Rozdział III - Urząd Gminy Krynice

Rozdział V
Gmina Krynice – charakterystyka ogólna.
1. Położenie geograficzne i administracyjne.
Gmina Krynice wchodzi w skład powiatu tomaszowskiego położonego
w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego. Gmina położona jest
w północnej części powiatu tomaszowskiego. Graniczy z gminami: Adamów,
Komarów-Osada, Krasnobród, Łabunie, Rachanie i Tarnawatka.
Administracyjnie dzieli się na 16 sołectw: Antoniówka, Budy, Dąbrowa,
Dzierążnia, Huta Dzierążyńska, Kolonia Partyzantów, Krynice, Majdan Krynicki,
Majdan-Sielec, Polanówka, Polany, Romanówka, Zaboreczno, Zadnoga, Zwiartów
i Zwiartów-Kolonia. Sołectwa obejmują 16 wsi. Siedzibą samorządu gminnego
są Krynice.
Obszar gminy jest równy 73,6 km², stanowi to 4,9% powierzchni powiatu
tomaszowskiego.
Przez Gminę Krynice przebiega część drogi krajowej (przyszłej drogi
ekspresowej S17) NR 17 (Warszawa - Garwolin - Lublin - Zamość - Tomaszów
Lubelski - Hrebenne). Droga ta zwana "królewską" łączy wielki historyczny szlak
komunikacyjny Odessa - Gdańsk tworząc korytarz transportowy Morze Bałtyckie Morze Czarne.
Droga ma również znaczenie międzynarodowe - jest polską częścią
transeuropejskiego szlaku komunikacyjnego E372 (Via Intermare).
MAPA 8 – Przebieg drogi krajowej NR 17.
Gmina Krynice położona jest na Roztoczu Środkowym o dość urozmaiconej
rzeźbie terenu, miało to wpływ na kształtowanie się sieci osadniczej. Większość
66
wsi ma charakter wsi zwartych lub skupionych jedno lub wieloosiowych. Zabudowa
rozproszona to wynik, głównie reformy rolnej z 1944 r. Większość jednostek
osadniczych to wsie o średniej wielkości. Główną funkcją gminy jest produkcja
rolna. Funkcje uzupełniające skupione są głównie w ośrodku gminnym i przy
drodze Nr 17 (Budy). Większość wsi posiada elementarne usługi (sklep, remiza
itp.). Większość usług wyższego rzędu znajduje się w Krynicach, są to jednak
usługi o znaczeniu lokalnym
Ośrodek gminy (miejscowość Krynice) oddalony jest od: Lublina - 108 km,
Tomaszowa Lubelskiego - 14 km, Zamościa - 22 km, Hrebennego międzynarodowe przejście graniczne - 43 km.
Gmina położona jest pomiędzy dwoma miastami: Zamościem (miasto
o znaczeniu ponadregionalnym) i Tomaszowem Lubelskim (miasto o znaczeniu
regionalnym). Tomaszów Lubelski i Zamość to dwa ośrodki miejskie, z którymi
Krynice powiązane są administracyjnie oraz gospodarczo. Zdecydowanie związki
te silniejsze są z Tomaszowem Lubelskim jako siedzibą powiatu.
Mieszkańcy Gminy Krynice korzystają z oferty handlowo-usługowej obu
miast, (na terenie gminy zlokalizowane są usługi o znaczeniu lokalnym obsługujące
ludność w zakresie podstawowym) jednak atutem Tomaszowa Lubelskiego jest
pobliskie przejście graniczne w Hrebennem na granicy polsko - ukraińskiej. Fakt ten
wpływa na rozwój koniunktury i konkurencji w oparciu o zasady wolnego rynku, co
z kolei przekłada się na zwiększenie oferty produktowej i usługowej, głównie dzięki
rozwojowi handlu przygranicznego.
Handel przygraniczny jest specyficznym rodzajem prowadzenia działalności
gospodarczej charakterystycznym dla wszystkich obszarów nadgranicznych.
Ta forma wymiany towarowej wyróżnia się przede wszystkim tym, że większa jej
część prowadzona jest w sposób mniej lub bardziej nieformalny. Dlatego trudno
jest ująć w oficjalne statystyki wielkość i znaczenie handlu przygranicznego.
Stanowi on jednak istotne źródło dochodu dla wielu średnich i małych
przedsiębiorców. Handel przygraniczny już dawno przestał mieć znaczenie w skali
makroekonomicznej obecnie jedynie ma znaczenie lokalne. Tak też jest i w tym
przypadku.
Gmina przynależy do diecezji zamojsko-lubaczowskiej, do dekanatu
Tomaszów Lubelski - Północ, do którego należą dwie parafie działające
w granicach gminy Krynice: parafia Krynice oraz parafia Dzierążnia.
Gmina Krynice jest gminą małą. Jej główne powiązania z regionem
to powiązania przyrodnicze oraz powiązania infrastrukturalne, zarówno o znaczeniu
krajowym - droga Nr 17 oraz regionalnym - linia wysokiego napięcia, gazociąg
wysokoprężny.
2. Podstawowe dane demograficzne.
Według stanu na dzień 31.03.2007 r. (dane uzyskane z Urzędu Gminy
w Krynicach) gminę zamieszkiwało ogółem 3744 osób, co stanowi ok. 4,2%
mieszkańców powiatu tomaszowskiego. Gmina Krynice należy do grupy gmin
małych (klasa wielkości do 5 tys. mieszkańców). Analiza zmian liczby ludności
wykazuje stały spadek, który w ciągu ostatnich kilkunastu lat wyniósł ok. 6%.
Spowodowane jest to niekorzystnym wskaźnikiem przyrostu naturalnego. Przyrost
naturalny w gminie Krynice jest od wielu lat ujemny, co odzwierciedla tendencje
dominujące w całym powiecie tomaszowskim jak i województwie lubelskim. Średni
wskaźnik przyrostu naturalnego w ostatnich kilku latach kształtuje się na poziomie
ok. [– 2,93‰].
Współczynnik gęstości zaludnienia dla gminy wynosi ok. 50 os./km².
67
TAB. 9 Liczba mieszkańców gminy Krynice w okresie od 2000 r. do 31.03.2007 r.
– dane Urząd Gminy Krynice.
Rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
31.03.2007
Liczba mieszkańców
3984
3953
3915
3884
3839
3797
3762
3744
TAB. 10 Liczba mieszkańców gminy Krynice według sołectw na dzień 31.03.2007 r.
– dane Urząd Gminy Krynice.
Lp.
Nazwa miejscowości
Liczba ludności – 31.03.2007 r.
1.
Antoniówka
324
2.
Budy
206
3.
Dąbrowa
245
4.
Dzierążnia
367
5.
Huta Dzierążyńska
287
6.
Kolonia Partyzantów
38
7.
Krynice
540
8.
Majdan Krynicki
216
9.
Majdan-Sielec
249
10.
Polanówka
240
11.
Polany
242
12.
Romanówka
87
13.
Zaboreczno
98
14.
Zadnoga
139
15.
Zwiartów
242
16.
Zwiartów Kolonia
224
Ogółem
3744
TAB. 11 Struktura wiekowa mieszkańców gminy Krynice - dane Urząd Gminy Krynice.
Wiek
Liczba osób
0-10 lat
387
11-20 lat
497
21-30 lat
568
31-40 lat
464
41-50 lat
459
51-60 lat
462
powyżej 60 lat
905
Ludność w wieku produkcyjnym stanowi zdecydowanie największy odsetek,
tj. ponad 50%.
TAB. 12 Ruch naturalny i migracyjny ludności w gminie Krynice - dane Urząd Gminy
Krynice.
Rok
Zameldowania
Wymeldowania
Urodzenia
Zgony
2000
42
35
32
59
2001
26
55
42
46
2002
26
46
34
52
2003
35
57
40
50
2004
34
64
34
55
2005
38
65
37
48
2006
22
41
36
52
68
Dane mierzone na poziomie całego powiatu tomaszowskiego ukazują
zwiększającą się liczbę kobiet w stosunku do mężczyzn. Na 100 mężczyzn
mieszkających w powiecie przypada 103 kobiety. Tendencja ta powtarza się
również na obszarze gminy Krynice – współczynnik 102.
3. Ogólna charakterystyka miejscowości gminy Krynice.
Krynice.
•
•
•
•
•
•
•
•
ośrodek gminny skupiający większość funkcji o znaczeniu lokalnym
występujących w gminie,
wieś duża – 540 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy Krynice
na dzień 31 marca 2007 r.), o zwartym wieloosiowym układzie przestrzennym,
przestrzenne ograniczenia rozwoju to dolina Kryniczanki ze sztucznym
zalewem oraz wzgórza Roztocza,
w miejscowości zlokalizowane są: Urząd Gminy, Policja, Bank Spółdzielczy,
gimnazjum, szkoła podstawowa, ośrodek zdrowia, kościół, cmentarz, boisko
sportowe, gastronomia, poczta, handel, obsługa rolnictwa, zakłady małego
biznesu, obsługa motoryzacji itp.,
mieszkalnictwo – przewaga zabudowy wiejskiej (jednorodzinna i zagrodowa),
ośrodek położony jest przy drodze Nr 17 i drogach powiatowych,
ośrodek zwodociągowany, częściowo skanalizowany (głównie obiekty
użyteczności publicznej) – oczyszczalnia ścieków, gazyfikacja, telefonia,
elektryczność, punkt gromadzenia nieczystości,
główne zabytki to: zespół dworski, ruiny dworu i kościół drewniany z 1920 r.
z cmentarzem i nagrobkami (m. innymi kaplica Lipczyńskich), młyn drewniany.
Antoniówka.
•
•
•
•
•
•
•
produkcja rolna z elementarną obsługą ludności,
wieś średniej wielkości – 324 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy
Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
zabudowa zwarta, osiowa, występuje zabudowa wielorodzinna,
ograniczeniem rozwoju jest urozmaicona rzeźba terenu,
we wsi zlokalizowane są: kaplica, remizo-świetlica (dom-kultury), sklep,
wieś położona przy drodze powiatowej,
obiekty zabytkowe wpisane do ewidencji: cmentarz wojenny z 1939 r.
Budy.
•
•
•
•
•
•
•
•
produkcja żywności z elementami obsługi ludności, przemysł materiałów
budowlanych,
wieś średniej wielkości – 206 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy
Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
zabudowa zwarta zlokalizowana przy drodze powiatowej oraz skupiona przy
drodze krajowej – wieloosiowa, występuje zabudowa wielorodzinna,
we wsi znajduje się cegielnia i klinkiernia,
sezonowe punkty skupu owoców,
położona jest przy drodze krajowej Nr 17 oraz drodze powiatowej,
stacja paliw,
nie ma obiektów zabytkowych, wpisanych do rejestru zabytków, do ewidencji
wpisano jedynie budynek klinkierni.
69
Dąbrowa.
•
•
•
•
•
•
•
produkcja rolna z elementami usługowymi,
wieś zwarta wieloosiowa, średniej wielkości – 246 mieszkańców (dane
uzyskane z Urzędu Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
we wsi znajduje się kaplica, sklep, remizo-świetlica,
wieś położona przy drogach powiatowych,
usługi tartaczne, firma budowlana,
ujęcie wody,
brak zabytków.
Dzierążnia.
•
•
•
•
•
•
•
•
−
−
produkcja rolna z elementami obsługi ludności i rolnictwa,
wieś zwarta, wieloosiowa – występuje zabudowa wielorodzinna,
wieś średniej wielkości – 367 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy
Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
ograniczenia rozwojowe wynikające z przebiegu doliny rzeki Dzierążanka oraz
urozmaiconej rzeźby terenu,
we wsi znajduje się: ośrodek gospodarki wielkoobszarowej (POZH), obiekty
obsługi rolnictwa – baza SKR a także kościół, cmentarz, sklepy, remiza OSP,
wieś położona przy drodze powiatowej,
wodociąg, stacja paliw,
obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków:
zespół pałacowy (pałac, oficyna, park),
zespół kościelny (kościół dzwonnica, kapliczka murowana, pomnik nagrobny,
cmentarz przykościelny).
Huta Dzierążyńska.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
produkcja rolna, usługi podstawowe,
wieś średniej wielkości – 287 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy
Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
zabudowa zwarta – osiowa,
ograniczenie rozwoju – dolina rzeki Dzierążanki, urozmaicona rzeźba terenu,
we wsi znajdują się: szkoła, remiza, sklepy, skup jabłek – sezonowy,
firma zajmująca się metaloplastyką,
droga powiatowa,
ujęcie wody,
brak obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków.
Majdan Krynicki.
•
•
•
•
•
produkcja rolna, usługi podstawowe,
zabudowa skupiona, wieloosiowa – 216 mieszkańców (dane uzyskane
z Urzędu Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
urozmaicona rzeźba terenu,
firma produkująca balustrady i płoty metalowe,
sklep, remizo-świetlica.
Majdan-Sielec.
•
•
produkcja rolna – wieś średniej wielkości – 249 mieszkańców (dane uzyskane
z Urzędu Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
w większości zwarta zabudowa, w części skupiona – osiowa,
70
•
•
urozmaicona rzeźba terenu (położona w dolinie),
położenie przy drodze powiatowej.
PoIanówka.
•
•
•
•
•
•
•
produkcja rolna z elementami usługowymi,
wieś średniej wielkości – 240 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy
Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
zabudowa skupiona, miejscami zwarta - osiowa,
bardzo urozmaicona rzeźba terenu,
we wsi znajduje się: sklep, remiza OSP, lecznica weterynaryjna (prywatna),
skup owoców - sezonowy, zakład rzemieślniczy - nagrobki, firma usługowotransportowa, punkt skupu złomu,
droga powiatowa,
ujęcie wody.
Polany.
•
•
•
•
•
•
produkcja rolna z elementami usługowymi,
wieś średniej wielkości – 242 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy
Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
bardzo urozmaicona rzeźba terenu,
we wsi znajduje się dom ludowy (remizo-świetlica) oraz kaplica,
drogi powiatowe,
w ewidencji zabytków figura kamienna.
Kolonia Partyzantów.
•
•
produkcja rolna, wieś bardzo mała – 38 mieszkańców (dane uzyskane
z Urzędu Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.), rozproszona regularnie,
silnie urzeźbiony teren.
Romanówka.
•
•
•
•
•
produkcja rolna, wieś bardzo mała – 87 mieszkańców (dane uzyskane
z Urzędu Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
zabudowa zwarta osiowa,
ograniczenia rozwojowe – dolina rzeki oraz bardzo silne urzeźbienie terenu,
świetlica,
w ewidencji zabytków - figura kamienna.
Zaboreczno.
•
•
•
•
•
•
produkcja rolna, wieś mała – 98 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu
Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.), zabudowa zwarta osiowa,
ograniczenie rozwojowe – dolina Kryniczanki, lasy,
usługi transportowe,
gminne wysypisko śmieci,
siedlisko bobrów,
w lasach pomnik poświęcony poległym partyzantom w bitwie pod Zaborecznem
w 1943 r.
Zadnoga.
•
produkcja rolna, wieś mała – 139 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu
Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
71
•
•
•
wieś o zabudowie zwartej, osiowej,
ograniczeniem rozwojowym jest dolina rzeki,
sklep.
Zwiartów.
•
•
•
•
•
•
produkcja rolna z elementami obsługi ludności oraz gospodarka rybacka,
wieś średnia – 242 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu Gminy Krynice
na dzień 31 marca 2007 r.),
wieś o zabudowie w części zwartej, w części skupionej, wieloosiowa,
ograniczenia rozwojowe – dolina rzeki oraz urozmaicony wąwóz,
we wsi znajduje się szkoła, sklepy, remiza OSP, boisko, pijalnia piwa,
młyn, stawy rybackie,
w rejestrze zabytków znajduje się zespół dworski (ruiny dworu, spichlerz, park).
Zwiartów Kolonia.
•
•
•
•
produkcja rolna, wieś średnia – 224 mieszkańców (dane uzyskane z Urzędu
Gminy Krynice na dzień 31 marca 2007 r.),
stanowi zespół przysiółków bez wyróżniającej się części głównej,
brak jest usług,
ujęcie wody.
4. Środowisko naturalne.
4.1 Położenie fizyczno-geograficzne.
Gmina Krynice położona jest w obrębie dwóch mezoregionów
krajobrazowych: Grzędy Sokalskiej (w części wschodniej) oraz Roztocza
Środkowego (zachodnia część gminy). Krajobraz Grzędy Sokalskiej tworzy sucha
wysoczyzna lessowa pocięta licznymi wąwozami i jarami, natomiast na krajobraz
Roztocza Środkowego na tym odcinku składają się łagodne wzniesienia
rozdzielone liczną siecią rzek i potoków.
Sieć rzeczną gminy w obrębie Roztocza tworzy górny bieg rzeki Wieprz
z licznymi dopływami. Między innymi jego prawobrzeżnym dopływem jest potok
Kryniczanka, mający swe źródła w okolicy Krynic. W obrębie Grzędy Sokalskiej
na terenie gminy płynie jedynie potok Wożuczynka będący dopływem rzeki
Huczwy. Doliny rzeki Wieprz oraz potoku Kryniczanka (w dolnym odcinku jej biegu)
wypełnione są torfami, natomiast górny bieg potoku, a także dolinę Wożuczynki
zalegają mady oraz piaski rzeczne.
Omawiany teren położony jest na wysokości od ok. 219 do 331 m n.p.m.
Warunki środowiskowe, mimo stosunkowo gęstej sieci rzecznej oraz dobrych gleb,
na ogół niezbyt sprzyjały rozwojowi osadnictwa w pradziejach. Ślady osadnictwa
lokowały się głównie na krawędziach stoków dolin rzecznych, sporadycznie
zajmując wyniesienia terenu poza dolinami.
Według podziału fizyczno-geograficznego Lubelszczyzny gmina Krynice leży
na pograniczu dwóch prowincji:
•
•
Wyżyny Polskiej, podprowincja - Wyżyna Lubelsko-Lwowska, makroregion
- Roztocze, mezoregion - Roztocze Środkowe,
Wyżyny Ukraińskiej, podprowincja - Wyżyna Wołyńsko - Podolska,
72
makroregion - Wyżyna Wołyńska, mezoregion - Grzęda Sokalska.
Zasadnicze rysy rzeźby zarówno Wyżyny Wołyńskiej jak i Wyżyny Lubelskiej
oraz Roztocza ukształtowały się podczas trzeciorzędu w wyniku intensywnych
procesów denudacyjnych w skałach osadowych o różnej odporności,
powodowanych ruchami wypiętrzającymi i zmiennymi warunkami klimatycznymi.
Wyżyna Wołyńska w obrębie województwa lubelskiego dzieli się na trzy
mezoregiony: Grzędę Horodelską, Kotlinę Hrubieszowską i Grzędę Sokalską.
W obszarze Grzędy Sokalskiej położona jest północno-wschodnia część gminy
Krynice. Grzęda Sokalska stanowi ciąg wzniesień po obu stronach górnego Bugu
o wysokości bezwzględnej 240-260 m n.p.m.
Południowa granica Grzędy Sokalskiej biegnie w przybliżeniu krawędzią
doliny Rzeczycy. Północna granica przebiega krawędzią na linii Komarów Tyszowce - Wereszyn.
W obszarze gminy Krynice należącym do w/w jednostki pod względem
geomorfologicznym wyróżnia się dolinę Wożuczynki oraz drugorzędne grzędy
po jej północnej i południowej stronie, silnie rozcięte niewielkimi suchymi dolinami
i wąwozami.
Przeważająca część gminy Krynice położona jest w obszarze Roztocza
Środkowego. Według podziału geomorfologicznego w obszarze gminy Krynice
wyróżnia się Kotlinę Kryniczanki i płaskowyż Krynic. Roztocze jest wąskim wałem,
którego granice wyznaczają wyraźne krawędzie denudacyjne o założeniach
tektonicznych. W obszarze gminy Krynice granica pomiędzy Roztoczem
Środkowym i Grzędą Sokolską przebiega wschodnim zboczem płaskowyżu Krynic.
Rzędne wysokości terenu w roztoczańskiej części gminy Krynice
przekraczają 320 m n.p.m. W dolinie Kryniczanki, przy południowo-zachodniej
granicy gminy rzędne terenu obniżają się do 264 m n.p.m. We wschodniej części
gminy przynależnej do Grzędy Sokolskiej rzędne terenu obniżają się od 280
do 250 m n.p.m. w obszarze wierzchowinowym i do 215 m n.p.m. w dolinie
Wożuczynki przy wschodniej granicy gminy.
W morfologii terenu dominują zrównania wierzchowinowe rozcięte dolinami
rzek: Kryniczanka i Wożuczynka oraz licznymi suchymi dolinami. Spotyka się
tu również wąwozy, zwłaszcza w części należącej do Grzędy Sokalskiej. W rejonie
miejscowości Dąbrowa i Budy Dzierążyńskie licznie występują miseczkowate
zagłębienia bezodpływowe.
Intensywna rzeźba terenu jest wynikiem erozji wodnej oraz współczesnych
ruchów pionowych skorupy ziemskiej na Roztoczu. Teren Roztocza w obszarze
gminy Krynice podnosi się średnio 1 mm/rok.
73
MAPA 9 - Regionalizacja fizycznogeograficzna województwa lubelskiego.
74
4.2 Budowa geologiczna.
Paleozoiczne podłoże Wyżyny Lubelskiej, Roztocza i Wyżyny Wołyńskiej
stanowi platforma prekambryjską o strukturze zapadliskowo-zrębowej. Na taki
obraz paleozoiku nałożona jest mezozoiczna niecka brzeżna, której odcinek leżący
w obrębie Wyżyny Lubelsko-Lwowskiej nazywany jest niecką lubelską.
