Biuletyn rzeczników UOKiK 2015 nr 1-3

Biuletyn Rzeczników
Konsumentów
Nr 1-3, 2015 r.
Strona | 1
Spis treści
1.
Koleżanki i koledzy
3
2.
Niektóre zagadnienia związane z konsumenckim obrotem wekslowym
4
3.
Wybrana działalność Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
9
4.
Wybrane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
11
5.
Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego
20
6.
Wybrane orzecznictwo sądów powszechnych
21
7.
Z działalności Urzędu Komunikacji Elektronicznej
39
8.
Z prac Europejskiego Centrum Konsumenckiego
40
9.
Rada reklamy - wybrane uchwały
42
STOWARZYSZENIE RZECZNIKÓW KONSUMENTÓW
ul. Goldhammera 3, 33-100 Tarnów
tel. +48 726020010, fax. +48 14 6216133
e-mail: [email protected]
www.rzecznicy.konsumentow.eu
ZESPÓŁ WYDAJĄCY BIULETYN:
Wojciech Krogulec – redaktor naczelny
Elżbieta Sługocka-Krupa
Kinga Czarnota
Lidia Baran-Ćwirta
Krzysztof Majcher
Marek Radwański
Robert Kwiatkowski
Krzysztof Podgórski - skład
Strona | 2
Koleżanki i Koledzy Rzecznicy!
Oddajemy do Waszych rąk pierwszy tegoroczny numer Biuletynu Rzeczników
Konsumentów, który redagowany jest dzięki niezłomnej pasji osób zaangażowanych w
sprawy konsumenckie. Cieszymy się, że nasz Biuletyn dotychczas spotykał się z Waszym
ciepłym przyjęciem i staje się przydatnym narzędziem w pracy. Życzymy interesującej
lektury. Zapewniamy Was zarazem, że niezależnie od tego czy będzie on
współfinansowany ze środków zewnętrznych, czy też nie będziemy starać się na bieżąco go
wydawać.
Jednocześnie po raz kolejny zachęcamy do przesyłania własnych publikacji,
interesujących orzeczeń sądowych oraz sygnalizowania ciekawych problemów, które warte są
omówienia na łamach naszego wydawnictwa.
Zespół Redakcyjny
Strona | 3
Niektóre zagadnienia
wekslowym.
związane
z
konsumenckim
obrotem
Weksle w dalszym ciągu są w obiegu. Bardzo często są także w obiegu konsumenckim. Bardzo
wielu przedsiębiorców wymaga od konsumentów podpisania weksla. W związku z tym niezbędna jest
wiedza o tym rodzaju zobowiązania. Powstanie zrębów prawa wekslowego sięga czasów średniowiecza.
Rozwinęło się zaś wraz rozwojem kapitalistycznych stosunków gospodarczych1. Obecnie obowiązują
przepisy ustawy z 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.). Ustawa Prawo wekslowe weszła w życie 1 lipca 1936 r2. Przepisy prawa wekslowego z 1936 r. stanowią
podstawowe źródło polskiego prawa w tym zakresie i obowiązują w zasadniczo niezmienionej postaci
do chwili obecnej. Ustawa przewiduje dwa rodzaje weksli. Są to weksle trasowane i weksle własne.
Ustawa przy tym reguluje przede wszystkim weksel trasowany. Weksel własny jest uregulowany
poprzez odesłania do przepisów o wekslu trasowanym, o ile nie pozostają one w sprzeczności z istotą
weksla własnego. Odrębnie Prawo wekslowe reguluje instytucję weksla własnego w zakresie
wystawienia weksla własnego (art. 101 i 102) a także odpowiedzialności wystawcy (art. 104).
Weksel to papier wartościowy o cechach ściśle określonych przepisami. Przy czym należy podkreślić, że
de lege lata nie można wystawić weksla w wersji elektronicznej. Bez zachowania wymogów, w
szczególności przepisów art. 1 Prawa wekslowego wystawiony weksel nie jest ważny (art. 2 ust 1 ). Te
podstawowe elementy weksla trasowanego to (art. 1):
1)
nazwa "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
2)
polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
3)
nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);
4)
oznaczenie terminu płatności;
5)
oznaczenie miejsca płatności;
6)
nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;
7)
oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;
8)
podpis wystawcy wekslu.
Dla weksla własnego te elementy to (art. 101):
1)
nazwa "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
2)
przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
3)
oznaczenie terminu płatności;
4)
oznaczenie miejsca płatności;
5)
nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;
6)
oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;
7)
podpis wystawcy wekslu.
W obrocie konsumenckim używa się z zdecydowanej większości przypadków weksla własnego,
stąd dalsze rozważania będą dotyczyć tego rodzaju weksla.
Szczególne znaczenie ma użycie słowa „weksel” w tekście dokumentu. Nie można go zastąpić innym
wyrażeniem takim jak: "list wekslowy", " zapis wekslowy", "zobowiązanie wekslowe", "dług wekslowy",
"blankiet wekslowy"3. Należy podkreślić, że bez podpisu wystawcy weksla nie jest on ważny4.
Również w Polsce ta dziedzina prawa ma długą tradycję. Po raz pierwszy uregulowała tą instytucję Konstytucja Sejmowa z 13.4.1775 r.
oparta głównie o wzorce niemieckie.Po okresie zaborów, aż do 31 grudnia 1924 r. obowiązywały na ziemiach polskich ustawy wekslowe
państw zaborczych. W 1918 r. obowiązywało kilka takich ustaw, tj. ustawa austriacka z 15.01.1850 r., niemiecka z 15.02.1850 r. rosyjska z
1902 r., oraz przepisy francuskiego code de commerce (art. 110 – 189). Od 1 stycznia 1925 r. obowiązywało Rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej z dnia 14 listopada 1924 r. o prawie wekslowem (DZ. U. z 1924 r., Nr 100, poz. 926).
2 Dalej podane numery artykułów bez podania aktu prawnego odnoszą się do Prawa wekslowego.
3 M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo wekslowe Komentarz, Warszawa 2013, art. 1, teza 16.
4 Tak konsekwentnie orzecznictwo. Np. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 22 maja 2013 r., sygn. akt I ACa 21/13 (LEX nr
1327559) stwierdził, iż: „Warunkiem odpowiedzialności wekslowej dłużników wekslowych jest złożenie własnoręcznego podpisu na
wekslu (względnie złożenie podpisu przez pełnomocnika z zaznaczeniem stosunku pełnomocnictwa lub osobę reprezentującą organ z
zaznaczeniem jaką pełni funkcję w stosunku do wystawcy weksla). Dług wekslowy wystawcy weksla własnego jest długiem związanym z
1
Strona | 4
Umieszczenie podpisu osoby na wekslu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego
osoby, od której podpis pochodzi5, Jest to przejaw abstrakcyjności weksla. Zobowiązanie z weksla
odrywa się od swojej przyczyny gospodarczej6. W obrocie konsumenckim podstawowe znaczenie ma
weksel in blanco. Dopuszczalność jego wystawienia wynika z przepisu art.10. Zgodnie z tym przepisem
weksel in blanco (weksel niezupełny w chwili wystawienia) jest to dokument zaopatrzony bądź tylko w
sam podpis wystawcy weksla lub akceptanta, bądź także w niektóre elementy weksla. Jednakże do jego
ważności wystarcza umieszczenie samego podpisu z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania wekslowego.
Stąd można sobie wyobrazić sytuację, że wekslem in blanco będzie czysta kartka papieru opatrzona
jedynie podpisem wystawcy. Jednakże w obrocie konsumenckim należałoby postulować, aby
przedsiębiorcy posługiwali się sformalizowanym wzorem blankietu wekslowego, w szczególności trzeba
postulować, aby dokument taki zawierał w swojej treści już słowo „weksel”. Chodzi o to, aby
konsument - potencjalny wystawca weksla miała świadomość istotności zobowiązania, które zaciąga
podpisując taki dokument7. Weksel in blanco pełni w obrocie gospodarczym bardzo doniosłą rolę.
„Weksel in blanco pełni w obrocie gospodarczym funkcję gwarancyjną i stanowi dogodny instrument
prawny w sytuacji, gdy strony zawierając umowę chcą zabezpieczyć ewentualne roszczenia pieniężne
mogące z niej wyniknąć, ale w chwili zawarcia umowy nie są w stanie oznaczyć, np. wysokości roszczeń
pieniężnych lub daty płatności. Strona będąca dłużnikiem wynikającego z zawartej umowy roszczenia
pieniężnego wystawia weksel in blanco, np. podpisuje blankiet wekslowy bądź kartkę papieru i upoważnia
drugą stronę, tj. wierzyciela do uzupełnienia weksla in blanco brakującymi elementami, np. sumą
wekslową.”8
”Weksle in blanco można podzielić na gwarancyjne i kaucyjne.
Weksel gwarancyjny in blanco składany jest w celu zabezpieczenia stosunku umownego zachodzącego
pomiędzy wierzycielem a wystawcą weksla lub osobą trzecią, np. udzielonej pożyczki, zapłaty za
sprzedane towary.
Weksel kaucyjny może służyć zabezpieczeniu zapłaty odszkodowania, które będzie należne
wierzycielowi wskutek ewentualnego czynu niedozwolonego wystawcy weksla lub osoby trzeciej.”9 W
obrocie konsumenckim występują oba rodzaje wskazanych weksli in blanco. Weksel gwarancyjny In
blanco to typowy instrument dawany na zabezpieczenie kredytu konsumenckiego. Zdarza się, że
przedsiębiorca żąda wystawienia przez przedsiębiorcę kilku weksli gwarancyjnych In blanco na
zabezpieczenie. Jest to dla niego korzystne10, w sytuacji, gdy np. jeden z weksli nieprawidłowo wypełnił,
względnie, gdy chce mieć zabezpieczenia osobno należności głównej, osobno należności ubocznych,
np. odsetek, wreszcie, gdy zaplata przez konsumenta ma następować w transzach, a nie jednorazowo .
Weksel kaucyjny zaś w szczególności dawany jest na zabezpieczenie roszczeń przy wynajmie lokalu
mieszkalnego od przedsiębiorcy.
Konsument wystawiając weksel powinien pamiętać o sporządzeniu deklaracji wekslowej. Nie jest to
wymóg ustawowy, jednakże wymaga tego interes konsumenta. Deklaracja ta jest w istocie umową
cywilnoprawna pomiędzy wystawcą weksla (np. konsumentem) a remitentem (odbiorca wystawionego
weksla) i jako taka wiąże jedynie strony tej umowy. Okoliczność, że inne osoby wiedziały o jej
wystawieniu, względnie, że nawet znały jej treść ma znaczenie tylko co do oceny złej wiary lub
niedbalstwa tej osoby przy nabyciu weksla11. Deklaracja powinna zawierać co najmniej takie dane
dotyczące remitenta, maksymalnej wysokości sumy wekslowej oraz daty płatności. Ponadto konsument
powinien pamiętać, aby jeden egzemplarz deklaracji został mu po odpisaniu wydany.
Konsumencki weksel in blanco może być przedmiotem obrotu jeszcze przed jego uzupełnieniem.
Jednakże taki obrót może wiązać się z dużym ryzykiem. „Uwzględniając wyjątkowo wysokie ryzyko,
jego osobą. Podpis wystawcy weksla określa się, bowiem jako wymóg konieczny zobowiązania wekslowego osoby wystawcy. Na równi z
podpisanym na wekslu odpowiadają jedynie ci, którzy wstąpili w jego miejsce na mocy sukcesji uniwersalnej np. spadkobiercy dłużnika
wekslowego.”
5 S. Wróblewski, Polskie prawo wekslowe, Kraków 1925, s. 3.
6S. Janczewski, Prawo handlowe, wekslowe i czekowe, Warszawa 1946, s. 402.
7 M. Radwański, Weksel in blanco w obrocie konsumenckim, Biuletyn Rzeczników Konsumentów Nr 1, 2011 r., s. 17.
8 M. Czarnecki, L. Bagińska, Ibidem, art. 10, teza 6.
9 I. Heropolitańska, Prawne zabezpieczenia zapłaty wierzytelności, 2.2.1., LEX.
10 Ibidem, 2.2.3.
11 T. Borkowski, Z. Jędrasiak, R. Troicka – Sosińska, Prawo wekslowe w praktyce, Warszawa 2004, s. 118.
Strona | 5
jakim jest obarczone złożenie podpisu na wekslu in blanco, należy (zgodnie z przeważającym poglądem
piśmiennictwa i orzecznictwa) przyznać (w polskich realiach, cechujących się stosunkowo częstym
występowaniem nieprawidłowości w posługiwaniu się wekslem in blanco) pierwszeństwo interesom
osoby, która złożyła podpis na wekslu, przed interesami obrotu wekslem in blanco i dopuścić obrót
nieuzupełnionym wekslem in blanco jedynie na zasadach przelewu (art. 509-516 K.C.), tj. bez
ograniczeń dłużnika w podnoszeniu zarzutów wobec nabywcy weksla in blanco i bez możliwości
nabycia tego weksla w dobrej wierze od nieuprawnionego.”12 Natomiast po wypełnieniu weksel In
blanco staje się typowym wekslem i może być przenoszony na zasadach prawa wekslowego.
Podstawowym zaś sposobem przenoszenia praw z weksla jest indos (żyro). Zgodnie z treścią art. 11 ust.
1 każdy weksel można przenieść przez indos, chociażby nie był wystawiony wyraźnie na zlecenie.
Znaczenie indosu jest trojakie13:
a/ indosant zaciąga zobowiązanie gwarancyjne, oznacza to, że pierwszym indosantem musi być sam
wystawca weksla, b/ szereg nieprzerwanych indosów legitymuje posiadacza w dochodzeniu praw,
c/ indos jest zgodą indosanta na przeniesienie praw z weksla.
Stąd mając na względzie takie istotne funkcje indosu, ustawodawca dla części weksli w obrocie
konsumenckim ustanowił istotny wyjątek, co do sposobu ich przenoszenia. Otóż ustawa o kredycie
konsumenckim stanowi w art. 41. 1. Weksel lub czek konsumenta wręczony kredytodawcy w celu
spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki powinien
zawierać klauzulę "nie na zlecenie" lub inną równoznaczną.
2. W razie przyjęcia przez kredytodawcę weksla lub czeku niezawierającego klauzuli "nie na zlecenie" i
przeniesienia takiego weksla lub czeku na inną osobę, kredytodawca jest zobowiązany do naprawienia
poniesionej przez konsumenta szkody przez zapłatę weksla lub czeku.
3. Przepis ust. 2 stosuje się również, gdy weksel lub czek znalazł się w posiadaniu innej osoby wbrew
woli kredytodawcy.
4. Kredytodawca jest zobowiązany niezwłocznie po spełnieniu przez konsumenta świadczenia
wynikającego z umowy o kredyt konsumencki zwrócić weksel konsumentowi.
Z powyższego wynika (ust. 1), że w wekslu wystawianym przez konsumenta na zabezpieczenie kredytu
konsumenckiego14 winien mieć klauzulę „nie na zlecenie” lub równoznaczną. „Zakaz indosowania musi
być umieszczony na pierwszej stronie weksla.”15 Taka klauzula oznacza, zgodnie z art. 11 ust. 2, iż
weksel nie może być przenoszony przez indos. Najdonioślejszą konsekwencją takiego uregulowania jest
to, że każdorazowo Jego obieg jest podobny do obiegu weksla in blanco. Ma to ten pozytywny aspekt dla
konsumenta, że może on bronić się zarzutami jakie przysługiwały mu względem kredytodawcy. W
szczególności konsument nie musi obawiać się zastosowania rygorów z art. 17.
Z ww. ust. 2 wynika wniosek, że weksel konsumencki przyjęty przez kredytodawcę bez klauzuli „nie na
zlecenie”, o ile spełnia on pozostałe wymogi formalne dla weksla, jest ważny. Konsument w razie sporu
nie może bronić się zarzutem nieważności z art. 58 § 1 K.C. Jednakże gdy „kredytodawca przyjmie
weksel niezawierający tej klauzuli i przeniesie go na inną osobę lub nawet weksel ten znajdzie się w
posiadaniu innej osoby wbrew woli kredytodawcy, ten ostatni będzie zobowiązany do naprawienia
poniesionej przez konsumenta szkody w związku z zapłatą dokonaną na rzecz posiadacza weksla.”16
Oznacza to, że konsument wystawiając taki weksel musi znosić ewentualne negatywne konsekwencje
Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 września 2006 r., sygn. akt I CSK 130/06, OSNC 2007, Nr 6, poz. 93.
M. Howorka, Polskie prawo wekslowe i czekowe, Poznań 1928, s. 127.
14 Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2014 r., poz. 1497 ze zm.) za
umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:
1)
umowę pożyczki;
2)
umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;
3)
umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia
jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;
4)
umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu
kredytodawcy spełnionego świadczenia;
5)
umowę o kredyt odnawialny.
15 M. Czarnecki, L. Bagińska, Ibidem, art. 11, teza 56.
16 P. Machnikowski, Prawo wekslowe, IV.5.9. LEX
12
13
Strona | 6
tego, że prawy posiadacz weksla (inny niż kredytobiorca) będzie dochodził praw z weksla. Konsument
zaś jedynie może w drodze odrębnego postępowania żądać naprawienia szkody od kredytodawcy.
Wreszcie trzeba „przyjąć, że gdy chodzi o odpowiedzialność odszkodowawczą kredytodawcy,
przepisy te nie odsyłają do podstaw odpowiedzialności zawartych w kodeksie cywilnym (zwłaszcza art.
416 k.c.), ale stanowią samodzielną podstawę odpowiedzialności kredytodawcy za szkody poniesione
przez konsumenta na skutek zapłaty weksla. Odpowiedzialność jest zatem niezależna od winy
kredytodawcy, nie może on też powołać się na żadne okoliczności, które by ją wyłączały, w tym na
wyłączną winę osoby trzeciej. Jest to więc surowa postać odpowiedzialności na zasadzie
bezprawności.”17 Należy też przyjąć, że kredytodawca w takiej sytuacji nie może się także powołać na
ewentualne przyczynienie się konsumenta do powstania szkody na podstawie przepisu art. 362 K.C.
Zgodnie z tym ostatnim uregulowaniem jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub
zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do
okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Ciekawym powstającym tu zagadnieniem jest
hipotetyczna sytuacja, w której oto kredytobiorca celowo wprowadza w błąd kredytodawcę co do celu
zawarcia umowy o kredyt i twierdzi, że nie jest konsumentem, a przedsiębiorcą przy tej transakcji, a co
za tym idzie – wystawia weksel bez omawianej klauzuli. Podnosi zaś dopiero argument, iż był
konsumentem dopiero w późniejszym czasie. Czy i w takiej sytuacji należałoby twierdzić, że
kredytodawca ponosi surową odpowiedzialność odszkodowawcza z art. 41 ust. 2 i 3 ustawy o kredycie
konsumenckim? Otóż wydaje się, że nie można wyciągnąć tak daleko idącego wniosku.
Zawsze, także w obrocie konsumenckim znajduje zastosowanie przepis art. 5 K.C., zgodnie z którym
nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie
uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Należałoby uznać, że
w takiej wyjątkowej sytuacji, jak opisana powyżej, kredytodawca broniąc się przed odpowiedzialnością
odszkodowawcza, mógłby podnosić argumenty z art. 5 K.C.
Nie należy traci z oczu tej okoliczności, ze przepisy art. 41 ww. ustawy o kredycie konsumenckim
stosuje się jedynie w razie udzielenia kredytu konsumentowi. Jednak ta sama ustawa wskazuje, jakie
umowy nie podlegają jej regulacjom (art. 3 ust. 3 i art. 4 tej ustawy). Wykona z tego, że praktyczne
znaczenie przepisów art. 41 ustawy o kredycie konsumenckim nie jest zbyt duże. Innymi słowy,
konsument bardzo często wystawiając weksel na zabezpieczenie roszczeń kredytodawcy, wystawi go
bez klauzuli „nie na zlecenie”. Jakie praktyczne skutki dla niego to może pociągnąć. Otóż będzie
podlegał bardzo rygorystycznej odpowiedzialności wekslowej. Oczywiście, wobec samego
kredytodawcy będzie mógł podnosić wszelkie zarzuty (nieistnienia roszczenia, jego przedawnienia,
zapłaty, potrącenia, zawarcia ugody, udzielenia odroczenia płatności itp.). Natomiast, gdy weksel
zacznie „krążyć”18 z pomocą indosu, sytuacja konsumenta znacząco się zmienia i dodać należy, na
niekorzyść. Zgodnie z treścią przepisu art. 17 osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie
mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartemi na swych stosunkach osobistych z wystawcą
lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę
dłużnika. Orzecznictwo i piśmiennictwo dokonuje szczegółowej analizy zarzutów, możliwych do
podniesienia na podstawie tego przepisu. Zgodnie z utrwaloną praktyką zarzuty można podzielić na:
„Zarzuty można podzielić na zarzuty:
1) formalne (procesowe),
2) materialne (merytoryczne, wekslowe).
Zarzutami formalnymi podnoszonymi przez dłużnika wekslowego mogą być w szczególności:
1) niewłaściwość sądu,
2) brak zdolności sądowej lub procesowej,
3) istnienie sporu sądowego o to samo roszczenie między tymi samymi stronami,
4) powaga rzeczy osądzonej.
Tamże.
Żyro pochodzi z włoskiego – giro, koło, obrót – I. Różański, Podręcznik prawa wekslowego wraz z wzorami weksli, Warszawa 1957, s.
82.
17
18
Strona | 7
Ze względu na art. 493 k.p.c. zarzuty formalne można podzielić na dwie kategorie. Na zarzuty, które
pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, np. zarzut niewłaściwości sądu, zapisu
na sąd polubowny czy zarzut umowy derogacyjnej, oraz na zarzuty, które mogą być zgłaszane jak też
uzupełniane w terminie późniejszym, aż do zamknięcia rozprawy, np. zarzut braku zdolności
procesowej czy sądowej.
Oprócz zarzutów formalnych dłużnik wekslowy może podnosić przeciwko posiadaczowi weksla
zarzuty oparte na prawie wekslowym lub wypływające z samej treści weksla bądź oparte na
bezpośrednich stosunkach z posiadaczem weksla.
Zarzuty materialne można podzielić na zarzuty obiektywne i subiektywne.
Zarzuty obiektywne są to zarzuty wynikające bądź bezpośrednio z treści samego weksla, bądź
znajdujące uzasadnienie w przepisach ustawy i powodujące nieważność zobowiązania wekslowego.
Zarzuty obiektywne nie opierają się na stosunkach osobistych dłużnika z poprzednimi posiadaczami.
Nie można ich podnieść tylko wówczas, gdy prawo wekslowe na to nie zezwala, np. wystawca weksla
trasowanego nie może powoływać się na zwolnienie się od odpowiedzialności za zapłatę weksla.
Do zarzutów obiektywnych można w szczególności zaliczyć zarzuty:
1) braku zdolności wekslowej i zdolności do czynności wekslowych,
2) braku legitymacji wekslowej,
3) braku legitymacji procesowej,
4) braku należytego zastępstwa,
5) braku zamiaru zaciągnięcia zobowiązania wekslowego,
6) braków formalnych weksla (nieważności weksla),
7) zmiany tekstu weksla,
8) złożenia sumy wekslowej do depozytu sądowego,
9) odmowy pokwitowania zapłaty weksla,
10) odmowy przyjęcia zapłaty częściowej,
11) przedawnienia,
12) przedwczesności roszczenia,
13) braku protestu.
