ ROZMOWA Z EKSPERTEM Kichaj NA ALERGIĘ Dużo o niej słyszymy, jednak czasem nie do końca wiemy, jak z nią postępować. To choroba, czy może tylko uciążliwa reakcja organizmu? A może to tak naprawdę wymysł XXI wieku? Czy możemy się przed nią bronić? Panie Doktorze, mówi się, że alergia to choroba naszych czasów – czy to prawda, że wcześniej nie występowała? Alergie towarzyszą nam od początku dziejów, obecnie obserwujemy jednak wzrost częstości ich występowania. Pierwszą znaną nam ofiarą alergii był egipski faraon Menes, który żył ok. 3100 lat p.n.e. Inskrypcja hieroglificzna na jego grobie głosi, że zmarł w krótkim czasie po tym, jak ukąsiła go pszczoła. Z kolei pierwsze zapiski związane z alergią pochodzą z V wieku p.n.e. Ich autorem był Hipokrates, który zauważył zależność pomiędzy wystąpieniem zaburzeń żołądkowo-jelitowych i pokrzywki a wypiciem mleka krowiego. To tylko wybrane przykłady, ale pokazują, że nie tylko obecnie mamy problemy z alergią. roby. Niestety, to tylko teoria, bo w praktyce jest to niemożliwe. Nie da się całkowicie wyeliminować powszechnych alergenów, co udowodniły dotychczas podejmowane interwencje (dietetyczne, środowiskowe czy immunologiczne), które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Warto jednak stosować odpowiednią profilaktykę, zaleca się m.in. unikanie palenia papierosów oraz ekspozycji na dym papierosowy, unikanie wilgoci i przebywania w pomieszczeniach z zanieczyszczonym powietrzem. Jeśli chodzi o najmłodszych, to istotne, aby do 6. miesiąca życia dzieci były karmione piersią. Jeśli nie jest to możliwe, warto przynajmniej do 4. miesiąca stosować mieszanki hipoalergiczne, zwłaszcza w przypadku dzieci obarczonych ryzykiem występowania alergii. Czy możemy się przed nią uchronić? Teoretycznie tak. Jeśli założymy, że występowanie objawów uzależnione jest od kontaktu z alergenem, to jego usunięcie powinno zapobiec występowaniu cho- Czy alergia i uczulenie to to samo? Nie, chociaż pacjenci często mylą te dwa terminy. Alergia jest bardzo szerokim pojęciem – oznacza nadwrażliwość immunologiczną, która po kontakcie z alergenem objawia się jako zdolność do wywoływania reakcji zapalnej organizmu. Jeśli ta nadwrażliwość wywoła objawy kliniczne, np. nieżyt nosa czy zapalenie spojówek, to mamy do czynienia z chorobą alergiczną. Natomiast uczulenie jest jedynie związane z wytworzeniem się swoistych przeciwciał lub limfocytów, które mogą reagować z danym alergenem. Nie świadczy to jednak o chorobie, tylko o tym, że organizm ma do dyspozycji pewne narzędzia, ale jeszcze z nich nie korzysta. Uczulenie możemy wykryć za pomocą np. testów skórnych, alergię zaś poprzez konfrontację objawów z uczuleniem. Kto jest najbardziej narażony na alergię? Najbardziej narażone są osoby pochodzące z rodzin, w których alergie już występowały. Zaraz po nich w grupie obarczonej ryzykiem znajdują się ci, którzy na co dzień przebywają w niezdrowych środowiskach, mam tu na myśli np. takie o dużym zanieczyszczeniu powietrza. Z dr. Klaudiuszem Grzegorczykiem z Centrum Dializa rozmawia Witold Jajszczok. 31 32 WARTO WIEDZIEĆ ROZMOWA Z EKSPERTEM dowisku przez cały rok. Jednak nie tylko rodzaj alergii ma znaczenie, równie istotny jest stopień nasilenia choroby. Może być mały, średni lub duży, i to właśnie on najbardziej przekłada się na uciążliwość. CZY WIESZ, ŻE... ...W RAMACH PROFILAKTYKI ALERGII ZALECA SIĘ M.IN UNIKANIE PALENIA ZALECA SIĘ M.IN. UNIKANIE PALENIA PAPIEROSÓW ORAZ EKSPOZYCJI NA DYM PAPIEROSOWY, UNIKANIE WILGOCI I PRZEBYWANIA W POMIESZCZENIACH Z ZANIECZYSZCZONYM POWIETRZEM. Jak możemy poznać, że dziecko ma alergię? Kluczowa jest powtarzalność objawów. Alergia powoduje, że pewne objawy będą się powtarzały za każdym razem, gdy dziecko będzie miało styczność z alergenem. Przykładowo, jeśli dziecko ma nieżyt nosa, który występuje zawsze w okresie pylenia brzozy, to możemy podejrzewać, że ma ono alergię na pyłki brzozy. Stuprocentową pewność zagwarantuje jednak dopiero odpowiednia diagnostyka alergologiczna, która może ustalić czynnik uczulający. Co najczęściej uczula dzieci? Dzieci najczęściej uczulają tzw. alergeny powietrznopochodne. Należą do nich roztocze kurzu domowego, sierść i naskórek zwierząt, zarodniki grzybów pleśniowych i pyłki roślin. Natomiast alergenami pokarmowymi, które również często stwarzają problemy, są mleko, kurze jaja, pszenica, soja i orzeszki ziemne. Jaki rodzaj alergii jest najbardziej uciążliwy? Zdecydowanie najbardziej uciążliwe są alergeny powietrznopochodne, które występują w domach. Praktycznie nie da się ich uniknąć i są obecne w śro- maj 2016 lenie skóry, to najważniejsze jest regularne stosowanie odpowiednich preparatów natłuszczających skórę (tzw. emolientów). W różnego rodzaju pyłkowicach należy unikać spacerów w słoneczne i wietrzne dni w okresie Jak wygląda leczenie pylenia roślin, które dziecko uczulają. alergii? Nie ma jednej, najskuteczDo czego może doproniejszej metody leczenia wadzić nieleczona alerwszystkich chorób alergicz- gia? nych. Jeśli miałbym wskazać Odpowiedź na to pytanie metodę, którą ja uważam zależy od rodzaju alergii – za naprawdę skuteczną, to w tych pokarmowych może byłaby to immunoterapia nawet dojść do zaburzeń swoista. Jednak jest ona zarozwoju dziecka, a w skórrezerwowana dla pacjentów nych, którym najczęściej tood 5. roku życia. warzyszy świąd, dochodzi Czy alergię można wyle- do zaburzeń snu, co z kolei czyć raz na zawsze bez prowadzi do pogorszenia obaw, że może powrócić? jakości życia. Jak już wspoNiektóre alergie, jak np. minałem wcześniej, nieatopowe zapalenie skóry, leczony nieżyt nosa może z czasem zmniejszają nasile- wywołać astmę, która – jeśli nie objawów. jest źle leczona – powoduje Z kolei inne mogą ewolu- pogorszenie parametrów ować, przykładem jest aler- oddechowych i wydolności giczny nieżyt nosa, który układu oddechowego, obnieleczony zwiększa ryzyko niżając tym samym ogólną astmy. Biorąc pod uwagę sprawność dziecka. Natosposób dziedziczenia cho- miast w skrajnych przypadrób alergicznych oraz zależ- kach nieleczenia alergii ną od środowiska ekspresję może nawet dojść do zgoposzczególnych genów, nie nu. możemy mówić o pełnym wyleczeniu alergii. NajczęCzy można zawczasu zaściej spotykamy się z remi- dbać o to, by wyeliminosją, czyli stanem, w którym wać ryzyko wystąpienia pacjent nie prezentuje ob- alergii u dziecka? jawów klinicznych, pomimo Niestety, doświadczenie że jest chory. pokazało, że niewiele możeCo zrobić, aby zapewnić my zrobić. Najważniejsza jest dziecku z alergią odpo- odpowiednia opieka alergowiednią ochronę na co logiczna po stwierdzeniu choroby. Pozwala ona nie dzień? Podstawą jest oczywiście tylko na kontrolę alergii, ale stosowanie wszystkich le- może również zapobiec wyków zgodnie z zaleceniem stępowaniu kolejnych. Najlekarza. Jeśli natomiast cho- lepszym przykładem na to dzi o profilaktykę wtórną, jest immunoterapia swoista to jest ona uzależniona od alergicznego nieżytu nosa, rodzaju alergii, czyli np. jeśli która jest w stanie zapobiec dziecko ma atopowe zapa- rozwojowi astmy. WARTO WIEDZIEĆ JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO DŁUGIEJ PODRÓŻY? 33 =DXIDMQDV]HPXGRĚZLDGF]HQLX © Copyright by UCB/VEDIM 2016 2016. Wszystkie prawa zastrzeżone zastrzeżone. PL/ZI/1604/0020 Zyrtec UCB (Cetirizini dihydrochloridum). Każda tabletka powlekana zawiera 10 mg cetyryzyny dichlorowodorku. Wskazania do stosowania: Zyrtec UCB, 10 mg, tabletki powlekane jest wskazany u dorosłych i dzieci w wieku 6 lat i starszych: łagodzenie objawów dotyczących nosa i oczu, związanych z sezonowym i przewlekłym alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa; łagodzenie objawów przewlekłej idiopatycznej pokrzywki. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, hydroksyzynę lub pochodne piperazyny; ciężkie zaburzenia czynności nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 10 ml/min). Należy zachować ostrożność podczas przepisywania cetyryzyny kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. Dane podmiotu odpowiedzialnego: VEDIM Sp. z o.o., ul. Kruczkowskiego 8, 00-380 Warszawa, tel.: + 48 22 696 99 20, faks: +48 22 745 23 00. Informacji o leku udziela: UCB Pharma Sp. z o.o./ VEDIM Sp. z o.o., ul. Kruczkowskiego 8, 00-380 Warszawa, tel.: +48 22 696 99 20. Data opracowania: 2016-01. Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. 34 WARTO WIEDZIEĆ ALERGIE Gdy użądlenie zabija Osoba, która przeszła wstrząs anafilaktyczny, w 50-70 proc. ma szanse na następny taki wstrząs. Jednak tym razem może go nie przeżyć. Z dr. n. med. Piotrem Dąbrowieckim, prezesem Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP, rozmawia Barbara Kozber. maj 2016 Panie doktorze, czy pacjenci zdają sobie sprawę z istnienia uczulenia na jad owadów błonkoskrzydłych? Niestety, mało się mówi o tym problemie, a uczulenie to jest potencjalnie śmiertelną alergią. Osoby, które miały reakcję uogólnioną, czyli pokryły się bąblami pokrz ywkowymi, swędziało je całe ciało, dodatkowo miały katar, kaszel, uczucie guli w gardle, niemożność oddychania, bóle brzucha lub też straciły przytomność, to prawdopodobnie osoby uczulone na jad owadów błonkoskrzydłych. Jeżeli nie trafią one do ośrodka alergologicznego, nie wykona się testów i nie zacznie się odczulać tych pacjentów, to następne ukąszenie może być dla nich śmiertelne. W związku z tym powinniśmy więcej o tym mówić i pisać, bo za mało pacjentów przychodzi do lekarza, skarżąc się na ukąszenie osy, pszczoły lub szerszenia i prosząc o pomoc. Pacjent może nie wiedzieć, że taki atak jest niebezpieczny, bo skoro raz go przeżył, to i przeżyje następne. Trzeba pamiętać, że każde kolejne użądlenie przebiega z bardziej nasilonymi objawami. Osoba, która przeszła wstrząs anafilaktyczny, w 50-70 proc. ma szanse na następny taki wstrząs, jednak tym razem może go nie przeżyć. Opowiem historię z mojej praktyki, gdy do gabinetu przyszli rodzice z małym dzieckiem, prosząc o wykonanie testów ich synkowi. Kiedy już wychodzili, mąż przypomniał żonie, że miała jeszcze o czymś powiedzieć. Ta wspomniała mimochodem, że kiedyś została ukąszona i zemdlała. Po wykonaniu testów okazało się, że jest to już III klasa uczulenia na osę, a testy śródskórne wykazały duże odczyny. Na szczęście pacjentkę poddaliśmy odczulaniu. Pacjenci myślą najczęściej, że jeśli ukąsi ich osa lub pszczoła, to musi pojawić się duży odczyn na skórze. A nie musi? Nie musi. Normalny odczyn po ukąszeniu przez owada jest nie większy niż 10 cm i utrzymuje się 24 godziny. Jeżeli jest on większy i widoczny dłużej, a pacjent ma dodatkowo pokrzywkę i świąd całego ciała, jeżeli miał problemy z układem oddechowym czy krążenia, tzn. wystąpił spadek ciśnienia tętniczego, to była to reakcja anafilaktyczna, i taka osoba musi koniecznie znaleźć się u alergologa. Jaki procent ludzi jest uczulonych na jad os i pszczół? Około 2 proc. społeczeństwa. Na szczęście z tych 2 proc. tylko 2,5 do 3 proc. reaguje wstrząsem. Nie wiemy, komu się to przydarzy i trudno jest nawet wyselekcjonować grupę ryzyka. Na pewno ostrożni powinni być pszczelarze i osoby pracujące z zielenią, ale cała reszta społeczeństwa to niewiadoma. Musimy wiedzieć, WARTO WIEDZIEĆ ALERGIE 35 NORMALNY ODCZYN PO UKĄSZENIU PRZEZ OWADA JEST NIE WIĘKSZY NIŻ 10 CM I UTRZYMUJE SIĘ 24 GODZINY. że alergie na pyłki i pokarmy wcale nie korelują z alergią na jady owadów. Wiele osób sądzi, że skoro nie były alergikami, nie będą też uczulone na jady, co jest nieprawdą. Co zatem zrobić, jeśli wiemy, że jesteśmy uczuleni? Powinniśmy zgłosić się do ośrodka referencyjnego i wykonać testy skórne oraz z krwi i jeżeli potwierdzi się reakcja IgE zależna, należy przeprowadzić immunoterapię swoistą. Jest to metoda konwencjonalna lub ultra rush, czyli szybka (pacjent w ciągu doby zostaje zabezpieczony przed wystąpieniem reakcji wstrząsowej) i w pełni refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Chciałbym dodać, że każda osoba, która miała wstrząs anafilaktyczny, powinna mieć zawsze przy sobie tzw. zestaw interwencyjny, w skład którego wchodzi ampułkostrzykawka z adrenaliną, steryd doustny, lek rozszerzający oskrzela i antyhistaminowy doustny. Leki te może przepisać lekarz rodzinny i nie są to drogie preparaty. Kiedy ukąsi nas owad, powinniśmy natychmiast zaaplikować sobie wymienione medykamenty i jak najszybciej poszukać profesjonalnej pomocy medycznej. W Polsce notujemy ok. 120 zgonów w ciągu roku z powodu ukąszeń przez owady błonkoskrzydłe. Czy doraźnie możemy pomóc osobie ukąszonej, która nie ma przy sobie wspomnianych leków, a widzimy, że nagle poczuła się bardzo źle? Przede wszystkim kładziemy ją z nogami uniesionymi góry (jeśli nie skarży się na duszność) i jak najszybciej szukamy pomocy medycznej (tel. 999 lub 112). Karetka dojedzie w ciągu 5-15 minut. Do czasu przyjazdu ambulansu obserwujemy chorą osobę, starając się ją uspokoić, a w przypadku zatrzymania krążenia rozpoczynamy pośredni masaż serca i próbujemy zrobić sztuczne oddychanie. Podsumowując, każda osoba, która miała reakcję anafilaktyczną, musi wyposażyć się w adrenalinę, a lekarz prowadzący powinien ją przeszkolić z bezpiecznego używania tego leku. CZY WIESZ, ŻE... ...KAŻDEGO ROKU W POLSCE UMIERA 120 OSÓB Z POWODU KONSEKWENCJI UKĄSZEŃ PRZEZ OWADY BŁONKOSKRZYDŁE. DR PIOTR DĄBROWIECKI Jest przewodniczącym Polskiej Federacji Chorych na Astmę, Alergię i POChP. Sam choruje od 2. roku życia, jest uczulony na większość pyłków roślin. 