Utwory mezozoiczne w obrębie niecki brzeżnej (lubelskiej) zalegają prawie
poziomo. Są to piaskowce, margle, wapienie i dolomity środkowej i górnej jury oraz
wapienie, margle opoki, gezy i kreda pisząca środkowej i górnej kredy. Wypełniają
one nieckę brzeżną i wkraczają na powierzchnię przyległej płyty krystalicznej
niwelując w ten sposób ostatecznie nierówności głębszego podłoża i nadając
całemu obszarowi Wyżyny Lubelskiej i Wyżyny Wołyńskiej charakter płyty
Utwory górnokredowe stanowią zasadnicze rysy obu Wyżyn. Ich miąższość
wynosi od około 350 m wzdłuż Bugu do 1000 m w osi niecki lubelskiej (nad
Chodelką i na wschód od Tomaszowa Lubelskiego). Przykryte są jedynie
niewielkiej miąższości płatami utworów trzeciorzędu i czwartorzędu. Znaczniejsza
grubość pokrywy młodszych osadów trzeciorzędowych pojawia się na Roztoczu
(wapienie mioceńskie). Znaczna część zarówno Wyżyny Lubelskiej jak i Wyżyny
Wołyńskiej pokryta jest czwartorzędowymi lessami o miąższości od kilku
do kilkudziesięciu metrów. W dolinach rzecznych czwartorzędowe osady rzeczne
dochodzą do kilkudziesięciu metrów.
Gmina Krynice położona jest w zachodnim skrzydle niecki brzeżnej. Utwory
podłoża kredowego mają miąższość kilkuset metrów i są zawodnione
w uszczelinionej części spągowej (strefa ok. 100 m - 150 m). Podłoże kredowe
odsłania się jedynie w rozcięciach erozyjnych na północny zachód od Dzierążni
(opoki margliste) oraz na południe od Zwiartowa. Utwory kredowe w poziomie
wierzchowinowym przykryte są pokrywą lessową o zmiennej miąższości od 8 - 11
m w okolicach Antoniówki, Bud Dzierążyńskich i Bud Klinkierni, do 12 m w rejonie
Polanówki, 15 - 20 m w rejonie Krynic, Polan, Dzierążni i Dąbrowy i ponad 20 m w
rejonie Zwiartowa (23 - 25m).
Dolina Wożuczynki wypełniona jest torfami, natomiast dolina Kryniczki
od źródeł w pobliżu Krynic do Romanówki wypełniona jest madami i mułkami
rzecznymi nadbudowującymi torfowiska, niżej zaś torfami. Tylko w południowozachodniej części gminy, na wschód i południe od Zaboreczna występuje niewielki
płat piasków rzecznych, będący ostańcem rzecznego tarasu akumulacyjnego.
4.3 Surowce mineralne.
Na terenie gminy Krynice udokumentowano trzy obszary złożowe:
1. Złoże lessu „BUDY KLINKIERNIA” w miejscowości Budy Klinkiernia
usytuowane ok. 300 m od zachodniej zabudowy wsi Budy Dzierążyńskie,
po wschodniej stronie drogi Tomaszów Lubelski - Krynice - Zamość.
Obszar złożowy rozpoznano na powierzchni około 16 ha. Seria złożowa
jest zmienna. Stanowi ją less i less zgliniony o miąższości od 2,0 do 7,6 m
(średnio 5,0 m) oraz mułki lessopodobne o miąższości średnio 2,65 m,
maksymalnie 6,1 m. Ogólna miąższość serii złożowej waha się od 2,6 do
11,6 m (średnio 7,7 m). Surowiec spełnia kryteria jakościowo technologiczne. Złoże zostało udokumentowane w 1966 r. Zasoby złoża
wg stanu na dzień 31 grudnia 2000 r. wynosiły 741 tys. m3.
75
2. Złoże lessu i lessu zglinionego „KRYNICE” usytuowane około 900 m
od południowej zabudowy miejscowości Krynice po wschodniej stronie
drogi Tomaszów Lubelski - Krynice - Zamość obejmuje obszar ok. 9,0 ha.
Seria złożowa jest bardzo zmienna. Tworzą ją less i less zagliniony oraz
mułki lessopodobne. Miąższość serii złożowej wynosi 10,5 m. Surowiec
spełnia wszystkie kryteria jakościowo - technologiczne. Złoże zostało
udokumentowane w 1959 r. Zasoby wg stanu na dzień 31 grudnia 2000 r.
wynosiły 604 tys. m3.
3. Złoże lessu i mułków lessopodobnych „ANTONIÓWKA” położone
na południe od wsi Antoniówka, pomiędzy zabudową wiejską i lasem.
Miąższość kopaliny wynosi 3 - 4,5 m. W obszarze złoża znajduje się
wyrobisko stokowo - wgłębne po eksploatacji w latach ubiegłych. Obecnie
nie prowadzi się eksploatacji. Surowiec spełnia kryteria jakościowotechnologiczne. Zasoby pozabilansowe wynoszą 300 tys. m3.
4. Złoże piasku „ZABORECZNO” usytuowane około 600 m na południe
od zachodniej zabudowy wsi Zaboreczno.
5. Ponadto na terenie gminy znajduje się złoże torfu „HUTKÓW –
ZABORECZNO”. Jest to złoże niskie, mechowiskowo - turzycowiskowe
w dolinie Kryniczki, o pow. 115 ha i zasobach torfu 1910 tys. m3. Średnia
miąższość wynosi 1,66 m. Dotychczas złoże nie było eksploatowane i jest
wyłączone z bazy zasobowej kraju ze względów przyrodniczych.
4.4 Gleby.
Tworzenie się gleb rozpoczęło się prawdopodobnie już w końcu późnego
glacjału, a na pewno w holocenie. Decydujący wpływ na typologię gleb miały: skały
macierzyste, szata roślinna, warunki klimatyczne, warunki wodne, przebiegające
na przemian dwa lub trzy procesy glebotwórcze: proces torfotwórczy (bagienny)
i proces aluwialny lub deluwialny.
Gleby z przewagą masy torfowej od powierzchni są glebami torfowomułowymi, natomiast z przewagą namułów aluwialnych glebami mułowotorfowymi. Gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe użytkowane są głównie jako
trwałe użytki zielone - łąki. Przeważnie są one okresowo lub trwale nadmiernie
uwilgotnione. W górnych poziomach wykazują odczyn obojętny lub alkaliczny,
sporadycznie słabo kwaśny lub kwaśny. Są to gleby żyzne i urodzajne,
z uregulowanymi stosunkami wodnymi (zmeliorowane doliny rzek).
Na podłożu piaszczystym w rejonie Zaboreczna oraz na podłożu lessowym
w rejonie Antoniówki wykształciły się gleby bielicowe i pseudobielicowe.
W wyniku procesu bielicowania nastąpił rozkład minerałów ilastych, a następnie
wymycie z górnych poziomów związków żelaza, manganu i wapnia. Na obszarach
poleśnych proces bielicowania został zahamowany w wyniku uprawy, a gleby
bielicowe i pseudobielicowe przekształcają się w gleby brunatne wyługowane.
Są to przeważnie gleby kwaśne i ubogie w przyswajalny fosfor i potas, z wadliwymi
stosunkami wodnymi (za mokre na wiosnę i w okresie obfitych opadów,
a w okresach niedoboru opadów - za suche). Pokryte są lasami.
W obszarach wierzchowinowych na podłożu lessowym wytworzyły się gleby
brunatne wyługowane. Proces brunatnienia ma często sztuczny przebieg.
76
W wyniku erozji wodnej zostaje zmyta górna warstwa gleby. Gleby brunatne
wyługowane najczęściej pozbawione są węglanu wapnia do około 150 cm.
Są mniej lub bardziej zakwaszone. Zawartość próchnicy waha się w granicach 2%.
W terenach silnie urzeźbionych cechuje je niedostatek wilgoci. Silne nachylenie
zboczy jest powodem wzmożonego odpływu wód opadowych i roztopowych.
Szczególne niedobory wilgoci występują na zboczach południowych i południowozachodnich. Gleby brunatne wyługowane i kwaśne pod względem budowy profilu
zbliżone są do gleb brunatnych właściwych. Różnią się od nich właściwościami
chemicznymi. Są głębiej odwapnione i zakwaszone w poziomie próchnicznym.
Wykazują odczyn kwaśny albo słabo kwaśny, rzadziej zbliżony do obojętnego.
Są przeważnie ubogie w przyswajalny fosfor i potas natomiast średnio zasobne lub
zasobne w magnez. Miąższość poziomu próchnicznego wynosi 25-30 cm.
Są to gleby dobrych klas. W terenie płaskim i słabo urzeźbionym zaliczane
są najczęściej do klasy II i III.
Czamoziemy występują sporadycznie w rejonie Zwiartowa (Grzęda
Sokalska). Wytworzone z lessów w strefie lasostepu powstałych w miejscach,
gdzie las wcześniej został wycięty. Wykształciły się pod wpływem długoletniej
kultury rolnej. Miąższość poziomu próchnicznego waha się od 40-60 cm, czasami
powyżej 1 m. W wyniku procesów erozyjnych oraz podatności na procesy,
zakwaszania i przesuszania przekształcają się w poczarnoziemne gleby
brunatne. Zaliczane są do najwyższych klas bonitacyjnych.
Gleby gminy Krynice zaliczane są do wysokich klas bonitacyjnych. Gleby klas
chronionych I-IV obejmują prawie 81% użytków rolnych (grunty rolne + użytki
zielone) gminy. Wśród gruntów ornych dominują grunty III i IV klasy bonitacyjnej,
natomiast wśród użytków zielonych grunty IV klasy bonitacyjnej i III klasy
bonitacyjnej.
Odpowiednio do typów gleb oraz ich bonitacyjnych klas wykształciły się
kompleksy rolniczej przydatności gleb, tworzące typy siedliskowe rolniczej
przestrzeni produkcyjnej. Wśród gruntów ornych dominują kompleksy pszenne
zajmując ok. 97% ich powierzchni. Wśród użytków zielonych dominuje kompleks
użytków zielonych dobrych i średnich zajmując ok. 92% ich powierzchni.
Gmina Krynice posiada dobre warunki glebowe do produkcji rolniczej.
4.5 Wody podziemne i powierzchniowe.
Gmina Krynice leży na pograniczu dwóch regionów hydrograficznych: regionu
Wyżyna Lubelska i Roztocze, subregion - Roztocze oraz regionu Wyżyna
Wołyńska.
Wyżyna Wołyńska obejmująca Grzędę Horodelską, Kotlinę Hrubieszowską,
Grzędę Sokalską i Pobuże wyraźnie kontrastuje z innymi regionami
hydrograficznymi Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Cechami hydrograficznymi tego
regionu są małe opady, mały odpływ całkowity i podziemny, duża gęstość sieci
wodnej oraz mała liczba źródeł i niewielka ich wydajność. Występują tu stosunki
wodne charakterystyczne dla Wyżyny Wołyńskiej.
Subregion hydrograficzny Roztocze wyróżnia się ze wszystkich subregionów
regionu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza największą zasobnością wód, największymi
opadami oraz największym odpływem całkowitym i podziemnym. Wody
podziemne występują głęboko, a ich obfitość wpływa wyrównująco na odpływ
rzeczny. Dużym pustkom wodnym na wierzchowinach przeciwstawiają się silnie
77
uwodnione doliny rzeczne z licznymi źródłami, wśród których wiele ma dużą
wydajność.
Na obszarze Roztocza zasilanie źródlane wynosi średnio 43%, w zachodniej
części Wyżyny Lubelskiej 34%, łącznie z bezpośrednim drenażem korytowym
udział zasilania podziemnego w średnim wieloletnim odpływie wynosi około 75%.
W okresach bezopadowych z zasobów podziemnych pochodzi 100% wody
rzecznej, w tym źródła dostarczają od 40% prawie do 100% wody. We wschodniej
części Wyżyny Lubelskiej i zachodniej części Wyżyny Wołyńskiej zasilanie
źródlane rzek jest zdecydowanie mniejsze. Również mniejszy jest udział odpływu
podziemnego w odpływie całkowitym.
W okresie przed wykonaniem prac melioracyjnych dno rozległej doliny
Kryniczki było silnie podmokłe. Zasilane było wodami podziemnymi, które poprzez
wysięki i niewielkie źródła wydobywały się na powierzchnię. Po zmeliorowaniu
terenu nastąpiło obniżenie zwierciadła wód podziemnych, a tym samym osuszenie
dolin. Jednocześnie z podmokłościami zanikły niewielkie źródełka, znajdujące się
na skraju rozległej doliny, co negatywnie wpłynęło, na reżim hydrologiczny rzeki
oraz dużą zmienność przepływów uzależnioną w większym stopniu niż pierwotnie
od zasilania atmosferycznego.
Wody podziemne w obu regionach występują w podobnych warunkach
tj. w utworach kredowych oraz utworach czwartorzędowych. W dolinach rzek
często oba poziomy wodonośne tworzą kredowo-czwartorzędowy zbiornik. Wody
podziemne w utworach górnej kredy mają charakter szczelinowy. Występują one
w spękanych marglach, wapieniach i opokach. Przepływ wody odbywa się
szczelinami, których wielkość i drożność jest różna w zależności od typu skał
i genezy szczelin. Maksymalna strefa zawodnienia, ta która ma znaczenie dla
eksploatacji wód podziemnych posiada miąższość od 100 do 150 m. Dolna granica
krążenia wód w skałach kredowych oceniana jest na 200-300 m, a w strefach
dyslokacji nieciągłych rozcinających do różnych głębokości skały węglanowe
możliwy jest zasięg krążenia na 200-300 m. Na dużych głębokościach na skutek
ciśnienia górotworu szczeliny ulegają zaciśnieniu i utwory górnokredowe można
traktować jako bezwodne.
Wody kredowe stanowią podstawowy poziom wodonośny i ujmowane
są studniami wierconymi. Na terenie gminy Krynice udokumentowano 12 ujęć wód
kredowych, z tego 6 dla potrzeb wodociągów wiejskich. Ujęcia mają wydajność
od 2,4m3/godz. (Budy Klinkiernia) do 54,0m3/godz. (Krynice). Studnie mają
głębokość od 40,0 m do ponad 100 m.
Nawiercone wody kredowe stabilizują się w Krynicach na głębokości od 14
do 23 m, w Dzierążni na głębokości około 26 m, w Zwiartowie na głębokości 14-32
m, w Polanówce i Dąbrowie na głębokości 75-86 m, w Antoniówce, Budach
Dzierążyńskich i Budach Klinkierni na głębokości 59-72 m.
Wody czwartorzędowe występują w dolinach rzek. Warstwą wodonośną
są mułki czwartorzędowe. Nawiercane są na głębokości kilku metrów i ujmowane
w studniach kopanych.
Wody powierzchniowe gminy Krynice stanowią naturalne cieki wodne,
źródła i rowy melioracyjne.
Wschodni obszar gminy odwadnia górna Wożuczynka, lewostronny dopływ
Huczwy. Rzeka ma źródlisko podzboczowe przy wschodnich krańcach wsi Huta
Dzierążyńska na pograniczu Roztocza Środkowego i Grzędy Sokalskiej i płynie,
wąską głęboko wciętą doliną o założeniach tektonicznych. Górny odcinek
wykorzystuje równoleżnikową dolinę o stromych zboczach i stopniowo
rozszerzającym się, płaskim i podmokłym dnie. Płaskie dno zajmują zmeliorowane
78
łąki. Z terenu gminy Krynice Wożuczynka otrzymuje niewielki dopływ spod
Zastawek.
Zachodni obszar gminy odwadnia Kryniczka, która jest dopływem Wieprza.
Na obszarze gminy zasila ją prawostronny potok wypływający przy wschodnich
krańcach Namula oraz lewostronny potok spod Kolonii Partyzantów. Kryniczka
płynie szeroką, zmeliorowaną doliną użytkowaną jako łąki. Wody Kryniczki zostały
podpiętrzone, w wyniku czego powstał zbiornik retencyjny o powierzchni kilku
hektarów użytkowany rybacko oraz w ograniczonym zakresie rekreacyjnie. Rzeka
została uregulowana, a cała dolina zmeliorowana na początku lat
siedemdziesiątych.
Na terenie gminy Krynice w miejscowości Romanówka funkcjonowało źródło
podzboczowe, które zanikło po zmeliorowaniu doliny Kryniczki na początku lat
osiemdziesiątych.
Ponadto w Krynicach znajduje się zbiornik retencyjny powstały przez
spiętrzenie wód Kryniczki o pow. 50 ha i pojemności 800 000 m3.
4.6 Warunki klimatyczne.
Gmina Krynice położona jest w tomaszowskiej dziedzinie klimatycznej,
(regionie Zamojsko-Przemyskim). Obecny klimat zaliczany jest do przejściowych
i jest kształtowany poprzez zmienny w swym zasięgu napływ mas powietrza
o charakterze oceanicznym lub kontynentalnym.
Cechą charakterystyczną warunków klimatycznych tego obszaru jest
zmienność elementów pogody wynikająca z cyrkulacji atmosferycznej. Cyrkulacja
ta nad Wyżyną Lubelską i Roztoczem oraz Wyżyną Zachodnio-Wołyńską podobnie
jak nad całą Polską wykazuje przebieg roczny. W listopadzie i grudniu dominuje
cyrkulacja zachodnia, głównie cyklonalna. W styczniu, lutym i marcu zaznacza się
wyraźnie udział sytuacji wyżowych ze spływem południowym i południowowschodnim mas powietrza. W okresie od kwietnia do sierpnia słabnie udział
cyrkulacji z sektora zachodniego (z wyjątkiem lipca), a wzrasta częstość spływu
mas powietrza z północy. Jednocześnie w tych miesiącach wzrasta stopniowo
częstość pogody wyżowej. We wrześniu i październiku przeważa kierunek
zachodni głównie w układzie antycyklonalnym.
Nad analizowany obszar najczęściej spływają masy powietrza polarnomorskiego. Latem przynoszą one w większości ochłodzenie, wzrost zachmurzenia
i opady, natomiast w zimie przynoszą przeważnie ocieplenie oraz opady śniegu lub
deszczu. Częstość mas powietrza polarno-kontynentalnego jest znacznie
mniejsza. Masy te najczęściej napływają w styczniu, marcu i lutym, dając pogodę
mroźną o małym zachmurzeniu. Latem masy kontynentalne napływają jako ciepłe,
o małej wilgotności względnej. Powietrze arktyczne napływa najczęściej w okresie
wiosny, powodując wystąpienie przymrozków, a nawet kilkudniowych mrozów,
stanowiących zagrożenie dla upraw. Powietrze zwrotnikowe napływa stosunkowo
rzadko z największą częstością w maju.
Na zmienność warunków pogodowych największy wpływ mają fronty
atmosferyczne rozdzielające masy powietrzne. Średnio w roku nad Wyżyną
Lubelską, Zachodnio-Wołyńską i Roztoczem notuje się 134 fronty, czyli średnio
co trzeci dzień jest dniem z frontem atmosferycznym. Ponad połowę
obserwowanych frontów stanowią fronty chłodne, które najczęściej występują
we wrześniu, a najrzadziej w lutym. Fronty ciepłe najczęściej występują w grudniu
a najrzadziej w czerwcu. Zmienność warunków pogodowych w dużym stopniu
determinuje warunki termiczne oraz wpływa na rodzaj, charakter i wielkość opadów
atmosferycznych.
79
Klimat w obszarze Wyżyny Lubelskiej, Wyżyny Zachodnio-Wołyńskiej
i Roztocza wykazuje dużą zmienność przestrzenną, głównie powodowaną
różnicami hipsometrycznymi i nasilającymi się wpływami kontynentalizmu
w kierunku wschodnim. Wpływ ten wyraźnie zaznacza się w rozkładzie
poszczególnych parametrów. Średnie roczne wartości temperatury wynoszą:
na Roztoczu 7,0°C, w rejonie Grzędy Sokalskiej 7,3°C, średnie temperatury lipca
wynoszą na Roztoczu 17,4°C, w obszarze Grzędy Sokolskiej 17,8°C, natomiast
stycznia - na Roztoczu - 4,9°C, w obszarze Grzędy Sokalskiej - 4,2°C. Trwanie
zimy określane liczbą dni z ujemną temperaturą średnią określa się na 85 dni,
w okolicach Zamościa 80 dni. Duża różnica między średnią temperaturą stycznia
i lipca wskazuje na kontynentalizm klimatu, zwiększający się w kierunku
wschodnim (niższe temperatury Roztocza wynikają z większych wysokości
bezwzględnych terenu).
Największe nasłonecznienie wykazują miesiące w kolejności: sierpień, lipiec,
czerwiec, wrzesień natomiast z miesięcy zimowych luty. Pokrywa śnieżna średnio
zalega około 100 dni. Średnia roczna wartość opadów atmosferycznych
w wieloleciu (1951-2000) wynosi 680 mm dla Roztocza i należy do najwyższych
w obszarze województwa lubelskiego i 550-600 mm dla pozostałego obszaru
wyżynnego. W przebiegu rocznym przeważają opady letnie nad zimowymi.
Maximum opadów przypada zazwyczaj na lipiec (ok. 85 mm), minimum
na grudzień i styczeń (ok. 30 mm). Częste są deszcze o dużej intensywności,
opady gradowe oraz wiatry huraganowe.
