Leszek Woźniak Politechnika Rzeszowska

EKOINNOWACYJNE WARIANTY FUNKCJONOWANIA OBSZARÓW
CHRONIONYCH - MODELE POGODZENIA CELÓW
EKOLOGICZNYCH I SPOŁECZNYCH
Leszek Woźniak
Politechnika Rzeszowska
1
Pojęcie i zasady ekoturystyki
Ekoturystyka stanowi rdzeń koncepcji turystyki
zrównoważonej. Jest „najczystszą” formą
podróżowania przyjaznego środowisku, ponieważ
odbywa się zwykle na obszarach o najwyższych
walorach przyrodniczych i krajobrazowych,
bezpośrednio przyczynia się do ochrony środowiska
naturalnego i kulturowego tych regionów, a jej
uczestnikami są ludzie o dużej świadomości
ekologicznej i wrażliwości przyrodniczej. Istnieje wiele
definicji ekoturystyki, nazywanej także w literaturze:
zieloną (green tourism), przyrodniczą (nature tourism),
ekoetnoturystyką (ecoethnotourism).
2
Według definicji amerykańskiego Stowarzyszenia
Ekoturystycznego (The Ecotourism Society)
ekoturystyka to: „świadoma podróż do naturalnych
miejsc przyrodniczych, która z jednej strony pomaga
chronić środowisko naturalne, a z drugiej
podtrzymuje dobrobyt lokalnych mieszkańców”.
3
Jolanta Kamieniecka w opracowaniu dla Instytutu na
Rzecz Ekorozwoju przyjmuje definicję Richarda
Denmana: „ekoturystyka to podróżowanie w celu
studiowania, podziwiania i czerpania zadowolenia z
piękna krajobrazów, obserwacji dzikich zwierząt i
roślin, jak również podziwiania miejscowych
obyczajów i kultury”.
4
W materiałach i publikacjach Międzynarodowego
Centrum Badań Ekoturystyki przy australijskim
Uniwersytecie Griffith University ekoturystyka jest
definiowana jako koncepcja turystyki związanej ze
środowiskiem przyrodniczym, organizowanej i
zarządzanej w sposób zrównoważony, zawierającej
elementy edukacji ekologicznej oraz wnoszącej
wkład finansowy w ochronę przyrody.
5
Przytoczone definicje pozwalają wyodrębnić trzy
najważniejsze cechy ekoturystyki wyróżniające
ją spośród innych form podróżowania:
• ekoturystyka jest formą aktywnego i dogłębnego
zwiedzania obszarów o wybitnych walorach
przyrodniczych i kulturowych;
• ekoturystyka strzeże harmonii ekosystemów
przyrodniczych i odrębności kulturowej
lokalnych społeczności;
• ekoturystyka dostarcza środków finansowych
skutecznej ochronie wartości dziedzictwa
przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi
realne korzyści ekonomiczno-społeczne
ludności miejscowej.
6
Model współzależności między procesem
rozwoju ekoturystyki a zasobami środowiska
7
CHARAKTERYSTYKA PODRÓŻOWANIA W EKOTURYSTYCE –
KONCEPCJA IDEALNA
Kategoria
Liczba osób
Czas podróży
Program wycieczki
Styl życia podczas podróży
Styl podróżowania
Sposób zwiedzania
8
Charakterystyka podróżowania
zorientowanego ekologicznie
Pojedynczo lub w gronie rodziny,
przyjaciół
Dłuższa podróż pozwalająca na głębszą
kontemplację otaczającego świata
Duża elastyczność, spontaniczność
wyborów, własne decyzje
Dostosowywanie się do miejscowych
tradycji, szacunek dla ludzi i ich kultury
Męczący, aktywny, spokojny, taktowny
Dogłębne poznawanie otaczającego
świata, poszukiwanie przeżyć
duchowych
Kategoria
Kontakt z walorami turystycznymi
Przygotowanie merytoryczne i
językowe do podróży
Pamiątki z podróży
9
Charakterystyka podróżowania
zorientowanego ekologicznie
Aktywne i entuzjastyczne poznawanie
cennych walorów przyrodniczych i
kulturowych, silny emocjonalny
kontakt z atrakcjami turystycznymi,
który pozwala na rozszerzenie i
pogłębienie własnych zainteresowań
Solidne zapoznanie z historią, kulturą,
przyrodą docelowego miejsca
podróży, gromadzenie materiałów
informacyjno-krajoznawczych, map,
nauka lub doskonalenie języka
danego kraju
Własne rysunki, zdjęcia, dzienniki
podróży, pamiątki wykonane przez
lokalnych twórców itp.