36 WARTO WIEDZIEĆ WYZWANIA 30 dni ? z tai chi Co to jest tai chi? INSPIRACJA CZY WIESZ, ŻE... …„tai chi” to w tłumaczeniu na język polski „wielka równowaga”? Określenie to w chińskiej filozofii oznacza równowagę między Ziemią a Niebem. ---- To nie tylko starożytna chińska sztuka medytacji w powolnym i harmonijnym ruchu przypominającym taniec, ale też walka z samym sobą i praca nad własnym ciałem. Ta swoista gimnastyka polega na wykonywaniu następujących po sobie określonych ruchów, płynnie przechodzących jeden w drugi. ---- Korzyści dla ciała Tai chi korzystnie wpływa na układ mięśniowy, kostny i krążenia. Zdecydowanie poprawia elastyczność, równowagę, siłę mięśni, wydolność aerobową i świadomość ciała. Reguluje ciśnienie tętnicze krwi. Redukuje napięcia w mięśniach, więzadłach i ścięgnach, wpływa na wzrost siły i elastyczność ciała. Nauka systemu ruchów tai chi jest szczególnie korzystna dla osób starszych, ponieważ m.in. minimalizuje ryzyko kontuzji będącej wynikiem upadków. ---- PRZYJAZNA FORMA maj 2016 To nie jest trudne! Tai chi ćwiczy się najczęściej w grupie. Instruktor każdy ruch demonstruje kilka razy, później wykonuje go z grupą, a następnie obserwuje, jak osoby powtarzają dany ruch. ---- WARTO WIEDZIEĆ WYZWANIA 37 Im mniej stresu, tym lepiej dla zdrowia, to oczywiste. Problem w tym, że stresujących sytuacji nie da się uniknąć, da się za to zapanować nad złymi emocjami, które takim sytuacjom towarzyszą. Jak? Dzięki ćwieczeniom tai chi, które nie tylko relaksują ale i korzystnie wpływają na zdrowie. Podejmij trzydziestodniowe wyzwanie i sprawdź. W jakim wieku? Uprawiać tai chi może każdy, bez względu na płeć i wiek. Masz ponad 50 lat? Świetnie. Masz ponad 80 lat? Jeszcze lepiej! Wstydzisz się? Niepotrzebnie. W Chinach ewenementem nie są nawet stulatkowie, a w Polsce już prawie w każdym większym mieście są miejsca w plenerze, w których zobaczyć można, jak osoby zaawansowane wiekiem ćwiczą wspólnie ze studentami i ludźmi w średnim wieku. Tu nikt z nikim nie rywalizuje, nie wymaga, nie ocenia. ---- DLA KAŻEGO Jaką trzeba mieć formę? Idealna forma nie jest wymagana. Pamiętać jednak należy, że ćwiczący muszą być w stanie ćwiczyć na stojąco przynajmniej przez godzinę. Dla osób, którym może to sprawić trudność, organizuje się grupy seniorskie, ćwiczące mniej intensywnie i częściowo na siedząco. Ale nawet w tzw. normalnej grupie normą jest, że intensywność ćwiczeń dostosowuje się do swoich możliwości, co oznacza, że jeśli ktoś jest zmęczony, w każdej chwili może odpocząć. ---- ? Z KSIĄŻEK CZY POD OKIEM TRENERA? Filmy i książki mogą być pomocne w nauce tai chi, ale nie zastąpią doświadczonego instruktora. Instruktor pomaga i sprawdza, jaka jest forma ćwiczącego i czy ćwiczenia mu nie szkodzą. ---- JOANNA GRZEGORZEWSKA 38 WARTO WIEDZIEĆ CHOROBY CYWILIZACYJNE Cukrzyca typu otyłego My, Polacy, tyjemy. I to na potęgę, a równolegle do wzrostu otyłości zwiększa się nasza zachorowalność na cukrzycę typu 2. JO JOAN OAN ANNA NNA NA GRZ RZEG E OR ORZE ZEW WSSKA KA I obojętnie, z jakiej strony na tę chorobę spojrzymy, jasne jest, że cukrzyca typu 2 to choroba cywilizacyjna, czyli powszechnie znana i spowodowana rozwojem cywilizacji. Tak często występująca, że chyba w każdej rodzinie jest chociaż jedna osoba, którą ta choroba dopadła, a jeśli jeszcze nie, to z pewnością stanie się to za chwilę. Warto więc wiedzieć o tej chorobie jak najwięcej, tym bardziej że nierozpoznana bywa groźna. INSULINOOPORNOŚĆ CO JĄ WYRÓŻNIA? JAKIE POWIKŁANIA? Cukrzyca typu 2, nazywana również cukrzycą insulinoniezależną lub cukrzycą wieku dorosłego albo starczego, to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się wysokim stężeniem glukozy we krwi oraz opornością na insulinę i względnym niedoborem insuliny. Cukrzyca typu 2 stanowi ok. 90 proc. wszystkich przypadków cukrzycy, pozostałe 10 proc. to cukrzyca typu 1 i cukrzyca ciążowa. Cukrzyca ciążowa to cukrzyca spowodowana zmianami fizjologicznymi zachodzącymi podczas ciąży. Sprawa się trochę komplikuje, gdy chodzi o cukrzycę typu 1 i typu 2. W cukrzycy typu 2 insulina jest produkowana przez trzustkę, ale jej wydzielanie nie przebiega tak jak u osoby zdrowej, tzn. wydzielana jest z opóźnieniem i dłużej niż powinna. Cukrzyca typu 1 spowodowana jest rzeczywistym brakiem insuliny, której organizm nie produkuje z powodu uszkodzeń wysepek trzustkowych. Podwyższone stężenie glukozy we krwi może doprowadzić do przewlekłych powikłań w organizmie, takich jak: • choroby układu krążenia, udar mózgu, • retinopatia cukrzycowa, która prowadzi do pogorszenia wzroku, • niewydolność nerek (ryzyko uszkodzenia nerek u chorych na cukrzycę jest 12-17 razy większe niż u osób, które na nią nie chorują), • neuropatia cukrzycowa (objawy wpływu hiperglikemii na układ nerwowy ma aż 25 proc. diabetyków, są to m.in. bolesne kurcze mięśni i ostre napady bólu, ubytki czucia powierzchniowego i głębokiego, osłabienie siły mięśniowej). Powikłaniem wieloletniej, źle leczonej cukrzycy jest też tzw. stopa cukrzycowa, czyli zaburzenia czynności maj 2016 Insulinooporność to sytuacja, w której organizm nie reaguje prawidłowo na insulinę. Trzustka, by utrzymać stężenie glukozy we krwi w normie, musi produkować insuliny coraz więcej i więcej, aż w końcu – po kilku, kilkunastu latach – beta-komórki trzustki ulegają wyczerpaniu i ilość produkowanej insuliny zmniejsza się, a to z kolei powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi. WARTO WIEDZIEĆ CHOROBY CYWILIZACYJNE TO WARTO WIEDZIEĆ Mężczyźni z obwodem talii powyżej 102 02 cm są 4,5 razy bardziej narażeni na występowanie cukrzycy insulinozależnej niż mężczyźni z obwodem pasa poniżej 94 cm. Podobnie kobiety – te z obwodem pasa powyżej 88 cm są 3,8 razy bardziej narażone na wystąpienie cukrzycy typu 2 niż kobiety z obwodem poniżej 80 cm. naczyń krwionośnych w kończynach dolCo niebezpieczne, podczas pierwszych nych, prowadzące do nieodwracalnych de- kilku lat choroby u wielu pacjentów nie wyformacji i martwic stopy, co często kończy stępują żadne objawy. W takich sytuacjach się amputacją. cukrzyca zostaje odkryta niejako przez przypadek, podczas badań rutynowych lub badań wykonywanych w celu rozpoznania RÓŻNE OBJAWY Objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się innych schorzeń. stopniowo i są to: nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, infekcje układu CO JEST POWODEM? Otyłość i czynniki genetyczne, nadwaga, moczowo-płciowego oraz zwiększenie łakbrak aktywności fizycznej, zła dieta, czynienia. Wśród innych objawów często występu- li jedzenie byle jak i byle czego, najlepiej jących w chwili stawiania diagnozy wymie- przetworzonego, smacznie śmieciowego, nia się zaburzenia wzroku, swędzenie skóry, a także stres, przemęczenie – te wszystkie składowe predysponują do zachorowania neuropatię oraz zmęczenie. 39 40 WARTO WIEDZIEĆ CHOROBY CYWILIZACYJNE Decyzję o przyjmowaniu insuliny podejmuje się na końcu i nie jest wcale powiedziane, że musi do tego dojść. Ale jeśli już, konieczne jest, by chory stosujący insulinę systematycznie sprawdzał stężenie glukozy we krwi. DIETA CUKRZYCOWA CZY WIESZ... ...CZYM JEST ŚPIĄCZKA CUKRZYCOWA? TO STAN GŁĘBOKICH ZABURZEŃ METABOLICZNYCH, KTÓRY POWSTAJE NA SKUTEK NIEDOBORU LUB NADMIARU INSULINY. NASTĘPUJE NAGLE I JEST GROŹNY DLA ŻYCIA. na cukrzycę typu 2, ze szczególnym naciskiem na otyłość. Ważny jest też wiek, a dokładniej starzenie się organizmu, choć coraz częściej cukrzyca typu 2 dopada także otyłe dzieci. Nie bez znaczenia jest również płeć, ryzyko zachorowania jest bowiem większe u kobiet. W grupie podwyższonego ryzyka są też kobiety zmagające się wcześniej z cukrzycą ciążową. Z cukrzycą typu 2 kojarzony jest też brak snu, ponieważ bezsenność czy ciągłe niedosypianie zaburza nasz metabolizm, oraz niedobór testosteronu. Inne problemy zdrowotne zwiększające ryzyko zachorowania to: akromegalia, zespół Cushinga i nadczynność tarczycy. JAK LECZYĆ? Cukrzyca typu 2 to nie wyrok, można z nią normalnie żyć, pod warunkiem oczywiście, że została w porę wykryta i nie doprowadziła do powikłań. Leczenie cukrzycy typu 2 początkowo polega na zwiększeniu wysiłku fizycznego oraz wprowadzeniu diety cukrzycowej. Jeżeli w ten sposób nie obniży się poziomu glukozy we krwi, lekarz wprowadza dodatkowo leki. maj 2016 Dieta cukrzycowa najczęściej zostaje dostosowana do pacjenta indywidualnie, w zależności od jego wieku, płci, aktywności fizycznej, masy ciała, wzrostu, współistniejących chorób i przyjmowanych leków. Podstawowa zasada jest jednak wspólna dla wszystkich: osoby z nadwagą i otyłością powinny zredukować masę ciała, żeby uniknąć ewentualnych powikłań. Inne zalecenia diety cukrzycowej pokrywają się – w uproszczeniu – z zasadami zdrowego żywienia. Źródłem większości białka powinny być ryby, chudy drób, cielęcina, wołowina, chude wędliny, chude mleko i jego przetwory, jaja, a tłuszcze zwierzęce powinny zostać zastąpione przez tłuszcze roślinne. Z jadłospisu powinno zniknąć masło, tłuste mięso, tłuste wędliny, pełne mleko oraz powodujące wzrost stężenia glukozy we krwi słodycze. Pić należy soki warzywne bez dodatku cukru, a posiłki jeść regularnie, o wyznaczonych godzinach, 4-5 razy dziennie. PROFILAKTYKA Przede wszystkim należy trzymać formę i pod żadnym pozorem nie dopuszczać do otyłości. Naukowcy i lekarze są tutaj zgodni: ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 może obniżyć – i to aż o połowę – prawidłowe odżywianie i aktywny tryb życia. Jeśli chodzi o dietę, warto pamiętać, że – oprócz tego, co już napisaliśmy o zdrowym odżywianiu – ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 zwiększają kwasy tłuszczowe nasycone i tłuszcze trans oraz napoje wysokoprocentowe i słodkie napoje gazowane. Jeżeli chodzi o aktywny tryb życia, to nie dość, że odpowiednia aktywność fizyczna nie chroni przed otyłością, to jeszcze poprawia wrażliwość organizmu na insulinę. I tu, zdaniem specjalistów, najlepsze efekty przynoszą ćwiczenia aerobowe oraz codzienne 30-minutowe spacery przypominjące bardziej marsz niż powolne przechadzanie. WARTO WIEDZIEĆ DIETETYKA 41 DIETA dojrzałej kobiety Gdy przychodzi klimakterium, w organizmie zachodzi wiele zmian. To czas, gdy warto zmodyfikować dietę. BARB BA RBAR ARA A HO HOŁU ŁUB B Czy jadłospis nastolatki powinien się różnić od menu jej babci? Tak, i to znacząco! Nastolatka „rośnie” , potrzebuje więc dużo białka, jest bardziej ruchliwa, dlatego powinna dostarczać organizmowi więcej kalorii. Jej układ hormonalny przygotowuje się do macierzyństwa. Niezbędne są więc różnego rodzaju witaminy, związki mineralne. Tymczasem jej babcia gorzej znosi wysiłek fizyczny, dlatego nie potrzebuje aż tak kalorycznej diety. Uskarża się na bóle stawów i jej kości mają mniejszą gęstość, dlatego powinna częściej sięgać po produkty bogate w wapń i witaminę D. Poza tym zaczynają pojawiać się kłopoty z pamięcią, czemu może zapobiec menu bogate w kwasy tłuszczowe omega-3. Mniej sprawny jest też układ naczyniowy i pokarmowy. O tym, jak wielkie znaczenie ma dieta w jesieni życia, lekarze wiedzieli od dawna, ale klasyczna medycyna dążąc do maksymalizacji efektów, stawia na medykamenty, zwłaszcza że zmiana menu wymaga od pacjenta pewnych wyrzeczeń. To dlatego tak rzadko pisze się o łagodzeniu uciążliwych objawów menopauzy specyficzną dietą. UDERZENIA GORĄCA To jedno z bardziej dokuczliwych objawów menopauzy. Ponad połowa kobiet w wieku powyżej pięćdziesiątego roku życia uskarża się na niewytłumaczalne uderzenia gorąca, którym towarzyszy nadmierne pocenie się. Bywa tak, że kobieta budzi się PONAD POŁOWA KOBIET W WIEKU POWYŻEJ PIĘĆDZIESIĄTEGO ROKU USKARŻA SIĘ NA NIEWYTŁUMACZALNE UDERZENIA GORĄCA. 