Gmina Krynice położona jest poza pasami burzowo-gradowymi obejmującymi
południowo-zachodnie i wschodnie gminy Zamojszczyzny. Częściej niż w innych
miesiącach zdarzają się ulewne deszcze i opady gradu w czerwcu i lipcu. Zdarzają
się też nadmierne opady śniegu w listopadzie i grudniu.
Przeważają wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich, które
stanowią około 50% wszystkich wiatrów. Najmniejszy udział mają wiatry z kierunku
północnego. Dominują wiatry o prędkości 2,1 m/s. Klimat jest modyfikowany
lokalnie przez rzeźbę, głębokość zalegania wód podziemnych oraz obecność wód
powierzchniowych, szatę roślinną oraz emisję gazów i pyłów do atmosfery.
W obszarze gminy Krynice silniej modyfikowany jest w dolinach rzek, ze względu
na płytkie zaleganie wód gruntowych, obecność wód powierzchniowych, obniżenie
terenu oraz emisję gazów i pyłów z lokalnych kotłowni i palenisk domowych.
Występuje tu niekorzystne zjawisko inwersji termicznej. Korzystniejszy klimat jest
na wyniosłościach, jednakże ze względu na niewielkie powierzchnie lasów, które
są regulatorem stosunków wodnych, termicznych, wiatrów, wahania termiczne,
wilgotności powietrza są większe niż w dolinie. Silniejsze są również wiatry.
Obszar gminy Krynice położony jest w strefie bioklimatu leśnego, łagodnego,
korzystnego dla mieszkańców gminy oraz wpływającego pozytywnie na walory
turystyczne.
Agroklimat gminy Krynice charakteryzują następujące wskaźniki:
•
•
•
•
•
•
•
okres gospodarczy z temperaturami wyższymi od 2,5°C - 232 dni,
okres wegetacyjny z temperaturami wyższymi od 5°C - 207 dni,
średnia temperatura okresu wegetacyjnego 14,6°C,
średnia liczba dni z przymrozkami w okresie wegetacyjnym - 21,4 dni,
średnie opady roczne - 628 mm,
średnie opady okresu wegetacyjnego - 409 mm,
deszcze nawalne z huraganami i gradem w czerwcu i lipcu,
80
•
•
•
•
średnia liczba dni z burzą - 20 dni,
dodatni roczny bilans wodny (średnio 46 mm) oraz ujemny w miesiącach
kwiecień-wrzesień (średnio 53 mm),
średnia liczba dni z pokrywą śnieżną - 100, w tym z pokrywą o grubości
powyżej 10 cm - 60 dni i z pokrywą o grubości powyżej 20 cm - 40 dni,
średnia liczba dni z wiatrem powyżej 8m/s - 60 dni.
4.7 Ekosystemy gminy Krynice.
Gmina Krynice położona jest w krainie geobotanicznej Roztocze w okręgu
Zamojskim, podokręgu Wożuczyńskim, jedynie mały fragment południowo-zachodni
zaliczany jest do okręgu Roztocze Środkowe i Południowe, podokręg
Zwierzyniecki. Pod względem zoogeograficznym w okręgu subpontyjskim, natomiast
pod względem przyrodniczo-leśnym gmina położona jest w krainie małopolskiej,
dzielnicy Roztocza, na pograniczu dwóch mezoregionów: Roztocza Środkowego
i Roztocza Wschodniego.
Położenie obszaru gminy na pograniczu różnych jednostek regionalnych
geobotanicznych i przyrodniczo-leśnych jest potwierdzeniem dużej bioróżnorodności
terenu i zróżnicowania przestrzennego walorów przyrodniczych. Zróżnicowanie
biocenotyczne terenu, przyjmując w dużym uproszczeniu, jest pochodną warunków
geomorfologicznych, hydrologicznych, glebowych, klimatycznych w przeszłości
i obecnie.
Znaczna część flory, a szczególnie gatunki rzadkie wywodzi się z różnych
okresów kształtowania się flory po ustąpieniu lodowca (ok. 10 000 lat temu). Dziś
występują one w postaci reliktów powiązanych z obszarami o klimatach dawniej u nas
dominujących. Analiza geograficzna aktualnej flory Lubelszczyzny i obszaru objętego
niniejszym opracowaniem pozwala na określenie stopnia jej podobieństwa
do otaczających regionów Polski i Europy. Na obszarze gminy Krynice występują
gatunki arktyczne, borealne, środkowo-europejskie, górskie, atlantyckie, pontyjskie,
śródziemnomorskie oraz południowo-syberyjskie.
W pasie Grzędy Sokalskiej (podokręg Wożuczyński) wśród roślin
naczyniowych dominują gatunki środkowoeuropejskie (ok. 160 gatunków z 208
notowanych na Lubelszczyźnie), gatunki borealne (ok. 90 z 158 notowanych
na Lubelszczyźnie) oraz gatunki pontyjskie (ok. 90 z 119 notowanych
na Lubelszczyźnie). Znacznie mniej liczne są gatunki śródziemnomorskie, górskie,
południowo-syberyjskie i atlantyckie. Łącznie w pasie Grzędy Sokalskiej występują
422 gatunki. W pasie Roztocza (podokręg Zwierzyniecki) również dominują gatunki
środkowoeuropejskie (155) i borealne (129).
Gmina Krymce ma charakter wybitnie rolniczy. Użytki rolne stanowią ponad
80% powierzchni gminy, w tym grunty rolne stanowią 72% powierzchni gminy
i użytki zielone 10,9%. Lasy zajmują zaledwie ok. 12% powierzchni gminy, zaś
wody 0,3%. Nieużytki zajmują jedynie 0,3% powierzchni gminy. Zarówno wśród
gruntów rolnych jak i użytków zielonych dominują grunty wysokich klas
bonitacyjnych, podlegających ochronie przed przeznaczaniem na inne cele.
Do klas I-IV należy aż 81% użytków rolnych.
Struktura użytkowania powierzchni ziemi determinuje strukturę biocenotyczną
obszaru. Odpowiednio do struktury użytkowania ziemi w obszarach
wierzchowinowych dominują biocenozy rolnicze jednoroczne pól uprawnych,
natomiast w dolinach rzek biocenozy rolnicze łąkowe i wodno-torfowiskowe.
Najcenniejsze biocenozy leśne występują małymi płatami wśród biocenoz
agrarnych.
81
Zbiorowiska leśne zgrupowane są w kilkunastu różnej wielkości
kompleksach śródpolnych. Do największych należą kompleksy: „Grabina" i „Sielec"
na południe od doliny Wożuczynki, przy granicy z gminą Tarnawatka oraz
„Zarzeczne" na południe od Zaboreczna.
Drugorzędne znaczenie mają dwa kompleksy śródpolne pomiędzy
Romanówką i Kolonią Partyzantów, dwa kompleksy na południe i na północ
od Antoniówki, kompleks na stoku wierzchowiny w Kryniczkach i kompleks
pomiędzy Budami Dzierążyńskimi i Suminem po wschodniej stronie drogi krajowej
Zamość - Krynice - Tomaszów Lubelski. Trzeciorzędne znaczenie mają niewielkie
zalesienia śródpolnych wąwozów lessowych we wschodniej części gminy,
na południe i północ od doliny Wożuczynki. Dominują tu siedliska lasu świeżego
z dębem i bukiem jako gatunkami dominującymi oraz modrzewiem i jesionem jako
gatunkami współtworzącymi oraz lasu mieszanego świeżego i boru mieszanego
świeżego z sosną i dębem jako gatunkami dominującymi oraz modrzewiem,
jesionem i jaworem w domieszce. Mniejsze powierzchnie zajmuje las mieszany
wilgotny z sosną i dębem jako gatunkami panującymi oraz jesionem w domieszce
oraz bór mieszany wilgotny z sosną jako gatunkiem dominującym oraz świerkiem
i jesionem w domieszce oraz bór świeży z sosną jako gatunkiem dominującym
i brzozą w domieszce. Sporadycznie - Kolonia Partyzantów – występuje siedlisko
z olchą jako gatunkiem dominującym i jesionem w domieszce.
Lasy są ostoją fauny leśnej. Występuje tu jeleń, sarna, lis, kuna leśna, dzik,
borsuk, zając, bażant, kuropatwa. Widywany jest też wilk.
Istnieje duża możliwość zwiększenia lesistości gminy poprzez zalesienie
gruntów porolnych wsi: Zadnoga, Zaboreczno, Majdan Krynicki, Romanówka,
Zwiartów, Dzierążnia, Huta Dzierążyńska, Dąbrowa Krynicka, Budy Dzierążyńskie,
Majdan-Sielec, Polany. Łącznie do zalesienia zakwalifikowano 110 ha, co daje
możliwość zwiększenia powierzchni lasów. Rozmiar zalesień może być znacznie
większy w przypadku zakwalifikowania do zalesień gruntów na stokach
o nachyleniu powyżej 15%, zagrożonych erozją.
Zbiorowiska łąkowe występują w dolinach rzek. Dominują łąki rajgrasowe
o charakterze antropogenicznym, rzadziej naturalnym z rajgrasem wyniosłym,
wiechliną łąkową i kupkówką pospolitą jako gatunkami dominującymi i wyczyńcem
łąkowym, kostrzewą czerwoną, mietlicą białawą koniczyną białą, rzeżuchą łąkową,
babką lancetowatą i bodziszkiem łąkowym w domieszce.
Powstanie tych zbiorowisk wiąże się z podsiewami mieszanek traw, mniej lub
bardziej intensywnym nawożeniem, a także zabiegami pielęgnacyjnymi. Nad
rzekami występują głównie łąki wyczyńcowe z wyczyńcem łąkowym, kostrzewą
czerwoną, wiechliną łąkową jako gatunkami dominującymi z jaskrem ostrym
i firletką poszarpaną w domieszce.
Łąki kośne występują na osuszonych zbiorowiskach torfowiskowych.
Najbliżej koryta Huczwy spotyka się siedliska łęgowe zastoiskowe rzadziej łęgi
właściwe. W składzie florystycznym użytków zielonych na tych siedliskach
dominują trzciny, oczerety, trzęślica modra, turzyce niskie, wyczyniec łąkowy,
wiechlina błotna, manna jadalna, turzyca błotna, śmiałek darniowy.
Ze zbiorowiskami łąkowymi związana jest fauna z takimi gatunkami jak: brzęczek,
remiz, potrzos, derkacz, bocian biały. Na terenie gminy bytuje około 10 par bociana
białego. Tereny dolin rzecznych są obszarami lęgowymi tego gatunku.
Zbiorowiska torfowiskowe niskie występujące w płaskim i szerokim dnie
doliny Kryniczki zostały na początku lat osiemdziesiątych osuszone zabiegami
melioracyjnymi w strefie przypowierzchniowej i zamienione na łąki kośne. Jest
to złoże niskie, mechowiskowo-turzycowiskowe o pow. 115 ha i zasobach torfu
82
1910 tys. m3. Dotychczas złoże nie było eksploatowane i jest wyłączone z bazy
zasobowej kraju ze względów przyrodniczych.
Do zarośli i muraw kserotermicznych zaliczane są zbiorowiska siedlisk
wapieniolubnych o zróżnicowanym uwilgotnieniu podłoża i ocienieniu, zbiorowiska
o charakterze zarostowym cechuje występowanie wisienki karłowatej, derenia
świdwy, leszczyny, szakłaka pospolitego i ligustru pospolitego. Powstają one
w wyniku wycinania dąbrów świetlistych oraz zarastania nie wypasanych muraw
stepowych. Murawy kserotermiczne na podłożu lessowym wyróżniają się
skupieniami z ostnicą włosowatą, strzęplicą nadobną i kostrzewą bruzdkowaną
oraz rutewką i szałwią łąkową. Związana z siedliskami muraw i zarośli
kserotermicznych oraz stepopodobnych fauna kserotermiczna reprezentowana jest
przez takie gatunki jak: trzmiel stepowy, pokrzewka ciernista, jaszczurka zielona,
ryjkowce. Spotykane są też różne gatunki motyli.
Na terenie gminy występują także zbiorowiska synantropijne, które
rozwinęły się na terenach zagospodarowanych przez człowieka.
Istotne znaczenie ekologiczne mają również skupiska starodrzewu
w parkach pałacowych i podworskich (Krynice - skupisko ok. 700 drzew, Zwiartów
– ok. 50 drzew, Dzierzążnia - ponad 200 drzew, Kryniczki - ponad 30 drzew) oraz
na starych cmentarzach kościelnych i grzebalnych (Dzierążnia - cmentarz
przykościelny i grzebalny, Krynice - cmentarz grzebalny).
4.8 Obszary chronione.
Na terenie gminy Krynice nie ma obszarów chronionych w formie parków
narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego
krajobrazu, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych, zespołów
przyrodniczo-krajobrazowych. Teren gminy położony jest peryferyjnie w stosunku
do najcenniejszych obszarów przyrodniczych. Jedynie zachodnia część gminy
znajduje się w otulinie Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego. Otulina nie jest
jednak obszarem chronionym. W otulinie nie mogą być jednak podejmowane
przedsięwzięcia, które mogą negatywnie oddziaływać na chronione ekosystemy
parku krajobrazowego. Ponadto gmina znajduje się w peryferyjnej strefie
projektowanego międzynarodowego rezerwatu biosfery "Roztocze i Puszcza
Solska".
Obecnie na terenie gminy ochronie podlegają pojedyncze drzewa, grupy lub
zespoły drzew uznanych za pomniki przyrody, wody podziemne, złoża surowców
naturalnych, kompleksy leśne itp.
Pomnikami przyrody są:
•
•
•
•
3 dęby szypułkowe (Quercus rober) o obwodzie 340 cm, 375 cm i 515 cm oraz
wysokości 20-30 m oraz dąb czerwony (Quercus rubra) o obwodzie 270 cm i
wysokości 30 m rosnące w parku podworskim w Krynicach,
6 lip drobnolistnych (Tilia cordata) o obwodach od 240 cm do 470 cm
i wysokości 20 m oraz 2 buki (Fagus silvatica) o obwodach 290 cm i 300 cm
oraz wysokości 25 m rosnące w Antoniówce lipy na terenie parku
podworskiego, buki na terenie cmentarza wojennego z 1939 r.,
aleja lipowa obejmująca 23 lipy drobnolistne (Tilia cordata) o obwodzie
od 150 cm do 470 cm i wysokości 25 m oraz dwa jesiony wyniosłe (Fraxinus
Excelsior) o obwodzie 486 cm i 541 cm oraz wysokości 23 m rosnące
w Dzierążni w parku podworskim,
6 lip drobnolistnych (Tilia cordata) o obwodzie od 250 cm do 320 cm
83
•
•
•
i wysokości 18-25 m, 3 buki pospolite (Fagus silvatica) o obwodzie 215 cm, 236
cm, 270 cm i wysokości 30 m oraz sosna wejmutka (Pinus strobus)
o
obwodzie 330 cm i wysokości 30 m rosnących w Zwiartowie w parku
podworskim,
wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obwodzie 280 cm i wysokości 25 m rosnący
w Dzierążni na terenie parku podworskiego,
lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 300 cm i wysokości 22 m rosnąca w
Dzierążni na terenie parku podworskiego,
8 dębów szypułkowych (Quercus rober) o obwodzie od 190 cm do 398 cm,
8 grabów pospolitych (Carpinus betulus) o obwodzie od 120 cm do 210 cm,
7 buków pospolitych (Fagus silvatica) o obwodzie od 220 cm do 435 cm,
5 klonów pospolitych (Acer platanoides) o obwodzie od 208 cm do 334 cm,
9 jaworów (Acer pseudoplatanus) o obwodzie od 170 cm do 445 cm, sosna
pospolita (Pinus silvestris) o obwodzie 313 cm, modrzew europejski (Larix
europea) o obwodzie 187 cm oraz kasztanowiec biały (Aesculus
hippocastanum) o obwodzie 284 cm rosnących w Krynicach w parku
podworskim.
Ochrona drzew polega na zakazie wycinania, niszczenia oraz lokalizowania
obiektów budowlanych w odległości mniejszej niż 15 m od drzew.
Gmina Krynice położona jest w obszarze Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych Nr 407 - Niecka Lubelska zachodnia, roztoczańska część gminy
w obszarze najwyższej ochrony, natomiast wschodnia w obszarze wysokiej
ochrony. Granica w przybliżeniu przebiega działem wodnym Wieprza i Huczwy.
Ochronie strefowej podlegają ponadto wszystkie ujęcia wód podziemnych.
W pierwszej kolejności ujęcia służące do zbiorowego zaopatrzenia w wodę :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dąbrowa - ujęcie dla wodociągu wiejskiego,
Dzierążnia - ujęcie POHZ w Tarnawatce - nieczynne,
Antoniówka - ujęcie dla wodociągu wiejskiego,
Krynice - ujęcie dla Szkoły Podstawowej - nieczynne,
Polanówka - ujęcie dla wodociągu wiejskiego,
Budy - ujęcie Klinkierni - nieczynne,
Polany - ujęcie dla wodociągu wiejskiego,
Krynice - ujęcie dla osiedla domków - nieczynne,
Zwiartów - ujęcie dla wodociągu wiejskiego.
Na terenie gminy Krynice ochronie podlegają udokumentowane złoża
surowców naturalnych:
•
•
•
złoże lessu „BUDY KLINKIERNIA”,
złoże lessu i lessu zglinionego „KRYNICE”,
złoże lessu i mułków lessopodobnych „ANTONIÓWKA”.
Ochronie podlegają użytki rolne klas I-IV oraz klas V-VI wytworzone z gleb
pochodzenia organicznego oraz torfowisk i oczek wodnych oraz wszystkie lasy.
Na terenie gminy Krynice znajduje się 284,81 ha lasów ochronnych stanowiących
własność Państwa w zarządzie Nadleśnictwa Tomaszów Lubelski: z tego 244,89
ha - lasy glebochronne, 15,14 ha - lasy wodochronne oraz 56,40 ha - lasy
glebochronne, stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody oraz 168 ha lasów
ochronnych nie stanowiących własności Państwa, w tym 10 ha lasów
84
wodochronnych i 158 ha lasów glebochronnych. Według powyższych kryteriów
ochronie na terenie gminy Krynicy podlega 81% użytków rolnych oraz 100% lasów.
Na terenie gminy Krynice zachowały się następujące obszary przyrodniczokulturowe (obiekty kulturowe ze starodrzewiem) podlegające ochronie:
•
•
•
•
•
•
•
park podworski w Krynicach o pow. ok. 4 ha ze starodrzewiem (ok. 700 drzew)
różnogatunkowym, w tym pomnikowym,
park podworski w Zwiartowie o pow. ok. 3 ha ze starodrzewiem (ok. 50 drzew)
różnogatunkowym, w tym pomnikowym,
zespół parkowo-pałacowy w Dzierążni o pow. ok. 3 ha ze starodrzewiem
(ok. 170 drzew) różnogatunkowym, w tym pomnikowym,
pozostałości dawnego ośrodka dworskiego w Kryniczkach o pow. ok. 1 ha
ze starodrzewiem (ok. 40 drzew) różnogatunkowym,
cmentarz przykościelny w Dzierążni ze starodrzewiem (lipy, jesiony) liczącym
ponad 30 drzew,
cmentarz rzymskokatolicki w Dzierążni z drzewostanem na obrzeżu obiektu
liczącym ok. 30 drzew (brzozy, lipy, świerki) oraz zadrzewieniami typu leśnego
w północnej części (brzozy, sosny, dęby, lipy),
cmentarz rzymskokatolicki w Krynicach ze starodrzewiem liczącym ok. 80
drzew (klony, brzozy, kasztanowce, dęby, buki, sosna, jesion) oraz
zadrzewieniami typu leśnego w południowo-wschodniej części cmentarza.
Na podstawie uchwały nr XLV/597/2002 Sejmiku Województwa Lubelskiego
z dnia 29 lipca 2002 r. obszar Gminy Krynice włączony został do planu
zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubelskiego jako część
Suchowolskiego Parku Agroekologicznego.
Parki agroekologiczne to forma ochrony planistycznej krajobrazu rolniczego
przed zagospodarowaniem deformującym utrwalony historycznie układ pól, obiekty
małej retencji itp., zniekształcającym tradycyjne układy zabudowy wiejskiej.
Suchowolski Park Agroekologiczny ma służyć ochronie krajobrazu kulturowego
tego regionu.
5. Rys historyczny.
5.1 Okres prehistoryczny.
Najstarsze udokumentowane ślady pobytu ludzi na terenie obecnej gminy
Krynice pochodzą z okolic Krynic, Polanówki i Romanówki w części północnowschodniej gminy oraz Dzierążni i Zwiartowa w części wschodniej. Są one
datowane ogólnie na młodszą epokę kamienia (neolit).
Również z neolitu pochodzi tzw. kultura pucharów lejkowatych, datowana
na ok. 4000-3000 lat p.n.e. Była to największa terytorialnie i ludnościowo kultura
rolnicza Europy Środkowej tamtych czasów. Ślady jej pobytu na terenie gminy
Krynice zarejestrowano na 4 stanowiskach, w okolicach Polanówki, Romanówki
i Zadnogi.
Znacznie mniej rozpowszechniona była późnoneolityczna kultura ceramiki
sznurowej (ok. 3000-2100 lat p.n.e.), której gospodarka miała charakter
nomadyczny. Zabytki tej kultury zarejestrowano na jednym stanowisku w okolicy
Polanówki.
Liczniej niż w neolicie występowało osadnictwo ogólnie datowane
na wczesne okresy epoki brązu (I i II okres epoki brązu - w sumie na 32
85
stanowiskach). W tej liczbie są ślady bytności plemion kultury trzcinieckiej (ok.