Zarzuty te można podzielić na kilka grup:
1) zarzuty, które przysługują każdemu dłużnikowi wekslowemu,
2) zarzuty, które służą tylko danemu dłużnikowi,
3) zarzuty, które są skuteczne wobec każdego posiadacza weksla, będące regułą przy zarzutach
obiektywnych,
4) zarzuty, które są skuteczne jedynie w stosunku do danego wierzyciela.
Zarzuty subiektywne są to zarzuty, które służą tylko w stosunku do oznaczonego wierzyciela i oparte są
na stosunkach osobistych z tym wierzycielem. Znajdują one podstawę w prawie wekslowym lub w
prawie powszechnym.
Wśród zarzutów subiektywnych można wskazać zarzuty:
1) związane z czynnością prawną, będącą podstawą wręczenia weksla,
2) dotyczące samego wręczenia weksla,
3) podpisu z grzeczności,
4) pozorności indosu,
5) prolongaty,
6) potrącenia,
7) zrzeczenia się roszczenia przez wierzyciela lub zawarcia ugody,
8) zapłaty weksla,
9) związane z wekslem in blanco, którymi są:
a) wypełnienie weksla in blanco niezgodnie z zawartym porozumieniem,
b) wręczenie weksla jako gwarancyjnego,
Strona | 8
c) wręczenie weksla jako kaucyjnego.
Zarzuty subiektywne można podzielić na cztery grupy:
1) zarzuty oparte na stosunkach osobistych danego dłużnika z tym wierzycielem, któremu się je
przeciwstawia,
2) zarzuty oparte na stosunkach osobistych dłużnika wekslowego z wystawcą lub z posiadaczem
poprzednim. Podnosić je można tylko wtedy, gdy posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na
szkodę dłużnika,
3) zarzuty, które służą tylko danemu dłużnikowi, są bowiem oparte na stosunkach osobistych
oznaczonego dłużnika z wystawcą lub posiadaczami poprzednimi; są one regułą przy zarzutach
subiektywnych,
4) zarzuty służące wszystkim dłużnikom.”19
O ile zarzuty obiektywne konsument może podnieść wobec każdoczasowego posiadacza weksla, to
zarzuty subiektywne może podnosić tylko wobec tej osoby, której zarzut dotyczy. Oznacza to, że
obrona konsumenta przeciwko osobie prawnego posiadacza weksla i dochodzącej roszczeń
wekslowych może nie zawsze zakończyć się sukcesem.
Powyższy wywód, skrótowo analizujący niektóre tylko zagadnienia związane z obrotem
wekslowych z udziałem konsumentów, przekonuje, że jest to materia bardzo skomplikowana i
niejednoznaczna. Jednocześnie jest to materia słabo znana nie tylko konsumentom, ale też prawnikom.
Dlatego też rzecznicy konsumentów powinni tym bardziej zgłębiać te zagadnienia, ponieważ
konsument pozostawiony sam z wekslem i przedsiębiorcą, np. jako remitentem sam sobie nie poradzi.
Marek Radwański
PRK w Poznaniu
Wybrana działalność Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
1. USŁUGI TURYSTYCZNE - DECYZJA UOKIK
Organizatorowi wycieczki nie wolno całkowicie wyłączyć swojej odpowiedzialności za rzeczy
klienta zagubione podczas imprezy - stwierdził UOKiK. Studencki Klub Turystyczny w Warszawie
zdecydował się na zmianę praktyk zakwestionowanych przez Urząd
Postępowanie UOKiK przeciwko Studenckiemu Klubowi Turystycznemu wszczęto w
listopadzie 2014 r. Wątpliwości Urzędu wzbudziła treść wzorców umownych przedsiębiorcy.
Jedną z zakwestionowanych praktyk było stosowanie w umowach postanowienia: Organizator nie
ponosi odpowiedzialności za rzeczy skradzione podczas wyjazdu. Tymczasem zgodnie z prawem biuro podróży
odpowiada za szkody wyrządzone klientowi m.in. gdy powstały one w wyniku nienależytego wykonania
umowy.
Urząd stwierdził też m.in. że we wzorcach umownych Studenckiego Klubu Turystycznego
brakowało informacji o tym, że w razie wadliwego wykonania umowy (np. problemów z
zakwaterowaniem), konsument ma obowiązek niezwłocznie powiadomić organizatora wycieczki.
Tymczasem zgodnie z prawem każda umowa o świadczenie usług turystycznych powinna informować
klienta o tym, że powinien on zgłaszać ewentualne problemy w trakcie imprezy turystycznej (np.
rezydentowi biura podróży albo kierownictwu hotelu).
19
I. Heropolitańska, Zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty weksla, 9. LEX.
Strona | 9
Studencki Klub Turystyczny zobowiązał się do usunięcia nieprawidłowości ze stosowanych
wzorców umownych oraz do dostarczenia klientom, którzy mają niewykonane umowy aneksów
eliminujących naruszenia prawa.
2. TELEKOMUNIKACJA DLA DOMU - POSTĘPOWANIE UOKIK
Czy przedstawiciele handlowi Telekomunikacji dla Domu wprowadzali konsumentów w błąd,
sugerując że reprezentują dotychczasowego operatora? Wyjaśni to postępowanie wszczęte przez
UOKiK
Telekomunikacja dla Domu świadczy usługi telekomunikacyjne w sieci stacjonarnej. Do
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpłynęło już około 400 skarg, na działania spółki. Ich
analiza, dała podstawy do wszczęcia postępowania o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.
Wprowadzanie konsumentów w błąd jest niezgodną z prawem, nieuczciwą praktyką rynkową, a
obowiązkiem każdego przedsiębiorcy jest pełne i rzetelne informowanie o swojej ofercie.
Postępowanie UOKiK ma na celu m.in. ustalenie, czy telemarketerzy Telekomunikacji dla
Domu wprowadzali konsumentów w błąd, podając się za przedstawicieli dotychczasowego dostawcy
usług telekomunikacyjnych. Osoba która do mnie dzwoniła (…) nie przedstawiła rzetelnie nazwy firmy (…), za to
tak prowadziła rozmowę, że byłem przekonany iż rozmawiam z przedstawicielem Orange i w efekcie zgodziłem się na
nową „atrakcyjną” usługę – tak praktyki spółki opisywał jeden z poszkodowanych klientów.
Decydując się na zawarcie umowy, konsument działa w oparciu o zaufanie do konkretnego
przedsiębiorcy. Dlatego, w opinii UOKiK, informacja o tożsamości operatora telekomunikacyjnego,
może mieć istotny wpływ na przyjęcie lub odrzucenie danej oferty.
Urząd wyjaśni też m.in., czy Telekomunikacja dla Domu wprowadzała konsumentów w błąd,
co do wysokości proponowanych opłat abonamentowych. Jeden z konsumentów skarżył się, że nie
został poinformowany, iż obniżona kwota będzie obowiązywała tylko przez 2 pierwsze okresy rozliczeniowe, a nie
przez cały czas obowiązywania umowy.
Zgodnie z prawem przekazywana konsumentowi informacja o cenie, powinna obejmować cały
okres zobowiązania, a zatem również informacje o jej ewentualnym wzroście po upływie części okresu,
na jaki została zawarta umowa.
3. UOKiK WPROWADZA NOWE ZASADY INFORMOWANIA O WYROKACH
SĄDOWYCH
W ramach realizacji polityki przejrzystości UOKiK wdraża nowe zasady publikowania
informacji o wyrokach sądowych. Na stronie Urzędu będą dostępne zarówno informacje o wyrokach, w
których sąd podtrzymał linię orzeczniczą Urzędu, jak i tych, w których uwzględnił argumenty
odwołujących się przedsiębiorców. Uruchomienie bazy oraz wyszukiwarki wyroków planowane jest na
listopad br.
W ramach polityki wzmacniania przejrzystości działań UOKiK będzie informował o wszystkich
wyrokach sądowych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, kontroli koncentracji,
naruszenia zbiorowych interesów konsumentów oraz w sprawach o uznanie klauzul za niedozwolone.
Będzie to dotyczyło zarówno wyroków, w których linia orzecznicza UOKiK została podtrzymana, jak i
dla tych, w których zweryfikował ją sąd. W tym celu Urząd przygotował dokument Zasady publikowania
informacji o wyrokach sądu dotyczących decyzji Prezesa UOKiK.
Już we wrześniu, w przypadku wyroków szczególnie istotnych dla funkcjonowania rynku,
interesów konsumentów lub dotyczących spraw precedensowych, UOKiK będzie publikował
komunikaty prasowe dotyczące rozstrzygnięć sądów.
Źródło: www.uokik.gov.pl
Strona | 10
Wybrane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej
POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (pierwsza izba)
z dnia 16 lipca 2015 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem –
Dyrektywa 93/13/EWG – Artykuł 7 – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej –
Artykuły 7 i 47 – Umowy zawierane z konsumentami – Umowa pożyczki hipotecznej –
Nieuczciwe warunki umowne – Postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką – Prawo do wniesienia odwołania
W sprawie C-539/14
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie
prejudycjalnym, złożony przez Audiencia Provincial de Castellón (Hiszpania) postanowieniem
z dnia 21 listopada 2014 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 27 listopada 2014 r.,
w postępowaniu:
Juan Carlos Sánchez Morcillo,
María del Carmen Abril García
przeciwko
Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA,
TRYBUNAŁ (pierwsza izba),
w składzie: A. Tizzano (sprawozdawca), prezes izby, S. Rodin, A. Borg Barthet, E. Levits
i F. Biltgen, sędziowie,
rzecznik generalny: N. Wahl,
sekretarz: A. Calot Escobar,
podjąwszy, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu
sprawy w drodze postanowienia z uzasadnieniem zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania
przed Trybunałem,
wydaje następujące
1
2
3
Postanowienie
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 dyrektywy Rady
93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach
konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29) w związku z art. 47, art. 34 ust. 3 i art. 7 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).
Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy J.C. Sánchezem Morcillem i M. Abril
Garcíą a Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA (zwanym dalej „Banco Bilbao”) w przedmiocie
sprzeciwu wobec egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką ustanowioną na ich
mieszkaniu.
Ramy prawne
Prawo Unii
Artykuł 1 ust. 1 dyrektywy 93/13 brzmi następująco:
„Celem niniejszej dyrektywy jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych warunków
Strona | 11
4
5
6
7
8
umownych w umowach zawieranych pomiędzy sprzedawcą lub dostawcą a konsumentem
[pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem]”.
Artykuł 3 tej dyrektywy stanowi:
„1.
Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane [uznaje się]
za nieuczciwe, jeśli stoją[c] w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą
nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.
2.
Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały
sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza
jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy
standardowej.
[…]
3.
Załącznik zawiera przykładowy i niewyczerpujący wykaz warunków, które mogą być
uznane za nieuczciwe”.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 wspomnianej dyrektywy:
„Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów [będących przedsiębiorcami] państwa
członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu
stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców
z konsumentami [przez przedsiębiorców z konsumentami]”.
Prawo hiszpańskie
W następstwie wyroku Aziz (C-415/11, EU:C:2013:164) Ley de enjuiciamiento civil (kodeks
postępowania cywilnego) z dnia 7 stycznia 2000 r. (BOE nr 7 z dnia 8 stycznia 2000 r., s. 575,
zwany dalej „LEC”) został zmieniony rozdziałem III Ley 1/2013 de medidas para reforzar la
protección a los deudores hipotecarios, reestructuración de deuda y alquiler social (ustawy 1/2013
o środkach służących wzmocnieniu ochrony dłużników hipotecznych, restrukturyzacji długu
i najmie socjalnym) z dnia 14 maja 2013 r. (BOE nr 116 z dnia 15 maja 2013 r., s. 36373).
Trzeci przepis końcowy decreto-ley 11/2014 de medidas urgentes en materia concursal (dekretu
z mocą ustawy 11/2014 w sprawie pilnych środków w zakresie upadłości) z dnia 5 września
2014 r. (BOE nr 217 z dnia 6 września 2014 r., s. 69767) zmienił następnie LEC (zwany dalej
„zmienionym LEC”) w celu „dostosowania go do wydanego ostatnio przez Trybunał
Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroku z dnia 17 lipca 2014 r.”.
Artykuł 695 zmienionego LEC, dotyczący postępowania w przedmiocie sprzeciwu wobec
egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, ma następujące brzmienie:
„1.
W postępowaniach, o których mowa w niniejszym rozdziale, sprzeciw dłużnika jest
dopuszczalny jedynie wówczas, gdy opiera się na następujących podstawach:
1) wygaśnięcie zabezpieczenia lub zabezpieczonej wierzytelności […];
2) błąd w ustalaniu kwoty wymagalnej […];
3) w przypadku egzekucji z rzeczy ruchomych obciążonych hipoteką [(hipoteca mobiliaria)]
lub tych, na których ustanowione zostało prawo zastawu bez przeniesienia posiadania
(zastaw rejestrowy) ‒ ustanowienie na tych rzeczach innego prawa zastawu, hipoteki na
rzeczy ruchomej lub na nieruchomości lub też obciążeń wpisanych w księdze wieczystej
przed wpisaniem obciążenia, którego dotyczy egzekucja, co należy wykazać za pomocą
odpowiedniego wyciągu z księgi wieczystej;
4) nieuczciwy charakter warunku umownego stanowiącego podstawę egzekucji lub warunku,
na mocy którego ustalona została wysokość kwoty wymagalnej.
2.
W przypadku złożenia sprzeciwu, o którym mowa w ust. 1, sekretarz sądu wstrzymuje
egzekucję i wzywa strony na posiedzenie sądu, który wydał postanowienie o wszczęciu egzekucji,
przy czym termin tego posiedzenia nie może zostać wyznaczony wcześniej niż 15 dni od
wezwania. Podczas tego posiedzenia sąd wysłuchuje stanowisk stron, dopuszcza przedłożone
dokumenty oraz w ciągu dwóch dni wydaje stosowne orzeczenie w formie postanowienia.
3.
Postanowienie uwzględniające sprzeciw oparty na podstawach z pkt 1 i 3 wskazane w ust. 1
niniejszego artykułu nakazuje także wstrzymanie egzekucji; postanowienie uwzględniające
sprzeciw oparty na podstawach z pkt 2 wskazuje także kwotę, w stosunku do której dalej
prowadzona będzie egzekucja.
Strona | 12
9
10
11
12
W przypadku stwierdzenia podstawy wskazanej w pkt 4 umarza się postępowanie egzekucyjne,
jeżeli warunek umowny jest podstawą prowadzenia egzekucji. W innych przypadkach prowadzi
się egzekucję z pominięciem nieuczciwego warunku umownego.
4.
Od postanowienia o umorzeniu egzekucji, o niestosowaniu nieuczciwego postanowienia
umownego lub o oddaleniu sprzeciwu na podstawie określonej w ust. 1 pkt 4 niniejszego artykułu
przysługuje odwołanie.
W innych przypadkach postanowienia w przedmiocie sprzeciwu wydane na podstawie niniejszego
artykułu nie podlegają zaskarżeniu i wywołują skutki wyłącznie w ramach postępowania
egzekucyjnego, w którym zostały one wydane”.
Artykuł 698 zmienionego LEC stanowi:
„1.
Rozstrzygnięcia w przedmiocie wszelkich zarzutów skierowanych przez dłużnika, przez
niebędącą posiadaczem osobę trzecią lub przez osobę zainteresowaną i nieobjętych powyższymi
artykułami, łącznie z zarzutami dotyczącymi nieważności tytułu, jak również wymagalności,
pewności, wygaśnięcia lub wysokości wierzytelności, podejmowane są w ramach stosownego
postępowania, przy czym nie prowadzi to do zawieszenia lub opóźnienia postępowania
przewidzianego w niniejszym rozdziale.
[…]”.
Artykuł 552 zmienionego LEC, który dotyczy odwołania od postanowienia o odmowie
zarządzenia egzekucji, przewiduje:
„1.
W przypadku gdy sąd stwierdza, że określone w ustawie do celów zarządzenia egzekucji
zasady lub warunki nie zostały spełnione, wydaje on postanowienie o odmowie zarządzenia
egzekucji.
Jeśli sąd stwierdza, że jeden z warunków zawartych w jednym z tytułów wykonawczych,
o których mowa w art. 557 ust. 1, może być uznany za nieuczciwy, wysłuchuje on stanowisk
stron w terminie 15 dni. Po ich wysłuchaniu sąd wydaje, w terminie pięciu dni roboczych,
postanowienie zgodnie z przepisami art. 561 ust. 1 pkt 3.
2.
Od postanowienia o odmowie zarządzenia egzekucji przysługuje bezpośrednio odwołanie,
przy czym w postępowaniu tym uczestniczy tylko wierzyciel. Przed złożeniem odwołania
wierzyciel może także wnieść o ponowne rozpatrzenie jego wniosku przez ten sam sąd.
3.
Po uprawomocnieniu się postanowienia o odmowie zarządzenia egzekucji wierzyciel może
dochodzić swych praw tylko w ramach odpowiedniego postępowania zwykłego, jeśli nie
sprzeciwia się temu powaga rzeczy osądzonej wyroku lub ostatecznego postanowienia, na którym
oparty był wniosek o wszczęcie egzekucji”.
Zgodnie z art. 557 zmienionego LEC, dotyczącym postępowania w przedmiocie sprzeciwu
wobec egzekucji opartego na tytułach innych niż orzeczenia wydane przez sądy powszechne
i polubowne:
„1.
W przypadku gdy egzekucja jest zarządzana na podstawie tytułów, o których mowa
w art. 517 ust. 2 pkt 4, 5, 6 i 7, a także innych dokumentów posiadających klauzulę wykonalności,
o których mowa w art. 517 ust. 2 pkt 9, dłużnik, przeciwko któremu jest prowadzona egzekucja,
może, w terminie i formie przewidzianych w poprzednim artykule, złożyć sprzeciw, opierając się
wyłącznie na jednej z następujących podstaw:
[…]
7°
zawartych w tytule nieuczciwych warunkach.
2.
W przypadku złożenia sprzeciwu, o którym mowa w poprzednim ustępie, sekretarz sądu
wstrzymuje egzekucję na mocy środka organizacji postępowania”.
Artykuł 561 zmienionego LEC dotyczy postanowienia w przedmiocie sprzeciwu opartego na
podstawach materialnych i ma następujące brzmienie:
„1.
Po wysłuchaniu stron w przedmiocie sprzeciwu wobec egzekucji nieopartego na
uchybieniach proceduralnych i, ewentualnie, po przeprowadzeniu rozprawy sąd, w formie
postanowienia, wyłącznie do celów egzekucji:
1) postanawia o zarządzeniu dalszego prowadzenia egzekucji w odniesieniu do danej kwoty,
jeśli sprzeciw zostaje oddalony w całości. W przypadku gdy sprzeciw był oparty na
Strona | 13
nadmiernym żądaniu i został w części uwzględniony, zarządza się egzekucję w odniesieniu
do pozostałej kwoty.
13
[…]
2) nakazuje wstrzymanie egzekucji w przypadku uwzględnienia jednej z podstaw
wymienionych w art. 556 i 557 lub uznania, że sprzeciw oparty na nadmiernym charakterze
żądania jest w pełni zasadny zgodnie z art. 558;
3) gdy sąd uzna nieuczciwy charakter jednego warunku umownego lub większej ich liczby,
postanowienie, które zostanie wydane w tym względzie, określa konsekwencje takiego
uznania, nakazując wstrzymanie postępowania egzekucyjnego albo jego dalsze prowadzenie
z pominięciem warunków uznanych za nieuczciwe.
2.
W przypadku uwzględnienia sprzeciwu wobec egzekucji egzekucja nie wywiera skutków,
obciążenia i środki zabezpieczające, które zostały przyjęte, są znoszone, a dłużnik egzekucyjny
zgodnie z art. 533 i 534 ponownie znajduje się w sytuacji takiej jak przed wszczęciem egzekucji.
Wierzyciel egzekucyjny ponosi także koszty postępowania w przedmiocie sprzeciwu.
3.
Od postanowienia w przedmiocie sprzeciwu można wnieść odwołanie, które nie
wstrzymuje egzekucji, jeśli zaskarżonym postanowieniem oddalono sprzeciw.
[…]”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
W wyroku Sánchez Morcillo i Abril García (C-169/14, EU:C:2014:2099) Trybunał dokonał już
wykładni art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z art. 47 karty w ramach tego samego sporu jak
ten będący przedmiotem postępowania głównego. Okoliczności sporu w postępowaniu głównym
zostały przedstawione w pkt 13–18 tego wyroku w następujący sposób:
„13
Z postanowienia odsyłającego wynika, że skarżący w postępowaniu głównym w dniu
9 czerwca 2003 r. podpisali z Banco Bilbao akt notarialny pożyczki na kwotę 300 500 EUR
zagwarantowanej hipoteką ustanowioną na ich mieszkaniu.
14
Zwrot wspomnianej kwoty miał nastąpić do dnia 30 czerwca 2028 r. poprzez zapłatę 360
rat miesięcznych. W przypadku braku wykonania przez dłużników obowiązku zapłaty
Banco Bilbao miał prawo zażądać wcześniejszego zwrotu pożyczki udzielonej skarżącym
w postępowaniu głównym. Zgodnie z postanowieniem 6a umowy pożyczki wysokość
odsetek za zwłokę została określona na 19% rocznie, przy czym w okresie właściwym dla
sporu w postępowaniu głównym wysokość odsetek ustawowych w Hiszpanii wynosiła 4%
rocznie.
15
Wobec niewykonania przez skarżących w postępowaniu głównym obowiązku zapłaty rat
miesięcznych zwrotu pożyczki Banco Bilbao w dniu 15 kwietnia 2011 r. zażądał zapłaty
całej kwoty pożyczki wraz z odsetkami zwykłymi i odsetkami za zwłokę, a także dokonania
na jego rzecz przymusowej sprzedaży nieruchomości obciążonej hipoteką.
16
W związku z wszczęciem postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką skarżący w postępowaniu głównym wnieśli [oparty na
niewystarczającym charakterze przedstawionego tytułu i braku właściwości sądu, przed
którym toczyło się postępowanie] sprzeciw wobec egzekucji, który został oddalony
postanowieniem z dnia 19 czerwca 2013 r. wydanym przez Juzgado de Primera Instancia
no 3 de Castellón (sąd pierwszej instancji nr 3 w Castellón). Skarżący w postępowaniu
głównym wnieśli odwołanie od tego postanowienia, które zostało uznane za dopuszczalne
i przekazane do rozpoznania przez Audiencia Provincial de Castellón (sąd okręgowy
w Castellón).
17
Sąd odsyłający wskazuje, że o ile hiszpańskie postępowanie cywilne umożliwia wniesienie
odwołania od orzeczenia, które, uwzględniając sprzeciw wniesiony przez dłużnika, kończy
postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, o tyle
jednak nie umożliwia ono dłużnikowi, którego sprzeciw został oddalony, wniesienia
odwołania od orzeczenia sądu pierwszej instancji zarządzającego dalsze prowadzenie
postępowania w sprawie egzekucji przymusowej.
18
Sąd odsyłający żywi wątpliwości co do zgodności tego uregulowania krajowego z celem
ochrony konsumentów wyznaczonym przez dyrektywę 93/13, a także z prawem do
Strona | 14
14
15
16
17
18
19
20
skutecznego środka prawnego, ustanowionym w art. 47 karty. Sąd ten wyjaśnia, że otwarcie
drogi odwoławczej dla dłużników mogłoby mieć tym większe znaczenie, że niektóre
warunki spornej w postępowaniu głównym umowy pożyczki mogą zostać uznane za
»nieuczciwe« w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13”.