42 WARTO WIEDZIEĆ DIETETYKA SIĘGNIJ PO BROKUŁY Uczeni z uniwersytetu w Minesocie zbadali jadłospis aż 35 tys. kobiet. Badanie w środku nocy ponieważ trwało 10 lat i wykazało, że kobiety, które jadły w mokrej od jedzą one często (przynajmniej 2 razy w tygodniu) brokuły, własnego soję przez chorowały aż o ponad 30 proc. rzadziej. Okazuje potu pościecałe swoje się, że flawonoidy zawarte w tym warzywie li. Uderze życie. Euskutecznie obniżają poziom cholesterolu, nia gorąca ropejki zaś chroniąc naczynia krwionośne przed i nadmierna sięgają po niedrożnością. Podobne działanie mają: potliwość są nią dopiero cebula, jabłka, szpinak, dynia i wiele skutkiem rozrepo menopauinnych kolorowych warzyw. SOJA ZAWIERA HORMON POCHODZENIA ROŚLINNEGO, KTÓRY WYKAZUJE SILNE DZIAŁANIE WSPOMAGAJĄCE W LECZENIU NOWOTWORÓW PIERSI. gulowania układu termoregulacji. Trzeba sobie zdać sprawę, że nie ma idealnego lekarstwa przywracającego jego sprawność właściwą dwudziestolatce. Cóż, czasu nie da się cofnąć, ale można złagodzić te dolegliwości. Po pierwsze, zauważono, że picie gorących napojów typu herbata, kawa czy rosół przeciąża układ termoregulacyjny, czego objawem jest właśnie uderzenie gorąca. Podobnie działają ostre przyprawy. Dlatego lepiej nie wystawiać go na próbę i zrezygnować z ostrych przypraw. Zauważono także, że jest wiele kobiet, które mają mniejsze kłopoty z uderzeniami gorąca, gdy piją duże ilości płynów. Rzecz jednak w tym, że z upływem lat coraz słabiej odczuwa się uczucie pragnienia. Dlatego lekarze nawołują, by pić wodę, herbatę lub soki nawet wtedy, gdy nie odczuwamy pragnienia, pamiętając, że układ termoregulacji do sprawniejszego działania potrzebuje odpowiedniego nawilżenia organizmu. Wbrew pozorom o odwodnienie nietrudno. SOJA Często na zmniejszenie uderzeń gorąca polecane są preparaty z soi. W Japonii, gdzie zjada się soję w dużych ilościach, kobiety nie cierpią z powodu tej dolegliwości. A jednak na Europejki soja już tak nie działa. Tylko część kobiet czuje ulgę po przyjmowaniu tych preparatów, inne takich zmian nie odczuwają. Naukowcy podejrzewają, że dobroczynne działanie soi jest odczuwalne u wszystkich Japonek, maj 2016 zie, czyli zbyt późno. Dlatego warto z soi korzystać wcześniej, nawet już po czterdziestce. Tym bardziej że soja działa antynowotworowo. NOWOTWORY I CHOROBY SERCA W zapobieganiu tym chorobom dieta ma ogromne znaczenie. Wspomniana wcześniej soja zawiera hormon pochodzenia roślinnego (genisteina), który wykazuje silne działanie wspomagające w leczeniu nowotworów piersi. Niestety, zapadalność na tę straszną chorobę wzrasta wraz z wiekiem. Dlatego każdy produkt działający ochronnie przed rakiem jest bezcenny w diecie kobiet po pięćdziesiątce. Soja na tej liście znajduje się na pierwszych miejscach. Ponadto udowodniono, że składniki soi, w tym izoflawony, obniżają poziom cholesterolu, a także zapobiegają usztywnieniu błon komórkowych naczyń krwionośnych i układu nerwowego. Dlatego soję uważa się za produkt idealny dla naszego układu krwionośnego. Jedząc beżowe sojowe nasionka lub łykając tabletki z wyciągiem z tej rośliny, chronimy nasze serce przed ciężkimi komplikacjami. Kobiece hormony bronią organizm przed chorobami układu krążenia, niestety tylko do czasu, gdy wchodzimy w okres menopauzy. Wtedy choroby serca zbierają swoje okrutne żniwa: na zawały serca i wylewy krwi do mózgu umiera więcej kobiet niż mężczyzn. Dlatego każdy produkt, który zmniejsza ryzyko chorób serca, WARTO WIEDZIEĆ DIETETYKA 43 DIETETYCY CZĘSTO POLECAJĄ ZASTĘPOWANIE WĘDLIN ŻÓŁTYM SEREM, A DO TEGO CODZIENNE PICIE MLEKA, JOGURTU LUB KEFIRU. jest bezcenny. A jest ich sporo, choć trzeba przyznać, że soja przoduje. Ostatnio żywieniowcy zwrócili uwagę na brokuły – o wnioskach żywieniowców piszemy w ramce. KOŚCI I PAMIĘĆ Wraz z wiekiem nasze kości tracą swoją wytrzymałość, bo zmniejsza się ich gęstość. W efekcie łatwo o złamanie piszczeli czy żebra. Problem leży w tym, że nie czujemy osłabienia kości aż do momentu, gdy niewielkie uderzenie kończy się wielomiesięcznym unieruchomieniem w gipsie. Pacjenci często są zdziwieni, gdy przyczyną bólu w klatce piersiowej jest złamane żebro. Nie mogą sobie przypomnieć, kiedy pękły kości, a jednak zmagają się potem tygodniami z bólem i niesprawnością. Dlatego tak ważne jest, by w ich diecie znalazły się produkty bogate w wapń, miedź i witaminę D . Dietetycy często polecają zastępowanie wędlin żółtym serem, a do tego codzienne picie mleka, jogurtu lub kefiru. Lekarze zalecają kobietom do wieku 50 lat zjadanie 1000 mg wapnia na dobę. Później ta ilość jest już niewystarczająca i trzeba ją zwiększyć do 1300 mg. Porcja 25 ml jogurtu to 350 mg wapnia, jeden plaster sera (30 g) to 200 mg wapnia. Jak widać, nie jest łatwo „uzbierać” pełną dzienną dawkę wapnia. Wtedy trzeba sięgać po suplementy diety. W zapobieganiu osteoporozie zdaje egzamin również soja. Zawiera ona roślinne hormony, które powstrzymują procesy chorobowe, powodujące osłabienie kości. Lekarze zalecają także jedzenie dużych ilości ryb. Znacząca ilość białka, bogactwo minerałów, w tym wapnia, fosforu i witaminy D powodują, że powinny one znajdować się w naszym menu jak najczęściej. Ale najcenniejszym składnikiem ryb są kwasy tłuszczowe omega-3. Błony komórkowe układu nerwowego składają się głównie z tłuszczów. Od ich rodzaju zależy jakość tych błon. Tłuszcz z wędlin czy kotletów schabowych powoduje, że błony komórkowe są sztywne i mało przepuszczalne. Kwasy tłuszczowe omega-3 z ryb sprawiają, że błony komórkowe są elastyczne i dobrze przewodzą impulsy, dzięki czemu układ nerwowy pracuje sprawnie i nawet u osób w mocno podeszłym wieku funkcjonuje on bez zarzutu. KOBIECE HORMONY BRONIĄ ORGANIZM PRZED CHOROBAMI UKŁADU KRĄŻENIA, NIESTETY TYLKO DO CZASU, GDY WCHODZIMY W OKRES MENOPAUZY. WARTO WA W ART AR RTO W WI WIEDZIEĆ IE ED DZI ZIEĆ EĆ WYZWANIA W WY NIE YZ ZW WYWOŁUJ WA AN NIA IA WILKA Z LASU Statystycznie rzecz ujmując, zapalenie dróg moczowych jest najczęściej trapiącą nas infekcją. Warto przyjrzeć się jej bliżej, by po rozpoznaniu wroga podjąć z nim skuteczną walkę. NIESPODZIANEK MAJÓWKA bez 44 maj 2016 Niemal każda kobieta przeszła jakiś rodzaj infekcji dróg moczowych i intymnych. I choć przypadłości te nie są wyjątkowo groźne, to utrudniają życie, a nieleczone mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Choć infekcje dróg moczowych i intymnych przyjęło się uważać za choroby kobiece, to dotykają one także, choć rzadziej, panów. BO DOSTANIESZ WILKA Wśród chorób dróg moczowych najczęściej występuje zapalenie pęcherza moczowego, objawiające się nieprzyjemną, nagłą potrzebą oddawania moczu, która wręcz uniemożliwia normalne funkcjonowanie, oraz bólem w okolicach pęcherza moczowego i miednicy. To właśnie m.in. przed tą chorobą ostrzegały nas babcie mówiąc:„Nie siadaj na zimnym, bo dostaniesz wilka”. Niegdyś dolegliwość tę określano także mianem „choroby miodowego miesiąca”. Zapalenie pęcherza moczowego dotyczy głównie kobiet. Przyczyną tego stanu rzeczy jest różnica w budowie anatomicznej − cewka moczowa kobiety o długości 3-4 cm jest znacznie krótsza niż u mężczyzny (18-24 cm). Dlatego też u kobiet zarazki z pochwy, krocza i odbytu mogą łatwo i szybko dostać się do pęcherza. Za zapalenie pęcherza moczowego w blisko 80 proc. przypadków odpowiedzialna jest bakteria Escherichia coli – pałeczka okrężnicy. Bakteria ta jest obecna w naszym organizmie, a przy niedostatecznej higienie może przedostać się z okolic odbytu do cewki moczowej. Drugą podejrzaną jest Chlamydia trachomatis – bakteria przenoszona drogą płciową, która atakuje pęcherz i moczowody. Problemy mogą spowodować także bakterie Pseudomonas, Proteus, a niekiedy także gronkowce i paciorkowce. SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE O tym, że dzieje się coś złego, „informują” nas takie sygnały jak pieczenie lub kłucie w cewce moczowej, a także potrzeba częstego oddawania moczu. Dzieje się tak dlatego, że stan zapalny wyzwala impuls nerwowy i powstaje wrażenie, jakby nasz pęcherz był wypełniony. W rzeczywistości oddajemy zaledwie kilka kropli moczu lub nie możemy tego zrobić w ogóle. Towarzyszy temu ból, a niekiedy w moczu pojawiają się ślady krwi. WARTO WIEDZIEĆ NIE WYWOŁUJ WILKA Z LASU Przyczyn infekcji dróg moczowych może być wiele. Sprzyjają im przeziębienia i przemarznięcia. Podobnie nagłe zmiany temperatury w okolicach miednicy i ujścia dróg moczowych mogą prowadzić do miejscowego załamania odporności, co w efekcie prowadzi do infekcji cewki moczowej, pęcherza, a nawet nerek. CHOROBA MIODOWEGO MIESIĄCA Każde zaburzenie flory bakteryjnej okolic moczopłciowych może prowadzić do niepożądanych dolegliwości. Niektóre kobiety zapadają na infekcję po pierwszym stosunku lub nocy z nowym partnerem – stąd nazwa „choroba miodowego miesiąca”. Z czasem kobiecy pęcherz przyzwyczaja się do obcej flory bakteryjnej mężczyzny i dolegliwości ustępują. Intensywne życie seksualne również może być przyczyną problemów, bowiem infekcji sprzyja przekrwienie okolic intymnych oraz mikrourazy delikatnej błony śluzowej. Zapalenie może powstać w wyniku reakcji alergicznej na podpaski higieniczne, tampony, środki plemnikobójcze czy płyny do higieny intymnej. W grupie ryzyka znajdują się także kobiety w ciąży, w okresie klimakterium oraz te, które stosują wkładki domaciczne, jak i osoby chore na cukrzycę. Infekcje mogą się również nasilać w trakcie miesiączki i tuż po, gdyż krew jest dobrą pożywką dla mikrobów. DOMOWE METODY TO ZA MAŁO A co robić, gdy już złapiemy wilka? Można spróbować pomóc sobie domowymi sposobami, jednak wizyta u lekarza i tak jest wskazana, zwłaszcza jeżeli zapalenie ma ostry przebieg lub nawraca. Nieleczone zapalenie dróg moczowych może prowadzić do bardzo poważnych schorzeń, takich jak zapalenie nerek i przewlekła ich niewydolność. 45 PRZYCZYN INFEKCJI DRÓG MOCZOWYCH MOŻE BYĆ WIELE. SPRZYJAJĄ IM PRZEZIĘBIENIA I PRZEMARZNIĘCIA. – Lekami dostępnymi bez recepty możemy zlikwidować jedynie dojrzałe formy bakterii, lecz nadal pozostaną ich przetrwalniki, które po osiągnięciu formy dojrzałej zaatar e k l a m a JOANNA GRZEGORZEWSKA 46 WARTO WIEDZIEĆ NIE WYWOŁUJ WILKA Z LASU CZY WIESZ, ŻE... KAŻDE ZABURZENIE FLORY BAKTERYJNEJ OKOLIC MOCZOPŁCIOWYCH MOŻE PROWADZIĆ DO NIEPOŻĄDANYCH DOLEGLIWOŚCI. kują ponownie – mówi dr Andrzej Sadowski, urolog z Warszawy. – Dlatego konieczna jest skuteczna walka odpowiednimi lekami, które może zapisać tylko lekarz. Ważna jest także długość samej kuracji – dodaje. ...ZA ZAPALENIE PĘCHERZA MOCZOWEGO W BLISKO 80 PROC. PRZYPADKÓW ODPOWIEDZIALNA JEST BAKTERIA ESCHERICHIA COLI. rawinę. Poza tym dbajmy o to, żeby się nie wychładzać. Bardzo ważna jest także odpoAby kuracja była szybka i skuteczna, trze- wiednia higiena okolic intymnych. ba nieco pomóc naszemu pęcherzowi. Przede wszystkim należy pić dużo wody, INTYMNE PROBLEMY Zapalenie dróg moczowych nie jest żeby przepłukać drogi moczowe i nerki. Musimy także zakwasić mocz, w tym celu jedyną dolegliwością, która rozwija się można pić soki z cytrusów, wodę z cytry- w obrębie okolic intymnych. Na ataki drobną, sok z żurawiny lub kisiel. Należy wypijać noustrojów narażona jest przede wszystkim minimum 3 litry płynów dziennie. Dobrze kobieca pochwa. Każda kobieta jest nosizrobi naszym drogom moczowym rozgrze- cielką bakterii i grzybów, jednak zakłócenie wanie – ciepła kąpiel, sauna, termofor czy naturalnej flory bakteryjnej może prowapo prostu wygrzewanie się przy komin- dzić do infekcji. Jeżeli tylko mamy podejrzenia jakichś ku lub piecyku. Dzięki wyższej temperanieprawidłowości (symptomy, które o nich turze rozszerzają się naczynia krwionośne świadczą, to inna niż zwykle wydzielina i w miejsca dotknięte zapalaniem dociera z pochwy, swędzenie i podrażnienie okolic więcej krwi, a wraz z nią białych krwinek, intymnych), koniecznie