1600-1300 lat p.n.e.), zarejestrowane w okolicach Polanówki, Krynic, Romanówki,
Dzierążni i Zwiartowa (w sumie na 18 stanowiskach). Byli to wędrowni hodowcy
bydła, wypasający swe stada na łąkach porastających doliny. Tworzyli oni
krótkotrwałe osady, najczęściej na piaszczystych wyniesieniach znajdujących się
w obrębie dolin rzecznych.
Mniej dynamicznie rozwijało się osadnictwo kultury łużyckiej, szeroko
datowane od okresu epoki brązu aż po okres halsztacki epoki żelaza (ok. 1300600 lat p.n.e.). Znaleziska tej kultury zarejestrowano jedynie na 7 stanowiskach,
w okolicach Zadnogi i Zwiartowa. Był to największy, najludniejszy i najdłużej
trwający (ponad 1000 lat) kompleks kulturowy epoki brązu i początków epoki
żelaza w Europie Środkowej. Ludność tej kultury zajmowała się przede wszystkim
uprawą roli i hodowlą bydła oraz świń, zamieszkując w dużych, długotrwałych
osadach. Spalone szczątki zmarłych chowano na rozległych cmentarzyskach
w glinianych popielnicach.
W okolicach Romanówki zarejestrowano nikłe ślady bytności ludności tzw.
grupy czerniczyńskiej, datowanej na okres lateński (ok. 400-100 lat p.n.e.).
Liczniejsze są ślady pobytu ludności w okresie wpływów rzymskich (I-V wiek n.e.).
Znaleziska z tych czasów zarejestrowano łącznie na 12 stanowiskach w okolicach
Krynic, Zadnogi, Dzierążni i Zwiartowa. W tej liczbie mieszczą się ślady osadnictwa
kultury przeworskiej (początek I i koniec II w. n.e.). Były to osiadłe społeczności
rolnicze, dla których charakterystyczny był ciałopalny obrządek pogrzebowy. Groby
były bogato wyposażane w naczynia, ozdoby i inne przedmioty codzinnego użytku,
rzadziej w broń.
Znacznie liczniejsze są znaleziska z okresu wczesnego średniowiecza, które
łącznie zarejestrowano na 48 stanowiskach w obrębie całej gminy Krynice.
5.2 Okres nowożytny.
Tereny dzisiejszej gminy Krynice wchodziły w najdawniejszej przeszłości
historycznej w skład ziem zwanych Grodami Czerwieńskimi, będącymi dzielnicą
czy też krainą państwa Polskiego za panowania Mieszka I. Najwcześniejsze
wzmianki historyczne pozwalają powiązać dzieje omawianych terenów z historią
pogranicza polsko-ruskiego. W 981 r. Włodzimierz Wielki zajął Grody
Czerwieńskie, co zapoczątkowało walki o te tereny między Polską i Rusią. Był
to ważny politycznie i gospodarczo teren, rozciągający się prawdopodobnie
od rzeki Wieprz na zachodzie po dorzecze Styru na wschodzie.
Pierwsze wzmianki o wsiach z obszaru dzisiejszej gminy Krynice są nader
skąpe i pochodzą z początków XV w. Nazwa miejscowości Krynice pochodzi
od rozlewisk wodnych nazywanych krynicami. Źródła pisane mówią o potężnym,
liczącym 300 ha rozlewisku. Jego pozostałość stanowią tereny bagienne i zalew
(w dolinie rzeki „Kryniczki” – „Kryniczanki”), wykorzystywany jako teren rekreacyjnowypoczynkowy dla wędkarzy. Pierwsza udokumentowana wzmianka źródłowa o wsi
Zwiartów pochodzi z roku 1425. Pierwszy raz wsie Dzierążnia i Krynice
wymieniane są w roku 1435, kiedy miejscowości te należały do Adama
Łabuńskiego, herbu Zagłoba.
Wraz z rozwojem osadnictwa na tych terenach zaznaczyło się współistnienie
dwóch wielkich wyznań: łacińskiego i prawosławnego. Kościół katolicki pojawił się
na tych terenach w połowie XIV w. wraz z osadnictwem polskim. Powstała
wówczas sieć parafii rzymskokatolickich.
Teren dzisiejszej gminy Krynice obejmują parafie Dzierążnia i Krynice.
Parafia Dzierążnia była erygowana dnia 7 kwietnia 1537 r. przez biskupa
86
chełmskiego Jakuba Buczackiego. Rzymskokatolicka parafia Krynice została
erygowana dnia 25 czerwca 1925 r. przez biskupa Mariana Fulmana. Powstała
przez podział parafii Łabunie.
Cerkiew prawosławna pojawiła się na obszarze dzisiejszej gminy Krynice
w końcu X w. Duże znaczenie dla ludności terenów obecnej gminy Krynice miała unia
religijna zawarta między Stolicą Apostolską a duchowieństwem prawosławnym
w roku 1596. W jej wyniku powstał kościół grekokatolicki, zwany unickim, który
uznawał zwierzchność papieża, przy zachowaniu swych dotychczasowych
obrzędów.
Pierwsza wzmianka o cerkwi w Krynicach pochodzi z roku 1507, później
wymieniana jest w rejestrach w XVI w. Pierwotnie była to mała cerkiew wzniesiona
przez dziedziców na potrzeby dworu. Wkrótce otrzymała uposażenie i utworzono
parafię. Już jako cerkiew filialna parafii Tarnawatka występuje ok. roku 1772.
W roku 1772 Austria, Prusy i Rosja podpisały pierwszy układ rozbiorowy. W tym
czasie tereny dzisiejszej gminy Krynice pozostały w składzie Rzeczypospolitej, nadal
w obrębie ziemi bełskiej. Dopiero po IIl rozbiorze resztę ziemi chełmskiej i bełskiej
oficjalnie wcielono do monarchii habsburskiej dnia 21 marca 1796 r. i otrzymały one
nazwę Galicji Zachodniej. Obszar ten został podzielony na trzy cyrkuły: lubelski,
siedlecki i bialski. Zamiast powiatów wprowadzono dystrykty. W nowym podziale
tereny dzisiejszej gminy Krynice znalazły się w cyrkule lubelskim po przejęciu tych
terenów przez carską Rosję.
W lipcu 1831 r. podczas Powstania Listopadowego rozpoczęło się oblężenie
oraz blokada Zamościa przez 12 tys. żołnierzy carskich dowodzonych przez
generała Kajsarowa. Oddziały wojska polskiego dowodzone przez majora Dominika
Bulewskiego oraz majora Wincentego Szymańskiego, broniące twierdzy zamojskiej,
stoczyły pod Krynicami zwycięską potyczkę z wojskiem rosyjskim. Miasto
skapitulowało 22 października, jako ostatnie w kraju. Zamość był ostatnim punktem
oporu w czasie tego powstania.
Po klęsce powstania władze carskie nasiliły represje wobec społeczeństwa
polskiego. Szczególnie ucierpiała ludność unicka sprzyjająca powstańcom, która
została siłą włączona do kościoła prawosławnego po kasacie unii kościelnej w 1875
r. Dopiero niepokoje społeczne wywołane niezadowoleniem z polityki rządu
zmusiły cara Mikołaja II do wydania w 1905 r. ukazu o tolerancji religijnej. Ludność
unicka masowo zaczęła wówczas przechodzić na katolicyzm.
W sierpniu 1914 r. podczas I wojny światowej działania wojenne objęły
południową Lubelszczyznę. Wojska austriackie stoczyły tu zwycięską bitwę z armią
rosyjską dnia 27 sierpnia 1914 r. w okolicach Zamościa oraz 2 lutego 1915 r. pod
Komarowem, a następnie wycofały się za rzekę San.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. teren dzisiejszego powiatu
tomaszowskiego stał się areną krwawych walk. Rozegrały się tu dwie ciężkie bitwy
o Tomaszów Lubelski. Wojska Frontu Północnego dowodzone przez generała
dywizji Stefana Dąb-Biernackiego oraz wojska armii "Lublin" i "Kraków",
pod dowództwem generała dywizji Tadeusza Piskora skoncentrowane
na Lubelszczyźnie, usiłowały wydostać się z okrążenia i przebić przez Tomaszów
Lubelski i Zamość do Małopolski Wschodniej.
Pierwsza faza walk objęła działania armii "Lublin" i "Kraków" trwające
od 10 do 20 września 1939 r. Druga faza walk o Tomaszów Lubelski, trwająca
od 21 do 26 września, prowadzona była przez wojska Frontu Północnego,
dowodzonego przez generała Dąb-Biernackiego. Działania wojsk polskich
zakończyły się klęską.
W ramach działań wojennych w rejonie Tomaszowa Lubelskiego liczne
potyczki między wojskami polskimi a niemieckim rozegrały się na terenie
87
dzisiejszej gminy Krynice m. innymi w okolicach Dzierzążni, Polanówki, Majdanu
Krynickiego i Zwiartowa.
Planowana eksterminacja ludności polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej
przybrała szczególnie ostrą formę na Zamojszczyźnie. Wysiedlanie i eksterminacja
ludności polskiej na Zamojszczyźnie rozpoczęła się w listopadzie 1941 r. Łącznie
z obszaru powiatów tomaszowskiego, zamojskiego i biłgorajskiego wysiedlono
ponad 100 tys. Polaków.
W obronie ludności zamojszczyzny wystąpiły wszystkie oddziały partyzanckie
działające na tym obszarze tj.: odziały Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich oraz
Gwardii Ludowej (późniejszej Armii Ludowej).
30 grudnia 1942 r. pod wsiami Wojda i Kosobudy oddział Batalionów Chłopskich
liczący ok. 130 żołnierzy stoczył pierwszą otwartą bitwę partyzancką. Bitwa była bardzo
zacięta. Posiadający przewagę w ludziach i sprzęcie Niemcy zdobyli pod wieczór wieś
Wojdę, mordując część jej mieszkańców.
1 lutego 1943 roku doszło do nowej bitwy z Niemcami pod Zaborecznem.
Przeciwko liczącym ok. 240 ludzi i słabo uzbrojonym oddziałom Batalionów Chłopskich
Niemcy rzucili do walki zmotoryzowany batalion żandarmerii i dwie kompanie
Wermachtu, liczące razem ok. 1500 żołnierzy. Po zaciętych walkach oddziały polskie
wycofały się w kierunku wsi Róża, gdzie 2 lutego 1943 r. doszło do nowego starcia
z Niemcami. Po ciężkiej walce partyzanci zdołali wyrwać się z okrążenia.
Zdecydowane działania partyzanckie zmusiły okupanta do zaniechania akcji
wysiedleńczej. Wydarzenia, jakie miały miejsce w tym regionie w latach 19421943, określane są czasem nazwą powstania zamojskiego. Upamientnia je tzw.
Szlak "partyzancki" o przebiegu: Krynice - Kolonia Partyzantów - Dominikanówka
- Krasnobród - Jacnia - Kolonia Bondyrz - Wojda - Kosobudy - Szczebrzeszyn Szperówka.
Od stycznia 1944 r. do końca okupacji niemieckiej w powiatach tomaszowskim
i hrubieszowskim trwały natężone walki toczone przez oddziały Armii Krajowej
i Batalionów Chłopskich z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA). Wydarzenia
te były fragmentem szerszego polsko-ukraińskiego konfliktu, który przeniósł
się na te tereny z Wołynia i Galicji Wschodniej.
Pierwsze lata powojenne to przede wszystkim odbudowa gospodarki
ze zniszczeń wojennych. Po wojnie Polska w wyniku porozumień jałtańskich
znalazła się w nowych granicach. Nowy kształt przybrało również województwo
lubelskie, w obrębie którego znalazła się gmina Krynice. W roku 1954
przeprowadzono reformę terytorialną, która spowodowała powstanie gromad. Taki
podział administracyjny przetrwał do 1973 r., kiedy wprowadzono powtórnie
podział na gminy. W 1975 r. utworzono 49 województw w miejsce
dotychczasowych siedemnastu, likwidując jednocześnie podział na powiaty.
Od dnia 1 stycznia 1999 r. kolejny raz zmieniono podział administracyjny
kraju, tworząc 16 województw w nowym kształcie i przywracając powiaty. Obecnie
gmina Krynice znajduje się w powiecie tomaszowskim województwa lubelskiego.
5.3 Dzieje miejscowości położonych na terenie gminy Krynice.
Antoniówka - miejscowość o stosunkowo młodej metryce. Pierwsza wzmianka
o miejscowości pochodzi z roku 1839, kiedy pojawiła się na Mapie
Kwatermistrzowskiej. W 1845 r. wieś należała do Staniszewskiego. W II poł.
XIX w. właścicielem majątku był Filip Wołosewicz. Wcześniej Antoniówka jako
folwark wchodziła w skład dóbr Niemirówek we władaniu Tekli z Głogowskich
Liniewskiej, a następnie jej córki, Tekli z Liniewskich Staniszewskiej. Filip
Wołosewicz, z pochodzenia Ukrainiec, piastował urząd sędziego ziemskiego
88
i mieszkał w Tarnawatce. Po nabyciu dóbr obok zabudowań folwarcznych
wybudował drewniany parterowy dwór, do którego na początku lat 80-tych XIX w.
przeniósł się wraz z rodziną. Prawdopodobnie wówczas wybudowano nowe
drewniane zabudowania folwarczne. W skład tych zabudowań wchodziły: obora
ze stajnią dwie stodoły, wozownia, magazyn zbożowy, piwnice i drewniana altana
w ogrodzie dworskim. Przed dworem mieścił się podjazd z gazonem. Na zachód
i na północ od zabudowań mieścił się ogród otoczony szpalerami drzew. W środku
mieścił się sad i warzywniki. W 1885 r., po śmierci Filipa Wołosewicza dobra
przeszły na jego syna Aleksandra. Majątek liczył wówczas 104 hektary. Prowadził
on gospodarstwo rolne nastawione na uprawę zbóż. Aleksander Wołosewicz zmarł
20 czerwca 1923 r. Testamentem przekazał swój majątek dwóm córkom: Oldze
Chruckiej i Eugenii Ochockiej. Do początku lat 30-tych obie córki wraz z rodzinami
i matką mieszkały we dworze w Antoniówce. Potem Olga ze swoją rodziną
wyprowadziły się do Lwowa. Dnia 10 lutego 1944 r. urodził się tutaj Mieczysław
Kosz, niewidomy pianista, kompozytor i aranżer. Zmarł 31 maja 1973 r.
w Warszawie, a został pochowany na cmentarzu w Tarnawatce.
Budy - pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1845, wówczas istniała tam
karczma. Wieś należała do gminy Żulice i była we władaniu Franciszka
Romanowskiego.
Dąbrowa - w 1816 r. wieś należała do małoletniego Antoniego Debolego,
wówczas w dobrach Dzierążnia. W 1827 r. wieś była w powiecie tomaszowskim
i parafii Dzierążnia. W 1840 r. wieś wchodziła w skład unickiej parafii Komarów.
W 1845 r. była tutaj karczma, wówczas wieś przynależała do gminy Zwiartów.
W 1921 r. wieś liczyła 49 domów i 274 mieszkańców, wyłącznie Polaków.
Dzierążnia - pierwszy raz miejscowość wymieniana jest w roku 1435, wówczas
należała do Adama Łabuńskiego, herbu Zagłoba. W 1446 r. występuje Adam
z Dzierążni (Łabuński) jako świadek na dokumencie o rozgraniczeniu wsi Typin.
W 1472 r. wieś liczyła 8 i 1/2 łana użytków i znajdowała się tutaj karczma i młyn.
W latach 1482-1492 występuje w źródłach Jakub z Dzierążni. W 1507 r. wieś
należała do rodu Oleśnickich herbu Radwan i leżała we włości łabuńskiej. Włość
tę uzyskali oni pod koniec XV w. w spadku od Łabuńskich herbu Zagłoba. W 1531
r. Dzierążnia należała do parafii w Łabuniach i wówczas we wsi notowano 3 łany
ziemi i młyn. Właściciele Dzierążni zapewne pod koniec XV w. przyjęli nazwisko
Dzierążyńskich, gdyż w 1537 r. Stanisław, Tyburcjusz i Maciej Dzierążyńscy
erygują we wsi parafię łacińską. Wybudowali kościół drewniany pod wezwaniem
Zwiastowania NMP. W 1565 r. część Dzierążni wziął w zastaw Melchior
Komorowski. W 1578 r. wieś posiadała wielu właścicieli cząstkowych. We wsi
istniała także cerkiew. Parafia łacińska założona w 1537 r., prawdopodobnie
upadła w II poł. XVI w. a kościół przekształcono wówczas na zbór. W 1586 r.
współwłaścicielem wsi był Aleksander Komorowski. W I poł. XVII w. wieś należała
do Adama Komorowskiego, sędziego bełskiego, po którym dziedziczył syn
Krzysztof, żonaty z Marianną Telefus. W 1639 r. nowy kościół ufundował Andrzej
Kluszowski, jednak został on w 1648 r. spalony przez Kozaków, później
odbudowany. W 1674 r. Zofia Komorowska wyszła za mąż za Zygmunta
Węglińskiego. Następnie wieś przeszła na własność Józefa Węglińskiego,
miecznika buskiego, syna Zygmunta, ożenionego z Anną ze Swieżawskich. W roku
1771 wieś była własnością Antoniego Węglińskiego, pisarza ziemskiego bełskiego,
a następnie podsędka, ożenionego z Zofią Romanowską. Ufundował on, przy
znacznej pomocy ówczesnego proboszcza Jakuba Wołkiewicza, w latach
1769-1774 nowy kościół parafialny. Kościół konsekrowano w 1858 r. W II poł. XVIII
89
w. istniała tutaj huta szkła. W 1789 r. dziedzicem w Dzierążni był hrabia Jan
Zamoyski. Jednak wkrótce wieś staje się własnością Debolich. W 1794 r.
od Tomasza Deboli wieś nabywa brat Augustyn Deboli, chorąży lubaczowski.
Kontrakt kupna-sprzedaży dóbr Dzierążnia zawarty pomiędzy braćmi Tomaszem
i Augustynem spisany 18 lutego 1794 r. wymienia dwory i ogrody. Antoni Deboli
testamentem z dnia 14 lutego 1810 r. podzielił swój majątek pomiędzy dzieci.
Dzierążnia z przyległościami przypadła w udziale Ignacemu, Stanisław otrzymał
Zwiartów Wielki, zaś córka Konstancja trzecią część majątków braci, które miały
być jej spłacone. Ponieważ Ignacy nie dopełnił tego obowiązku Sąd Polubowny
w Lublinie przysądził Konstancji z Debolich Makomaskiej wieś Sielec, Wolę,
Dąbrowę i Osadę Karolin a Ignacemu pozostała tylko Dzierążnia oraz Huta.
We wsi istniała stara, drewniana, pokryta słomą karczma zajezdna przy gościńcu
do Tomaszowa, browar drewniany, leśniczówka, młyn i cegielnia. W 1828 r. Deboli
wybudował tutaj murowaną cerkiew p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Cerkiew
ta została zniszczona na początku XX w., zachowało się z niej jedynie
prezbiterium, przerobione w 1934 r. na kaplicę grobową rodziny Makomaskich.
W 1846 r. dobra Dzierążnia, mocno zadłużone, wystawiono na licytację.
Prawdopodobnie ok. 1880 r. wybudowano w Dzierążni murowany pałac
eklektyczny. W 1913 r. wieś przechodzi na własność Heleny i Bogdana Rudnickich,
którzy w tym samym roku odsprzedają ją Adamowi Michałowi Makomaskiemu.
W pięć lat później Dzierążnia została sprzedana Edmundowi Makomaskiemu.
Po śmierci Edmunda Makomaskiego 27 grudnia 1938 r. Dzierążnia trafia w ręce
Marii z Makomaskich Gumińskiej. W 1944 r. dobra przechodzą na Skarb Państwa.
Grunty zostają rozparcelowane natomiast dwór oraz park przechodzą
w użytkowanie Szkoły Podstawowej. Obok kościoła w Dzierążni istniała także
cerkiew. Pierwsza wzmianka o cerkwi w tej miejscowości pochodzi z 1533 r.,
wymieniana jest także w 1578 r. Źródła z roku 1669 notują tu cerkiew filialną parafii
w Komarowie. Była to wówczas świątynia drewniana. Funkcję cerkwi filialnej
pełniła dość krótko. Jako cerkiew parafialna p.w. Podwyższenia Krzyża Św.
wymieniana jest w roku 1760 i wówczas należała do dekanatu zamojskiego.
Ponownie cerkiew unicką niewielkich rozmiarów, tym razem murowaną
wybudowano w roku 1828 na cmentarzu grzebalnym. Cerkiew tę ufundowała
Konstancja Makomaska. Była to również cerkiew filialna unickiej parafii
w Komarowie. Unici stanowili wówczas niewielką liczbę wiernych. Cerkiew
ta została zniszczona na początku XX w. Zachowało się jedynie prezbiterium, które
przerobiono w roku 1934 na kaplicę grobową Makomaskich, ówczesnych
właścicieli Dzierążni.
Huta Dzierążyńska - wieś powstała w XVIII w. Istniała na terenie Dzierążni huta
szkła, od której swą nazwę wzięła wieś. Pod koniec XVIII w. właścicielem wsi był
Augustyn Deboli (1747-1810) ożeniony pierwszy raz z księżniczką Katarzyną
Pietrowną Gallicynowną i miał z tego małżeństwa córkę Katarzynę. Po śmierci
żony Antoni ożenił się po raz drugi w 1796 r. z Józefą Puzyn (zm. 1802 r.) i z tego
małżeństwa było dwóch synów oraz córka. Antoni Deboli testamentem z dnia
14 lutego 1810 r. podzielił swój majątek pomiędzy dzieci z drugiego małżeństwa.