W związku z powyższym Audiencia Provincial de Castellón postanowił przedłożyć Trybunałowi
pytania prejudycjalne dotyczące właśnie tej problematyki.
W wyroku Sánchez Morcillo i Abril García (C-169/14, EU:C:2014:2099) Trybunał odpowiedział,
iż art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z art. 47 karty należy interpretować w ten sposób, że
sprzeciwia się on systemowi środków egzekucyjnych, takiemu jak rozpatrywany w postępowaniu
głównym, który przewiduje, że postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką nie może zostać zawieszone przez sąd prowadzący postępowanie
rozpoznawcze, który w swym ostatecznym orzeczeniu może co najwyżej przyznać
odszkodowanie za szkodę poniesioną przez konsumenta, ponieważ konsument, jako dłużnik,
przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja, nie może odwołać się od postanowienia
oddalającego jego sprzeciw wobec tej egzekucji, podczas gdy przedsiębiorca, jako wierzyciel,
który żąda prowadzenia egzekucji, może skorzystać z tego środka zaskarżenia przeciwko
postanowieniu nakazującemu zakończenie postępowania lub niestosowanie nieuczciwego
warunku.
W następstwie ogłoszenia tego wyroku ustawodawca hiszpański zmienił art. 695 ust. 4 LEC
w drodze dekretu z mocą ustawy 11/2014.
Jednak sąd odsyłający, przed którym toczyło się postępowanie odwoławcze, wskazuje, że zmiana
ta pozwala konsumentom zaskarżyć postanowienie oddalające sprzeciw wobec egzekucji tylko
wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie uwzględnił podstawy sprzeciwu dotyczącej nieuczciwego
charakteru warunku umownego stanowiącego podstawę tytułu egzekucyjnego, przy czym zmiana
ta upoważnia przedsiębiorców do wniesienia odwołania na każde orzeczenie kończące
postępowanie, niezależnie od podstawy sprzeciwu, na której orzeczenie takie się opiera.
W konsekwencji wspomniany sąd odsyłający nadal ma wątpliwości co do zgodności takiego
przepisu krajowego, który miałby doprowadzić do oddalenia odwołania wniesionego przez
skarżących w postępowaniu głównym, z celem ochrony konsumentów realizowanym przez
dyrektywę 93/13 w związku z zagwarantowaną przez art. 47 karty zasadą równości stron, a także
z prawem do mieszkania i prawem do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego zapisanym,
odpowiednio, w art. 34 ust. 3 i art. 7 karty.
W tych okolicznościach Audiencia Provincial de Castellón postanowił zawiesić postępowanie
i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy art. 7 ust. 1 [dyrektywy 93/13] w związku z art. 47, art. 34 ust. 3 i art. 7 [karty] należy
interpretować w taki sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisowi proceduralnemu takiemu jak
art. 695 ust. 4 [zmienionego LEC], który, w ramach regulacji kwestii zaskarżenia rozstrzygnięcia
w przedmiocie sprzeciwu wobec egzekucji z rzeczy zabezpieczonych hipoteką lub zastawem,
przewiduje możliwość wniesienia odwołania jedynie od postanowienia o zakończeniu
postępowania egzekucyjnego, niestosowaniu nieuczciwego warunku umownego lub oddaleniu
sprzeciwu wniesionego w oparciu o nieuczciwy charakter któregoś z warunków umownych,
czego bezpośrednią konsekwencją jest to, że żądającemu przeprowadzenia egzekucji
przedsiębiorcy przysługuje więcej środków zaskarżenia niż konsumentowi, przeciwko któremu
chce on wszcząć to postępowanie?”.
W dniu 27 listopada 2014 r. Audiencia Provincial de Castellón wniósł o rozpatrzenie sprawy
w trybie przyspieszonym przewidzianym w art. 23a statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej i art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Zdaniem tego sądu
szczególnie pilny charakter sprawy wynika z faktu, że przedmiotem rozpatrywanego
w postępowaniu głównym postępowania w sprawie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej
hipoteką jest mieszkanie konsumentów będących dłużnikami, przeciwko którym prowadzone jest
postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, co prowadzi do
ryzyka utraty tego mieszkania i stawia wspomnianych konsumentów i ich rodziny w wyjątkowo
trudnej sytuacji.
Strona | 15
21
22
23
24
25
26
27
28
29
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
Zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania, jeżeli pytanie skierowane w trybie prejudycjalnym
jest identyczne z pytaniem, w którego przedmiocie Trybunał już orzekał, jeżeli odpowiedź na
pytanie prejudycjalne można wywieść w sposób jednoznaczny z orzecznictwa lub jeżeli
odpowiedź na pytanie prejudycjalne nie pozostawia żadnych uzasadnionych wątpliwości,
Trybunał może w każdej chwili, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze
stanowiskiem rzecznika generalnego, orzec w formie postanowienia z uzasadnieniem.
Przepis ten należy zastosować w niniejszej sprawie.
Poprzez swoje pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 7
ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z art. 7, art. 34 ust. 3 i art. 47 karty należy interpretować w taki
sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisowi krajowemu takiemu jak ten będący przedmiotem
postępowania głównego, na mocy którego konsument jako dłużnik, przeciwko któremu wszczęto
postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, może wnieść
odwołanie od orzeczenia oddalającego sprzeciw wobec egzekucji jedynie wówczas, gdy sąd
pierwszej instancji nie uwzględnił podstawy sprzeciwu dotyczącej nieuczciwego charakteru
warunku umownego stanowiącego podstawę tytułu egzekucyjnego, podczas gdy przedsiębiorca
może wnieść odwołanie od każdego orzeczenia kończącego postępowanie, niezależnie od
podstawy sprzeciwu, na której orzeczenie takie się opiera.
W tym względzie należy przede wszystkim przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika,
iż ustanowiony przez dyrektywę 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, że konsument
jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak
i ze względu na stopień poinformowania (wyroki: Aziz, C-415/11, EU:C:2013:164, pkt 44; a także
Sánchez Morcillo i Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, pkt 22).
Ze względu na tę słabszą pozycję jednej ze stron art. 6 ust. 1 tej dyrektywy przewiduje, że
nieuczciwe warunki nie są wiążące dla konsumenta. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący,
którego celem jest zastąpienie ustanowionej w umowie formalnej równowagi praw i obowiązków
stron równowagą rzeczywistą, która przywraca równość stron (wyrok Sánchez Morcillo i Abril
García, C-169/14, EU:C:2014:2099, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).
W związku z tym art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 zobowiązuje państwa członkowskie do
zapewnienia, by w ich porządkach prawnych istniały stosowne i skuteczne środki mające na celu
zaprzestanie stosowania nieuczciwych warunków w umowach zawieranych pomiędzy
konsumentami a sprzedawcami lub usługodawcami (wyrok Baczó i Vizsnyiczai, C-567/13,
EU:C:2015:88, pkt 39).
W tym kontekście Trybunał już wielokrotnie orzekał, że sąd krajowy zobowiązany jest do
zbadania z urzędu, czy dane warunki umowne wchodzące w zakres stosowania dyrektywy mają
nieuczciwy charakter, i do tego, by dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi
między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile posiada niezbędne ku temu informacje na temat
stanu prawnego i faktycznego (wyrok Sánchez Morcillo i Abril García, C-169/14,
EU:C:2014:2099, pkt 24).
Krajowe postępowania egzekucyjne, takie jak postępowania w przedmiocie egzekucji
wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, podlegają wymogom ustanowionym w tym orzecznictwie
Trybunału dotyczącym skutecznej ochrony konsumentów (wyrok Sánchez Morcillo i Abril
García, C-169/14, EU:C:2014:2099, pkt 25).
W szczególności Trybunał orzekł już, że dyrektywę 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż
sprzeciwia się ona przepisom państwa członkowskiego, które, choć nie przewidują w ramach
postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką możliwości
powołania się w sprzeciwie na przyczyny dotyczące nieuczciwego charakteru stanowiącego
podstawę tytułu egzekucyjnego warunku umownego, nie pozwalają również sądowi
prowadzącemu postępowanie rozpoznawcze, właściwemu do dokonania oceny nieuczciwego
charakteru takiego warunku, na przyjęcie środków tymczasowych, a zwłaszcza na zawieszenie
tego postępowania egzekucyjnego, podczas gdy zarządzenie takich środków jest konieczne do
zapewnienia pełnej skuteczności jego ostatecznego rozstrzygnięcia (wyrok Aziz, C-415/11,
EU:C:2013:164, pkt 64).
Strona | 16
30
31
32
33
34
35
36
Trybunał dokonał także wykładni dyrektywy 93/13, orzekając, że stoi ona na przeszkodzie
istnieniu krajowych przepisów, zgodnie z którymi sąd rozpoznający wniosek o wszczęcie
egzekucji nie może, w ramach postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką, ani badać, czy to z urzędu, czy na wniosek konsumenta, czy warunek
zawarty w umowie będącej podstawą egzekwowanego długu i tytułu egzekucyjnego ma
nieuczciwy charakter, ani zarządzić środków tymczasowych, w tym w szczególności zawieszenia
egzekucji, kiedy ich zarządzenie jest niezbędne do zagwarantowania pełnej skuteczności
ostatecznego rozstrzygnięcia sądu prowadzącego odpowiednie postępowanie rozpoznawcze,
który jest właściwy do zbadania nieuczciwego charakteru tego warunku (postanowienie Banco
Popular Español i Banco de Valencia, C-537/12 i C-116/13, EU:C:2013:759, pkt 60).
W tej sytuacji Trybunał uznał, że art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z art. 47 karty
sprzeciwia się systemowi środków egzekucyjnych, który przewiduje, że postępowanie
w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie może zostać zawieszone
przez sąd prowadzący postępowanie rozpoznawcze, który w swym ostatecznym orzeczeniu może
co najwyżej przyznać konsumentowi odszkodowanie za poniesioną przez niego szkodę, ponieważ
konsument, jako dłużnik, przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja, nie może odwołać się
od postanowienia oddalającego jego sprzeciw wobec tej egzekucji, podczas gdy przedsiębiorca,
jako wierzyciel, który żąda prowadzenia egzekucji, może skorzystać z tego środka zaskarżenia
przeciwko postanowieniu nakazującemu zakończenie postępowania lub niestosowanie
nieuczciwego warunku (wyrok Sánchez Morcillo i Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099,
pkt 51).
Odpowiedź na postawione w niniejszej sprawie pytanie można zatem wywieść w sposób
jednoznaczny z zawartych w orzecznictwie Trybunału wskazówek dotyczących tych różnych
aspektów, ponieważ pytanie to dotyczy zasadniczo kwestii, czy zmiana legislacyjna przepisu
art. 695 ust. 4 LEC, dokonana w następstwie wyroku Trybunału Sánchez Morcillo i Abril García
(C-169/14, EU:C:2014:2099), nie jest sprzeczna z przedstawioną w wyżej wskazanym wyroku
wykładnią dyrektywy 93/13.
W związku z tym należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w braku
harmonizacji krajowych mechanizmów egzekucji przymusowej uregulowanie kwestii reguł
wprowadzania w życie środków zaskarżenia postanowienia w przedmiocie zgodności z prawem
warunku umownego, jakie można wnieść w ramach postępowania w przedmiocie egzekucji
wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, należy do wewnętrznego porządku prawnego państw
członkowskich na mocy zasady ich autonomii proceduralnej, pod warunkiem jednak, że reguły te
nie są mniej korzystne niż w przypadku podobnych spraw o charakterze krajowym (zasada
równoważności) oraz nie uniemożliwiają lub nie czynią nadmiernie utrudnionym wykonywania
praw przyznanych konsumentom przez prawo Unii (zasada skuteczności) (wyrok Sánchez
Morcillo i Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, pkt 31).
W odniesieniu do zasady równoważności należy stwierdzić, że Trybunał nie dysponuje żadnym
elementem mogącym wzbudzać wątpliwości co do zgodności z tą zasadą przepisów krajowych
będących przedmiotem sprawy w postępowaniu głównym.
W odniesieniu do zasady skuteczności Trybunał orzekał już, że każdy przypadek, w którym
powstaje pytanie, czy krajowy przepis proceduralny czyni niemożliwym lub zbyt utrudnionym
stosowanie prawa Unii, należy rozpatrywać z uwzględnieniem miejsca tego przepisu w całości
procedury, jej przebiegu i jej cech szczególnych, przed poszczególnymi sądami krajowymi. Z tej
perspektywy należy uwzględnić zasady, które stanowią podstawę krajowego systemu
sądowniczego, takie jak zasada ochrony prawa do obrony, zasada pewności prawa oraz zasada
prawidłowego przebiegu postępowania (wyrok Sánchez Morcillo i Abril García, C-169/14,
EU:C:2014:2099, pkt 34).
Obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie skuteczności praw, jakie jednostki
wywodzą z dyrektywy 93/13 w odniesieniu do stosowania nieuczciwych warunków umów, wiąże
się zatem z wymogiem zapewnienia ochrony sądowej, ustanowionym także w art. 47 karty,
jakiego sąd krajowy musi przestrzegać. Ochrona ta obowiązuje zarówno w odniesieniu do
wyznaczenia sądów właściwych w przedmiocie rozpoznawania powództw wnoszonych na
Strona | 17
37
38
39
40
41
42
43
44
45
podstawie prawa Unii, jak i w odniesieniu do określenia zasad proceduralnych dotyczących takich
powództw (wyrok Sánchez Morcillo i Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, pkt 35).
W tym względzie należy przypomnieć, że w następstwie wydania wyroku Aziz (C-415/11,
EU:C:2013:164) ustawa 1/2013 zmieniła artykuły LEC dotyczące postępowania w przedmiocie
egzekucji wierzytelności zabezpieczonych hipoteką lub zastawem poprzez wprowadzenie
w art. 695 ust. 1 LEC możliwości powołania się przez dłużnika, w ramach postępowań
w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, na nieuczciwy charakter
warunku umownego stanowiącego podstawę egzekucji.
W tym kontekście w celu zapewnienia zgodności z wyrokiem Sánchez Morcillo i Abril García
(C-169/14, EU:C:2014:2099) dekret z mocą ustawy 11/2014 zmienił także art. 695 ust. 4 LEC.
Tymczasem bezsporne jest, że wspomniany przepis, zmieniony w taki sposób, rzeczywiście
przyznaje konsumentom prawo do wniesienia odwołania od orzeczenia sądu rozpoznającego
wniosek o wszczęcie egzekucji, na mocy którego to orzeczenia sprzeciw konsumentów wobec
egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką został oddalony, jeżeli sprzeciw jest oparty na
nieuczciwym charakterze, w rozumieniu art. 3 dyrektywy 93/13, warunku zawartego w umowie,
z której wynika egzekwowany dług i która jest podstawą tytułu egzekucyjnego.
W związku z tym porządek proceduralny ustanowiony przez ten zmieniony przepis pozwala
sądowi rozpoznającemu wniosek o wszczęcie egzekucji ocenić ‒ przed zakończeniem
postępowania egzekucyjnego i w ramach dwuinstancyjności postępowania sądowego ‒
nieuczciwy charakter warunku umownego, który może stanowić podstawę wymagalnej kwoty lub
tytułu egzekucyjnego, i w tym ostatnim przypadku pozwala sądowi temu stwierdzić nieważność
samego toczącego się postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej
hipoteką.
W konsekwencji, w odróżnieniu od porządku proceduralnego będącego przedmiotem sprawy,
w której został wydany wyrok Sánchez Morcillo i Abril García (C-169/14, EU:C:2014:2099,
pkt 43), taki przepis krajowy nie naraża już wspomnianego konsumenta ani jego rodziny na
ryzyko utraty mieszkania w następstwie przymusowej sprzedaży, w sytuacji gdy rozpatrujący
sprawę sąd nie może zawiesić postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką lub gdy sąd rozpoznający wniosek o wszczęcie egzekucji przeprowadzi
ewentualnie i co najwyżej tylko pobieżnie badanie ważności takiego warunku umownego, na
którym przedsiębiorca oparł swój wniosek.
Wprawdzie, jak zauważył sąd odsyłający, art. 695 ust. 4 zmienionego LEC przyznaje
konsumentowi prawo do wniesienia odwołania od orzeczenia oddalającego sprzeciw oparty na
nieuczciwym charakterze warunku umownego zawartego w umowie, z której wynika
egzekwowany dług i która jest podstawą tytułu egzekucyjnego, wyłącza on jednak odwołanie od
orzeczeń oddalających sprzeciw, jeżeli sprzeciw oparty jest na innych podstawach niż wymienione
w art. 695 ust. 1 zmienionego LEC. Sąd odsyłający ustalił w tym zakresie, że takie ograniczenie
prawa do wniesienia odwołania nie obowiązuje jednak przedsiębiorcy, który może wnieść, jako
żądający wszczęcia egzekucji wierzyciel, środek zaskarżenia przeciwko każdemu orzeczeniu
kończącemu postępowanie, niezależnie od podstawy sprzeciwu, na której orzeczenie takie się
opiera.
Niemniej wystarczy przypomnieć w tym względzie, że zakres stosowania dyrektywy 93/13
ogranicza się do ochrony konsumentów przed wykorzystywaniem nieuczciwych warunków
w umowach zawieranych z przedsiębiorcami.
W konsekwencji problematyka odnosząca się do okoliczności, że zgodnie z uregulowaniem
krajowym będącym przedmiotem postępowania głównego konsumenci nie dysponują prawem do
wniesienia odwołania od orzeczenia oddalającego sprzeciw oparty na podstawach innych niż te
dotyczące nieuczciwego charakteru warunku umownego stanowiącego podstawę tytułu
egzekucyjnego, nie wchodzi w zakres stosowania tej dyrektywy i nie może zatem naruszać
skuteczności przewidzianej przez nią ochrony konsumenta.
Z powyższego wynika, że art. 695 ust. 4 zmienionego LEC gwarantuje obecnie konsumentom
pełne i wystarczające działanie, które stanowi w ten sposób odpowiedni i skuteczny
w rozumieniu art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 środek zapobiegający stosowaniu w ramach
Strona | 18
46
47
48
49
50
51
postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nieuczciwych
warunków zawartych w ustanawiającym hipotekę akcie, na podstawie którego przedsiębiorca żąda
prowadzenia egzekucji z nieruchomości obciążonej hipoteką.
W tym zakresie należy dodać, że cechy charakterystyczne postępowania sądowego toczącego się
przed hiszpańskim sądem rozpoznającym wniosek o wszczęcie egzekucji, po zmianach
wprowadzonych dekretem z mocą ustawy 11/2014, nie stanowią również czynnika mogącego
wpływać na ochronę prawną, z której powinni korzystać konsumenci na podstawie art. 7 ust. 1
dyrektywy 93/13 w związku z zagwarantowanym w art. 7 karty prawem do poszanowania życia
prywatnego i rodzinnego, a także domu oraz zasadą równości stron, która stanowi nierozerwalną
część zasady skutecznej ochrony sądowej przewidzianej w art. 47 karty (zob. wyrok Sánchez
Morcillo i Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).
Należy w pierwszym rzędzie zauważyć bowiem, że hiszpański porządek proceduralny
w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką jako całość i mający
zastosowanie w sprawie będącej przedmiotem postępowania głównego, po pierwsze, nie naraża
już konsumenta na ryzyko ostatecznej i nieodwracalnej utraty jego mieszkania w wyniku
przymusowej sprzedaży, jeszcze zanim sąd mógł ocenić nieuczciwy charakter warunku
umownego, na podstawie którego przedsiębiorca wniósł o wszczęcie postępowania
w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Po drugie, jak zostało
stwierdzone w pkt 40 i 41 niniejszego postanowienia, ów porządek proceduralny skutecznie
wzmacnia w tym względzie kontrolę sądową, przewidując, że sąd rozpatrujący odwołanie może
sprawdzić w ramach dwuinstancyjności postępowania sądowego prawidłowość oceny takiego
warunku dokonanej przez sąd pierwszej instancji rozpoznający wniosek o wszczęcie egzekucji.
W drugim rzędzie, podobnie, w odniesieniu do poszanowania zasady równości stron wobec
stosowania nieuczciwych warunków objętych zakresem dyrektywy 93/13 w ramach krajowego
postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką takiego jak
w postępowaniu głównym należy uznać, że wskutek zmiany art. 695 ust. 4 LEC wspomniany
hiszpański porządek proceduralny rzeczywiście daje konsumentowi rozsądną możliwość podjęcia
działań prawnych opartych na wynikających z tej dyrektywy uprawnieniach w warunkach
niestawiających już go w wyraźnie mniej korzystnej sytuacji w stosunku do przedsiębiorcy jako
wierzyciela żądającego wszczęcia egzekucji (zob. a contrario wyrok Sánchez Morcillo i Abril
García, C-169/14, EU:C:2014:2099, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).
W tym kontekście nie jest konieczne wreszcie wypowiedzenie się w kwestii wykładni art. 7 ust. 1
dyrektywy 93/13 w związku z art. 34 ust. 3 karty, o którą to wykładnię wnosi sąd odsyłający.
Skoro bowiem – w przeciwieństwo do tego, co twierdzi sąd odsyłający – wskazane postanowienie
karty zapewnia nie prawo do mieszkania, lecz „prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej”
w ramach polityki socjalnej opartej na art. 153 TFUE, wykładnia taka nie jest istotna dla
rozstrzygnięcia sporu będącego przedmiotem postępowania głównego.
W świetle powyższych rozważań na postawione pytanie należy odpowiedzieć, że art. 7 ust. 1
dyrektywy 93/13 w związku z art. 7 i 47 karty należy interpretować w taki sposób, że nie stoi on
na przeszkodzie przepisowi krajowemu takiemu jak ten będący przedmiotem postępowania
głównego, na mocy którego konsument jako dłużnik, przeciwko któremu wszczęto postępowanie
w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, może wnieść odwołanie od
orzeczenia oddalającego sprzeciw wobec egzekucji jedynie wówczas, gdy sąd pierwszej instancji
nie uwzględnił podstawy sprzeciwu dotyczącej nieuczciwego charakteru warunku umownego
stanowiącego podstawę tytułu egzekucyjnego, nawet jeśli przedsiębiorca może wnieść odwołanie
od każdego orzeczenia kończącego postępowanie, niezależnie od podstawy sprzeciwu, na której
orzeczenie takie się opiera.
W przedmiocie kosztów
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy
bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie
o kosztach.
Strona | 19
Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych
warunków w umowach konsumenckich w związku z art. 7 i 47 Karty praw podstawowych Unii
Europejskiej należy interpretować w taki sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisowi krajowemu
takiemu jak ten będący przedmiotem postępowania głównego, na mocy którego konsument jako
dłużnik, przeciwko któremu wszczęto postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności
zabezpieczonej hipoteką, może wnieść odwołanie od orzeczenia oddalającego sprzeciw wobec
egzekucji jedynie wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie uwzględnił podstawy sprzeciwu dotyczącej
nieuczciwego charakteru warunku umownego stanowiącego podstawę tytułu egzekucyjnego, nawet jeśli
przedsiębiorca może wnieść odwołanie od każdego orzeczenia kończącego postępowanie, niezależnie
od podstawy sprzeciwu, na której orzeczenie takie się opiera.
Podpisy
*Język postępowania: hiszpański.
Źródło: http://curia.europa.eu/
Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego
1. III CZP 11/15
Skład 3 sędziów. Data orzeczenia: 17 kwietnia 2015 r.