zasięgnijmy opinii które rozpoznają szkodliwe drobnoustroje specjalisty, który zdiagnozuje, czy infekcję i je eliminują. Żeby rozpoznać wroga, czypowodują bakterie (np. rzeżączka), grzyby li dowiedzieć się, co powoduje zapalenie, (np. drożdżaki) czy pierwotniaki (np. rzęsistek musimy wykonać ogólne badanie moczu pochwowy) i dobierze odpowiednią terapię. oraz posiew moczu z antybiogramem. – W ten sposób lekarz oceni, jaki rodzaj Nieleczone infekcje okolic intymnych mogą bakterii zagraża naszym drogom moczowy, przerodzić się w przewlekłe stany zapalne ile ich jest oraz na jakie leki bakterie są wrażli- pochwy, stan zapalny gruczołów Bartholina, we. Tylko po tak precyzyjnej ocenie możliwe zapalenie przydatków lub błony śluzowej macicy, niepłodność, a także spowodować jest odpowiednie dobranie leków. Po zakońpoważne problemy podczas ciąży. czonej kuracji należy dla pewności powtórzyć badanie – mówi dr Andrzej Sadowski. LECZENIE WE DWOJE W ramach profilaktyki możemy na staPrzyczyny zapalenia pochwy są podobłe wprowadzić do jadłospisu produkty zane jak w przypadku zapalenia dróg moczokwaszające mocz – kapustę kiszoną, ogórki wych – niedostateczna higiena, mikrourazy, kiszone, czarne porzeczki, borówki czy żu- zażywanie antybiotyków, stosowanie pi- PROSTE ZASADY CZAS NA PROFILAKTYKĘ Nie jesteśmy w stanie całkowicie się zabezpieczyć przed zapaleniami, możemy jednak postarać się zminimalizować zagrożenie. W tym celu ważna jest odpowiednia higiena okolic intymnych na co dzień, a zwłaszcza podczas menstruacji i po stosunku z partnerem. Dobrze jest także nosić przewiewną bieliznę z naturalnych włókien (np. bawełna). W ciepłym i wilgotnym środowisku, jakie tworzą syntetyczne tkaniny, doskonale czują się chorobotwórcze drobnoustroje. Nie powinno się także używać do mycia okolic intymnych preparatów barwionych i aromatyzowanych. W przypadku tendencji do infekcji lepiej zrezygnować z używania tamponów, a już na pewno nie stosować ich na noc. Okolice intymne należy myć i wycierać zawsze od przodu do tyłu. Używajmy także oddzielnego ręcznika do wycierania. Niektórymi infekcjami możemy zarazić się od partnera, dlatego w przypadku przygodnych kontaktów seksualnych korzystajmy z prezerwatyw. gułek antykoncepcyjnych i hormonalnej terapii zastępczej, irygacje, cukrzyca i ciąża. Szkodzi nam także długotrwały stres, który obniża odporność. Przy zapaleniu pochwy jej wydzielina staje się obfita, szara, zielonkawa, pienista lub serowata. Połączone jest to z nieprzyjemnym zapachem, a także swędzeniem, pieczeniem, niekiedy napuchnięciem warg sromowych i bólem. Jednak objawy infekcji mogą się nieco różnić ze względu na rodzaj intruza. Pamiętajmy także, że gdy złapiemy infekcję okolic intymnych, leczenia prawdopodobnie wymaga także nasz partner. A po zakończeniu kuracji powinniśmy się udać do lekarza na wizytę kontrolną. AŻ maj 2016 WARTO WIEDZIEĆ DIETETYKA Zielnik domowy Zioïa APTEO w 100% naturalne bez barwników bez konserwantów bez wzmacniaczy smaku 47 48 WARTO WIEDZIEĆ PORADNIK Żywność ekologiczna – czy to ma sens? Zwykły twaróg za 3 złote, a z napisem „eko” za 7 złotych? To samo w przypadku mleka, soków, chleba, mięsa, warzyw i owoców – dziś już prawie każdy produkt ma swój ekologiczny odpowiednik, za który trzeba zapłacić więcej. ANETA ŻUKOWSKA MAŁO KOGO STAĆ NA DIETĘ ZŁOŻONĄ WYŁĄCZNIE Z PRODUKTÓW EKOLOGICZNYCH. maj 2016 Pytanie, czy warto i jak od- „zwykłej” uprawy jest nienaleźć się w gąszczu żyw- zdrowa. ności ekologicznej, która czasem z eko ma wspólną JAK TO DZIAŁA? tylko nazwę. Jak wynika z badań opinii konsumentów, popularne jest przekonanie, że ekoEKO MODA Żywność pod znakiem żywność nie zawiera szkoeko z pewnością jest mod- dliwej chemii, ma więcej na, podobnie jak szeroko witamin i mikroelementów, pojęty zdrowy styl życia. ma lepszy smak, do tego jest Polecają ją kulinarni cele- przyjazna środowisku natubryci, w księgarniach są całe ralnemu. Przekonania te są działy książek kulinarnych słuszne, ale tylko w przypadpoświęconych wyłącznie ku certyfikowanej żywności. takim produktom i dietom – Do produkcji ekożywna ich bazie, powstaje coraz więcej sklepów z „natural- ności stosuje się wyłącznie nym” jedzeniem, w super- środki naturalne, nie ma tu marketach również mamy miejsca na sztuczne nawozy, pokaźne ekodziały. Będąc syntetyczne środki ochrony nieustannie bombardowa- roślin czy pestycydy – mówi ni informacją, że tylko część mgr Karolina Gruszecka, diespożywanych przez nas pro- tetyk, szkoleniowiec, produktów jest zdrowa, a reszta wadzi gabinet dietetyczny zawiera trujące nas substan- w Bydgoszczy oraz blog „Fat cje, łatwo jest wpaść w ży- is the new fit”. – Rolnictwo wieniową panikę. Zwłaszcza ekologiczne opiera się na że mało kogo stać na dietę zapewnieniu zwierzętom złożoną wyłącznie z produk- odpowiednich warunków tów ekologicznych. Rozwią- hodowlanych, w tym m.in. zaniem może być zyskanie wybiegu na świeżym poświadomości i wiedzy na wietrzu, naturalnych pasz temat tego, które eko jest i ściółek. W przeciwieństwie naprawdę ekologiczne i czy do żywności konwencjomarchewka pochodząca ze nalnej, ekoprodukty muszą być wolne od modyfikacji genetycznych, antybiotyków i hormonów. Do tego należy dodać odpowiednie przetwórstwo, wyłącznie naturalnymi, przyjaznymi dla środowiska metodami, i ściśle określone warunki przechowywania oraz transportu. W certyfikowanych produktach ekologicznych nie stosuje się sztucznych barwników, emulgatorów, stabilizatorów, przeciwutleniaczy i konserwantów. Ekożywność charakteryzuje się zatem nie tylko większym bezpieczeństwem pod kątem zdrowotnym, ale także zdecydowanie wyższą wartością odżywczą – podkreśla. OSTROŻNIE Gdy pojawia się moda na jakąkolwiek dietę czy konkretny produkt, producenci żywności szybko to wykorzystują, a tym samym pojawiają się też nadużycia. – Dlatego musimy być bardzo ostrożni wobec tego, co kupujemy – przestrzega Karolina Gruszecka. – Jeśli decydujemy się na WARTO WIEDZIEĆ PORADNIK 49 ŻYWNOŚĆ POD ZNAKIEM EKO Z PEWNOŚCIĄ JEST MODNA, PODOBNIE JAK SZEROKO POJĘTY ZDROWY STYL ŻYCIA. wprowadzenie do swojej diety ekoproduktów, nasza świadomość będzie na wagę złota. W dzisiejszych czasach sklepowy asortyment jest naprawdę szeroki, stąd bardzo łatwo o pomyłkę. Ponadto producenci z chęcią wykorzystają każdą modę i brak świadomości konsumenta, dlatego warto podczas zakupów czytać etykiety produktów spożywczych – dodaje. ŚWIADOMOŚĆ I tu pojawia się pierwsza zasada, którą należy się kierować. Świadome odżywianie i korzystanie z tego, co znajdujemy na sklepowych półkach, pozwoli nam na wykorzystywanie pełnego potencjału, który tkwi w żywności eko. Warto zwrócić uwagę także na inną ważną kwestię. uwagę przy wyborze ekoproduktów? W tej kwestii przyda się znajomość powszechnych znaków ekologicznych umieszczanych na etykietach i potwierdzonych stosownym certyfikatem ekologicznym, obowiązującym w całej Unii Europejskiej. Jeśli naprawdę zależy nam na wysokiej jakości żywności, nie bójmy się dokładnie wypytać sprzedawcy o certyfikację i pochodzenie produktów. Na opakowaniu ekożywności powinna się znaleźć nie tylko nazwa produktu, termin przydatności do spożycia czy adres producenta, ale również nazwa i kod jednostki certyfikującej oraz logo wspólnotowe rolnictwa ekologicznego – wyjaśnia Karolina Gruszecka. – Produkty ekologiczne można dostać obecnie w wielu sklepach stacjonarnych oraz internetowych. TO NIE TO SAMO – Pojęcia„zdrowa żywność” oraz „żywność ekologiczna” są często stosowane zamiennie. Zupełnie niesłusznie. Warto zdać sobie sprawę, iż nie każdy produkt opisany jako: naturalny, zdrowy, fit, regionalny, biologiczny czy organiczny, jest w rzeczywistości produktem ekologicznym. Na co zatem zwracać W szczególny sposób zachęcam do kupna regionalnej żywności ekologicznej. W wielu miastach odbywają się cykliczne jarmarki, na których można dostać naprawdę dużo wartościowych produktów w korzystnych cenach i przy okazji wesprzeć lokalnych rolników – dodaje. CZY EKO ZNACZY ZDROWIE? Naukowcy wciąż nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy certyfikowane produkty ekologiczne dają nam gwarancję zdrowej żywności. Stosowne certyfikaty często świadczą wyłącznie o tym, że dana żywność została wyhodowana czy wyprodukowana zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego. „Zwykła” żywność dopuszczona na rynek spożywczy nie jest mniej zdrowa czy bardziej szkodliwa. Chodzi tu jednak często o jakość produktów, jak choćby w przypadku warzyw z supermarketu i tych z targowiska. Różnicę widać gołym okiem. Rozpoczynając swoją przygodę z ekożywnością wchodzi się również na teren świadomego żywienia, a to jest bardzo dobry punkt wyjścia do zdrowego żywienia. – Moda na zdrowy styl życia jest bardzo dobrym trendem! Warto podchodzić jednak do sprawy z dużą świadomością – zapewnia Karolina Gruszecka. – Przywiązywanie wagi do jakości spożywanej żywności przysłuży się nie tylko pięknej sylwetce, ale przede wszystkim naszemu zdrowiu. POJĘCIA „ZDROWA ŻYWNOŚĆ” ORAZ „ŻYWNOŚĆ EKOLOGICZNA” SĄ CZĘSTO STOSOWANE ZAMIENNIE. ZUPEŁNIE NIESŁUSZNIE. 50 WARTO WIEDZIEĆ TARCZYCA NA CELOWNIKU Hashimoto woli kobiety Objawy? Albo żadne, albo skrajnie różne u różnych osób – ospałość i zmęczenie, brak wigoru, słabe włosy i paznokcie, zaparcia, bóle brzucha, obrzęki ciała, trudności w odchudzaniu, zaburzenia menstruacyjne, słabe libido. Błąkanie się po internistach, miesiące, a nawet lata szukania właściwej diagnozy. KAMILA ŚNIEŻEK maj 2016 WARTO WIEDZIEĆ TARCZYCA NA CELOWNIKU A ta czasami jest tylko jedna i postawić ją może endokrynolog – hashimoto. Za tą tajemniczą, egzotycznie brzmiącą nazwą kryje się poważna choroba tarczycy. Hashimoto to przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego, najczęstsza manifestacja niedoczynności tarczycy. Choroba ta znacznie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn (kilka, a nawet kilkanaście razy), na ogół ujawnia się po 45. roku życia, coraz częściej jednak chorują na nią znacznie młodsze osoby. Szczególnie niebezpieczna jest w przypadku kobiet w ciąży, gdyż grozi zaburzeniami w rozwoju płodu, poronieniami albo przedwczesnym porodem. Szacuje się, że w Polsce około 700 tys. osób zmaga się z tą chorobą. ORGANIZM SAM SOBIE SZKODZI Nazwa choroby pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga, doktora Hakaru Hashimoto, który w 1912 r. opisał kilka przypadków zachorowań. Lekarz używał terminu „struma lymphomatosa”, który czasami nadal jest w użyciu. Choroba ta ma podłoże autoimmunologiczne, czyli wywoływana jest przez sam organizm. Prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny nastawiony jest na zwalczanie bakterii i wirusów, niekiedy jednak ulega rozregulowaniu i zaczyna „atakować” własne komórki. Zaatakowana tarczyca staje się niezdolna do wydajnej syntezy hormonów. CHOROBĘ HASHIMOTO MOŻNA I NALEŻY LECZYĆ, CHOĆ TRZEBA LICZYĆ SIĘ Z TYM, ŻE KURACJA TRWAĆ BĘDZIE DO KOŃCA ŻYCIA. JAK ROZPOZNAĆ CHOROBĘ? Rozpoznanie choroby nie jest łatwe. Do najczęściej zgłaszanych wczesnych objawów należy odczucie stałego chłodu (podczas gdy innym osobom z otoczenia jest wyraźnie cieplej), osłabienie, senność, bóle mięśni, problemy trawienne, zbyt obfite krwawienia menstruacyjne, chrypka pojawiająca się bez wyraźnej przyczyny, a także obniżenie nastroju, włącznie z depresją. Pacjenci skarżą się na nieprzyjemne spowolnienie fizyczne i psychiczne, nerwowość, rozdrażnienie, zaburzoną koncentrację. Pośród zmian widocznych gołym okiem najczęściej występują obrzęki nóg, twarzy (zwłaszcza okolic oczu), szorstkość i przesuszenie skóry. Włosy stają się łamliwe i wypadają, paznokcie rozdwajają się. Chory przybiera na wadze, nie może zrzucić zbędnych kilogramów. Ciekawym objawem, który obserwuje u siebie wielu pacjentów, jest utrata 1/3 zewnętrznej części brwi. Praktycznie jednak nie zdarza się, by u jednego pacjenta wystąpiły wszystkie, a nawet większość powyższych symptomów. Chorych niepokoją dwa, trzy objawy, rzadko łączą je jednak z chorobami tarczycy. NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY Gdy pacjent trafia do lekarza w zaawansowanym stadium choroby, zazwyczaj doszło już do niedoczynności tarczycy. W badaniu palpacyjnym specjalista może stwierdzić równo- 51 JEŚLI JESTEŚ CHORY NA HASHIMOTO: * Rzuć palenie! W dymie papierosowym znajdują się tiocyjanki – związki chemiczne mogące nasilić niedoczynność tarczycy i powstawanie wola. * Jedz dużo białka, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego (jaja i chude mięso). Wegetarianie mogą białko znaleźć np. w migdałach, włoskich orzechach czy nasionach lnu. Nie można przesadzać z ilością spożywanego mleka krowiego (nie dość, że zawiera wciąż aktywne hormony, to dodatkowo u osób z niedoczynnością tarczycy bardzo często występuje nietolerancja laktozy) oraz produktów mlecznych. * Codziennie spożywaj 4-6 łyżek dobrego tłuszczu. Może to być oliwa z oliwek, olej kokosowy, orzechy bądź świeże awokado, a także ryby morskie. * Zaprzyjaźnij się z przeciwutleniaczami, zwłaszcza tymi znajdującymi się w świeżych warzywach i owocach. Unikaj natomiast jedzenia surowych warzyw bogatych w goitrogeny, które szkodzą tarczycy. Są to warzywa kapustne, takie jak: brokuły, brukselka, kapusta czy kalafior. Jeśli je lubisz, powinieneś ugotować je przed zjedzeniem. * Jedz produkty z błonnikiem – to recepta na „leniwą” perystaltykę jelit. * W miarę możliwości unikaj spożywania glutenu oraz soi, a także cukru w każdej postaci. 