Dzierążnia z przyległościami przypadła w udziale Ignacemu, Stanisław otrzymał
Zwiartów Wielki zaś córka Konstancja trzecią część majątków braci, które miały
być jej spłacone. W XVIII w. wzniesiono tutaj dworek drewniany. Był to budynek
drewniany, parterowy, konstrukcji słupowej, na podmurówce, założony na planie
prostokąta, dwutraktowy, z sienią na przestrzał. Elewacja frontowa pięcioosiowa.
Na osi środkowej ganek z trójkątnym szczytem, wsparty na trzech słupkach.
Dworek był przykryty czterospadowym dachem gontowym. W 1827 r. wieś
90
należała
do powiatu tomaszowskiego i parafii Dzierążnia, liczyła 76
domów i 476 mieszkańców. W 1921 r. wieś liczyła 86 domów i 530 mieszkańców,
w tym
2 Ukraińców i 12 Żydów.
Krynice - pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1435, kiedy występuje w źródłach
Adam z Łabuń właściciel Łabuń, Krynicy i Dzierążni. Był on współfundatorem
kościoła w Łabuniach (wraz z Erhardem z Wierzby i Wawrzyńcem z Komorowa).
Źródła notują jeszcze w latach 1448-1466 Jana z Łabuń, a w latach 1447-1464
Świętosława z Łabuń. W latach 1447-1467 występuje Mikołaj z Łabuń, pisarz
kancelarii królewskiej, biskup kamieniecki, który w 1449 r. odstępuje swój dział
w Krynicach bratu Piotrowi Łabuńskiemu. W latach 1483-1494 jako właściciel
Łabuń, Krynic i Wierzby występuje Jan Łabuński. W latach 1483-1492 spotykamy
w źródłach Jakuba, który był właścicielem Dzierążni. Włość łabuńską uzyskali
w spadku od Łabuńskich herbu Zagłoba Oleśniccy. Składały się na nią następujące
wsie: Krynice, Dzierążnia, Wierzbie, Łabunie i Wola Łabuńska i pod koniec XV w.
przeszły wszystkie na Oleśnickich herbu Radwan. Jan z Oleśnik w 1535 r.
rozgraniczał wsie królewskie Werechanie i Tarnawatkę od swoich wsi Niemirówka
i Krynic. Niejasną rzeczą jest jednak fakt, że w roku 1569 król oddaje Krynice
i Niemirówek tymże Oleśnickim (braciom Marcinowi i Andrzejowi) w drodze
zamiany za wsie Damianice i Turów przyłączone do królewskich Niepołomic (być
może wcześniejsza własność miała charakter czasowo-użytkowy). W 1531 r. było
tutaj 2 i 1/2 łana użytków i cerkiew. W ostatniej ćwierci XVI w. Oleśniccy
rozbudowali wieś, tak że powstały wsie Krynica Stara i Krynica Nowa. W 1581 r.
w Krynicach istniał zbór kalwiński. W 1603 r. na krótko przejął wieś za długi Jan
Zamoyski. Prawdopodobnie też krótko należała do Krzysztofa Tomińskiego, który
w 1614 r. posiadał tutaj dwór drewniany prostokątny, trójdzielny, z sienią na osi.
Po jednej stronie sieni izba z izbą boczną, po drugiej piekarnia. W 1627 r.
z powrotem Krynice odzyskali Oleśniccy. Prawdopodobnie w I poł. XVII w. była
własnością Stanisława Firleja, kasztelana lubelskiego, dziedzica całej włości
łabuńskiej. W 1686 r. wieś była własnością Wolińskiej, która skarżyła w sądzie w
Grabowcu swoich sąsiadów, że buntują przeciwko niej poddanych i doprowadzają
ich do nieposłuszeństwa we wsiach Polanów, Wola Łabuńską i Krynice.
Pod koniec XVII w. wieś przeszła w ręce Głogowskich. Prawdopodobnie
oni wybudowali tutaj dwór barokowy i zlikwidowali winnice a na ich miejsce założyli
ozdobne ogrody. W II poł. XVIII w. właścicielami Krynic był Roman Kossecki
a następnie Zarębscy. W 1802 r. Józef Zarębski sprzedał je swemu synowi
Ignacemu za sumę 10 500 zł. Być może wówczas został wzniesiony murowany
dwór. W latach dwudziestych XIX w. w pobliżu zespołu rezydencjalnego
w Krynicach ulokowano obszerny magazyn solny, złożony z trzech budynków
tworzących tzw. podkowę. Mniej więcej w tym samym czasie zniszczeniu uległa
cerkiew unicka. W 1812 r. część Krynic należała do Teodora z Liniewa
Liniewskiego i Stanisława Gadzińskiego oraz barona Józefa Michałowskiego.
W 1827 r. wieś w powiecie tomaszowskim i parafii Łabunie, liczyła 40 domów i 307
mieszkańców. W roku 1839 Krynice nabyli od spadkobierców Władysława
Zarębskiego Stanisław i Ksawery Głogowscy. W 1846 r. jedynym właścicielem był
Stanisław Głogowski. Głogowscy przebudowali założenia parkowo-ogrodowe
na rozległy park krajobrazowy. W 1864 r. na mocy ukazu uwłaszczeniowego
przekazano chłopom 459 mórg i 104 pręty. W latach następnych wzniesiono
w Krynicach zespół czworaków. W 1874 r. dobra obejmuje po rodzicach Jan
Franciszek Ignacy Głogowski. W latach siedemdziesiątych XIX w. został
zlikwidowany magazyn solny, którego główny budynek przejęła gmina i urządzono
w nim areszt gminny, natomiast pozostałe budynki rozebrano. W rękach
91
Głogowskich wieś pozostaje do czerwca 1899 r., kiedy Onufry Głogowski sprzedał
majątek liczący ponad 400 mórg ziemi Grzegorzowi Lipczyńskiemu, żonatemu
z Anną z Malinowskich. Grzegorz Lipczyński przystąpił do odbudowy
zrujnowanego majątku. Wyremontował dwór, który w ostatnich latach
gospodarzenia Głogowskich był opuszczony. Istotnym przemianom uległy także
założenia parkowe. Dokonano szeregu nowych nasadzeń brzóz, grabów, świerków
i topoli białych. Zatrudniono ogrodnika, który dbał o utrzymanie całego parku.
W 1919 r. mieszkańcy Krynic poczynili starania o wybudowanie kościoła. Ich
inicjatywę poparł dziedzic Grzegorz Lipczyński, który na ten cel przeznaczył część
parku jako plac pod przyszłą budowę. Wiosną 1920 r. Jan Tor ukończył budowę
drewnianego kościółka, ale parafia została powołana dopiero w roku 1925 i 8 lipca
przybył do Krynic proboszcz. Wówczas ogrodzono cmentarz, zabudowania i ogród
plebanijny żywopłotem i drutem kolczastym na słupach dębowych. W 1926 r.
Grzegorz Lipczyński na mocy umowy z proboszczem wydzierżawił parafii na 40 lat
z prawem prolongaty 200 prętów lasu koło plebanii i darował parafii 54 pręty
ogrodu warzywnego. W latach 20-tych XX w. na cmentarzu parafialnym
wybudowano w stylu neogotyckim grobowiec rodziny Lipczyńskich. Pochowano
w nim syna Grzegorza Stefana Lipczyńskiego, który w wieku 20 lat zginął w 1919 r.
w bitwie pod Lidą jako żołnierz 7 pułku ułanów wojsk polskich. Tu pochowano
także Grzegorza Lipczyńskiego, który zmarł 11 czerwca 1942 r. w wieku 83 lat.
We wrześniu 1939 r. w rejonie Krynic toczyły się walki z Niemcami, a ciała
poległych żołnierzy polskich i niemieckich spoczywają na cmentarzu parafialnym.
W 1944 r. majątek krynicki rozparcelowano.
Kryniczki - pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1801 r., kiedy Feliks
Ignacy Głogowski i Tekla z Głogowskich Liniewska dokonują podziału
odziedziczonych po rodzicach dóbr Niemirówek. Wówczas Feliks otrzymał
Niemirówek natomiast Tekla Kryniczki. Wkrótce Kryniczki stały się siedzibą
szlachecką. Po matce dobra te dziedziczyła Antonina z Liniewskich Staniszewska,
która sprzedała Kryniczki w 1832 r. Norbertowi Głogowskiemu. Od niego lub jego
spadkobierców kupił je Piotr Kurmanowicz, który założył obok drewnianego dworu
ogród w stylu angielskim. W 1827 r. wieś w powiecie tomaszowskim i parafii
Krasnobród, liczyła 10 domów i 45 mieszkańców. Około 1875 r. wieś liczyła 611
mórg gruntu, 150 mórg lasu. Założenie dworsko-ogrodowe otrzymało regularny,
prostokątny kształt. Ogrody ozdobne zajmowały północno-wschodnią część,
w części północno-zachodniej znajdowały się zabudowania gospodarcze,
ustawione wokół obszernego prostokątnego dziedzińca. Na południe od dworu
znajdowały się sady owocowe. Całość była obwiedziona drewnianym parkanem
ze sztachet. W 1919 r. Kurmanowicze sprzedają Kryniczki Grzegorzowi
Lipczyńskiemu, który wyremontował dwór. Po remoncie we dworze zamieszkał syn
Grzegorza Adam Lipczyński. W latach 20-tych majątek liczył 582,4 ha ziemi,
z czego w latach 1926-1928 rozparcelowano 100 ha łąk. Do roku 1944
właścicielem majątku był Adam Lipczyński, który został wywieziony do Związku
Radzieckiego, a żona wyjechała do Lublina. Majątek w wyniku reformy rolnej
rozparcelowano.
Majdan Krynicki - pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1827 r., kiedy
wieś była w powiecie tomaszowskim i parafii Łabunie, liczyła 34 domy i 188
mieszkańców.
Majdan-Sielec - pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1827 r.,
wówczas wieś w powiecie hrubieszowskim i parafii Dzierążnia, liczyła 72 domów i
92
420 mieszkańców. W 1845 r. była tutaj karczma, wówczas była to wieś w gminie
Zwiartów.
Polanówka - miejscowość o bardzo młodej metryce. Powstała zapewne
po II wojnie światowej. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi ze spisu miejscowości
z 1952 r.
Polany - pierwszy raz miejscowość wymieniana jest w 1562 r., kiedy została nowo
lokowana przez Oleśnickich. W 1578 r. wieś była własnością Marcina
Oleśnickiego, który posiadał tutaj 4 łany ziemi i 11 komorników z bydłem. W 1686
r. wieś była własnością Wolińskiej. W 1812 r. wieś dzierżawił Mikołaj Krajewski.
W 1827 r. wieś w powiecie tomaszowskim i parafii Łabunie, liczyła 39 domów i 229
mieszkańców.
Romanówka - pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1839, kiedy
pojawiła się na Mapie Kwatermistrzowskiej. W 1845 r. istniała tutaj karczma, która
uzyskała patent propinacyjny. Wówczas wieś należała do dóbr Krynice. W roku
1839 dobra Krynice nabyli od spadkobierców Władysława Zarębskiego Stanisław
i Ksawery Głogowscy. W 1846 r. jedynym właścicielem był Stanisław Głogowski.
W 1874 r. dobra obejmuje po rodzicach Jan Franciszek Ignacy Głogowski.
Sielec - w I poł. XVII w. wieś należała do Adama Komorowskiego, sędziego
bełskiego, po którym dziedziczył syn Krzysztof, żonaty z Marianną Telefus.
Krzysztof zastawił Dzierążnię i Sielec za 10 000 florenów. W II poł. XVIII w.
Augustyn Deboli, były poseł Rzeczpospolitej w Petersburgu posiadał w okolicach
Dzierążni 6 wiosek, wśród których znajdował się także Sielec. Początkowo istniał
tutaj tylko folwark i stan taki notuje jeszcze Mapa Kwatermistrzowska z roku 1839.
Po śmierci Augusta Debolego wieś przeszła w ręce jego córki Konstancji
z Debolich Makomaskiej i jej męża Jana Makomaskiego. Ich jako właścicieli notuje
dokument z 1828 r. Przekształcili oni skromny folwark w okazałą rezydencję. Dwór
z parkiem stanowił rodzaj letniej rezydencji. Dwór zlokalizowany był na wzgórzu
i otoczony obszernym ogrodem angielskim i owocowym. Założony na planie
prostokąta, utworzonego przez środkową część kwadratową murowaną, piętrową
oraz dwa skrzydła boczne drewniane, parterowe. Przy jednym ze skrzydeł
dobudowano ganek drewniany. Elewacja frontowa podzielona czterema pilastrami.
Dach nad częścią środkową progowy, nad skrzydłami bocznymi dachy
dwuspadowe z lukarnami, gontowe. Wokół dworu rozmieszczono zabudowania
gospodarcze, kuchnię i lodownię i 5 czworaków mieszkalnych. Park posiadał
ok. 5 ha powierzchni. Folwark składał się z dużych stajni, obór i stodół
i dwupiętrowego murowanego spichlerza. Nad strumieniem znajdowała się
dworska osada młyńska z murowanym młynem, natomiast naprzeciwko założenia
parkowego, po południowej stronie znajdowała się dworska cegielnia. W 1866 r.
folwark w Sielcu liczył 854 morgi gruntów uprawnych i 250 mórg lasu. Dobra
te Stanisław Deboli w 1875 r. sprzedał Antoniemu Makomaskiemu. Potem w roku
1893 przeszedł on na Marię Makomaską a następnie w 1933 r. na jej syna Adama.
W 1944 r. majątek w ramach reformy rolnej rozparcelowano. Sielec stanowił
odrębną część dóbr i był zarządzany przez rządcę. W okresie międzywojennym
rządcą był tutaj Feliks Adamowicz, który mieszkał w tutejszym dworze.
Zaboreczno - pierwszy raz miejscowość pojawia się na mapie K. Miilera i A.
Benedictiego z 1803 r. W 1840 r. wieś wchodziła w skład unickiej parafii
w Tarnawatce. W 1845 r. istniała tutaj karczma, która otrzymała patent
93
propinacyjny. Wówczas była w gminie Niemirówek i należała do Głogowskiego.
W 1921 r. wieś liczyła 54 domy i 329 mieszkańców, w tym 11 Ukraińców i 17
Żydów, natomiast w folwarku było 2 domy i 16 mieszkańców, w tym 12 Żydów.
Zadnoga - pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1921, wówczas
wieś liczyła 31 domów oraz 220 mieszkańców, wyłącznie Polaków.
Zwiartów - pierwsza udokumentowana wzmianka źródłowa pochodzi z roku 1425,
kiedy Ziemowit IV, książę mazowiecki i bełski nadał Michałowi Motyczce,
mieszczaninowi szczebrzeskiemu wójtostwo i powierzył osadzenie na prawie
magdeburskim miasta Rachanie. Nadał mu przy tym wsie Zwiartów, Zwiartówek,
Podhorce i Proste. W 1531 r. był tutaj zaledwie 1 łan użytków i młyn. W 1578 r.
Zwiartowski posiadał tutaj 3 i 1/4 łana użytków, 6 zagrodników z ziemią,
2 zagrodniki bez ziemi i 2 komorniki. Na początku XVII w. dzierżawcą wsi był
Ambroży Komorowski. W 1693 r. właścicielem Zwiartowa był Woliński, starosta
radzyński. Następnie wieś przeszła na własność Radeckich, a pod koniec XVIII w,
należała do Józefa Wierzbickiego, który w 1793 r. sprzedał Zwiartów Augustynowi
Deboli. W 1827 r. wieś w powiecie tomaszowskim i parafii Dzierążnia, liczyła
46 domów i 324 mieszkańców. W 1823 r. majątek trafił w ręce syna Augusta
Debolego Stanisława, który osiadł w Zwiartowie. Wzniósł obszerny murowany
pałac, spichlerz i inne zabudowania. Wokół pałacu założono klasycystyczny
park wykorzystując dawne ogrody kwaterowe. W 1875 r. Stanisław Deboli sprzedał
Zwiartów Antoniemu Makomaskiemu. W tym czasie obszar majątku wynosił 975
mórg, z tego grunty orne - 399, łąki - 91, lasy - 448, zarośla - 16, wody - 2 i
nieużytki – 18. W 1880 r. Edmund Makomaski, syn Antoniego założył młyn do
mielenia kości, w celu wykorzystania ich jako nawóz. Kolejnym właścicielem wsi
została Maria Makomaska, która objęła te dobra w 1899 r. Za czasów
Makomaskich park zwiartowski został przekształcony w stylu krajobrazowym, choć
pewne elementy krajobrazowe mogły być wprowadzone już wcześniej. W dolinie
strumienia wykopano stawy, które stały się dodatkowym elementem
krajobrazowym. W 1933 r. Zwiartów przejął we władanie syn Marii Makomaskiej
Adam. Wyspecjalizował się on w hodowli koni dla wojska. W 1944 r. dokonano
parcelacji majątku.
5.4 Dziedzictwo kulturowe Gminy Krynice.
W ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na obszarze gminy
znajdują się cztery obiekty o walorach zabytkowych.
I.
W Dzierążni istnieje zespół kościelny, na który składają się: murowany
kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja,
wzniesiony w latach 1769-1774. Jest to jednonawowa świątynia wzniesiona
z cegły, która w 1817 r. uległa spaleniu, wyremontowana w 1858 r., spłonęła
ponownie w 1902 r. Została odnowiona w 1905 r. i wtedy dobudowano
do kościoła przedsionek. Nad nawą znajduje się wieżyczka na sygnaturkę.
We wnętrzu jest 5 drewnianych ołtarzy, prawdopodobnie wykonanych
w Lublinie w Fabryce Mebli w 1906 r. Na chórze muzycznym są organy
wykonane przez firmę Biernackiego. Obok kościoła znajduje się murowana
dzwonnica, wzniesiona w 1817 r., z dzwonem z 1869 r. W zespole są cztery
murowane kapliczki z 1905 r., pomnik nagrobny z 1898 r., murowany budynek
plebanii wzniesiony po 1934 r. oraz cmentarz przykościelny z XVIII w. z
94
zachowanym drzewostanem. Obiekty te wpisano do rejestru zabytków jako
zespół pod numerem ZA/298. Całość jest zachowana w dobrym stanie.
II.
W Dzierążni istnieje również zespół pałacowy, na który składa się: budynek
murowanego pałacu, z portykiem w elewacji frontowej i centralną wnęką
w części ogrodowej, wzniesionego ok. 1890 r., murowana oficyna-rządcówka
z końca XVIII w. oraz ogród kwaterowy z końca XVIII w., powiększony w XIX
w. o część krajobrazową o łącznej powierzchni 4,5 ha. Zespół wisano do
rejestru zabytków pod numerem ZA/317.
III.
W Krynicach znajduje się zespół dworski, na który składa się ruina
klasycystycznego dworu murowanego z I poł. XIX w. i park krajorazowy z poł.
XIX w. o powierzchni 7 ha. Całość wpisano do rejestru zabytków pod
numerem ZA/452.
IV.
W Zwiartowie istnieje zespół dworski, na który składają się ruiny
murowanego dworu z I poł. XIX w., murowany spichlerz klasycystyczny
z 1842 r. (obecnie w ruinie) oraz park krajobrazowy z II poł. XIX w.
z elementami kompozycji klasycystycznej o powierzchni 3 ha. Zespół wpisano
do rejestru zabytków pod numerem ZA/453.
Oprócz obiektów wpisanych do rejestru zabytków, w ewidencji
konserwatorskiej z terenu gminy Krynice znajdują się następujące obiekty
o charakterze zabytkowym:
Antoniówka
•
cmentarz wojenny z 1939 r., nieczynny, na którym znajduje się 30 mogił
ziemnych, obwiedzionych betonowymi opaskami, z betonowymi krzyżami.
Na cmentarzu znajduje się pomnik z piaskowca, projektowany i wykonany
przez P. Grzonkowskiego rzeźbiarza z Lublina i dwie granitowe tablice
z wykazem poległych.
Budy Dzierążyńskie
•
•
murowany budynek klinkierni z 1910 r.,
drewniany budynek kuźni z 1937 r.
Dąbrowa
•
•
•
murowana kaplica św. Antoniego z 1860 r.,
kamienna figura z początku XX w.,
drewniana zagroda Nr 40, na którą składają się: dom, obora i stodoła.
Dzierążnia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
murowana kaplica grobowa Makomaskich, przebudowana z fragmentu dawnej
cerkwi z 1828 r.,
figura kamienna Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia z początku XX w.,
drewniany dom Nr 90 z końca XIX w.,
drewniany dom Nr 98 z początku XX w.,
drewniany dom Nr 99 zbudowany ok. 1880 r.,
drewniany dom Nr 101 zbudowany ok. 1880 r.,
drewniany dom Nr 117 z 1863 r.,
drewniana stodoła w zagrodzie Nr 122 zbudowana ok. 1880 r.,
cmentarz rzymskokatolicki, dawniej grekokatolicki, czynny, założony na
95
początku XIX w., o pow. 2,15 ha - dobry stan zachowania.
Huta Dzierążyńska
•
•
drewniany dom Nr 7 zbudowany ok. 1907 r.,
drewniany dom Nr 21 zbudowany ok. 1919 r.