Czy brak oznaczenia w dokumencie weksla nazwy waluty, w jakiej ma być płatna suma wekslowa,
w bezwarunkowym poleceniu zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, powoduje nieważność weksla
w świetle art. 1 pkt 2 w zw. z art. 2 i art. 101 pkt 2 w zw. z art. 102 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r.
Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.), w sytuacji, gdy nazwa tej waluty zamieszczona została
poza osnową weksla jedynie w oznaczeniu sumy wekslowej w prawym górnym narożniku blankietu
wekslowego?
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 r.
Nie powoduje, w świetle art. 1 pkt 2 w związku z art. 2 Prawa wekslowego oraz w świetle art. 101 pkt 2
w związku z art. 102 Prawa wekslowego, nieważności weksla brak określenia waluty, w której ma
nastąpić zapłata oznaczonej sumy pieniężnej, w samym poleceniu lub przyrzeczeniu zapłaty tej sumy,
gdy nazwa waluty znajduje się w oznaczeniu sumy pieniężnej zamieszczonym, zgodnie z utrwaloną
praktyką, w prawym górnym rogu dokumentu weksla.
2. III CZP 25/15
Skład 3 sędziów. Data orzeczenia: 28 maja 2015 r.
Czy przysługuje zażalenie na zarządzenie przewodniczącego nakładające na stronę obowiązek
uiszczenia opłaty sądowej od skargi o wznowienie postępowania?
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2015 r.
Na zarządzenie przewodniczącego nakładające na stronę obowiązek uiszczenia opłaty sądowej
przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c.).
3. III CZP 44/15
Skład 3 sędziów. Data orzeczenia: 10 lipca 2015 r.
Czy wyrok ogłoszony po upływie dwóch tygodni od posiedzenia, na którym zamknięto rozprawę, albo
którego ogłoszenie po raz kolejny odroczono bez otwarcia rozprawy, powoduje skutki procesowe
Strona | 20
braku ogłoszenia wyroku w przypadku odpowiedzi pozytywnej, czy stanowi to przeszkodę do
zaskarżenia wyroku?
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 r.
Ogłoszenie wyroku przez sąd pierwszej instancji z naruszeniem art. 326 § 1 zdanie drugie k.p.c. nie
wpływa na dopuszczalność apelacji.
Źródło: www.sn.pl
Wybrane orzecznictwo sądów powszechnych
1. Sygn. akt I Ca 555/09
Dnia 15 grudnia 2009 r.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sąd Okręgowy w Rzeszowie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący : SSA w SO Jerzy Kawałek
Sędziowie : SSA w SO Adam Simoni (spr.)
SSA w SO Wojciech Misiuda
po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2009 r. w Rzeszowie na rozprawie sprawy z powództwa Miejskiego
Rzecznika Konsumentów w R. działającego na rzecz konsumenta (…) przeciwko Z.K. i (...) Spółce
Akcyjnej w W. o zapłatę na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 6
lutego 2009 r., sygn. akt I C 392/08
1. oddala apelację;
2. nie obciąża strony powodowej obowiązkiem zwrotu pozwanym kosztów postępowania
apelacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 6 lutego 2009 r. sygn. akt I C 392/08 Sąd Rejonowy w R. oddalił powództwo
Miejskiego Rzecznika Konsumentów w R. działającego na rzecz konsumenta (…) wytoczone
przeciwko pozwanym Z.K. i (…) S.A. i rozstrzygnął o kosztach procesu.
Sąd Rejonowy skoncentrował swoje rozważania na legitymacji czynnej do wytoczenia
niniejszego powództwa przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów i przyjął, że w sprawie niniejszej
Miejski Rzecznika Konsumentów takiej legitymacji nie posiada.
U podstaw takiego poglądu Sądu Rejonowego legły następujące ustalenia i rozważania: Miejski
Rzecznik Konsumentów wywodzi roszczenia przysługujące (…) z czynu niedozwolonego. Roszczenie
w niniejszej sprawie jest roszczeniem o odszkodowanie i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, które
znajduje swoje oparcie w art. 444 § 1 oraz 445 § 1 kc. Ponadto w treści pozwu powód powołuje się na
art. 415 kc.
Sąd Rejonowy stwierdził, że stronami stosunki zobowiązaniowego, który powstaje przez fakt
wyrządzenia czynu niedozwolonego są: poszkodowany i sprawca (art. 442¹ kc), a nie konsument i
przedsiębiorca. Czyn niedozwolony nie jest czynnością prawną o której mowa w art. 22¹ kc. Jest on
całkowicie odrębnym od czynności prawnej źródłem powstania stosunku zobowiązaniowego, a do
oceny skutków jego wyrządzenia stosuje się odrębne przepisy księgi III kc. Wypadek, któremu uległ
(…) kwalifikować można wyłącznie jako czyn niedozwolony, a przysługujące mu roszczenia jako
bezpośrednio wynikające z tego czynu.
Strona | 21
W związku z powyższym przyjął Sąd Rejonowy, że sprawa niniejsza nie ma charakteru
konsumenckiego o jakim mowa w treści art. 63³ kpc oraz art. 42 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o
ochronie konkurencji i konsumentów, a (…) w stosunku do pozwanych w niniejszej sprawie nie jest
konsumentem. Z tej przyczyny skoro Miejskiemu Rzecznikowi Konsumentów w Rzeszowie nie
przysługuje legitymacja procesowa czynna w niniejszej sprawie, a zatem powództwo podlegało
oddaleniu.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją Miejski Rzecznik Konsumentów w R. w której zarzucił
naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe jego zastosowanie, w
szczególności art. 22¹ kc, 393¹ kc oraz 822 § 4 kc, a nadto błędną wykładnię art. 63³ kpc.
W odpowiedzi na apelację pozwany (…) S.A. w W. wniósł o jej oddalenie.
Sąd Okręgowy zważył co następuje.
Apelacja powoda jest nieuzasadniona albowiem zaskarżony wyrok jest zgodny z prawem i trafny
w odniesieniu do okoliczności faktycznych sprawy. Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne i
dokonaną ocenę prawną jakiej dokonał Sąd I instancji i przyjmuje ją za własną.
Prawidłowo przyjmuje Sąd Rejonowy, że sprawa niniejsza nie ma charakteru konsumenckiego, a
swoje rozważania w tym przedmiocie przedstawił w szczegółowym uzasadnieniu rozstrzygnięcia (art.
310-319).
Z definicji konsumenta wynikającej z treści 22¹ kc wynika, że za konsumenta uważa się osobę
fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub
zawodową. Konsumentem może być zatem strona czynności prawnej np. kontrahent umowy. Czyn
niedozwolony jak to ma miejsce w konkretnym przypadku nie jest czynnością prawną o której mowa w
treści art. 22¹ kc. Dlatego też nie można uznać, jak to przekonywująco wywiódł Sąd Rejonowy, że
sprawa niniejsza ma charakter konsumencki o jakim mowa w treści art. 63³ kpc oraz art. 42 ustawy z
dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.
Z tych przyczyn, skoro Sąd Rejonowy prawidłowo skoncentrował swoje rozważania jedynie na
zagadnieniu istnienia legitymacji procesowej czynnej po stroni powoda i stwierdzając jej brak w sposób
wszechstronny uzasadnił swoje stanowisko, zatem podzielając tę ocenę jurydyczną, stanowiącą
podstawę rozstrzygnięcia, apelację powoda należało oddalić na podstawie art. 385 kpc.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego uzasadnia treść art. 102 kpc, mając na
uwadze subiektywne przekonanie strony powodowej o zasadności dochodzonego roszczenia.
Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości
Pana Wojciecha Krogulca -MRK w Częstochowie
2. Sygn. akt I A Ca 1175/12
Dnia 20 listopada 2012 r.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Dariusz Kłodnicki
Sędziowie: SSA Iwona Biedroń (spr.)
SSO del. Jolanta Solarz
po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2012 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy z powództwa P. S.
przeciwko (...) Sp. z o.o. w O. o zapłatę na skutek apelacji strony pozwanej i zażalenia powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 4 września 2012 r. sygn. akt I C 96/12
1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w części w jakiej zasądzono od strony pozwanej na rzecz
powoda koszty zastępstwa procesowego w ten sposób, że zasądzoną z tego tytułu kwotę 3.600 złotych
podwyższa do kwoty 7.200 złotych;
2. oddala apelację strony pozwanej;
3. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.700 złotych tytułem zwrotu kosztów
postępowania odwoławczego;
Strona | 22
4. nakazuje stronie pozwanej uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Opolu kwotę 36
złotych tytułem opłaty sądowej od zażalenia od uiszczenia której powód był zwolniony.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Opolu zasądził od pozwanego (...) Sp. z o.o. w O. na rzecz
powoda P. S. kwotę 234.750 zł (dwieście trzydzieści cztery tysiące siedemset pięćdziesiąt złotych) z
ustawowymi odsetkami od dnia 15 października 2011 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 3.600 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt I); w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt II);
zasądził od pozwanego (...) Sp. z o.o. w O. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Opolu
kwotę 11.738 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych, od których powód był zwolniony (pkt III).
Istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd Okręgowy,
przedstawiały się następująco:
Dnia 15.06.2007 r. (...) Spółka z o.o. w O. zawarła z P. S. umowę wstępną sprzedaży lokalu. W
umowie tej sprzedający oświadczył, iż jest właścicielem nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), na
której zamierza wybudować budynek wielorodzinny. Pozwolenie na budowę tego budynku zostanie
uzyskane przez sprzedającego do dnia 30.07.2007 r. W przypadku niedotrzymania terminu uzyskania
prawomocnego pozwolenia na budowę w/w inwestycji sprzedający zobowiązał się postawić do
dyspozycji kupującego środki pieniężne wpłacone na poczet ceny lokalu w terminie 90 dni od daty
rozwiązania umowy.
W umowie tej sprzedający zobowiązał się zawrzeć z kupującym notarialną umowę
wyodrębnienia lokalu mieszkalnego wraz z miejscem postojowym w garażu podziemnym i jego
sprzedaży, w terminie 6 miesięcy od daty uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku, w którym
miał się znajdować lokal mieszkalny, będący przedmiotem umowy stron.
Sprzedający zobowiązał się zgłosić do użytkowania budynek wielorodzinny najpóźniej w I
kwartale 2009 r., a następnie w terminie 6 miesięcy od daty uzyskania pozwolenia na użytkowanie
budynku, ustanowić na rzecz kupującego własność lokalu mieszkalnego i sprzedać go kupującemu wraz
z udziałem w częściach wspólnych nieruchomości za umówioną cenę.
Kupujący natomiast zobowiązał się za tę cenę i na określonych w umowie warunkach lokal ten
kupić.
Sprzedający zobowiązał się do powiadomienia kupującego o dopuszczeniu budynku do
użytkowania listem poleconym w terminie 7 dni od daty dopuszczenia budynku do użytkowania.
Kupujący zobowiązał się w terminie 30 dni od daty zawiadomienia dokonać odbioru lokalu
mieszkalnego i przejąć wszelkie koszty związane z utrzymaniem lokalu.
Strony postanowiły, że zawarcie przyrzeczonej umowy kupna sprzedaży winno nastąpić w
terminie 150 dni od daty odbioru lokalu przez Kupującego.
Strony uzgodniły cenę lokalu mieszkalnego z miejscem postojowym w garażu podziemnym
wraz z udziałem we współwłasności działki gruntu i częściach wspólnych budynku na łączną kwotę
260.850 zł. Płatność ceny została rozłożona na siedem rat, termin płatności pierwszej raty wyznaczono
na dzień 15.07.2007 r., a ostatniej – na dzień 31.06.2008 r.
W umowie przyznano kupującemu prawo do rozwiązania umowy bez podania przyczyn za
miesięcznym wypowiedzeniem.
W takim wypadku sprzedający zobowiązał się do zwrotu kupującemu dokonanych przez tego
ostatniego wpłat z potrąceniem pierwszej raty w kwocie 26.100 zł, lecz nie więcej niż 10 % ceny
mieszkania, która stanowić miała karę umowną, w terminie 90 dni.
Dnia 18.09.2007 r. powód zawarł z Bankiem (...) S.A. w W. umowę o kredyt w kwocie 260.850
zł na zakup mieszkania w budowie od dewelopera.
Decyzją z dnia 23.12.2009 r. (...) Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego pozwolił na
użytkowanie budynku mieszkalnego wielorodzinnego przy ul. (...) w P.. Decyzja ta stała się ostateczna
dnia 6.01.2010 r.
Powód zapłacił pozwanemu całą cenę ustaloną w umowie wstępnej.
Dnia 30.06.2010 r. protokolarnie przekazano powodowi miejsce postojowe w garażu oraz lokal
mieszkalny w budynku przy ul. (...) w P.. W piśmie z dnia 10.01.2011 r. powód wezwał pozwanego do
Strona | 23
podania terminu podpisania przez strony aktu notarialnego – przeniesienia własności lokalu
mieszkalnego.
W odpowiedzi na powyższe, pozwany wystawił powodowi dnia 16.02.2011 r. zaświadczenie, iż
zostały skompletowane niezbędne dokumenty do przeniesienia własności w formie aktu notarialnego
na lokal mieszkalny zakupiony na podstawie umowy wstępnej z dnia 15.06.2007 r. Jednocześnie
pozwany oświadczył, że przeniesienie własności nastąpi najpóźniej w II kwartale 2011 r. oraz iż akcję
podpisywania końcowych aktów notarialnych rozpoczął 23.11.2010 r.
W piśmie z dnia 22.02.2011 r. powód ponownie wezwał pozwanego do podpisania notarialnej
umowy wyodrębnienia lokalu mieszkalnego wraz z miejscem postojowym w garażu podziemnym w
terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego pisma przez pozwanego. Pismo to pozwany odebrał dnia
22.02.2011 r. Na wezwanie to pozwany nie odpowiedział.
Pismem z dnia 31.03.2011 r. powód, działając w oparciu o § 10 pkt 3 umowy wstępnej z dnia
15.06.2007 r. z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia, wypowiedział w/w umowę ze
skutkiem na dzień 30.04.2011 r. Jednocześnie powód zażądał od pozwanego zwrotu całej ceny
zapłaconej na rzecz pozwanego oraz zgłosił gotowość zwrotu przedmiotu umowy.
W odpowiedzi na powyższe, pozwany w piśmie z dnia 10.06.2011 r. poinformował powoda, że
dokonane przez niego wypowiedzenie nie jest skuteczne. Pozwany twierdził, że umowa wstępna z dnia
15.06.2007 r. została zrealizowana, ponieważ przedmiot umowy został powodowi wydany.
Dnia 4.10.2011 r. powód – powołując się na wypowiedzenie umowy wstępnej nr (...) – wezwał
pozwanego do zwrotu kwoty 260.850 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2011 r., w terminie
do 14.10.2011 r. Jednocześnie, wezwał pozwanego do odebrania przedmiotu umowy.
Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że powództwo w całości
zasługiwało na uwzględnienie.
Niespornym miedzy stronami był fakt zawarcia w dniu 15.06.2007 r. umowy wstępnej
sprzedaży lokalu.
W ocenie Sąd Okręgowego istota sporu sprowadzała się natomiast do ustalenia, jakie z tej
umowy wynikały dla stron zobowiązania oraz czy strony z tych zobowiązań się wywiązały.
Zdaniem Sądu I instancji analiza zapisów przedmiotowej umowy prowadzi do wniosku, że
pozwany zobowiązał się, jako właściciel nieruchomości szczegółowo w umowie opisanej, do
wybudowania na tej nieruchomości wielorodzinnego budynku, po uzyskania pozwolenia na budowę.
Następnie, pozwany zobowiązał się do wydania lokalu mieszkalnego i miejsca postojowego w garażu
podziemnym powodowi. Kolejnym obowiązkiem pozwanego było zawarcie z powodem (jako
kupującym) notarialnej umowy wyodrębnienia lokalu mieszkalnego wraz z miejscem postojowym w
garażu podziemnym i jego sprzedaży. Termin wykonania tego ostatniego zobowiązania przez
pozwanego został określony w § 2 i w § 8 pkt 3 umowy. Z pierwszego z tych zapisów wynikało, że
pozwany ma obowiązek podpisana notarialnej umowy z powodem w terminie 6 miesięcy od daty
uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku. Z drugiego z powołanych zapisów wynikało, że
umowa notarialna ma być podpisana przez pozwanego w terminie 150 dni od daty odbioru lokalu przez
powoda. Natomiast obowiązkiem powoda wynikającym z analizowanej umowy było uiszczenie
umówionej ceny nabycia lokalu mieszkalnego wraz z miejscem w garażu podziemnym, udziałem we
współwłasności działki gruntu i częściach wspólnych budynku.
Następnie, powód zobowiązał się do dokonania odbioru lokalu mieszkalnego w terminie 30 dni
od otrzymania zawiadomienia o dopuszczaniu budynku do użytkowania. Z chwilą odebrania lokalu
powód zobowiązał się do ponoszenia wszelkich kosztów związanych z utrzymaniem lokalu. Kolejnym
obowiązkiem kupującego (powoda) było zawarcie ze sprzedającym (pozwanym) notarialnej umowy
wyodrębnienia lokalu mieszkalnego wraz z miejscem postojowym w garażu podziemnym i jego
sprzedaży.
W ocenie Sądu I instancji z zebranych w sprawie dowodów z dokumentów zaprezentowanych
przez strony, a także z okoliczności przyznanych przez stronę pozwaną wynika w sposób oczywisty, że
powód wywiązał się ze wszystkich obowiązków wobec pozwanego przyjętych w omawianej umowie.
Mianowicie, zapłacił całą umówioną cenę nabycia, odebrał przedmiot umowy i od tego czasu ponosi
koszty jego utrzymania, zgłosił również gotowość zawarcia notarialnej umowy o skutku rzeczowym.
Pozwany natomiast, przyjął całą cenę nabycia, wydał protokolarnie przedmiot umowy kupującemu, ale
Strona | 24
nie zawarł z kupującym notarialnej umowy wyodrębnienia lokalu mieszkalnego wraz z miejscem
postojowym w garażu podziemnym i jego sprzedaży. Termin do zawarcia tej umowy wynikający
zarówno z § 2 (6.07.2010 r. – dnia 6.01.2010 r. ostateczna stała się decyzja o pozwoleniu na
użytkowanie budynku), jak i z § 8 pkt 3 (28.12.2010 r. – 30.06.2010 r. protokolarnie kupujący odebrał
przedmiot umowy) umowy upłynął bezskutecznie. Pozwany nie podał przy tym żadnych okoliczności,
które usprawiedliwiały jego zwłokę w podpisaniu stosowanego aktu notarialnego, czy wręcz odmowę
podpisania tego aktu. Zdaniem Sądu Okręgowego nie sposób zgodzić się przy tym ze stanowiskiem
wyrażonym przez pozwanego, że cel umowy wstępnej został zrealizowany. Treść zapisów
przedmiotowej umowy nie nasuwa żadnych trudności interpretacyjnych. Wynika z nich w sposób
oczywisty, że celem podpisania tej umowy przez powoda było uzyskanie prawa własności lokalu
mieszkalnego i miejsca postojowego w garażu podziemnym, a nie jedynie objęcie ich w posiadanie.
Postawa pozwanego i konsekwentne odmawianie podpisania umowy w formie aktu
notarialnego o skutku rozporządzającym, dawała powodowi – w ocenie Sądu I instancji – prawo do
odstąpienia od przedmiotowej umowy.
Uprawnienie to powód mógł wyprowadzić zarówno z zapisu § 10 pkt 3 umowy, jak i z przepisu
art. 491 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093)
Sąd Okręgowy nie podzielił poglądu pozwanego o bezskuteczności zapisu § 10 pkt 3 umowy z
uwagi na jego sprzeczność z przepisem art. 395 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) Jakkolwiek istotnie z przepisu art. 395
k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) wynika, że przesłanką ważności
zastrzeżenia umownego prawa odstąpienia jest oznaczenie terminu, w czasie którego będzie możliwe
skorzystanie z niego, to jednak w orzecznictwie przyjmuje się, że taki zapis jak uczyniony przez strony,
a to „za miesięcznym wypowiedzeniem” jest równoznaczny z określeniem terminu, w którym
przysługuje uprawnienie do odstąpienia.
Dodatkowo zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie zostały spełnione przesłanki z art. 491 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) uprawniające powoda do skutecznego
odstąpienia od umowy wstępnej. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki
w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni
dodatkowy termin do wykonania, z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego
terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.
Sad wskazał, że niekwestionowanym przez pozwanego był fakt otrzymania od powoda
dwukrotnie wezwań do wykonania zobowiązania wynikającego z przedmiotowej umowy oraz fakt
pozostawienia tych wezwań bez reakcji.
W świetle powyższych zaniechań pozwanego Sąd Okręgowy uznał, że w pełni uzasadnionym i
skutecznym było złożenie przez powoda w piśmie z dnia 31.03.2011 r. oświadczenia o odstąpieniu od
umowy z dnia 15.06.2007 r. Zgodnie z przepisem art. 494 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) strona, która odstępuje od umowy
wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy,
może żądać zwrotu nie tylko tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z
niewykonania zobowiązania. Powołany przypis określa zatem skutki odstąpienia od umowy na
podstawie
ustawowego
uprawnienia
wynikającego
m.in.
z
art.
491
k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) Każdej ze stron przysługuje roszczenie
o zwrot spełnionych świadczeń. Regulacja ta uzasadnia żądanie powoda skierowane przeciwko
pozwanemu o zwrot kwoty wpłaconej na podstawie umowy z dnia 15.06.2007 r. i należność tę Sąd od
pozwanego zasądził.
Za niezasadne Sąd Okręgowy uznał jedynie domaganie się przez powoda odsetek ustawowych
od należności głównej od dnia 1.08.2011 r. Ustalając termin wymagalności kwoty dochodzonej pozwem
Sąd I instancji uznał, że nie mógł posłużyć się zapisem § 10 pkt 3 umowy stron, ponieważ zapis ten jest
nieprecyzyjny i nie poddaje się wykładni. Strony postanowiły bowiem, że w przypadku odstąpienia od
umowy przez kupującego, sprzedający zwróci Kupującemu kwoty dokonanych wpłat z potrąceniem
pierwszej raty, w terminie 90 dni. Strony nie postanowiły jednocześnie od jakiego momentu rozpoczyna
bieg ów okres 90 dni.
Strona | 25
Z tych względów Sąd Okręgowy do ustalenia daty wymagalności kwoty dochodzonej pozwem
(jako zobowiązania bezterminowego) należało zastosować dyspozycję przepisu art. 455 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093), zgodnie z którym jeżeli termin
spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie
powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
Sąd I instancji z uwagi na to, że powód wezwał pozwanego do zwrotu otrzymanego
świadczenia w dniu 4.10.2011 r., wyznaczając jednocześnie termin zapłaty do dnia 14.10.2011 r., odsetki
od należności objętej pozwem uwzględnił od dnia następnego po dniu, w którym upływał pozwanemu
termin do dokonania tej zapłaty, a to od dnia 15.10.2011 r.
Orzeczenie o kosztach procesu zostało wydane przez Sąd I instancji w oparciu o przepis art. 98
§ 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) statuujący zasadę
odpowiedzialności za wynik procesu.
Pozwanego, zatem jako przegrywającego proces należało obciążyć kosztami procesu
poniesionymi przez powoda, na które składały się koszty zastępstwa procesowego. Nadto, z uwagi na
to, że powód zwolniony był z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, pozwanego – zgodnie z
przepisem art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20051671398) – należało obciążyć tymi kosztami.