52 WARTO WIEDZIEĆ TARCZYCA NA CELOWNIKU CIEKAWYM OBJAWEM, KTÓRY OBSERWUJE U SIEBIE WIELU PACJENTÓW, JEST UTRATA 1/3 ZEWNĘTRZNEJ CZĘŚCI BRWI. CZY WIESZ, ŻE... ...NAZWA CHOROBY POCHODZI OD NAZWISKA JAPOŃSKIEGO CHIRURGA, DOKTORA HAKARU HASHIMOTO, KTÓRY W 1912 R. OPISAŁ KILKA PRZYPADKÓW ZACHOROWAŃ. mierne powiększenie gruczołu tarczycy. Co ciekawe, w przebiegu choroby Hashimoto możliwe są dwie postaci: tarczyca znacznie się powiększa i powstaje wole, albo przeciwnie − zmniejsza się i degeneruje. Trudno więc mówić o skutecznym rozpoznaniu choroby bez odpowiednich badań diagnostycznych. MOŻLIWE KŁOPOTY Z CIĄŻĄ Kobiety z niezdiagnozowaną i nieleczoną chorobą Hashimoto mogą mieć problemy z zajściem w ciążę. Choć wydawałoby się, że przeciwciała produkowane przeciwko tarczycy nie mają wiele wspólnego z układem rozrodczym, prawdopodobną przyczyną niepłodności są inne przeciwciała, produkowane niejako „łącznie” z tarczycowymi, mające wpływ np. na nieprawidłowe zagnieżdżanie się jajeczka. Gdy natomiast dłowych poziomach hormonów tarczycy, dlatego bardzo ważne jest rozpoznanie choroby jeszcze przed planowaną ciążą i leczenie pod okiem dobrego endokrynologa. OD ROZPOZNANIA DO DIAGNOZY Osoba, która zauważy u siebie możliwe objawy choroby Hashimoto, powinna udać się do lekarza rodzinnego, który, po zebraniu wywiadu i podstawowym badaniu, może zadecydować o skierowaniu pacjenta na oznaczenie stężenia TSH − tyreotropiny. To hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową, który zarządza zachowaniem tarczycy – jeżeli hormonów tarczycy jest mało, poziom TSH wzrasta, bo w ten sposób przysadka pobudza tarczycę do ich produkcji. Podawana w laboratoriach norma dla dorosłego człowieka to 0,274,2 mlU/l, większość lekarzy robi się jednak czujna, gdy stężenie TSH u pacjenta przekroczy 3 mlU/l. Kolejny krok to oznaczenie hormonów tarczycy – FT3 i FT4. W przypadku rozpoznania niedoczynności tarczycy pomocne są jeszcze dwa badania diagnostyczne: USG tarczycy oraz oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, a zwłaszcza przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) lub przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Dla choroby Hashimoto charakterystyczne jest zwłaszcza zwiększone stężenie anty-TPO. LECZENIE CZY WYLECZENIE? chora na hashimoto jest kobieta ciężarna, zaburzone mechanizmy adaptujące płód do organizmu matki mogą spowodować „rozpoznanie” dziecka jako ciała obcego i wydalenie go z ciała kobiety, czyli poronienie. Może się tak stać nawet przy prawimaj 2016 Nie ma skutecznej metody leczenia przewlekłego limfocytowego zapalenia gruczołu tarczowego, które zahamowałoby proces jego niszczenia. Leczenie choroby Hashimoto to po prostu terapia niedoczynności tarczycy, a więc restrykcyjne wyrównywanie poziomu hormonów poprzez podawanie ich pacjentowi w postaci sztucznej. Na rynku są dobre i niedrogie leki, które chorzy przyjmują na ogół raz dziennie, doustnie, pół godziny przed posiłkiem. Co pewien czas konieczne jest wykonywanie badań krwi w celu określenia, czy podawane pacjentowi dawki hormonów są wystarczające. Chorobę Hashimoto można i należy leczyć, choć trzeba liczyć się z tym, że kuracja trwać będzie do końca życia. Medycyna nie opracowała jeszcze skutecznej terapii, która mogłaby wyleczyć niedoczynność tarczycy, możliwe jest jednak skuteczne likwidowanie jej skutków. WARTO WIEDZIEĆ ŻYĆ PEŁNIĄ ŻYCIA 53 sposobów na supermózg Z biegiem lat tracimy komórkii nerwowe, to fakt. Funkcjonowan nie mózgu zależy jednak bardziej od nas samych, niż od tego, ile mamy lat. Co bić, by ciieszyyć siię lottnyym umyysłłem?? zrob JOAN JO ANNA NA GRZ RZEG EGOR ORZE ZEWS WSKA KA Mózg, by móc funkcjonować na pełnych obrotach, potrzebuje stymulacji, czegoś w rodzaju iskry, która spowoduje, że między neuronami tworzyć się będą nowe połączenia nerwowe. W świetle ostatnich badań nie jest bowiem istotne dla pracy mózgu seniora, ile komórek obumarło, a ile jeszcze nie, lecz ile generowanych jest połączeń między tymi, które istnieją. Lista czynności, sytuacji, rzeczy, które usprawniają pracę szarych komórek człowieka, jest długa, a wśród nich są m.in.: ności regeneracyjne mózgu oraz chroni przed demencją i chorobą Alzheimera. ZAGADKI Jeśli człowiek otwarty jest na wyzwania, ciągle coś odkrywa, uczy się, poświęca pasjom, jego mózg pracuje na najwyższych obrotach nawet w sędziwym wieku – twierdzą uczeni i zalecają: rozwiązywanie zagadek logicznych i krzyżówek, codzienne zapamiętywanie nowych słówek, np. ze słownika języka włoskiego, naukę tańca flamenco oraz wgłębianie się w tajniki fizyki kwantowej. Warto też grać w gry komputerowe, ponieważ te poprawiają koordynację ruchową oraz zdolność podejmowania szybkich decyzji. Jest jednak jeden warunek, obojętnie za co się „weźmiemy”, musi nam to sprawiać przyjemność. SZTUKA Obcowanie ze sztuką i wszelka artystyczna działalność to doskonałe remedium na starość. Sam kontakt ze sztuką sprawia, że jesteśmy szczęśliwsi. Zajmowanie się sztuką, a więc malowanie, rysowanie, rzeźbienie, lepienie w glinie, POZYTYWNE MYŚLENIE a także uczestniczenie w zajęciach aktorBy mózg był naszym przyjacielem, poskich czy spotkaniach chóru zwiększa zdol- winniśmy: po pierwsze, doładowywać go MÓZG PODDAWANY REGULARNEJ UMYSŁOWEJ GIMNASTYCE POTRAFI SIĘ DOSKONALE REGENEROWAĆ. 54 WARTO WIEDZIEĆ ŻYĆ PEŁNIĄ ŻYCIA PRAWDA CZY FAŁSZ? • Mózg maleje z wiekiem Prawda. Nasz mózg ma największą objętość, gdy mamy 20 lat, później jego masa systematycznie spada. Zmniejszanie się mózgu nie jest spowodowane obumieraniem neuronów, lecz odwadnianiem się komórek i zmniejszaniem się ich objętości. • Człowiek wykorzystuje tylko 10 proc. swojego mózgu. Fałsz. Współczesne badania niezbicie dowodzą, że człowiek wykorzystuje swój mózg w niemal stu procentach, a wszystkie kluczowe rejony mózgu są mniej lub bardziej aktywne przez cały czas. JEŚLI CZŁOWIEK OTWARTY JEST NA WYZWANIA, CIĄGLE COŚ ODKRYWA, JEGO MÓZG PRACUJE NA NAJWYŻSZYCH OBROTACH. maj 2016 przykład, bogate jest kakao, kasza gryczana, orzechy i warzywa strączkowe. Magnez dostępny jest też w formie suplementów. Dla prawidłowej pracy mózgu niezbędne są też obecne np. w tłustych rybach morskich, olejach roślinnych i tranie nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 oraz L-tyrozyna, której źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym mięso, jaja czy sery. To z niej wytwarzane są dopamina, adrenalina i noradrenalina, czyli neuroprzekaźniki, dzięki którym komórki nerwowe RELAKS Mózg lepiej przyswaja informacje, gdy mogą się ze sobą porozumiewać. przeważają w nim związane z relaksem GLUKOZA fale alfa. Jeśli więc chcemy czerpać wiedzę Mózg zużywa najwięcej energii w orgaz otaczającego nas świata, nauczmy się odnizmie i potrzebuje stałego dopływu glupoczywać, relaksować i uwalniać od stresu (wytwarzany w organizmie hormon stresu, kozy, np. z węglowodanów, ale w dawkach kortyzol, uszkadza komórki ośrodka pamięci). umiarkowanych, ponieważ nadmiar cukru jest szkodliwy. MARSZ I AEROBIK Podwyższone stężenie glukozy we krwi Nie zapominajmy o aktywności fizycz- osłabia pamięć, obniża zdolność koncennej, bo ta także zwiększa możliwości mó- tracji i szybkość myślenia. Jednym słowem, zgu. Najlepszą formą aktywności fizycznej nadmiar glukozy hamuje tworzenie nodla naszych komórek nerwowych jest mar- wych komórek nerwowych. Wniosek? szobieg po zróżnicowanym terenie oraz Nie objadajmy się słodyczami, a jeśli już wszystkie inne aktywności aerobowe, tj. zjemy coś słodkiego, idźmy na spacer. niezbyt forsowne ćwiczenia, w które zaangażowane są duże grupy mięśni całego SEN ciała, takie jak bieganie, pływanie, aerobik, Pozwól mózgowi się wyspać, bo zbyt jazda na rowerze czy intensywny spacer. krótki sen – bez względu na przyczyny – Ten ostatni powoduje na przykład powiększenie hipokampu, czyli struktury odpowie- uszkadza neurony. Ważne jest też, by ten sen był komfortowy, w wygodnym łóżku, dzialnej za pamięć. w czystej pościeli, w przewietrzonym i odKWASY OMEGA-3 ciętym od hałasu i światła pomieszczeniu. Brak snu pozbawia człowieka radości Dieta idealna dla naszych neuronów to z nadchodzącego dnia. Z badań wynika, że dieta zdrowa, pozbawiona chemii, a bogabrak snu może obniżyć jakość życia bardziej ta w witaminy i minerały, zwłaszcza witaminy z grupy B oraz magnez. W ten ostatni, na niż depresja. pozytywnymi myślami. Po drugie, zauważać dobrą stronę każdej sytuacji, nawet tej złej, a po trzecie: cieszyć się z każdej, nawet najmniejszej dobrej rzeczy, jaka się nam przytrafiła. Jeśli tego nie robimy, pozwalamy, by nasze głowy wypełniały się pesymistycznymi myślami, co nie jest bez znaczenia dla mózgu. Naukowcy są bowiem w tej kwestii zgodni – negatywne wzorce myślowe wywołują negatywne zmiany w mózgu. WARTO WIEDZIEĆ NIEKONWENCJONALNIE TERAPEUTYCZNE fale dźwiękowe Terapia wibroakustyczna to nowy, innowacyjny sposób zapobiegania i leczenia wielu dolegliwości. Jej zwolennicy przekonują, że siłą tej metody jest naturalność i skuteczność. Na czym polega? Istotą terapii wibroakustycznej jest oddziaływanie za pomocą mikrowibracji na konkretny, potrzebujący pomocy obszar ciała oraz nerki i wątrobę czy odpowiedni obszar kręgosłupa. Mikrowibracje w naszym organizmie są zjawiskiem fizjologicznym, które powstaje np. przy kurczeniu się mięśni, czyli głównym źródłem mikrowibracji jest aktywność mięśniowa. Jednak są sytuacje, gdy dochodzi do zaburzenia tych drgań w niektórych narządach czy częściach ciała. Zaburza to naturalną harmonię organizmu, w konsekwencji czego pojawiają się dolegliwości – złe samopoczucie lub ból. To właśnie te zaburzenia mogą być przyczyną powszechnych w dzisiejszych czasach bólów kręgosłupa. NATURALNIE Zdaniem twórców metody jej największą zaletą jest to, że nie obciąża ona całego organizmu, a usprawnia tylko konkretne miejsce, które potrzebuje wsparcia w procesie powrotu do zdrowia. Gdy przyjmujemy tabletkę, musi ona dotrzeć do układu pokarmowego, następnie wysłać sygnał do konkretnego obszaru wymagającego pomocy. W przypadku gdy działamy kontaktowo, nie ma potrzeby obciążać innych narządów. Jest to więc doskonały wybór dla osób cierpiących na choroby kręgosłupa, stawów, bóle mięśni itp. Terapia dźwiękiem leczy nie tylko objawy, ale także usuwa przyczynę ich powstania. JAK TO DZIAŁA? r e k l a m a Terapia dźwiękiem ma wiele twarzy, np.: możemy zastosować specjalne urządzenia emitujące mikrowibracje. W przypadku urządzeń przykłada się je do ciała w miejscu, w którym pacjent czuje ból lub dyskomfort. Mikrowibracje przenikają do tkanek organizmu, poprawiają przepływ krwi i limfy, likwidując dolegliwości. Terapię wibroakustyczną stosuje się do leczenia przewlekłych bólów kręgosłupa i stawów, ma ona także zastosowanie w medycynie sportowej (wspomaganie leczenia urazów i kontuzji, uzupełnienie lub alternatywa zabiegów fizykoterapeutycznych). Dodajmy, że terapią wibroakustyczną interesuje się coraz częściej środowisko medyczne. Na przestrzeni 5 lat powstało wiele prac naukowych na temat zastosowania terapii wibroakustycznej w leczeniu różnych dolegliwości związanych z kręgosłupem i problemami ze stawami w takich ośrodkach