Krynice
•
•
•
•
•
•
•
•
drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Św. Stanisława BM; został
wzniesiony w 1920 r. Mieszkańcy Krynic zakupili niedokończony kościół
drewniany w Horyszowie Ruskim, zaprojektowany przez architekta
J. Siennickiego i przenieśli do swojej miejscowości, gdzie złożył go Jan Tor,
drewniany budynek szkoły, obecnie dom Nr 2 zbudowany w poł. XIX w.,
murowana obora dworska, wzniesiona po 1920 r.,
drewniany dom Nr 6 zbudowany w 1937 r.,
drewniany dom Nr 31 zbudowany w 1927 r.,
murowany obiekt cegielni, zbudowany w poł. XIX w.,
drewniany młyn motorowy z 1930 r.,
cmentarz rzymskokatolicki, dawniej grekokatolicki, czynny, z początku XIX w.;
w 1925 r. w miejscu dawnej cerkwi wybudowano neogotycką kaplicę grobową
Lipczyńskich; cmentarz o pow. 1,5 ha, podzielony na kwatery.
Kryniczki
•
murowany budynek folwarczny, wzniesiony w 1900 r., obecnie w ruinie wraz
z pozostałościami parku dworskiego z XIX w.
Majdan-Sielec
•
•
•
•
•
•
•
•
kamienna figura św. Antoniego z początku XX w.,
drewniana zagroda Nr 38, na którą składa się: dom, obora i stodoła,
zbudowana w XIX w.,
drewniana zagroda Nr 97, na którą składa się: dom, budynek gospodarczy
i stodoła, zbudowana w końcu XIX w.,
drewniana zagroda Nr 119, na którą składa się: dom i stodoła, zbudowana
w XIX w.,
drewniany dom Nr 26 zbudowany w poł. XIX w.,
drewniany dom Nr 45 zbudowany w XIX w,
drewniany dom Nr 96 zbudowany ok. 1920 r.,
drewniany dom Nr 100 zbudowany ok. 1910 r.
Polanówka
•
•
drewniany dom Nr 28 zbudowany ok. 1913 r.,
drewniany dom Nr 54 zbudowany w 1928 r.
Polany
•
•
•
•
•
kamienna figura z krzyżem z 1906 r.,
drewniany dom Nr 8 zbudowany w XIX w.,
drewniany dom Nr 58 zbudowany w 1928 r.,
drewniany dom zbudowany w końcu XIX w.,
drewniana stodoła zbudowana ok. 1910 r.
96
Romanówka
•
•
•
figura kamienna z 1910 r.,
drewniana zagroda Nr 1, na którą składa się: stodoła i spichlerz, zbudowana
ok. 1880 r.,
drewniana stodoła zbudowana ok. 1913 r.
Sielec
•
murowany spichlerz dworski z I poł. XIX w.
Zaboreczno
•
drewniana zagroda Nr 31, na którą składa się: dom, obora, stodoła i drewutnia,
zbudowana ok. 1900 r.
Zadnoga
•
•
kamienna figura zbudowana ok. 1905 r.,
drewniany dom Nr 6 zbudowany ok. 1920 r.
Zastawki
•
drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena, zbudowana ok. 1900 r.
Zwiartów
•
•
•
•
•
drewniana kapliczka Matki Boskiej, zbudowana na początku XX w.,
drewniana kapliczka świętego Jana Nepomucena, zbudowana na początku
XX w.,
drewniany budynek szkoły, wzniesionej w 1924 r.,
drewniany dom Nr 68 zbudowany ok. 1929 r.,
młyn motorowy, obecnie elektryczny, zbudowany ok. 1929 r.
Na obszarze gminy Krynice zaewidencjonowano 121 stanowisk
archeologicznych (212 tzw. faktów osadniczych) w oparciu o Archeologiczne
Zdjęcia Polski.
Stanowiska te w zasadzie znajdują się na obszarze całej gminy. Najwięcej
w miejscowościach: Krynice – 39, Zwiartów – 37, Polany – 36, Dzierążnia – 30,
Zadnoga – 22 i Polanówka - 16. Pozostałe miejscowości ze stanowiskami
archeologicznymi to: Majdan Krynicki, Dąbrowa, Majdan-Sielec, Romanówka, oraz
Huta Dzierążyńska.
Zidentyfikowano pozostałości po kulturach m. innymi: ceramiki sznurowej,
trzcinieckiej, przeworskiej, łużyckiej oraz wiele śladów osadnictwa pradziejowego
i wczesnośredniowiecznego.
6. Walory turystyczne gminy.
Walory turystyczne gminy Krynice należą do dość wysokich
i perspektywicznych. Dowodem na to jest fakt, iż w wyniku waloryzacji
turystyczno-wypoczynkowej Lubelszczyzny przeprowadzonej na potrzeby Planu
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego wyodrębniono na
terenie powiatu tomaszowskiego strefę najwyższej atrakcyjności turystycznej
właśnie w gminie Krynice oraz w gminach Tarnawatka, Tomaszów Lubelski,
Lubycza Królewska, Bełżec i Susiec oraz części innych miejscowości.
97
W ramach tej strefy przewiduje się: lokalizację obiektów przystosowanych
do turystyki kwalifikowanej (campingów, pól namiotowych i biwakowych, stanic
wodnych i stanic rybackich); preferowanie rozproszonej bazy noclegowej opartej
o pensjonaty i kwatery agroturystyczne; lokalizowanie budownictwa letniskowego
głównie w obrębie istniejącej zabudowy oraz urządzenie ścieżek rowerowych,
punktów widokowych, podniesienie standardu istniejących szlaków turystycznych
oraz ewentualne wyznaczenie nowych tras.
Z kolei strefa zrównoważonego rozwoju turystyki w powiecie
tomaszowskim obejmuje centralną część gminy Krynice, gminę Tyszowce oraz
północną część gminy Tarnawatka. Kształtowanie warunków przestrzennych dla
rozwoju turystyki w tej strefie planuje się poprzez zwiększenie ilości obiektów
turystycznych, lokalizację zbiorników retencyjnych o funkcji rekreacyjnej oraz
kreowanie na ich obrzeżach małych ośrodków rekreacyjno–turystycznych
(pensjonatów); rozwój zaplecza obsługującego turystykę i związanej z nią
infrastruktury technicznej (oczyszczalnie ścieków, sieć kanalizacyjna, gazyfikacja);
innowacyjność w organizacji różnorodnych form turystyki w oparciu o posiadane
walory (np. wczasy w siodle, spływy kajakowe itp.); podniesienie wizerunku
turystycznego obszarów poprzez rewaloryzację obiektów i zespołów zabytkowych
oraz estetyzację zabudowy; zwiększenie dostępności komunikacyjnej obszarów.
Walory turystyczne gminy koncentrują się głównie w Krynicach, Dzierążni,
Zwiartowie i Zaborecznie. Do podstawowych walorów należy atrakcyjność
kulturowa, krajobrazowa (urozmaicona rzeźba, punkty widokowe) i przyrodnicza
(korzystny bioklimat) oraz zbiornik wodny w Krynicach wykorzystywany do celów
rekreacyjnych, możliwość uprawiania sportów zimowych. Rodzaj walorów
uzasadnia rozwój agroturystyki i organizacji wypoczynku weekendowego. Szansą
na czerpanie korzyści gospodarczych z turystyki krajoznawczej jest też położenie
przy trasie Zamość - Tomaszów Lubelski.
Istotny wpływ na rozwój turystyki (agroturystyki) mają zasoby i walory
krajobrazowe gminy Krynice. Wynikają one z przynależności terenu gminy
do rożnych mezoregionów fizyczno-geograficznych (Grzęda Sokalska i Roztocze
Środkowe). W obrębie poszczególnych mezoregionów zaznaczają się znaczne
różnice lokalnych cech krajobrazowych dotyczących ukształtowania i pokrycia
terenu oraz nasycenia obszarów zasobami kulturowymi.
Obszar gminy Krynice charakteryzuje się w miarę jednostajnym
przemieszaniem pól uprawnych oraz zabudowy wiejskiej. Niewielkie kompleksy
leśne koncentrują się w części centralnej i zachodniej omawianego terenu.
W oparciu o dane o ukształtowaniu terenu, charakterze zabudowy,
rozmieszczeniu połaci leśnych oraz terenów użytkowanych rolniczo a także
informacjach historycznych wyróżniono dwie strefy o zróżnicowanym charakterze
architektoniczno - krajobrazowym.
Na większej części terenu gminy (wsie: Majdan Krynicki, Polanówka, Polany,
Dąbrowa, Majdan-Sielec, Romanówka, Antoniówka, Zaboreczno) znajdują się
liczne obiekty o charakterze zabytkowym lub historycznym: cmentarze, kamienne
figury, stare zagrody i inne obiekty.
W części centralnej i wschodniej gminy rozciąga się pas krajobrazowy
o większej wartości kulturowej (rejon Krynic, Bud Dzierążyńskich, Dzierążni,
Zwiartowa), głównie w obrębie Grzędy Sokalskiej. Są to tereny o znacznej wartości
zabytkowej krajobrazu historycznie jednorodnego lub nawarstwionego, z czytelnym
układem kompozycyjnym i o zróżnicowanej wartości zabudowy tradycyjnej.
W urozmaiconym widokowo terenie doliny Dzierążanki i odchodzących od niej
jarów wtopiona jest stosunkowo liczna zabudowa wiejska o charakterze
tradycyjnym.
98
Znajdują się tu też ciekawe obiekty zabytkowe: oprócz interesującego
widokowo zespołu kościelnego w Krynicach, dochodzą jeszcze pozostałości
zespołu dworskiego oraz stary cmentarz.
W Dzierążni znajduje się zespół kościoła parafialnego oraz założenie
parkowo-pałacowe, pozostałości starej zabudowy drewnianej, stary cmentarz
z kaplicą grobową, figury i kapliczki. W Zwiartowie pozostałości zespołu
dworskiego, stara zabudowa drewniana oraz kapliczki przydrożne.
W aspekcie rozwoju turystyki (agroturystyki) na terenie gminy Krynice bardzo
istotne są walory widokowe (punkty i osie widokowe).
Ważniejsze z nich to:
• ciąg widokowy na odcinku drogi Nr 17 pomiędzy wsiami Polanówka i Krynice,
• ciąg widokowy wzdłuż drogi powiatowej (Nr 2265L i 2266L) przez wieś Polany
i Polanówkę wraz z punktami widokowymi na zalew w Krynicach oraz lasy
w gminie Łabunie,
• ciąg widokowy w Krynicach (droga Nr 17) - wgląd na zalew oraz kościół
i cmentarz,
• ciąg widokowy wzdłuż drogi powiatowej (Nr 2503L) z punktami widokowymi
na stawy w Tarnawatce oraz wzgórza Roztocza,
• ciąg widokowy wzdłuż drogi powiatowej (Nr 2502L) - dolina rzeki Wożuczynki
i lasy na stokach Roztocza,
• punkt widokowy przy drodze gminnej (Nr 111545L) - kościół i cmentarz
w Dzierążni,
• punkt widokowy na szlaku turystycznym (szlak partyzancki) za wsią
Romanówka.
Na terenie gminy znajduje się więcej punktów widokowych, są one jednak
położone poza szlakami drogowymi, na terenie pól i stąd są trudno dostępne.
W gminie Krynice będą coraz silniej odgrywać ważną rolę funkcje
turystyczno-rekreacyjne. Gmina może oprzeć rozwój turystyki o wybitne walory
przyrodnicze pobliskich obszarów Roztocza.
MAPA 10 – Roztocze.
99
7. Infrastruktura techniczna gminy.
7.1 System drogowo-komunikacyjny.
Gmina Krynice jest dogodnie położona przy drodze krajowej Nr 17
(Warszawa - Lublin - Zamość - Tomaszów Lubelski - Hrebenne - granica państwa).
Droga ta przebiega przez Tomaszów Lubelski i przez kilka innych ośrodków
gminnych w tym przez Tarnawatkę, Bełżec i Lubyczę Królewską, a jej znaczenie
wzrosło po uruchomieniu w roku 1992 przejścia granicznego w Hrebennem. Droga
Nr 17 tworzy korytarz transportowy Morze Bałtyckie - Morze Czarne i jest zaliczona
do sieci dróg międzynarodowych (E–372). Droga Nr 17 stanowi główną oś
komunikacyjną łączącą gminę z miastem powiatowym, wojewódzkim oraz
sąsiednim powiatem.
Oprócz drogi krajowej Nr 17 na obszarze gminy Krynice zlokalizowane
są drogi powiatowe o łącznej długości 44,4 km oraz drogi gminne o łącznej
długości 34 km.
Droga krajowa oraz utwardzone sieci dróg powiatowych dobrze komunikuje
obszar gminy z sąsiednimi gminami oraz miastem powiatowym i wojewódzkim.
Transport i komunikację transportową generują w zdecydowanej większości droga krajowa Nr 17 i drogi powiatowe.
Sieć dróg gminnych posiada znikomy wpływ na komunikację zewnętrzną
gminy, obsługuje jedynie zabudowę zagrodową na obszarze gminy i dojazdy
do pól uprawnych.
7.2 System zaopatrzenia w wodę.
Na terenie gminy funkcjonuje 6 wodociągów grupowych zaopatrujących
w wodę pitną ludności gminy.
1) Wodociąg Dąbrowa (Dąbrowa, Majdan-Sielec) - zasilany jest z ujęcia
głębinowego o głębokości 115 m; wydajność 100 m³/d.
2) Wodociąg Antoniówka (Antoniówka, część wsi Budy) - zasilany jest z ujęcia
głębinowego składającego się z dwóch studni o głębokości 104 m oraz leju
depresyjnego; wydajność 94 m³/d.
3) Wodociąg Polanówka (Polanówka, Majdan Krynicki) - zasilany jest z ujęcia
głębinowego składającego się z dwóch studni o głębokości 13 m oraz zbiornika
wyrównawczego; wydajność 108 m³/d.
4) Wodociąg Huta Dzierążyńska (Huta Dzierążyńska, Budy, Dzierążnia, część
miejscowości Krynice) - zasilany jest z ujęcia głębinowego składającego się
z dwóch studni o głębokości 90 m; wydajność 135 m³/d.
5) Wodociąg Polany (Polany, Zadnoga, Romanówka, Krynice, część
miejscowości Majdan Krynicki) - zasilany jest z ujęcia głębinowego
składającego się z dwóch studni o głębokości 70 m; wydajność 150 m³/d.
6) Wodociąg Zwiartów (Zwiartów, Kolonia Zwiartów) - zasilany jest z jednej
studni głębinowej o głębokości 70 m; wydajność 98 m³/d.
100
Łączna długość sieci wodociągowej na terenie gminy Krynice osiągnęła 55,3
km. Łączna długość przyłączy prowadzących do gospodarstw to 29,8 km, co daje
liczbę 980 podłączonych budynków.
Siecią wodociągową objętych jest 16 miejscowości w gminie, z czego dwie
częściowo. Brak jest sieci wodociągowej w części wsi Kolonia Zwiartów oraz części
wsi Majdan-Sielec. Wskaźnik zwodociągowania dla gminy wynosi 25,9szt./100
mieszkańców.
7.3 System odprowadzania i oczyszczania ścieków.
W miejscowości Krynice istnieje mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia
ścieków o przepustowości 40m3/dobę. Obecnie przerabia ok. 5 m3/dobę. Zapewnia
odbiór ścieków kilku obiektów położonych najbliżej oczyszczalni. Brak pełnej sieci
kanalizacyjnej nie pozwala na wykorzystanie pełnej przepustowości.
W Dzierążni funkcjonuje oczyszczalnia ścieków o maksymalnej
przepustowości 9 m3/dobę - obecnie wykorzystuje się 1 m3/dobę. Na pozostałym
obszarze gminy brak jest systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków.
Ścieki, które gromadzi się w zbiornikach bezodpływowych wywożone są bądź
zagospodarowywane rolniczo w niekontrolowany sposób. Gmina planuje budowę
ok. 300 oczyszczalni przydomowych. W gminie istnieje 427 zbiorników
bezodpływowych, gromadzących ścieki komunalne.
7.4 System gospodarki odpadami.
Gmina Krynice, posiada własny Program Gospodarki Odpadami, regulujący
kwestie związane ze zbiórką oraz składowaniem odpadów. Na terenie gminy
Krynice działa jedno wysypisko śmieci w sołectwie Zaboreczno, o powierzchni 1,03
ha, zapełnione w kilkunastu procentach. Odpady z gminy Krynice stanowią
niewielki procent całej liczby odpadów wytwarzanych w powiecie tomaszowskim –
ok. 3%.
Wysypisko nie jest w pełni wyposażone w odpowiedni sprzęt, w tym m.
innymi w wagi towarowe, co uniemożliwia prowadzenie pełnej ewidencji
składowanych odpadów.
Urządzeniami do gromadzenia odpadów w miejscu ich powstawania
są na terenie powiatu pojemniki i punkty gromadzenia odpadów: Polany, Krynice,
Zwiartów, Dąbrowa, Dzierążnia.
Blisko 40% gospodarstw posiada pojemniki do gromadzenia odpadów –
podpisana umowa z MPGiK w Tomaszowie Lubelskim.
Stan wyposażenia posesji w urządzenia do zbierania odpadów nie pozwala
na prowadzenie kompleksowej selektywnej zbiórki. Na składowiskach prowadzony
jest odzysk złomu żelaznego i metali kolorowych.
7.5 System elektroenergetyczny.
Przez obszar gminy przebiega tranzytem linia energetyczna 110kV relacji
Zamość – Tomaszów Lubelski. Obszar gminy zasilany jest siecią linii średnich
napięć - 15 kV z rozdzielnią mocy w Tomaszowie Lubelskim. Istniejąca sieć
energetyczna zapewnia zasilanie całego obszaru gminy.
Podstawą zasilania w energię elektryczną jest napowietrzny system sieci
średniego napięcia. W ostatnim czasie przeprowadzono inwestycję budowy
stacjonarnej instalacji do produkcji energii elektrycznej we wsi Majdan Krynicki.
101
7.6 System ciepłowniczy.
Gmina nie posiada centralnego źródła ciepła oraz sieci ciepłowniczej.
Obiekty użyteczności publicznej będące w gestii gminy oraz innych podmiotów
ogrzewane są kotłowniami na opał stały, pomimo że ponad połowa obszaru gminy
została zgazyfikowana.
W zabudowie zagrodowej i jednorodzinnej gaz wykorzystywany jest
do ogrzewania w bardzo małym stopniu, dominuje ogrzewanie drewnem i węglem.
7.7 System gazowniczy.
Przez obszar gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia relacji
Lubaczów - Zamość. Na gruntach wsi Antoniówka zlokalizowana jest stacja gazu.
Część obszaru gminy położona przy drodze Nr 17 została zgazyfikowana siecią
średnioprężną. Jednakże wykorzystanie gazu jest niewielkie, na 438
zainstalowanych przyłączy, gaz wykorzystuje 175 gospodarstw domowych.
Na terenie gminy Krynice brak jest jeszcze gazu przewodowego w ośmiu
miejscowościach: Zadnoga, Romanówka, Kolonia Partyzantów, Zaboreczno,
Polany, Majdan-Sielec, Zwiartów, Zwiartów Kolonia. Indywidualne gospodarstwa
domowe używają dla swych potrzeb gazu z butli.
7.8 System telekomunikacyjny.
Gmina Krynice jest jedną z niewielu gmin w powiecie, które nie zostały
powszechnie stelefonizowane. W ostatnich latach wymieniono w Krynicach
centralę z ręcznej na automatyczną. Siecią kablową doziemną została
stelefonizowana jedynie wieś Dąbrowa oraz część miejscowości gminy Krynice.
W chwili obecnej prowadzone są prace we wschodniej części gminy, których celem
ma być zmiana typu sieci telefonicznej na podziemną. W 2006 r. prace
zakończono
w miejscowościach: Dzierążnia, Huta
Dzierążyńska oraz części Krynic.
Pozostałe sołectwa posiadają zaledwie od jednego do kilku abonentów.
Łączność zapewniają telefony komórkowe. Obecnie instalowane są telefony
z łącznością radiową w oparciu o urządzenia zainstalowane na stacji TV
w Tarnawatce. Przez obszar gminy przebiega pas transmisji telewizyjnej oraz
w sąsiedztwie drogi Nr 17 kabel łączności dalekosiężnej TKD.
Od niedawna na terenie gminy rozpoczęto dostarczanie dostępu do globalnej
sieci Internet drogą radiową.
8. Gospodarka.
8.1 Rolnictwo.
Głównym działem gospodarki na obszarze gminy Krynice jest rolnictwo.
Rolnictwo funkcjonuje w oparciu o indywidualne gospodarstwa rolne i stanowi
główne źródło utrzymania dla ok. 72% zatrudnionych w rolnictwie. W posiadaniu
rolników indywidualnych znajduje się ok. 92% ogółu użytków rolnych.
Produkcji rolnej sprzyjają bardzo dobre warunki glebowe. Obszar gminy
zalegają gleby wytworzone głównie z lessów, który odznacza się korzystnymi
102
właściwościami fizyczno-chemicznymi (przewiewnością, przepuszczalnością i
dzięki drobnoziarnistej budowie możliwością zatrzymania wody).
Na terenie gminy z utworów lessowych wykształciły się przede wszystkim
gleby brunatne wyługowane, czamoziemy i bielice. Położone w terenie płaskim
i słabo urzeźbionym zaliczone głównie do II i IlI klasy bonitacyjnej. Gleby Krynic
należą do tzw. drugiej grupy bonitacji glebowej – gleby (warunki glebowe) dobre
dla rolnictwa. Gleby klas chronionych (I-IV) obejmują ok. 81% użytków rolnych
(grunty rolne + użytki zielone) gminy. Wśród gruntów ornych dominują grunty III
klasy bonitacyjnej (76,2%), natomiast wśród użytków zielonych grunty IV klasy
bonitacyjnej (52,3%) i III klasy bonitacyjnej (35,7%).
