Numer 11 b

Transkrypt

Numer 11 b

CZĘŚĆ 1.B
PRZEDMIOTY Z ZAKRESU HISTORII LITERATURY
spis przedmiotów:
Numer 11 a: Literatura staropolska ……………………………………………………
Wykaz lektur…………………………………………………………..
2
5
Numer 11 b: Literatura oświeceniowa ………………………………………………… 17
Wykaz lektur…………………………………………………………..
Numer 12 a: Literatura romantyzmu ……………………………………..……………
Wykaz lektur…………………………………………………………..
19
27
29
Numer 12 b: Literatura pozytywizmu …………………………………………….…… 32
Wykaz lektur…………………………………………………………..
33
Numer 13a: Literatura Młodej Polski ………………………………………………….. 38
Wykaz lektur…………………………………………………………..
40
Numer 13b: Literatura dwudziestolecia międzywojennego ……………………………. 47
Wykaz lektur…………………………………………………………..
Numer 14: Literatura po 1939 roku ……………………………………………………
Wykaz lektur…………………………………………………………..
49
55
57
Numer 15 a: Arcydzieła literatury europejskiej (do końca XVI w.) ..………..……..…
63
Numer 15 b: Arcydzieła literatury europejskiej (wiek XVII i XVIII) .………………..
68
Numer 15 c: Arcydzieła literatury europejskiej (romantyzm) …...……………………
73
Numer 15 d: Arcydzieła literatury europejskiej (pozytywizm) ….……………………
76
Numer 15 e: Arcydzieła literatury powszechnej (wiek XX) ..…………………… ……. 78
15
Numer 11a
1. Nazwa przedmiotu: Literatura staropolska
2. Kod przedmiotu:
3. Formuła przedmiotu: wykład
4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony egzaminem
5. Rok i semestr: rok I, semestr 1.
6. Liczba punktów ECTS: 2
7. Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany
8. Liczba godzin w tygodniu: 2
9. Liczba godzin w semestrze: 30 [16]
10. Język nauczania: polski
11. Wykładowcy: dr Grzegorz Trościński oraz pracownicy Zakładu Literatury
Staropolskiej i Polskiego Oświecenia
12. Wymagania wstępne:
Znajomość podstawowych wiadomości o literaturze staropolskiej, wyznaczonych
programem nauczania dla szkół średnich.
13. Cel nauczania:
Celem wykładu jest zaznajomienie studentów z procesem historycznoliterackim
obejmującym okres od średniowiecza do schyłku baroku min. stylami, nurtami,
pisarzami w kontekście estetycznoliterackim i filozoficznym.
14. Program nauczania:
a) Periodyzacja literatury staropolskiej. Ramy czasowe polskiego średniowiecza. Nazwa
epoki. Uniwersalizm i jego kulturowe oraz literackie konsekwencje: hierarchizm,
teocentryzm, alegoryzm, dydaktyzm. Biblia – średniowieczną Księgą kultury.
Średniowieczna definicja literatury. Cechy kultury średniowiecznej (rola Kościoła w
kształtowaniu oblicza epoki, hierarchii nauk i sztuk oraz tematów literackich).
Przyczyny niechęci i trudności odbioru literatury średniowiecznej. Oceny epoki w
perspektywie historycznoliterackiej. Weryfikacja stereotypów towarzyszących
opiniom o średniowieczu.
b) Początki literatury średniowiecznej w Polsce i jej dwujęzyczność. Uwarunkowania
literatury w języku łacińskim. Dorobek piśmiennictwa łacińskiego (pisarze obcy i
polscy, poezja i proza). Europejskość polskiej literatury łacińskiej. Pozorna
anonimowość literatury średniowiecznej. Gatunki liturgiczne: trop, sekwencja, hymn,
kazanie, dramat liturgiczny. Kroniki średniowieczne: od Galla do Długosza. Łacina a
polszczyzna – konflikt czy inspiracja?
c) Średniowieczna poezja w języku polskim: tematy, gatunki, osiągnięcia artystyczne.
Bogurodzica – arcydzieło poezji w języku ojczystym. Najstarsze pieśni pasyjne,
wielkanocne, kolędowe. Rola hagiografii w kulturze średniowiecza polskiego i jej
najwybitniejsze efekty literackie. Poezja świecka: tematy, gatunki, środowiska
autorów i odbiorców.
d) Średniowieczna proza w języku polskim: tematy, gatunki, autorzy, osiągnięcia
artystyczne. Sztuka kaznodziejska polskiego średniowiecza (najważniejsze zbiory).
Kazania świętokrzyskie – arcydzieło prozatorskie w języku polskim. W kręgu polskiej
tradycji przekładu – średniowieczne psałterze, Biblia królowej Zofii. Inspiracje
biblijne w literaturze polskiego średniowiecza – w kręgu apokryfów (Rozmyślania
przemyskie).
e) Kryzys kultury średniowiecznej – „jesień średniowiecza” w Polsce. Sytuacja
polszczyzny w późnym średniowieczu. Lament świętokrzyski – najwybitniejszy tekst
16
dolorystyczny Europy. Nominalizm i devotio moderna w literaturze. Tematyka
śmierci w polskiej poezji XV stulecia. Twórczość Władysława z Gielniowa i krąg
poetycki bernardynów. Średniowiecze europejskie a polskie. Znaczenie osiągnięć
artystycznych średniowiecza.
f) Narodziny renesansu w Italii i Polsce – analogie i różnice. „Średniowieczne korzenie
renesansowego humanizmu” – ewolucja czy rewolucja? „Człowiekiem jestem…” –
renesansowe prawdy i mity. Problem „renesansu północnego”. Zagadnienie progu
renesansowego w Polsce. W XV-wiecznym Krakowie (znaczenie Akademii
Krakowskiej, inicjatywy Filipa Kallimacha, początki renesansowego mecenatu).
Znaczenie twórczości poetów polsko–łacińskich.
g) Humanizm i reformacja – nurty kulturowe epoki. Humanizm chrześcijański w Polsce.
Znaczenie Biernata z Lublina i poetów pierwszej fazy renesansu. Stanisław
Orzechowski jako pisarz polityczny. Polemiki literackie o nowe wzorce osobowe.
Erazmianizm, cyceronianizm, horacjanizm, neostoicyzm – nowe inspiracje,
„wyznawcy”. Literackie efekty starań „o poprawę Rzeczpospolitej”.
h) Mikołaj Rej – biografia literacka. Inicjatywy artystyczne pisarza.
i) Jan Kochanowski jako pierwszy polski poeta kultury i twórca nowożytnej poezji
polskiej, inicjator i inspirator artystyczny. Biografia literacka poety.
j) Dorobek polskiego humanizmu w zakresie gatunków literackich, wersyfikacji,
uformowania języka polskiego. Kryzys uniwersalizmu i renesansowej teorii imitacji.
Kulturotwórcza rola kontrreformacji. Wpływ Soboru Trydenckiego i duchowości
ignacjańskiej na proces rechrystianizacji kultury europejskiej. Literackie kształty
konwersji (M. Sęp-Szarzyński – prekursor polskiego baroku). Szymon Szymonowic i
awangarda Akademii Zamojskiej.
k) Barok jako pierwsza nowożytna epoka kultur narodowych. Empiryczna dokumentacja
teorii kopernikańskich i jej skutki dla barokowej antropologii. Makiawelizm
czynnikiem strukturalizacji absolutyzmu i rozpadu europejskich pojęć moralnych.
Nowe systemy filozoficzne. Odkrycia w naukach przyrodniczych – empiryzm
powodem frustracji humanistów. „Dwie nieskończoności” przyczyną lęków, depresji i
wewnętrznego rozdarcia człowieka baroku.
l) Poeci wczesnej fazy baroku w Polsce. Poematy alegoryczne Kaspra Twardowskiego i
Hieronima Morsztyna. Propozycje nowej literatury (Sebastian Grabowiecki, Kasper
Miaskowski). Piotr Skarga – teoretyk i organizator nowej kultury. Biblia podstawą
nowych gatunków literackich: elegia pokutna, mesjada, romans biblijny. Macieja
Kazimierza Sarbiewskiego teoria konceptu.
m) Nurt dworski polskiego baroku. Poeci kunsztowni. Poezja medytacyjna, metafizyczna
i konceptyczna Daniela Naborowskiego. Marinizm, antypetrarkizm i libertynizm
poezji Jana Andrzeja Morsztyna. Teatr i dramat dworski (Stanisław Herakliusz
Lubomirski).
n) Nurt sarmacki polskiego baroku. Charakterystyka sarmatyzmu i jego literackich
efektów. Epika historyczna. Erotyk sarmacki. Pamiętnikarstwo, epistolografia i
szlacheckie silva rerum. Poezja ziemiańska. Szlachecka „muza domowa”. Sarmaccy
moraliści i awanturnicy. Wzorce heroiczne w literaturze sarmackiej. Teorie
historiozoficzne sarmatyzmu (sarmacki mesjanizm Wespazjana Kochowskiego).
o) Schyłek baroku – czasy saskie. Barok – rokoko. Sarmatyzm czasów saskich.
Podsumowanie.
16. Metody i formy oceny pracy studenta:
egzamin ustny
17. Zalecane lektury i materiały pomocnicze:
w załączniku
17
18. Uwagi dodatkowe: –
Numer 11 a
1. Nazwa przedmiotu: Literatura staropolska
2. Kod przedmiotu:
3. Formuła przedmiotu: ćwiczenia
4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony zaliczeniem z oceną
11. Wykładowcy: pracownicy Zakładu Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia
Znajomość literatury i kultury staropolskiej na poziomie szkoły średniej; podstawowe
umiejętności w zakresie analizy i interpretacji dzieła literackiego.
13. Cel nauczania:
Oprócz celów poznawczych zajęcia mają pogłębiać umiejętności samodzielnej analizy
wybranych prawidłowości procesu historycznoliterackiego, sytuowania utworu w
różnych kontekstach oraz tradycji kulturowej, określania ukrytych sensów dzieła
literackiego.
Tematyka ćwiczeń jest ściśle skorelowana z tematyką wykładów; szczegółowy
rozkład zajęć ustalają indywidualnie poszczególni prowadzący.
 opanowanie treści fragmentów Biblii ( Biblia Jakuba Wujka lub Biblia Tysiąclecia),
 opanowanie treści wybranych mitów greckich (R. Graves, Mity greckie, dowolne
wydanie).
Biblia:
Stary Testament: Księga Rodzaju (rozdz.: 1-12; 16-19; 21-22; 25; 27-30; 32; 37-50);
Księga Wyjścia (rozdz.: 2-14; 16-17; 19-23; 32); Księga Jozuego (rozdz.: 1-6); Księga
Sędziów (rozdz.: 11; 13-16); Księga Judyty (rozdz.: 7-13); Księga Hioba; Księga Koheleta;
Pieśń nad Pieśniami; Treny Jeremiasza (rozdz.: 1-2, 4-5); Księga Daniela (rozdz.: 2-3, 5-6,
13); Księga Psalmów (psalmy: 1., 8., 11., 18., 22., 37., 44., 50., 72., 88., 91., 97., 101., 129.,
136., 146); Księga Ezechiela ( rozdz.: 37, w. 1-14).
Nowy Testament: Ewangelie (śś. Mateusza, Łukasza, Marka, Jana); I List do Koryntian
(rozdz.: 3, 5, 7, 11-13); Apokalipsa św. Jana.
Mity greckie: 3., 5., 6.-8., 10.-29., 31., 33., 35.-36., 38.-40., 42., 46., 62., 65., 67., 69., 73.,
75., 77., 83., 85., 95.-101., 104.-108., 112.-119., 122.-134., 142., 148.-171. - (podane numery
mitów są wspólne dla wszystkich wydań).
 aktywne uczestnictwo w zajęciach, kolokwia ustne lub pisemne.
16. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: w załączniku.
18
Wykaz lektur
(zakres: literatura staropolska)
Lektury obowiązkowe
A. PODRĘCZNIKI I SYNTEZY
1.
2.
3.
4.
5.
Borowski A., Renesans, Warszawa 1992.
Hernas Cz., Barok (nowe wydania po 1996 roku).
Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 1998 lub nast.
Pelc J., Barok – epoka przeciwieństw, Warszawa 1993.
Słownik literatury staropolskiej (Średniowiecze – Renesans – Barok), pod red. T.
Michałowskiej, B. Otwinowskiej, E. Sarnowskiej–Temeriusz, Wrocław 1990 lub nast.
6. Słownik sarmatyzmu, pod red. A. Borowskiego, Kraków 2001.
7. Witczak T., Literatura Średniowiecza, Warszawa 1999.
8. Ziomek J., Renesans, Warszawa 1996.
B. LITERATURA PODMIOTOWA
I. ŚREDNIOWIECZE
1. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, oprac. M. Plezia, Wrocław 1989,
BN I 59 [stąd: wstęp, Księga I i III].
2. „Cały świat nie pomieściłby ksiąg”. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne,
wyd. W. R. Rzepka i W. Wydra, wstęp M. Adamczyk, Warszawa 1996 [stąd: Czcienie
o tem, kako dziewica Maryja kiedy posługowała w kościele, częstokroć uciechę
anjelską miewała; Czcienie o nadobności ciała błogosławionej dziewice Maryjej…;
Czcienie o zwiastowaniu miłego Jezusa; Czcienie o tych znamionach, które się działy
po wszemu światu przy narodzeniu…; Czcienie o tem, kiedy są przyszli do jaskini…; O
tem, jako Jezus siedział pod drzewem palmowem…; Czcienie o tem, jako słali Jezusa
po ogień…; O tem, jako miły Jezus zawieszał dzban...; od O krasie Jesukrystusowej…
do O nogach miłego Jezusa a o pościu].
3. Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, BN I 60 [stąd:
wstęp; Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego; Pieśń
Sandomierzanina „Mękę Bożą spominajmy”; Słota, Wiersz o chlebowym stole; Satyra na
chytrych kmieciów].
4. Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, BN I 65
[stąd: Bogurodzica; Lament świętokrzyski; Legenda o św. Aleksym; ogólna orientacja w
tematyce i gatunkach pieśni].
5. Średniowieczna proza polska, oprac. S. Vrtel- Wierczyński, Wrocław 1959, BN I 68
[stąd: Kazania świętokrzyskie - Kazanie na dzień św. Katarzyny].
6. Wydra W., Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań
1992 [stąd: wstęp; Jezusa Judasz przedał oraz Augustus kiedy krolował].
19
II. RENESANS
1.
Biernat z Lublina, Ezop, wstęp S. Grzeszczuk, oprac. J. S. Gruchała,
Kraków 1997 [stąd: wstęp; wybrane trzy bajki oraz Żywot Ezopa Fryga – w. 11532].
2.
Górnicki Ł., Dworzanin polski, [w:] Ł. Górnicki, Pisma, oprac. R.
Pollak, Warszawa 1961 [stąd: Księga I].
3.
Kochanowski J., Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1957 i nast. BN I 163
[stąd: wstęp; Księgi pierwsze: 3., 8., 14., 31., 40., 44., 53., 54., 64., 77., 79.,
82., 83., 86.; Księgi wtóre: 1., 3., 6., 37., 57., 63., 106.; Księgi trzecie: 1., 6., 7.,
14., 24., 28., 29., 37., 54., 72.].
4.
Kochanowski J., Odprawa posłów greckich, oprac. T. Ulewicz,
Wrocław 1969 i nast. BN I 3.
5.
Kochanowski J., Pieśni, oprac. L. Szczerbicka–Ślęk, Wrocław 1998,
BN I 100 [stąd: wstęp; Czego chcesz od nas, Panie; z Ksiąg pierwszych pieśni:
2., 3., 7., 10., 14., 20., 21., 24.; z Ksiąg wtórych pieśni: 2., 3., 5., 7., 9., 10., 11.,
19., 23., 24; Pieśń świętojańska o Sobótce].
6.
Kochanowski J., Psałterz Dawidów, oprac. K. Meller, Kraków 1997
[wiersz dedykacyjny Piotrowi Myszkowskiemu; psalmy: 1., 8., 23., 38., 47.,
51., 91., 101., 130., 133.].
7.
Kochanowski J., Satyr, [w:] J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J.
Krzyżanowski, Warszawa 1966 i nast.
8.
Kochanowski J., Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1969 i nast. BN I 1.
9.
Kubiak Z., Medytacje Janicjusza, Warszawa 1993 [stąd: Elegie: III,
VII].
10.
Mikołaj z Wilkowiecka, Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu
Pańskim, oprac. J. Okoń, Wrocław 1971, BN I 201.
11.
Rej M., Figliki, wstęp J. Krzyżanowski, oprac. M. Bokszczanin,
Warszawa 1974 [stąd: Pleban pieska na cmyntarzu pochował; Chłopi, co Bożą
Mękę kupowali; Tatarzyn mszej słuchał; Baba, co w Pasyją płakała; Chłop, co
ornat kupował ; Chłopa ksiądz o św. Trójcy wierzyć uczył].
12.
Rej M., Pisma wierszem, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1954, BN I
151
[stąd: Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem].
13.
Rej M., Żywot człowieka poczciwego, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław
1956, BN I 152 [stąd: Księgi wtóre].
III. BAROK
1.
Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, oprac. S.
Grzeszczuk, Wrocław 1985, BN I 186 [stąd: wstęp; Wyprawa plebańska].
2.
Baka J., Uwagi, oprac. A. Czyż, A. Nawarecki, Lublin 2000 [stąd:
Uwaga śmierci wszystkim stanom służąca; Starym uwaga; Młodym uwaga;
Panom uwaga; Uwaga damom].
3.
Kochowski W., Utwory poetyckie, oprac. M. Eustachiewicz, Wrocław
1991, BN I 92 [stąd: wstęp; Niepróżnujące próżnowanie, stąd: Nagrobek
mężnym żołnierzom; Gniazdo ojczyste; Wszystko z nieba; Góra Łyssa; Zielone;
20
Rozjezne pożegnanie z ojczystym Gajem; Do domowych; Psalmodia polska –
psalmy: V, XXVI, XXXV].
4.
Lubomirski S. H., Ermida królewna pasterska, [w:] Dramaty
staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. 5, Warszawa 1963.
5.
Morsztyn J. A., Wybór poezji, oprac. W. Weintraub, Wrocław 1998, BN
I 257 [stąd: wstęp; Do kanikuły; Nagrobek Perlisi; Bombyx; Do czytelnika; O
sobie; Ogród miłości; Niestatek (Prędzej kto wiatr…); Zapust; Niebytność
(Takem rozumiał…); O swej pannie; Pszczoła w bursztynie; Cuda miłości; Do
galerników; Do trupa; Na krzyżyk na piersiach jednej panny; Cuda miłości;
Desperacyja].
6.
Morsztyn Z., Wybór wierszy, oprac, J. Pelc, Wrocław 1975, BN I 215
[stąd: wstęp; Votum; Na pożegnanie; Pieśń w ucisku; Myśl ludzka; Emblemata:
38., 41., 44., 47., 113.].
7.
Naborowski D., Poezje, oprac. J. Dürr–Durski, Warszawa 1961 [stąd:
Cień; Krótkość żywota; Na oczy królewny angielskiej; Do złej baby; Pieśń ad
imitationem Horacyjuszowej ody „Beatus ille qui procul negotiis”].
8.
Opaliński K., Satyry, oprac. L. Eustachiewicz, Wrocław 1953, BN I 147
[stąd: I,1; I,3; III,8].
9.
Pasek J. Ch., Pamiętniki, oprac. W. Czapliński, Wrocław 1979, BN I
62.
10.
Potocki W., Wiersze wybrane, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1992,
BN I 19 [stąd: Transakcyja wojny chocimskiej; Żywot ziemiański spokojny i
szczęśliwy; Veto albo nie pozwalam; Do ojców Societatis; Nierządem Polska
stoi; Zbytki polskie; Sofista; Czuj, stary pies szczeka].
11.
Sęp–Szarzyński M., Poezje, wstęp i oprac. J. S. Gruchała, Kraków 1997
lub M. Sęp–Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński,
K. Mrowcewicz, Warszawa 2001 [stąd: Napis na statuę abo na obraz śmierci;
cykl sonetów; parafrazy psalmiczne: XIX; LXX; CXXX; Pieśni: II; V;
Epitafijum Rzymowi].
12.
Skarga P., Kazania sejmowe, oprac. J. Tazbir i M. Korolko, Wrocław
1995, BN I 70 [stąd: Kazanie wtóre. O miłości ku ojczyźnie].
13.
Sobieski J., Listy do Marysieńki, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1973, t.
1-2 [list spod Wiednia].
14.
Szymonowic Sz., Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc,
Wrocław 2000, BN I 182 [stąd: wstęp; Żeńcy; Kołacze].
15.
Twardowski S., Nadobna Paskwalina, oprac. J. Okoń, Wrocław 1980,
BN I 87.
C. LITERATURA PRZEDMIOTOWA
1.
Błoński J., Mikołaj Sęp-Szarzyński a początki polskiego baroku,
Kraków i nast.
2.
Chemperek D., „Umysł przecię z swojego toru nie wybiega”. O poezji
medytacyjnej Daniela Naborowskiego, Lublin 1998.
3.
Eustachiewicz M., Majewski W., Nad lirykami Wespazjana
Kochowskiego, Wrocław 1986.
4.
Gostyńska D., Retoryka iluzji. Koncept w poezji barokowej, Warszawa
1991.
21
5.
Grzeszczuk S., Błazeńskie zwierciadło. Rzecz o humorystyce
sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, Kraków 1994.
6.
Grzeszczuk S., Nobilitacja Albertusa. Z pogranicza historii i folkloru,
Wrocław 1971.
7.
Grzeszczuk S., O „Satyrach” Krzysztofa Opalińskiego. Próba syntezy,
Wrocław 1961.
8.
Jan Kochanowski. Interpretacje, pod red. J. Błońskiego, Kraków 1989.
9.
Karpiński A., Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba
przekroju, Wrocław 1983.
10.
Korolko M., O prozie „ Kazań sejmowych” Piotra Skargi, Warszawa
1971.
11.
Kotarska J., Erotyk staropolski. Inspiracje i odmiany, Wrocław 1980.
12.
Kowalewicz H., Polska twórczość sekwencyjna wieków średnich, [w:]
Średniowiecze. Studia o kulturze, t. II, Wrocław 1965.
13.
Krzewińska A., Uwagi o „Ermidzie” – udramatyzowanej sielance
Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, [w:] O dawnym dramacie i teatrze.
Studia do syntezy, pod red. W. Roszkowskiej, Wrocław 1971.
14.
Künstler-Langner D., Idea vanitas, jej tradycje i toposy w poezji
polskiego baroku, Toruń 1996 i nast.
15.
Lektury polonistyczne. Średniowiecze – Renesans – Barok, pod red. A.
Borowskiego i J. S. Gruchały, t. I-III, Kraków 1997-1999 [stąd: studia o
utworach zamieszczonych w obowiązkowej liście lektur].
16.
Mrowcewicz K., „Czemu wolność mamy?” Antynomie wolności w
poezji Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Wrocław 1987.
17.
Nawarecki A., Czarny karnawał. „Uwagi śmierci niechybnej” księdza
Baki – poetyka tekstu i paradoksy recepcji, Wrocław 1991.
18.
Nieznanowski S., Początki baroku w poezji polskiej, [w:] tenże, Studia i
wizerunki. O poezji staropolskiej i jej badaczach, Warszawa 1989.
19.
Nieznanowski S., Staropolska epopeja historyczna. Kształtowanie się
pojęcia, drogi rozwoju, [w:] tenże, Studia i wizerunki. O poezji staropolskiej i
jej badaczach, Warszawa 1989.
20.
Nowicka–Jeżowa A., Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej,
Warszawa 1992.
21.
Obremski K., „Psalmodia polska”. Trzy studia nad poematem, Toruń
1995.
22.
Ostrowska E., O artyzmie polskich średniowiecznych zabytków
językowych (Bogurodzica, Kazania świętokrzyskie, „Posłuchajcie, bracia
miła”), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace
Językoznawcze”, z. 20, Kraków 1967.
23.
Pelc J., Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej,
Warszawa 2001.
24.
Pelc J., Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych,
Kraków 2002.
25.
Pelc J., Zbigniew Morsztyn, arianin i poeta, Wrocław 1966.
26.
Prejs M., Poezja późnego baroku. Główne kierunki przemian,
Warszawa 1989.
27.
Problemy literatury staropolskiej, pod red. J. Pelca, t. I-III, Wrocław
1972-1978 [stąd: studia Janusza Pelca, Stefana Zabłockiego, Bronisława
Nadolskiego, Edmunda Kotarskiego, Hanny Dziechcińskiej, Stefana
Nieznanowskiego].
22
28.
Rytel J., „Pamiętniki” Paska na tle pamiętnikarstwa staropolskiego,
Wrocław 1962.
29.
Sokołowska J., Spory o barok. W poszukiwaniu modelu epoki,
Warszawa 1971.
30.
Stępień P., Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o
czterech tekstach, Warszawa 2003.
31.
Szczerbicka–Ślęk L., W kręgu Klio i Kaliope. Staropolska epika
historyczna, Wrocław 1973.
32.
Wojtkowska-Maksymik M., „Gentiluomo cortigiano” i „dworzanin
polski”. Dyskusja o doskonałości człowieka w „Il Libro del Cortigiano”
Baldassarra Castiglionego i w „Dworzaninie polskim” Łukasza Górnickiego,
Warszawa 2007.
33.
Woronczak J., Studia o literaturze średniowiecza i renesansu, Wrocław
1993.
34.
Wydra W., Polskie pieśni średniowieczne. Studia o tekstach, Warszawa
2003.
35.
Ziemba K., Jan Kochanowski jako poeta egzystencji. Prolegomena do
interpretacji „Trenów”, Warszawa 1994.
Lektury zalecane
A. LITERATURA PODMIOTOWA [do wyboru trzy pozycje]:
1.
Baryka P., Z chłopa król, [w:] Dramaty staropolskie. Antologia,
oprac. J. Lewański, t. IV, Warszawa 1964.
2.
Bielski M., Komedyja Justyna i Konstancyjej, [w:] Dramaty
staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. I, Warszawa 1959.
3.
Bolesławiusz K., Przeraźliwe echo trąby ostatecznej, wyd. J.
Sokolski, Warszawa 2004.
4.
Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. W. R.
Rzepka i W. Wydra, Wrocław 1995 i nast.
5.
Dramat liturgiczny, [w:] Dramaty staropolskie. Antologia,
oprac. J. Lewański, t. I, Warszawa 1959.
6.
Frycz Modrzewski A., O poprawie Rzeczpospolitej, [w:] tenże,
Dzieła wszystkie, pod red. K. Kumanieckiego, t. I, Warszawa 1953.
7.
Grabowiecki S., Rymy duchowne, oprac. K. Mrowcewicz,
Warszawa 1996.
8.
Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej,
oprac. A. Vincenz, Wrocław 1989, BN I 259.
9.
Kochanowski J., Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, t. I,
Warszawa 1966. [stąd: Zgoda, Proporzec…, Zuzanna, Szachy, Muza].
10.
Kochanowski J., Z łacińska śpiewa Słowian Muza. Elegie,
foricenia, liryki w przekładzie Leopolda Staffa, wstęp Z. Kubiak,
Warszawa 1982.
11.
Kochanowski P., Tasso T., Gofred abo Jeruzalem wyzwolona,
oprac. S. Grzeszczuk, Warszawa 1968.
12.
Korczyński A., Wizerunk złocistej przyjaźnią zdrady, wyd. R.
Grześkowiak, Warszawa 2000.
23
13.
Lubomirski S. H., Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński,
Warszawa 1995-1996 [stąd: Tobiasz wyzwolony, Eklezjastes, Poezje
Postu Świętego].
14.
Lubomirski S. H., Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J.
Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2006 [stąd: rozmowy 3., 10., 12.].
15.
Miaskowski K., Zbiór rytmów, wyd. A. Nowicka-Jeżowa,
Warszawa 1995.
16.
Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, tłum. i oprac. B.
Kürbis, Wrocław 1992, BN I 277.
17.
Morsztyn H., Światowa rozkosz, wyd. A. Karpiński, Warszawa
1995.
18.
Morsztyn J. A., Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa
1971.
19.
Najstarsza poezja polsko-łacińska (do poł. XVI w.), oprac. M.
Plezia, Wrocław 1952, BN I 141 [stąd utwory: Pawła z Krosna, Jana z
