Grecja rynek wk - Rynek energii elektrycznej

Grecja rynek wk - Rynek energii elektrycznej

Rynki energii: Grecja
(„Polska Energia” – nr 8/2011)
Autor: Wojciech Kwinta – publicysta „Businessman.pl”
Jeżeli Grecję można określić mianem raju dla turystów, to pod względem ekonomicznofinansowym państwo przypomina dziś wrota piekieł. Ateny prowadzą bolesną terapię
bez gwarancji sukcesu
W 11-milionowym kraju reformy i restrukturyzację przejdzie także elektroenergetyka. Przede
wszystkim Komisja Europejska oczekuje przeprowadzenie rzeczywistej liberalizacji rynku
energii. Dotychczas w Grecji prawie niepodzielnie rządzi Power Public Company (PCC),
kontrolowana przez państwo spółka władająca wszystkimi obszarami sektora elektroenergetycznego i wydobywczego, od kopalni węgla brunatnego, przez przesył i dystrybucję, po wytwarzanie. Obsługuje ok. 7,5 mln klientów, należy do niej ok. 78 proc. zainstalowanych w
Grecji mocy. W ubiegłym roku pokryła ponad 77 proc. zapotrzebowania na elektryczność.
Taki stan rzeczy powoduje, że liberalizacja jest martwa – choć przepisy wprowadzano od
1999 r., do dziś sprzedawcę zmieniło zaledwie kilka dużych przedsiębiorstw. Dla odbiorców
ceny są regulowane przez RAE – grecki Urząd Regulacji Energetyki – i od dawna sztucznie
utrzymywane na niskim poziomie. W efekcie energia elektryczna dla drobnych odbiorców w
Grecji należy do najtańszych w Unii Europejskiej. Ale sytuacja się zmienia i Grecy muszą
zderzyć się z rzeczywistością.
Niezbędne reformy
Warunkiem otrzymania setek miliardów euro pomocy jest przeprowadzenie radykalnych reform. Niestety, uderzają one praktycznie w każdą dziedzinę życia i w mieszkańców. W ramach tych działań PCC ma zostać podzielone. Dziś operatorzy sieci dystrybucyjnych i sieci
przesyłowej to spółki zależne PCC z udziałem skarbu państwa, które ma też ponad 51 proc.
akcji samego PCC. Pozostali akcjonariusze energetycznego monopolisty to fundusz inwestycyjny Silchester International Investors Limited (ponad 5 proc.) oraz PPC Personnel Insurance Organization (PIO) z 3,8 proc. akcji. Reszta to akcjonariat rozdrobniony. PCC jest notowane na giełdzie w Londynie. W ubiegłym roku firma osiągnęła 5,8 mld euro przychodów.
Według planów skarb państwa ma pozostawić sobie ok. 34 proc. akcji, a pozostałe sprzedać
za ok. 400 mln euro (kapitalizacja spółki w połowie roku wynosiła ok. 2,6 mld euro). Przy
istniejącej strukturze akcjonariatu pozwoli to rządowi zachować kontrolę nad spółką. Przeciwko proponowanym rozwiązaniom protestuje GENOP, związek zawodowy pracowników
PCC – najpotężniejszy w tej części Półwyspu Bałkańskiego. W ostatnich miesiącach GENOP
organizował strajki i posuwał się do wyłączania dostaw energii elektrycznej. W czerwcu
podczas jednego ze strajków dodatkowe dostawy zapewniła Bułgaria, przesyłając 2200 MWh
energii elektrycznej. Rząd prawdopodobnie nie ugnie się przez związkowcami – nie będzie
ryzykował utraty kolejnych transz unijnej pomocy. W ramach działań oszczędnościowych
obniżono o 25 proc. pensje pracownikom PCC. W tym roku ceny energii elektrycznej dla
drobnych odbiorców wzrosły o 14 proc. (dla przemysłu spadły o 18 proc.) – rząd ma nóż na
gardle i musi przeprowadzić reformy. Inna rzecz, że od lat taryfy dla gospodarstw domowych
ustalano na bardzo niskich poziomach i Grecja, w przypadku tej grupy odbiorców, znajdowała się wśród trzech państw UE o najniższych cenach elektryczności.