Od powyższego wyroku apelację wywiodła strona pozwana, zaskarżając wyrok w całości i
podnosząc zarzuty:
- naruszenia prawa materialnego przez jego błędną wykładnię, w szczególności art. 395 § 1 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) w zw. z art. 58 § 1 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) i § 10 pkt 3 umowy przez przyjęcie, że
w umowie nr (...) zastrzeżono termin do odstąpienia od umowy, a tym samym zapis § 10 pkt 3 umowy
daje powodowi prawo do odstąpienia od umowy, a samo odstąpienie jest ważne;
- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że powód
miał prawo odstąpić od umowy również na podstawie ustawowego prawa odstąpienia, tj. art. 491 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) w sytuacji gdy powód jako podstawę
odstąpienia wskazał § 10 pkt 3 umowy, tj. umowne prawo odstąpienia i wystąpił o zasądzenie kwoty
234.750 zł a więc pomniejszonej o karę umowną w wysokości wpłaconej I raty;
naruszenie
przepisów
prawa
procesowego
w
szczególności
art.
299
k.p.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) poprzez niedopuszczenie wniosku o
przesłuchanie stron, oraz świadka wnioskowanego przez pozwaną, co wyjaśniło by istotne dla
rozstrzygnięcia sprawy fakty, tj. zamiar stron i cel umowy oraz ewentualnie przyczyny opóźnień w
zawieraniu aktów przenoszących własność lokali.
W oparciu o powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w
całości i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesu wg norm
przepisanych, w tym zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów
postępowania odwoławczego.
Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji i o zasądzenie od strony pozwanej
kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm
przypisanych.
Z kolei powód złożył zażalenie na postanowienie w przedmiocie kosztów zastępstwa
procesowego, zawarte w/w wyroku. W ocenie skarżącego zostało one wydane z naruszeniem przepisu
art. 98 § 1 kpc (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296). w zw. z § 6 pkt 7
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z
urzędu (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20021631348). Powód wniósł o zmianę
zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 7.200 zł z tytułu zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda, kosztów
postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Strona | 26
W pierwszej kolejności wskazać należy, że zażalenie powoda zasługiwało na uwzględnienie.
Sądowi Apelacyjnemu nieznane są motywy, jakimi kierował się Sąd I instancji określając wynagrodzenie
pełnomocnika na kwotę 3.600 zł, które taryfowo winno wynosić 7.200 zł. Orzeczenie w tym zakresie
wydane zostało przez Sąd I instancji z ewidentnym naruszeniu § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20021631348).
Następnie odnosząc się do apelacji pozwanego stwierdzić należy, że nie zasługiwała ona na
uwzględnienie.
Sąd Apelacyjny po szczegółowej analizie zebranych w sprawie dowodów doszedł do wniosku,
że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy opierają się na prawidłowej ocenie zebranego w
sprawie materiału dowodowego, przy dokonywaniu, której Sąd Okręgowy nie naruszył reguł
przewidzianych w art. 233 § 1 k.p.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296),
dlatego też ustalenia te Sąd Apelacyjny w całości podzielił i przyjął za własne.
Na obecnym etapie, istota sporu pomiędzy stronami sprowadzała się zasadniczo do
rozstrzygnięcia kwestii czy oświadczenie o odstąpieniu od umowy było skuteczne, skoro powód
składając oświadczenie o odstąpieniu od umowy odwołał się do postanowienia umowy łączącej strony
niniejszego postępowania przewidującego umowne prawo odstąpienia. Wskazać należy, że zgodnie z
art. 395 § 1 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) można zastrzec, że
jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od
umowy. Prawo to wykonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie, można je zastrzec w
umowie, ale jedynie gdy obwarowane jest terminem w jakim może być wykonane. Sąd Apelacyjny nie
podziela stanowiska Sądu Okręgowego, że określenie miesięcznego okresu wypowiedzenia w § 10 ust. 3
umowy łączącej strony niniejszego postępowania (k. 12), jest tu właściwym określeniem terminu, w
jakim prawo do odstąpienia może być wykonane. Jak wskazywał pełnomocnik powoda można w tej
sytuacji zastanawiać się nad skutecznością takiego zapisu, skoro został on zawarty w umowie pomiędzy
profesjonalistą a
konsumentem, jak i nad konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przez pozwanego.
Jednakże w ocenie Sąd Apelacyjnego, co bardziej istotne w przedmiotowej sprawie skuteczność
odstąpienia od umowy przez powoda, należy ocenić w oparciu o wykładnię oświadczenia woli
złożonego osobiście przez powoda, który co wymaga ponownego podkreślenia nie jest profesjonalistą.
Wprawdzie powód odwołuje się w złożonym oświadczeniu do § 10 ust. 3 umowy, jednakże z treści
tego pisma (k. 26) wprost wynika, że przyczyną złożenia oświadczenia było niedotrzymanie warunków
umowy, a zwłaszcza niedochowanie terminu zwarcia umowy sprzedaży lokalu, pomimo wcześniejszego
skierowania do pozwanego monitu (k. 21) i wezwania (k. 23).
Zdaniem Sądu Apelacyjnego wykładnia złożonego przez powoda oświadczenia słusznie
uprawniała Sąd I instancji do oceny oświadczenia powoda na gruncie art. 491 k.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093), a w konsekwencji do uwzględnienia
powództwa w oparciu o art. 494 k.c. (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093) W
sytuacji, gdy powód nie będący profesjonalistą odwołuje się do niewykonania umowy przez stronę
pozwaną i z tej przyczyny umowę wypowiada, a fakt niewywiązania się z umowy został przez powoda
wykazany, właściwym było uznanie, że powód skorzystał z ustawowego prawa do odstąpienia od
umowy. Wskazać należy, że sama próba wzmocnienia skuteczności złożonego oświadczenia poprzez
odwołanie się do zapisów umowy w ocenie Sąd Apelacyjnego nie może wywoływać skutku w postaci
uznania złożonego oświadczenia za nieskuteczne albo nieważne.
Natomiast ustosunkowując się do zarzutu pozwanego w przedmiocie niesłusznego oddalenia
jego wniosków dowodowych to wskazać należy w tym miejscu na treść art. 162 k.p.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296), który stanowi, że strony mogą w toku
posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia
przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie
zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania,
chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z
urzędu, albo strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. Strona pozwana
Strona | 27
reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika nie zgłosiła zastrzeżenia do protokołu w związku
z oddaleniem jej wniosku dowodowych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, a zatem już z samej tej
przyczyn zarzuty strony pozwanej nie zasługiwały na uwzględnienie. Niejako na marginesie zwrócić
należy uwagę, że oddalony wniosek dowodowy w postaci dowodu z zeznań świadka miał być
przeprowadzony na okoliczność prowadzonych negocjacji przy zawarciu umowy, zamiaru stron i celu
umowy. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie jest to teza istotna dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy,
zważywszy na charakter dochodzonego roszczenia. Natomiast dowód z przesłuchania stron, o którego
przeprowadzenie również wnosiła strona pozwana jest dowodem o charakterze subsydiarnym i należy
po niego sięgać w sytuacji, w której brak jest materiału dowodowego pozwalającego na ocenę istotnych
okoliczności w sprawie.
Sąd I instancji słusznie przyjął, że w niniejszej sprawie potrzeba taka nie zachodzi. W
postępowaniu pierwszoinstancyjnym, jak i w postępowaniu apelacyjnym strona pozwana nie wskazała
na żadne zawinione okoliczności, które uniemożliwiały by jej spełnienie świadczenia określonego w
umowie. Niewątpliwie z treści umowy wynikało, że powodowi nie chodzi tylko o to żeby stał się
posiadaczem lokalu (bezspornie mu wydanego), ale żeby stał się też jego właścicielem, do czego
konieczne było przeniesienie własności nieruchomości, co jednak nie nastąpiło.
Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał, iż zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu, zaś
apelacja pozwanego, jako nieznajdująca uzasadnionych podstaw, po myśli art. 385 k.p.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) podlegała oddaleniu.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) stosownie do treści żądania powoda w
tym zakresie, zawartego w odpowiedzi na apelację oraz w zażaleniu. Kwota 5.700 zł zasądzona tytułem
zastępstwa procesowego strony powodowej przez adwokata wynika z § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 7 i § 13 ust.
1 pkt 2 (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) (5.400 zł) oraz § 6 pkt 3 i § 13
ust. 2 pkt 2 (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296 ) (300 zł) rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20021631348) (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
Mając na względzie treść art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20051671398) (j.t. - Dz. U. z
2010 r. Nr 90, poz. 594) w zw. z art. 98 k.p.c.
(http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640430296) nakazano pozwanemu uiścić na rzecz
Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Opolu kwotę 36 zł tytułem opłaty od zażalenia, od której
powód był zwolniony.
Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości
Pana Wojciecha Krogulca - MRK w Częstochowie
3. Sygn. akt I ACa 821/13
Dnia 11 lutego 2014 r.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSA Barbara Trębska
Sędziowie: SA Ewa Kaniok (spr.)
SO del. Adrianna Szewczyk-Kubat
Protokolant: asystent sędziego Łukasz Śliwa
po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2014 r. w Warszawie
na rozprawie sprawy z powództwa J. Z.
przeciwko I. D.
o zapłatę
Strona | 28
na skutek apelacji pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 28 listopada 2012 r., sygn. akt II C 108/09
1. oddala apelację;
2. zasądza od I. D. na rzecz J. Z. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
UZASADNIENIE
J. Z. wniósł o zasądzenie od I. D. kwoty 470.795 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia
2008 roku do dnia zapłaty – na podstawie weksla wystawionego przez pozwaną.
Powód wskazał, że nabył przez indos weksel własny bez protestu, którego wystawcą jest I. D. i obecnie
jest formalnym i faktycznym posiadaczem tego weksla. Pomimo upływu terminu wskazanego w wekslu
jako terminu zapłaty i przedstawienia weksla do zapłaty, pozwana nie zapłaciła należności wynikającej z
weksla /pozew – k. 1-2/.
W dniu 30 grudnia 2008 roku Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt II Nc 185/08 wydał
nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym nakazał I. D., aby zapłaciła J. Z. kwotę 40.795 zł.
wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia 2008 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 13.102 zł.,
tytułem zwrotu kosztów postępowania /nakaz zapłaty – k. 9/.
I. D. w dniu 26 stycznia 2009 roku wniosła zarzuty od w/w nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i
podnosząc zarzuty sfałszowania weksla, albowiem podpis złożony na wekslu nie służył zaciągnięciu
zobowiązania wekslowego, a weksel sporządzono po złożeniu podpisu przez pozwaną, nadto z
ostrożności procesowej: brak formalnej legitymacji wekslowej, nieważność weksla, nie istnienie
zobowiązania wekslowego. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, względnie o
odrzucenie pozwu, a także o zasądzenie od powoda kosztów postępowania ( k. 15-25).
Pozwana wskazała, że czysta karta A4 z podpisem pozwanej i prawdopodobnie z numerem jej dowodu
osobistego została wykorzystana w ten sposób, iż nadrukowano na niej pismem komputerowym
formularz weksla, a następnie wypełniono pismem ręcznym, co najprawdopodobniej uczyniła I. K..
Pozwana wskazała, że I. K. weszła w posiadanie kilku kartek formatu A4 ze złożonym podpisem
pozwanej w 2003 roku. Na przełomie 2002/2003 roku I. K. objęła urząd dyrektora Gminnego
Ośrodka (...) w S. z/s w P.. I. K. miała zaproponować pozwanej poprowadzenie dwóch imprez, to jest
(...) i (...) na przełomie od dnia 1 maja 2003 do końca sierpnia 2003 r. Ponieważ taka działalność
wymagała zgody i koncesji na sprzedaż alkoholu wydawanej przez Urząd Gminy, wymagała również
dużo wcześniejszych starań, wizyt i składania dokumentów. Pozwana mieszkała w W. i bywała tam
dosyć często, ale w lutym lub marcu 2003 roku I. K. zaproponowała pozwanej, aby zostawiła jej kilka
podpisanych kartek in blanco, żeby pozwana nie musiała przyjeżdżać do pokwitowania lub jakiegoś
drobiazgu tak często z W. lub G.. Pozwana zgodziła się, ponieważ miała zaufanie do I. K. - w tym
czasie pozwana była z I. K. wspólniczką w jednej spółce - (...) sp. z o.o. - obie posiadały w niej udziały
do daty wykreślenia z rejestru w dniu 23 września 2004 roku. Jednakże wspólne interesy zakończyły się
niepowodzeniem i pozwana przestała się kontaktować z I. K. i jej mężem.
Pozwana wskazała, że nie zażądała zwrotu wyżej wskazanych kartek podpisanych in blanco. Stwierdziła
także, że w 2004 roku w wyniku kradzieży utraciła dowód osobisty o nr (...), który to numer widnieje na
załączonym do pozwu wekslu. Od dnia 19 marca 2004 roku posługuje się dowodem osobistym nr (...),
wydanym w tej dacie przez Prezydenta Miasta G., a pod adresem, na który powód skierował wezwanie
do zapłaty i pozew, pozwana nie mieszka od dnia 28 czerwca 2007 roku.
Wyrokiem z dnia 28.11.2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie
- w pkt I. utrzymał w mocy nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 30.12.2008 r.
przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt II Nc 185/08;
W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał:
I. D. i I. K. przyjaźniły się. I. D. była świadkiem na ślubie I. K. z P. K.. I. D. oraz I. K. były
wspólniczkami w jednej spółce - (...) sp. z o.o. - obie posiadały w niej udziały do daty wykreślenia z
rejestru w dniu 23 września 2004 roku. Na przełomie 2002 i 2003 roku I. D. i I. K. nawiązały
współpracę, której przedmiotem było prowadzenie dwóch imprez w P., to jest (...) i (...) na przełomie
Strona | 29
od 1 maja 2003 roku do końca sierpnia 2003 roku. Prowadzenie tych imprez wymagało między innymi
uzyskania zgody i koncesji na sprzedaż alkoholu wydawanej przez Urząd Gminy. I. D. mieszkała
wówczas w W., ale bywała w P. dosyć często. Jednakże wspólne interesy zakończyły się
niepowodzeniem i I. D. przestała się kontaktować z I. K. i jej mężem.
W dniu 6 lipca 2002 roku I. D. nabyła dwie nieruchomości położone w miejscowości W., gm. G.,
zabudowane budynkiem murowanym, dwukondygnacyjnym, z podpiwniczeniem, krytym blachą, w
stanie surowym otwartym, stanowiące: działki ewidencyjne nr (...), o powierzchni 0,94 ha, dla której Sąd
Rejonowy w Garwolinie prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz działkę ewidencyjną numer (...), o
powierzchni 0,95 ha, dla której Sąd Rejonowy w Garwolinie prowadzi księgę wieczystą nr (...) .
W dniu 30 grudnia 2002 roku I. K. i I. D. zawarły umowę pożyczki. Zgodnie z postanowieniami tej
umowy - w związku z planowaną przez I. D. w miejscowości W. gm. G. inwestycją budowlaną, I. K.
udzieliła I. D. na okres od dnia 30 grudnia 2002 roku do dnia 30 grudnia 2007 roku, nieoprocentowanej
pożyczki pieniężnej w kwocie 425.000 złotych. Jednocześnie I. D. oświadczyła, że wymienioną
pożyczkę przyjmuje i potwierdziła odbiór całej umówionej kwoty. Ponadto I. D. zobowiązała się do
zwrotu pożyczonej kwoty najpóźniej w następnym dniu po upływie terminu końcowego (30 grudnia
2007 roku) na rachunek pożyczkodawcy.
Tytułem zabezpieczenia udzielonej przez I. K. pożyczki, I. D. podpisała weksel własny in blanco wraz
z deklaracją wekslową. W umowie pożyczki i deklaracji wekslowej strony postanowiły, że weksel będzie
mógł być wypełniony na sumę aktualnego zadłużenia pożyczkobiorcy z tytułu umowy wraz z
odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wymagalności spłaty pożyczki, to jest od dnia 31 grudnia
2007 roku i wszelkimi kosztami związanymi z wypełnieniem weksla. W deklaracji wekslowej strony
postanowiły, że miejscem płatności weksla jest bank remitenta (...) S.A. I. O./W-wa i podano numer
rachunku – ten sam, na który miała został zwrócona kwota pożyczki. Postanowiono także, że o fakcie
wypełnienia weksla, sumie wekslowej i terminie płatności remitent powiadomi wystawcę listem
poleconym wysłanym na wskazany w deklaracji adres zamieszkania wystawcy na 7 dni przed datą
płatności weksla. W deklaracji oraz umowie pożyczki został wskazany adres zamieszkania wystawcy – I.
D.: G., (...)
Weksel został sporządzony na karcie formatu A4. Zawiera nazwę „Weksel”. Formularz weksla
sporządzony jest pismem komputerowym, to jest wyrazy: „dnia”, „r.”, „Na”, „zapłacę”, „za ten”,
„weksel na zlecenie”, „sumę”, „płatny”. Nadto w 1/3 wysokości od dołu umieszczony został nadruk
„Nr dow. osob. (...)”, pod którym to zapisem podpisała się I. D.. Umowę pożyczki, deklarację
wekslową, jak również sam weksel, wydrukował P. K. – mąż I. K., w domu małżonków K. w obecności
I. D., która przygotowała treść umowy, deklaracji wekslowej, jak i samego weksla.
Umowa pożyczki została zawarta w związku z tym, że I. D. i I. K. podjęły wspólnie decyzję, że
rozpoczną razem działalność na nieruchomości w W.. Miał to być dom opieki dla osób starszych.
Pierwotnie I. D. miała wnieść aportem tę nieruchomość do spółki z o.o. (...) udziały w spółce miały być
po 50 %. W tym czasie nieruchomość I. D. była warta ponad 1.000.000 złotych, a wnosząc 425.000
złotych I. K. nie mogła być udziałowcem 50 - procentowym i dlatego ustaliły, że I. K. udzieli pożyczki
I. D., której były potrzebne pieniądze na wykończenie tej nieruchomości. I. K. miała tam pracować
jako zarządca nieruchomości. I. D. miała oddać I. K. pieniądze albo z pozyskanego kredytu, albo z
dochodu z tej inwestycji. Tym samym jedynym udziałowcem w spółce była I. D.. Spółka jednak nie
została założona, albowiem I. D. nie uzyskała kredytu na tę inwestycję. W lecie 2003 roku podczas
pobytu I. D. w B. doszło do jej rozmowy z I. K. odnośnie sposobu spłaty pożyczki. I. D. oświadczyła
wówczas I. K., że spłaci pożyczkę po sprzedaży nieruchomości.
W dniu 22 lipca 2003 roku I. D. udzieliła pełnomocnictwa T. P. w celu dokonania sprzedaży
nieruchomości położonej w Gminie G., w miejscowości W., KW nr (...) i (...) za cenę i na warunkach
według uznania pełnomocnika.
W dniu 21 stycznia 2005 roku I. D. udzieliła pełnomocnictwa I. K. do zawarcia umowy pośrednictwa
sprzedaży tych samych nieruchomości położonych w W., na warunkach i za cenę wskazaną przez
pełnomocnika /pełnomocnictwa notarialne – k. 109-111, 112-113, zeznania świadków P. K. – k. 290-293 i T.
P. – k. 319-320, zeznania powoda J. Z. – k. 116-117/.
I. K. wielokrotnie kontaktowała się z I. D. w sprawie zwrotu pożyczonych pieniędzy, również po
sprzedaży nieruchomości należącej do I. D., lecz I. D. unikała kontaktów z I. K., jak i z jej mężem. I. K.
Strona | 30
próbowała również ustalić dochody I. D., żeby ewentualnie skierować do nich egzekucję, jednakże
postanowiła przelać posiadaną wobec I. D. wierzytelność na rzecz firmy windykacyjnej.
O tym, że I. D. była winna I. K. pieniądze i ich nie zwróciła wiedzieli T. P., S. W. (1), E. B. oraz matka
I. K. – W. C. /zeznania świadków I. K. – k. 249-253 i 256-258, W. C. – k. 312, S. W. (1) - k 310-312, T. P.
i E. B. - k. 330-331/.
W dniu 8 grudnia 2008 roku, w związku z brakiem spłaty pożyczki, I. K. wypełniła wystawiony przez I.
D. weksel na kwotę 470.795 złotych, płatny bez protestu, na zlecenie I. K. dnia 18 grudnia 2008 roku w
Banku (...) S.A. III Oddział W.. Weksel został wypełniony w obecności J. Z., który prowadził firmę
windykacyjną .
I. D. w dniu 9 grudnia 2008 roku dokonała przelewu wierzytelności wynikającej z weksla na rzecz J. Z.,
podpisując oświadczenie o przelewie wierzytelności i przeniosła prawa z weksla przez indos na rzecz J.
Z., umieszczając z drugiej strony weksla oświadczenie o treści: „ustępuję na rzecz Ster (...) J. Z.” oraz
swój podpis (...) /przelew wierzytelności – k. 107, weksel – k. 5, zeznania powoda J. Z. – k. 116-117/.
I. D. utraciła dowód osobisty o nr (...), którego numer widnieje na wystawionym przez nią w 2004 roku
wekslu. Od dnia 19 marca 2004 roku posługuje się dowodem osobistym nr (...), wydanym w tej dacie
przez Prezydenta Miasta G. /kopia notarialna dowodu osobistego nr (...) – k. 32/.
Pod adresem, na który J. Z. skierował wezwanie do zapłaty (G., (...) I. D. nie jest zameldowana od dnia
28 czerwca 2007 roku, a zameldowana jest na pobyt stały pod adresem ul. (...), W.. Korespondencję dla
I. D. kierowaną przez J. Z. w dniu 15 grudnia 2008 roku odebrała pod wskazanym adresem J. W. .
W dniu 18 grudnia 2008 roku J. Z. stawił się w siedzibie Banku (...) S.A. z siedzibą w W. wraz z
wekslem, celem przedstawienia do zapłaty weksla I. D., jednakże I. D. nie stawiła się w banku w celu
wykupu weksla .
W dniu 9 grudnia 2008 roku J. Z. wezwał I. D. do zapłaty żądanej kwoty.
W dniu 8 stycznia 2009 roku działający w imieniu I. D. adwokat P. D. zawiadomił Prokuraturę
Okręgową w Warszawie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oszustwa oraz podrobienia
dokumentu weksla na szkodę jego mocodawczyni przez I. K. i J. Z. /odpis doniesienia o popełnieniu
przestępstwa z wnioskiem o ściganie z dnia 8 stycznia 2009 r. wraz z dowodem nadania – k. 38-42/.
Wiarygodne dla Sądu były zeznania złożone przez J. Z. (k. 362 i 365), jak i okoliczności podawane
przez powoda w tracie informacyjnego wysłuchania stron (k. 116-118).
Sąd nie dał wiary w przeważającym zakresie zeznaniom złożonym przez I. D. (k. 362 i 365), a także
okolicznościom przez nią podawanym w trakcie informacyjnego wysłuchania stron (k. 117- 118). W
ocenie Sądu ich treść stanowi tylko przyjętą przez pozwaną linię obrony swoich praw. Pozwana nie
wykazała, że dała I. K. 5-10 czystych kartek papieru z naniesionym na niej własnym podpisem i że te
czyste kartki papieru podpisane in blanco przez pozwaną zostały następnie wykorzystane przez I. K. do
„spreparowania” weksla, deklaracji wekslowej i umowy pożyczki.