Wiślicy, Jana Dantyszka, Andrzeja Krzyckiego, Mikołaja
Hussowskiego, Stanisława Ciołka].
20.
Opaliński Ł., Wybór pism, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1959,
BN I 174 [stąd: Poeta nowy, Coś nowego].
21.
Orzechowski S., Wybór pism oprac J. Starnawski, Wrocław
1972, BN I 210 [stąd: List do Commendioniego oraz orientacja w
tematyce i gatunkach prozy].
22.
Proza polska wczesnego renesansu, oprac. J. Krzyżanowski,
Warszawa 1954 [stąd: Rozmowy Marchołta z Salomonem; Historyja
Aleksandra].
23.
Rozmyślania dominikańskie, [w:] „Cały świat nie pomieściłby
ksiąg”. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wyd. W. R.
Rzepka, W. Wydra, wstęp M. Adamczyk, Warszawa 1996.
24.
Sarbiewski M. K., Liryki, tłum. T. Karyłowski, oprac. M.
Korolko i J. Okoń, Warszawa 1980.
25.
Sarbiewski M. K., Wykłady poetyki, tłum i oprac. S. Skimina,
Wrocław 1958 [stąd: O poincie i dowcipie].
26.
Stanisław ze Skarbimierza, Kazanie o wojnie sprawiedliwej i
niesprawiedliwe, [w:] tenże, Mowy wybrane o mądrości, oprac. M.
Korolko, Kraków 2000.
27.
Twardowski K., Lekcje Kupidynowe, oprac. R. Grześkowiak,
Warszawa 1997.
28.
Twardowski K., Łódź młodzi, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa
1998.
29.
Twardowski K., Pochodnia Miłości Bożej, wyd. K.
Mrowcewicz, Warszawa 1995.
30.
Wysoki umysł w dolnych rzeczach zawikłany. Antologia polskiej
poezji metafizycznej epoki baroku, oprac. K. Mrowcewicz, Warszawa
1993 i nast.
31.
Zimorowic J. B., Sielanki nowe ruskie, oprac. L. SzczerbickaŚlęk, Wrocław 1999, BN I 287.
32.
Zimorowic Sz., Roksolanki, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk,
Wrocław 1983, BN I 73 lub tenże, Roksolanki, wyd. R. Grześkowiak,
Warszawa 1999.
24
B. LITERATURA PRZEDMIOTOWA [do wyboru trzy pozycje]
1. Abramowska J., Ład i fortuna. O tragedii renesansowej w Polsce, Wrocław
1974.
2. Andrzej Frycz Modrzewski i problemy kultury polskiego odrodzenia, pod red.
T. Bieńkowskiego, Wrocław 1974.
3. Baczewski S., Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim
(druga połowa XVI wieku – XVII wiek), Lublin 2009.
4. Bieńkowski T., Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej (1450-1750).
Główne problemy i kierunki recepcji, Wrocław 1976.
5. Bystroń J. S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII, t. I-II,
Warszawa 1994.
6. Chelini J., Dzieje religijności w Europie Zachodniej w średniowieczu, tłum. I.
Wyrzykowska i M. Wyrzykowska, Warszawa 1996.
7. Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A.
Borowski, Kraków 1997 i nast.
8. Czechowicz A., Różność w rzeczach. O wyobraźni pisarskiej Wacława
Potockiego, Warszawa 2008.
9. Człowiek średniowiecza, pod red. J. Le Goffa, tłum. M. Radożycka-Paoletti,
Warszawa 1996.
10. Delumeau J., Cywilizacja odrodzenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1993.
11. Delumeau J., Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII – XVIII
w., tłum. A. Szymanowski, Warszawa 1994.
12. Dziechcińska H., Kobieta w życiu i literaturze XVI i XVII wieku, Warszawa
2001.
13. Dziechcińska H., Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci: XVI – XVII –
XVIII, Warszawa 2003.
14. Guriewicz A., Kategorie kultury średniowiecznej, tłum. J. Dancygier,
Warszawa 1976.
15. Guriewicz A., Kultura i społeczeństwo średniowiecznej Europy. Exempla XIII
wieku, tłum. Z. Dobrzyniecki, Warszawa 1997.
16. Hanusiewicz M., Pięć stopni miłości. O wyobraźni erotycznej w polskiej poezji
barokowej, Warszawa 2004.
17. Hanusiewicz M., Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku,
Lublin 1998.
18. Heers J., Święta głupców i karnawały, tłum. G. Majcher, Warszawa 1995.
19. Huizinga J., Jesień średniowiecza, tłum. T. Brzostowski, Warszawa 1992.
20. Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, pod red. A. Nowickiej-Jeżowej i
P. Stępnia, Warszawa 2000 [stąd studia: A. Kuczyńskiej, M. Hanusiewicz, P.
Stępnia, A. Nowickiej-Jeżowej].
21. Jan Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości, oprac. M. Korolko,
Warszawa 1980.
22. Kaczmarek M., Sarmacka Perspektywa sławy. Nad „Wojną chocimską”
Wacława Potockiego, Wrocław 1982.
23. Kłoczowski J., Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu
cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 1998.
24. Koehler K., Stanisław Orzechowski i dylematy humanizmu renesansowego,
Kraków 2004.
25. Krzywy R., Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej
poematów Jana Kochanowskiego, Warszawa 2008.
25
26. Künstler-Langner D., Człowiek i cierpienie w poezji polskiego baroku, Toruń
2000.
27. Lasocińska E., „Cnota sama z mądrością jest naszym żywotem”. Stoickie
pojęcie cnoty w poezji polskiej XVII wieku, Warszawa 2003.
28. Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, tłum. H. Szumańska-Grossowa,
Warszawa 1970.
29. Literatura polskiego baroku w kręgu idei, pod red. A. Nowickiej-Jeżowej, M.
Hanusiewicz, A. Karpińskiego, Lublin 1995 [stąd studia: K. Obremskiego, J. K.
Golińskiego, M. Wichowej, J. Kotarskiej, A. Karpińskiego, A. NowickiejJeżowej].
30. Literatura staropolska w kontekście europejskim, pod red. T. Michałowskiej i
J. Ślaskiego, Wrocław 1978.
31. Mazurkiewicz R., Polskie średniowieczne pieśni maryjne, Kraków 2002.
32. Michałowska T., Mediaevalia i inne, Warszawa 1998.
33. Michałowska T., Poetyka i poezja. Studia i szkice staropolskie, Warszawa
1982.
34. Mrowcewicz K., Trivium poetów polskich epoki baroku: klasycyzm –
manieryzm – barok. Studia nad poezją XVII stulecia, Warszawa 2005.
35. Partyka J., „Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku,
Warszawa 2004.
36. Prejs M., Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej, Warszawa
2009.
37. Raubo G., Barokowy świat człowieka. Refleksja antropologiczna w twórczości
Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Poznań 1997.
38. Raubo G., Światło przyrodzone. Rozum w literaturze polskiego baroku, Poznań
2006.
39. Sokolski J., Bogini, pojęcie, demon. Fortuna w dziełach autorów staropolskich,
Wrocław 1996.
40. Sokołowska J., Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy,
Warszawa 1978.
41. Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej i J.
Ślaskiego, Wrocław 1980.
42. Tatarkiewicz W., Historia estetyki. Estetyka średniowieczna, Warszawa 1989,
t. II.
43. Teusz L., „Bolesna Muza nie Parnasu Góry, ale Golgoty…”. Mesjady polskie
XVII stulecia, Warszawa 2002.
44. Ulewicz T., Iter Romano-Italicum Polonorum, Kraków 1999.
45. Ulewicz T., Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV i XVI wieku,
Kraków 1950.
46. Ullmann W., Średniowieczne korzenie renesansowego humanizmu, tłum. J.
Mach, Łódź 1985.
47. Wespazjan Kochowski. W kręgu kultury literackiej, pod red. D. Chemperka,
Lublin 2003 [stąd studia: S. Nieznanowskiego, K. Meller, E. Kauer].
48. Wilczek P., Literatura polskiego renesansu, Katowice 2005.
26
ZAGADNIENIA DO EGZAMINU
Z LITERATURY STAROPOLSKIEJ
1.
Nazwa „średniowiecze” i oceny epoki w dziejach kultury europejskiej i
polskiej.
2.
Początki literatury średniowiecznej w Polsce.
3.
Uwarunkowania kulturowe początków średniowiecza w Polsce.
4.
Uniwersalizm
średniowiecznego
piśmiennictwa
w
kontekście
charakterystycznych cech epoki.
5.
Średniowieczna poezja łacińska w Polsce (autorzy, dzieła, gatunki).
6.
Europejskie osobowości polskiego piśmiennictwa średniowiecznego.
7.
Alegoryzm w piśmiennictwie polskiego średniowiecza.
8.
Średniowieczna definicja literatury.
9.
Periodyzacja polskiego średniowiecza.
10.
(Nie)anonimowość literatury polskiego średniowiecza.
11.
Hagiografia średniowieczna i jej efekty literackie.
12.
Środowiska intelektualne w średniowieczu w Polsce.
13.
Proza łacińska polskiego średniowiecza.
14.
Poetyckie gatunki liturgiczne.
15.
Kazania średniowieczne (budowa, autorzy, zbiory).
16.
Budowa dramatu liturgicznego.
17.
Kroniki średniowieczne w Polsce.
18.
Kronika polska Galla Anonima jako panegiryk na cześć Krzywoustego.
19.
Kronika polska Galla – dzieło historyczne czy literackie?
20.
Nowoczesność kroniki Jana Długosza.
21.
Czym jest Bogurodzica?
22.
Bogurodzica jako trop.
23.
Bogurodzica a deesis.
24.
Bogurodzica – tradycja tekstu i badań nad utworem.
25.
Bogurodzica – „traktat teologiczny w formie wiersza”.
26.
Bogurodzica – kunszt wersyfikacyjny.
27.
Bogurodzica – w kręgu kultury umysłowej benedyktynów. Wyznaczniki stylu
romańskiego w utworze.
28.
Bogurodzica – czas powstania (hipotezy, argumenty).
29.
Kazania świętokrzyskie – arcydzieło średniowiecznej prozy w języku polskim.
30.
Kazanie na dzień św. Katarzyny – ars dictandi i ars praedicandi.
31.
Średniowieczne tłumaczenia Biblii w Polsce.
32.
Apokryfy polskiego średniowiecza.
33.
Średniowieczna literatura parenetyczna w Polsce na tle tendencji europejskich.
34.
Lament świętokrzyski – Bogurodzica (porównanie utworów).
35.
Lament świętokrzyski – w kręgu devotio moderna, nominalizmu i kryzysu
światopoglądowego późnego średniowiecza.
36.
Lament świętokrzyski – w kręgu doloryzmu.
37.
Poetyckie realizacje tańca śmierci – Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią.
38.
Rozmowa Mistrza Polikarpa… i średniowieczne ars moriendi.
39.
Średniowieczna mnemotechnika i jej literackie odniesienia.
40.
Twórczość Władysława z Gielniowa i krąg poetycki bernardynów.
41.
Charakterystyka średniowiecznej poezji świeckiej w Polsce.
42.
Satyra w literaturze polskiego średniowiecza.
43.
Znaczenie Akademii Krakowskiej i jej przełomowa rola w XV stuleciu.
27
44.
Wybitne postacie polskiego nominalizmu, husytyzmu i koncyliaryzmu.
45.
Koncepcja wojen sprawiedliwych i niesprawiedliwych Stanisława ze
Skarbimierza.
46.
Polskie średniowieczne pieśni i dialogi eschatologiczne.
47.
Dworski obyczaj biesiadny w wierszu Słoty.
48.
Kultura dworska w literaturze polskiego średniowiecza.
49.
Zagadnienie progu renesansowego w Polsce.
50.
Znaczenie Filipa Kallimacha dla prerenesansu w Polsce.
51.
Sodalitas Litteraria Vistulana – początki kół humanistycznych w Polsce.
52.
Grzegorz z Sanoka – początki renesansowego mecenatu.
53.
Poeci polsko-łacińscy (przedstawiciele, charakterystyka twórczości).
54.
Inicjatywy literackie poetów polsko-łacińskich.
55.
Klemens Janicki – biografia literacka.
56.
Początki i znaczenie drukarstwa w Polsce.
57.
Renesansowi obrońcy i propagatorzy języka polskiego.
58.
Poeci języka polskiego wstępnej fazy renesansu w Polsce.
59.
Znaczenie twórczości Biernata z Lublina dla literatury polskiej.
60.
Periodyzacja polskiego renesansu.
61.
Renesans – rewolucja czy ewolucja?
62.
Państwo jako zagadnienie piśmiennictwa renesansowego.
63.
Humanizm – charakterystyka nurtu.
64.
Czynniki składające się na narodziny renesansu w Polsce.
65.
Renesansowe utopie.
66.
Literatura w służbie ruchu egzekucyjnego.
67.
Mikołaj Rej – biografia literacka na przykładzie Żywota i spraw poczciwego
szlachcica Mikołaja Reja z Nagłowic.
68.
Empiryzm i utylitaryzm w pisarstwie Mikołaja Reja.
69.
Inicjatywy artystyczne Mikołaja Reja.
70.
Rej - świadomy nowator.
71.
Figliki – jako epigram narracyjny (charakterystyka tematyki zbioru).
72.
Rej jako pisarz reformacyjny.
73.
Krótka rozprawa Mikołaja Reja - satyra czy traktat o obowiązkach stanów
względem Rzeczpospolitej?
74.
Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja - parenetyka szlachcicaziemianina, początki sarmatyzmu w literaturze polskiej.
75.
Rej i Kochanowski – dwie osobowości i dwa światopoglądy.
76.
Jan Kochanowski – biografia poety.
77.
Jan Kochanowski – poeta doctus i pierwszy polski poeta kultury (wyjaśnić).
78.
Jan Kochanowski jako poeta łaciński.
79.
Program polityczno-filozoficzny w Satyrze Jana Kochanowskiego.
80.
Inicjatywy artystyczne Jana Kochanowskiego.
81.
Tematyka Fraszek Jana Kochanowskiego (zawartość gatunkowa zbioru – raki,
anakreontyki, sonety, epitafia).
82.
Figliki Reja i Fraszki Kochanowskiego – różnice i podobieństwa.
83.
Charakterystyka tematyczna zbioru Pieśni Jana Kochanowskiego
(różnorodność gatunkowa: hymn, waleta, madrygał, paraklausithyron, oda).
84.
Petrarkizm w erotykach Jana Kochanowskiego.
85.
Horacjanizm w poezji Jana Kochanowskiego.
86.
Manifesty poetyckie Jana Kochanowskiego.
87.
Irenizm i erazmianizm w twórczości Kochanowskiego.
28
88.
Ponadwyznaniowy charakter liryki religijnej Kochanowskiego.
89.
Program kulturowy w Pieśni świętojańskiej o Sobótce Jana Kochanowskiego.
90.
Ideały ziemiańskie w poezji staropolskiej.
91.
Strofika i wersyfikacja poezji Jana Kochanowskiego.
92.
Stoicyzm, epikureizm i neoplatonizm w poezji Jana Kochanowskiego.
93.
Konterfekt Boga, człowieka i świata w liryce Jana Kochanowskiego.
94.
Znaczenie Psałterza Dawidów dla rozwoju poezji polskiej.
95.
Jan Kochanowski w kręgu renesansowego klasycyzmu.
96.
Awangardowe znaczenie Trenów.
97.
Budowa cyklu Trenów Jana Kochanowskiego.
98.
Bohaterowie Trenów Jana Kochanowskiego.
99. Droga Jana Kochanowskiego do Trenów.
100. Budowa Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego.
101. Odprawa… jako tragedia renesansowa.
102. Odprawa… jako dramat niesceniczny, retoryczny.
103. Odprawa… jako krytyka demokracji?
104. Renesansowy cyceronianizm.
105. Twórcy kręgu Akademii Zamojskiej.
106. Renesansowe modele osobowe w twórczości Ł. Górnickiego i M. Reja.
107. Twórcy renesansowi o poprawie Rzeczypospolitej.
108. Sielanka realistyczna Szymona Szymonowica.
109. Polityka kulturalna Soboru Trydenckiego. Działalność Towarzystwa
Jezusowego. Ignacjański model duchowości.
110. Piotr Skarga – teoretyk nowej kultury.
111. Koncepcja państwa w Kazaniach sejmowych Piotra Skargi.
112. Kazania sejmowe – arcydzieło prozy retorycznej.
113. Biblia jako źródło inspiracji w kulturze i literaturze posoborowej (elegia
pokutna, mesjada, romans biblijny).
114. Misterium – budowa. Scena misteryjna – budowa. Sacrum i profanum w
Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka.
115. Kryzys światopoglądu renesansowego w epoce posoborowej.
116. Barokowa koncepcja człowieka.
117. Barok jako epoka kontrastów.
118. Literackie świadectwa konwersji.
119. Twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.
120. Sęp Szarzyński jako twórca cyklu sonetowego w poezji polskiej.
121. Sęp i Kochanowski jako tłumacze psalmów.
122. Daniel Naborowski – poeta kunsztowny.
123. Daniel Naborowski – poeta medytacyjny.
124. Literatura sowizdrzalska w Polsce (przedstawiciele, geneza, dzieła, kreacje
bohaterów, wizja świata).
125. Twórczość literacka arian.
126. Barokowa emblematyka (budowa emblematu, tradycja, przedstawiciele,
zbiory).
127. Charakterystyka Emblematów Zbigniewa Morsztyna.
128. Charakterystyka twórczości Zbigniewa Morsztyna.
129. Teoria konceptu Macieja Kazimierza Sarbiewskiego.
130. Jan Andrzej Morsztyn jako konceptysta.
131. Antypetrarkizm i marinizm poezji Jana Andrzeja Morsztyna.
132. Libertynizm w poezji Jana Andrzeja Morsztyna.
29
133. Antynomie i paradoksy miłości w erotykach Jana Andrzeja Morsztyna.
134. Kunsztowność w poezji Jana Andrzeja Morsztyna.
135. Włoskie inspiracje w literaturze staropolskiej.
136. Barokowy krąg poetów dworskich.
137. Teatr barokowy w Polsce.
138. Ermida Stanisława Herakliusza Lubomirskiego jako sielanka dramatyczna.
139. Ermida – udramatyzowany duch stoicki.
140. Ermida jako sceptyczna dyskusja z mitem arkadyjskim.
141. Twórczość satyryczna Krzysztofa Opalińskiego.
142. Rodzaje polskiej epiki barokowej.
143. Staropolska epopeja historyczna.
144. Nadobna Paskwalina Samuela ze Skrzypny Twardowskiego – przykład
barokowego romansu.
145. Nadobna Paskwalina jako poemat alegoryczny.
146. Wojna chocimska Wacława Potockiego – przykład eposu historycznego,
realistycznego i retorycznego.
147. Wacław Potocki – poeta, moralista, historyk.
148. Źródła Wojny chocimskiej (pamiętniki, diariusze, Farsalia Lukana, Gofred abo
Jeruzalem wyzwolona T. Tassa-P. Kochanowskiego).
149. Wacław Potocki – krytyk i nauczyciel Sarmatów.
150. Charakterystyka sarmatyzmu (definicja, zakres, przejawy w: literaturze,
malarstwie, obrzędowości, ewolucja zjawiska).
151. Kulturowe efekty sarmatyzmu.
152. Krąg twórców sarmackich.
153. Poezja ziemiańska Wespazjana Kochowskiego.
154. Erotyk sarmacki w liryce Wespazjana Kochowskiego.
155. Wespazjan Kochowski – poeta pamięci czynów Sarmatów.
156. Regionalizm w twórczości poetyckiej Wespazjana Kochowskiego.
157. Psalmodia polska Wespazjana Kochowskiego jako synteza tematyczna liryki
barokowej.
158. Psalmodia polska – narodowy psałterz Sarmatów.
159. Mesjanizm indywidualny w Psalmodii polskiej.
160. Koncepcje historiozoficzne w Psalmodii polskiej.
161. Psalmodia polska jako psalmiczna stylizacja.
162. Sarmacka koncepcja przedmurza w literaturze wieku XVII.
163. Cechy Sarmaty w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska.
164. Obcy widziani oczyma Sarmaty w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska.
165. Barokowa „muza domowa”.
166. Barok – epoka rękopisów.
167. Barokowa epistolografia.
168. Barokowi epigoni czasów saskich. Twórczość Józefa Baki.
169. Periodyzacja literatury polskiego baroku.
Kartę przedmiotu oprac. dr Grzegorz Trościński.
30
Numer 11 b
1. Nazwa przedmiotu: Literatura oświecenia
2. Kod przedmiotu:
11. Wykładowcy: dr hab. prof. UR Marek Nalepa oraz pracownicy Zakładu Literatury
Znajomość podstawowych wiadomości o literaturze oświeceniowej, wyznaczonych
programem nauczania dla szkół średnich. Dobra orientacja w najważniejszych
zjawiskach rozwojowych kultury staropolskiej, zwłaszcza renesansowej, sarmackiej i
schyłkowego baroku.
13. Cel nauczania:
Celem wykładu jest zaznajomienie studentów z znaczącymi jednostkami procesu
historycznoliterackiego (prądami, stylami, pisarzami, grupami i środowiskami
literackimi, czasopismami, utworami itp.) obejmującymi okres od lat 30 osiemnastego
wieku do przełomu oświeceniowo-romantycznego, oraz z ich zapleczem
estetycznoliterackim i filozoficznym.
1. Granice chronologiczne i wewnętrzna periodyzacja epoki. Program naprawy
Rzeczypospolitej i walka z obyczajowością oraz kulturą sarmacką. Stanisław
Konarski i pierwsze reformy w zakresie szkolnictwa. Najważniejsze instytucje
kulturowe u progu epoki. Walka o język narodowy. Pierwsze próby adaptacji
klasycyzmu.
2. Czasy stanisławowskie. Nowe instytucje i nowoczesny program politycznospołeczny piśmiennictwa oświeceniowego. Poezja barska i nurt sarmackobarokowy w poezji oświeceniowej. Grupy i środowiska literackie: poeci
Warszawy, pisarze Puław, prowincja literacka.
3. Świadomość estetyczno-literacka w epoce oświecenia oraz jej zaplecze
filozoficzne.
4. Tendencje dydaktyczno-moralizatorskie w szczytowym okresie rozwoju
literatury oświeceniowej. Preferowane gatunki. Tzw. literatura wysoka i jej
zależność od autorytetów antycznych.
15. W kręgu poezji sentymentalnej i rokokowej. Listy o guście J. Szymanowskiego i nowe
propozycje estetyczno-literackie. Roussoizm w polskiej poezji sentymentalnej.
16. Teatr i dramat. Komedie F. Bohomolca i F. Zabłockiego. Drama mieszczańska:
Teczka occiarza i Henryk VI na łowach. Satyra obyczajowa w Powrocie posła J.U.
Niemcewicza: krytyka maniery sentymentalnej i atak na cudzoziemszczyznę.
Dyrekcja Wojciecha Bogusławskiego i życie teatralne w stolicy. Dyrekcja Ludwika
31
Osińskiego: nowy repertuar i początki krytyki teatralnej. Szekspir w wydaniu
klasyków. Wpływy teatru niemieckiego.
17. Trzecia faza polskiego oświecenia. Niewola polityczna i pierwsze próby oporu.
Antynomie i sprzeczności w obrębie doktryny klasycystycznej. Poezja porozbiorowa i
poezja napoleońska. Rozwój tragedii i poematu opisowego. Zróżnicowanie i ewolucja
powieści. Rozłam wśród klasyków. Próby zmodernizowania doktryny (F. Wężyk, F.
Morawski, L. Borowski). Instytucje (czasopiśmiennictwo, salony i kawiarnie
literackie, szkolnictwo, biblioteki i muzea). Tzw. walka romantyków z klasykami.
Epigoni oświecenia. Wkład oświecenia do kultury i literatury polskiej.
egzamin ustny
17. Zalecane lektury i materiały pomocnicze:
w załączniku
Numer 11 b
1. Nazwa przedmiotu: Literatura oświecenia
2. Kod przedmiotu:
3. Formuła przedmiotu: ćwiczenia
11. Wykładowcy: pracownicy Zakładu Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia
Znajomość literatury i kultury oświeceniowej na poziomie szkoły średniej;
podstawowe umiejętności w zakresie analizy i interpretacji dzieła literackiego.
13. Cel nauczania:
Oprócz celów poznawczych zajęcia mają pogłębiać umiejętność samodzielnej analizy
wybranych prawidłowości procesu historycznoliterackiego, sytuowania utworu w
różnych kontekstach oraz tradycjach, określania ukrytych sensów dzieła literackiego.
Tematyka ćwiczeń jest ściśle skorelowana z tematyką wykładów; szczegółowy
rozkład zajęć ustala prowadzący.
aktywne uczestnictwo w zajęciach, kolokwia ustne lub pisemne.
16. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: w załączniku
32
Wykaz lektur
(zakres: literatura oświecenia)
A. PODRĘCZNIKI I SYNTEZY
1. M. Cieński, Oświecenie. Leksykon literatury polskiej, Wrocław 2004.
2. J. Kleiner, Sentymentalizm i preromantyzm. Studia inedita z literatury porozbiorowej
1795-1822, wyd. i oprac. J. Starnawski, Kraków 1975.
3. M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 1972 – lub wyd. nast.
4. T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich
polskiego Oświecenia, Warszawa 1975.
5. T. Kostkiewiczowa, Słownik literatury polskiej – Oświecenie, Gdańsk 2007.
6. Z. Libera, Problemy polskiego Oświecenia. Kultura i styl, Warszawa 1969.
7. J. Maciejewski, Oświecenie polskie. Początek formacji, jej stratyfikacja i przebieg
procesu historycznoliterackiego, w: Problemy literatury polskiej okresu oświecenia,
pod red. Z. Golińskiego, seria 2, Wrocław 1977.
8. S. Pietraszko, Doktryna literacka polskiego klasycyzmu, Wrocław 1966 [tu: rozdz.
piąty i siódmy].
9. Pisarze polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, t. 1-3,
Warszawa 1992-1996 [t.1: S. Konarski, E. Drużbacka, J.E.Minasowicz, F.
Bohomolec, A. Naruszewicz, I. Krasicki, S. Trembecki, F.D. Kniaźnin, T.K.
Węgierski, J. Szymanowski, F. Zabłocki, t.2: J. Wybicki, F.K. Dmochowski, J.U.
Niemcewicz, H. Kołłątaj, S. Staszic, J. Jasiński, t.3: A. Feliński, L. Osiński, K.
Brodziński, J. Śniadecki, M. Wirtemberska].
10. Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, wyd. 2
poszerzone i poprawione, Wrocław 1991.
11. P. Żbikowski, Klasycyzm postanisławowski. Doktryna estetycznoliteracka, Warszawa
1984 [rozdz. trzeci] – lub: tenże, Klasycyzm postanisławowski. Zarys problematyki,
Warszawa 1999 [rozdz. trzeci].
B. LITERATURA PODMIOTOWA
1. W. Bogusławski, Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale, oprac. i wstęp S.
Pietraszko, Wrocław 1960 – lub: Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale, tekst M.
Rulikowski, wstęp, przyp. i odm. tekstu S. Dąbrowski i S. Strauss, Wrocław-Kraków
1956, BN I 162.
2. F. Bohomolec, Komedie, wstęp J. Kott, teksty oprac. J. Jackl, przypisy oprac. A.
Zychówna, t. 2, Warszawa 1960 [tu: Małżeństwo z kalendarza].
3. K. Brodziński, Poezje, oprac. i wstęp C. Zgorzelski, t. 1-2, Wrocław 1959 [tu: Żołnierz
nad rzeką Moskwą w roku 1812, Pole raszyńskie].
4. K. Brodziński, Wiesław. Sielanka krakowska, w: tenże, Wybór pism, oprac. A.