Wśród gruntów ornych dominują kompleksy pszenne zajmując ok. 97%
ich powierzchni, w tym pszenne dobre ok. 56%, pszenne wadliwe ok. 29,0% oraz
pszenne bardzo dobre ok. 12,5%. Wśród użytków zielonych dominuje kompleks
użytków zielonych dobrych i średnich zajmując ok. 92% ich powierzchni.
Obszar gminy Krynice to teren typowo rolniczy. W strukturze gruntów ponad
80% stanowią użytki rolne, użytki leśne ok. 12%, pastwiska ok. 5,3% oraz sady
ok. 2% użytków rolnych.
Spośród wszystkich gospodarstw rolnych znaczna większość (ok. 60%)
to gospodarstwa małej lub średniej wielkości o pow. od 1 do 10 ha., zaś duże
gospodarstwa powyżej 10 ha stanowią ok. 40% wszystkich gospodarstw.
Wiodącym kierunkiem produkcji rolnej jest produkcja roślinna, w której
specjalizuje się ok. 50% ogółu gospodarstw.
Główne uprawy stanowią zboża, w tym pszenica, jęczmień i żyto. Bogate
są także uprawy rzepaku – regionalnie tłoczony olej rzepakowy, pochodzący
z pierwszego tłoczenia i służący do przyrządzania potraw wigilijnych, uzyskał
nieoficjalny jeszcze tytuł „produktu regionalnego” i był promowany na
zagranicznych targach produktów tradycyjnych.
W sadach Krynic spotkać możemy głównie jabłka (ok. 34%) oraz porzeczkę
(ok. 40%) – dwa z najczęściej spotykanych w powiecie rodzajów uprawianych
owoców. Z innych owoców spotkać możemy grusze, śliwy, maliny, wiśnie i agrest.
W całym powiecie tomaszowskim relatywnie więcej uprawia się buraków
cukrowych i roślin strączkowych, a także rzepaku, mniej natomiast ziemniaków,
co wiąże się ze specyfiką bardzo dobrej rolniczej przestrzeni produkcyjnej
i mniejszym znaczeniem hodowli.
Hodowla nie ma dużego znaczenia na terenie Krynic. W produkcji zwierzęcej
specjalizuje się tylko ok. 6% ogółu gospodarstw, a 41% prowadzi produkcję
mieszaną - roślinną i zwierzęcą.
W produkcji zwierzęcej główny kierunek to hodowla bydła i trzody chlewnej.
W ostatnich latach zaobserwowano rezygnację z hodowli bydła w coraz większej
liczbie gospodarstw. Spadek pogłowia bydła i owiec spowodowany był
zmniejszającą się opłacalnością produkcji. Natomiast pogłowie trzody chlewnej
utrzymywało się na tym samym poziomie.
8.2 Leśnictwo.
Głównym i najcenniejszym elementem szaty roślinnej w obszarze gminy
są lasy. Lasy i grunty leśne stanowią ok. 12% struktury gruntów. Gospodarka leśna
na obszarze gminy nie odgrywa zbyt dużej roli ze względu na małą lesistość.
Jednakże lasy pełnią istotną rolę ekologiczną, glebochronną, wodochronną i
krajobrazową. Stanowią ostoję flory i fauny leśnej. W południowej części gminy
pełnią funkcje lokalnego polno-leśnego korytarza ekologicznego.
103
Zbiorowiska leśne zgrupowane są w kilkunastu różnej wielkości kompleksach.
Powierzchniowo dominują siedliska lasu świeżego z dominującymi gatunkami
dębem i bukiem oraz lasu mieszanego świeżego i boru mieszanego świeżego
z panującymi gatunkami sosną i dębem. Mniejsze powierzchnie zajmują siedliska
lasu mieszanego wilgotnego i boru mieszanego wilgotnego.
Udział lasów państwowych wynosi ok. 51%. Administracyjnie lasy
te podlegają Nadleśnictwu w Tomaszowie Lubelskim. W obrębie tych lasów pow.
lasów ochronnych wynosi - 284,81 ha, w tym: lasów glebochronnych - 244,89 ha,
lasów wodochronnych - 15,14 ha oraz lasów glebochronnych, stanowiących cenne
fragmenty rodzimej przyrody - 56,04 ha. W granicach lasów państwowych brak jest
projektowanych obszarów chronionych.
Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa zajmują 49% ogólnej
powierzchni leśnej. Drzewostany w tych lasach są młode. Najmłodsze drzewostany
występują w lasach prywatnych w obrębie wsi: Dąbrowa Krynicka, Antoniówka
i Krynice. 15 wsi w gminie objętych zostało uproszczonym planem urządzenia lasu.
Istnieje możliwość powiększenia zasobów leśnych poprzez zalesienie
kolejnych 100 ha gruntów rolnych wyznaczonych w uproszczonych planach
urządzenia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa.
8.3 Drobna przedsiębiorczość.
Baza ekonomiczna poza rolnictwem na terenie gminy Krynice jest bardzo
słabo rozwinięta. Zatrudnienie w usługach nierynkowych przewyższa zatrudnienie
w usługach rynkowych. Rozwój małej i średniej przedsiębiorczości odzwierciedla
istniejący układ osadniczy, gdzie firmy najchętniej lokują swoje siedziby na terenie
miast nie zaś na wsi. Z tego powodu rozwój przedsiębiorczości na terenie gminy
Krynice jest znacznie utrudniony z uwagi na wiejski i typowo rolniczy charakter
tego terenu.
Działalność gospodarcza prowadzona jest na terenie gminy głównie przez
małe, rodzinne zakłady usługowo-rzemieślnicze osób fizycznych. Zakłady
te zatrudniają niewielką liczbę osób. Cechą charakterystyczną jest dominacja
przemysłów tradycyjnych, działających na bazie miejscowych surowców (w branży
budowlanej: cegielnia, tartak; w branży spożywczej: młyny, wytwórnia wód
gazowanych) a także zakładów związanych z obsługą motoryzacji (stacje paliw,
mechanika pojazdowa). Położenie gminy przy projektowanej drodze ekspresowej
S17 oraz przygraniczne położenie regionu daje możliwość szybkiej wymiany
i współpracy gospodarczej z regionami przygranicznymi Ukrainy.
Statystyka podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w systemie
REGON na terenie gminy Krynice w 2006 r. według danych GUS przedstawia się
następująco:
• ogółem zarejestrowanych było 176 podmiotów, z czego przeważająca
większość reprezentowała sektor prywatny,
• zaewidencjonowano 1 spółkę handlową (kapitałowa - z o.o.), 11 spółek
cywilnych, 3 spółdzielnie, 132 osoby fizyczne pozostałe podmioty to fundacje,
stowarzyszenia oraz organizacje społeczne.
Na podstawie lokalizacji prowadzenia działalności gospodarczej na terenie
gminy Krynice można wskazać obszar zwiększonej atrakcyjności gospodarczej
obejmujący miejscowości: Krynice, Budy, Dzierążnia, Polanówka, Dąbrowa.
Bardzo mała aktywność gospodarcza występuje w miejscowościach: Polany,
Zadnoga, Kolonia Partyzantów, Majdan-Sielec.
104
Do zakładów wytwórczych o
działających na terenie gminy należą:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
największym
znaczeniu
gospodarczym
klinkiernia Budy - produkcja cegły,
dawna cegielnia Krynice – obecnie zakład przemysłowy zajmujący się obróbką
materiałów gumowych do produkcji opon,
zakład kamieniarski w Polanówce,
tartak w Dąbrowie,
młyny w Krynicach i Zwiartowie,
wytwórnia wód gazowanych w Krynicach,
stacje paliw w Krynicach, Dzierążni i Budach,
mechanika pojazdowa w Majdanie Krynickim i Krynicach,
usługi transportowe w Polanówce i Zaborecznie,
liczne sezonowe punkty skupu owoców.
Ważne znaczenie dla gospodarczego funkcjonowania gminy ma rozwój usług
o charakterze komercyjnym. Rozmieszczenie usług na terenie gminy jest
nierównomierne. Głównym czynnikiem lokalizacyjnym usług rynkowych jest
dostępność komunikacyjna (położenie przy głównej trasie komunikacyjnej),
możliwość osiągnięcia zbytu (zysku) oraz korzystna struktura wieku mieszkańców.
Najlepiej w usługi komercyjne wyposażone są miejscowości: Krynice,
Dzierążnia, Budy. W bilansie usług najszybszy przyrost nastąpił w branżach
związanych z budownictwem oraz obsługą motoryzacji oraz handlu. Najszybciej
rozwijającą się sferą komercyjnych usług jest handel. Największa koncentracja
obiektów handlowych występuje w ośrodku gminnym w Krynicach oraz
w miejscowościach: Polanówka, Romanówka, Budy, Huta Dzierążyńska, Dąbrowa,
Dzierążnia.
8.4 Rynek pracy.
Rolniczy charakter gminy Krynice, odzwierciedla wysoki udział pracujących
w tym sektorze gospodarki narodowej (ok. 72% czynnych zawodowo pracuje
w rolnictwie).
Poza rolnictwem indywidualnym znalazło zatrudnienie jedynie ok. 28%
czynnych zawodowo. Według danych statystycznych (2005 r.) z ogółu 128 (w tym
78 kobiet) pracujących osób - 19 reprezentowało usługi rynkowe a 94 usługi
nierynkowe.
Na koniec grudnia 2006 r. w gminie Krynice według danych Wojewódzkiego
Urzędu Pracy w Lublinie zarejestrowanych było 243 bezrobotnych (stopa
bezrobocia ok. 14% - dane oficjalne nie uwzględniające tzw. bezrobocia ukrytego),
w tym 118 kobiet. 9 bezrobotnych zwolniono z przyczyn dotyczących zakładu
pracy, 14 miało prawo do zasiłku, 79 to długotrwale bezrobotni – powyżej 24
miesięcy.
Bezrobocie na terenie gminy dotyka przede wszystkim ludzi młodych
z wykształceniem zasadniczym i podstawowym w wieku 18-34 lata. Wysoki udział
ludzi młodych wynika głównie z trudności w uzyskaniu „pierwszej pracy”
(bezrobotni absolwenci ok. 7%). Bardzo negatywnym zjawiskiem jest tzw.
długotrwałe bezrobocie (ok. 51%) oraz bardzo wysoki udział bezrobotnych
pozbawionych prawa do zasiłku.
Barierami ograniczającymi tempo zmniejszającego się bezrobocia są: niskie
kwalifikacje osób poszukujących pracy, niskie tempo przyrostu nowych podmiotów
105
gospodarczych, uboga struktura gospodarcza i wynikające z niej: słabość rynku
pracy, wysoki wskaźnik bezrobocia ukrytego, brak koordynacji kształcenia
zawodowego z potrzebami rynku pracy.
Przy braku alternatywnych w stosunku do rolnictwa miejsc pracy, bezrobocie
w gminie Krynice osiąga wysoki wskaźnik, zaś wielu mieszkańców musi szukać
pracy poza granicami gminy – w sąsiednich ośrodkach miejskich. Z powodu braku
dużych zakładów pracy na terenie gminy Krynice miejscowa ludność podejmuje
zatrudnienie w Tomaszowie Lubelskim oraz Zamościu.
Na terenie gminy instytucjami zatrudniającymi największą liczbę osób
są: Urząd Gminy Krynice, szkoły podstawowe, gimnazjum publiczne, sklepy,
ośrodek zdrowia.
Urząd Gminy Krynice współpracuje z Powiatowym Urzędem Pracy
w Tomaszowie Lubelskim poprzez przyjmowanie osób do pracy w ramach: staży
absolwenckich, przygotowania do zawodu, prac interwencyjnych.
Ponadto zauważa się aktywność zawodową mieszkańców objawiającą się
poprzez zakładanie własnej działalności głównie w branży usługowo-handlowej
(sklepy ogólnospożywcze, sklepy przemysłowo-rolnicze, gastronomia itp.).
9. Sfera społeczna.
9.1 Oświata i edukacja.
Obsługę mieszkańców w zakresie oświaty i wychowania na poziomie
podstawowym prowadzą istniejące szkoły podstawowe w Krynicach (138 uczniów),
Zwiartowie (33 uczniów) i Hucie Dzierążyńskiej (76 uczniów) oraz publiczne
gimnazjum w Krynicach (155 uczniów). Na terenie gminy brak jest samodzielnego,
samorządowego przedszkola. Przy szkołach prowadzone są klasy „0” dla
młodszych dzieci (Krynice – 15 dzieci, Zwiartów – 8 dzieci, Huta Dzierążyńska – 13
dzieci).
Szkolnictwo średnie dostępne jest na poziomie powiatu.
Ponadto, na terenie powiatu w Tomaszowie Lubelskim od 1995 r. rozwija swą
działalność ośrodek zamiejscowy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Szkoły podstawowe w Krynicach, Zwiartowie i Hucie Dzierążyńskiej, a także
gimnazjum w Krynicach wyposażone są w sprzęt komputerowy z dostępem
do Internetu oraz sale gimnastyczne. Nauczane są języki obce (angielski, rosyjski,
niemiecki). Brak jest pełnowymiarowych boisk do gier zespołowych.
Funkcjonowanie placówek edukacyjnych na terenie gminy ma ogromne
znaczenie dla obciążenia budżetu gminy. Koszty utrzymania placówek
edukacyjnych stanowią ponad 50% ogółu wydatków budżetowych. Gmina ponosi
koszty związane z dowożeniem dzieci do szkół. Znaczne środki finansowe gmina
przeznaczyła również na wyposażenie szkół w pracownie i sprzęt komputerowy
oraz sale gimnastyczne.
9.2 Kultura i sport.
106
Funkcje związane z działalnością kulturalną pełni placówka Biblioteki
Publicznej w Krynicach, dofinansowywana z budżetu gminy. Sieć biblioteczną
tworzą w gminie: Biblioteka Publiczna gminy Krynice oraz punkt biblioteczny
w Hucie Dzierążyńskiej, przy tamtejszej szkole podstawowej. Placówki te obejmują
swym zasięgiem wszystkie 16 miejscowości gminy, z czego biblioteka w Krynicach
– 11, zaś filia w Hucie Dzierążyńskiej – 5. Ze zbiorów bibliotek skorzystało w 2006
r. ok. 18% mieszkańców gminy.
Księgozbiór wszystkich placówek liczy ok. 19 766 woluminów, z tego
biblioteka w Krynicach – 12 824, zaś filia w Dzierążni 6 924 woluminy.
W ostatnim roku księgozbiór powiększył się o kilkaset nowych woluminów.
Biblioteka wypożycza średnio po 14 książek na jednego zarejestrowanego
czytelnika, co daje wskaźnik wykorzystania księgozbioru na poziomie 0,5%.
Ogółem liczba czytelników we wszystkich punktach wypożyczania wynosi średnio
653 osoby. Najliczniejszą grupę wypożyczających stanowią dzieci i młodzież
ucząca się.
W bibliotece utworzono punkt powszechnego dostępu do Internetu.
Oprócz działalności związanej z czytelnictwem, biblioteka w Krynicach
opiekuje się działalnością kulturalną, prowadzoną w całej gminie.
Bardzo popularną dyscypliną sportu jest w Krynicach badminton.
Reprezentanci drużyny młodzieżowej występujący w zawodach badmintona,
są rejestrowani w ogólnopolskiej klasyfikacji juniorów Polskiego Związku
Badmintona. Zestawienie osiągnięć za lata 2002-2005:
• Ogólnopolskie Mistrzostwa Młodzików w Ludwiczu - I miejsce,
• Międzynarodowe Mistrzostwa na Słowacji - II miejsce,
• Krajowy Turniej Juniorów w Częstochowie - IV miejsce,
• Ogólnopolska Gimnazjada w Straszęcinie - II miejsce,
• 9 Międzynarodowy Turniej Badmintona z udziałem 7 krajów Europy (Rosja,
Słowacja, Litwa, Łotwa, Białoruś, Ukraina, Polska) - IV miejsce.
Wyposażenie gminy w urządzenia sportowe jest niewystarczające. Zbyt mało
środków finansowych przeznacza się na rozwój sportu i kultury fizycznej
mieszkańców. Istniejące ogólnodostępne boiska sportowe w Krynicach i
Zwiartowie oraz przy szkołach podstawowych wymagają modernizacji.
9.3 Ochrona zdrowia.
Na terenie gminy Krynice, w ramach tzw. lecznictwa otwartego działa
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej z siedzibą w Krynicach. Działalność
ośrodka w umiarkowanym stopniu zaspokaja zdrowotne potrzeby społeczności
gminnej, ponieważ pomoc oferowana przez lekarza rodzinnego obejmuje poziom
podstawowy.
W zakresie lecznictwa specjalistycznego, specjalistycznej diagnostyki,
lecznictwa szpitalnego oraz ratownictwa medycznego gmina obsługiwana jest
przez przychodnie w Tomaszowie Lubelskim, placówki lecznictwa szpitalnego
w Tomaszowie Lubelskim oraz jednostki pomocy doraźnej Publicznej Stacji
Pogotowia Ratunkowego i Transportu Sanitarnego również w Tomaszowie
Lubelskim.
W Krynicach funkcjonuje również prywatny gabinet stomatologiczny oraz
dwie prywatne apteki, które obsługują całą gminę.
Obsługę mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia na poziomie
elementarnym należy uznać za niezadowalającą. Brak jest gabinetów prywatnych,
107
analitycznych, zaplecza badawczo-diagnostycznego, gabinetów specjalistycznych
(szczególnie specjalistów od chorób wieku podeszłego, rehabilitacji).
9.4 Pomoc społeczna.
Udzielanie pomocy najbardziej potrzebującym jest zadaniem własnym gminy.
Pomoc ta na obszarze gminy realizowana jest przez Gminny Ośrodek Pomocy
Społecznej w Krynicach.
W roku 2006 z pomocy socjalnej oferowanej przez Gminny Ośrodek Pomocy
Społecznej w Krynicach skorzystało 185 rodzin (625 osób w rodzinach), z czego
w ramach wykonywania zadań własnych przez gminę 176 rodzin (605 osób
w rodzinach) oraz zadań zleconych 9 rodzin (20 osób w rodzinach).
Rodziny korzystające z pomocy socjalnej przeważnie nie posiadają własnych
zasobów pieniężnych lub uzyskiwane dochody nie wystarczają na zaspokojenie
podstawowych potrzeb.
Najczęstsze przyczyny przyznawania pomocy to:
- ubóstwo – 111 rodzin (434 osoby w rodzinach),
- długotrwała lub ciężka choroba – 91 rodzin (292 osoby w rodzinach),
- bezrobocie – 87 rodzin (312 osób w rodzinach),
- niepełnosprawność – 63 rodziny (177 osób w rodzinach),
- alkoholizm – 34 rodziny (103 osoby w rodzinach),
- bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych – 28 rodzin (90 osób
w rodzinach),
- potrzeba ochrony macierzyństwa – 22 rodziny (137 osób w rodzinach),
- sieroctwo – 8 rodzin (32 osoby w rodzinach),
- sytuacja kryzysowa – 3 rodziny (9 osób w rodzinach),
- przemoc w rodzinie – 2 rodziny (7 osób w rodzinach),
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego – 2
rodziny (5 osób w rodzinach),
- zdarzenia losowe – 2 rodziny (6 osób w rodzinach),
Łączna kwota udzielonej pomocy to 252.996 zł., z czego w ramach zadań
własnych – 174.835 zł oraz zadań zleconych 78.161 zł.
Do najważniejszych działań należących do GOPS w Krynicach należą:
•
•
•
•
•
•
•
•
organizacja i świadczenie usług opiekuńczych,
kierowanie do zakładów opiekuńczo-wychowawczych i domów pomocy
społecznej,
sprawianie pogrzebu,
opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne,
rozwój infrastruktury pomocy społecznej,
zasiłki stałe, okresowe, celowe i celowe specjalne,
zapewnienie schronienia,
dożywianie dzieci w szkołach,
108
•
•
•
•
praca socjalna,
przyznawanie i wypłacanie zasiłków rodzinnych z dodatkami,
prowadzenie spraw zaliczki alimentacyjnej,
przyznawanie i wypłacanie dodatków mieszkaniowych.
GOPS realizuje również program dożywiania dla dzieci i młodzieży szkolnej.
Z pomocy w formie zakupu posiłku korzystały również osoby dorosłe, głównie
starsze, chore i niepełnosprawne.
W ramach działania GOPS świadczone są także usługi opiekuńcze, które
są realizowane w formie umowy zlecenia.
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krynicach w realizacji swoich działań
współpracuje z innymi jednostkami i organizacjami oraz instytucjami takimi jak:
Powiatowy Urząd Pracy w Tomaszowie Lubelskim, Zakłady Opieki Zdrowotnej,
Szkoły, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Policja,
kuratorami sądowymi i społecznymi, Kościołem oraz ośrodkami opiekuńczoleczniczymi.
Z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej korzysta coraz większa
liczba rodzin. Do GOPS oprócz rodzin stale korzystających z oferowanej przez
jednostkę pomocy zgłaszają się nowe rodziny potrzebujące wsparcia materialnego.
Odsetek mieszkańców gminy Krynice korzystających z różnych form pomocy
społecznej w przeciągu ostatnich kilku lat oscyluje w przedziale 14%-18% ogółu
ludności .
