TEMATY OBOWIĄZUJĄCE Z FARMAKOLOGII NA EGZAMINIE

Minimalny zakres materiału do zaliczenia farmakologii i farmakodynamiki przez studentów
IV roku Wydz. Farmaceutycznego w semestrze zimowym roku akademickiego 2013/2014 r.
Farmakologia ogólna
 przedmiot i zadania farmakologii; leki oryginalne i odtwórcze, badania przedkliniczne i kliniczne
leków
 pochodzenie i nazewnictwo leków; leki biologiczne; podział leków wg Farmakopei
 wskazania i przeciwwskazania do stosowania leków
 dawki leków i schematy dawkowania; zasady dawkowania u dorosłych i dzieci; współczynnik
terapeutyczny, współczynnik korzyści
 drogi podawania leków – dostępność biologiczna, biorównoważność
 losy leków w organizmie (uwalnianie leku, wchłanianie, transport leków przez błony biologiczne,
dystrybucja, eliminacja leków - metabolizm (biotransformacja), wydalanie
 farmakokinetyka – kompartment (modele farmakokinetyczne), stała eliminacji, biologiczny okres
półtrwania, objętość dystrybucji, klirens leku, kumulacja leku, stan stacjonarny
 mechanizmy działania leków
 rodzaje działań leków (miejscowe – ogólne, ośrodkowe - obwodowe, wybiórcze - niewybiórcze,
odwracalne-nieodwracalne)
 działania niepożądane i toksyczne leków
 stosunek między farmakokinetyką i farmakodynamiką (PK/PD)
 interakcje leków; preparaty złożone
 czynniki modyfikujące działanie leków; farmakogenetyka
 tachyfilaksja, tolerancja
 recepta farmaceutyczna
Chemioterapia
Podział antybiotyków ze względu na mechanizm działania. Spektrum działania, aktywność
przeciwbakteryjna, oporność drobnoustrojów. Zasady chemioterapii (antybiotykoterapii) ogólnej i
miejscowej. Zasady kojarzenia chemioterapeutyków. Podstawowe wskaźniki PK/PD stosowane w
antybiotykoterapii
Grupy chemioterapeutyków (mechanizm i zakres działania, podstawowe właściwości farmakokinetyczne,
drogi podawania, działania niepożądane i przeciwwskazania, przykłady preparatów, średnie dawki dla
dorosłych i dla dzieci, interakcje) w tym:
Antybiotyki  - laktamowe
Penicyliny:
a/ Penicylina benzylowa i jej odmiany do stosowania pozajelitowego
b/ Penicyliny wchłaniane po podaniu doustnym (przypominające penicylinę benzylową)
c/ Penicyliny oporne na działanie  - laktamaz
d/ Penicyliny o rozszerzonym zakresie działania
e/ Penicyliny działające na pałeczki Pseudomonas aeruginosa
- uczuleniowe i nieuczuleniowe odczyny popenicylinowe (zespoły Hoigné i Nicolai): próby uczuleniowe
na penicyliny; wstrząs anafilaktyczny – (leki stosowane we wstrząsie anafilaktycznym), reakcja
Herxheimera.
Cefalosporyny: preparaty dla podania pozajelitowego i doustnego.
Monobaktamy, Karbapenemy
Inhibitory  - laktamaz
Makrolidy (w tym makrolidy nowej generacji). Linkozamidy
Aminoglikozydy
Polimyksyny; antybiotyki glikopetydowe i lipopetydowe
Tetracykliny I, II i III generacji; Chloramfenikol
Ketolidy, Streptograminy, Oksazolidynony
Nitroimidazole, Nitrofurany, Chinolony i fluorochinolony, Sulfonamidy
1
Antybiotyki i inne środki przeciwgrzybiczne. Leki przeciwwirusowe
Leki przeciwgruźlicze (ogólne zasady leczenia gruźlicy, leki podstawowe i zastępcze, działania
niepożądane leków)
Leki przeciwpierwotniakowe. Leki przeciwrobacze. Środki odkażające
Leki cytostatyczne (grupy leków, mechanizm działania, ogólne zasady leczenia cytostatycznego
(chemioterapii nowotworów), objawy niepożądane po cytostatykach)
Autonomiczny układ nerwowy (AUN)
Studenci winni powtórzyć sobie wiadomości z fizjologii, anatomii i biochemii dotyczące układu
autonomicznego: Podział i budowa anatomiczna układu autonomicznego, różnice w stosunku do
somatycznego. Transmitery, kotransmitery i neuromodulatory AUN. Modulowanie neurotransmisji
(receptor - białko G - enzymy wykonawcze - wtórne przekaźniki - kinazy białkowe - odpowiedź
komórki). Rodzaje receptorów w AUN oraz efekty ich pobudzenia - wpływ układu przywspółczulnego i
współczulnego na serce, naczynia krwionośne, przewód pokarmowy, pęcherz moczowy, oko, skórę. Rola
AUN.
Leki układu przywspółczulnego:
Parasympatykomimetyki: estry choliny, alkaloidy cholinomimetyczne, inhibitory esterazy acetylocholinowej.
Rodzaje cholinoesteraz.
