str. 3

Mirosław Gorczyca
ILE WYDAJEMY NA MIESZKANIE
W sytuacji rosnących kosztów utrzymania zasobów mieszkaniowych i „ekonomizacji” gospodarki mieszkaniowej, polegającej na wycofywaniu dotacji do niej oraz
uwalnianiu cen regulowanych, rosną również| wydatki na mieszkanie. Ich wzrost
uległ pewnej moderacji w 2004 r., dla którego dane w przedmiotowym zakresie
przedstawione zostaną w tej informacji, na podstawie danych zebranych przez autora
w Głównym Urzędzie Statystycznym.
Więcej niż co piąta złotówka na mieszkanie
Wydatki na mieszkanie to zgodnie z ustaleniami metodologicznymi GUS: koszty
użytkowania mieszkania oraz opłaty za media. Są to zatem wydatki mieszkaniowe
sensu stricto, bez kosztów wyposażenia mieszkań. Z badań prowadzonych przez
GUS na podstawie reprezentatywnej bazy faktograficznej, która objęła w 2004 r.
ponad 32,2 tys. respondentów - wynika, że przeciętne jednostkowe wydatki na
mieszkanie wyniosły w ubiegłym roku 140,78 zł/osobę/m-c (…), co stanowiło 20,3%
ich ogółu (694,70 zł).
Najmniej wydaje ludność rolnicza, najwięcej
małe gospodarstwa domowe
jest udział kosztów konserwacji, który w przypadku innych zasobów zamieszkiwanych
przez pozostałe grupy gospodarstw domowych jest zdecydowanie niższy. Można
zatem stwierdzić, że układ struktury wydatków określają cechy specyficzne własności
zasobów, ale także zakres korzystania z usług mieszkaniowych i ich rozliczania, a także
powszechność instalacji w mieszkaniach oraz zamożność ich właścicieli i użytkowników
oraz ich prooszczędnościowa orientacja.
Zmiany udziału wydatków
Chcąc możliwie precyzyjnie skwantyfikować zmiany udziału wydatków na
mieszkanie w budżetach gospodarstw domowych, należy odnieść je do najbardziej
reprezentatywnej grupy gospodarstw domowych, a mianowicie pracowniczej ich części.
To właśnie w nich jak w ogniskowej soczewki skupia się wpływ zmian wynikających z
„ekonomizacji” gospodarki mieszkaniowej w okresie transformacji ustrojowej. Wszak
prawie wszystkie gospodarstwa domowe osób związanych z rolnictwem od lat pokrywały wszelkie koszty utrzymania zasobów, w przeszłości bardzo silnie dotowanych w
sektorze uspołecznionym.
I tak, udział wydatków na mieszkanie w tej grupie gospodarstw domowych pracowników wynosił (w % ogółu): 6,4 w 1985 r., 7,5 w 1990 r., 15,0 w 1992 r., 16,5 w 1994
r., 16,9 w 1996 r., 17,3 w 1998 r., 17,9 w 2000 r. oraz 19,3 w 2004 r. W ujęciu łącznym dla
wszystkich gospodarstw domowych dynamikę zmian poziomu i udziału wydatków na
mieszkanie przedstawiają dane z tabeli.
Poziom wydatków na mieszkanie determinuje wiele czynników. Najważniejsze z
nich to: charakter własności zasobów mieszkaniowych, ich standard powierzchniowy i
instalacyjny oraz lokalizacja. W ujęciu jednostkowego ich poziomu, w przeliczeniu na
1 osobę miesięcznie, ważnym czynnikiem jest wielkość gospodarstw domowych, które
Tabela. Wydatki na mieszkanie na tle wydatków ogółem
je zamieszkują. Wszak w znaczącej większości
wydatki na mieszkanie mają w dominancie chaWydatki
1991 1993
1995 1997
1998
2002
2003
2004
rakter kosztów stałych, niezależnych od liczby
Ogółem
(zł/osobę/m-c)
88,0
169,3
276,3
427,9
549,8
625,0
643,8
694,7
zamieszkujących je osób. Są to koszty: ogrzewania
(zł/os ./m-c)
13,2 27,2
46,6 75,3
101,0
124,5
132,1 140,78
i np. zużycia mediów energetycznych, wystę- w tym: na
mieszkanie
(%
ogółu)
15,0
16,9
16,9
17,6
18,4
19,9
20,5
20,3
pujące niezależnie od wielkości gospodarstwa
domowego itp. Nie bez znaczenia jest też stopień w tym: media (zł/os./m-c)
5,2 17,4
29,8 44,3
56,9
65,5
68,4
70,23
zamożności gospodarstw domowych i ich ekono- energetyczne (% wydatków na
39,4 64,0
63,4 58,8
56,3
52,6
51,8
49,9
miczna orientacja stymulowana odpowiednimi
mieszkanie)
bodźcami, jak chociażby opomiarowanie zużycia
mediów, skłaniające do racjonalizacji korzystania z nich.
źródło: obliczono na podstawie danych GUS.