Obszar gminy Krynice dla celów pomocy socjalnej podzielony został na dwa
rejony. Pierwszy rejon opiekuńczy obejmuje: Kolonię Zwiartów, Zwiartów,
Dzierążnię, Hutę Dzierążyńską, Budy, Antoniówkę, Zaboreczno oraz Kolonię
Partyzantów. Drugi rejon opiekuńczy obejmuje: Dąbrowę, Krynice, Majdan
Krynicki, Majdan-Sielec, Polanówkę, Polany, Romanówkę oraz Zadnogę.
Głównymi problemami, z jakimi borykają się mieszkańcy Krynic korzystający
z pomocy tutejszego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej są ubóstwo,
bezrobocie, niepełnosprawność i długotrwałe choroby, a także alkoholizm oraz
bezradność w sprawach opiekuńczo–wychowawczych i w prowadzeniu
gospodarstwa domowego.
Ubóstwo stanowi najczęstszą przyczynę korzystania ze świadczeń pomocy
społecznej w gminie Krynice. Na terenie gminy ok. 17% mieszkańców żyje
w ubóstwie. W gminie Krynice ubóstwo związane jest głównie z bezrobociem.
Na koniec grudnia 2006 r. w gminie według danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy
w Lublinie zarejestrowanych było 243 bezrobotnych – (stopa bezrobocia ok. 14% dane oficjalne nie uwzględniające tzw. bezrobocia ukrytego). Przyczyną ubóstwa
na terenie gminy jest także niski poziom wykształcenia ludności.
9.5 Zasoby mieszkaniowe.
Zasoby mieszkaniowe gminy Krynice obejmują ok. 1228 mieszkań.
Średnia powierzchnia użytkowa mieszkania to ok. 80 m2, na 1 osobę przypada
ok. 26 m2 powierzchni.
Zasoby mieszkaniowe tworzą następujące typy zabudowy:
• budownictwo wielorodzinne obejmuje - sektor mieszkalny w Dzierążni
wchodzący w skład Zasobów Mieszkaniowych Własności Rolnej Skarbu
109
•
•
•
Państwa, są to 3 budynki obejmujące 12 mieszkań wyposażonych
w podstawowe media infrastruktury i 2 mieszkania na poddaszu,
budynek w Antoniówce - 4 mieszkania,
budownictwo zagrodowe – stanowi zdecydowanie największą część substancji
mieszkaniowej we wszystkich jednostkach osadniczych i znajduje się
generalnie w średnim stanie technicznym,
budownictwo jednorodzinne w formie zorganizowanej występuje jedynie
w Krynicach (małe osiedle, kilkanaście działek); w pozostałych jednostkach
osadniczych w formie rozproszonej wśród zabudowy siedliskowej. Pod
względem jakości stanu technicznego budynki ocenia się jako dobre
i średnie.
Liczba budynków mieszkalnych w poszczególnych miejscowościach gminy
Krynice przedstawia się następująco:
-
Antoniówka – 77,
Polanówka – 71,
Majdan Krynicki – 69,
Zadnoga – 36,
Krynice – 146,
Majdan-Sielec – 79,
Polany – 75,
Huta Dzierążyńska – 83,
Dzierążnia – 110,
Romanówka – 25,
Zaboreczno – 22,
Kolonia Partyzantów – 15,
Budy – 50,
Dąbrowa – 55,
Zwiartów i Zwiartów Kolonia – 129.
Ponadto w zasobach gminy znajduje się 10 mieszkań: 8 w budynkach
gminnych i 2 w szkole podstawowej w Zwiartowie.
9.6 Bezpieczeństwo.
Zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie gminy
Krynice zajmuje się Komisariat Policji - Rewir Dzielnicowy Komendy Policji
w Tomaszowie Lubelskim, zatrudniający jednego dzielnicowego (jeszcze kilka lat
temu na terenie gminy pracowało 3 policjantów).
Ponieważ dzielnicowy pełni służbę tylko w określonych godzinach
w większości przypadków mieszkańcy gminy kontaktują się z Komendą Policji
w Tomaszowie Lubelskim.
Ochronę przeciwpożarową na terenie gminy zapewniają jednostki
Ochotniczej Straży Pożarnej, których siedziby znajdują się w 9 miejscowościach:
1. Krynice,
2. Huta Dzierążyńska,
3. Dąbrowa,
4. Dzierążnia,
5. Majdan-Sielec,
6. Majdan Krynicki,
110
7. Polanówka,
8. Zadnoga,
9. Zwiartów.
Jednostka w Krynicach współpracuje z Krajowym Systemem Ratownictwa
Gaśniczego. Jednostki z Krynic, Dąbrowy, Huty Dzierążyńskiej i Zwiartowa
posiadają 4 samochody gaśnicze (średnie), jednostki w Zadnogach i Dzierążni
2 samochody (lekkie). Wszystkie wymienione jednostki zrzeszają łącznie 325
osób.
Wszystkie jednostki posiadają obiekty kubaturowe remizo-świetlice. Żadna
z jednostek nie posiada sprzętu przeznaczonego do specjalistycznego ratownictwa
samochodowego czy sanitarnego.
Gmina posiada opracowany i zatwierdzony w 2000 r. Plan obrony cywilnej.
Powołano kompanię ratownictwa ogólnego w składzie:
•
•
•
•
drużyna wykrywania i alarmowania,
drużyna zabiegów sanitarnych,
drużyna odkażania odzieży,
drużyna odkażania transportu.
Ogółem stan osobowy formacji wynosi 121 osób.
10.Administracja samorządowa.
10.1 Struktura organizacyjna Urzędu Gminy.
Strukturę organizacyjną Urzędu Gminy Krynice określa Zarządzenie Nr 1
Wójta Gminy Krynice z dnia 30 stycznia 2004 r. w sprawie Regulaminu
Organizacyjnego Urzędu Gminy Krynice, z późniejszymi zmianami.
W skład Urzędu wchodzą następujące komórki organizacyjne:
1.
2.
3.
4.
5.
•
•
Referat Organizacyjny i Spraw Obywatelskich,
Referat Finansowy,
Referat Ochrony Środowiska i Zaopatrzenia w Wodę,
Urząd Stanu Cywilnego,
Samodzielne stanowiska pracy:
ds. inwestycji i rozwoju gospodarczego,
ds. rolnictwa i gospodarki komunalnej.
Do zadań
należy m. innymi:
Referatu
Organizacyjnego
i
Spraw
Obywatelskich
przyjmowanie, wysyłanie i rozdzielanie korespondencji na zewnątrz i wewnątrz
Urzędu, prowadzenie ewidencji korespondencji, prowadzenie centralnego
rejestru skarg, wniosków, petycji oraz innych pism wpływających do Urzędu,
- prenumerata czasopism i dzienników urzędowych,
- nadzór nad przechowywaniem pieczęci urzędowych,
- prowadzenie archiwum,
- przyjmowanie interesantów zgłaszających petycje, skargi i wnioski oraz
organizowanie ich kontaktów z Wójtem, Zastępcą Wójta lub Sekretarzem,
-
111
-
prowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz
akt osobowych pracowników,
organizowanie szkoleń i doskonalenia zawodowego pracowników,
przygotowywanie i wydawanie świadectw pracy,
ewidencja czasu pracy pracowników,
współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w sprawach zatrudniania
bezrobotnych,
prowadzenie remontów i napraw oraz konserwacja budynku Urzędu,
pomieszczeń i inwentarza biurowego,
analiza kosztów funkcjonowania Urzędu.
Do zadań Referatu Finansowego należy m. innymi:
przygotowywanie materiałów niezbędnych do uchwalenia budżetu gminy oraz
podjęcia uchwały w sprawie absolutorium dla Wójta,
- zapewniania obsługi finansowo-księgowej i kasowej Urzędu,
- uruchamianie środków finansowych dla poszczególnych dysponentów budżetu
gminy,
- przygotowywanie materiałów niezbędnych do wykonania obowiązków z
zakresu sprawozdawczości,
- sprawowanie kontroli i nadzoru nad gospodarką finansową gminnych jednostek
organizacyjnych,
- prowadzenie ewidencji mienia komunalnego,
- prowadzenie ksiąg rachunkowych,
- rozliczanie inwentaryzacji,
- dokonywanie wyceny aktywów oraz pasywów i ustalanie wyniku finansowego,
- przygotowywanie sprawozdań finansowych,
- dokonywanie umorzeń środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych,
- prowadzenie spraw związanych z wymiarem i poborem podatków i opłat
lokalnych,
- prowadzenie ewidencji podatników i inkasentów,
- gromadzenie i przechowywanie oraz badanie pod względem zgodności
ze stanem prawnym i rzeczywistym deklaracji podatkowych składanych
organowi podatkowemu,
- przygotowywanie aktów administracyjnych dotyczących podatków i opłat,
- podejmowanie czynności zmierzających do egzekucji administracyjnej
świadczeń pieniężnych oraz postępowania zabezpieczającego,
prowadzenie ewidencji i aktualizacji tytułów wykonawczych.
-
Do zadań Referatu Ochrony Środowiska i Zaopatrzenia w Wodę należy
m. innymi:
prowadzenie zadań z zakresu prawa wodnego,
- prowadzenie spraw z zakresu ochrony środowiska, gospodarki wodnej, ochrony
wód,
- utrzymanie porządku i czystości na terenie gminy,
-
112
-
-
sprawowanie nadzoru nad utrzymaniem i eksploatacją gminnej oczyszczalni
ścieków, punktów gromadzenia odpadów i wysypiska śmieci,
prowadzenie spraw związanych z naliczaniem opłat za dostarczaną wodę,
odprowadzane ścieki, wywóz śmieci i nieczystości stałych - inkaso tych
należności,
wykonywanie obowiązków usługodawcy wynikających z regulaminu
dostarczania wody i odprowadzania ścieków,
kalkulacja kosztów do ustalania taryf opłat za dostarczaną wodę
i odprowadzane ścieki,
wykonywanie prac naprawczych i konserwacyjnych sieci wodociągowej
i kanalizacyjnej,
sporządzanie wykazów poboru wody przez użytkowników.
Do zadań Urzędu Stanu Cywilnego należy m. innymi:
- prowadzenie spraw z zakresu akt stanu cywilnego i związanych z nimi spraw
rodzinno-opiekuńczych,
- rejestracja urodzeń, małżeństw oraz zgonów i innych zdarzeń mających wpływ
na stan cywilny osób,
- sporządzanie aktów stanu cywilnego i prowadzenie ksiąg stanu cywilnego,
- sporządzanie i wydawanie odpisów aktów stanu cywilnego oraz zaświadczeń,
- przechowywanie i konserwacja ksiąg stanu cywilnego oraz akt zbiorowych,
- przyjmowanie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz innych
oświadczeń zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
- stwierdzanie legitymacji procesowej do wystąpienia do sądu w sprawach
możności lub niemożności zawarcia małżeństwa,
- wskazywanie kandydata na opiekuna prawnego,
- wykonywanie zadań wynikających z Konkordatu,
- postępowanie cywilne i karne (ustanawianie pełnomocnika w sprawach
o ustalenie ojcostwa i roszczenia alimentacyjne oraz w sprawach
o przysposobienie, przyjmowanie pism sądowych i wywieszanie ogłoszeń
o ustanowieniu kuratora).
Do zadań samodzielnego stanowiska pracy do spraw inwestycji i
rozwoju gospodarczego należy m. innymi:
-
-
-
zarządzanie siecią dróg gminnych i lokalnych, budowa, modernizacja,
utrzymanie i ochrona tych dróg,
planowanie oraz realizacja inwestycji gminnych, remontów kapitalnych
i bieżących urządzeń infrastruktury technicznej zgodnie z Prawem Zamówień
Publicznych,
zapewnienie funkcjonowania urządzeń infrastruktury technicznej i nadzór nad
ich eksploatacją: gazownictwo, zaopatrzenie w energię elektryczną, sieć
telefoniczną, itp.,
prowadzenie zadań z zakresu prawa energetycznego,
113
inicjowanie przedsięwzięć gospodarczych oraz informowanie o potrzebach
i możliwościach gminy w tym zakresie,
- wspieranie działań związanych z podnoszeniem poziomu wiedzy
mieszkańców gminy w zakresie problematyki europejskiej, możliwości
pozyskania środków pomocowych na rozwój gminy i jej mieszkańców,
- zdobywanie i wykorzystywanie wiedzy i informacji o możliwościach i zasadach
korzystania z programów pomocowych Unii Europejskiej, przygotowanie
stosownych wniosków,
- prowadzenie spraw związanych z promocją gminy,
- opracowywanie projektów programów i planów rozwoju gminy, itp.
-
Do zadań samodzielnego stanowiska pracy do spraw rolnictwa
i gospodarki komunalnej należy m. innymi:
- dokonywanie rozgraniczeń nieruchomości,
- nadawanie numeracji nieruchomościom,
- prowadzenie i koordynacja prac związanych z przygotowaniem materiałów
do sporządzania projektów planów zagospodarowania przestrzennego,
- przechowywanie planu zagospodarowania przestrzennego oraz wydawanie
odpisów i wyrysów,
- prowadzenie i aktualizacja rejestru miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego,
- współdziałanie
w sprawach nadzoru urbanistyczno-architektonicznego
i budowlanego,
- gospodarowanie i zarządzanie komunalnymi gruntami zabudowanymi
i przeznaczonymi pod zabudowę, w tym ich zbywanie, oddawanie w wieczyste
użytkowanie, dzierżawę, najem i w zarząd, ustalanie ich wartości, cen i opłat
za korzystanie z nich,
- organizowanie przetargów na nieruchomości komunalne,
- nabywanie nieruchomości niezbędnych do realizacji zadań gminy,
- prowadzenie spraw związanych z uwłaszczeniem gminy,
- prowadzenie ewidencji gruntów komunalnych,
- tworzenie zasobów gruntów i gospodarowanie nimi,
- zagospodarowanie wspólnot gruntowych,
- prowadzenie spraw związanych z łowiectwem,
- ochrona gruntów rolnych i leśnych,
- wyłączanie gruntów z produkcji,
- przeciwdziałanie nieformalnemu obrotowi ziemią,
- prowadzenie zadań z zakresu hodowli i ochrony roślin,
- administrowanie, gospodarowanie i zarządzanie lokalami mieszkalnymi
i użytkowymi,
- przyznawanie lokali mieszkalnych, w tym socjalnych,
- naliczanie stawek czynszów i opłat za lokale mieszkalne i użytkowe,
- inicjowanie przedsięwzięć gospodarczych oraz informowanie o potrzebach
i możliwościach gminy w tym zakresie.
114
10.2 Finanse gminy w latach 2001-2006.
2001 r.
dochody: 3.684.712 zł.
wydatki : 3.533.888 zł.
• wydatki bieżące: 3.303.261 zł.
• wydatki majątkowe: 230.627 zł.
- nadwyżka budżetowa: 150.824 zł.,
- kredyty i pożyczki: 104.000 zł.
-
2002 r.
dochody: 4.349.062 zł.
wydatki : 4.317.153 zł.
• wydatki bieżące: 3.716.833 zł.
• wydatki majątkowe: 600.320 zł.
- nadwyżka budżetowa: 31.909 zł.,
- kredyty i pożyczki: 104.000 zł.
-
2003 r.
dochody: 4.348.435 zł.
wydatki : 4.445.869 zł.
• wydatki bieżące: 3.952.679 zł.
• wydatki majątkowe: 493.190 zł.
- deficyt budżetowy: 97.434 zł.
-
2004 r.
dochody: 4.660.777 zł.
wydatki : 4.608.515 zł.
• wydatki bieżące: 4.177.530 zł.
• wydatki majątkowe: 430.985 zł.
- nadwyżka budżetowa: 52.262 zł.
-
115
2005 r.
-
•
•
-
dochody: 5.383.193 zł.
wydatki : 5.687.716 zł.
wydatki bieżące: 4.757.316 zł.
wydatki majątkowe: 930.355 zł.
deficyt budżetowy: 304.523 zł.
kredyty i pożyczki: 160.436 zł.
dotacja z Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich: 56.735 zł.
dotacja z Agencji Nieruchomości Rolnych: 42.290 zł.
2006 r.
dochody: 6.895.273 zł.
wydatki : 6.759.684 zł.
• wydatki bieżące: 5.696.785 zł.
• wydatki majątkowe: 1.062.898 zł.
- nadwyżka budżetowa: 135.589 zł.
- kredyty i pożyczki: 320.136 zł.
- dotacja z Agencji Nieruchomości Rolnych: 365.402 zł.
-
116
WYKRES 1 – Dochody i wydatki gminy w latach 2001-2006.
8 000 000
7 000 000
WARTOŚĆ (PLN)
6 000 000
5 000 000
4 000 000
3 000 000
2 000 000
1 000 000
0
2001
2002
2003
2004
2005
2006
LATA
Dochody
Wydatki
117
WYKRES 2 – Relacja nadwyżki i deficytu budżetowego gminy w latach 2001-2006.
200 000
WARTOŚĆ (PLN)
100 000
0
2001
2002
2003
2004
2005
2006
-100 000
-200 000
-300 000
-400 000
LATA
118
10.3 Wydatki inwestycyjne gminy w latach 2001-2006.
2001 r.
•
•
•
•
adaptacja pomieszczenia kryzysowego – 43.800 zł.,
modernizacja budynku szkoły – 64.767 zł.,
modernizacja oczyszczalni ścieków – 108.554 zł.,
oświetlenie uliczne – 6.936 zł.
2002 r.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
chodniki powiatowe – 26.496 zł.,
drogi powiatowe – 80.000 zł.,
modernizacja dróg gminnych – 231.634 zł.,
remonty świetlic wiejskich – 59.367 zł.,
zakupy inwestycyjne – 11.679 zł.,
modernizacja budynku szkoły – 69.443 zł.,
zakupy inwestycyjne – 12.304 zł.,
oczyszczalnia ścieków – 66.897 zł.,
oświetlenie uliczne – 42.500 zł.
2003 r.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
roboty drogowe – 6.581 zł.,
droga powiatowa Majdan-Sielec – 40.000 zł.,
chodnik przy drodze powiatowej – 23.487 zł.,
drogi gminne – 132.281 zł.,
remonty świetlic wiejskich – 101.384 zł.,
zakup komputerów – 7.663 zł.,
pług do odśnieżania – 5.002 zł.,
odwodnienie budynku szkoły – 22.885 zł.,
zakup kserokopiarki – 10.998 zł.,
zakup drukarki – 784 zł.,
pizometry – 16.140 zł.,
projekt gospodarki odpadami – 5.000 zł.,
oświetlenie dróg gminnych i powiatowych – 50.985 zł.
2004 r.
•
•
•
•
•
•
•
pompa głębinowa – 7.685 zł.,
chodniki przy drodze powiatowej – 41.571 zł.,
modernizacja i budowa dróg gminnych – 175.039 zł.,
modernizacja świetlic wiejskich – 101.046 zł.,
sprzęt komputerowy – 5.277 zł.,
modernizacja budynku szkoły – 83.875 zł.,
wydatki na zakupy inwestycyjne – 4.000 zł.,
119
•
•
wydatki na dokumentację oczyszczalni przydomowych – 2.950 zł.,
oświetlenie dróg gminnych – 9.542 zł.
2005 r.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
pompy głębinowe – 11.342 zł.,
drogi powiatowe i chodniki – 85.287 zł.,
drogi gminne, budowa i modernizacja – 266.954 zł.,
modernizacja remiz i świetlic wiejskich – 242.290 zł.,
zakupy inwestycyjne – 20.815 zł.,
sprzęt komputerowy – 7.670 zł.,
modernizacja szkoły podstawowej w Krynicach – 61.471 zł.,
opracowanie dokumentacji technicznej (gimnazjum) – 26.230 zł.,
dokumentacja oczyszczalni ścieków – 100.378 zł.,
zakup wozu asenizacyjnego – 18.500 zł.,
oświetlenie uliczne – 44.418 zł.
2006 r.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
pompa głębinowa – 4.031 zł.,
chodnik przy drodze krajowej, dokumentacja – 8.540 zł.,
chodniki powiatowe – 28.428 zł.,
dotacja na drogi powiatowe – 30.000 zł.,
drogi publiczne gminne – 261.166 zł.,
modernizacja remiz i świetlic wiejskich – 292.258 zł.,
dach budynku szkoły podstawowej w Hucie Dzierążyńskiej – 49.330 zł.,
kosztorys (gimnazjum) – 7.271 zł.,
oczyszczalnia ścieków (Dzierzążnia) – 365.462 zł.,
oświetlenie uliczne – 16.409 zł.
Z przedstawionego powyżej wykazu wydatków inwestycyjnych gminy Krynice
w latach 2001-2006 wynika, iż najwięcej środków finansowych przeznaczonych
zostało na modernizację infrastruktury drogowej (drogi powiatowe, drogi gminne
oraz chodniki), łącznie w kwocie 1.338.464 zł.
Kwota 796.345 zł. została wydatkowana na remonty świetlic wiejskich.
Niewiele mniej pochłonęła budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków –
641.291 zł.
Modernizacja budynków szkół łącznie z dokumentacją techniczną
kosztowała 385.272 zł.
Najmniejsza kwota została przeznaczona na uzupełnianie braków
w oświetleniu ulicznym – 170.790 zł.
120
WYKRES 3 – Wydatki inwestycyjne w poszczególnych kategoriach w latach 2001-2006.
1 600 000
1 400 000
1 200 000
1 000 000
800 000
600 000
400 000
200 000
0
KWOTY (PLN)
Infrastruktura drogowa
Remonty świetlic wiejskich
Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków
Modernizacja budynków szkół
Oświetlenie uliczne
121