Strefowy podział terenu
chronionego może być np. taki:
• strefa sanktuarium (rdzeń obszaru chronionego)
9 zamknięta dla wszelkich form rozwoju
turystycznego,
9 wstęp ograniczony tylko do pracowników parku,
naukowców prowadzących prace badawcze;
10
• strefa cicha
9 wstęp ograniczony do małych grup (12-15 osób)
przebywających w towarzystwie przewodnika;
9 zwiedzanie dozwolone jedynie pieszo, na nartach
biegowych, rowerem, konno lub łódką, kajakiem lub
pontonem po ściśle wyznaczonych szlakach;
9 brak infrastruktury turystycznej w postaci bazy
noclegowej i gastronomicznej;
9 duża rola strażników parkowych odpowiedzialnych
za koordynację ruchu turystycznego;
11
9 reklama ograniczona do informacji na temat
wycieczek przyrodniczych w małych grupach z
przewodnikiem;
• strefa rozwoju turystyki podporządkowanej
priorytetom obszaru chronionego z ograniczeniem
rozwoju dodatkowej infrastruktury
wykorzystywanie istniejącej bazy noclegowej i
gastronomicznej, kemping dozwolony w
wyznaczonych miejscach;
9 nieinwestowanie w dodatkową infrastrukturę
turystyczną;
9 ruch samochodowy ograniczany lub utrudniany;
9 dozwolone różne formy turystyki, zgodne z
charakterem chronionego obszaru;
9 dopuszczalna jest reklama w ograniczonym
zakresie;
12
• strefa rozwoju zrównoważonych form turystyki
9 rozwój infrastruktury form turystyki adekwatny do
charakteru obszaru, na małą skalę, zgodnie z
lokalnym stylem i architekturą;
9 popieranie rozwoju turystyki o charakterze
przyrodniczym, kulturowym i edukacyjnym;
9 ograniczanie turystyki samochodowej i popieranie
transportu publicznego,
9 dozwolona uczciwa promocja;
13
• strefa otuliny przylegająca do obszaru chronionego
9 większa swoboda w rozwoju infrastruktury;
9 działalność gospodarcza zgodnie z zasadami
ekorozwoju;
9 menedżerowie terenów chronionych wspólnie z
lokalnymi organizacjami i innymi kluczowymi
grupami społecznymi opracowują system
transportu, ścieżek turystycznych itp.
14
„Nie zostawiaj po sobie śladu" — etyczne zasady dla
ekoturystów w Mariposa, Stany Zjednoczone
15
W jednym z regionów ekoturystycznych Stanów
Zjednoczonych, Mariposa w Kolorado (Mariposa
County), działa organizacja „Nie zostawiaj po sobie
śladu" (Leave No Trace), zajmująca się
zmniejszaniem negatywnych skutków turystyki w
środowisku. Opracowała ona etyczny kod dla
turystów pn. „Leave No Trace”. Ma on inspirować
przyjezdnych do jak najbardziej łagodnego dla
środowiska zwiedzania regionu. Tak, aby podczas
kolejnej podróży i zwiedzania tych samych miejsc,
zastali je w takim samym stanic jak za pierwszym
razem.
Organizacja opracowała dziesięć zasad
zachowania dla przybywających do Mariposa
amatorów ekoturystyki.
1. Zaplanuj podróż i przygotuj się do niej.
2. Parkuj samochód i rozbijaj namiot na
trwałych, twardych nawierzchniach, aby nie
powodować erozji gleby.
3. Wszystko, co wypakujesz ze swojego bagażu,
zapakuj do niego z powrotem.
4. Właściwie i w odpowiednich miejscach
zostawiaj śmieci i odpadki, których nie jesteś
w stanie zabrać ze sobą.
5. Zostaw na swoim miejscu to, co znajdziesz i
zobaczysz.
16
6. Rozpalaj ogniska tylko wówczas, gdy jest to
naprawdę potrzebne i rób to w sposób jak najmniej
szkodliwy dla otaczającej przyrody.
7. Używaj tylko opakowań i pojemników, które nadają
się do recyklingu.
8. Szanuj pracę i wysiłki osób chroniących przyrodę.
9. Przemieszczaj się po ustalonych i oznaczonych
ścieżkach i szlakach dla dobra przyrody, którą
podziwiasz.
10. Szanuj kulturowe i archeologiczne zasoby będące
własnością rdzennych mieszkańców tych terenów.
17
Ekoturystyka w Krainie Czyngis-chana
18
Materiały wykorzystane w prezentacji pochodzą
z książki: D. Zaręby „Ekoturystyka. Wyzwania
i nadzieje”, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa2000
19
Dziękuję za uwagę
20