Linie przesyłowe (km)
400 kV
2565
Powietrzne
Podmorskie
Podziemne
Razem
400 kV (stałoprądowe)
107
160
4
2569
267
150 kV
8035
140
78
8253
66 kV
39
15
Razem
10746
315
82
11143
54
Źródło: PCC (wraz z liniami 150 kV i 66 kV na wyspach niepodłączonych do sieci przesyłowej)
Udział paliw i importu netto w konsumpcji energii elektrycznej (proc.)
Węgiel brunatny
57,8
Gaz ziemny
17,8
Paliwa ropopochodne
3,2
Elektrownie
wodne
9,4
Źródła
wialne
3,6
odna-
Import netto
8,3
Źródło: RAE
Struktura zużycie energii elektrycznej (proc.)
Energetyka
11,3
Straty
sieciowe
5,0
Przemysł
21,5
Transport
0,4
Gospodarstwa
domowe
27,7
Rolnictwo
3,8
Usługi
30,3
Źródło: Eurostat
Monopolista traci powoli
Rozparcelowanie PCC na odrębne spółki przysłuży się liberalizacji i budowie przejrzystego
rynku energii elektrycznej. Obraz rynku już się zmienia za sprawą nowych inwestycji, głównie w energetyką gazową. Takie rozwiązanie postuluje Komitet Energetyki Ateńskiej Akademii Nauk. Radzi też rozpocząć program budowy elektrowni atomowej. To wnioski z obecnego kryzysu finansowego i analizy kosztów wdrażania na masową skalę energetyki odnawialnej. Inwestycje w elektrownie zasilane gazem ziemnym już trwają i – na razie bardzo
powoli – ograniczają udział w rynku elektryczności wytwarzanej z węgla brunatnego. W
2010 r. spółka Eledison oddała do użytku w południowej Grecji elektrownię gazową o mocy
422 MW (większość źródeł wytwarzania to elektrownie węglowe w północnej części kraju w
pobliżu kopalń węgla brunatnego). Nieco później firma Heron Thermoelectricity dołożyła
obiekt o mocy 435 MW. Niedługo do sieci zostanie przyłączona kolejna jednostka o mocy
412 MW. Nowe moce gazowe pozwalają na zamykanie starych elektrowni węglowych. Ten
kierunek rozwoju powoduje wzrost zapotrzebowania na gaz ziemny – elektrownie greckie
zużywają ok. 2,5 mld m.sześc. surowca, ale wkrótce będą to znacznie większe liczby. Państwo jest uzależnione od importu gazu prawie w 100 proc.
Całkowita produkcja energii elektrycznej (MWh)
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
46 329
49 632
53 843
53 704
54 608
58 471
59 346
60 020
60 789
63 496
63 749
61 842
61 817
Źródło: Eurostat, PCC
Zużycie energii elektrycznej (MWh)
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
46 362 49 361 53 498 53 401 54 603 56 336 56 959 57 416 56 273 59 776 56 621 55 270 53 770
Źródło: Eurostat
Ponad połowę kupuje w Rosji, resztę (w podziale mniej więcej pół na pół) z Algierii i Turcji.
Nowe inwestycje powodują, że zmniejsza się rynkowy udział PCC: jeszcze 5-6 lat temu jej
udział w wytwarzaniu wynosił nawet 95 proc. Dziś jest znacznie mniejszy. W 2009 r. dysponowała 84 proc. zainstalowanych mocy, rok później udział spadł o 7 punktów procentowych.
Wciąż jednak kontrolowana przez państwo firma jest w praktyce monopolistą kontrolującym
12,8 tys. MW, ponad 11 tys. km sieci przesyłowych i ponad 227 tys. km sieci dystrybucyjnych. PCC to ponad 100 elektrowni cieplnych i wodnych, a poprzez spółkę zależną PPC Renewables ma w portfolio 20 farm wiatrowych, 12 małych elektrowni wodnych i 8 instalacji
fotowoltaicznych o łącznej mocy 94 MW. Buduje także kolejne elektrownie. Z kopalni węgla
brunatnego pozyskuje ok. 63 mln ton węgla rocznie na potrzeby energetyczne.