Sąd nie dał wiary również pozwanej, że I. K. nie udzieliła jej żadnej pożyczki na planowaną inwestycję
budowlaną w miejscowości W.. Okolicznościom tym przeczy treść umowy pożyczki złożonej do akt
sprawy, deklaracji wekslowej, jak i samego weksla. Co więcej, przeczą temu również odpisy z ksiąg
wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Garwolinie o numerach (...) i (...), z których wynika,
że pozwana nieruchomości te nabyła w lipcu 2002 roku, a pożyczka została jej udzielona w grudniu
2002 roku. Został zatem zachowany logiczny ciąg zdarzeń: zakup nieruchomości z budynkiem
wymagającym wykończenia, a zatem wyłożenia środków pieniężnych i udzielenie na ten cel pożyczki.
Wiarygodność twierdzeń pozwanej podważają również jej twierdzenia z odpowiedzi na pozew, zgodnie
z którymi miała zakończyć wszelkie kontakty z I. K. już w 2003 roku, kiedy sprzedała udziały w (...) sp.
z o.o., tymczasem pozwana w dniu 21 stycznia 2005 roku udzieliła pełnomocnictwa I. K. do sprzedaży
jej nieruchomości.
Wiarygodność twierdzeń pozwanej, że ta pozostawiła I. K. kartki papieru z własnymi podpisami
podważa również fakt, że składając zeznania przed Sądem w dniu 28 listopada 2012 roku pozwana
stwierdziła, że czyste kartki miały być zostawione I. K. w 2005 roku. Tymczasem pozwana i I. K.
zakończyły współpracę związaną z organizacją imprez w P. w 2003 roku. Niewiarygodne dla Sądu było
również to, iż stosunki między I. K. a pozwaną uległy pogorszeniu dopiero z chwilą wypełnienia
weksla. Okoliczności tej, jak i pozostałym powyższym okolicznościom, przeczą wiarygodne dla Sądu
zeznania świadków: I. K., P. K., S. W. (1), W. C., T. P. i E. B..
Strona | 31
Z zeznań świadków wprost wynika, że I. K. w 2002 roku, a na pewno przed (...) w 2003 roku,
pożyczyła I. D. pieniądze na prowadzenie działalności – (...) w W. na zakupionych przez I. D.
nieruchomościach. Co więcej, jak wskazał świadek S. W. (1) „w grę wchodziły duże pieniądze”.
Świadkowie o udzielonej pożyczce wiedzieli już w 2003 roku. Ponadto o fakcie pożyczenia pieniędzy
przez I. K. I. D. świadek S. W. (2) nie wiedział tylko z opowieści I. K., lecz słyszał również w trakcie
wspólnego spotkania z I. K. i I. D.. Należy zauważyć, że również ten świadek był wierzycielem I. D. i
ustalone między nim a I. D. i I. K. było to, że zarówno dług jego, jak i I. K. zostanie spłacony po
sprzedaży nieruchomości, na której miała powstać inwestycja w postaci domu opieki.
Również świadek T. P. wiedział o wzajemnych rozliczeniach między I. K. a pozwaną. Co więcej, sam
świadek wskazał, że I. D. unikała spotkań z I. K. i nie zamierzała zwrócić jej pożyczonej sumy. Świadek
ten dokładnie był zorientowany w rozliczeniach między pozwaną a I. K. i zasadach, na jakich miało
dojść do podziału sumy ze sprzedaży nieruchomości, do czego jednak nie doszło. Z zeznań E. B.
wprost wynika, że była ona świadkiem już w 2004 roku wspólnych rozmów pozwanej z I. K. na temat
zwrotu pożyczki, do której miało dojść po sprzedaży nieruchomości nabytej przez pozwaną.
Z dużą dozą ostrożności Sąd podszedł do zeznań złożonych przez świadka A. B. – brata pozwanej. W
ocenie Sądu, świadek ten złożył mało wiarygodne zeznania, które nie mogły stanowić postawy ustalenia
stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Należy zauważyć, że świadek jedyną okolicznością, o której
„pobieżnie wie” było to, że „prawdopodobnie był dokument, czysta kartka z podpisem pozwanej,
który został wykorzystany, nie wie jak”. Poza tą „okolicznością” świadek nie wiedział, czy pozwana
miała jakieś rozliczenia z I. K., nie słyszał nic o pożyczce, nic nie wiedział na temat sprzedaży
nieruchomości, nie słyszał nic na temat weksla. Jedyny natomiast kontakt jaki świadek miał z I. K., to
był kontakt czysto towarzyski.
Sąd dał wiarę dokumentom, które pozwalały na ustalenie istnienia zobowiązania pozwanej do zapłaty
na rzecz powoda dochodzonej pozwem kwoty – to jest: weksla (k. 5), umowy pożyczki ( k. 238) i
deklaracji wekslowej (k. 237).
W ocenie Sądu, dokumenty te były wiarygodne. Nie została wykazana nieautentyczność czy też
sfałszowanie tych dokumentów. Za twierdzeniem, że weksel, umowa pożyczki i deklaracja wekslowa
zostały sfałszowane, nie przemawia fakt, iż na umowie pożyczki i deklaracji wekslowej naniesiona
została pieczątka, której forma i treść jest odmienna od tej, jaką pozwana posługiwała się w styczniu
2003 roku i jaka widnieje na deklaracjach podatkowych ze stycznia i lutego 2003 roku (k. 131-136).
Należy bowiem zauważyć, że pozwana w czasie podpisywania umowy pożyczki, mogła zamieszkiwać w
innym miejscu, a w innym miejscu prowadzić działalność gospodarczą pod formą (...). Nie jest też
wykluczone, że mogła użyć pieczątki z nieaktualnym adresem.
W ocenie Sądu, pozwana nie wykazała, aby weksel został sfałszowany.
W celu ustalenia prawdziwości weksla i wyjaśnienia, czy nadruk komputerowy na wekslu sporządzono
po złożeniu podpisu na tym wekslu przez I. D., czy też przed złożeniem tego podpisu, kiedy
wydrukowano formularz weksla, kiedy go wypełniono pismem ręcznym, w tym zawierającym indos na
drugiej stronie weksla, względnie określenie wieku środka kryjącego, którym wydrukowano formularz
weksla i złożono podpis I. D. oraz wypełniono pismem ręcznym, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego
z listy Sądu Okręgowego w Warszawie oraz Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy
Głównej Policji w W..
Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji udzieliło odpowiedzi, że nie jest
możliwe wykonanie wszystkich badań wskazanych w postanowieniu. Ze względu na to, że dowodowy
podpis nie krzyżuje się z nadrukiem komputerowym nie ma możliwości ustalenia, który z elementów
graficznych powstał jako pierwszy. Nie ma również możliwości ustalenia czasu powstania nadruków
komputerowych. Możliwe do przeprowadzenia są badania mające na celu ustalenie czasu sporządzenia
zapisów odręcznych, to znaczy podpisu, wypełnień oraz treści na rewersie weksla. Badania takie są
badaniami niszczącymi. Z badanego zapisu pobierane jest około 1,5 cm linii graficznej. Opinia jest
zawsze niekategoryczna, a w przypadku, gdy badane tusze nie zawierają określonych składników, nie
jest możliwe udzielenie jakiejkolwiek odpowiedzi. Ponadto stosowana metodyka pozwala jedynie na
określenie, czy badane zapisy powstały w ciągu ostatnich 18 miesięcy, czy też są starsze. Jeśli więc
dowodowy dokument został ujawniony ponad 18 miesięcy temu, wiek poszczególnych zapisów nie
będzie rozróżniony (k. 171).
Strona | 32
Następnie wydając opinię w sprawie biegli z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy
Głównej Policji stwierdzili, że nie ma możliwości ustalenia kolejności wykonania nadruku
komputerowego i podpisu ze względu na brak miejsc przecinania się przedmiotowych elementów
graficznych, jednocześnie w wyniku przeprowadzonych badań sporządzonego weksla opatrzonego
podpisem (...) stwierdzono, że nie ma możliwości ustalenia okresu powstania zapisów (opinia – k. 295297).
Sąd zwrócił się również do (...) Towarzystwa (...) o udzielenie informacji, czy jest możliwe wydanie
opinii odpowiadającej na pytanie, czy nadruk komputerowy na wekslu sporządzono po złożeniu
podpisu na tym wekslu przez I. D., czy też przed złożeniem tego podpisu, oraz kiedy wydrukowano
formularz weksla. (...) Towarzystwo (...) stwierdziło, że po dokonaniu szczegółowych oględzin
mikroskopowych nie stwierdzono obecności zabrudzeń pochodzących z drukarki i umiejscowionych w
miejscu położenia podpisu. W tej sytuacji nie ma możliwości ustalenia kolejności wydruku i złożenia
podpisu (k. 222).
Z uwagi na fakt, iż powyżsi biegli jednoznacznie stwierdzili, że nie jest możliwe ustalenie, która
czynność została wykonana pierwsza – czy naniesienie podpisu na wekslu, czy też dokonanie nadruku
treści weksla, Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanej o dopuszczenie kolejnego dowodu z opinii
biegłego. Pozwana nie zgłosiła zastrzeżenia co do oddalenia tego wniosku dowodowego (protokół
rozprawy z dnia 28 listopada 2012 r.).
Powód złożył oryginał weksla wystawionego przez I. D., którego remitentem była I. K., która
indosowała następnie weksel na powoda i na podstawie tego weksla powód domagał się zasądzenia
kwoty wynikającej z weksla.
Powód wykazał, że złożony przez niego weksel spełnia formalne kryteria ważności weksla wskazane
przede wszystkim w art. 101 i 102 prawa wekslowego (ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo
wekslowe – Dz. U. Nr 37, poz. 282 ze zm.).
Zgodnie z art. 101 pr. weksl., weksel własny zawiera: 1) nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu,
w języku, w jakim go wystawiono; 2) przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy
pieniężnej; 3) oznaczenie terminu płatności; 4) oznaczenie miejsca płatności; 5) nazwisko osoby, na
której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana; 6) oznaczenie daty i miejsca wystawienia
wekslu; 7) podpis wystawcy wekslu.
Złożony przez powoda weksel zawiera wszystkie wyżej wymienione elementy niezbędne do uznania go
za weksel własny. Weksel zawiera także prawidłowo udzielony indos, wykazujący przejście wszelkich
praw z weksla na powoda. Indos został udzielony przez remitenta – I. K..
Zgodnie z art. 11 ust. 1 pr. weksl., każdy weksel można przenieść przez indos, chociażby nie był
wystawiony wyraźnie na zlecenie. Zgodnie z art. 14 ust. 1 pr. weksl., indos przenosi wszystkie prawa z
wekslu.
Niezasadne były zarzuty pozwanej co do nieprawidłowości indosu. Indos został sformułowany w
następujący sposób: „ustępuję na rzecz(...) J. Z..”
Indos byłby nieważny, gdyby wpisano tylko nazwę prowadzonej przez powoda działalności
gospodarczej: (...). W treści indosu wpisano jednak imię i nazwisko powoda. Zdaniem Sądu, taki indos
jest ważny. Powód bowiem jako osoba fizyczna ma zdolność wekslową. Fakt, że w treści indosu
dopisano także nazwę, pod którą powód prowadzi działalność gospodarczą, nie zmienia tego faktu.
Zgodnie z art. 17 pr. weksl., osoby, przeciw którym dochodzi się praw z weksla, nie mogą wobec
posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub
posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę
dłużnika.
Zgodnie z art. 10 pr. weksl., jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został
niezgodnie z zawartem porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie
zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze, albo przy
nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.
Co do zasady zatem wykluczone jest podnoszenie zarzutów osobistych wobec indosatariusza (z
wyjątkiem, gdy ten nabywając weksel działał świadomie na szkodę dłużnika lub gdy nabywając weksel
niezupełny działał w złej wierze lub dopuścił się rażącego niedbalstwa). Natomiast podnoszenie
zarzutów obiektywnych jest możliwe względem każdego posiadacza weksla.
Strona | 33
Zarzut braku zamiaru zaciągnięcia zobowiązania wekslowego uznać należy za zarzut obiektywny,
którego podnoszenie jest dopuszczalne względem każdego posiadacza weksla. Zarzut ten jest w istocie
zbliżony do zarzutu sfałszowania podpisu wystawcy weksla. Zarówno bowiem w przypadku, gdy
podpis wystawcy został sfałszowany, podrobiony, jak i wówczas, gdy podpis jest co prawda prawdziwy,
ale nie został złożony w celu zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, zobowiązanie wystawcy jest
nieważne. Nie może on odpowiadać wekslowo skoro nie podpisał weksla, gdyż jego podpis
sfałszowano, lub gdy złożył podpis, ale nie pod wekslem, czyli nie miał zamiaru zaciągnięcia
zobowiązania wekslowego.
Zarzut pozwanej co do braku zamiaru zaciągnięcia zobowiązania wekslowego był jednak niezasadny. Z
materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie wynika bowiem, że pozwana podpisała weksel
na zabezpieczenie pożyczki, a także deklarację wekslową i samą umowę pożyczki.
Nie był również zasadny zarzut, że wszystkie elementy weksla in blanco, w tym domicyl i klauzule,
zostały wypisane przez remitenta, bez zgody wystawcy weksla, co ma stanowić o nieważności weksla.
Pozwana podpisała weksel in blanco na zabezpieczenie spłaty pożyczki. Dla ważności weksla in blanco
wymagany jest jedynie podpis złożony z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Jeśli
elementy weksla zostaną wypełnione niezgodnie z zawartym porozumieniem (deklaracją wekslową),
wówczas możliwe jest podnoszenie przez wystawcę zarzutów w tym zakresie, ale tylko zgodnie z art. 10
pr. weksl. Zarzuty te nie mogą przy tym stanowić o nieważności weksla. Mogą natomiast rzutować na
zakres odpowiedzialności wystawcy weksla.
Zdaniem Sądu Okręgowego, pozwana nie wykazała, żeby powód nabywając weksel działał świadomie
na szkodę pozwanej (art. 17 pr. weksl.), ani żeby nabył weksel w złej wierze, lub przy nabyciu dopuścił
się rażącego niedbalstwa (art. 10 pr. weksl.).
Zobowiązanie wekslowe jest zobowiązaniem abstrakcyjnym, oderwanym od przyczyny, dla której
zostało zaciągnięte. Wierzyciel nabywając prawa z weksla przez indos nie ma zatem obowiązku
dochodzenia, co było podstawą zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Co więcej, wszelkie wzmianki
na wekslu, z których wynika causa wystawienia weksla powodują, że weksel staje się nieważny.
Indosatariusz wykazując się należytą starannością powinien jedynie sprawdzić, czy weksel spełnia
formalne wymogi prawa wekslowego, czy jest podpisany, czy jest nieprzerwany szereg indosów. O
rażącym niedbalstwie, a także o świadomym działaniu na szkodę dłużnika wekslowego, można mówić
przede wszystkim w przypadkach takich, w których nabywca zna okoliczności zaciągnięcia
zobowiązania wekslowego, a także inne mające wpływ na odpowiedzialność wekslową i wie lub
powinien był wiedzieć, że zobowiązanie wekslowe jest z jakichś przyczyn nieważne w całości lub w
części.
Rażące niedbalstwo, o jakim mowa w art. 10 pr. weksl. czy też świadome działanie na szkodę dłużnika,
o jakim mowa w art. 17 pr. weksl., musi zostać wykazane przez dłużnika. W niniejszej sprawie nie
zostało ono wykazane.
Zarzut wpisania miejsca płatności w banku przez remitenta, a także wpisanie pozostałej treści weksla,
były niezasadne, gdyż w deklaracji wekslowej strony wyraźnie wskazały, że miejscem płatności weksla
będzie konkretny bank, a także wskazały, w jaki sposób remitent będzie mógł wypełnić weksel. W
wekslu nie znalazły się żadne treści sprzeczne z deklaracją wekslową.
Niezasadny był także zarzut nie przedstawienia weksla do zapłaty, a także zarzut, że w wekslu wpisano
niewłaściwą nazwę banku.
W wekslu wpisano, że jest płatny w Banku (...) S.A. III Oddział W.. Ewentualne nieprawidłowości w
nazwie banku, która się zmieniała ( (...)) nie stanowią o nieważności weksla ani o nieskuteczności
klauzuli domicylu. Jest bowiem wiadomym i oczywistym, o jaki bank chodzi i o który konkretnie
oddział tego banku. Powód wysłał pozwanej zawiadomienie, zgodnie z treścią deklaracji wekslowej na 7
dni przed datą płatności weksla. Powód wykazał za pomocą pism z banku, że był tego dnia w banku z
wekslem, ale pozwana nie zgłosiła się w celu wykupu weksla.
Powód wysłał pozwanej zawiadomienie na adres podany w deklaracji wekslowej. Strony postanowiły w
deklaracji wekslowej, że właśnie na ten adres ma zostać wysłane zawiadomienie i wezwanie do wykupu
weksla. Jeśli pozwana zmieniła miejsce zamieszkania, to powinna o tym powiadomić na piśmie
wystawcę weksla. Ponadto pozwana wykazała jedynie, że w dacie wysłania zawiadomienia o
Strona | 34
wypełnieniu weksla nie była zameldowana pod tym adresem. Wezwanie zostało jednak odebrane przez
osobę dorosłą, a więc powód miał prawo sądzić, że wezwanie zostało doręczone prawidłowo.
Zgodnie z art. 38 pr. weksl., posiadacz wekslu, płatnego w oznaczonym dniu, powinien przedstawić go
do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź w jednym z dwóch
następnych dni powszednich.
Nawet gdyby powód nie przedstawił weksla do zapłaty, zobowiązanie wekslowe byłoby ważne.
Skutkiem nie przedstawienia weksla do zapłaty nie jest bowiem utrata praw z weksla wobec dłużników
głównych, czyli wystawcy weksla własnego i jego poręczycieli. Kwestia ta nie budzi wątpliwości, ani w
orzecznictwie, ani w doktrynie. Wyjaśnił ją Sąd Najwyższy, między innymi w orzeczeniu z dnia 5
sierpnia 2004 r., III CK 316/03 (Lex nr 174193).
Dopiero od chwili przedstawienia weksla do zapłaty dłużnik popada w zwłokę odnośnie zapłaty
zobowiązania wekslowego, a więc od chwili przedstawienia weksla do zapłaty należą się wierzycielowi
odsetki.
Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy utrzymał nakaz zapłaty w całości w mocy, na podstawie art.
496 k.p.c.
Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w całości, zarzucając:
I. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na wynik postępowania, tj.:
1. art. l77 § l pkt 4 KPC i art. 11 KPC poprzez nie zawieszenie postępowania z urzędu, w sytuacji gdy
wobec podniesionego zarzutu sfałszowania weksla i spreparowania towarzyszących mu dokumentów w
postaci umowy pożyczki i deklaracji wekslowej w celu wyłudzenia na szkodę pozwanej, rozstrzygnięcie
sprawy zależy od toczącego się postępowania karnego przeciwko I. K. i J. Z.;
2. art. 227 KPC oraz art. 232 KPC oraz art. 233§l KPC, przez bezzasadne oddalenie wniosku
dowodowego o zwrócenie się do właściwej instytucji celem wskazania, czy wobec postępu wiedzy i
techniki możliwe jest przeprowadzenie dowodu dla ustalenia kolejności sporządzenia nadruków i pisma
ręcznego na dokumentach;
3. art. 232 KPC i art. 227 KPC, art. 233§2 KPC oraz art. l29 § 4 KPC poprzez nie przeprowadzenie z
urzędu dowodu z badania umowy pożyczki i deklaracji wekslowej, wobec braku ich zażądania od
Powoda, względnie od I. K. i brak rozważenia jakie znaczenie ma nieprzedstawienie oryginałów
wskazanych dokumentów;
4. art. 227 KPC oraz art. 232 KPC oraz art. 233 § l KPC, przez zignorowanie wniosków dowodowych
Pozwanej zgłoszonych w zarzutach od nakazu zapłaty i brak decyzji procesowej w zakresie
wnioskowanych dowodów o zażądanie informacji:
- Gminnego Ośrodka (...) w S. z/s w P., ul. (...), (...)-(...) P., w jakim okresie i w jakim charakterze była
tam zatrudniona I. K. (względnie C.);
- Urzędu Gminy w S. z/s w P., ul. (...) (...)-(...) P., czy w okresie 2003 do 2004 Pozwana I. D. zwracała
się do Urzędu Gminy z jakimikolwiek wnioskami w przedmiocie zgody na imprezy i koncesji o alkohol,
względnie załączenie wszelkich akt spraw i postępowań prowadzonych z udziałem I. D. w roku 2003 i
2004;
- Urzędu Miasta G., z jakich powodów i w jakiej dacie wydano Pozwanej nowy dowód osobisty nr (...)
w miejsce dowodu osobistego o nr (...); -oraz dowodu z pisma pełnomocnika Pozwanej z dnia
12.01.2009.r. wraz z dowodem nadania,
- nadto również art.l29§4 KPC poprzez nie zażądanie przez Sąd na wniosek Pozwanej od Powoda
oryginałów deklaracji wekslowej i umowy pożyczki, co do których Pozwana wskazywała
konsekwentnie, że również są przerobione;
5. art. 227 KPC, art. 228 § l KPC, oraz 233 § 1 KPC poprzez nie rozpoznanie wszystkich zarzutów
pozwanej stawianych przeciwko nakazowi zapłaty z weksla, a nadto dowolną i nieuprawnioną ocenę
twierdzeń i oświadczeń pozwanej oraz dowodów w sprawie poprzez:
a) przyjęcie, iż podpis na wekslu miał na celu zaciągnięcie zobowiązania wekslowego;
b) pominięcie charakteru stosunków zobowiązaniowych łączących strony, podczas gdy ich wnikliwa
analiza prowadzi do wniosku, iż I. D. i I. K. 30 grudnia 2002 r. nie zawarły umowy pożyczki pieniężnej
w kwocie 425.000 zł, co więcej Pozwana nigdy nie zaciągała pożyczki na wykończenie zakupionej
nieruchomości, przyjęcie, iż tytułem zabezpieczenia w/w pożyczki, I. D. podpisała weksel własny in
Strona | 35
blanco wraz z deklaracją wekslową, podczas gdy weksel został sfałszowany bądź spreparowany i
powstał już po złożeniu podpisu przez Pozwaną na karcie in blanco;
c) sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez przyjęcie, iż I. D. w 2003
roku zakończyła wszelkie kontakty z I. K., podczas, gdy ich wzajemne relacje uległy pogorszeniu
dopiero w 2005 roku, pominięcie okoliczności, że w czasie rzekomego wystawienia weksla niemal
wyłącznie posługiwano się blankietami weksli z opłatą skarbową; pominięcie, iż świadkowie I. K. i jej
mąż P. K. oraz W. C. (matka I. K.) i S. W. (1) (wierzyciel Pozwanej) są niewątpliwie zainteresowani w
rozstrzygnięciu sprawy korzystnym dla powoda i nie kryli niechęci do pozwanej, a nadto że wiedza
pozostałych świadków pochodzi od I. K.;
d) pominięcie reakcji Pozwanej na wezwanie do zapłaty za weksel, gdzie od początku twierdziła, że
weksel jest sfałszowany, oraz faktu złożenia doniesienia o popełnieniu przestępstwa;
e) pominięcie celu ukrycia elementów istotnych stosunku cesji (warunków zapłaty w stosunkach
pomiędzy nimi) pomiędzy I. K. a Powodem; pominiecie braku oryginałów deklaracji wekslowej i
umowy pożyczki, mimo żądania; pominięcie w ocenie materiału dowodowego wskazanego
nieistniejącego numeru konta, faktu podrobionej pieczątki na dokumencie wekslowym oraz braku
legitymacji formalnej Powoda - które podważają ważność i wiarygodność dokumentu, bezzasadne i
nieznajdujące oparcia w materiale dowodowym przyjęcie, iż indosatariusz- J. Z. nabywając weksel nie
działał świadomie na szkodę pozwanej oraz, że nie nabył weksla w złej wierze i przy nabyciu nie
dopuścił się rażącego niedbalstwa, podczas gdy, znając okoliczności zaciągniętego zobowiązania
wekslowego, działał na szkodę I. D., a co za tym idzie, wiedział albo powinien wiedzieć, że w/w
zobowiązanie wekslowe jest fikcyjne;
6. art. 328 § 2 KPC i art. 316 § l KPC poprzez brak wyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia, które
to zarzuty prowadziły również do:
II. rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwą ich subsumpcję i
wykładnię, a mianowicie:
1. art.17 Prawa Wekslowego poprzez uznanie, iż przedmiotowy indos wyklucza podniesienie zarzutów
o charakterze osobistym, w sytuacji gdy indos był powierniczy, a remitent obok indosu przeniósł prawa
ze stosunku podstawowego, gdy nadto działał na szkodę dłużnika;
2. art.101 pkt 7 w zw. z art. 102 Prawa Wekslowego poprzez przyjęcie, że przedmiotowy weksel własny
wypełnia wymogi formalne weksla, podczas gdy I. D. nie była jego Wystawcą i go nie podpisała;
3. art. 11Prawa Wekslowego i art. 55 1 KC poprzez uznanie indosu za ważny, mimo ze indos winien
wskazywać osobę, a nie przedsiębiorstwo.