jak: Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Gdański Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Medyczny w Łodzi czy Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy. (SW) 55 56 WARTO WIEDZIEĆ BY WIDZIEĆ WIĘCEJ 10 zasad pielęgnacji oczu Dopóki cieszymy się sokolim wzrokiem, nie myślimy zazwyczaj o tym, by dbać o nasze oczy. Tymczasem jeśli nie zatroszczymy się o nie na co dzień, będą podrażnione, przekrwione i zmęczone. MARTA CZERWIŃSKA razy na minutę, dzięki temu stale rozprowadzamy warstwę łez po naszych oczach, co zapobiega ich wysychaniu. Kiedy patrzymy w ekran komputera, mrugamy rzadziej. Aby nie dopuścić do podrażnień oczu, należy co najmniej raz na 20 minut ZADBAJ O ŚWIATŁO oderwać wzrok od ekranu Oczy nie lubią ani zbyt słai spojrzeć w dal. bego, ani zbyt silnego światła. Najlepiej, jeśli będzie ono rozproszone. Bardzo istotne ZRELAKSUJ WZROK K iedy odpocz ywamy dla kondycji oczu jest rówpochłonięci lekturą, nasze nież ustawienie komputera oczy nadal pracują. Pamię– powinien on stać bokiem do okna, tak aby światło nie tajmy więc o odpowiednim oświetleniu i robieniu odbijało się w ekranie. przerw, odrywając na chwilę wzrok od książki. Jeśli natoNIE ZAPOMNIJ miast relaksujemy się przed O MRUGANIU W normalnych warunkach telewizorem, unikajmy wpamrugamy średnio 10-20 trywania się ciągle w jeden Mówi się, że oczy są zwierciadłem duszy, jeśli właściwie o nie zadbamy, staną się również naszą ozdobą. Jak zatem dbać o higienę oczu i powiek, aby cieszyć się ich blaskiem? Oto dziesięć sprawdzonych rad. maj 2016 punkt, niech oczy „wędrują” po ekranie. POZWÓL OCZOM SPAĆ Pomieszczenie, w którym śpisz, powinno być dobrze zaciemnione. Zadbaj więc o grube zasłony, które będą barierą dla światła zza okien. Pamiętajmy, że oczy dla swojej regeneracji potrzebują minimum 8 godzin snu. WYGOŃ NIEPROSZONYCH GOŚCI Bardzo łatwo o zakażenie pasożytniczym nużeńcem, który może powodować m.in. nieprzyjemne i niebezpieczne zapalenie brzegów powiek. Wystarczy bezpośredni kontakt z nosicielem lub z przedmiotami, których WARTO WIEDZIEĆ BY WIDZIEĆ WIĘCEJ używała osoba zarażona. Na rynku dostępne są żele, chusteczki i płyny, których regularne stosowanie pomoże skutecznie oczyścić, zregenerować i ochronić powieki. PAMIĘTAJ O DOKŁADNYM DEMAKIJAŻU Resztki tuszu i cieni do powiek mogą podrażniać spojówki, przesuszać delikatną skórę wokół oczu i przyczyniać się do powstawania zmarszczek. Aby temu zapobiec, wystarczy zadbać o odpowiedni demakijaż oczu. Pamiętaj, aby nie trzeć i nie rozciągać skóry wokół oczu. WYBIERZ ODPOWIEDNI KREM POD OCZY Cienka skóra wokół oczu nie posiada praktycznie podściółki tłuszczowej i gruczołów łojowych. Charakteryzuje się również słabym krążeniem krwi i limfy, przez co łatwo tworzą się na niej zasinienia i zmarszczki. Wybór odpowiednich kosmetyków pozwoli utrzymać ją w dobrej formie przez długi czas. Najlepiej, aby krem stosowany na dzień miał wła- ściwości ochronne, a na noc powiek, który wspomoże pracę gruczołów powieodżywcze. kowych. Masaż dobrze jest wykonywać w trakcie wieCHROŃ OCZY czornej higieny. Powieki PRZED SŁOŃCEM Wrażliwe na promie- górne masuje się, wykonuniowanie UV oczy należy jąc delikatne ruchy okrężne. starannie chronić przed Powieki dolne natomiast słońcem, dlatego bardzo należy masować wykonuważny jest dobór odpo- jąc ruchy od środka na zewiednich okularów. Przy za- wnątrz powieki. kupie trzeba sprawdzić, czy posiadają one tzw. filtry UV. WŁAŚCIWA Warto pamiętać, że w za- DIETA ciemnieniu nasze źrenice Prawidłowo dobrana dierozszerzają się, przez co nie- ta chroni oczy i wspomaga bezpieczne promieniowa- ich właściwe funkcjonowanie dostaje się do wnętrza nie. Warto więc wzbogacić oka. Skórę wokół oczu sta- menu o produkty zawierarannie nawilżaj i odżywiaj, jące luteinę i zeaksantynę wybierając kosmetyki z fil- (np.: szpinak, jarmuż, natka trem UV. pietruszki), witaminy A, C i E (np.: cytrusy, brokuł, kiwi, awokado, oleje roślinne, MASUJ POWIEKI Przynajmniej trzy razy marchew) oraz kwasy omew tygodniu wykonuj masaż ga-3 zawarte w rybach. NUŻE NU ŻENI NIEC Objawy zakażenia nużeńcem przypominają zapalenie spojówek lub zespół suchego oka. Nużeniec zagnieżdża się w torebkach rzęs i gruczołach łojowych brzegów powiek. Tam składa jaja, a z nich rozwijają się larwy. Bardzo łatwo o zakażenie tym pasożytem – wystarczy wspólna poduszka, pościel, ręcznik, teoretycznie nawet podanie ręki. r e k l a m a 57 PRZYNAJMNIEJ TRZY RAZY W TYGODNIU WYKONUJ MASAŻ POWIEK, KTÓRY WSPOMOŻE PRACĘ GRUCZOŁÓW POWIEKOWYCH. 58 MIĘDZY DUSZĄ A CIAŁEM TRUDNE RELACJE MATKA i CÓRKA Matka i córka – wydawałoby się, że powinny rozumieć się bez słów, tymczasem ich relacje często są dalekie od ideału. Jak tłumaczy to psychologia? Z Pawłem Droździakiem, psychologiem i psychoterapeutą, rozmawia Renata Mazurowska. maj 2016 nie możemy interpretować dosłownie, że matka i córka rywalizują o ojca. Taka interpretacja rodzi zrozumiały sprzeciw: „Ale zaraz, moment, jak to? Rywalizować z rodzoną córką o własnego męża?”. A córka mogłaby powiedzieć: „To ja bym miała z własnym ojcem? To obrzydliwe”. To nie o to chodzi. Trzeba tu rozróżnić fizyczną osobę tego ojca od idei ojca jako mężczyzny. Ojciec fizyczny jest prototypem i symbolem „obiektu męskiego”, męskiej siły itd. Córka i matka rywalizują o męską postać, która Rywalizacja o mężczy- w tym momencie wyrażana znę? jest przez osobę ojca. Ojciec Narosło wokół niej wiele czasami może nakręcać tę nieporozumień, bo przecież rywalizację, mówiąc: „GotuRelacje między matką a córką często są trudne, naznaczone niezrozumieniem. Choć wydawałoby się, że powinny być najbliższymi przyjaciółkami – dlaczego nie zawsze tak jest? Obraz matki i córki może być niejasny, gdy patrzymy tylko na nie obie. Stanie się wyraźniejszy, gdy sobie przypomnimy, że córka dlatego jest na świecie, że matka związała się z jakimś mężczyzną. Gdy mamy te trzy punkty odniesienia, wiele zaczyna się wyjaśniać. jesz lepiej niż matka”, „Jesteś zdolniejsza niż matka”. A do matki może powiedzieć: „Weź się za nią, bo się nie uczy, a to przecież TWOJA córka”. Dlaczego tak mówi? Czy to właśnie nie powoduje tej przeciwwagi matki w stosunku do córki i wywołuje pewną niechęć, że mąż faworyzuje córkę, a nie żonę? Może tak być, choć on może to rozgrywać nieświadomie. Z jednej strony matka córkę kocha, a z drugiej, gdy ona zaczyna dojrzewać i być istotą seksualną, pojawia się lęk o jej seksualność, ale też chęć uchronienia własnego dziecka przed zra- MIĘDZY DUSZĄ A CIAŁEM TRUDNE RELACJE nieniem, przed cierpieniem. Stąd te wszystkie kłótnie z nastolatkami, jak się mają ubierać – czy nie za krótko, nie za wyzywająco. Poza tym jeśli matka jest niedowartościowana, to chciałaby, by jej córka uniknęła błędów, które popełniła: „Ja się władowałam przez wpadkę, to ty się tak nie wpakuj”, „Ja się wpakowałam w taki związek, nie popełniaj tego błędu”. Dzieci mają spełniać marzenia rodziców i dotyczy to obu płci. Zrealizować ich plan lub nie zrealizować złego planu. Czy pani wie, co najgorszego można powiedzieć do córki? Jesteś jak twoja matka? No właśnie, bo to, co cały czas robi córka w swoim życiu, to ucieczka przed byciem„jak matka”. Córka wciąż ma tę fantazję, że jest inna, lepsza. Bo przecież każdy człowiek musi się w jakiś sposób odróżnić od swoich rodziców. Zatem powiedzenie „jesteś jak twoja matka” to trafienie w samo serce. By oddać sprawiedliwość, trzeba powiedzieć, że relacje córka – matka bywają też bliskie i serdeczne. Tak, na szczęście są też i takie. Ale trzeba uważać, żeby nie były zbyt bliskie. O takiej więzi między kobietami możemy mówić np. gdy ojciec jest nieobecny, bo opuścił żonę i córkę. Albo jest nieobecny emocjonalnie, bo np. pije i one muszą wtedy zjednoczyć siły przeciwko tej nieobecności. Matka może po zranieniu przez mężczyznę całą „inwestycję” umieszczać w córce. Zachodzi wtedy symbioza między nimi, np. symbioza w cierpieniu. To rodzi poczucie bliskości i więzi, więc na swój sposób są ze sobą szczęśliwe. Można to porównać do wspólnoty kobiet przy darciu pierza – ta wspólna lamentacja na mężczyzn mogła odbywać się, dopóki odnajdywały się we wspólnym, podobnym losie, np. narzekając „a mój chłop to taki i taki”, „a ja z moim to już nie daję rady” itd. Ale niech- 59 JEŚLI MATKA JEST NIEDOWARTOŚCIOWANA, TO CHCIAŁABY, BY JEJ CÓRKA UNIKNĘŁA BŁĘDÓW, KTÓRE ONA POPEŁNIŁA. 60 MIĘDZY DUSZĄ A CIAŁEM TRUDNE RELACJE W POCZUCIU WINY ALBO Z WDZIĘCZNOŚCI WIELE CÓREK OPIEKUJE SIĘ MATKAMI DO KOŃCA ICH DNI, REZYGNUJĄC Z WŁASNEGO, OSOBISTEGO ŻYCIA. maj 2016 by na to darcie pierza przyszła jedna i powiedziała: „a mój to zabiera mnie do Hiszpanii” – natychmiast z tej wspólnoty zostałaby wykluczona. Taką symbiozę między matką i córką, wyrosłą na sojuszu wobec nieobecnego mężczyzny (tu: męża i ojca) narusza rodząca się seksualność córki. Pojawienie się jakiegokolwiek mężczyzny w życiu córki może być potraktowane jako zdrada tej bliskości, zdrada matki. Trzeba więc wykorzenić seksualność, by mogła trwać symbioza. TRZEBA USTANOWIĆ I ZACHOWYWAĆ SWOJE GRANICE, CHRONIĆ SWOJĄ ODRĘBNOŚĆ. cza z własnym partnerem, też pojawią się w jakiejś formie w relacji z zięciem. Zdarza się, że teściowa chce umieścić w zięciu swoje fantazje na temat mężczyzn i może „naprowadzać” córkę, by widziała w mężczyznach to, co ona widzi, np.:„Trzymaj się chłopa, jaki by on nie był” albo „Każdy chłop to świnia i uważaj, czy on gdzieś na Czyli też w pewnym sen- boki nie chodzi”. To może sie psychicznie „wykastro- rodzić konflikty w trójkącie wać”? matka – córka – zięć. Tak, ale w taki sposób, by Stąd te żarty o teściocórka albo musiała się matwej? ką opiekować, albo bać się Te żarty mogą też wiązać mężczyzn. W poczuciu winy się z zaprzeczeniem teścioalbo z wdzięczności wiele wej jako kobiety. Dozwolona córek opiekuje się matkami jest córka, ale niedozwolona do końca ich dni, rezygnujest matka. Mężczyzna może jąc z własnego, osobistego obawiać się, podświadomie, życia. że mógłby teściowej pożąJak się odciąć od takiej dać. A to niedopuszczalne. wiążącej matki? To jest taki paradoks – jeżeli W relacji matki i córki rozer- wbijemy sobie w głowę, że wanie tej symbiozy może czegoś mamy nie chcieć, nie być trudne, bo obie mają wolno nam, to dążymy jedtendencje do symbiozy. nak do realizacji tego, by zniNawzajem się sobą opiekują – matka, w pewnym momencie, płynnie przechodzi na pozycję córki – to ona POJAWIENIE SIĘ wymaga opieki. Córka więc JAKIEGOKOLwchodzi płynnie na pozycję matki. Relacje z matką WIEK MĘŻCZYmają też wpływ na związki ZNY W ŻYCIU z mężczyznami. Po pierwCÓRKI MOŻE sze, może w matce być praBYĆ POTRAKgnienie, by ten partner był idealny, albo może być praTOWANE JAKO gnienie, żeby tego partnera w ogóle nie było. I wszystkie ZDRADA MATKI. trudności, których matka doświadczyła czy doświad- welować napięcie, jakie ten zakaz niesie. Poprzez żart to napięcie także można zniwelować. Jak córka może regulować więź z matką? Myślę, że trzeba ustanowić i zachowywać swoje granice, chronić swoją odrębność. Ale żeby pojawiła się prawdziwa odrębność, a nie tylko rozpaczliwe zaprzeczanie zależności, musi przyjść taki moment, kiedy zarówno złe, jak i dobre rzeczy w matce zostają odnalezione. Na przykład: kiedy mówi się o przemocy w domu, to także mówi się często o nieuświadomionym żalu do matki, że nie odeszła od ojca. Oprócz tego, że obwiniamy matkę, warto ją też spróbować zrozumieć w tej całej historii. Matka z kolei powinna zrozumieć i zaakceptować pragnienie córki bycia z mężczyzną. Jesteśmy z niej, z krwi i kości. Nie da się być do końca osobnym? W sytuacji problemowej matka bywa często zaprzeczoną częścią córki. Można całe życie przed tym uciekać, a można też próbować tę część znaleźć i zrozumieć. Zupełnie odrębnym być nie można. W DOMU URODA NA CO DZIEŃ Zmarszczkom mówimy nie! To, jak szybko i jak wiele zmarszczek pojawia się na naszej skórze, zależy zaledwie w 30 procentach od genów. O reszcie decydujemy my. BARBARA HOŁUB 61 62 W DOMU URODA NA CO DZIEŃ Jeszcze 50 lat temu uważano, że o gładkości naszej cery decydują przede wszystkim geny. Mimo tego kobiety, niezależnie od posiadania„złych” czy„dobrych” genów, próbowały walczyć ze zmarszczkami, nierzadko wydając ogromne pieniądze na rozmaite kremy, maseczki i eliksiry. W WALCE Z OSKARŻONYMI O POWSTAWANIE ZMARSZCZEK MAMY SPRZYMIERZEŃCA – SĄ NIMI