Witkowska, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966.
5. F.K. Dmochowski, Sztuka rymotwórcza, oprac. S. Pietraszko, Wrocław 1956, BN I
158 [tu: pieśni pierwsza i trzecia].
6. A. Feliński, Barbara Radziwiłłówna, w: Polska tragedia neoklasycystyczna, oprac. i
wstęp D. Ratajczakowa, Wrocław 1989, BN I 260.
33
7. F. Karpiński, Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem, oprac. R. Sobol, Warszawa
1987.
8. F. Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997, BN I 89 [tu: Do
Justyny. Tęskność na wiosnę, Laura i Filon, Pieśń dziada sokalskiego w kordonie
cesarskim, Tęskność do kraju, Powrót z Warszawy na wieś, Pieśń poranna, Pieśń o
Narodzeniu Pańskim, Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta].
9. F.D. Kniaźnin, Wiersze wybrane, wybór, oprac. i wstęp A.K. Guzek, Warszawa 1981
[tu: Krosienka, Do gwiazd, Do wąsów, Matka obywatelka, Dwie lipy, Do Róży, Na
rewolucję 1794, Do Tadeusza Matuszewicza, Do Boga - inc. „Jakaż to nuża wisi nade
mną ...”].
10. H. Kołłątaj, Listy Anonima i Prawo polityczne narodu polskiego, oprac. B.
Leśnodorski i H. Wereszycka, t. 1-2, Kraków 1954 [tu: Do Stanisława
Małachowskiego... Anonima listów kilka].
11. I. Krasicki, Bajki, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1975, BN I 220 [wybór].
12. I. Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, oprac. M. Klimowicz, Wrocław
1973, BN I 41.
13. I. Krasicki, Monachomachia i Antymonachomachia, oprac. i wstęp Z. Goliński,
Wrocław 1969, BN I 179.
14. I. Krasicki, Satyry i listy, wstęp J.T. Pokrzywniak, opracowanie tekstów i komentarze
Z. Goliński, wydanie drugie zmienione, Wrocław 1988, BN I 169 [tu: Do króla, Życie
dworskie, Żona modna, Pijaństwo, Palinodia, list Do Pawła].
15. I. Krasicki, Wybór liryków, oprac. S. Graciotti, Wrocław 1985, BN I 252 [tu: Hymn
do miłości ojczyzny, Podróż z Warszawy do Biłgoraja, Osobność].
16. Między rozpaczą i nadzieją. Antologia poezji porozbiorowej lat 1793-1806, Kraków
2006 [tu: A.J. Czartoryski, Bard polski, C. Godebski, Wiersz do legiów polskich, J.
Morelowski, Treny, J.U. Niemcewicz, Alondzo i Helena, J.P. Woronicz, Hymn do
Boga…]
17. A. Naruszewicz, Liryki wybrane, wybór i wstęp J.W. Gomulicki, Warszawa 1964
[wybór, m.in. Głos umarłych, Hymn do Boga, Hymn do Słońca, Pieśń ciarlatańska na
jarmarku].
18. A. Naruszewicz, Satyry, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1962, BN I 179 [tu: Chudy
literat, Reduty, Szlachetność].
19. J.U. Niemcewicz, Powrót posła, oprac. i wstęp Z. Skwarczyński, Wrocław 1972, BN
I 4 – lub wyd. nast.
20. J.U. Niemcewicz, Śpiewy historyczne, wyd. 2, oprac. Z. Libera, Warszawa 1948 –
lub: Warszawa 1986 [tu: Duma o Żółkiewskim, Duma o kniaziu Michale Glińskim].
21. Oświeceni o literaturze, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, t. 1,
Warszawa 1993 [tu: F. Karpiński, O wymowie w prozie albo wierszu], t. 2, Warszawa
1995 [tu: J. Śniadecki, O pismach klasycznych i romantycznych, K. Brodziński, O
klasyczności i romantyczności, tudzież o duchu poezji polskiej].
22. Poezja polska XVIII wieku, oprac. Z. Libera, Warszawa 1983 [tu: anonimowa poezja
polityczna – barska oraz lat dziewięćdziesiątych, F. Bohomolec, E. Drużbacka, J.
Jasiński, J. Wybicki].
23. Poezja polska 1800-1830, oprac. Z. Libera, Warszawa 1984 [tu: A. Feliński, Hymn na
rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego, K. Koźmian, Oda na pokój w roku 1809,
Oda na upadek dumnego w roku 1815, L. Osiński, Oda na cześć Kopernika, W.
Reklewski, Krakowiaki].
24. J. hr. Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie, tekst przygotował i przypisami
opatrzył L. Kukulski, Warszawa 1965 - lub wyd. nast.
34
25. S. Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, oprac. S. Czarnowski, przygotował
do druku B. Leśnodorski, wyd. 2 zmienione, Wrocław 1952, BN I 90 [tu: Do stanu
rycerskiego, Edukacja, Moskwa, Dom Brandenburski, Polska].
26. S. Trembecki, Sofiówka i bajki w wyborze, [w:] Pisma wszystkie, wydanie krytyczne
oprac. J. Kott, t. 1-2, Warszawa 1953.
27. T.K. Węgierski, Organy. Poema heroikomiczne w sześciu pieśniach przez..., oprac.
J.W. Gomulicki, Warszawa 1956.
28. M. Wirtemberska, Malwina czyli domyślność serca, oprac. i wstęp W. Billip,
Warszawa 1978 – lub wyd. Kraków 2002.
29. F. Zabłocki, Fircyk w zalotach, oprac. i wstępem poprzedziła J. Pawłowiczowa,
C. LITERATURA PRZEDMIOTOWA
1. T. Kostkiewiczowa, Polski wiek świateł. Obszary swoistości, Wrocław 2002.
2. T. Kostkiewiczowa, Oświecenie – próg naszej współczesności, Warszawa 1974 [tu:
Literatura a instytucje w osiemnastowiecznej Polsce, Literatura a rozwój prasy w
XVIII wieku].
3. Z. Libera, Życie literackie w Warszawie w czasach Stanisława Augusta, Warszawa
1971.
4. R. Przybylski, Klasycyzm czyli Prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa
1983 – lub wyd. następ. [tu: Rozpacz libertyna, Testament zamordowanego
Królestwa].
5. D. Ratajczakowa, Komedia oświeconych, Warszawa 1992.
6. R. Sobol, Franciszek Karpiński, Warszawa 1987.
7. R. Wellek, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, wybrał i przedmową poprzedził H.
Markiewicz, tłum. A. Jaraczewski, M. Kaniowa, Warszawa 1979 [tu: Termin i pojęcie
klasycyzmu w historii literatury].
8. R. Wołoszyński, Ignacy Krasicki. Utopia i rzeczywistość, Wrocław 1970 – lub: Z.
Goliński, Ignacy Krasicki, Warszawa 1979 – lub: T. Dworak, Ignacy Krasicki,
Warszawa 1987.
Lektury zalecane
C. LITERATURA PODMIOTOWA [do wyboru trzy pozycje]:
1. „Monitor” 1765-1785. Wybór, oprac. i wstęp E. Aleksandrowska, Wrocław 1976, BN
I 108.
2. „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” (1770- 1771), wybór, oprac. i wstęp J. Platt,
3. K. Benisławska, Pieśni sobie śpiewane, wydał T. Chachulski, Warszawa 2000.
4. F. Bohomolec, Komedie, oprac. i wstęp J. Kott, teksty oprac. J. Jackl, przypisy oprac.
A. Zychówna, t.2, Warszawa 1960 [tu: Czary].
5. A.K. Czartoryski, Komedie, oprac. Z. Zahrajówna, Warszawa 1955 [tu: Panna na
wydaniu].
6. C. Godebski, Grenadier – filozof. Powieść prawdziwa wyjęta z dzienników podróży
1799, oprac., wstęp i komentarz Z. Kubikowski, Wrocław 1953.
35
7. F.S. Jezierski, Wybór pism, oprac. Z. Skwarczyński, wstęp J. Ziomek, Warszawa 1952
[tu: Katechizm o tajemnicach rządu polskiego, Jarosza Kutasińskiego uwagi nad
stanem nieszlacheckim w Polsce, Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane...].
8. J. Kitowicz, Pamiętniki, czyli Historia polska, oprac. i wstęp P. Matuszewska,
komentarz Z. Lewinówny, Warszawa 1971 – lub wyd. następ.
9. S. Konarski, Tragedia Epaminondy, Warszawa 1923.
10. M.D. Krajewski, Podolanka wychowana w stanie natury życie i przypadki swoje
opisująca, wstęp i oprac. I. Łossowska, Warszawa 1991.
11. I. Krasicki, Dzieła wybrane, oprac. Z. Goliński, t. 2, Warszawa 1989 [tu: Powieści
wschodnie].
12. I. Krasicki, Historia, oprac. i wstęp M. Klimowicz, Warszawa 1956 – lub wyd.
Kraków 2002.
13. I. Krasicki, Myszeidos pieśni X, oprac. J. Maślanka, Wrocław 1982, BN I 234.
14. I. Krasicki, Rozmowy zmarłych, wstęp i komentarze Z. Libera, Warszawa 1987 [tu:
Wstęp i Rozmowa I. Między Solonem i Katonem Utyceńskim].
15. J.U. Niemcewicz, Dwaj panowie Sieciechowie, oprac. J. Dihm, Wrocław 1950, BN I
135.
16. Poezja powstania kościuszkowskiego, oprac. i wstęp J. Nowak-Dłużewski, Kielce
1946.
17. Poezje więzienne Hugona Kołłątaja. Studia i teksty, oprac. P. Żbikowski, Wrocław
1993.
18. Polska epopeja klasycystyczna, wybór, oprac., wstęp R. Dąbrowski, Kraków 2001.
19. Polski romans sentymentalny, oprac. A. Witkowska, Wrocław 1971, BN I 206 [tu: L.
Kropiński, Julia i Adolf].
20. W. Rzewuski, Tragedie i komedie, oprac. i wstęp J. Majerowa, Warszawa 1962 [tu:
Żółkiewski].
21. S. Trembecki, Wiersze wybrane, oprac. i wstęp J. W. Gomulicki, Warszawa 1965
[wybór, m.in. Oda nie do druku, Gość w Heilsbergu, Do moich współziomków].
22. Walka romantyków z klasykami, oprac. i wstęp S. Kawyn, Wrocław 1960, BN I 183.
23. T.K. Węgierski Tomasz Kajetan, Wiersze wybrane, wybrał, tekst ustalił oraz wstępem
poprzedził J.W. Gomulicki, Warszawa 1974 [m.in. Myśl moja do J.W. Stanisława
Bielińskiego..., Portrety pięciu Elżbiet].
24. Wiersze polityczne czasu Konfederacji Targowickiej i Sejmu Grodzieńskiego 1793
roku, oprac. K. Maksimowicz, Gdańsk 2008.
25. Wiersze polityczne Sejmu Czteroletniego, cz. 2: 1790-1792, z papierów E. Rabowicza
oprac. K. Maksimowicz, Warszawa 2000.
26. J.P. Woronicz, Pisma wybrane, wstęp i komentarze Z. Rejman, M. Nesteruk,
Wrocław 2003.
27. F. Zabłocki, Sarmatyzm. Komedia w 5 aktach, tekst ustalił, wstępem i objaśnieniami
zaopatrzył L. Bernacki, przygotował do druku, wstępem i objaśnieniami uzupełnił T.
Mikulski, Wrocław 1951, BN I 115.
28. Zbiór poetów polskich XIX wieku. Księga pierwsza, oprac. P. Hertz, Warszawa 1959.
D. LITERATURA PRZEDMIOTOWA [do wyboru trzy pozycje]
49. „Bo insza jest rzecz zdradzić, insza dać się złudzić”. Problem zdrady w Polsce
przełomu XVIII i XIX wieku, pod red. A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 1995.
50. A. Aleksandrowicz, Izabela Czartoryska – polskość i europejskość, Lublin 1998.
36
51. P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1989.
52. A. Cieński, Pamiętnikarstwo polskie XVIII wieku, Wrocław 1981.
53. M. Cieński, Pejzaże oświeconych, Wrocław 2000.
54. F. Copleston, Historia filozofii, t. 4: Od Kartezjusza do Leibniza, tłum. J. Marzęcki,
Warszawa 1995; t. 6: Od Wolffa do Kanta, tłum. J. Łoziński, Warszawa 1996.
55. Człowiek oświecenia, pod red. M. Vovelle'a, tłum. M. Gurgul i in., Warszawa 2001.
56. J. Czubaty, Zasada dwóch sumień. Normy postępowania i granice kompromisu w
postawach politycznych Polaków w sytuacjach wyboru (1795-1815), Warszawa 2005.
57. D. Dąbrowski, Poemat heroikomiczny w literaturze polskiego oświecenia, Kraków
2004.
58. A.F. Grabski, Myśl historyczna polskiego Oświecenia, Warszawa 1976.
59. P. Hazard, Kryzys świadomości europejskiej 1680-1715, tłum. J. Lalewicz i A.
Siemek, wstęp M. Żurowski, Warszawa 1974.
60. P. Hazard, Myśl europejska w XVIII wieku od Monteskiusza do Lessinga, tłum. H.
Suwała, wstęp S. Pietraszko, Warszawa 1972.
61. U. Im Hof, Europa Oświecenia. Tworzenie Europy, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa
1995.
62. Julian Ursyn Niemcewicz – pisarz, historyk, świadek epoki, pod red. J. Wójcickiego,
Warszawa 2002.
63. P. Kaczyński, Niedokończona podróż. Proza Tomasza Kajetana Węgierskiego. Studia
i przekroje, Wrocław 2001.
64. P. Kaczyński, Rodzina w literaturze stanisławowskiej. Motywy – konwencje –
poglądy, Wrocław 2009.
65. R. Kaleta, Oświeceni i sentymentalni. Studia nad literaturą i życiem w Polsce w
okresie trzech rozbiorów, Wrocław 1971.
66. K. Koehler, Domek szlachecki w literaturze polskiej epoki klasycznej, Kraków 2005.
67. T. Kostkiewiczowa, Horyzonty wyobraźni. O języku poezji czasów Oświecenia,
Warszawa 1984.
68. Z. Libera, Rozważania o wieku tolerancji, rozumu i gustu. Szkice o XVIII stuleciu,
Warszawa 1994.
69. J. Maślanka, Słowiańskie mity historyczne w literaturze polskiego Oświecenia,
Wrocław 1968.
70. P. Matuszewska, Gry z adresatem. Studia o poezji i epistolografii wieku oświecenia,
Wrocław 1999.
71. T. Mikulski, W kręgu oświeconych. Studia, szkice, recenzje, notatki, Warszawa 1960
[tu: Kurdesz nad kurdeszami, Adresaci listów Krasickiego, Ignacy Krasicki].
72. Motywy religijne w twórczości pisarzy polskiego Oświecenia, pod red. T.
Kostkiewiczowej, Lublin 1995.
73. A. Nasiłowska, Poezja opisowa Stanisława Trembeckiego, Wrocław 1990.
74. H. Peyre, Co to jest klasycyzm?, tłum. i posłowie M. Żurowski. Warszawa 1985.
75. N. Postman, W stronę XVIII stulecia. Jak przeszłość może doskonalić naszą
przyszłość?, tłum. R. Frąc, Warszawa 2001.
76. Problemy literatury polskiej okresu Oświecenia, pod red. Z. Golińskiego, seria /1/- 2,
Wrocław 1973-1976.
77. W. Pusz, Oświeceni i nie tylko, Łódź 2003.
78. Z. Raszewski, Staroświecczyzna i postęp czasu. [O teatrze polskim 1765-1865],
Warszawa 1963.
79. F. Rosset, D. Triaire, Jan Potocki. Biografia, tłum. A. Wasilewska, Warszawa 2006.
80. E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1994.
37
81. Z. Sinko, Powieść zachodnioeuropejska w kulturze literackiej polskiego Oświecenia,
Wrocław 1968.
82. W. Smoleński, Przewrót umysłowy w Polsce wieku XVIII. Studia historyczne,
Warszawa 1979.
83. M. Stanisz, „Walka romantyków z klasykami”, czyli o dziejach pewnej metafory
historycznoliterackiej, w: Między biografią, literaturą i legendą, pod red. M. Stanisza
i K. Maciąga, Rzeszów 2010.
84. A. Timofiejew, Legiony i vitae lex: problemy twórczości literackiej Cypriana
Godebskiego, Lublin 2002.
85. I. Watt, Narodziny powieści. Studia o Defoe’m, Richardsonie i Fieldingu, tłum. A.
Kreczmar, Warszawa 1973.
86. A. Witkowska, „Sławianie, my lubim sielanki...”, Warszawa 1972.
87. A. Witkowska, Literatura romantyzmu, Warszawa 1986 [tu: Sentymentalizm i
klasycyzm lat 1795-1830. Główne gatunki literackie].
88. Z.M. Zachmacz, Jakub Jasiński – generał i poeta, Warszawa 1995.
89. C. Zgorzelski, Od oświecenia ku romantyzmowi i współczesności, Kraków 1978 [tu:
Wśród gwiazd liryki stanisławowskiej, Sumienie obywatelskie poezji Brodzińskiego].
90. P. Żbikowski, „...bolem śmiertelnym ścieśnione mam serce ...” Rozpacz oświeconych.
U źródeł przełomu w poezji polskiej w latach 1793-1805, Wrocław 1998.
ZAGADNIENIA DO EGZAMINU
Z LITERATURY POLSKIEGO OŚWIECENIA
1. Wpływy obce w literaturze polskiego oświecenia [podać autorów oraz tytuły utworów,
do których się pośrednio lub bezpośrednio odwoływano].
2. Bohaterowie satyry oświeceniowej.
3. Świat przedstawiony satyry oświeceniowej – jego struktura i obowiązujące w nim
prawidłowości [omówić na dowolnie wybranych przykładach].
4. Podstawowe założenia doktryny literackiej polskiego klasycyzmu w Sztuce
rymotwórczej Franciszka Ksawerego Dmochowskiego.
5. Najważniejsze tendencje i przedstawiciele publicystyki oświeceniowej.
6. Najważniejsze wydarzenia polityczne w Polsce w latach 1764-1795 i ich odbicie w
literaturze.
7. Liryka patriotyczna i religijna Franciszka Karpińskiego – motywy tematyczne i
główne formy wypowiedzi.
8. Walka romantyków z klasykami: geneza, przyczyny, przebieg i czas trwania.
9. Główne ośrodki życia umysłowego w kraju w latach 1764-1795.
10. Kompozycja Powrotu posła Juliana Ursyna Niemcewicza.
11. Swoisty charakter liryki polskiego oświecenia: skala tematów, uczuć i nastrojów,
kreacja podmiotu lirycznego [omówić na dowolnie wybranych przykładach].
12. Kreacja postaci w tragedii klasycystycznej na przykładzie Barbary Radziwiłłówny
Alojzego Felińskiego.
13. Ludowość w poezji polskiego sentymentalizmu.
14. Przykłady poetyki sentymentalizmu w wybranych wierszach Franciszka Karpińskiego.
15. Liryka patriotyczna w okresie porozbiorowym.
16. Definicja i przykłady oświeceniowej sielanki.
17. Klasycyzm postanisławowski – główne założenia i najważniejsi przedstawiciele.
38
18. Obraz życia szlachty polskiej w wybranych utworach literackich polskiego
oświecenia.
19. Poetyka poematu heroikomicznego na przykładzie Monachomachii Ignacego
Krasickiego.
20. Definicja sielanki na przykładzie Laury i Filona Franciszka Karpińskiego i Wiesława
Kazimierza Brodzińskiego.
21. Malwina Marii Wirtemberskiej jako przykład powieści sentymentalnej.
22. Poezja polityczna Sejmu Wielkiego.
23. Główne kierunki literackie w epoce polskiego oświecenia i ich najważniejsi
przedstawiciele.
24. Kompozycja i najważniejsze właściwości dystynktywne poematu heroikomicznego na
przykładzie Monachomachii Ignacego Krasickiego.
25. Lud i ludowość w Krakowiakach i góralach Wojciecha Bogusławskiego.
26. Twórczość literacka i naukowa Adama Naruszewicza.
27. Bohater pozytywny i negatywny w literaturze polskiego oświecenia.
28. Rola i znaczenie czasopism w życiu umysłowym w drugiej połowie XVIII wieku w
Polsce.
29. Liryka miłosna, religijna i patriotyczna Franciszka Dionizego Kniaźnina.
30. Twórczość poetycka Kazimierza Brodzińskiego.
31. Periodyzacja polskiego oświecenia i zwięzła charakterystyka jego kolejnych faz
rozwojowych.
32. Kreacja głównych postaci w Malwinie Marii z Czartoryskich Wirtemberskiej.
33. Poetyka polskiej powieści oświeceniowej na przykładzie Mikołaja Doświadczyńskiego
przypadków.
34. Sofiówka Stanisława Trembeckiego jako przykład poematu opisowego.
35. Mecenat artystyczny Stanisława Augusta Poniatowskiego.
36. Rozwój dramatu w literaturze polskiego oświecenia.
37. Ogólna charakterystyka twórczości literackiej Stanisława Trembeckiego.
38. Program poezji rokokowej i jej przedstawiciele.
39. Cechy dystynktywne bajki oświeceniowej.
40. Rola teatru w epoce polskiego oświecenia.
41. Poetyki sformułowane polskiego oświecenia.
42. Najważniejsi przedstawiciele literatury czasów stanisławowskich i zwięzła
charakterystyka ich twórczości.
43. Utopia społeczna w Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach.
44. Poezja polityczna Sejmu Wielkiego, konfederacji targowickiej i powstania
kościuszkowskiego.
45. Słowa-klucze w filozofii i publicystyce oświecenia – talizmany epoki.
46. Twórczość literacka Ignacego Krasickiego – charakterystyka ogólna.
47. Krytyka szlachty i obyczaju szlacheckiego w literaturze polskiego oświecenia.
48. Satyra Adama Naruszewicza i Ignacego Krasickiego – podobieństwa i różnice.
49. Poetyka polskiej tragedii klasycystycznej na przykładzie Barbary Radziwiłłówny
Alojzego Felińskiego.
50. Przykłady poezji napoleońskiej lat 1800-1814.
51. Najważniejsze wydarzenia w polskim życiu literackim i kulturalnym w latach 17641795.
52. Problemy edukacji szkolnej i wychowania młodego pokolenia w Mikołaja
Doświadczyńskiego przypadkach.
53. Kolejne etapy rozwoju i ewolucji polskiej komedii oświeceniowej.
54. Ślady wpływu filozofii Jana Jakuba Rousseau w drugiej części Mikołaja
39
Doświadczyńskiego przypadków.
55. Oświeceniowe korzenie współczesności.
56. Ideał człowieka i obywatela w literaturze polskiego oświecenia.
57. Charakterystyka tzw. poezji legionowej.
58. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego jako pierwsza powieść
polska – kompozycja i wymowa utworu.
59. Krytyka obyczajowa w Powrocie posła Juliana Ursyna Niemcewicza.
60. Które z haseł i idei oświeceniowych zachowały swą aktualność do chwili obecnej?
61. Jak rozumiano w XVIII stuleciu pojęcia: oświecenie, natura, rozum?
62. Jak rozumiano w XVIII wieku pojęcia: naród-państwo, ludzkość, postęp, równość,
człowiek?
63. Najważniejsi przedstawiciele literatury polskiej w latach 1795-1830 i zwięzła
charakterystyka ich twórczości.
64. Wiesław Kazimierza Brodzińskiego jako przykład sielanki narodowej.
65. Krytyka maniery sentymentalnej w Powrocie posła Juliana Ursyna Niemcewicza.
66. Przejawy dydaktyzmu w literaturze polskiego oświecenia.
67. Najważniejsze motywy tematyczne w publicystyce polskiego oświecenia.
68. Wyznaczniki ideologii sarmackiej.
69. Motyw żony modnej i fircyka w literaturze polskiego oświecenia.
70. Zwięzła charakterystyka poezji polskich jakobinów.
71. Ulubione gatunki literackie w okresie polskiego oświecenia.
72. Propozycje reform w pismach politycznych Hugona Kołłątaja.
73. Trzecia część Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków jako przykład powieści
awanturniczo-przygodowej.
74. Cechy dystynktywne komedii oświeceniowej.
75. Przykłady komizmu w Sarmatyzmie Franciszka Zabłockiego.
76. Najważniejsze założenia i główni przedstawiciele polskiego klasycyzmu
oświeceniowego.
77. Najważniejsze prace o polskim oświeceniu w latach 1960-2011.
78. Anonimowa poezja obyczajowa i polityczna polskiego oświecenia.
79. Najważniejsze założenia estetyczno-literackie polskiego sentymentalizmu i jego
najważniejsi przedstawiciele w latach 1768-1825.
80. Ślady estetyki i poetyki rokoka w Fircyku w zalotach Franciszka Zabłockiego.
81. Charakterystyka drugiej fazy oświecenia.
82. Główne ośrodki życia umysłowego w kraju w latach 1800-1830.
83. Śpiewy historyczne Juliana Ursyna Niemcewicza i ich funkcja w życiu politycznym
społeczeństwa polskiego.
84. Przykłady poezji religijnej w epoce polskiego oświecenia.
85. Instytucja „obiadów czwartkowych" i jej znaczenie dla rozwoju polskiej kultury
literackiej.
86. Charakterystyka twórczości Kazimierza Brodzińskiego.
87. Charakterystyka twórczości Franciszka Dionizego Kniaźnina.
88. Panegiryk i panegiryzm w poezji polskiego oświecenia.
89. Akcenty antyklerykalne w oświeceniowych poematach heroikomicznych.
90. Problem tzw. daty startowej polskiego oświecenia – propozycje i kontrowersje.
91. Wyjaśnij pojęcia: wolnomularstwo, jansenizm, eklektyzm, libertynizm.
92. Prądy literackie polskiego oświecenia – charakterystyka ogólna.
93. Odzwierciedlenie wydarzeń historycznych XVIII wieku w literaturze polskiego
oświecenia.
94. Literackie spory wokół osoby Stanisława Augusta Poniatowskiego.
40
95. Model liryki sentymentalnej na przykładzie poezji Franciszka Karpińskiego i
Franciszka Dionizego Kniaźnina.
96. Główne ośrodki życia kulturalnego i literackiego w dobie oświecenia.
97. Koncepcje patriotyzmu w Hymnie do miłości Ojczyzny Ignacego Krasickiego, Pieśni
legionów polskich we Włoszech Józefa Wybickiego, Hymnie do Boga Alojzego
Felińskiego.
98. „Pojęcie rzeczy, czułe serce, piękne wzory” – najważniejsze kategorie polskiego
sentymentalizmu.
99. Klasycyzm i sentymentalizm – podobieństwa i różnice między prądami.
Kartę przedmiotu oprac. dr hab. prof. UR Marek Nalepa.
Numer 12 a
1.
Nazwa przedmiotu: Literatura romantyzmu
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Kod przedmiotu:
Formuła przedmiotu: wykład
Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony egzaminem
Rok i semestr: rok II, semestr 3.
Liczba punktów ECTS: 2
Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany
Liczba godzin w tygodniu: 2
Liczba godzin w semestrze: 30 [16]
Język nauczania: polski
Wykładowcy: pracownicy Zakładu Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu
Wymagania wstępne: dobra znajomość literatury staropolskiej, znajomość literatury
romantyzmu na poziomie maturalnym.
13.
Cel nauczania:
 zapoznanie studentów z najważniejszymi dziełami literatury romantyzmu w Polsce;
 zapoznanie studentów z kluczowymi problemami literatury romantyzmu (podstawowe
idee światopoglądowe i estetyczne oraz ich odzwierciedlenie w literaturze romantyzmu,
zagadnienia genologiczne, konwencje artystyczne i prądy literackie romantyzmu,
wartościowanie tekstów literackich);
 doskonalenie sztuki interpretacji tekstów literackich doby romantyzmu.
14.
Program nauczania:
 Zagadnienia ogólne: stan badań nad literaturą romantyzmu, granice czasowe i fazy
rozwojowe, pokolenia romantyczne, światopogląd, założenia estetyczne, romantyczny
bohater literacki, romantyczne gatunki literackie, długie trwanie paradygmatu
romantycznego,
 twórczość Adama Mickiewicza,
 szkoła ukraińska w polskiej literaturze romantycznej (Antoni Malczewski, Seweryn
Goszczyński, Józef Bohdan Zaleski),
 twórczość Juliusza Słowackiego,
 twórczość Zygmunta Krasińskiego,
 twórczość Cypriana Norwida,
 twórczość Aleksandra Fredry,
41