Moce zainstalowane (MW)
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
10 016
10 760
10 904
11 014
11 598
12 080
12 431
13 306
13 570
13 686
14 253
14 223
15 230
Źródło: Eurostat, PCC
Przesył i dystrybucja
System przesyłowy Grecji obejmuje całą powierzchnię lądową kraju, sieć dociera także do
Wysp Jońskich i części Wysp Egejskich (dzięki kablom podmorskim). Pozostałe wyspy wyposażone są we własne jednostki wytwórcze, najczęściej wykorzystujące generatory na olej
napędowy, czasem uzupełniane energią ze źródeł odnawialnych. Szkielet przesyłu to linie
400 kV transportujące energię elektryczną przede wszystkim z regionu Zachodniej Macedonii (ok. 70 proc. produkcji) na południe kraju, gdzie skoncentrowana jest konsumpcja (ok. 65
proc.). Linie transgraniczne łączą Grecję z Macedonią, Albanią, Bułgarią, Włochami (kabel
podmorski) i Turcją. To ostatnie połączenie uruchomiono w czerwcu 2008 r. Grecja jest importerem netto energii elektrycznej. Sieci dystrybucyjne obejmują cały kraj, ich operator odpowiada także za dostawy w miejscach nieprzyłączonych do sieci przesyłowej. Kraj podzielono na 5 centralnych dywizji, 5 dyrektoriatów regionalnych i 58 obszarów dystrybucyjnych.
Pod koniec ubiegłego roku w Grecji działały ponad 104 tys. km linii średnich napięć i prawie
118 tys. km linii niskich napięć. Średnio co roku sieć rośnie o 1,87 proc. – ponad 4 tys. km.
Roczne inwestycje przekraczają 500 mln euro. Dystrybucja zatrudnia ok. 7150 pracowników.
Cała grupa PCC – 21 845, przy czym liczba pracowników spada. Na razie w niewielkim
stopniu, ale zapaść gospodarcza kraju może spowodować większe cięcia kadrowe.
Przyszłość i lata dawne
Historia greckiej elektroenergetyki sięga roku 1889, kiedy żarówki po raz pierwszy rozbłysły
oświetlając jeden z zabytkowych pałaców w Atenach. W tym samym czasie elektryczność
pojawiła się w Salonikach, ówcześnie okupowanych przez Turcję. 40 lat później dostęp do
energii elektrycznej miało 5 tys. mieszkańców 250 miast. W 1950 r. w kraju działało około
400 wytwórców: rozdrobniona produkcja i importowane paliwa powodowały, że ceny w
Grecji były 3 do 5 razy wyższe niż w państwach Europy Zachodniej. Wtedy zadecydowano o
centralizacji wytwarzania, uruchomiono program pełnej elektryfikacji kraju i powołano do
życia PCC. Spółka zintegrowała istniejące sieci w jedną sieć państwową, rozpoczęła też produkcję energii elektrycznej z krajowych surowców. Zajęła się górnictwem i inwestycjami w
elektrownie. Firma stopniowo wykupiła istniejące spółki miejskie i prywatne, stając się monopolistą. Ale w latach 50. tylko wielkie przedsiębiorstwo było w stanie rozwinąć energetykę
do poziomu zapewniającego bezpieczne dostawy dla przemysłu i wszystkich mieszkańców.
60 lat po założeniu, PCC weszła na londyńską giełdę.
Dalszy rozwój energetyki w Grecji będzie uzależniony od sukcesu prowadzonych reform i
działań liberalizacyjnych. Ostatnie lata przyniosły ostre spadki PKB i ograniczenie zapotrzebowania na energię elektryczną. W kolejnych latach należy się spodziewać wzrostu cen elektryczności wynikających zarówno z ich urealnienia, jak i wprowadzaniu bardziej kosztownej
energetyki gazowej.