TZW. PRZECIWUTLENIACZE. na naukowej konferencji opisywał przypadek bliźniaczek. Naukowcy zauważyli, że obie kobiety miały taki sam zestaw genów, ale żyły w diametralnie różnych warunkach. Jedna z nich mieszkała w słonecznej Kalifornii, druga na dalekiej północy w Finlandii, gdzie w ciągu roku niewiele jest słonecznych dni. Wniosek nasuwał się w sposób oczywisty: to promienie słoneczne były przyczyną przedwczesnego starzenia się skóry, a nie geny. POSZUKIWANI WINOWAJCY Po wielu latach oskarżenie słońca o „produkcję” zmarszczek potwierdził przypadek znanej francuskiej gwiazdy filmowej, Brigitte Bardot, która uwielbiała słońce i często się opalała. Już w wieku niewiele ponad czterdziestu lat miała twarz pooraną zmarszczkami, choć – jak można się było domyślać – korzystała z najlepszych kosmetyków i zabiegów w salonach kosmetycznych. Skoro geny w mniejszym niż poprzednio przypuszczano stopniu decydują o starzeniu się skóry, zaczęto zastanawiać się, jakie czynniki mają większy wpływ. Badania ruszyły pełną parą. Ich wyniki w kilku przypadkach okazały się zaskakujące. OSKARŻONY NR KORONNY DOWÓD DERMATOLODZY TWIERDZĄ, ŻE SMOG PRZYSPIESZA POWSTAWANIE ZMARSZCZEK. maj 2016 Przełom w przypisywaniu znaczenia genom w starzeniu się skóry nastąpił w 1935 roku, kiedy to na jednej z naukowych konferencji dermatologów norweski lekarz (dziś nazwisko już nie do ustalenia) przedstawił zdjęcia dwóch sióstr bliźniaczek. W dzieciństwie były one podobne do siebie jak dwie krople wody. Los sprawił, że jedna z nich pojechała z ojcem do Finlandii, ta druga pozostała z matką w Kalifornii. Spotkały się po 40 latach. Jakie było zdziwienie obu sióstr i otoczenia, gdy okazało się, że siostra mieszkająca w Finlandii ma cerę gładką, z niewielką ilością płytkich zmarszczek wokół oczu. Druga siostra miała twarz pokrytą gęstą siateczką zmarszczek o różnej głębokości. Spotkaniu sióstr towarzyszył lekarz, który SŁOŃCE To oczywiście słońce, a ściślej mówiąc promienie ultrafioletowe typu A i B. Przy czym promienie UVB niszczą komórki naskórka, natomiast promienie UVA docierają głębiej, degenerując komórki skóry właściwej. W Polsce tego słońca nie mamy tak wiele, ale nawet w pochmurne dni promienie UVA i UVB docierają do skóry. Dlatego najskuteczniejszą bronią przed zmarszczkami są kremy z filtrem przeciwsłonecznym. Powinniśmy nakładać je na skórę twarzy, szyi, dekoltu i dłoni. I robić to należy przez cały rok, nawet zimą. W słoneczne letnie dni filtr powinien być wysoki, nawet z faktorem 50. Zimą wystarczą filtry słabsze, np. 15. Takie filtry można już spotkać jako dodatek do kremów pielęgnacyjnych lub podkładów. Co do jakości filtrów zdania są podzielone. Część dermatologów uważa jednak, że najlepsze są naturalne filtry mineralne (np. tlenek cynku). I jeszcze jedna uwaga: ochronę przed niszczycielskim działaniem promieni słonecznych warto stosować nawet wtedy, gdy zmarszczki są już widoczne. Odpowiednią pielęgnacją można spowolnić procesy starzenia się skóry czy wręcz sprawić, by wy- W DOMU URODA NA CO DZIEŃ glądała ona młodziej, pod warunkiem jednak, że naszych starań nie będą niweczyć promienie słoneczne. 63 STARA SKÓRA OSKARŻONY NR SZCZUPŁA SYLWETKA W walce ze zmarszczkami wygrywają panie o krągłych kształtach. Okazuje się, że ta niechciana zazwyczaj tkanka tłuszczowa ma też zalety. Otóż wszędzie tam, gdzie pod skórą znajduje się warstewka tkanki tłuszczowej, skóra jest bardziej napięta i sprężysta. Problem polega jednak na tym, że tkanka tłuszczowa u młodych osób rozmieszczona jest równomiernie, z biegiem lat najpierw osadza się na biodrach, brzuchu i udach, a dopiero na końcu na twarzy. Dlatego szczupłe panie mają wcześniej zmarszczki niż te, które mniej martwią się swoją nadwagą. OSKARŻONY NR ZANIECZYSZCZONE POWIETRZE Mieszkanki dużych miast mają większe kłopoty z cerą niż panie mieszkające na wsi. Ta teza może wydać się błędna, ponieważ to w dużych aglomeracjach widuje się częściej kobiety o nienagannej cerze niż na prowincji. Ale trzeba mieć na uwadze fakt, że ta piękna cera warszawianek czy łodzianek to wynik dużej dbałości o swój wygląd i przeznaczania większych pieniędzy na kosmetyki. Mieszkanki wsi spędzając znacznie więcej czasu na świeżym powietrzu, narażają się na niszczycielskie działanie promieni słonecznych (bez ochrony kosmetyków z filtrami). Są to niewątpliwe atuty przemawiające na korzyść mieszkanek dużych miast i regionów, choć i one mają poważne problemy z cerą. Jest nim zanieczyszczone powietrze. Szkodliwe zanieczyszczenia osadzają na skórze. Jeśli nie zostaną starannie z niej usunięte (a nie jest to łatwe zadanie), dokonują zniszczeń w komórkach naskórka. MŁODA SKÓRA Ale to nie wszystko. Dermatolodzy twierdzą, że miejski i przemysłowy smog przyspiesza powstawanie zmarszczek o kilka lat. Dlatego codzienne wieczorne mycie twarzy jest tak ważne. Aby usunąć wszystkie zanieczyszczenia, powinno się twarz myć odpowiednim preparatem i wodą, a na zakończenie przetrzeć ją płynem micelarnym lub mleczkiem kosmetycznym. Dermatolodzy i kosmetolodzy radzą także mieszkankom dużych miast zmywać twarz po każdym powrocie do domu. Czy taka przesadna higiena skóry uchroni nas przed wcześniejszym tworzeniem się zmarszczek? Gwarancji dać nie można. Ale z pewnością warto spróbować. OSKARŻONY NR DYM PAPIEROSOWY O tym, że dym papierosowy szkodzi cerze, wiedzą wszyscy palacze. Niestety, większość z nich odpowiada tylko:„Trudno”. No cóż, nałóg bywa silniejszy od zdrowego rozsądku, nawet jeśli wie się, że dym papierosowy niszczy kolagen, który jest „rusztowaniem” dla skóry decydującym o jej sprężystości i gładkości. PRZECIWUTLENIACZE W walce z oskarżonymi o powstawanie zmarszczek mamy sprzymierzeńca – są nimi tzw. przeciwutleniacze. Ale trzeba mieć świadomość, że tę walkę się przegra, jeśli będziemy korzystać w nadmiarze ze słońca, nie ochronimy skóry przed zanieczyszczeniami i do tego będziemy palić papierosy. Przeciwutleniaczami najcenniejszymi dla naszej skóry są: koenzym Q10, witaminy: C, A, E i B3. Powinny one znajdować się nie tylko w codziennej diecie, ale także w kremach i maseczkach nakładanych na skórę. DYM PAPIEROSOWY NISZCZY KOLAGEN, KTÓRY JEST „RUSZTOWANIEM” DLA SKÓRY DECYDUJĄCYM O JEJ SPRĘŻYSTOŚCI I GŁADKOŚCI. 64 W DOMU UCZULENIE NA KOSMETYKI Alergenem w twarz Używamy ich właściwie wszyscy i to codziennie. Niestety, o tym, że jesteśmy na nie uczuleni, dowiadujemy się zwykle dopiero wtedy, gdy wystąpią pierwsze, często nieprzyjemne objawy alergii. Co zrobić, by następnym razem uniknąć wysypki? ANETA ŻUKOWSKA Swędzenie skóry, zaczerwienienie, suchość, czasem pęcherze, wysypka i opuchlizna – oto najczęstsze objawy alergii na kosmetyki. Jest to kontaktowe zapalnie skóry, objawy pojawiają się zazwyczaj w tym miejscu, w którym kosmetyk został użyty, choć niekiedy obejmują obszar jego okolic, a nawet całego ciała. Jeśli dany preparat został zastosowany na twarz, objawy alergii możemy zauważyć również na policzkach, czole i powiekach. używania, a także od stanu skóry i miejsca, na które kosmetyk został zaaplikowany. W przypadku powszechności stosowania niektórych kosmetyków już nawet słabe dawki alergenu mogą powodować uczulenie. ODPORNA GŁOWA Na alergię narażone są najbardziej części ciała nieosłonięte, a przy tym te, na które nakładamy najwięcej kosmetyków i zostawiamy je na dłużej. Mowa więc tu przede wszystkim o twarzy, powiekach oraz szyi. NIE TYLKO SKŁAD Często to, czy w ogóle wystąpi alergia, To właśnie na te miejsca aplikujemy różne zależy nie tylko od składu kosmetyku, ale rodzaje kremów, kosmetyków do makijażu również od częstotliwości i czasu jego i do demakijażu, do tego dochodzą perfumaj 2016 W DOMU UCZULENIE NA KOSMETYKI my. Uczulenie często powodują rówSKÓRA GŁOWY JEST nież farby do włosów i środki do trwałej ondulacji, proszki do prania i płyny do NAJBARDZIEJ ODPORpłukania tkanin, rzadziej zaś te produkNA NA UCZULENIA. ty, które mają krótki kontakt ze skórą, a więc szampony, odżywki i peelingi. trzeba będzie zastosować leki antyhiCo ciekawe, skóra głowy jest najbardziej staminowe lub wapno. odporna na uczulenia. Do tego dochodzą niekiedy trudności z ustaleniem, który kosmetyk nas ETYKIETA PRAWDĘ POWIE Jeśli mamy skórę skłonną do alergii, uczula, zwłaszcza jeśli używamy ich zanim kupimy nowy kosmetyk, powin- wielu i nie zaobserwowaliśmy bezponiśmy wczytać się w etykietę na opa- średniego związku przyczynowo-skutkowaniu. Najczęstszymi winowajcami kowego między użytym preparatem są substancje konserwujące i zapacho- a objawami alergii. Dermatolog przewe, trzeba więc sprawdzić, co konkret- prowadzi więc testy, które pozwolą nie zamierzamy nałożyć na naszą twarz ustalić alergen. czy dekolt. Wśród substancji, które najczęściej wywołują alergię na kosme- ZAPOBIEGAĆ Warto również zacząć od zasady: letyki, wymienić należy: formaldehyd, piej zapobiegać, niż leczyć. Po to własubstancje zapachowe, alkohol lanoliśnie robi się tzw. próbę alergiczną przed nowy, balsam peruwiański, Methyldiużyciem kosmetyku. Aby to uczynić, w miejscu zetknięcia ucha i poNAJCZĘSTSZYMI WINO- należy liczka nanieść niewielką ilość prepaWAJCAMI SĄ SUBSTAN- ratu i obserwować, jak reaguje skóra. Jeśli pojawią się jakieś skórne zmiany, CJE KONSERWUJĄCE wykluczamy ten kosmetyk z naszego I ZAPACHOWE. repertuaru. Przed zakupem nowego kosmetyku warto więc korzystać z próbek bromoglutaronitrile, Imidazolidinyl i testerów, które najczęściej dostępne są Urea, Diazolidinyl Urea, Cetylpyridinium w drogeriach. Chloride, Chlorhexidine, a także Methylparaben, Ethylparaben, Propylparaben DLA ALERGIKÓW Jeśli mamy skórę skłonną do alergii, oraz Butylparaben. warto sięgnąć po kosmetyki hipoalergiczne, bezzapachowe czy przeznaODSTAWIENIE LUB TERAPIA Gdy objawy są lekkie, odstawienie da- czone do skóry atopowej. Ważne, by nego kosmetyku powinno wystarczyć, miały odczyn pH 5,5, chroniły skórę by skóra wróciła do równowagi. Jed- przed działaniem szkodliwych czynninak gdy objawy są poważne, bolesne ków zewnętrznych, działały przeciwi długotrwałe, należy zgłosić się do der- zapalnie, łagodziły podrażnienia oraz matologa. W niektórych przypadkach odbudowywały barierę lipidową. IMMUNOTERAPIA Jeśli odstawienie nie pomaga lub alergen z danego kosmetyku jest powszechnie obecny, można sięgnąć po zaawansowane metody, w tym immunoterapię swoistą (STI). Opiera się ona na szczepionkach, w których stopniowo wzrasta dawka alergenu wywołującego uczulenie. Tego typu terapia hamuje rozwój alergii, a przy tym sprawia, że dana osoba ostatecznie przestaje być uczulona na konkretny alergen. Jest to proces wieloletni, na efekty trzeba poczekać, a wcześniej konieczne są testy skórne oraz oznaczenie stężenia swoistych immunoglobulin IgE w surowicy krwi. 65 JEŚLI MAMY SKÓRĘ SKŁONNĄ DO ALERGII, WARTO SIĘGNĄĆ PO KOSMETYKI HIPOALERGICZNE, BEZZAPACHOWE CZY PRZEZNACZONE DO SKÓRY ATOPOWEJ. r e k l a m a 66 W DOMU ZDROWA ŚWIADOMOŚĆ Etykieta prawdę powie Rośnie świadomość konsumencka Polaków, wciąż jednak lubimy kupować „oczami”. Kolorowe, atrakcyjne graficznie opakowania, nazwy znane z telewizyjnych reklam, dołączane gratisy – na to zwracamy uwagę w sklepie. Ze statystyk wynika, że zaledwie co trzeci Polak rzuca okiem na etykietę produktu. A jak wielu z nas potrafi ją poprawnie odczytać? KAMILA ŚNIEŻEK maj 2016 W DOMU ZDROWA ŚWIADOMOŚĆ W hipermarketach gubią się nie tylko dzieci. Dorośli konsumenci mają prawo czuć się przytłoczeni ilością produktów, zaginąć gdzieś pomiędzy promocjami i degustacjami. Stracić czujność, kupić to, co ładne lub tanie. A najlepiej: ładne i tanie. W LABIRYNCIE REGAŁÓW Czy miła hostessa częstująca nas próbką produktu, zdradzi nam na ucho, że ten pyszny deser nie jest jogurtem malinowym, a jedynie jogurtem o smaku malinowym? Oznaczać by to mogło, że zawiera 0 procent malin (czy innych owoców), za to całą gamę barwników, sztucznych aromatów i cukrów. Hostessa z całą pewnością tego nie zrobi, gdyż znacząco obniżyłaby sprzedaż swojego produktu. My natomiast grzecznie dziękujemy za podarek i z uprzejmości wkładamy do koszyka kilka pełnopłatnych opakowań. Kupujemy produkt bez wartości, ładnie opakowaną i podaną truciznę, która często nawet nie jest smaczna. WPROWADZENI W BŁĄD Nie potrzebujemy zresztą uroczych hostess, żeby dać się oszukać. Barwione karmelem pszenne pieczywo naiwnie kupujemy jako „ciemne, razowe”, kupowane przez nas parówki cielęce mogą zawierać zaledwie kilka procent tego rodzaju mięsa (reszta to zazwyczaj wieprzowina), a jajka z pojemnika z wesołą, biegającą po wybiegu kurką to często zwykłe „trójki”, czyli jaja od niosek, które nigdy w życiu nie widziały słońca. Choć prawo nie zezwala producentom na jawne wprowadzanie konsumentów w błąd, rzeczywistość wygląda różnie. 