powieściopisarstwo Józefa Ignacego Kraszewskiego,
krytyka literacka epoki romantyzmu,
romantyczna poezja niepodległościowa,
romantyczna epistolografia,
zagadnienia romantycznego sarmatyzmu (na przykładzie Pamiątek Soplicy Henryka
Rzewuskiego),
poeci i prozaicy drugiego pokolenia romantycznego (Teofil Lenartowicz, Władysław
Syrokomla, Kornel Ujejski, Wincenty Pol, Narcyza Żmichowska),
zmierzch romantyzmu – pokolenie przedburzowców.
15.
Metody i formy oceny pracy studenta:
Egzamin ustny po zakończeniu semestru (w zakres egzaminu wchodzą również
zagadnienia i lektury z przedmiotu Arcydzieła literatury europejskiej –
romantyzm).
16.
Zalecane lektury i materiały pomocnicze: w załączniku
17.
Uwagi dodatkowe: –
3. Formuła przedmiotu: ćwiczenia audytoryjne
5. Rok i semestr: rok II, semestr 3.
11. Wykładowcy: pracownicy Zakładu Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu
12. Wymagania wstępne: dobra znajomość literatury staropolskiej, znajomość literatury
romantyzmu na poziomie maturalnym.
13. Cel nauczania: jak przy wykładzie
14. Program nauczania: skorelowany z programem wykładów
15. Metody i formy oceny pracy studenta: aktywny udział w zajęciach, kolokwium
zaliczeniowe (wymagana znajomość lektur)
42
Wykaz lektur
(zakres: literatura romantyzmu)
1. ANTOLOGIE
Idee programowe romantyków polskich. Antologia, oprac. Alina Kowalczykowa, Wrocław
1991 (BN I 261).
Janion Maria, Reduta. Romantyczna poezja niepodległościowa, Kraków 1979 (Biblioteka
Romantyczna).
Polska krytyka literacka (1800 - 1918), t. 1-2. Warszawa 1959 (tu z tomu I i II teksty Juliana
Ursyna Niemcewicza, Kazimierza Brodzińskiego, Jana Śniadeckiego, Joachima
Lelewela,
Michała
Grabowskiego,
Maurycego
Mochnackiego,
Seweryna
Goszczyńskiego, Wincentego Pola, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Leszka Dunina
Borkowskiego, Stanisława Ropelewskiego).
Polski list romantyczny. Antologia, wybrał i oprac. Z. Sudolski, Kraków 1997.
Romantyczna gawęda szlachecka: antologia, wybrał i oprac. A. Waśko, Kraków 1999.
Sybir romantyków, oprac. Z. Trojanowiczowa, Kraków 1992 (wstęp i kilka tekstów do
wyboru).
Walka romantyków z klasykami, wstęp napisał, wypisy źródłowe ułożył i oprac. S. Kawyn,
Wrocław 1960 (BN I 183).
2. TEKSTY
Fredro Aleksander, Dożywocie, oprac. M. Inglot, Wrocław 1981 (BN I 93) [lub wyd.
wcześniejsze].
Fredro Aleksander, Pan Jowialski, oprac. W. Billip, Wrocław 1968 (BN I 36) [lub wyd.
wcześniejsze].
Fredro Aleksander, Śluby panieńskie, oprac. M. Inglot, Wrocław 1983 (BN I 22) [lub wyd.
wcześniejsze].
Fredro Aleksander, Zemsta, oprac. M. Inglot, Wrocław 1986 (BN I 32) [lub wyd.
wcześniejsze] [albo: Aleksander Fredro, Zemsta, wstęp i oprac. D. Ratajczakowa,
Biblioteka Polska, Kraków 1997].
Krasiński Zygmunt, Irydion, oprac. W. Kubacki, Wrocław 1967 (BN I 42).
Krasiński Zygmunt, Listy. Wybór, oprac. Z. Sudolski, Wrocław 1997 (BN I 282).
Krasiński Zygmunt, Nie-Boska komedia, wstęp M. Janion, oprac. M. Grabowska, Wrocław
1974 (BN I 24) [lub wyd. wcześniejsze].
Kraszewski Józef Ignacy, Ulana [wyd. dowolne].
Kraszewski Józef Ignacy, Zygmuntowskie czasy, oprac. W. Danek, Wrocław 1950 (BN I 91).
Lenartowicz Teofil, Wybór poezji, oprac. i wstęp J. Nowakowski, Wrocław 1972 (BN I 5).
Malczewski Antoni, Maria. Powieść ukraińska, wprowadzenie napisali H. Krukowska i J.
Ławski, Białystok 1995.
Mickiewicz Adam, Grażyna [wyd. dowolne, np. Adam Mickiewicz, Dzieła. Wydanie
Rocznicowe, t. II: Poematy, Warszawa 1994].
Mickiewicz Adam, Dziady cz. II, IV, I, III [dowolne wydanie, np. Adam Mickiewicz, Dzieła.
Wydanie Rocznicowe, t. III: Dramaty, Warszawa 1995; lub: Adam Mickiewicz, Dziady,
oprac. M. Ciesla-Korytowska, Kraków 1998].
Mickiewicz Adam, Konrad Wallenrod, oprac. S. Chwin, Wrocław 1991 (BN I 72).
Mickiewicz Adam, Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego, oprac. Z. Stefanowska,
Wrocław 1956 (BN I 17) [lub to samo wyd. w serii Skarby Biblioteki Narodowej,
Wrocław 2004].
43
Mickiewicz Adam, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, aneks oprac. J. Maślanka, Wrocław 1994
(BN I 83) [lub wyd. wcześniejsze].
Mickiewicz Adam, Wybór poezyj, t. 1-2, oprac. Cz. Zgorzelski, Wrocław 1986 (BN I 66).
Norwid Cyprian, Vade-mecum, oprac. J. Fert, Wrocław 1999 (BN I 271) [wyd. wcześniejsze
lub to samo wyd. w serii Skarby Biblioteki Narodowej, Wrocław 2003].
Norwid Cyprian, Pierścień Wielkiej Damy, oprac. S. Świontek, Wrocław 1990 (BN I 274).
Norwid Cyprian, Pisma wszystkie, oprac. J. W. Gomulicki, t. 1-11, Warszawa 1971-1976
[stąd: Słodycz (t. 4); Ad leones (t. 6), Czarne kwiaty (t. 6)].
Pol Wincenty, Wybór poezji, oprac. i wstęp M. Janion, Wrocław 1963 (BN I 180).
Rzewuski Henryk, Pamiątki Soplicy, oprac. i posłowie Z. Lewinówna. Warszawa 1983 [lub
inne wydanie].
Słowacki Juliusz, Balladyna, oprac. M. Inglot, Wrocław 1984 (BN I 51).
Słowacki Juliusz, Beniowski. Poema, oprac. A. Kowalczykowa, Wrocław 1996 (BN I 13/14).
Słowacki Juliusz, Fantazy, wstęp i oprac. A. Kowalczykowa, Kraków 1998 (Biblioteka
Polska) [lub: Juliusz Słowacki, Fantazy, oprac. M. Inglot, Wrocław 1976 (BN I 105)].
Słowacki Juliusz, Kordian, oprac. M. Inglot, Wrocław 1986 (BN I 2).
Słowacki Juliusz, Powieści poetyckie, oprac. M. Ursel, Wrocław 1986 (BN I 47) [stąd: Mnich,
Arab, Lambro, Godzina myśli].
Słowacki Juliusz, wybór wierszy, m.in.: Hymn („Bogarodzica! Dziewico…”), Oda do
wolności, Kulik, Pieśń legionu litewskiego, Paryż, Przeklęstwo. Do***, Rozłączenie,
Rzym, Hymn („Smutno mi, Boże…”), [Rozmowa z piramidami], Testament mój, Na
sprowadzenie prochów Napoleona, Tak mi, Boże, dopomóż…, Przez Furie jestem targan
ja, Orfeusz, Kiedy się w niebie gdzie zejdziemy sami…, [Do Joanny Bobrowej], [W
pamiętniku Zofii Bobrówny], [Do Ludwiki Bobrówny], Uspokojenie, Matecznik,
[Sowiński w okopach Woli], Mój król i mój Pan – to nie mocarz żadny…, Wielcyśmy
byli i śmieszniśmy byli…, [Do matki], Pośród niesnasków – Pan Bóg uderza… [zalecane
wydanie: Juliusz Słowacki, Wiersze. Nowe wydanie krytyczne, oprac. J. Brzozowski i Z.
Przychodniak, Poznań 2005].
Syrokomla Władysław, Wybór poezji, oprac. i wstęp F. Bielak, Wrocław 1970 (BN I 54).
Ujejski Kornel, Wybór poezji i prozy, oprac. K. Poklewska, Wrocław 1992 (BN I 37).
Żmichowska Narcyza, Poganka. Jedna z powieści przy kominkowym ogniu opowiadanych,
oprac. T. Boy Żeleński, Wrocław 1950 (BN I 121) [lub inne wydanie].
3. SŁOWNIKI I ENCYKLOPEDIE
Claudon Francis [i inni], Encyklopedia romantyzmu. Malarstwo, Rzeźba, Architektura,
Literatura, Muzyka, przeł. Helena Kęszycka, Warszawa 1992.
Piechota Marek, Lyszczyna Jacek, Słownik Mickiewiczowski, Katowice 2000.
Rymkiewicz Jarosław Marek, Siwicka Dorota, Witkowska Alina, Zielińska Marta,
Mickiewicz. Encyklopedia, Warszawa 2001.
Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991 (i
wyd. nast.).
4. PODRĘCZNIKI
Historia literatury polskiej w dziesięciu tomach, t. 5: Romantyzm, cz. 1 i 2, red. A. Skoczek,
Bochnia-Kraków 2003.
Witkowska Alina, Literatura romantyzmu, Warszawa 1986.
Witkowska Alina, Przybylski Ryszard, Romantyzm, Warszawa 1997 (i wyd. nast.).
5. OPRACOWANIA OGÓLNE
Burkot Stanisław, Spory o powieść w polskiej krytyce literackiej XIX wieku, Wrocław 1968.
Janion Maria, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975 (i wyd. nast.).
44
Janion Maria, Żmigrodzka Maria, Romantyzm i historia, Warszawa 1978 (i wyd. nast.).
Markiewicz Henryk, Rodowód i losy mitu trzech wieszczów, [w:] idem, Świadomość
literatury. Rozprawy i szkice, Warszawa 1985, s. 180-224.
Markiewicz Henryk, Pozytywiści wobec romantyzmu polskiego, [w:] ibidem.
Peyre Henri, Co to jest romantyzm?, przeł. i posłowiem opatrzył M. Żurowski, Warszawa
1987.
Studia romantyczne. Prace pod redakcją Marii Żmigrodzkiej poświęcone VII
Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów, Wrocław 1973.
Tatarkiewicz Władysław, Romantyzm, czyli rozpacz semantyka, „Pamiętnik Literacki”, 1971,
z. 4, s. 3-21.
Waśko Andrzej, Romantyczny sarmatyzm. Tradycja szlachecka w literaturze polskiej lat
1831-1863, Kraków 1995.
Witkowska Alina, Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków, Gdańsk 1997.
Wyka Kazimierz, Pokolenia literackie, przedmowa H. Markiewicz, Kraków 1977 (i wyd.
nast.).
Wyka Kazimierz, Romantyczna nobilitacja powieści, [w:] O potrzebie historii literatury.
Szkice polonistyczne z lat 1944-1967, Kraków 1967.
6. OPRACOWANIA SZCZEGÓŁOWE
Danek Wincenty, Józef Ignacy Kraszewski, Warszawa 1973.
Dopart Bogusław, Poemat profetyczny. O „Dziadach” drezdeńskich Adama Mickiewicza,
Kraków 2002.
Janion Maria, Zygmunt Krasiński. Debiut i dojrzałość, Warszawa 1962; Waśko Andrzej,
Zygmunt Krasiński. Oblicza poety, Kraków 2001 [jedna pozycja do wyboru].
Kłak Czesław, „Nie klękajcie wy przede mną…” – próba reinterpretacji „Sowińskiego w
okopach Woli” Juliusza Słowackiego, [w:] Romantyczne tematy i dylematy. Echa
powstania listopadowego w literaturze, historiografii i publicystyce, Rzeszów 1992, s.
21-35.
Kowalczykowa Alina, Słowacki, Warszawa 1999 [lub wyd. wcześniejsze].
Kubacki Wacław, Pierwiosnki polskiego romantyzmu, Kraków 1949; Dopart Bogusław,
Mickiewiczowski romantyzm przedlistopadowy, Kraków 1992 [jedna pozycja do
wyboru].
Łapiński Zdzisław, Norwid, Kraków 1984; Sawicki Stefan, Norwida walka z formą,
Warszawa 1986; Maciejewski Janusz, Cyprian Norwid, Warszawa 1992; Stefanowska
Zofia, Strona romantyków. Studia o Norwidzie, Lublin 1993; Fert Józef, Poeta
sumienia. Rzecz o twórczości Norwida, Lublin 1993 [jedna pozycja do wyboru].
Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria III: Literatura krajowa w okresie romantyzmu
1831-1863, t. 1-3, Kraków-Warszawa 1975, 1988, 1992 [stąd opracowania: M. Janion,
Poezja w kraju. Próba syntezy; M. Żmigrodzka, Proza fabularna w kraju; K. Wyka,
Aleksander Fredro; [ponadto opracowania i teksty:] M. Janion, Wincenty Pol; A.
Goriaczko-Borkowska, August Bielowski; S. Treugut, Józef Dunin Borkowski; M.
Żmigrodzka, Aleksander Dunin Borkowski; M. Żmigrodzka, Józef Dzierzkowski; K.
Bartoszyński, Dominik Magnuszewski; M. Janion, Lucjan Siemieński; M. Janion,
Gustaw Ehrenberg; z tomu II: J. Nowakowski, Teofil Lenartowicz; z tomu III: J.
Bachórz, Poezja a powieść. Romantyzm a realizm; Cz. Zgorzelski, Władysław
Syrokomla; J. Bachórz, Józef Ignacy Kraszewski].
Witkowska Alina, Adam Mickiewicz. Słowo i czyn, Warszawa 1998 [lub wyd. wcześniejsze].
Wyka Kazimierz, Pan Tadeusz. Studia o poemacie, t. 1, Warszawa 1963.
45
Zakrzewski Bogdan, Fredro z paradyzu, Wrocław 1976; Poklewska Krystyna, Aleksander
Fredro, Warszawa 1977; Rymkiewicz Jarosław Marek, Aleksander Fredro jest w złym
humorze, Warszawa 1977 [jedna pozycja do wyboru].
Zgorzelski Czesław, Liryka w pełni romantyczna. Studia i szkice o wierszach Słowackiego,
Warszawa 1981; Rymkiewicz Jarosław Marek, Juliusz Słowacki pyta o godzinę,
Warszawa 1982; Piwińska Marta, Juliusz Słowacki od duchów, Warszawa 1992;
Łubieniewska Ewa, Upiorny Anioł. Wokół osobowości Juliusza Słowackiego, Kraków
1998; Treugutt Stefan, Beniowski. Kryzys indywidualizmu romantycznego, Warszawa
1999 [lub wyd. wcześniejsze] [jedna pozycja do wyboru].
Oprac. pracownicy Zakładu Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu.
Numer 12 b
1. Nazwa przedmiotu: Literatura pozytywizmu
2. Kod przedmiotu:
12. Wymagania wstępne: wiadomości na poziomie maturalnym na temat literatury polskiej
w okresie pozytywizmu
13. Cel nauczania:
 rozumienie najważniejszych dzieł literackich oraz tendencji rozwojowych literatury
polskiej w okresie pozytywizmu;
 poznanie kontekstów literackich umożliwiających interpretację utworów
pozytywistycznych;
 znajomość gatunków i konwencji literackich charakterystycznych dla epoki;
 zdobycie wiedzy na temat życia literackiego oraz jego przemian w epoce;
 umiejętność samodzielnej oceny dzieł literackich w kontekście epoki, z
uwzględnienieniem literatury powszechnej.
 Podstawowe zagadnienia pozytywizmu: ramy czasowe, wpływ ideowych, filozoficznych i
literackich prądów europejskich, wewnętrzna chronologia, ogólne warunki rozwoju
literatury po roku 1863.
 Publicystyka w okresie pozytywizmu.
 Literatura tendencyjna.
 Naturalizm.
 Realizm.
 Gatunki pozytywistów: nowela, powieść.
 Twórczość Bolesława Prusa.
 Twórczość Elizy Orzeszkowej.
46