Pozwana wniosła o dopuszczenie następujących dowodów:
- informacji Gminnego Ośrodka (...) w S. z/s w P., ul. (...), (...)-(...) P., w jakim okresie i w jakim
charakterze była tam zatrudniona I. K. (względnie C.);
- informacji Urzędu Gminy w S. z/s w P., ul. (...) P., czy w okresie 2003 do 2004 Pozwana I. D.
zwracała się do Urzędu Gminy z jakimikolwiek wnioskami w przedmiocie zgody na imprezy i koncesji
na alkohol, względnie załączenie wszelkich akt spraw i postępowań prowadzonych z udziałem I. D. w
roku 2003 i 2004;
- informacji Urzędu Miasta G., z jakich powodów i w jakiej dacie wydano Pozwanej nowy dowód
osobisty nr (...) w miejsce dowodu osobistego o nr (...);
-pisma pełnomocnika Pozwanej z dnia 12.01.2009.r. wraz z dowodem nadania,
-na zasadzie art. l29 § 4 KPC zażądanie od powoda względnie od I. K. oryginałów deklaracji wekslowej
i umowy pożyczki, celem ewentualnego przeprowadzenia dowodów z badania nadruku pisma
komputerowego i pisma ręcznego na deklaracji wekslowej i umowie pożyczki, do przeprowadzenia
przez Centralne Laboratorium Kryminalistyczne KGP w W. lub innego biegłego, na okoliczność, czy
nadruk komputerowy sporządzono po złożeniu podpisu przez I. D., ewentualnie określenie kiedy
złożono podpis I. D., kiedy wydrukowano deklarację wekslową i umowę pożyczki i kiedy wypełniono
go pismem ręcznym, w tym indos, względnie określenie wieku środka kryjącego którym wydrukowano
formularz weksla i złożono podpis I. D. oraz wypełniono pismem ręcznym;
- ponownego przesłuchanie Stron na okoliczność zawarcia zobowiązania wekslowego;
Strona | 36
- zwrócenie się do Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KGP w W. celem wskazania, czy
wobec postępu wiedzy i techniki możliwe jest przeprowadzenie dowodu dla ustalenia kolejności
sporządzenia nadruków i pisma ręcznego na dokumentach.
Pozwana wniosła także, na zasadzie art. l77 § l pkt 4 KPC, o zawieszenie postępowania w sprawie z
uwagi na toczące się postępowanie karne w sprawie przeciwko K. i Powodowi.
Apelująca wniosła:
1. o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez odrzucenie pozwu i zasądzenie od powoda kosztów
procesu, względnie
2. zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda
kosztów procesu, lub:
3. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania.
Sąd Apelacyjny zważył:
Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c.
Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za
własne.
Nie jest prawdą, że w sprawie nie zostały złożone oryginały dokumentów tj. deklaracji wekslowej i
umowy pożyczki z 30.12.2002r. Dokumenty te zostały złożone przez powoda przed sądem I instancji i
Sąd Apelacyjny zapoznał się z nimi ( k.472). W związku z powyższym bezzasadny jest zarzut naruszenia
art. 232 KPC i art. 227 KPC, art. 233§2 KPC oraz art. l29 § 4 KPC. Dokumenty, o których mowa
złożone zostały do akt 22.02.2010r. w wykonaniu zarządzenia Sądu Okręgowego (k.232 i 236, 237,
238).
Postępowanie karne, które toczyło się w sprawie sfałszowania w/w dokumentów zostało prawomocnie
umorzone. Prokurator uznał, iż nie sposób jest ustalić kolejności, w jakiej nastąpiło złożenie podpisu
na wekslu i jego wypełnienie. Wobec powyższego apelująca cofnęła wniosek o zawieszenie
postępowania apelacyjnego oraz zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 177 par. 1 pkt 4 k.p.c.
Sąd Apelacyjny oddalił wnioski dowodowe zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym gdyż przyjął, że
zgłoszone dowody nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia.
Jeśli chodzi o wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii Centralnego Laboratorium
Kryminalistycznego KGP w W. lub innego biegłego, na okoliczność, czy nadruk komputerowy
sporządzono po złożeniu podpisu przez I. D., ewentualnie określenie, kiedy złożono podpis I. D.,
kiedy wydrukowano deklarację wekslową i umowę pożyczki i kiedy wypełniono je pismem ręcznym, w
tym indos, względnie określenie wieku środka kryjącego, którym wydrukowano formularz weksla i
złożono podpis I. D., Sąd Apelacyjny przyjął, że w obecnym stanie wiedzy nie ma możliwości ustalenia
kolejności dokonania wydruku i złożenia podpisu i że aktualna pozostaje opinia wydana w
postepowaniu przed sądem I instancji przez biegłych z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego
Komendy Głównej Policji i (...) Towarzystwa (...), którzy stwierdzili, że nie ma możliwości ustalenia
okresu powstania oraz kolejności wydruku i złożenia podpisu. Zarzut naruszenia przez sąd I instancji
art. 227 KPC oraz art. 232 KPC oraz art. 233§l KPC nie jest zasadny albowiem sąd ten zwrócił się do
właściwych instytucji, zlecając im sporządzenie opinii na okoliczność ustalenia kolejności sporządzenia
nadruków i pisma ręcznego.
Sąd Okręgowy rozpoznał wszystkie zarzuty pozwanej przeciwko nakazowi zapłaty z weksla, dokonał w
tym zakresie prawidłowych ustaleń faktycznych i prawidłowo wyłożył oraz zastosował prawo.
Sąd Apelacyjny podziela stanowisko sądu I instancji, iż pozwana złożyła podpis na wekslu w celu
zaciągnięcia zobowiązania wekslowego i że weksel ten stanowił zabezpieczenie pożyczki pieniężnej w
kwocie 425.000 zł udzielonej pozwanej przez I. K. 30 grudnia 2002 r.
Pozwana nie udowodniła, że zostawiła I. K. kartki papieru zaopatrzone jedynie w jej podpis (i to co
najmniej w ilości 3 sztuk), nie wskazała nawet, jakie pisma miałyby ewentualnie być sporządzone na
owych kartkach przez I. K. w związku z ubieganiem się przez pozwaną o zgodę na poprowadzenie
imprez, (...) i (...) organizowanych przez Gminny Ośrodek (...) w S. z/s w P., na przełomie od 1 maja
2003 do końca sierpnia 2003r. Z jej zeznań wynika, że owe kartki miały służyć załatwieniu „drobnych
spraw” ( k117), bo wniosek o koncesję na alkohol złożyła osobiście ( k.118). Pozwana zeznała, że tak
Strona | 37
naprawdę nie wie, do czego I. K. mogła te kartki wykorzystać ( k.118), co budzi uzasadnione
wątpliwości odnośnie wiarygodności jej twierdzenia że zostawiła I. K. kilka takich kartek opatrzonych
swoim podpisem.
Okoliczność, iż strony nie posłużyły się blankietem weksla, nie podważa wiarygodności twierdzeń I. K..
Pozwana prowadziła działalność gospodarczą a zatem instytucja weksla własnego zapewne była jej
znana. Istotne jest, że taka forma zabezpieczenia spłaty pożyczki była dla niej bardzo korzystna, gdyż
nie prowadziła do obciążenia nabytej przez nią nieruchomości hipoteką i umożliwiała ewentualne
zaciągnięcie kredytu na remont budynku znajdującego się na nieruchomości.
Sąd I instancji prawidłowo ocenił zeznania świadków. Ocena ta zgodna jest z zasadami wiedzy, logiki
oraz doświadczenia życiowego. Reakcja pozwanej na wezwanie do zapłaty weksla przejawiająca się
złożeniem doniesienia o popełnieniu przestępstwa nie podważa prawidłowości tej oceny, zwłaszcza że
postępowanie przygotowawcze zakończyło się w fazie in rem i nie doszło do przedstawienia zarzutów
ani I. K. ani J. Z..
W dniu 22.07.2003r. pozwana udzieliła pełnomocnictwa notarialnego T. P. do sprzedaży
nieruchomości oznaczonych jako działki (...) położone w W. O. ( k.109-111). I. K. pozwana udzieliła
pełnomocnictwa do zawarcia umowy pośrednictwa sprzedaży w/w nieruchomości ( k.112-113).
Zeznania I. K. i T. P., iż zamiarem pozwanej było sprzedanie w/w nieruchomości w celu zaspokojenia
należności I. K. z tytułu pożyczki są przekonujące, podobnie jak twierdzenia, że pozwana z ceny
uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości uiściła należności na rzecz Urzędu Skarbowego w kwocie około
500.000 zł. i na spłatę pożyczki już pieniędzy nie wystarczyło ( k.251).
Fakt udzielenia przez pozwaną w/w pełnomocnictw stanowi pośredni dowód na udzielenie przez I. K.
pożyczki na rzecz pozwanej. W przeciwnym razie, dlaczego pozwana miałaby umocowywać T. P. i I. K.
do sprzedaży należącej do niej nieruchomości.
Zeznania S. W. (1) także pośrednio potwierdzają fakt udzielenia pożyczki przez I. K.. Sąd Apelacyjny
nie znajduje podstaw aby odmówić wiarygodności w/w świadkowi, podobnie jak zeznaniom świadka E.
B. (k.330).
Istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia mają zeznania T. P.. Świadek zeznał, że obie panie poprosiły go o
pomoc w sprzedaży nieruchomości należącej do Pani D. i że Pani D. była winna Pani K. pieniądze, ¾
ceny ze sprzedaży nieruchomości miał on przekazać dla Pani K. ( k.319-320).
Apelacja nie zawiera argumentów, które mogłyby wzbudzić wątpliwość sądu odnośnie prawidłowości
oceny przez sąd I instancji w/w materiału dowodowego i prawidłowości poczynionych w oparciu o ten
materiał ustaleń faktycznych. Wbrew zarzutom apelacji świadkowie P. i B. czerpią swoją wiedzę nie
tylko od I. K. ale również od pozwanej, z którą mieli bezpośrednie kontakty i brak jest podstaw do
przyjęcia, że wynik niniejszego procesu może oddziaływać w jakikolwiek sposób na sytuację w/w
świadków a zatem, że są oni zainteresowani wynikiem sporu.
W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma także podstaw do przyjęcia, że odbita na dokumentach pieczątka
pozwanej została podrobiona lub w inny sposób sfałszowana. Wywody sądu I instancji w tym zakresie
zasługują na aprobatę.
W związku z powyższym chybione są zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego, w tym art.
art.101 pkt 7 w zw. z art. 102 Prawa Wekslowego oraz art. 17 Prawa Wekslowego. Sąd Okręgowy
wbrew wywodom apelacji przyjął, że zarzut sfałszowania weksla nie jest zarzutem osobistym i zarzut
ten rozpoznał prawidłowo przyjmując, że pozwana zaciągnęła zobowiązanie wekslowe.
Ponieważ dochodzone roszczenie jest roszczeniem z weksla, cesja wierzytelności wynikającej z umowy
pożyczki ma znaczenie drugorzędne, istotny jest indos i wydanie weksla. Do przeniesienia praw z
weksla wystarcza napisanie na wekslu indosu i wręczenie weksla osobie, na którą prawa z niego się
przenosi. Wynika to z art. 16 ust. 1, który stanowi, iż będzie uważany za prawnego posiadacza, kto ma
weksel i wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów. Jest to pogląd powszechny w
orzecznictwie i doktrynie (np. orzeczenie SN z dnia 5 grudnia 1928 r., Rw. III 2561/28, OSP 1930, poz.
73; A. Glasner i A. Thaler, Prawo..., s. 86; T. Komosa, W. Opalski, Prawo..., s. 48; M.H. Koziński,
Weksle..., s. 368; I. Rosenblüth, Prawo..., s. 212).
Chybiony jest zarzut naruszenia art. 11Prawa Wekslowego i art. 55 1 KC. Nie ma podstaw do przyjęcia,
że indos jest nieważny. Rację ma Sąd I instancji, że indos wskazuje osobę fizyczną, a nie
przedsiębiorstwo. Rację ma także sąd I instancji, że nie ma podstaw do przyjęcia, iż powód nabywając
Strona | 38
prawa z weksla działał świadomie na szkodę pozwanej, że nabył weksel w złej wierze lub że dopuścił
się rażącego niedbalstwa.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak na wstępie.
O kosztach procesu za II instancję, Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z wynikiem sporu w oparciu o art.
98 par. 1 i 3 k.p.c.
Wyrok otrzymaliśmy dzięki uprzejmości
Pana Marka Radwańskiego - PRK w Poznaniu
Z działalności Urzędu Komunikacji Elektronicznej
DZIAŁANIA UKE NA RZECZ KONSUMENTÓW W I POŁOWIE 2015 R.
Polityka prokonsumencka niezmiennie jest jednym z filarów strategii Prezesa Urzędu
Komunikacji Elektronicznej. W I połowie 2015 r. abonenci usług telekomunikacyjnych złożyli 2884
wnioski o interwencję, z czego 2078 (83,81%) zakończyło się pozytywnym rozstrzygnięciem dla
konsumentów.
Liczba i rodzaj dostępnych na polskim rynku usług telekomunikacyjnych systematycznie
wzrasta, a skomplikowane i złożone zapisy regulaminów, cenników i promocji w przypadku wielu
operatorów mogą wiązać się z problemami, na które napotykają konsumenci. Kłopoty te wynikają w
dużej mierze z nieprawidłowości leżących po stronie części operatorów usług telekomunikacyjnych,
nieuczciwych praktyk przedstawicieli handlowych oraz braku roztropności i ograniczonego zaufania po
stronie konsumentów. Skala tych zjawisk jest nadal wysoka, o czym świadczy liczba wniosków o
interwencję u dostawców usług telekomunikacyjnych kierowanych przez poszkodowanych
konsumentów do Prezesa UKE.
W I połowie 2015 r. abonenci usług telekomunikacyjnych złożyli 2884 wnioski o interwencję, z
czego 2078 (83,81%) zakończyło się pozytywnym rozstrzygnięciem dla konsumentów. Każde
zgłoszenie wymagało podjęcia szeregu czynności, które obejmowały między innymi uzyskanie
wyjaśnień od dostawcy usług telekomunikacyjnych, zbadanie stanu faktycznego i prawnego oraz
podjęcie interwencji lub udzielenie wyjaśnień wnioskodawcy. W każdym przypadku, eksperci UKE
kierowali się jak najlepiej rozumianym interesem konsumenta, dążąc do pozytywnego zakończenia
problemu dla konsumenta.
Do liczby wniosków o interwencję należy jeszcze dodać 1378 wniosków o mediację, z których
759 (66,41%) zakończyło się zawarciem ugody między abonentem a dostawca usług
telekomunikacyjnych. Ponadto w I połowie 2015 r. do Urzędu Komunikacji Elektronicznej wpłynęło
1076 zapytań. Indywidualne zapytania dotyczyły funkcjonowania rynku usług telekomunikacyjnych,
obowiązujących przepisów prawa oraz innych zagadnień i problemów, z którymi na co dzień stykają się
konsumenci przy okazji korzystania z telefonii stacjonarnej, komórkowej i Internetu.
Najczęściej pojawiającymi się problemami, z którymi spotykali się abonenci na rynku usług
telekomunikacyjnych były:
1. Wprowadzenie w błąd abonenta przy zawieraniu umowy przez przedstawicieli handlowych,
podejrzenie fałszerstwa – podrabianie podpisów na umowach;
2. Niedotrzymywanie przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych warunków świadczenia usług w
przypadku przedłużenia umowy;
3. Jakość świadczonych usług – zaniżona w stosunku do deklarowanej prędkość transmisji danych,
brak zasięgu oraz awarie sieci telekomunikacyjnej;
4. Utrudniony kontakt z działami obsługi klienta.
Strona | 39
Istotnym elementem działalności Urzędu jest także prowadzenie Centrum Informacji
Konsumenckiej i dedykowanej konsumentom infolinii, działającej pod numerem 801 900 853.
Dyżurujący na infolinii pracownicy Urzędu odpowiadają na pytania konsumentów z zakresu usług
telekomunikacyjnych, służą radą i wyjaśniają wszelkie wątpliwości dotyczące praw konsumentów. W I
połowie 2015 r. pracownicy Urzędu odebrali 4358 połączeń.
Wszelkie nieprawidłowości pojawiające się po stronie dostawców usług telekomunikacyjnych są
szczegółowo przez Prezesa UKE badane nie tylko pod kątem przestrzegania obowiązujących
przepisów, ale także z punktu widzenia zapewnienia konsumentom usług o jak najlepszej jakości.
Źródło: na podstawie – www.uke.gov.pl
Z działalności Europejskiego
Centrum Konsumenckiego w Polsce
1. ECC-NET TRAVEL - DARMOWA APLIKACJA NA WAKACJE
Z wieloma trudnymi sytuacjami często musi się zmierzyć podróżujący po Europie turysta.
Zarezerwowany pokój w hotelu jest niedostępny, zakupiona pamiątka okazuje się bublem, podczas
odbioru samochodu okazuje się, że cena za wynajem jest droższa niż uzgodniono: któż z nas tego nie
doświadczył?
Aplikacja ECC-Net: Travel została opracowana jako idealny towarzysz podróży po Unii
Europejskiej, Islandii oraz Norwegii. Konsumenci za jej pośrednictwem mogą skorzystać z informacji
na temat przysługujących im w określonej sytuacji praw oraz typowych dla danego kraju wyrażeń i
zwrotów – bezpośrednie tłumaczenie na 25 języków.
Jak działa aplikacja?
Po wybraniu swojego kraju, a następnie celu naszej podróży należy wskazać rodzaj sytuacji, w której się
znaleźliśmy (problemy z lotem, wynajmem samochodu, hotelem...). Aplikacja określi prawa konsumenta
w Twoim własnym języku i dokona tłumaczenia na język kraju, w którym się znajdujesz.
Co nowego oferuje aplikacja?
Nowy design
Większy rozmiar czcionki
Ulepszone funkcje - w szczególności dotyczące narzędzi do tłumaczenia
Zaktualizowana treść
Nowy dział "Pomoc" z wszystkimi ważnymi adresami
np. do ECK Polska, ambasad, czy Europe Direct
i
numerami
telefonów
Strona | 40
Języki, w których dostępna jest aplikacja:
angielski, bułgarski, chorwacki, czeski, duński, estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański,
holenderski, islandzki, litewski, łotewski maltański, niemiecki, norweski, polski, portugalski, rumuński,
słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski, włoski
Dobrze wiedzieć:
Aplikacja działa w trybie offline, co oznacza, że po ściągnięciu, aby z niej korzystać nie trzeba mieć
dostępu do internetu, dzięki czemu unikniemy pułapki roamingu
Aplikacja jest bezpłatna
Jak pobrać aplikację?
Google Playstore (Android)
Apple app store (iOS)
Windows Apps+GamesStore (system Windows Phone)
Kto stworzył aplikację?
Aplikacja została przygotowana przez Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich (ECC-Net) w
ramach wspólnego przedsięwzięcia wszystkich centrów sieci, prowadzonego przez ECK Niemcy.
Aplikacja jest częścią projektu 670714 — ECC-Net PL FPA, które otrzymało dofinansowanie w
ramach dotacji na działania Europejskich Centrów Konsumenckich (ECC-Net) z Programu Ochrony
Konsumentów w Unii Europejskiej na lata 2014-2020.
2. BEZPIECZNE REZERWACJE WAKACJI A INTERNETOWI POŚREDNICY
Popularne internetowe strony rezerwacyjne działają jako rodzaj pośrednika między
konsumentami, a dostawcami usług (np. linie lotnicze, hotele) oraz ułatwiają wyszukanie odpowiedniej
oferty. Jednakże, umowa jest zawierana bezpośrednio pomiędzy dostawcą usług oraz konsumentem,
pośrednik nie jest jej stroną. Oznacza to, że w razie problemów z dokonaniem rezerwacji, czy realizacją
zamówienia usługobiorca zazwyczaj powinien skontaktować się bezpośrednio z usługodawcą.
Taki stan rzeczy może powodować dezorientacje konsumentów. Poniżej ECK Polska
przedstawia kilka przydatnych wskazówek dla tych, którzy korzystają z usług internetowych
pośredników. Znajdź informacje na stronie internetowej pośrednika dotyczące podmiotu, z którym
zawierasz umowę. W wielu przypadkach (lot, zapewnienie zakwaterowania, wynajem samochodu itp.)
stosunek zobowiązaniowy tworzy się bezpośrednio pomiędzy konsumentem, a dostawcą usług.
Informacje te powinny być jasno określone w serwisie.
Przeczytaj warunki umowy z pośrednikiem, odnoszące się do samej rezerwacji. Konsumenci
powinni zwrócić szczególną uwagę na informacje dotyczące płatności oraz na wszelkie zastrzeżenia
dotyczące rezygnacji z rezerwacji (czy istnieje możliwość bezpłatnego jej anulowania, a wpłacone
pieniądze podlegają zwrotowi). Ostrożnie przestudiuj stronę internetową. Zawsze upewnij się, aby
sprawdzić pełne dane kontaktowe, w tym adres pocztowy. Zweryfikuj też przez dodatkowe
wyszukaniem w Internecie. Takie postępowanie może ujawnić negatywne opinie pozostawione przez
innych konsumentów. Sprawdź nazwę i adres URL witryny w pasku adresu przeglądarki. ECK Polska
otrzymuje zapytania od konsumentów, którzy byli przekonani, że dokonują rezerwacji bezpośrednio u
dostawcy usług. Natomiast później zdali sobie sprawę, że do rezerwacji użyli strony internetowej
wyglądającej podobnie do tej, z której chcieli skorzystać. Niektóre strony pośredniczące mogą być
pozycjonowane wyżej w przeglądarce z powodu sponsorowania, dlatego istotne jest, aby upewnić się
czy strona jest tą, której szukamy.
Uważaj na prośby związane z przekierowaniem i dokończeniem procesu rezerwacji poza
platformą pośrednika. Czasem może to być znak potencjalnego oszustwa, które zostawia konsumentów
bez ochrony, jeśli coś pójdzie nie tak.