Parasympatykolityki: naturalne, syntetyczne; selektywni antagoniści receptorów muskarynowych.
Leki układu współczulnego: aminy katecholowe (naturalne: noradrenalina, adrenalina, dopamina, syntetyczne:
dopeksamina, dobutamina, izoprenalina) - biosynteza naturalnych amin katecholowych (powtórzyć z biochemii),
działanie na receptory adrenergiczne, efekty farmakologiczne i zastosowanie.
Sympatykomimetyki: -adrenergiki, -adrenergiki, -, -adrenergiki, sympatykomimetyki pośrednie.
Sympatykolityki: -adrenolityki (naturalne, syntetyczne), -adrenolityki (selektywność, działanie niepożądane,
wskazania, przeciwwskazania, zasady dawkowania), --adrenolityki, sympatolityki: antyadrenergiki i
spaczające syntezę amin katecholowych (mechanizm działania).
Środki zwojowe: nikotyna - leczenie zależności nikotynowej, ganglioplegiki - mechanizm działania.
Leki wpływające na mięśnie gładkie:
Spazmolityki bezpośrednie i pośrednie - mechanizmy działania leków spazmolitycznych, grupy leków (alkaloidy
izochinolinowe i ich pochodne syntetyczne, azotany, pochodne metyloksantyn, kwas nikotynowy i jego
pochodne, antagoniści kanałów wapniowych, pochodne hydrazynoftalazyny, inhibitory konwertazy angiotensyny,
inhibitory receptorów angiotensyny), działanie niepożądane, wskazania.
Rola i znaczenie biologiczne tlenku azotu (synteza NO, “nitroergiczny“ układ nerwowy, działanie NO na układ
sercowo-naczyniowy, przewód pokarmowy, układ moczowy, drzewo oskrzelowe, OUN). Leki wpływające na
układ arginina-NO-cGMP. Leki stosowane w zaburzeniach wzwodu.
Spazmolityki pośrednie - działające głównie na naczynia (-adrenolityki, sympatolityki, -adrenergiki) i
działające na inne narządy (parasympatykolityki).
Miotoniki bezpośrednie i pośrednie - mechanizmy działania, grupy leków; spazmotoniki: kurczące naczynia,
kurczące mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, oskrzeli.
Leki wpływające na czynność skurczową macicy: leki oksytotyczne, leki tokolityczne.
Autakoidy
Histamina, efekty pobudzenia receptorów histaminowych (H1, H2, H3). Leki przeciwhistaminowe starej i nowej
generacji (różnice). Leki przeciwhistaminowe w leczeniu alergii – działania niepożądane, przykłady preparatów;
leki o przedłużonym działaniu.
Rola fosfolipaz, cyklooksygenaz I i II i lipooksygenazy w powstawaniu prostanoidów (prostaglandyn,
prostacyklin i tromboksanów) i leukotrienów. Zastosowanie prostaglandyn, prostacykliny i ich analogów w
lecznictwie.
Autakoidy peptydowe. Synteza, metabolizm i działanie angiotensyn i bradykininy. Leki wpływające na układ
renina-angiotensyna-aldosteron. Inhibitory konwertazy angiotensynowej (IKA) i ich rola we współczesnej
farmakoterapii, działania niepożądane; pożądane i niepożądane interakcje IKA. Antagoniści receptorów
angiotensyny (sartany).
Serotonina; agoniści i antagoniści receptorów serotoninowych. Leki przeciwmigrenowe.
2
Środki działające na zakończenia czuciowe: Środki znieczulenia miejscowego - mechanizm działania, rodzaje
znieczulenia miejscowego, preparaty, działania niepożądane i objawy zatrucia, środki obkurczające naczynia.
Środki drażniące zakończenia czuciowe
Leki wpływające na przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe i mięśnie szkieletowe. Leki hamujące płytkę
nerwowo-mięśniową (wywołujące blok niedepolaryzacyjny, depolaryzacyjny, substancje hamujące uwalnianie
acetylocholiny w zakończeniach), leki stosowane w stanach spastycznych mięśni szkieletowych.
Zalecana literatura
Podstawowa:
1. Janiec W. (red.): Farmakodynamika. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2009.
2. Korbut R. (red.): Farmakologia. PZWL, Warszawa 2012.
1.
2.
3.
4.
5.
Uzupełniająca:
Mutschler E., Geisslinger G., Kroemer H.K., Schafer-Korting M.: Farmakologia i toksykologia.
Podręcznik. Wyd. II, MedPharm Polska, Wrocław 2010.
Danysz A.: Kompendium farmakologii i farmakoterapii: dla lekarzy, farmaceutów i studentów. Wrocław
2008
Danysz A., Kleinrok Z. (red.): Podstawy farmakologii: dla lekarzy, farmaceutów i studentów
medycyny. Wydawnictwo Medyczne, Warszawa 2001
Kostowski W. (red.): Farmakologia: podstawy farmakoterapii: podręcznik dla studentów medycyny i
lekarzy. T. I i II. Warszawa PZWL 2008
Farmakologia Goodmana & Gilmana pod red. wyd. pol. T. Krzemiński, W. Buczko, St. J. Czuczwar
wyd. I Lublin 2007
3