Twórczość Henryka Sienkiewicza.
Poezja w okresie pozytywizmu: Maria Konopnicka i Adam Asnyk.
Dramat pozytywistyczny – Michał Bałucki.
Schyłek pozytywizmu oraz dziedzictwo tej epoki w kulturze polskiej.
15. Metody i formy oceny pracy studenta: egzamin ustny po zakończeniu semestru (w
zakres egzaminu wchodzą również zagadnienia i lektury z przedmiotu
Arcydzieła literatury europejskiej – pozytywizm)
12. Wymagania wstępne: jak do wykładu
13. Cel nauczania: taki, jak przy wykładzie
14. Program nauczania: skorelowany z programem wykładów
15. Metody i formy oceny pracy studenta: aktywność na zajęciach, kolokwium zaliczeniowe
(obejmuje znajomość lektur)
Wykaz lektur
(zakres: literatura pozytywizmu)
1. TEKSTY
Asnyk Adam, wybrane poezje.
Bałucki Michał, Dom otwarty.
Dygasiński Adolf, Zając.
Konopnicka Maria, wybrane poezje i nowele.
Orzeszkowa Eliza, Nad Niemnem, Gloria victis, Marta, Meir Ezofowicz, opowiadania
(wybrane).
Prus Bolesław, Lalka, Faraon, wybrane opowiadania i nowele, wybrane kroniki (3).
Sienkiewicz Henryk, Trylogia, Krzyżacy, wybrane nowele i opowiadania.
Świętochowski Aleksander, Chawa Rubin, Woły.
47
Wybór tekstów publicystycznych (na podst. Programy i dyskusje literackie. oprac. J.
Kulczycka-Saloni, BN I 249, Wrocław 1985).
2. OPRACOWANIA
A. Podręczniki i opracowania ogólne
Borkowska Grażyna, Pozytywiści i inni, Warszawa 1996.
Kołakowski Leszek, Filozofia poztywizmu. Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego, Warszawa
1966.
Markiewicz Henryk, Pozytywizm, Warszawa 1978 i wyd. nast.
Markiewicz Henryk, Literatura pozytywizmu, Warszawa 1986 i wyd. nast.
Nofer-Ładyka Alina, Literatura polska okresu realizmu i naturalizmu, Warszawa 1968.
Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria IV Literatura polska w okresie realizmu i
naturalizmu, red. J. Kulczycka-Saloni, H. Markiewicz, Z. Zabickiego, t. 1-4, Warszawa
1965-1971.
Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, red. E. Jankowski i J. Kulczycka-Saloni, t.
1-3, Wroclaw 1980-1984.
Przybyła Zbigniew, Wskazówki bibliograficzne, [w:] Henryk Markiewicz, Pozytywizm... (tu
szczegółowa bibliografia do poszczególnych zagadnień).
Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1994.
Straszewska Maria, Romantyzm – pozytywizm, [w:] Literatura polska, t. 2, Warszawa 1990.
Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, Warszawa 1970 i wyd. nast., t. 3: Filozofia XIX
wieku i współczesna, cz. I Filozofia XIX wieku.
Weiss Tomasz, Pozytywizm, [w:] Okresy literackie, red. J. Majda, Kraków 1983 i wyd. nast.
B. Opracowania poszczególnych zagadnień
Knysz-Rudzka D., Europejskie powinowactwa naturalistow polskich, Warszawa 1992.
Knysz-Rudzka D., Paczoska Ewa, Naturalizm i naturaliści w Polsce, Warszawa 1992.
Kulczycka-Saloni Janina, Wstęp [w:]. Programy i dyskusje literackie, Wrocław 1985 (BN I
249).
Markiewicz Henryk, Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1965 (tu: Realizm,
naturalizm, typowość).
Markiewicz Henryk, Przekroje i zbliżenia. Rozprawy i szkice historycznoliterackie, Warszawa
1967 (tu: Dialektyka pozytywizmu polskiego, Antynomie powieści realistycznej
dziewiętnastego wieku, Literatura okresu pozytywizmu w perspektywie polskiej i
światowej).
Markiewicz Henryk, Spór o przełom pozytywistyczny, „Teksty Drugie” 1990, nr 5-6.
Markiewicz Henryk, Świadomość literatury. Rozprawy i szkice, Warszawa 1985 (tu:
Pozytywiści wobec romantyzmu polskiego).
Polska krytyka literacka 1800 - 1918. Materiały, t. III, red. J. Krzyżanowski, oprac. J.
Kulczycka-Saloni, St. Frybes, Warszawa 1959.
Tomkowski Jan, Mój pozytywizm, Warszawa 1993.
Warzenica Ewa, Pozytywistyczny „obóz młodych” wobec tradycji wielkiej poezji
romantycznej (lata 1966-1881), Warszawa 1968.
Weiss Tomasz, Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880-1890, Kraków 1966.
C. Opracowania twórczości poszczególnych pisarzy
Baczewski Antoni, Poezja Adama Asnyka, El...y. Rzeszów 1991.
Baczewski Antoni, Twórczość Adama Asnyka, Rzeszów 1984.
Bujnicki Tadeusz, „Trylogia” Sienkiewicza na tle tradycji powieści historycznej, Kraków
1973.
48
Bujnicki Tadeusz, Od bohaterów „liliputów” do bohaterów „olbrzymów”. Z zagadnień
struktury..., „Polonistyka” 1986 z. 9.
Bujnicki Tadeusz, „Sachem” Sienkiewicza. Szkic interpretacyjny, [w:] Prace ofiarowane
Henrykowi Markiewiczowi, red. T. Weiss, Kraków 1984.
Bujnicki Tadeusz, Sienkiewiczowskie „laboratorium formy”..., [w:] „Ruch Literacki” 1967,
nr 2.
Bujnicki Tadeusz, Wstęp, [w:] H. Sienkiewicz, Wybór nowel i opowiadań, BN, Wrocław
1988.
Eile Stanisław, Ideał powieści pozytywistycznej. „Nad Niemnem” Orzeszkowej, „Pamietnik
Literacki”, 1974, z. 1.
Kabata Michał, Myśl filozoficzna XIX wieku w poezji Adama Asnyka, „Poezja” 1975, nr 11.
Krzyżanowski Julian, Adam Asnyk. Poeta czasów niepoetyckich, [w:] W kręgu wielkich
realistów, Kraków 1962.
Kulczycka-Saloni Janina, Nowelistyka B. Prusa, Warszawa 1969.
Kulczycka-Saloni Janina, O „Faraonie”. Szkice, Wrocław 1955.
Kujawscy Krystyna i Lech, „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej (seria BAL), Warszawa 1988.
Lektury polonistyczne. Pozytywizm – Młoda Polska, t. 1, red. S. Grzeszczuk, Kraków 1998 (tu
rozdz. o Potopie, o Faraonie).
Maciąg Kazimierz, „Gwałtowny jak lew i uparty jak wół”. Ramzes XIII jako negatywny
bohater „Faraona” Bolesława Prusa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Rzeszowskiego”, nr 19 Seria Filologiczna. Dydaktyka 3, red. Z. Sibiga, Rzeszów 2004.
Markiewicz Henryk, „Lalka Bolesława Prusa” (tu m.in. Z. Nałkowska, Miłość w „Lalce”,
M. Dąbrowska, Monografia wielkiej miłości).
Markiewicz Henryk, O realizmie „Faraona”, [w:] Prus i Żeromski, Warszawa 1964.
Martuszewska Anna, Pozycja narratora w powieściach tendencyjnych Elizy Orzeszkowej.
Gdańsk 1970.
Martuszewska Anna, Tendencyjność, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J.
Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1994.
Mocarska-Tycowa Zofia, Wybory i konieczności: poezja Asnyka wobec gustów estetycznych i
najważniejszych pytań swoich czasów, Toruń 1990.
Nofer-Ładyka Alina, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1965 i nast.
Nofer-Ładyka Alina, Tendencyjna literatura, [w:] Literatura polska. Przewodnik
encyklopedyczny, Warszawa 1985.
Paczoska Ewa, „Lalka”, czyli rozpad świata, Białystok 1995.
Paszek Jerzy, Kryształowo spokojne zmysły („Maria” i „Marta” E. Orzeszkowej), [w:] Studia
o twórczości E. Orzeszkowej, red. J. Paszek, Katowice 1989.
Pieczonka Ewa, Epos narodowy czy western, j.w.
Pieścikowki Edward, Geneza Omyłki, [w:] Prace o literaturze i teatrze ofiarowane
Zygmuntowi Szweykowskiemu, Wrocław 1966.
Przybyła Zbigniew, „Lalka” Bolesława Prusa. Semantyka – kompozycja – konteksty,
Rzeszów 1995.
Rudzki Jerzy, A. Świętochowski i pozytywizm warszawski, Warszawa 1968.
Sandler Samuel, Wstęp, [w:] A. Świętochowski, Nowele i opowiadania, wybór i oprac. S.
Sandler, BN, Wrocław 1965.
Stoff Andrzej, Jeszcze o „Trylogii”, Radom 2004 (tu rozdz. Co zawdzięczamy „Trylogii”?.
Literackie świadectwo znaczenia powieści Sienkiewicza).
Szaruga Leszek, „Faraon” jako powieść o państwie, „Teksty” 1975 z. 2.
Szypowska Maria, Asnyk znany i nieznany, Warszawa 1971.
Świętochowski S., Liberum veto, wybór S. Sandler, komentarz M. Brykalska, t. 1-2,
Warszawa 1976.
49
Tokarzówna Krystyna, Autobiograficzne tło”Omyłki”, tamże.
„Trylogia” Sienkiewicza. Studia, szkice, polemiki, wybór i oprac. T. Jodełka, Warszawa 1962
(tu m.in.: Olgierd Górka, „Ogniem i mieczem” a rzeczywistość historyczna; Zygmunt
Szweykowski, Baśniowość „Trylogii”; Juliusz Kleiner, Artyzm Sienkiewicza; oraz
wypowiedzi na temat Trylogii: Józefa Bohdana Zalewskiego, Józefa I. Kraszewskiego,
Aleksandra Świętochowskiego, Bolesława Prusa, Juliana Klaczki, Ignacego
Chrzanowskiego).
Wit Labuda Aleksander, Studium o „Antku” Prusa. Recepcja, konstrukcja, konteksty, 1982.
Ziejka Franciszek, Tajemnice „Faraona”, „Ruch Literacki” 1974, z. 1.
Żabicki Zbigniew, Posłowie, [w:] E. Orzeszkowa, Marta, Warszawa 1953.
Żmigrodzka Maria, Strategia powieści tendencyjnej, [w:] Orzeszkowa. Młodość pozytywizmu.
Warszawa 1965.
Oprac. pracownicy Zakładu Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu.
Problematyka egzaminacyjna (oprac. dr hab. prof. UR Kazimierz Maciąg):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Chronologia i periodyzacja polskiego pozytywizmu. Zapowiedzi nowej epoki przed
rokiem 1864 (prekursorzy).
Podstawy filozoficzne pozytywizmu zachodnioeuropejskiego i najważniejsi
przedstawiciele.
Światopogląd pozytywistyczny: scjentyzm, ewolucjonizm, agnostycyzm, utylitaryzm,
wiara w postęp. Odwołaj się do wybranych poglądów filozoficznych.
Sytuacja polityczna i społeczna w Galicji w dobie autonomii – warunki rozwoju
polskiej kultury.
Formy represji po powstaniu styczniowym (w zaborze rosyjskim) i ich echa
w literaturze polskiej
Germanizacja i rozwój kultury polskiej w zaborze pruskim.
Język ezopowy w publicystyce i literaturze; bojkot wobec zaborców.
Praca organiczna, praca u podstaw, emancypacja kobiet, równouprawnienie Żydów.
Omów najważniejsze założenia społeczne pozytywizmu, odwołując się do publicystyki
i literatury.
Problem emancypacji kobiet w publicystyce i literaturze polskiej.
Stosunek pozytywistów do wielkiego romantyzmu oraz do jego epigonów
i grafomanów. Wskaż przykłady.
Rola tradycji w dobie niewoli narodowej – twórczość Sienkiewicza, Orzeszkowej,
malarstwo Matejki.
Rola prasy i publicystyki w okresie pozytywizmu. Wskaż najważniejsze teksty
publicystyczne (np. A. Świętochowski, My i wy, Praca u podstaw; E. Orzeszkowa, Kilka
słów o kobietach, O Żydach i kwestii żydowskiej, Kilka uwag nad powieścią; dowolny
artykuł B. Prusa lub A. Świętochowskiego o pracy organicznej).
Założenia i poetyka literatury tendencyjnej – podaj przykłady.
Realizm jako prąd literacki; poetyka realizmu. Gatunki (powieść, nowela,
opowiadanie, obrazek). Triumf powieści.
Filozoficzne i literackie założenia naturalizmu; poetyka naturalizmu.
Dziecko jako bohater noweli pozytywistycznej. Scharakteryzuj kilku wybranych
bohaterów.
Pogłosy powstania styczniowego w literaturze pozytywistycznej.
Polscy Żydzi w literaturze pozytywizmu (A. Świętochowski; Chawa Rubin,
M. Konopnicka, Mendel Gdański; E. Orzeszkowa, Meir Ezofowicz).
Marta E. Orzeszkowej jako powieść tendencyjna.
50
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
Problem asymilacji i równouprawnienia Żydów w Meirze Ezofowiczu.
Meir Ezofowicz – bohater tragiczny i romantyczny.
Chwała zwyciężonym – hołd dla powstania styczniowego w Nad Niemnem i Gloria
victis; język ezopowy pisarki.
Heroizm wali i heroizm pracy – symbolika dwóch mogił w Nad Niemnem; Nad
Niemnem jako powieść o dziedzictwie pokoleń.
Optymizm Nad Niemnem; młode pokolenie w powieści; praca organiczna i praca
u podstaw – odzwierciedlenie pozytywistycznych założeń w utworze.
Przedstaw analizę dwóch wybranych nowel Elizy Orzeszkowej (np. A...b...c...; Dobra
pani).
Lalka jako powieść o trzech pokoleniach idealistów na tle społecznego rozkładu.
Narracyjny dwugłos w Lalce i jego rola (tu: losy i poglądy starego subiekta).
Humor w Lalce (tu: studenci – Maleski, Patkiewicz i „ten trzeci”).
Lalka jako powieść o miłości.
Mistrzowskie kreacje kobiece i męskie w Lalce (także wśród postaci
drugoplanowych).
Lalka jako powieść „wielkiego” realizmu.
Faraon Bolesława Prusa jako powieść o państwie i walce o władzę.
Dlaczego Ramzes XIII przegrał z kapłanami? Polityczne aluzje w Faraonie.
Rola kapłanów w państwie egipskim (Faraon Bolesława Prusa).
Życie Warszawy i codzienne problemy warszawiaków na przykładzie kilku
wybranych na przykładzie kilku wybranych Kronik tygodniowych B. Prusa (trzy teksty).
Kamizelka, Katarynka, Antek B. Prusa – prawda o życiu w mieście i na wsi. Realizm
utworów (można odwołać się też do innych nowel Prusa)..
Trylogia H. Sienkiewicza jako powieść historyczna.
Krzyżacy H. Sienkiewicza jako powieść historyczna.
Elementy powieści przygodowej w Trylogii; realizm i baśniowość, epopeiczność
cyklu.
Problem prawdy historycznej w Trylogii.
Wątek miłosny w Trylogii (wpływ romansu antycznego).
Humor w Trylogii.
Sugestywny i barwny obraz świata XVII-wiecznej szlachty w Trylogii.
Mistrzowskie kreacje w Trylogii (np. Zagłoba, Kmicic, Wołodyjowski, Baśka,
Bohun).
Tragiczna i szlachetna postać ojca w Krzyżakach – Jurand.
Wątek miłosny w Krzyżakach.
Świat rycerstwa zachodnioeuropejskiego i polskiego w Krzyżakach.
Zanalizuj trzy wybrane nowele Sienkiewicza (np. Sachem, Za chlebem, Z pamiętnika
poznańskiego nauczyciela, Latarnik).
Obraz wsi pouwłaszczeniowej w Szkicach węglem H. Sienkiewicza.
Dom otwarty Michala Bałuckiego jako komedia mieszczańska.
Naturalizm w Polsce: Zając A. Dygasińskiego – paralela losów ludzkich
i zwierzęcych.
Liryka miłosna A. Asnyka i M. Konopnickiej. Omów wybrane wiersze.
Tatry w twórczości A. Asnyka.
Cykl Nad głębiami jako wyraz poglądów filozoficznych A. Asnyka.
Patriotyczne i humanistyczne treści w twórczości M. Konopnickiej.
Zanalizuj 2-3 nowele M. Konopnickiej (np. Mendel Gdański, Miłosierdzie gminy,
Nasza szkapa.
51
Numer 13a
1. Nazwa przedmiotu: Literatura Młodej Polski
2. Kod przedmiotu:
5. Rok i semestr: rok III, semestr 5.
11. Wykładowcy: dr Jan Wolski oraz pracownicy Zakładu Literatury XX Wieku
12. Wymagania wstępne: znajomość literatury na poziomie szkoły średniej
13. Cel nauczania:
 zapoznanie studentów z autorami, najciekawszymi i najbardziej charakterystycznymi,
utworami, gatunkami, motywami i instytucjami życia literackiego w okresie Młodej
Polski;
 pogłębianie praktycznych umiejętności analizowania i interpretacji tekstu.
Wykład stanowi wprowadzenie i rozszerzenie problematyki podejmowanej w ramach ćwiczeń
i obejmuje następujące zagadnienia:
 Przełom XIX i XX wieku w Europie. Modernizm.
 Charakterystyka okresu Młodej Polski: inspiracje europejskie, terminologia, periodyzacja,
topografia.
 Poeci i poetki Młodej Polski.
 Młodopolska dramaturgia.
 Powieść i nowela w okresie Młodej Polski.
 Młodopolski antyurbanizm.
 Spór o wartości w epoce Młodej Polski.
 Przełomowe znaczenie literatury Młodej Polski.
Egzamin obejmujący tematykę wykładów, treści omawiane w trakcie ćwiczeń oraz
problematykę lektur własnych (zagadnienia egzaminacyjne w załączniku, po spisie lektur).
52
11. Wykładowcy: dr Jan Wolski
12. Wymagania wstępne: znajomość literatury na poziomie szkoły średniej
13. Cel nauczania:
 zapoznanie studentów z autorami, najciekawszymi i najbardziej charakterystycznymi
utworami, gatunkami, motywami i instytucjami życia literackiego w okresie Młodej
Polski;
 pogłębianie praktycznych umiejętności analizowania i interpretacji tekstu.
Program obejmuje następujące zagadnienia: Stan badań nad literaturą okresu Młodej Polski.
Chronologia. Najważniejsze zjawiska w poezji, prozie i dramacie. Literackie i psychologiczne
portrety bezdogmatowców, artystów, kobiet fatalnych, rewolucjonistów. Młodopolskie
indywidualności: m.in. Żeromski, Reymont, Wyspiański.
Tematyka zajęć:
 Liryka Młodej Polski – od antypozytywistycznego przełomu poprzez
pesymizm, symbolizm, ekspresjonizm do klasycyzmu, bergsonizmu i
franciszkanizmu.
 Liryka Młodej Polski – poezja kobiet.
 Młodopolski portret artysty w Próchnie Berenta.
 Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego jako dramat neoromantyczny.
 Dramat realistyczno-naturalistyczny (J. A. Kisielewskiego W sieci).
 Tragedia antyczna we współczesnych realiach. Klątwa Stanisława
Wyspiańskiego.
 Dramat realistyczno-symboliczny. Śnieg Stanisława Przybyszewskiego.
 Głos Żeromskiego w dyskusji o rewolucji (Róża).
 Młoda Polska w krzywym zwierciadle (Boy, Słówka; Nowaczyński, Gladiolus
tavernalis).
 Sprawdzian końcowy.
Zaliczenie przedmiotu polegające na czynnym i aktywnym uczestnictwie w zajęciach
każdorazowo odnotowywane oraz pisemny test sprawdzający zakres opanowanego
materiału na koniec semestru.
17. Uwagi dodatkowe:
Na pierwszych zajęciach odbywa się test dotychczasowej wiedzy studenta na temat
okresu Młodej Polski.
53
Wykaz lektur
(zakres: literatura Młodej Polski)
A. TEKSTY
Antologia liryki Młodej Polski, oprac. I. Sikora, Wrocław 1990.
Berent Wacław, Próchno, oprac. J. Paszek, Wrocław 1979 (BN I 234).
Brzozowski Stanisław, Płomienie, Kraków 1956.
Brzozowski Stanisław, Współczesna powieść i krytyka, wstęp T. Burek, Kraków 1984.
[Współczesna powieść polska; Współczesna krytyka literacka w Polsce].
Irzykowski Karol, Pałuba. Sny Marii Dunin, oprac. A. Budrecka, Wrocław 1981 (BN I 255).
Kasprowicz Jan, Wybór poezji, oprac. J. J. Lipski, Wrocław 1973 (BN I 120).
Kisielewski Jan August, Dramaty, oprac. R. Taborski, Wrocław 1969 (BN I 196) [tu: W sieci;
Karykatury].
Miciński Tadeusz, Poezje, oprac. J. Prokop, Kraków 1980.
Orkan Władysław, Komornicy i opowiadania wybrane, Warszawa 1975.
Orkan Władysław, W roztokach, oprac. S. Pigoń, Wrocław 1965 (BN I 168).
Poezja Młodej Polski, oprac. M. Jastrun, Wrocław 1967 (BN I 125).
Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska,
Wrocław 2000 (BN I 212) [wypowiedzi: Z. Przesmyckiego, S. Przybyszewskiego, S.
Szczepanowskiego, L. Szczepańskiego, A. Górskiego, W. Nałkowskiego, L.
Krzywickiego, S. Brzozowskiego oraz S. Brzozowski, Miriam - zagadnienie kultury;
Legenda Młodej Polski; K. Irzykowski, Szaniec Pałuby; Glossy do współczesnej
literatury polskiej; Dwie rewolucje].
Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Wybór poezji, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1968 (BN I
129).
Przybyszewski Stanisław, Śnieg, Kraków 2002.
Przybyszewski Stanisław, Wybór pism, oprac. R. Taborski, Wrocław 1966 (BN I 190) [tu:
Homo sapiens; Requiem aeternam; Confiteor].
Reymont Władysław Stanisław, Chłopi oprac. F. Ziejka, t. 1-2, Wrocław 1991 (BN I 279).
Reymont Władysław Stanisław, Nowele, wyd. dowolne (Śmierć; Suka; Tomek Baran;
Sprawiedliwość).
Reymont Władysław Stanisław, Ziemia obiecana, oprac. M. Popiel, Wrocław 1996 (BN I
286).
Rittner Tadeusz, W małym domku, oprac. Z. Raszewski, Wrocław 1954 (BN I l16).
Staff Leopold, Wybór poezji, oprac. M. Jastrun, Wrocław 1970 (BN I 181).
Strug Andrzej, Dzieje jednego pocisku, Kraków 1957.
Wyspiański Stanisław, Dramaty o powstaniu listopadowym. Warszawianka – Noc
listopadowa – Lelewel, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1973 (BN I 193).
Wyspiański Stanisław, Klątwa, wyd. dowolne.
Wyspiański Stanisław, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1973 (BN I 218).
Wyspiański Stanisław, Wyzwolenie, oprac. A. Łempicka, Wrocław 1970 (BN I 200).
Zapolska Gabriela, Moralność pani Dulskiej, oprac. T. Weiss, Wrocław 1972 (BN I 187).
Żeleński Tadeusz (Boy), Słówka, oprac. T. Weiss, Wrocław 1988 (BN I 255).
Żeleński Tadeusz (Boy), Znasz, li ten kraj..., oprac. T. Weiss, Wrocław 1983 (BN I 246).
Żeromski Stefan, Wybór opowiadań, oprac. A. Hutnikiewicz, Wrocław 1971 (BN I 203).
Żeromski Stefan, Ludzie bezdomni, oprac. I. Maciejewska, Wrocław 1987 (BN I 254).
Żeromski Stefan, Róża, wyd. dowolne.
Żeromski Stefan. Wierna rzeka, oprac. Z. J. Adamczyk, Wrocław 1978 (BN I 232).
54
B. OPRACOWANIA
Eustachiewicz Lesław, Dramaturgia Młodej Polski, Warszawa 1982.
Głowiński Michał, Powieść młodopolska. Studium z poetyki historycznej, Wrocław 1969.
Hutnikiewicz Artur, Młoda Polska, Warszawa 1994.
Krzyżanowski Julian, Neoromantyzm polski 1890-1918, Warszawa 1980.
Kulczycka-Saloni Janina, Maciejewska Irena, Makowiecki Andrzej Z., Taborski Roman,
Literatura Polska. Młoda Polska, Warszawa 1991.
Makowiecki Andrzej Zbigniew, Młodopolski portret artysty, Warszawa 1971.
Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1977.
Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, red. K. Wyka, H. Markiewicz,
I. Wyczańska, seria 5: Literatura okresu Młodej Polski, t. 1-4, Warszawa 1967-1977.
Podraza-Kwiatkowska Maria, Literatura Młodej Polski, Warszawa 1992.
Podraza-Kwiatkowska Maria, Sommnabulicy – dekadenci – herosi, Kraków 1985.
Podraza-Kwiatkowska Maria, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 1994.
Problemy literatury polskiej lat 1890-1918, seria l, Wrocław 1972 [tu: T. Burek, 1905 nie
1918].
Tuczyński Jan, Schopenhauer a Młoda Polska, Gdańsk 1987.
Walas Teresa, Ku otchłani (dekadentyzm w literaturze polskiej 1890-1905), Kraków 1986.
Weiss Tomasz, Cyganeria Młodej Polski, Kraków 1970.
Weiss Tomasz, Fryderyk Nietzsche w piśmiennictwie polskim lat 1890-1914, WrocławKraków 1961.
Wyka Kazimierz, Młoda Polska, t. l-2, Kraków 1977 [t. l.: Modernizm polski].
Wyka Kazimierz, Reymont czyli ucieczka do życia, Warszawa 1979.
Z problemów literatury polskiej XX wieku, praca zbiorowa: t. I: Młoda Polska, Warszawa
1965, [tu: H. Markiewicz, Młoda Polska i -izmy].
Ziejka Franciszek, W kręgu mitów polskich, Kraków 1977.
Lektury zalecane
A. TEKSTY
Brzozowski Stanistaw, Legenda Młodej Polski. Studiu o strukturze duszy kulturalnej, Kraków
1983.
Korab-Brzozowski Stanisław, Poezje zebrane, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków
1979.
Lange Antoni, Poezje wybrane, oprac. J. Z. Jakubowski, Warszawa 1960.
Lemański Jan, Poezje wybrane, oprac. J. Zacharska, Warszawa 1973.
Liciński Ludwik Stanisław, Halucynacje. Z pamiętnika włóczęgi, oprac. T. Lewandowski,
Kraków 1978.
Miciński Tadeusz, W mrokach złotego pałacu, czyli Bazilissa Teofanu. Utwory dramatyczne,
oprac. T. Wróblewska, t. 2, Kraków 1979.
Młoda Polska. Wybór poezyj, oprac. T. Żeleński-Boy, Wrocław 1947 (BN I 125).
Nowaczyński Adolf, Małpie zwierciadło. Wybór pism satyrycznych, przedmowa T. Weiss, t.
1-2, Kraków 1974.
Perzyński Włodzimierz, Lekkomyślna siostra. Aszantka. Szczęście Frania. Wybór komedii,
oprac., L. Eustachiewicz, Wrocław 1980 (BN I 237).
Poetki Młodej Polski, oprac. J. Z. Jakubowski, Warszawa l 963.
Poetki przełomu XIX i XX wieku, opr. J. Zacharska, Białystok 2000.
55
Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Na skalnym Podhalu, wstęp A. Łempicka, Kraków 1960 (lub
wyd. nast.).
Przybyszewski Stanisław, Dzieci szatana, Kraków 1993.
Przybyszewski Stanisław, Moi współcześni, oprac. J. Wilhelmi, Warszawa 1959.
Rittner Tadeusz, Głupi Jakub. Wilki w nocy, oprac. Z. Raszewski, Wrocław 1956. (BN I 160).
Rolicz-Lieder, Poezje wybrane, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 2003.
Sieroszewski Wacław, Na kresach lasów. Dzieła, pod red. A. Lama i J. Skórnickiego, t.5,
Kraków 1963.
Wyspiański Stanisław, Akropolis, oprac. E. Miodońska-Brookes, Wrocław 1975 (BN I 250).
Żuławski Jerzy, Na srebrnym globie. Rękopis z Księżyca, przedmowa S. Lema, Kraków 1956.
B. OPRACOWANIA
Baranowska Agnieszka, Kraj modernistycznego cierpienia, Warszawa 1977.
Greń Zygmunt, Rok 1900. Szkice o dramacie zapomnianym, Kraków 1969.
Gutowski Wojciech, W poszukiwaniu życia nowego. Mit a światopogląd w twórczości
Tadeusza Micińskiego, Warszawa 1980.
Helsztyński Stanisław, Meteory Młodej Polski, Kraków 1969.
Hutnikiewicz Artur, Stefan Żeromski, Warszawa 2000.
Janaszek-Ivaničkowa Halina, Świat jako zagadnienie inteligencji. Studium o S. Żeromskim,
Warszawa 1971.
Kwiatkowski Jerzy, U podstaw liryki Leopolda Staffa, Warszawa 1966.
Lipski Jan Józef, Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1878-1891, Warszawa 1967;
Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891-1906, Warszawa 1975.
Łempicka Aniela, Przewodnik po „Nocy Listopadowej”, [w:] S. Wyspiański, Noc
Listopadowa, Kraków 1975.
Łempicka Aniela, Stanisław Wyspiański – pisarz dramatyczny, Kraków 1973.
Miłosz Czesław, Człowiek wśród skorpionów. Studium o Stanisławie Brzozowskim, wyd.
dowolne.
Miodońska-Brookes Ewa, Studia o kompozycji dramatów Wyspiańskiego, Wrocław 1972.
Myśl teatralna Młodej Polski. Antologia, oprac. J. Sławińska i S. Kruk, Warszawa 1966.
Nowakowski Jan, Wyspiański. Studia o dramatach, Kraków 1972.
Okońska Alicja, Stanisław Wyspiański, Warszawa 1975.
Paszek Jerzy, Styl powieści Berenta, Katowice 1976.
Pigoń Stanisław, Władysław Orkan. Twórca i dzieło, Kraków 1958.
Prokop Jan, Z przemian w literaturze polskiej lat 1907-1917, Wrocław 1970.
Prokop Jan, Żywioł wyzwolony. Studium o poezji Tadeusza Micińskiego, Kraków 1978.
Rurawski Józef, Władysław Reymont, Warszawa 1977.
Rzeuska Maria, „Chłopi” Reymonta, Warszawa 1950.
Stanisław Przybyszewski. W 50-lecie zgonu pisarza. Studia, red. H. Filipkowska, Wrocław
1982.
Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński i J. Sławiński, Warszawa 1971.
Studia o Tadeuszu Micińskim, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1979.
Taborski Roman, Trzech dramatopisarzy modernistycznych: Przybyszewski, Kisielewski,
Szukiewicz, Warszawa 1965.
Weiss Tomasz, Legenda i prawda „Zielonego Balonika”, Kraków 1987.
Weiss Tomasz, Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880-1890, Kraków 1966.
„Wesele” we wspomnieniach i krytyce, oprac. A. Łempicka, Kraków 1979.
Wyka Marta, Brzozowski i jego powieści, Kraków 1981.
Zimand Roman, Dekadentyzm warszawski, Warszawa 1964.
56
Lektury do ćwiczeń
literatura obowiązkowa
Antologia liryki Młodej Polski, oprac. I. Sikora, Wrocław 1990.
Berent W., Próchno, Wrocław 1979. (BN I 234)
Brzozowski S., Miriam - zagadnienie kultury; Legenda Młodej Polski;
Irzykowski K., Szaniec Pałuby; Glossy do współczesnej literatury polskiej; Dwie rewolucje, [w:]
Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, wyd. dowolne (BN I 212).
Kisielewski J. A., Dramaty, Wrocław 1969 (BN I 196).
Nowaczyński A., Gladiolus tavernalis, [w:] tegoż, Małpie zwierciadło, Kraków 1974.
Poezja Młodej Polski, oprac. M. Jastrun, Wrocław 1967 (BN I ).
Poetki przełomu XIX i XX wieku, opr. J. Zacharska, Białystok 2000.
Przybyszewski S., Śnieg, Kraków 2002.
Wyspiański S., Klątwa, (wyd. dowolne).
Wyspiański S., Warszawianka – Noc listopadowa – Lelewel, Wrocław (BN I 193).
Żeleński-Boy T., Słówka (wyd. dowolne).
literatura uzupełniająca
Baranowska M., W noc pójdę ciemną, [w:] tejże, Kraj modernistycznego cierpienia, Warszawa 1981.
Boniecki E., Modernistyczny dramat ciała (Maria Komornicka), Warszawa 1998.
Boniecki E., Struktura „nagiej duszy”, Warszawa 1993.
Dynak J., Przybyszewski, Wrocław 1994.
Garbaczowska J., Berent, OLP XIX i XX w, s.5, t.3.
Głowiński M., Powieść młodopolska, Wrocław 1969.
Gutowski W., Erotyczne bestiarium Młodej Polski, [w:] tegoż, Mit-Eros-Sacrum. Sytuacje
młodopolskie, Bydgoszcz 1999.
Jakóbczyk J., Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Zbliżenia, Katowice 2001.
Kobieta fatalna czy fatum natury, [w:] W. Gutowski, Nagie dusze i maski, Kraków 1992.
Łempicka A., Przewodnik po „Nocy listopadowej”, [w:] S. Wyspiański, Noc listopadowa, Kraków
1973.
Łempicka A., Wyspiański - pisarz dramatyczny, Kraków 1973.
Makowiecki A., Wstęp do: Młodopolski portret artysty, Warszawa 1971 .
Paszek J., Styl powieści Wacława Berenta, Katowice 1976.
Podraza-Kwiatkowska M., Tragiczna wolność (o M. Komornickiej), [w:] tejże, Somnabulicydekadenci-herosi, Kraków 1985.
Poetki Młodej Polski, opr. J. Z. Jakubowski, Warszawa 1963.
Popiel M., Retoryka zła w Próchnie Wacława Betrenta, [w:] Lektury polonistyczne, red. G. Matuszek,
Kraków 2001, tom II.
Prokop J., Konkwistador na morzach mroku, [w:] T. Miciński, Poezje, Kraków 1980.
Rozbita dusza i jej cień (Tetmajer), [w:] M. Stala, Pejzaż człowieka, Kraków 1994.
Salome i Androgyne; Bóg, ofiara, clown czy psychopata, [w:] M. Podraza-Kwiatkowska, Symbolizm i
symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 1994.
Sierotwiński S., Maryla Wolska. Środowisko, życie, twórczość, Wrocław 1963.
Somnabulicy; Ciemność na nas uderza, [w:] M. Podraza-Kwiatkowska, Somnabulicy, dekadenci,
herosi, Kraków 1985.
Taborski R., Trzech dramatopisarzy modernistycznych: Przybyszewski, Kisielewski, Szukiewicz,
Warszawa 1965.
Weiss T., Legenda i prawda Zielonego Balonika, Kraków 1987.
Wydrzycka A., Rymów gałązeczki skrzydlate. W świecie poetyckim Bronisławy Ostrowskiej, Białystok
1998.
Zimand R., Róża - próba lektury, [w:] tegoż, Szkice, Warszawa 1964.
57
Zagadnienia do egzaminu
z historii literatury okresu Młodej Polski
1. Przełom pozytywistyczno-modernistyczny. Ogólna charakterystyka.
2. Naturalizm na Zachodzie i w Polsce. Wpływ na literaturę Młodej Polski.
3. Technika naturalistyczna w prozie Żeromskiego, Reymonta, Orkana.
4. Nazwy epoki – geneza, zakres, znaczenie.
5. Tradycja romantyczna w Młodej Polsce.
6. Fryderyk Nietzsche i jego wpływ na literaturę.
7. Artur Schopenhauer i Młoda Polska.
8. Henry Bergson – intuicjonizm, witalizm i Młoda Polska.
9. Sztuka dla sztuki, estetyzm – geneza, źródła i istota zjawiska.
10. Życie i twórczość Verlaine’a, Malarme’go, Rimbauda i ich wpływ na
literaturę polską.
11. Dramat na Zachodzie – Maeterlinck, Strindberg, Ibsen.
12. Ośrodki literatury Młodej Polski – Lwów, Kraków, Warszawa, Zakopane.
13. Czasopiśmiennictwo w okresie Młodej Polski.
14. Zenon Przesmycki jako redaktor, krytyk i poeta.
15. Stanisław Przybyszewski jako redaktor „Życia”, prozaik i dramaturg.
16. Stanisław Przybyszewski – legenda i twórczość literacka.
17. Cyganeria Młodej Polski.
18. Literatura tzw. „nagiej duszy”.
19. „Zielony balonik” – dzieje, legenda i Słówka Boya-Żeleńskiego.
20. Satanizm i maniheizm w literaturze Młodej Polski.
21. Symbolizm w poezji, prozie, dramacie.
22. Literackie manifesty ideologiczne Młodej Polski.
23. Liryka Bronisławy Ostrowskiej i Maryli Wolskiej.
24. Liryka Marii Komornickiej i Kazimiery Zawistowskiej.
25. Bracia Korab-Brzozowscy i ich rola w literaturze.
26. Kazimierz Przerwa-Tetmajer – biografia literacka i dzieje twórczości.
27. Liryka Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
28. Dekadentyzm i pesymizm w liryce Kazimierza Przerwy-Tetmajera i próby
ich przezwyciężenia.
29. Jan Kasprowicz – biografia literacka i dzieje twórczości (realizm i
naturalizm, symbolizm,
franciszkanizm oraz kult szarego człowieka).
30. Formy liryczne w Młodej Polsce (Kasprowicz, Staff, Przerwa-Tetmajer:
budowa wiersza,
gatunki liryczne).
31. Dzieje twórczości Leopolda Staffa (nietzscheanizm, schopenhaueryzm,
związki z epoką
i swoistość jego poezji).
32. Franciszkanizm w Młodej Polsce – źródła, geneza, twórcy.
58
33. Tadeusz Miciński –dzieje twórczości i biografia literacka.
34. Synkretyzm form literackich i zjawisk kulturowych w Młodej Polsce.
35. Dekadentyzm i jego filozoficzne źródła.
36. Poezja Antoniego Langego, Franciszka Nowickiego, Wacława RoliczLiedera.
37. Inspiracje religii, filozofii i kultury Dalekiego Wschodu w literaturze Młodej
Polski
38. Stefan Żeromski – dzieje twórczości i biografia literacka.
39. Świat opowiadań Stefana Żeromskiego.
40. Odzwierciedlenie tendencji młodopolskich w twórczości Stefana
Żeromskiego.
41. Motyw powstania styczniowego w prozie Stefana Żeromskiego.
42. Bohater ludowy i wieś w prozie Stefana Żeromskiego.
43. Władysław St. Reymont - biografia literacka, dzieje twórczości.
44. Antyurbanizm w prozie Władysława St. Reymonta.
45. Władysław St. Reymont a naturalizm.
46. Problem narodowy i narodu w Chłopach Władysława St. Reymonta.
47. Co łączy Chłopów z Panem Tadeuszem?
48. Struktury narracyjne i artyzm w Chłopach.
49. Trzy obszary treści w Chłopach: ziemia, czas, stosunki międzyludzkie.
50. Próchno Wacława Berenta na tle młodopolskiej twórczości o artyście.
51. Władysław Orkan – dzieje twórczości i biografia literacka.
52. Obraz wsi w prozie Władysława Orkana.
53. Stanowiska ideowe Władysława Orkana w W roztokach i Komornikach.
54. Proza młodopolska – przedstawiciele, nurty, charakterystyka.
55. Młodopolska powieść psychologiczna; narodziny psychologizmu w
powieści.
56. Modernistyczne mity katastroficzne.
57. Modernistyczna proza o artyście (Irzykowski, Berent, Reymont).
58. Dramat młodopolski – charakterystyka, nurty, tendencje.
59. Dramat młodopolski na wybranym przykładzie.
60. Stanisław Wyspiański – dzieje twórczości i biografia literacka.
61. Motyw powstania listopadowego w dramatach Stanisława Wyspiańskiego.
62. Wesele jako dramat realistyczny (chłopomania).
63. Wesele jako dramat symboliczny (postacie, symbolika).
64. Sąd o ludzie i o inteligencji w Weselu.
65. Zagadnienia formy, kompozycji i artyzmu Wesela.
66. Motyw powstania listopadowego w Nocy listopadowej; antyk Stanisława
Wyspiańskiego;
bóstwa a ludzie.
67. Polemika ze współczesnością i inspiracje romantyczne w dramatach
Stanisława Wyspiańskiego.
59
68. Demaskatorska satyra w komedii obyczajowej obok monumentalnego teatru.
Syntezy różnych
sztuk Stanisława Wyspiańskiego.
69. Teatr Stanisława Wyspiańskiego – próba charakterystyki.
70. Stanisław Przybyszewski, teoretyk, dramaturg i prozaik.
71. Dramaturgia Jana Augusta Kisielewskiego.
72. Teatr Gabrieli Zapolskiej.
73. Swoistość poezji, jej artyzm, bogata obrazowość, muzyczność, symbol,
nastrój.
74. Przymierze literatury młodopolskiej z kulturą światową (podobieństwa
formalne, tłumaczenia,
zainteresowania tematyczne).
75. Rodzaje i gatunki literackie uprawiane w Młodej Polsce
76. Atrofia Młodej Polski, nowe tendencje, przełom po roku 1905 i 1914.
77. Motyw kobiety fatalnej, mizoginizm w literaturze Młodej Polski.
78. Najważniejsze prace o literaturze Młodej Polski.
79. Literatura francuska XIX w. - najwybitniejsi przedstawiciele (Zola,
Baudelaire, parnasiści).
80. Cechy powieści młodopolskiej.
Oprac. dr Jan Wolski.
60
Numer 13b
1. Nazwa przedmiotu: Literatura dwudziestolecia międzywojennego.
2.
Kod przedmiotu:
Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony egzaminem
Rok i semestr: rok III, semestr 5.
Liczba punktów ECTS: 2
Poziom przedmiotu: zaawansowany
Wykładowca (wykładowcy): prof. dr hab. Zbigniew Andres, dr Zofia Brzuchowska,
dr Janusz Pasterski oraz pracownicy Zakładu Literatury XX
Wieku
12. Wymagania wstępne: student powinien posiadać wiedzę z zakresu procesu
historycznoliterackiego epok wcześniejszych, znać uwarunkowania periodyzacji oraz podłoże
związków rozwoju literatury z procesami społecznymi; do posiadanych kompetencji studenta
powinna należeć także zaawansowana wiedza z zakresu poetyki, teorii literatury oraz analizy
i interpretacji dzieła literackiego.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
13.
Cel nauczania: w wyniku zaliczenia przedmiotu student zdobędzie szeroką wiedzę w
zakresie najważniejszych zjawisk, dzieł i indywidualności twórczych tego okresu
literackiego; do jego kompetencji będzie należało porządkowanie, problematyzowanie
i syntetyzowanie wiedzy historycznoliterackiej.
14.
Program nauczania: wykład poświęcony najważniejszym zjawiskom literatury
polskiej okresu dwudziestolecia międzywojennego. Obejmuje:

przedstawienie uwarunkowań historycznych, politycznych i społecznych epoki,
charakterystykę kierunków, grup literackich oraz kolejnych pokoleń twórców,

przegląd wybranych nurtów, stylów, gatunków i tematów,

prezentację sylwetek oraz twórczości najważniejszych pisarzy tego okresu: Stefana
Żeromskiego, Bolesława Leśmiana, Juliana Tuwima, Jana Lechonia, Jarosława
Iwaszkiewicza, Józefa Czechowicza, Czesława Miłosza, Brunona Schulza, Witolda
Gombrowicza, Stanisława Ignacego Witkiewicza.
15.
Metody i formy oceny pracy studenta: egzamin ustny w trakcie letniej sesji
egzaminacyjnej. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczeń ćwiczeń z
tego przedmiotu. Zapisy na egzamin prowadzi starosta roku w porozumieniu z
egzaminatorem.
16.
Zalecane lektury i materiały pomocnicze: wykaz lektur w załączniku
17.
61
7. Poziom przedmiotu: zaawansowany
11. Wykładowca (wykładowcy): dr Zofia Brzuchowska, dr Stanisław Dłuski,
dr Janusz Pasterski oraz pracownicy Zakładu Literatury
XX Wieku.
12. Wymagania wstępne: student powinien posiadać wiedzę z zakresu procesu
historycznoliterackiego epok wcześniejszych, znać uwarunkowania periodyzacji oraz
podłoże związków rozwoju literatury z procesami społecznymi; do posiadanych
kompetencji studenta powinna należeć także zaawansowana wiedza z zakresu poetyki,
teorii literatury oraz analizy i interpretacji dzieła literackiego.
13. Cel nauczania: w wyniku zaliczenia przedmiotu student zdobędzie szeroką wiedzę w
zakresie najważniejszych zjawisk, dzieł i indywidualności twórczych tego okresu
literackiego; do jego kompetencji będzie należało porządkowanie, problematyzowanie i
syntetyzowanie wiedzy historycznoliterackiej.

„Idę młody, genialny” – program i praktyka futuryzmu polskiego.

„Pod Pikadorem” – młodzież literacka wkracza na Parnas. Debiuty skamandrytów.

W kręgu Skamandra – poezja Jana Lechonia.

Sól ziemi Józefa Wittlina jako powieść antywojenna.