Podane wyżej względy sprawiły, że najniższe wydatki na mieszkania występoWynika z nich, że - w ujęciu nominalnym - dynamika ich w okresie 1991-2004
wały w gospodarstwach domowych osób związanych z rolnictwem, mieszkających wyniosła 1067%, wobec 789% dla wydatków ogółem. W ten sposób ich udział wzrósł o
prawe w całości we własnych zasobach. Stąd ich wydatków na mieszkanie nie 5,3%. Interesującym faktem jest to, że w 2004 r. wzrost wydatków ogółem tak przewyższył
obciążają opłaty z tytułu swego rodzaju „.renty właścicielskiej” którą - w ramach dynamikę wydatków na mieszkanie, że ich udział zmalał o 0,2 punktu. O ile w pierwszej
czynszu - płacą (lub powinni płacić) użytkownicy mieszkający w innych zasobach. połowie lat 90 ubiegłego stulecia znacznie (o ponad 20 punktów) wzrósł udział wydatków
Dlatego u nich poziom wydatków na mieszkanie to nieco więcej niż połowa ich na media w całości wydatków na mieszkanie, to w latach następnych sukcesywnie spadał,
średniego krajowego poziomu oraz 14-15% łącznych wydatków, które najwyższe co wiązało się zapewne z przedsięwzięciami termoizolacyjnymi oraz coraz szerszym
są w gospodarstwach emerytów i rencistów, w których są ok. 2,5 razy wyższe niż u ograniczaniem zużycia ciepła (c.o. i c.w.).
ludności związanej z rolnictwem i o blisko 1/4 przewyższają poziom występujący u
Wydatki na mieszkanie w Polsce na tle innych krajów
reprezentantów najbogatszej części gospodarstw domowych, tzn. osób pracujących
na własny rachunek.
W krajach o ugruntowanej społecznej gospodarce rynkowej wydatki na mieszTak jak relatywnie wysoki poziom jednostkowych wydatków weteranów pracy kanie od lat stanowią największą pozycję budżetów gospodarstw domowych, a ich
nie może świadczyć o ich pozornej zamożności, tak też w tym nie może dziwić przewyższenie nad malejącymi - zgodnie z prawem Engla - wydatkami na żywność,
podobny wskaźnik wydatków na mieszkanie. Gospodarstwa domowe emerytów na ogół, z roku na rok rośnie. Również w krajach postkomunistycznych rośnie ten
i rencistów liczyły średnio ok. 2,2 osoby, a u ludności rolniczej niespełna 5. Stałe udział, podobnie jak w Polsce. Wydatki na mieszkanie w 2003 r. w 25 krajach Unii Euna ogół wydatki mieszkaniowe rozkładały się na znacznie różniące się wielkością ropejskiej stanowiły następujący odsetek ogólnej konsumpcji gospodarstw domowych
gospodarstwa domowe, co determinowało znaczącą rozpiętość poziomu i udziału (w %, w nawiasie w euro - według: Housing Statistics In Europe Union): Austria
wydatków na mieszkanie. W ujęciu średnim, wydatki gospodarstwa domowego na - 19,1 (2522), Belgia - 23,6 (3200), Cypr 21,4 (2089), Czechy - 23,5 (930), Dania - 28,6
mieszkanie wyniosły w 2004 r. ok. 436 zł, jako że na 1 z nich przypadało przeciętnie (3644), Estonia - 22,9 (800), Finlandia - 25,9 (3562), Francja - 24,1 (3390), Niemcy - 25,1
około 3,1 osoby.
(3297), Grecja - 15.7 (1564), Węgry - 18,1 (700), Irlandia - 21,6 (3144), Włochy - 20,3
(2960), Łotwa - 21,5 (560), Litwa - 15,6 (1639), Luksemburg - 21,6 (5600), Malta - 9,4
Struktura wydatków na mieszkanie
(700), Holandia - 21,4 (2205), Portugalia - 10,5 (787), Słowacja - 26,5 (800), Słowenia
W łącznych wydatkach na mieszkanie blisko połowę stanowiły koszty mediów - 19,7 (1355), Hiszpania - 31,4 (1222), Szwecja - 28,9 (4085) i Wielka Brytania - 18,2
energetycznych (energia elektryczna, gaz, opał, centralne ogrzewanie). Wśród pozosta- (3024). Wielkości dla Polski, 24.8 i 780, różnią się in plus od liczonych u nas w kraju,
łych kosztów mieszkaniowych po około 1/5 ważyły najem i konserwacja, a w przeszło co zapewne wynika z doliczenia do nich kosztów wyposażenia mieszkań. Jak widać,
1/10 koszty usług związanych z użytkowaniem mieszkania, wśród których największy rozpiętość poziomu i udziału w krajach 25-tki jest ogromna, co wynika z różnych
udział miały opłaty za wodę i odprowadzenie ścieków. Tak przedstawiała się struktura powodów, w tym także zapewne niedokładności szacunków.
O ile kraj nasz nie odstaje znaczniej in minus udziałem wydatków na mieszkanie
wydatków na mieszkanie wszystkich uwzględnionych w badaniach grup społecznood większości krajów Unii Europejskiej, to w ujęciu bezwzględnego ich poziomu jest
-ekonomicznych gospodarstw domowych.
Z przedstawionej przedtem sekwencji dotyczącej poziomu wydatków ogółem na jednym z outsiderów. Pamiętać jednak musimy, że nasz poziom rozwoju mierzony w
mieszkanie, tak również w ich strukturze występuje bardzo duże zróżnicowanie pozycji PKB to nieco powyżej 40% poziomu średniego dla UE.
składowych. I tak, koszty najmu incydentalnie ważą w gospodarstwach domowych osób
(artykuł opublikowany w:
związanych z rolnictwem, co wynika z charakteru własności zasobów. Za to wysoki
Domy Spółdzielcze, Warszawa, październik 2005 r.)
grudzień 2005 r.
3