Eugeniusz Kośmicki Zrównoważony rozwój w warunkach

Eugeniusz Kośmicki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki
Podstawowe problemy
teoretyczne i polityczne
Białystok – Poznań 2009
| 3 copyright © by: Fundacja Ekonomistów Środowiska
i Zasobów Naturalnych
Białystok 2009
redaktor: Janina Demianowicz
projekant okładki: Małgorzata Gołko
korektor: Elżbieta Alicka
skład: Agencja Wydawniczo-Edytorska EkoPress
Andrzej A. Poskrobko (601 311 838)
druk: zzz
ISBN 978-83-zzz
wydawca: Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko
ul. Lipowa 51, 15-424 Białystok
tel. 85 744 60 96
4 |
Spis treści
WSTĘP
..................................................................................................................................................
Rozdział I.
DYNAMIKA WSPÓŁCZESNEJ GLOBALIZACJI GOSPODARKI ..........................................................
1.1. Globalizacja gospodarki jako proces historyczny ...................................................................
1.2. Ogólna charakterystyka współczesnego kapitalizmu
w warunkach globalizacji ...................................................................................................................
1.3. Akumulacja kapitału w warunkach globalizacji ......................................................................
1.4. „Prywatni globalni gracze” jako najbardziej dynamiczny
aspekt globalizacji .................................................................................................................................
1.5. Zróżnicowanie współczesnego kapitalizmu – próba oceny ...............................................
1.6. Instytucjonalni aktorzy procesów globalizacji .........................................................................
1.7. Unia Europejska jako regionalny projekt integracyjny ........................................................
1.8. Transformacja społeczno-ekologiczna jako próba modelowego
ujęcia relacji człowiek–środowisko ...............................................................................................
1.9. Transformacja ustrojowa Polski jako przystosowanie do globalizacji
i integracji gospodarczej .....................................................................................................................
1.10. Integracja gospodarcza jako nośnik globalizacji w Polsce ..................................................
Rozdział II.
TRWAŁY I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ JAKO PODSTAWOWE WYZWANIE
W WARUNKACH GLOBALNEGO KRYZYSU EKOLOGICZNEGO .....................................................
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
Początki idei trwałego i zrównoważonego rozwoju ..............................................................
Międzynarodowe debaty o środowisku i rozwoju ..................................................................
Koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju w Raporcie Brundtland .................
Krótki zarys historii nietrwałości rozwoju ................................................................................
Podstawowe przesłanki trwałego i zrównoważonego rozwoju .......................................
Koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju – próba ogólnej typologii ..............
Zintegrowana koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju .....................................
Społeczne aspekty trwałości zrównoważonego rozwoju –
problem eksplikacji ..............................................................................................................................
2.9. Problemy zrównoważonego rozwoju jako wyzwanie edukacyjne .................................
| 5 Rozdział III
PODSTAWOWE PROBLEMY POLITYCZNEGO WPROWADZANIA
KONCEPCJI TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
3.1. Podstawowe wyzwania polityczne wprowadzania trwałego
i zrównoważonego rozwoju ..............................................................................................................
3.2. Główne strategie trwałości w gospodarce .................................................................................
3.3. Najważniejsze obszary wprowadzania strategii trwałego
i zrównoważonego rozwoju ..............................................................................................................
3.4. Główne problemy trwałego i zrównoważonego rozwoju
we współczesnej gospodarce ...........................................................................................................
3.5. Koncepcja trwałego i zrównoważonego rozwoju w Unii Europejskiej .........................
3.6. Problemy przezwyciężania instrumentalizmu w działaniach
na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju .......................................................................
3.7. Koncepcja trwałości jako przedmiot dyskusji publicznych ................................................
Rozdział IV
WSPÓŁCZESNA REGULACJA EKOLOGICZNA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
W WARUNKACH GLOBALIZACJI
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
Główne problemy współczesnej globalnej regulacji ekologicznej ..................................
Główni aktorzy światowej regulacji ekologicznej ...................................................................
Podstawowe dziedziny globalnej polityki ekologicznej .......................................................
Współczesna rola państw narodowych .......................................................................................
Unilateralne aspekty regulacji – rola Stanów Zjednoczonych Ameryki ........................
Konferencje międzynarodowe jako społeczne procesy uczenia się
w warunkach globalizacji ...................................................................................................................
4.7. Problem konwencji i reżimów ekologicznych ..........................................................................
4.8. Światowe społeczeństwo obywatelskie ......................................................................................