Źródło: na podstawie – www.konsument.gov.pl
Strona | 41
Wybrane uchwały
1. UCHWAŁA NR ZO 127/15 Z DNIA 15 WRZEŚNIA 2015 ROKU ZESPOŁU ORZEKAJĄCEGO W
SPRAWIE SYGN. AKT: K/103/15
1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w
składzie:
1) Witold Trzciński– przewodniczący,
2) Magdalena Czaja – członek,
3) Paweł Wiśniewski – członek,
na posiedzeniu w dniu 15 września 2015 roku, po rozpatrzeniu skargi o sygnaturze akt K/103/15
złożonej, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumenta (bliższe dane w
aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko reklamie zewnętrznej firmy P.H.U. Arko Drzwi z siedzibą
w Grudziądzu (dalej: Skarżony)
postanawia uznać, że reklama narusza normy Kodeksu Etyki Reklamy.
2. Zespół Orzekający ustalił, co następuje:
Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęła skarga o sygn. K/103/15.
Przedmiotem skargi była reklama zewnętrzna drzwi ARKO.
Skarżąca w prawidłowo złożonej skardze podniosła, iż:
„miejsce emisji: reklama na jadącym w Gdańsku aucie dostawczym produkt: producent drzwi opis reklamy: Na
samochodzie było zdjęcie kilku par drzwi, dane kontaktowe firmy (zdj. w zał.) oraz w prawym dolnym rogu zdjęcie
wystraszonego psa z przyłożonym do głowy pistoletem i napisem "Jeśli do nas nie zadzwonisz zastrzelimy tego psa"
Treść skargi: Reklama propaguje okrucieństwo wobec zwierząt, ewidentnie narusza prawa zwierząt.
załącznik: 558297fb7135a-reklama.jpg"- pisownia oryginalna.
W czasie posiedzenia skargę przedstawiał i popierał arbiter-referent.
Wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy, z uwagi na to, że
reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z dobrymi
obyczajami.
Wniósł również o uznanie reklamy za niezgodną z art. 21 Kodeksu Etyki Reklamy, w myśl którego
„Reklamy nie mogą propagować postaw kwestionujących prawa zwierząt. Reklamy wykorzystujące
wizerunek zwierząt powinna cechować powściągliwość, tak aby zwierzęta nie były przedstawiane w
sposób sugerujący możliwość ich niehumanitarnego traktowania.".
Skarżony złożył pisemną odpowiedź na skargę i nie uczestniczył w posiedzeniu.
„W odpowiedzi na Państwa pismo w pierwszej kolejności chcielibyśmy ( jako małżeństwo i właściciele firm ARKO i
ARKO II ) oznajmić, że bardzo kochamy zwierzęta. Sami jesteśmy szczęśliwymi posiadaczami trzech uroczych
"czworonogów" i nigdy nie wyobrażamy sobie aby skrzywdzić jakiekolwiek zwierzę.
Treść i sposób reklamy zaproponował nam ceniony na grudziądzkim rynku wykonawca. Jeśli chodzi o wizerunek psa
umieszczonego w humorystycznej sytuacji z przystawioną do głowy np. sikawką na wodę, to odwzorowany jest na bazie
międzynarodowego szlagieru reklamowego, będącego klasykiem reklamy. W zał. kilka przykładów. Nikt oczywiście z
głęboko zaczerpniętej wiedzy nie poniósł negatywnych konsekwencji zamieszczając treść tej reklamy. Ta reklama cieszyła
się jak do tej pory uznaniem, prawidłowym zrozumieniem przekazu, przyciągała uwagę i wprawiała w dobry humor.
Taki był dokładnie zamysł jaki miała oddawać treść tej reklamy. Absolutnie przez myśl nikomu z nas nie przeszło, by
naruszać czyjeś prawa, tym bardziej propagować okrucieństwo i łamać prawo. Podobnego zdania jest grudziądzka Policja
twierdząc, w artykule Gazety Pomorskiej z dn. 12-08-2014: "nie widzimy tutaj żadnego naruszenia przepisów twierdzi Marzena Solochewicz - Kostrzewska, rzeczniczka policji" Od chwili otrzymania telefonu od "oskarżyciela"
zamieściliśmy dodatkowy znak na zdjęciu w celu nakierowania na właściwy tok rozumowania takich jak ta osób o
zawężonym światopoglądzie. ("NIE KRZYWDŹ" w zał.). Kiedy i to nie pomogło postanowiliśmy usunąć przedmiot
Strona | 42
sporu z tych pojazdów. Absurdem jest też fakt, iż od dawna jesteśmy darczyńcami instytucji, które reprezentuje
oskarżający np. 1% podatku itd, z których to środków pobierane jest wynagrodzenie takich osób. Czy to jest "fair".
Prosimy o zrozumienie i nie traktowanie nas jako przestępców, gdyż nie mieliśmy złych zamiarów, w rzeczywistości jak
dotąd reklama powodowała uśmiech, o przypadkach okrucieństwa z tego tytułu nic nikomu nie wiadomo. Traktujemy
zwierzaki jak członków rodziny i oczekujemy od Państwa wyrozumiałości. Czekamy na odpowiedź." - pisownia
oryginalna.
3. Zespół Orzekający zważył co następuje:
Zespół Orzekający oceniając reklamę w sposób całościowy dopatrzył się w przedmiotowej reklamie
naruszenia normy art. 2 ust. 1 i normy art. 21 Kodeksu zarzucanych przez Skarżącą i uznał, że reklama
nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z dobrymi obyczajami.
Zdaniem Zespołu Orzekającego reklama propaguje postawy kwestionujące prawa zwierząt i
przedstawia zwierzę w sposób sugerujący możliwość jego niehumanitarnego traktowania.
W związku z powyższym, na podstawie pkt 37 ust. 1) lit c) Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół
Orzekający orzekł jak w pkt 1 uchwały.
Zgodnie z pkt.50 Regulaminu Rozpatrywania Skarg z dnia 4 listopada 2014r., Stronom przysługuje prawo do
odwołania się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie 10 dni od daty doręczenia uchwały. Podstawę odwołania
mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół
Orzekający uchwały.
2. UCHWAŁA NR ZO 126/15 Z DNIA 15 WRZEŚNIA 2015 ROKU ZESPOŁU ORZEKAJĄCEGO W SPRAWIE
SYGN. AKT: K/88/15
1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w
składzie:
1) Witold Trzciński– przewodniczący,
2) Magdalena Czaja – członek,
3) Paweł Wiśniewski – członek,
na posiedzeniu w dniu 15 września 2015 roku, po rozpatrzeniu skargi o sygnaturze akt K/88/15
złożonej, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumenta (bliższe dane w
aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko reklamie internetowej firmy Orange Polska S.A. z siedzibą
w Warszawie (dalej: Skarżony)
postanawia oddalić skargę.
2. Zespół Orzekający ustalił, co następuje:
Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęła skarga o sygn. K/88/15.
Przedmiotem skargi była reklama internetowa usług telekomunikacyjnych.
Skarżący w prawidłowo złożonej skardze podniósł, iż:
„opis reklamy: Firma Orange SA reklamowała i reklamuje na swoich stronach internetowych usługi wprowadzając w
błąd informując o dostępności usług (prędkość internetu), które nie jest w stanie zrealizować.
Treść skargi: VIIIArt.49,itd.Załącznik-str1 z 2015-05-12 wskazuje na zalogowanego użytkownika na stronie
Orange.pl, który miał podpisaną umowę na Neostradę do 20Mb/s, od 2013-08-13„Wyjątkowa Moc Internetu z
tabletem", gdzie na tej stronie reklamuje się Neostradę do 80Mb/s.Załącznik-str2 z 2015-05-12 wskazuje, że pod
wybraną linią abonenta możliwa jest usługa Neostrada do 20Mb/s. Jednocześnie tego samego dnia konsultant
OrangeSA sugeruje zmianę umowy na prędkość do 10Mb/s co wynikało z reklamacji i wcześniejszych badań(błędy w
transmisji) w związku z brakiem możliwości technicznych do 20 i 80Mb/s, parametry które sugerowały różne
reklamy(w tym bezpośrednie).Inny użytkownicy Neostrady i klienci Orange SA z mojej okolicy również zostali
zmuszeni do cofnięcia opcji prędkości z powodu nieadekwatnych warunków technicznych (stara analogowa
centrala).Efektem zmian są różne problemy techniczne i prawne oraz konieczność reklamowania 50% kosztów za
abonament usługi wstecz. Orange SA stale wykorzystuje brak wiedzy fachowej i profesjonalnej u klientów(SLA-Service
Level Agreement/pol.umowa o gwarantowanym poziomie świadczenia usług). Zawyżanie zakresów prędkości, to w
Strona | 43
ocenie konsumenta reklamy określone przez Europejskie Centrum Konsumenta jako „przynęty", które często firma
wykorzystuje w swoich kampaniach reklamowych wprowadzając konsumentów w błąd.
Uzupełnienie skargi: Zgodnie z odwołaniem do KER w piśmie "Odwołanie do Prezydium KER K_163_14.pdf" z dn.
31.03.2015 dostępna jest treść umowy, z której wynika że wraz umową nie był dostarczany regulamin ani cennik
inaczej niż miało to miejsce w latach poprzednich (w okresie roku 2010 i przed - regulamin jako dodatkowe
załączniki). Biorąc pod uwagę fakt, że zamówienie było zrealizowane w roku 2013, to nie potrafię odnaleźć na stronie
internetowej adekwatnej wersji regulaminu. Regulamin ten nie został też dołączony w trakcie reklamacji usług w toku
potwierdzenia zgodności usługi z umową i faktu jej obowiązywania."- pisownia oryginalna.
W czasie posiedzenia skargę przedstawiał i popierał arbiter-referent.
Arbiter-referent wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z art. 8, w myśl którego reklama nie może
nadużywać zaufania odbiorcy, ani też wykorzystywać jego braku doświadczenia lub wiedzy.
Wniósł także o uznanie reklamy za sprzeczną z art. 10 ust. 1 a) Kodeksu Etyki Reklamy, w myśl
którego „reklamy nie mogą wprowadzać w błąd jej odbiorców, w szczególności w odniesieniu do:
a) istotnych cech, w tym właściwości, składu, metody, daty produkcji, przydatności, ilości, pochodzenia
(w tym geograficznego) reklamowanego produktu;".
Skarżony złożył pisemną odpowiedź na skargę i uczestniczył w posiedzeniu.
„Działając w imieniu Orange Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, Al. Jerozolimskie 160, Warszawa, wpisanej do
rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział
Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000010681, posiadającej numer NIP 526-02-50-995
oraz REGON 012100784, z pokrytym w całości kapitałem zakładowym wynoszącym 3.937.072.437 złotych (dalej
zwaną „Orange") (pełnomocnictwo w załączeniu) w odpowiedzi na Państwa pismo z dnia 6 sierpnia 2015 r. otrzymane
przez Orange dnia 7 sierpnia 2015 r. dotyczące skargi konsumenckiej na komunikaty Orange wnoszę o oddalenie
powyższej skargi w całości z uwagi na brak naruszenia norm Kodeksu Etyki Reklamy.
W przedmiotowym piśmie podniesiono, że do Biura Rady Reklamy wpłynęła skarga konsumencka (dalej zwana
„Skargą") na reklamę internetową Orange emitowaną 12 maja 2015 roku na stronie internetowej Orange.
W piśmie wskazano, że arbiter-referent wniesie o uznanie reklamy za sprzeczną z artykułami 8 oraz 10 punkt (a)
Kodeksu Etyki Reklamy (dalej zwanego „Kodeksem"). Przepisy te wskazują, że reklama nie może nadużywać zaufania
odbiorcy, wykorzystywać jego braku doświadczenia lub wiedzy ani wprowadzać w błąd jej odbiorców, w szczególności w
odniesieniu do istotnych cech, w tym właściwości, składu, metody, daty produkcji, przydatności, ilości, pochodzenia
reklamowanego produktu.
Skarga dotyczy dwóch komunikatów zamieszczonych na stronie internetowej www.orange.pl (dalej jako „Strona
Internetowa"):
(i) komunikatu o promocji „Happy Week" dotyczącej usługi dostępu do sieci Internet Neostrada,
(ii) komunikatu o maksymalnej prędkości internetu w usłudze Neostrady na obszarze wyznaczonym kodem pocztowym
podanym przez użytkownika.
Skarżący podnosi, iż wbrew informacjom zawartym w powyższych komunikatach, z powodu nieadekwatnych warunków
technicznych (pisownia oryginalna), w miejscu wskazanym przez Skarżącego nie ma możliwości świadczenia usługi
dostępu do sieci internet z prędkością transferu danych wskazanej w komunikatach. W opinii Skarżącego Orange
zawyżała zakresy prędkości internetu wprowadzając tym samym klientów w błąd, co, w ocenie Skarżącego, stanowi
„reklamę przynętę".
Powyższe zarzuty są bezzasadne.
Mając na uwadze odmienny charakter komunikatów zamieszczonych na Stronie Internetowej opisanych w punktach (i) i
(ii) powyżej, każdy z nich wymaga omówienia oddzielnie.
Ad. (i) Reklama promocji „Happy Week"
Przedmiotowy komunikat stanowi reklamę promocji „Happy Week" dotyczącej oferty usługi dostępu do internetu
Neostrada w prędkości do 80mb/s zamieszczoną na Stronie Internetowej. Celem reklamy było przekazanie odbiorcom
informacji o cenie Neostrady w prędkości 80mb/s (cena usługi jest różna w zależności od prędkości świadczonej usługi)
oraz możliwości otrzymania prezentu w przypadku zakupu usługi. Reklama była tzw. banerem reklamowym
widocznym dla wszystkich użytkowników Strony.
Zgodnie z treścią przedmiotowego komunikatu, usługa dostępu do sieci Internet Neostrada świadczona przez Orange jest
oferowana w różnych prędkościach transferu danych - w tym do 80mb/s (inne oferowane prędkości to do 10mb/s,
20mb/s, 100mb/s oraz 300mb/s). W okresie trwania promocji „Happy Week" nowi użytkownicy, którzy podpisali z
Orange umowę o świadczenie usługi dostępu do sieci internet otrzymywali od Orange prezent w postaci tabletu lub innego
Strona | 44
gadżetu. W konsekwencji informacje zawarte w reklamie były zgodne ze stanem faktycznym i nie wprowadzające
odbiorców w błąd.
Skarżący zarzuca, iż promocja usługi Neostrady w prędkości do 80mb/s jest tzw. reklamą „przynętą". Zgodnie z
Ustawą z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym reklama przynęta polega
na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, że przedsiębiorca może mieć uzasadnione podstawy,
aby sądzić, że nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić u innego przedsiębiorcy dostawy tych lub równorzędnych
produktów po takiej cenie, przez taki okres i w takich ilościach, jakie są uzasadnione, biorąc pod uwagę produkt, zakres
reklamy produktu i oferowaną cenę. Usługa dostępu do internetu Neostrada w prędkości do 80mb/s jest usługą
świadczoną przez Orange znaczącej liczbie użytkowników na terenie Polski. Przesłanka braku możliwości świadczenia
przez Orange reklamowanej usługi nie ma tu więc zastosowania. Oczywiście, możliwość świadczenia usługi Neostrada
oraz jej prędkość, tak jak w przypadku wszystkich usług dostępu stałej sieci internet oraz wielu innych usług (w tym
telewizja, telefon, ogrzewanie sieciowe), zależy od istnienia odpowiednich uwarunkowań technicznych w lokalizacji, w
której dana usługa ma być świadczona. W przypadku dostępu do sieci internet możliwość świadczenia usługi jest
uzależniona od istnienia odpowiedniego okablowania w budynku, nie jest to więc usługa, którą można nabyć w każdej
lokalizacji. Powyższe ograniczenie wynika z istoty usługi, a ponadto jest ono wyrażone w Regulaminie świadczenia
usługi Neostrada, którego par. 4 stanowi „Orange będzie świadczyć Usługę w Lokalu, o ile będą istniały w nim
możliwości techniczne." Fakt uzależnienia świadczenia usługi technicznej od odpowiednich warunków w miejscu, gdzie
ma ona być świadczona, jak również fakt, iż w niektórych lokalizacjach właśnie z powodów technicznych usługodawca
nie będzie miał możliwości świadczenia danej usługi lub świadczenia usługi o określonych parametrach nie oznacza
jednak, że reklama takiej usługi stanowi reklamę-przynętę.
W odniesieniu do powyższego należy również zaznaczyć, iż przedmiotowy baner nie był zindywidualizowanym
komunikatem i nie odnosił się do konkretnej grupy użytkowników kwalifikowanych przez lokalizację czy jakąkolwiek
inną cechę. Jak wynika ze skargi, Skarżący potraktował jednak reklamę jako komunikat dedykowany ze względu na
fakt jego umieszczenia na podstronie po zalogowaniu się Skarżącego na konto użytkownika. Taki wniosek jest błędny jak wskazano powyżej, przedmiotowy komunikat był zwykłym banerem internetowym o treści identycznej dla wszystkich
odbiorców, a zawarta w nim reklama nie zawierała żadnych elementów sugerujących, iż jest ona indywidualną
wiadomością skierowaną do określonego użytkownika. Nie jest więc tak, iż komunikat o usłudze Neostrady w prędkości
do 80mb/s był skierowany konkretnie do Skarżącego i brak jest jakichkolwiek podstaw do twierdzenia, iż
zamieszczenie baneru na podstronie na którą zalogował się Skarżący stanowiło celowe wprowadzenie Skarżącego w błąd
co do możliwości świadczenia danej usługi w jego lokalizacji.
Należy podkreślić, iż w praktyce internetu komunikaty marketingowe w postaci banerów są umieszczane na stronach
internetowych dostępnych dla wszystkich jak i tych, do których dostęp jest ograniczony (skrzynki poczty elektronicznej,
konta klienta) - są to z reguły komunikaty o ujednoliconej treści, która jest jednakowa dla wszystkich użytkowników i
które są wyświetlane na górze, dole lub boku danej strony internetowej. Przeciętny konsument - użytkownik internetu jest więc oswojony i przyzwyczajony do obecności reklam i ma świadomość, że co do zasady nie są to komunikaty
dedykowane i skrojone specjalnie pod jego wymagania i uwarunkowania. Fakt pojedynczego przypadku mylnej
interpretacji reklamy nie przeczy powyższemu i nie stanowi o naruszeniu postanowień Kodeksu.
Ad. (ii) komunikat o maksymalnej prędkości internetu w usłudze Neostrady wyświetlony podczas procesu zamawiania
usługi
W odniesieniu do komunikatu określonego w punkcie (ii) należy wskazać, iż komunikat ten nie stanowi reklamy w
rozumieniu Kodeksu. Zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie reklamą jest przekaz zawierający w szczególności
informację lub wypowiedź, zwłaszcza odpłatny lub za wynagrodzeniem w innej formie, towarzyszący czyjejkolwiek
działalności, mający na celu zwiększenie zbytu produktów, inną fo1mę korzystania z nich lub osiągnięcie innego efektu,
które są pożądane przez reklamodawcę. Do reklamy zalicza się również promocję sprzedaży, oferty kierowane do
odbiorców za pomocą marketingu bezpośredniego lub sponsoring. Przedmiotowy komunikat nie spełnia przesłanek
wskazanych w cytowanym postanowieniu i w konsekwencji nie należy do zakresu przedmiotowej definicji z powodów
wskazanych poniżej.
Przedmiotowy komunikat jest jednym z elementów procesu zamówienia usługi dostępu do internetu z wykorzystaniem
formularze elektronicznego i stanowi informację o przewidywanej dostępnej prędkości do internetu pod numerem telefonu
oraz kodem pocztowym podanym przez użytkownika. Podana prędkość jest wynikiem analizy dokonanej przez system
komputerowy na podstawie danych odnoszących się do określonego obszaru. Klient, który zamierza przedłużyć umowę
świadczenia usługi Neostrada z wykorzystaniem formularza internetowego, proszony jest o podanie o numeru linii
telefonicznej i - opcjonalnie - kodu pocztowego miejsca świadczenia usługi. Po złożenia zamówienia następuje szczegółowa
Strona | 45
weryfikacja możliwości technicznych świadczenia usługi pod podanym przez użytkownika adresem. W przypadku, gdy
szczegółowa weryfikacja nie potwierdzi wyniku podanego wcześniej przez system komputerowy, Centrum Administracyjne
Orange niezwłocznie kontaktuje się z użytkownikiem w celu przekazania mu tej informacji i ewentualnej zmiany
umowy usługi dostępu do internetu. Powyższy proces jest opisany w Regulaminie świadczenia usługi Neostrada, zgodnie z
którym: „Informacja o istnieniu możliwości technicznych koniecznych do świadczenia U sługi ma charakter wstępny.
Ostateczna weryfikacja w tym zakresie możliwa jest jedynie w momencie próby Rejestracji Usługi przez Abonenta."
Należy podkreślić, iż pojawienie się na Stronie Internetowej skarżonego komunikatu następuje po zapoznaniu się i
wyborze przez użytkownika oferty Orange, którą chce zamówić. W omawianym przypadku pojawienie się komunikatu
jest poprzedzone:
(a) wyborem zamawianej usługi (np. Neostrada),
(b) określeniem, czy użytkownik zamawia nową usługę czy „przedłuża umowę",
(c) wyborem pakietu,
(d) wpisaniem numeru linii telefonicznej oraz - opcjonalnie - kodu pocztowego, pod którym ma być świadczona usługa.
Przedmiotowy komunikat stanowi więc jeden z elementów składania zamówienia usługi dostępu do sieci internet przez
Stronę Internetową. Nie jest on narzędziem pozyskiwania nowych klientów, zwiększeniem zbytu usług, zmiany formy
korzystania z usługi lub osiągnięcia innego efektu mającego związek z marketingiem własnych usług lub towarów.
Komunikat ten jest wiadomością o charakterze technicznym i jest adresowany do użytkowników, którzy dokonali już
wyboru i przystąpili do procesu składania zamówienia konkretnej oferty. Jak wskazano na wstępie nie stanowi on więc
reklamy w rozumieniu przepisów Kodeksu a w konsekwencji nie jest objęty zakresem jego stosowania, w tym normami
wyrażonymi w art. 8 i art. 10 Kodeksu.
Biorąc pod uwagę powyższe, z uwagi na niezasadność zarzutów podnoszonych w Skardze, wnoszę o oddalenie Skargi w
całości."- pisownia oryginalna.
3. Zespół Orzekający zważył co następuje:
Zespół Orzekający nie dopatrzył się w przedmiotowej reklamie naruszenia norm Kodeksu zarzucanych
przez Skarżącego i uznał, że reklama nie nadużywa zaufania odbiorców, ani też nie wykorzystuje ich
braku doświadczenia lub wiedzy.
Zdaniem Zespołu Orzekającego przedmiotowa reklama nie wprowadza odbiorców w błąd co do
właściwości reklamowanej usługi Neostrada i w sposób odpowiedni przedstawiała jej cechy.
W związku z powyższym, na podstawie pkt 37 ust. 1) lit b) Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół
Orzekający orzekł jak w pkt 1 uchwały.
Zgodnie z pkt.50 Regulaminu Rozpatrywania Skarg z dnia 4 listopada 2014r., Stronom przysługuje prawo do
odwołania się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie 10 dni od daty doręczenia uchwały. Podstawę odwołania
mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół
Orzekający uchwały.
Źródło: www.radareklamy.org/uchwaly.htm
Strona | 46