67 PRODUCENT MA OBOWIĄZEK USTAWIĆ SKŁADNIKI NA ETYKIECIE W KOLEJNOŚCI OD TEGO, KTÓREGO JEST NAJWIĘCEJ, DO TEGO, KTÓREGO JEST NAJMNIEJ. Jedynym sensownym rozwiązaniem, które uchroni nas przed zakupem niezdrowego produktu i uszczupleniem zawartości portfela, jest umiejętność czytania etykiet. Bardzo często dopiero ze szczegółowego składu dowiemy się, co tak naprawdę trzymamy w ręce. INFORMACJE KONIECZNE Zgodnie z przepisami, etykiety produktów żywnościowych muszą być jednoznaczne, nieusuwalne, kompletne i czytelne (rozporządzenie ustala wielkość liter – nie mniejsze niż 1,2 mm oraz nie mniejsze niż 0,9 mm w przypadku bardzo małych opakowań). Kolorystyka etykiety nie może utrudniać jej odczytywania (czyli niedopuszczalne są np. etykiety w kolorze czarnym z brązowymi napisami). Szczególnie wyraźnie muszą być oznaczone substancje, które są potencjalnymi alergenami – powinny wyróżniać się kolorem, wielkością czcionki lub tłem. Poza tym na etykiecie musi się znaleźć oczywiście nazwa produktu (powinna zawierać nazwę rodzajową, np. masło, mąka), jego ilość (podawana w jednostkach masy lub objętości), informacja o trwałości produktu (do kiedy DATA WAŻNOŚCI Producent ma obowiązek zawrzeć na opakowaniu informację, jak długo dany produkt nadaje się do użytku. Robi to na dwa sposoby: • Termin przydatności do spożycia – termin, po upływie którego produkt spożywczy nie nadaje się do spożycia. Stosuje się go w przypadku produktów nietrwałych, łatwo psujących się, np. jogurtów, mięsa, wędlin. Na opakowaniu widnieje określenie „należy spożyć do:...”, po którym następuje konkretna data. Po tym dniu produkt należy wyrzucić. • Data minimalnej trwałości – ten termin oznacza, że do określonego momentu produkt zachowuje wszystkie swoje właściwości, a po nim może stracić np. gwarantowany wcześniej smak czy konsystencję. Jeśli więc na opakowaniu widnieje napis: „najlepiej spożyć przed (data)”, to jest to ostrzeżenie, iż po upływie terminu producent nie bierze odpowiedzialności za właściwości produktu, nie jest on jednak szkodliwy i można go spożyć. CHOĆ PRAWO NIE ZEZWALA PRODUCENTOM NA JAWNE WPROWADZANIE KONSUMENTÓW W BŁĄD, RZECZYWISTOŚĆ WYGLĄDA RÓŻNIE. 68 W DOMU ZDROWA ŚWIADOMOŚĆ NIE KAŻDE E JEST GROŹNE I NIEZDROWE, NIEKTÓRE Z NICH TO NUMERY ZUPEŁNIE NATURALNYCH, NIESZKODLIWYCH SUBSTANCJI. należy spożyć produkt), sposobie przechowywania (np. konieczność trzymania w lodówce) oraz – nieobligatoryjnie – GDA, czyli procent dziennego zapotrzebowania na dany produkt przy założeniu, że dieta dorosłego człowieka powinna dostarczać 2000 kcal dziennie. Ponadto na etykiecie znajdziemy adres producenta/importera, a w przypadku niektórych grup produktów, np. mięsa czy owoców, konieczna jest informacja o kraju ich pochodzenia. NOWOŚĆ Od 2016 roku wszystkie etykiety produktów spożywczych zawierają również informacje o składnikach odżywczych na 100 gramów/100 ml produktu lub w przeliczeniu na porcje, które zawiera opakowanie. Pojawiła się także informacja o zawartości: wartości energetycznej, ilości tłuszczu i kwasów tłuszczowych nasyconych oraz ilości węglowodanów, cukrów, białek i soli. Wcześniej taka informacja nie była obligatoryjna. CO MASZ W ŚRODKU? I wreszcie to, co najważniejsze, czyli skład. To na nim skupia się nasza uwaga, jeśli szukamy produktu bez cukru, soli lub innych składników. Najważniejsza jest kolejność. Nie jest dowolna, producent ma obowiązek ustawić składniki w kolejności od tego, którego jest najwięcej, do tego, którego jest najmniej. Jeśli na jednym z pierwszych miejsc pojawia się np. cukier, a jogurt, na pierwszy rzut oka, wydawał się zdrowy i na- PODRÓBKI Najczęściej podrabianym polskim produktem jest masło – producenci fałszywek mieszają tłuszcz zwierzęcy z utwardzonym, bardzo niezdrowym olejem palmowym. Sposobem, by oszukać klientów, jest sztucznie „promocyjna” cena czy myląca nazwa (np. masełko). Nie brakuje też podrabianych serów, które zawierają bardzo niezdrowe składniki, np. odpady rzeźnicze (łój). Oczywiście nie tylko Polacy oszukują swoich klientów. Jak wynika z badań, przodują w tym... Azjaci. Najczęściej podrabianym produktem jest ryż, chiński produkt eksportowy, który nieuczciwi producenci podmieniają na specjalnie przygotowaną mieszankę ziemniaków i plastiku. maj 2016 W DOMU ZDROWA ŚWIADOMOŚĆ turalny – odkładamy go na półkę. Generalnie zasada jest prosta – im dłuższa lista składników, tym zazwyczaj gorzej. Przykładowo, sok może mieć albo jedną pozycję na liście składników (np. naturalne soki jednodniowe), albo nawet kilkanaście (woda, cukier lub sztuczny słodzik, aromat zgodny z naturalnym, barwnik, stabilizator, przeciwutleniacz, regulator kwasowości, konserwanty). Choć smak tych produktów niektórym konsumentom może wydawać się podobny, ich jakość jest nieporównywalna. OSZUKANI NA PROCENTACH Warto sprawdzać, czy spodziewane składniki faktycznie występują w podanym składzie produktu – np. etykieta „chleb żytni” sugeruje, że pieczywo faktycznie wykonane jest z mąki żytniej. Tymczasem na liście składu wyraźnie widać, że wkład mąki żytniej to jedynie 20 proc., reszta to mąka pszenna, zdecydowanie mniej zdrowa. Producent ma obowiązek umieścić informację o zawartości procentowej składników, które znajdują się w nazwie produktu lub mających znaczenie dla charakterystyki danego produktu (np. faktyczna zawartość pomidorów w zupie pomidorowej). terystycznych cech, czyli zapachu, smaku, konsystencji itd. Producent podaje nazwę lub numer takiej substancji (to właśnie te niesławne E) wraz z funkcją technologiczną, jaką pełnią w danym produkcie. Najczęściej są to konserwanty, których zadaniem jest zapobieganie zepsuciu się produktu (E 200-299), przedłużające ważność produktu przeciwutleniacze i regulatory kwasowości (E 300-399), barwniki (E 100-199), substancje wzmacniające zapach i smak (E 600-699), emulgatory, stabilizatory (nie dopuszczają do rozdzielenia się składników) i zagęszczacze (E 400-499). Antybiotyki oznaczane są symbolem E 700-799, regulatory pH i środki przeciwzbrylające E 500599, a glazury i środki słodzące oraz inne – E 900-999. Jeśli wierzyć badaniom, rocznie zjadamy ponad 2 kg tych substancji... NIE TYLKO CUKIER Jeśli konsument chce uniknąć produktów z dużą zawartością cukru, na liście składników szuka właśnie tej pozycji. Jeśli jej nie znajduje – zadowolony umieszcza produkt w koszyku. Tymczasem producenci dosładzają swoje produkty nie tylko zwyczajnym cukrem (oznaczonym w składzie po prostu jako cukier lub sacharoza). Jeśli lista zawiera takie pozycje, jak: glukoza, cukier gronowy, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop lub słód kukurydziany, cukier trzcinowy i brązowy, maltodekstryna, fruktoza, acesulfam K, aspartam, sorbitol, mannitol, maltoza, sacharyna – to wszystko jest cukier, tyle że w różnych postaciach. Sztuczne słodziki, np. aspartam, pożądane są głównie przez konsumentów na dietach odchudzających, generalnie jednak są bardzo niezdrowe, z pewnością powinny ich unikać zwłaszcza osoby starsze oraz dzieci. TAJEMNICZE E W wykazie składników muszą się też znaleźć substancje pomagające w przetwarzaniu żywności i uzyskaniu jej charak- NIEGROŹNE Nie każde E jest groźne i niezdrowe, niektóre z nich to numery zupełnie naturalnych, nieszkodliwych substancji. Przykładowo, E 100 (kurkumina) to naturalny, roślinny żółty barwnik, a E 160c (kapsantyna i kapsorubina) to pomarańczowoczerwony ekstrakt z papryki. Większość E, choć często niezbędna do masowej produkcji żywności, nie służy jednak naszemu zdrowiu. Warto wprowadzić do swojego konsumenckiego życia zasadę, by E w kupowanych produktach ograniczyć do niezbędnego minimum. 69 NAJCZĘŚCIEJ PODRABIANYM POLSKIM PRODUKTEM JEST MASŁO. 70 W DOMU KULINARNE INSPIRACJE W piknikowym koszu Słońce, trawa i dobre jedz jedzenie – czy można sobie wywy ł i marzyćć llepsze połączenie? Zachęcamy do organizowania posiłków na świeżym powietrzu – nasze propozycje kulinarne można zabrać ze sobą na wycieczkę rowerową czy do lasu. ZASKAKUJĄCY QUICHE Składniki (dla 6 osób): Na ciasto: 250 g mąki pszennej, drożdże instant, 35 g masła, 1 żółtko, 150 ml mleka. Na nadzienie: 400 g ziemniaków, 250 g jabłek, 1 duża cebula, sól, pieprz, gałka muszkatołowa. Na wierzch: 200 g sera (np. parmezan lub cheddar), 200 g śmietany, 1 jajko, sól, pieprz, gałka muszkatołowa, 1 łyżeczka kuminu Przygotowanie: Mąkę połączyć z drożdżami, żółtkiem, podgrzanym masłem oraz mlekiem. Rękoma wyrobić ciasto, przykryć ściereczką i pozostawić w temperaturze pokojowej przez 30 minut. Ziemniaki oraz jabłka obrać i zetrzeć na tarce o grubych oczkach. Cebulę pokroić w cienkie plastry. Składniki połączyć, doprawić solą, pieprzem oraz gałką muszkatołową. Ciasto rozwałkować i wyłożyć nim formę do pieczenia. Wyłożyć farsz i wyrównać. Piec przez 20 minut w piekarniku rozgrzanym do 180 stopni C. Jajko połączyć ze śmietaną, serem i przyprawami. Po 20 minutach pieczenia wylać na wierzch i piec przez kolejne 20 minut. Wyjąć i ostudzić. Stopień trudności: łatwe Czas przygotowania: 30 min Czas pieczenia: 40 min maj 2016 W DOMU KULINARNE INSPIRACJE 71 KURCZAK W PANIERCE Składniki: 3 szklanki maślanki, 2 duże ząbki czosnku, obrane, rozgniecione i posiekane, 2 łyżki sosu chili, 10 podudzi z kurczaka, 4 szklanki płatków kukurydzianych, ½-¾ szklanki bułki tartej, sól, pieprz, papryka słodka, około 100 g roztopionego masła Przygotowanie: W misce połączyć maślankę, czosnek oraz sos chili. Włożyć umyte i osuszone podudzia i marynować przez 2 godz. w lodówce. Po wyjęciu z lodówki pozostawić na 1 godz. w temperaturze pokojowej. Piekarnik rozgrzać do 180 stopni C. Płatki kukurydziane rozdrobnić (rozgnieść), a następnie połączyć z bułką tartą oraz przyprawami. Podudzia obtaczać w panierce i układać na blasze wyłożonej papierem do pieczenia. Skropić masłem, piec przez 40-45 min. Stopień trudności: łatwe Czas przygotowania: 20 min Czas oczekiwania: 3 godz. Czas pieczenia: 40-45 min TORTILLA Z PAPRYKĄ Składniki (dla 4 osób): 1 czerwona papryka,1 duży ziemniak, 6 dymek, 5 jaj, 5 łyżek oliwy z oliwek, szczypta kuminu oraz chili, sól, pieprz Przygotowanie: Ziemniaka umyć i ugotować w osolonej wodzie, w mundurku. Paprykę przeciąć na pół, usunąć gniazdo nasienne i pokroić. Dymkę pokroić w kostkę, szczypior posiekać. Oliwę rozgrzać na patelni, zeszklić dymkę. Następnie dodać paprykę, obrany i pokrojony w małą kostkę ziemniak. Smażyć na małym ogniu. W misce ubić jajka, dodać przyprawy oraz szczypior. Wylać na warzywa i gotować na małym ogniu. Po kilku minutach ostrożnie przełożyć na drugą stronę. Smażyć na złoty kolor. Tortillę podawać pokrojoną w kostkę. Stopień trudności: łatwe Czas przygotowania: 30 min Czas smażenia: 15 min 72 RELAKS KRZYŻÓWKA maj 2016 RELAKS KRZYŻÓWKA Świeże spojrzenie na problemy z widzeniem ZAUFAJ EKSPERTOWI Zdrowe oczy prodiab z RESWERATROLEM suplement diety KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: wsparcie dla zdrowia oczu (borówka) i prawidłowego widzenia (wit. A, B2) ochrona oczu przed wolnymi rodnikami (cynk, wit. C, E) korzystny wpływ na układ krążenia (resweratrol) utrzymanie optymalnego poziomu cukru we krwi (chrom) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. 73 74 RELAKS KRZYŻÓWKA maj 2016 Gdy Twoje stopy wymagają specjalnej pielęgnacji ZAUFAJ EKSPERTOWI Krem do stóp prodiab Testowany dermatologicznie, posiada właściwości hipoalergiczne potwierdzone badaniami KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: zmiękczenie i nawilżenie skóry, regeneracja, działanie przeciwbakteryjne (mocznik 10%) pobudzenie mikrokrążenia, przywrócenie naturalnej gładkości i sprężystości skóry, ochrona przeciwzapalna (ruszczyk) zapobieganie stanom zapalnym, silne właściwości bakteriobójcze, grzybobójcze i wirusobójcze (mikrosrebro) zapobieganie wysuszeniu skóry, stymulacja procesów tworzenia się nowej tkanki, polepszenie ukrwienia tkanki (witamina E) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta.