4.9. Próba ogólnej oceny współczesnych struktur i warunków
globalnej regulacji .................................................................................................................................
Rozdział V
ŚWIATOWE KIEROWANIE JAKO WYZWANIE DLA WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARKI
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
5.5.
6 |
Teoretyczne źródła koncepcji global governance ...................................................................
Multilateralizm jako podstawa światowego kierowania .....................................................
Strategiczne koncepcje global governance ................................................................................
Strukturalne determinanty global governance ........................................................................
Płaszczyzna globalizacji jako wyzwanie dla światowego kierowania ...........................
5.6. Poszukiwanie nowego konsensusu rozwojowego gospodarki
i społeczeństwa ......................................................................................................................................
5.7. Problem utworzenia zrównoważonych struktur rozwojowych .......................................
5.8 Wyzwania w zakresie wprowadzania światowego kierowania –
interdyscyplinar-ny problem badawczy .....................................................................................
Zakończenie
..................................................................................................................................................
Literatura
..................................................................................................................................................
Streszczenie w języku polskim ...................................................................................................................
Streszczenie w języku angielskim .............................................................................................................
Spis tabel
..................................................................................................................................................
Spis rysunków .................................................................................................................................................
| 7 Contents
INTRODUCTION ...............................................................................................................................................
Chapter I
DYNAMICS OF CONTEMPORARY ECONOMIC GLOBALISATION
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.
1.7.
1.8.
Economic globalisation as a historical process ........................................................................
General characterization of contemporary capitalism during globalisation ..............
Accumulation of capital during globalisation ..........................................................................
„Private global players” as the most dynamic aspect of globalisation ..........................
Diversity of contemporary capitalism – an evaluation attempt ......................................
Institutional actors of the globalisation processes .................................................................
The European Union as a regional integration project .........................................................
Socio-ecological transition as an attempt to present the model
human-environment relation ...........................................................................................................
1.9. Political transition of Poland as the adaptation to globalisation
and economic integration .................................................................................................................
1.10. Economic integration as means of globalisation in Poland ................................................
Chapter II
SUSTAINABLE DEVELOPMENT AS THE FUNDAMENTAL CHALLANGE
DURING THE GLOBAL ECOLOGICAL CRISIS
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.9.
8 |
The origin of the sustainable development concept ..............................................................
International debates on the environment and development ..........................................
The concept of sustainable development in the Brundtland Report ..............................
A brief outline of the history of unsustainable development ............................................
Fundamental premises of sustainable development .............................................................
The concept of sustainable development – an attempt at general classification ......
The integrated concept of sustainable development ............................................................
The social aspects of sustainable development – the issue of explication ...................
The issues of sustainable development as an educational challenge .............................
Chapter III
THE FUNDAMENTAL ISSUES OF POLITICAL IMPLEMENTATION OF THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT CONCEPT
3.1. The fundamental political challenges of implementing
the sustainable development concept ..........................................................................................
3.2. The main strategies of economic sustainability .....................................................................
3.3. The key domains of implementing the sustainable development concept ................
3.4. The main issues of sustainable development in contemporary economy ..................
3.5. The concept of sustainable development in the European Union ...................................
3.6. Overcoming instrumentalism in activities on behalf
of sustainable development ..............................................................................................................
3.7. The concept of sustainability as the subject of public debates .........................................
Chapter IV
CONTEMPORARY ECOLOGICAL REGULATION OF SUSTAINABLE
DEVELOPMENT DURING GLOBALISATION
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
4.7.
4.8.
4.9.
The main issues of contemporary global ecological regulation ........................................
The main actors of the world ecological regulation ...............................................................
The fundamental areas of the global ecological policy .........................................................
The contemporary role of nations .................................................................................................
Unilateral aspects of regulation – the role of the United States of America ................
International conferences as social learning processes during globalisation ............
The issue of conventions and ecological regimes ...................................................................
World civil society .................................................................................................................................
An attempt at general evaluation of the contemporary structures
and conditions of global regulation ...............................................................................................
Chapter V
GLOBAL GOVERNANCE AS A CHALLENGE FOR CONTEMPORARY ECONOMY
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
5.5.
5.6.
5.7.
5.8.
The theoretical sources of the global governance concept .................................................
Multilateralism as the basis of global governance ..................................................................
The strategic concepts of global governance ............................................................................
The structural determinants of global governance ................................................................
The global dimension as a challenge to global governance ................................................
Searching for a new economic and social development consensus ................................
The issues of creating sustainable development structures ..............................................
Challenges of implementing global governance-an interdisciplinary
research project .....................................................................................................................................
| 9