Awangarda krakowska.

Figury losu w opowiadaniach Jarosława Iwaszkiewicza.

Druga Awangarda i katastrofizm.

Psychologizm w prozie dwudziestolecia międzywojennego.

Od arkadii do herezji – mityzacja rzeczywistości w prozie Brunona Schulza.

„Metafizyczne grymasy”. Dramaturgia i teoria czystej formy Stanisława Ignacego
Witkiewicza.

Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
15. Metody i formy oceny pracy studenta: zaliczenie ćwiczeń student uzyskuje na podstawie
regularnego uczęszczania na zajęcia (dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze).
Stosowana jest kontrola obecności oraz ocenianie ciągłe (bieżące przygotowanie do
zajęć i aktywność). Każdy z uczestników ćwiczeń powinien przynajmniej raz w
semestrze przygotować tzw. wprowadzenie do zajęć. Jest to forma sprawdzająca
umiejętność problematyzacji analizowanych dzieł literackich, a także krytycznej lektury
tekstów teoretycznych.
17. Uwagi dodatkowe: obowiązuje określony limit osób w grupie ustalony przez Dyrekcję
Instytutu przed rozpoczęciem semestru; termin rejestracji na zajęcia – pierwsze
spotkanie w semestrze.
62
Wykaz lektur
(zakres: literatura dwudziestolecia międzywojennego)
Teksty obowiązkowe
A. POEZJA
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, wybór H. Zaworska, wstęp Z. Jarosiński,
Czechowicz Józef, Wybór poezji, oprac. T. Kłak, wyd. drugie, Wrocław 1985 (BN I 199).
Iwaszkiewicz Jarosław, Wiersze zebrane, Warszawa 1968.
Lechoń Jan, Poezje, oprac. R. Loth, Wrocław 1990 (BN I 256).
Leśmian Bolesław, Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, wyd. trzecie, Wrocław 1991 (BN I
217).
Miłosz Czesław, Wiersze, t. 1-3, Kraków 1993 (i wyd. nast.).
Przyboś Julian, Sytuacje liryczne. Wybór poezji, wstęp E. Balcerzan, Wrocław 1989 (BN I
266).
Staff Leopold, Wybór poezji, wybór i wstęp M. Jastrun, przypisy oprac. M. Bojarska, wyd.
trzecie, Wrocław 1985 (BN I 181).
Tuwim Julian, Wiersze wybrane, oprac. M. Głowiński, wyd. czwarte rozszerzone, Wrocław
1986 [i wyd. nast.] (BN I 184); Bal w Operze, przedmowa Cz. Miłosz, Kraków 1999.
Wierzyński Kazimierz, Wybór poezji, wybór, oprac. tekstu, wstęp K. Dybciak, komentarze K.
i K. Dybciak, Wrocław 1991 (BN I 275).
B. PROZA
Choromański Michał, Zazdrość i medycyna. Poznań 1979 [ i wyd. nast.].
Dąbrowska Maria, Noce i dnie, posłowie E. Korzeniewska, t. 1 Bogumił i Barbara, t. 2
Wieczne zmartwienie, Warszawa 1972 (i inne wyd.).
Gombrowicz Witold, Dzieła, red. naukowa tekstu J. Błoński, t. 2, Ferdydurke, Kraków 1989
(i inne wyd.).
Iwaszkiewicz Jarosław, Opowiadania wybrane, oprac. A. Zawada, Wrocław 2001 (BN I 303)
[tu: Panny z Wilka, Brzezina, Młyn nad Utratą].
Kuncewiczowa Maria, Cudzoziemka. Powieść, Warszawa 1957 ( i inne wyd.).
Nałkowska Zofia, Granica, oprac. W. Wójcik, Wrocław 1971 ( BN I 204).
Schulz Bruno, Opowiadania. Wybór esejów i listów, oprac. J. Jarzębski, wyd. drugie
przejrzane i uzupełnione, Wrocław 1989 (BN I 264).
Wittlin Józef, Sól ziemi, oprac. E. Wiegandt, Wrocław 1991 (BN I 278).
Żeromski Stefan, Przedwiośnie, oprac. Z. J. Adamczyk, Wrocław 1982 (BN I 242).
C. DRAMAT
Gombrowicz Witold, Dzieła, red. naukowa tekstu J. Błoński, t. VI, Dramaty, Kraków 1986 ( i
inne wyd.) [tu: Iwona, księżniczka Burgunda].
Szaniawski Jerzy, Wybór dramatów, oprac. A. Hutnikiewicz, Wrocław 1988 (BN I 263) [tu:
Żeglarz].
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Wybór dramatów, wybór i wstęp J. Błoński, tekst i przypisy
M. Kwaśny, wyd. drugie popr., Wrocław 1983 (BN I 221) [tu: wstęp oraz Szewcy].
D. KRYTYKA
„Kartografowie dziwnych podróży”. Wypisy z polskiej krytyki literackiej XX wieku, redakcja i
wstęp M. Wyka, oprac. K. Biedrzycki [i in.], Kraków 2004 (tu: S. Żeromski, Literatura
a życie polskie; S. Żeromski, Snobizm i postęp; K. Irzykowski, Plagiatowy charakter
63
przełomów literackich w Polsce; L. Fryde, Dwa pokolenia; K. Wyka, S. Napierski,
Dwugłos o Schulzu; B. Schulz, „Ferdydurke”).
Peiper Tadeusz, Pisma wybrane, oprac. S. Jaworski, Wrocław 1979 (BN I 235) [tu: Wstęp,
Miasto, masa, maszyna, Metafora teraźniejszości, Poezja jako budowa].
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Bez kompromisu. Pisma krytyczne i publicystyczne, oprac. J.
Degler, Warszawa 1976 [tu: J. Degler: Witkacy nieznany, O Czystej Formie].
E. LITERATURA POWSZECHNA
Bułhakow Michaił, Mistrz i Małgorzata, tłum. I. Lewandowska, W. Dąbrowski, wstęp A.
Drawicz, oprac. tekstu i przypisy G. Przebinda, Wrocław 1990 (BN II 229).
Hašek Jaroslav, Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej, przeł. P. HulkaLaskowski, posłowie E. Madany, t. 1-4, Warszawa 1982.
Kafka Franz, Proces, przeł. B. Schulz, Warszawa 1957 (i wyd. nast.).
Mann Thomas, Czarodziejska góra, przeł. J. Kramsztyk, posłowie R. Karst, t. 1-2, Warszawa
1965 (i wyd. nast.).
Remarque Erich Maria, Na Zachodzie bez zmian, przeł. S. Napierski, Warszawa 1967 ( i wyd.
nast.).
F. OPRACOWANIA
Gazda Grzegorz, Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku, Warszawa
2000.
Hutnikiewicz Artur, Od Czystej Formy do literatury faktu. Główne teorie i programy
literackie XX stulecia, Warszawa 1988.
Jarzębski Jerzy, Proza dwudziestolecia, Kraków 2005.
Kwiatkowski Jerzy, Dwudziestolecie międzywojenne, Warszawa 2000.
Kwiatkowski Jerzy, Literatura Dwudziestolecia, Warszawa 1990.
Lektury polonistyczne. Dwudziestolecie międzywojenne. II wojna światowa, red. R. Nycz, J.
Jarzębski, t. 1-2, Kraków 1997-1998.
Nasiłowska Anna, Trzydziestolecie 1914-1944, Warszawa 1995.
Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. S.6. Literatura polska w okresie międzywojennym,
red. J. Kądziela, J. Kwiatkowski, I. Wyczańska, t. 1-2, Kraków 1979, t. 3-4 Kraków
1993.
Poeci dwudziestolecia międzywojennego, red. I. Maciejewska, t.1-2, Warszawa 1982.
Poezja polska okresu międzywojennego. Antologia, wybór i wstęp M. Głowiński i J.
Sławiński, przypisy oprac. J. Stradecki, cz. 1–2, Wrocław 1987 (i wyd. nast.), BN I 253.
Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki, red. B. Faron, Warszawa 1972.
Teksty uzupełniające (5 pozycji do wyboru)
Andrzejewski Jerzy, Ład serca, Warszawa 1983.
Apollinaire Guillaume, Wybór poezji, oprac. J. Kwiatkowski, Wrocław 1975 (BN II 176) [tu:
wstęp oraz wybór wierszy].
Broniewski Władysław, Poezje 1923–1961, wybór, oprac. i szkic wstępny o poecie W.
Woroszylski, Warszawa 1995.
Czyżewski Tytus, Poezja i próby dramatyczne, oprac. A. Baluch, Wrocław 1992 (BN I 273).
Dąbrowska Maria, Opowiadania, oprac. W. Maciąg, Wrocław 1972 (BN I 208) [tu:
opowiadania z tomów Uśmiech dzieciństwa oraz Ludzie stamtąd].
Eliot Thomas Stearns, Wybór poezji, wybór tekstów K. Boczkowski, W. Rulewicz, wstęp W.
Rulewicz, komentarze K. Boczkowski, W. Rulewicz, Wrocław 1990 (BN II 230) [tu:
wstęp, Jałowa ziemia w przekładzie Czesława Miłosza].
64
Faulkner William, Absalomie, Absalomie..., przekład Z. Kierszys, posłowie J. Tomkowski,
Warszawa 2001.
Fryde Ludwik, Wybór pism krytycznych, oprac. A. Biernacki, Warszawa 1966.
Gałczyński Konstanty Ildefons, Wybór poezji, oprac. M. Wyka, wyd. piąte uzupełnione,
Hesse Hermann, Wilk stepowy, przeł. G. Mycielska, posłowie H. Orłowski, Poznań 1984.
Iwaszkiewicz Jarosław, Czerwone tarcze, Kraków 1956 ( i inne wyd.).
Jasieński Bruno, Utwory poetyckie, manifesty, szkice, oprac. E. Balcerzan, Wrocław 1972
(BN I 211).
Jaworski Roman, Historie maniaków, przedmowa M. Głowiński, Kraków 1978.
Joyce James, Ulisses, przekł. M. Słomczyński, Kraków 2004.
Kaden-Bandrowski Juliusz, Generał Barcz, oprac. M. Sprusiński, wyd. II, Wrocław 1984 (BN
I 223).
Kossak Zofia, Krzyżowcy, t. 1-4, Warszawa 2003.
Kossak-Szczucka Zofia, Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917-1919, przedmowa S.
Estraicher, posłowie A. Szafrańska, Warszawa 1996.
Krzyk i ekstaza. Antologia polskiego ekspresjonizmu, oprac. J. Ratajczak, Poznań 1987 (wstęp
i wybrane teksty).
Kurek Jalu, Grypa szaleje w Naprawie, Kraków 1959 ( i wyd. nast.).
Miciński Bolesław, Pisma. Eseje, artykuły, listy, wybór i oprac. A. Micińska, Kraków 1970.
Młodożeniec Stanisław, Utwory poetyckie, oprac. T. Burek, Warszawa 1973.
Pawlikowska-Jasnorzewska Maria, Wybór poezji, oprac. J. Kwiatkowski, wyd. czwarte
rozszerzone, Wrocław 1980 ( BN I 194).
Piętak Stanisław, Pisma, t. 3 Utwory prozatorskie, Warszawa 1988 [tu: Młodość Jasia
Kunefała].
Poezja polska. Antologia w układzie Stanisława Grochowiaka i Janusza Maciejewskiego, t. II,
Warszawa 1973 (tu: t. 2).
Polska awangarda poetycka. Programy lat 1917-1923. Antologia poetycka, oprac. A. Lam, t.
1-2, Kraków 1969.
Proust Marcel, W poszukiwaniu straconego czasu, t. 1, W stronę Swanna, przekład i wstęp T.
Żeleński (Boy), Warszawa 1956 ( i wyd. nast.).
Rembek Stanisław, W polu, wstęp P. Kuncewicz, Warszawa 1996.
Sebyła Władysław, Poezje zebrane, oprac. A. Z. Makowiecki, Warszawa 1981.
Słonimski Antoni, Kroniki tygodniowe 1927-1939, oprac. W. Kopaliński, Warszawa 1956.
Słonimski Antoni, Poezje zebrane, wyd. drugie, Warszawa 1970 (lub:) 138 wierszy,
Warszawa 1984.
Strug Andrzej, Pokolenie Marka Świdy, posłowie J. Pieszczachowicz, wyd. 2, Kraków 1985.
Strug Andrzej, Żółty krzyż, t.1-3, Warszawa 1971.
Uniłowski Zbigniew, Wspólny pokój i inne utwory, oprac. B. Faron, Wrocław 1976 (BN I
224) [tu: Wspólny pokój].
Vincenz Stanisław, Na wysokiej połoninie, t. 1-4, Warszawa 1980-1983 (i wyd. nast.).
Wańkowicz Melchior, Na tropach Smętka, wyd. 4 Kraków 1980 ( i wyd. nast.)
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Dzieła wybrane, t. 2, Pożegnanie jesieni, Warszawa 1985 (i
inne wyd.).
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Dzieła wybrane, t. 3, Nienasycenie, Warszawa 1985.
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Pisma filozoficzne i estetyczne, t. 1, Nowe formy w malarstwie.
Szkice estetyczne. Teatr, oprac. i przypisy J. Leszczyński, Warszawa 1974.
Wittlin Józef, Poezje, wstęp J. Rogoziński, Warszawa 1978.
„Wstań Polsko moja!” Poezje z lat 1914-1918, Warszawa 1988 (np. Edward Słoński, Józef
Relidzyński, Józef Mączka, Zdzisław Dębicki, Józef Andrzej Teslar).
65
Żeleński Tadeusz (Boy), Pisma, red. H. Markiewicz, t. 1-28, Warszawa 1956-1975. T. 6.
Szkice literackie, oprac. H. Markiewicz, 1956. T. 8-10. Mózg i płeć, oprac. i przedmowa
J. Kott, 1957. T. 19-23. Flirt z Melpomeną. Wieczór 1-10, 1963-1965.
Żeromski Stefan, Dzieła, red. S. Pigoń, wstęp H. Markiewicz, Seria III, t. 4, Uciekła mi
przepióreczka..., Warszawa 1957, [lub w:] Antologia dramatu polskiego 1918-1978,
oprac. S. W. Balicki i S. Marczak-Oborski, t. 1, Warszawa 1981.
Żeromski Stefan, Snobizm i postęp oraz inne utwory publicystyczne, wstęp i oprac. A.
Lubaszewska, Kraków 2003.
Opracowania uzupełniające
Bereś Stanisław, Ostatnia wileńska plejada. Szkice o poezji kręgu Żagarów, Warszawa 1990.
Błoński Jan, Forma, śmiech i rzeczy ostateczne. Studia o Gombrowiczu, Kraków 1994.
Błoński Jan, Od Stasia do Witkacego, Kraków 1996.
Bolecki Włodzimierz, Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym, Wrocław
1982 ( i wyd. nast.).
Czytanie Schulza, red. J. Jarzębski, Kraków 1994.
Drewnowski Tadeusz, Rzecz Russowska. O pisarstwie Marii Dąbrowskiej, Kraków 1987.
Eustachiewicz Lesław, Dwudziestolecie 1919-1939, Warszawa 1990, Biblioteka
„Polonistyki”.
Ficowski Jerzy, Regiony wielkiej herezji. Szkice o życiu i twórczości Brunona Schulza,
Kraków 1975.
Głowiński Michał, Grupa literacka a model poezji. Przykład Skamandra, [w:] Style odbioru.
Szkice o komunikacji literackiej, Warszawa 1977.
Głowiński Michał, Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka, Warszawa 1962.
Głowiński Michał, Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesław Leśmiana, Warszawa
1981.
Gombrowicz i krytycy, oprac. Z. Łapiński, Kraków 1984.
Gorczyńska Renata [Ewa Czarnecka], Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem.
Komentarze, Kraków 1992 (i wyd. nast.).
Jaworski Stanisław, Awangarda, Warszawa 1992.
Jaworski Stanisław, Między awangardą a nadrealizmem. Główne kierunki przemian poezji
polskiej w latach trzydziestych na tle europejskim, Kraków 1976.
Kłak Tadeusz, Czasopisma Awangardy, cz. 1-2, Wrocław 1978-1979.
Kowalczykowa Alina, Problemy i spory literackie w dwudziestoleciu 1918-1939, Warszawa
1978 (i 1981 wyd. rozszerzone).
Kryszak Janusz, Katastrofizm ocalający. Z problematyki poezji tzw. drugiej Awangardy,
wyd.2, Bydgoszcz 1985.
Kwiatkowski Jerzy, Eleuter. Szkice o wczesnej poezji Jarosława Iwaszkiewicza, Warszawa
1966.
Kwiatkowski Jerzy, Poezja Jarosława Iwaszkiewicza na tle dwudziestolecia
międzywojennego, Warszawa 1975.
Kwiatkowski Jerzy, Świat poetycki Juliana Przybosia, Warszawa 1972.
Lam Andrzej, Polska awangarda poetycka. Programy lat 1917-1923, t. 1-2, Kraków 1969.
Literatura polska 1918-1975, red. A. Brodzka, H. Zaworska, S. Żółkiewski, t. I, 1918-1932,
Warszawa 1991, t. II, 1933-1944, Warszawa 1993 i J. Stradecki, Dokumentacja
bibliograficzna 1918-1944, Warszawa 1991.
Maciejewska Irena, Leopold Staff. Warszawski okres twórczości, Warszawa 1973.
Marx Jan, Grupa poetycka „Kwadryga”, Warszawa 1983.
O prozie polskiej XX wieku, red. A. Hutnikiewicz, H. Zaworska, Wrocław 1971.
Opacki Ireneusz, Poetyckie dialogi z kontekstem, Katowice 1979.
66
Ostasz Gustaw, Imperatyw polskości. Kazimierza Wierzyńskiego „Wolność tragiczna”,
Rzeszów 2003.
Ostasz Gustaw, W cieniu „Herostratesa”. O tradycjach romantyzmu w poezji polskiej lat
1914-1939, Rzeszów 1993.
Pasterski Janusz, Tristium liber. O twórczości literackiej Stefana Napierskiego, Rzeszów
2000.
Poetyckie awangardy. Awangarda przedwojenna. Lekcja literatury z Piotrem Śliwińskim,
Kraków 2004.
Polska krytyka literacka 1919-1939. Materiały, t. 5, Warszawa 1966 [np.: T. Żeleński, S.
Baczyński, A. Stawar, L. Fryde, K. L. Koniński, K. Czachowski, K. W. Zawodziński].
Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, red. A. Wojciechowski, Wrocław 1974.
Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety, red. J. Kwiatkowski, Kraków 1985.
Problemy literatury polskiej lat 1890-1939, red. H. Kirchner, Z. Żabicki, Seria I–II, Wrocław
1972-1974.
Przybylski Ryszard, Eros i Tanatos. Proza Jarosława Iwaszkiewicza 1916-1938, Warszawa
1970.
Sandauer Artur, Poeci czterech pokoleń, Kraków 1977.
Sawicka Jadwiga, Julian Tuwim, Warszawa 1986.
Sławiński Janusz, Koncepcja języka poetyckiego Awangardy Krakowskiej, Wrocław 1965.
Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Wrocław 1996.
Sprusiński Michał, Juliusz Kaden-Bandrowski. Życie i twórczość, Kraków 1971.
Stradecki Janusz, W kręgu Skamandra, Warszawa 1977.
Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971.
Studia o prozie Brunona Schulza, red. K.Czaplowa, Katowice 1976.
Studia o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Wrocław 1971.
Szymański Wiesław Paweł, Moje Dwudziestolecie 1918–1939, Kraków 1998.
Szymański Wiesław Paweł, Neosymbolizm. O awangardowej poezji polskiej w latach
trzydziestych, Kraków 1973.
Trznadel Jacek, Twórczość Leśmiana, Warszawa 1964.
Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak i B. Stelmaszczyk, Kraków
2000.
Uliasz Stanisław, Polska proza lat 1918-1939. Antologia tekstów krytycznoliterackich i
opracowań naukowych, Rzeszów 1989.
W stronę dwudziestolecia 1918-1939, studia i szkice o literaturze, red. Z. Andres, Rzeszów
1993.
Ważyk Adam, Dziwna historia Awangardy, Warszawa 1976.
Wójcik Włodzimierz, Legenda Piłsudskiego w polskiej literaturze międzywojennej, Katowice
1986.
Wyka Kazimierz, Rzecz wyobraźni, Warszawa 1959 (i wyd. nast.).
Wyka Kazimierz, Stara szuflada, Kraków 1967.
Wyka Marta, Gałczyński a wzory literackie, Warszawa 1970.
Zacharska Jadwiga, Skamander, Warszawa 1977.
Zaleski Marek, Przygoda drugiej awangardy, Wrocław 1984.
Zawada Andrzej, Dwudziestolecie literackie, Wrocław 1995.
Zaworska Helena, O nową sztukę. Polskie programy artystyczne lat 1917-1922, Warszawa
1963.
Zieniewicz Andrzej, Idące Wilno. Szkice o Żagarach, Warszawa 1987.
Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. 2, Literatura międzywojenna, red. A. Brodzka,
Z. Żabicki, Warszawa 1965.
67
Żółkiewski Stefan, Główne tendencje rozwojowe polskiej kultury literackiej 1918–1939, [w:]
tegoż, Kultura. Socjologia. Semiotyka, Warszawa 1979.
Żółkiewski Stefan, Kultura literacka (1918-1932), Wrocław 1973.
Lektury do ćwiczeń
Literatura obowiązkowa:
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, wstęp i komentarz Z. Jarosiński, wybór i przygotowanie
tekstów H. Zaworska, Wrocław 1978 (BN I 230).
Choromański Michał, Zazdrość i medycyna, Poznań 1957 (i wyd. nast.).
Czechowicz Józef, Wybór poezji, oprac. T. Kłak, Wrocław 1985 (BN I 199).
Gombrowicz Witold, Dzieła, t. II, Ferdydurke, Kraków 1989.
Iwaszkiewicz Jarosław, Opowiadania, oprac. A. Zawada, Wrocław 2001 (BN I 303).
Iwaszkiewicz Jarosław, Wiersze zebrane, Warszawa 1968.
Lechoń Jan, Poezje, oprac. R. Loth, Wrocław 1990 (BN I 256).
Miłosz Czesław, Poezje, Warszawa 1988.
Przyboś Julian, Sytuacje liryczne. Wybór poezji, wstęp napisał E. Balcerzan, Wrocław 1989 (BN I
266).
Schulz Bruno, Opowiadania. Wybór esejów i listów, oprac. J. Jarzębski, Wrocław 1989 (BN I 264).
Słonimski Antoni, Poezje wybrane, Warszawa 1972.
Tuwim Julian, Wiersze, oprac. A. Kowalczykowa, Warszawa 1986, t. 1-2.
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Wybór dramatów, oprac. J. Błoński, Wrocław 1983 (BN I 221).
Wierzyński Kazimierz, Wybór poezji, wybór, oprac. tekstu, wstęp K. Dybciak, Wrocław 1991 (BN I
275).
Wittlin Józef, Sól ziemi, oprac. E. Wiegandt, Wrocław 1991 (BN I 278).
Literatura uzupełniająca
Balcerzan Edward, Liryka Juliana Przybosia, Warszawa 1989.
Hutnikiewicz Artur, Od Czystej Formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX
stulecia, Warszawa 1988.
Jarzębski Jerzy, Proza dwudziestolecia, Kraków 2005.
Jaworski Stanisław, Awangarda, Warszawa 1992.
Kowalczykowa Alina, Programy i spory literackie w dwudziestoleciu 1918-1939, Warszawa 1981.
Kwiatkowski Jerzy, Literatura Dwudziestolecia, Warszawa 1990.
Kwiatkowski Jerzy, Dwudziestolecie międzywojenne, Warszawa 2000.
Lektury polonistyczne. Dwudziestolecie międzywojenne. II wojna światowa, red. R. Nycz, J. Jarzębski,
t. 1-2, Kraków 1997-1998.
Nasiłowska Anna, Trzydziestolecie 1914-1944, Warszawa 1995.
Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. S.6. Literatura polska w okresie międzywojennym, red. J.
Kądziela, J. Kwiatkowski, I. Wyczańska, t. 1-2, Kraków 1979, t. 3-4 Kraków 1993.
Poeci dwudziestolecia międzywojennego, red. I. Maciejewska, t.1-2, Warszawa 1982.
Poezja polska okresu międzywojennego. Antologia, wybór i wstęp M. Głowiński, J. Sławiński,
Wrocław 1987, t. 1-2.
Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Sylwetki, red. B. Faron, Warszawa 1972.
Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Wrocław 1996.
Słownik schulzowski, oprac. i red. W. Bolecki, J. Jarzębski, S. Rosiek, Gdańsk 2003.
Uliasz Stanisław, Polska proza lat 1918-1939. Antologia tekstów krytycznoliterackich i opracowań
naukowych, Rzeszów 1989.
Zaworska Helena, „Opowiadania” Jarosława Iwaszkiewicza, Warszawa 1985.
Oprac. pracownicy Zakładu Literatury XX Wieku.
68
Numer 14
1. Nazwa przedmiotu: Literatura po 1939 roku
2. Kod przedmiotu:
4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony zaliczeniem; egzamin po całym kursie
(po semestrze szóstym)
7. Poziom przedmiotu: zaawansowany – określają go zarówno wymagania wstępne (poz.
12), jak i wykaz lektur (załącznik).
11. Wykładowcy: dr hab. prof. UR Zenon Ożóg
12. Wymagania wstępne: dobra znajomość dwudziestowiecznych lektur z zakresu szkół
niższych; to znaczy lektur, które są obiektem poznania zarówno w szkole
podstawowej, jak i w gimnazjum i liceum.
13. Cel nauczania:
 Przewidywane rezultaty kształcenia.
Dzięki wykładowi i ćwiczeniom ale też za sprawą dobranych przez wykaz lektur dzieł
– które prezentują wysoki artystycznie poziom i niosą cenną informację o rzeczywistości
pozaliterackiej – studenci nie tylko mogą postrzegać i sprawdzać zręby historii literatury
najnowszej, ale też nawiązywać dialog z tekstami, wartościować je, wchodzić z nimi w
dyskurs, bogacący czytelnika fachowego od wewnątrz; taki jest zresztą główny sens
poznawania literatury pięknej na studiach filologicznych.
Studenci poznają również specyficzną odmienność literatury polskiej po roku 1939.
Wyraża się ona w tematyce obrony niepodległości podczas drugiej wojny światowej, w
rejestrowaniu zdarzeń dziejowych przez twórczość dokumentarną, w kontynuacji zjawisk
artystycznych znanych już z epok poprzednich, zwłaszcza z dwudziestolecia
międzywojennego i Młodej Polski, ale też z romantyzmu (literatura krajowa i emigracyjna).
Specyficzna odmienność literatury krajowej ujawnia się także w bezwzględnym
przeszczepianiu na grunt polski założeń literatury sowieckiej, wywołującym jednak swego
rodzaju reakcję immunologiczną, to jest opór, obronę, odrzucanie.
Student będzie miał szansę utwierdzać się w pewności co do związków tej literatury z
rzeczywistością historyczną rozumianą jako ciąg zdarzeń oraz brutalne ideologie totalitarne.
 Kompetencje; umiejętności nabywane przez studentów.
Ci, którzy wybiorą specjalność nauczycielską, zdobędą przygotowanie merytoryczne
(z zakresu literatury polskiej po roku 1939) do pracy w szkole. Reszta może osiągnąć
kompetencje potrzebne w różnych profesjach filologicznych. Wszyscy zaś mogą się
przygotować do kontynuacji studiów drugiego stopnia, do pisania rozprawy magisterskiej.
Tematycznie wykłady będą się skupiać wokół zagadnień węzłowych, które nie tylko
inicjowały zjawiska ważne z punktu widzenia historii literatury, również znaczące za sprawą
ewidentnych śladów w świadomości kulturowo-filozoficznej.
Tradycyjny wykład kursowy jest niemożliwy do prowadzenia z powodu skromnego
wymiaru godzin (15 godzin dydaktycznych) oraz istnienia dobrych podręczników (Jerzy
69
Święch, Literatura polska w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1997); Stanisław
Burkot, Literatura polska w latach 1939-1999, Warszawa 2002).
Po semestrze 6 egzamin dwuczęściowy; a mianowicie pisemny – test z zakresu
wiadomości historycznoliterackich (których podstawą są podręczniki) – i rozmowa
ustna.
16. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: wykaz lektur w załączniku
Zgłaszając się do egzaminu w semestrze 6, student przedkłada listę lektur
przestudiowanych (na I, II i III roku); uwzględniającą co najmniej 60 dzieł z zakresu
literatury polskiej po roku 1939 (tomy poezji, eseje, powieści, zbiory opowiadań,
dzieła dokumentarne; nie będące lekturą szkoły niższej); kilka (co najmniej 5) prac
naukowych, oprócz podręczników.
5. Rok i semestr: rok III, semestry: 5 i 6.
6. Liczba punktów ECTS: 2+2
7. Poziom przedmiotu: zaawansowany
9. Liczba godzin w semestrze: 30+30 [36]
11. Wykładowcy: dr Anna Jamrozek-Sowa, dr hab. prof. UR Zenon Ożóg, dr Agata Paliwoda,
dr Magdalena Rabizo-Birek oraz pracownicy Zakładu Literatury XX
Wieku.
12. Wymagania wstępne: dobra znajomość dwudziestowiecznych lektur z zakresu szkół
niższych; to znaczy lektur, które są obiektem poznania zarówno w szkole podstawowej,
jak i w gimnazjum i liceum.
13. Cel nauczania: cel prowadzenia ćwiczeń jest taki sam, jak cel prowadzenia wykładów
(por. wyżej).
Ćwiczenia (konwersatoria) będą się skupiały na lekturach i zagadnieniach
wybranych przez prowadzących zajęcia.
Za główną funkcję zajęć dydaktycznych uznajemy inspirowanie i wdrażanie
studentów do twórczej pracy własnej, do ciągłego samokształcenia.
15. Metody i formy oceny pracy studenta: ocena ciągła (aktywność na zajęciach,
przygotowanie do zajęć, kolokwia zaliczeniowe).
16. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: wykaz lektur w załączniku
A. Limit osób w grupie ćwiczeniowo-konwersatoryjnej: 30.
B. Termin rejestracji na ćwiczenia-konwersatoria: 20-25 września.
70
Wykaz lektur
(zakres: literatura po 1939 roku)
A. POEZJA
Baczyński K. K., Wybór poezji, wstęp i opr. J. Święch, Wrocław 1989.
Borowski T., (wiersze z tomu) Gdziekolwiek ziemia.
Grochowiak S., Ballada rycerska, Menuet z pogrzebaczem, [w:] Wybór poezji, oprac. i Wstęp
J. Łukasiewicz, Wrocław 2000.
Herbert Z., Studium przedmiotu (1961); Pan Cogito (1974); Raport z oblężonego Miasta i
inne wiersze (1992).
Lechoń J., (tomy) Lutnia po Bekwarku (1942); Aria z kurantem (1945), [w:] Poezje, oprac. i
Wstęp R. Loth, Wrocław 1990.
Miłosz Cz., (tomy:) Ocalenie; Traktat moralny; Traktat poetycki.
Przyboś J., (tomy:) Póki my żyjemy; Miejsce na ziemi; Najmniej słów.
Różewicz T., Poezje wybrane, wstęp T. Kłak, Warszawa 1984; albo: Poezja, Kraków 1988;
nadto: Płaskorzeźba, Wrocław 1991, Zawsze fragment, Wrocław 1996, Matka odchodzi,
Wrocław 2000.
Staff L., (wiersze z tomów:) Wiklina (1954), Dziewięć muz (1958), [w:] Wybór poezji, oprac. i
Wstęp M. Jastrun, Wrocław 1963.
Szymborska W., Poezje, przedmowa J. Kwiatkowski, Warszawa 1971; albo: Poezje wybrane,
Warszawa 1983; albo: Widok z ziarnkiem piasku, Poznań 1997, Chwila, Kraków 2002.
Twardowski J., Nie przyszedłem pana nawracać, Warszawa 1986.
Ważyk A., Poemat dla dorosłych, [w:] Wiersze wybrane, Warszawa 1978.
Wierzyński K., (tomy) Ziemia-wilczyca (1941), Krzyże i miecze (1946), [w:] Wybór poezji,
oprac. i Wstęp K. Dybciak, Wrocław 1991.
Wojtyła K., Pieśń o Bogu Ukrytym (wyd. dowolne).
B. UTWORY FABULARNE
Andrzejewski J., Przed sądem; Apel; Ciemności kryją ziemię.
Bobkowski A., Opowiadania i szkice, Warszawa 1994.
Brandys K., Obrona Grenady; Romantyczność.
Buczkowski L., Czarny potok.
Dąbrowska M., Opowiadania, oprac. i Wstęp W. Maciąg, Wrocław 1972.
Dygat S., Jezioro Bodeńskie.
Gombrowicz W., Transatlantyk.
Hłasko M., Pierwszy krok w chmurach; Ósmy dzień tygodnia.
Huelle P., Weiser Dawidek, Gdańsk 1987.
Konwicki T., Sennik współczesny.
Lem S., Opowiadania.
Libera A., Madame, Kraków 1999.
Mackiewicz J., Droga donikąd.
Mach W., Góry nad Czarnym Morzem, Warszawa 1961.
Malewska H., Panowie Leszczyńscy, Kraków 1961.
Miłosz Cz., Dolina Issy, Paryż 1955; Zdobycie władzy, Paryż 1955.
Mrożek S., Słoń. Opowiadania, Kraków 1957.
Myśliwski W., Nagi sad.
Neverly I., Pamiątka z Celulozy.
Nowakowski M., Sielanka. Wybór opowiadań; Raport o stanie wojennym.
Odojewski W., Zasypie wszystko, zawieje.
71
Parnicki T., Srebrne orły.
Rudnicki A., Żywe i martwe morze.
Szczepański J. J., Polska jesień; Ikar.
Tyrmand L., Zły.
Wańkowicz M., Ziele na kraterze.
C. DRAMAT
Brandstaetter R., Powrót syna marnotrawnego.
Bryll E., Rzecz listopadowa.
Gombrowicz W., Ślub.
Krasiński J., Czapa.
Kruczkowski L., Pierwszy dzień wolności.
Mrożek S., Indyk.
Różewicz T., Nasza mała stabilizacja.
Wojtyła K., Przed sklepem jubilera
D. LITERATURA FAKTU
Anders W., Bez ostatniego rozdziału, Londyn 1949.
Bobkowski A., Szkice piórkiem, Warszawa 1997.
Czapski J., Na nieludzkiej ziemi, Paryż 1949.
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą 1973 – 1979, Warszawa 1990.
Obertyńska B. (ps. Marta Rudzka), W domu niewoli.
Peszkowski Z., I ujrzałem doły śmierci. Charków – Miednoje – Katyń, Śrem 1993.
Szczepański J. J., Przed nieznanym trybunałem.
Vincenz S., Dialogi z Sowietami, Londyn 1966.
Wańkowicz M., Monte Cassino, 1957.
Wańkowicz M., Rodzina Korzeniewskich, Nowy Jork 1944.
Wierzyński K., Pobojowisko [1944], Warszawa 1989.
Wyszyński S., Zapiski więzienne, Paryż 1982.
E. ESEISTYKA
Dąbrowska M., Conradowskie pojęcie wierności; Notatka na marginesie artykułu Jana Kotta;
Pożegnanie z Conradem, [w:] Szkice o Conradzie, Warszawa 1959, s.148-194.
Herbert Z., Barbarzyńca w ogrodzie, Warszawa 1962.
Miciński B., Podróże do piekieł i inne eseje, Kraków 1994.
Miłosz Cz., Rodzinna Europa, Paryż 1959.
Parandowski J., Alchemia słowa, Warszawa 1951.
Prorok L., Zapiski psubrata, Warszawa 1975.
Przyboś J., Sens poetycki, Kraków 1963.
Stempowski J., Eseje, Kraków 1984.
Strzelecki J., Próby świadectwa, Warszawa 1971.
Tischner J., Etyka solidarności, Kraków 1981.
F. KRYTYKA LITERACKA
Antologia polskiej krytyki literackiej na emigracji 1945 – 1985, wybór, wstęp i biogramy
Jacek Dąbała, Lublin 1992.
Barańczak S., Książki najgorsze (1975 – 1989), Kraków 1981.
Błoński J., Zmiana warty, Kraków 1961.
Terlecki T., Szukanie równowagi. Szkice literackie i publicystyczne, Londyn 1988 (stąd: Do
emigracji polskiej, Conrad w kulturze polskiej, Wierzyński czyli poeta, Andrzej
Bobkowski).
72
Wyka K., Rzecz wyobraźni, Warszawa 1977.
G. OPRACOWANIA
Podręczniki:
Burkot S., Literatura polska w latach 1939-1999, Warszawa 2002.
Święch J., Literatura polska w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1997.
Szkice, rozprawy, monografie:
Bereś S., Literatura emigracyjna (1945-1990). Zarys periodyzacji, [w:] W kręgu twórczości
pisarzy emigracyjnych. Studia i szkice, red. Z. Andres, Rzeszów 1999, s. 9-53.
Czapliński P., Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976-1996, Kraków 1997.
Dybciak K., Panorama literatury na obczyźnie, Kraków 1990.
Nad wierszami Baczyńskiego. Interpretacje, szkice i rozprawy pod red. G. Ostasza. Rzeszów
1998.
Ostasz G., „Przeciwko smokom, jadom, kulom...” O poezji polskiej 1939 – 1945, Rzeszów
1998.
Prokop J., Wyobraźnia pod nadzorem (1994); Pisarze w służbie przemocy (1995);
Sowietyzacja i jej maski. PRL w latach stalinowskich, Kraków 1997.
Sariusz-Skąpska I., Polscy świadkowie Gułagu. Literatura łagrowa 1939-1989, Kraków 1995.
Tomasik W., Polska powieść tendencyjna 1949 – 1955. Problemy perswazji literackiej,
Wrocław 1988.
Urbankowski B., Czerwona msza, albo uśmiech Stalina, Warszawa 1995.
Wyka K., Pogranicze powieści. Proza polska 1944 – 1948, Warszawa 1989.
Zabierowski S., Conrad w oczach Polaków w latach drugiej wojny światowej; Polskie spory o
Conrada w latach 1945-1949, [w:] Conrad w perspektywie odbioru, Gdańsk 1979.
Zieliński J., Leksykon polskiej literatury emigracyjnej, Lublin 1989.
Lektury uzupełniające
A. POEZJA (dwie, trzy pozycje do wyboru):
Baliński S., Wielka podróż (1941).
Barańczak S., 159 wierszy, Kraków 1990.
Białoszewski M., Obroty rzeczy.
Bojarski W., Pożegnanie z mistrzem, Warszawa 1983.
Brandstaetter R., Pieśń o moim Chrystusie, Warszawa 1960; Księga modlitw dawnych i
nowych, Poznań 1987.
Broniewski W., (tomy:) Bagnet na broń, Drzewo rozpaczające (wyd. dowolne).
Bryll E., Twarz nie odsłonięta (1963); Pusta noc (1983).
Bursa A., Poezje wybrane, Warszawa 1977.
Ficowski J., Poezje wybrane, Warszawa 1982.
Gajcy T., Wybór poezji. Misterium niedzielne, oprac. i Wstęp S. Bereś, Wrocław 1992.
Gałczyński K. I., Listy z fiołkiem, [w:] Wybór poezji, oprac. i Wstęp M. Wyka, Wrocław
1974.
Granat E., Sceny w antrakcie, Rzeszów 1992.
Iwaszkiewicz J., Mapa pogody, Warszawa 1977.
Jastrun M., Rzecz ludzka (1974).
Jastrun T., Węzeł polski, Kraków 1988.
Lec S. J., Myśli nieuczesane (wyd. dowolne).
Kamieńska A., Dwie ciemności i wiersze ostatnie, Poznań 1989.
Karpowicz T., Wiersze wybrane, Wrocław 1969; albo: Słoje zadrzewione, Wrocław 1999.
Lipska E., Godziny za godzinami, Warszawa 1998.
73
Nowak T., Prorocy już odchodzą (1956), Jasełkowe niebiosa (1957) Psalmy (1971), [w:]
Wybór wierszy, wstęp S. Balbus, Warszawa 1979.
Obertyńska B., Otawa (1945); Miód i piołun (1972), [w:] Wiersze wybrane, Warszawa 1983.
Słucki A., Poezje wybrane, Warszawa 1982.
Stroiński L. Z., Ród Anhellich, Warszawa 1982.
Tuwim J., Kwiaty polskie.
Wojaczek R., Poezje wybrane, Warszawa 1983.
Woroszylski W., Poezje wybrane, Warszawa 1982.
Zagajewski A., Późne święta, Warszawa 1998.
B. UTWORY FABULARNE (dwa, trzy do wyboru):
Andrzejewski J., Bramy raju, [w:] Trzy opowieści, oprac. i Wstęp W. Maciąg, Wrocław 1998;
Miazga (1970).
Bocheński J., Boski Juliusz.
Brandys K., Listy do pani Z. Wspomnienia z teraźniejszości 1957 – 1961.
Brandys M., Koniec świata szwoleżerów.
Brandstaetter R., Jezus z Nazarethu.
Breza T., Spiżowa brama; Urząd.
Chwin S., Hanemann, Gdańsk 1995, albo: Esther, Gdańsk 1999.
Czernik S., Ręka.
Dygat S., Disneyland; Podróż.
Filipowicz K., Pamiętnik antybohatera, 1961.
Gombrowicz W., Dziennik, Paryż 1957.
Grynberg H., Zwycięstwo, Paryż 1969.
Iwaszkiewicz J., Nowele włoskie, Warszawa 1947.
Kijowski A., Dziecko przez ptaka przyniesione, Warszawa 1968.
Kisielewski S., Sprzysiężenie, 1947.
Kossak Z., Dziedzictwo. T. 1-3, Warszawa 1961-1967.
Krzysztoń J., Kamienne niebo; Wielbłąd na stepie.
Kuncewiczowa M., Tristan 1946.
Kuśniewicz A., Eroica, Warszawa 1963; Królestwo Obojga Sycylii, 1970.
Malewska H., Przemija postać świata, 1954.
Neverly I., Zostało z uczty bogów, Warszawa 1988.
Piętak S., Plama, Warszawa 1963.
Rembek S., Ballada o wzgardliwym wisielcu oraz dwie gawędy styczniowe, Warszawa 1977.
Parandowski J., Wrześniowa noc.
Różewicz T., Przerwany egzamin.
Stasiuk A., Opowieści galicyjskie, Kraków 1995; albo: Dukla, Czarne 1999.
Stawiński J.S., Kanał.
Stryjkowski J., Austeria.
Terlecki W., Spisek; Dwie głowy ptaka; Powrót z Carskiego Sioła.
Tokarczuk O., Prawiek i inne czasy, Warszawa 1996; albo: Dom dzienny, dom nocny,
Wałbrzych 1999.
Tulli M., Sny i kamienie, Warszawa 1995.
Vincenz S., Powojenne perypetie Sokratesa, Kraków 1985.
Worcell H., Najtrudniejszy język świata.
Zawieyski J., Wawrzyny i cyprysy.
Żukrowski W., Kamienne tablice.
C. DRAMATY (jeden, dwa do wyboru):
Grochowiak S., Chłopcy.
74
Drozdowski B., Klatka; Hamlet 70.
Różewicz T., Świadkowie; Wyszedł z domu.
Szaniawski J., Dwa teatry.
Wojtyła K., Brat naszego Boga .
D. LITERATURA FAKTU (jeden, dwa do wyboru):
Kamiński A., Kamienie na szaniec, (1943).
Mackiewicz J., Zwycięstwo prowokacji, Monachium 1962.
Moczarski K., Rozmowy z katem, Warszawa 1977.
Szczepański J. J., Kadencja, Kraków 1986.
Wachowicz B., Druhno Oleńko! Druhu Andrzeju! Gawęda o twórcach Harcerstwa Polskiego
- Oldze i Andrzeju Małkowskich, Warszawa 1995.
Wańkowicz M., Drogą do Urzędowa, Warszawa 1989.
Wat A., Mój wiek. Pamiętnik mówiony,1977.
Wyka K., Życie na niby. Szkice z lat 1939 – 1945, Warszawa 1957.
E. KRYTYKA LITERACKA (jedna, dwie książki do wyboru):
Błoński J., Odmarsz, Kraków 1978.
Fik M., Autorytecie wróć? Szkice o postawach polskich intelektualistów po październiku
1956, przedmowa J. Turowicz, Warszawa 1997.
Kijowski A., Granice literatury, Warszawa 1991.
Kornhauser J., Zagajewski A., Świat nieprzedstawiony, Kraków 1974.
Literatura źle obecna. Rekonesans. Materiały z konferencji..., Kraków 1986.
Miłosz Cz., Człowiek wśród skorpionów, Paryż 1962; Ziemia Ulro, Paryż 1977.
Nyczek T., Powiedz tylko słowo. Szkice o poezji pokolenia 68, Warszawa 1985.
Sandauer A., Dla każdego coś przykrego, Kraków 1966.
Szymański W. P., Uroki dworu, Kraków 1994.
Walc J., Wielka choroba, Warszawa 1992.
F. OPRACOWANIA (pięć do wyboru):
Andres Z., Kazimierz Wierzyński. Szkice o twórczości literackiej, Rzeszów 1997.
Balcerzan E., Poezja polska w latach 1939 – 1965, cz.1, Warszawa 1982.; Poezja polska w
latach 1939 – 1965. Ideologie artystyczne, cz. 2, Warszawa 1988.
Błoński J., Forma, śmiech i rzeczy ostateczne. Studia o Gombrowiczu, Kraków 1994.
Błoński J., Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka, Kraków 1995.
Burkot S., Proza powojenna 1945-1980, Warszawa 1984.
Burkot S., Tadeusz Różewicz, Warszawa 1987.
Dłuski S., Egzystencja i metafizyka w poezji Anny Kamieńskiej, Rzeszów 2002.
Drewnowski T., Ucieczka z kamiennego świata. O Tadeuszu Borowskim, Warszawa 1977.
Dybciak K., Panorama literatury na obczyźnie, Kraków 1990.
Etos i artyzm. Rzecz o Herlingu-Grudzińskim, Księga zbiorowa, red. S. Wysłouch i R. K.
Przybylski, Poznań 1991.
Jakubowska-Ożóg A., Poezja emigracyjna Józefa Łobodowskiego, Rzeszów 2001.
Jarosiński Z., Postacie poezji, Warszawa 1985.
Jastrzębski Z., Literatura pokolenia wojennego wobec dwudziestolecia, Warszawa 1969.
Kaliszewski A., Gry pana Cogito, Kraków 1982.
Kryszak J., Literatura złej chwili dziejowej, Warszawa 1995.
„Ktokolwiek jesteś bez ojczyzny...”. Topika polskiej poezji emigracyjnej, red. W. Ligęza i W.
Wyskiel, Łódź 1995.
Kwiatkowski J., Klucze do wyobraźni. Szkice o poetach współczesnych, Kraków 1973.
Legeżyńska A., Gest pożegnania. Szkice o poetyckiej świadomości elegijnej, Poznań 1999.
75
Literatura polska na obczyźnie 1940 – 1960, red. T. Terlecki, t. 1-2, Londyn 1964-1965.
Łukasiewicz J., Oko poematu, Wrocław 1991.
Maciąg K., W kręgu problematyki „pamiętników mówionych”, Rzeszów 2001.
Mazur E., „Rozpoznania”. O twórczości poetyckiej Emila Granata, Rzeszów 2001.
Nad wierszami Baczyńskiego. Interpretacje, szkice i rozprawy, red. G. Ostasz, Rzeszów 1998.
Ostasz G., Filiacje, dialogi, spór z tradycją. Szkice o literaturze polskiej XX wieku, Rzeszów
2001, s. 65 - 147.
Ostasz G., Widak M., Pielgrzymi ku straszliwym jutrom. Werniks na portret pokolenia
wojennego, Rzeszów 2002.
Ożóg Z., Romantycy czasu wojny. Liryka Krzysztofa Kamila Baczyńskiego oraz poetów
„Sztuki i Narodu” wobec tradycji romantycznej, Rzeszów 2002.
Pasterska J., Świat według Tyrmanda. Przewodnik po utworach fabularnych, Rzeszów 2000.
Poetycki krąg „Kontynentów”. Artykuły i szkice, red. J. Wolski i Z. Andres, Rzeszów 1997.
Poezja pokolenia wojennego. Studia, interpretacje i artykuły, red. Z. Andres i G. Ostasz,
Rzeszów 1989.
Portrety twórców „Sztuki i Narodu”, red. J. Tomaszkiewicz, Warszawa 1983.
Poznawanie Herberta, wybór i wstęp A. Franaszek, t. 1-2, Kraków 1998, 2000.
Rabizo-Birek M., Między mitem a historią. Twórczość Włodzimierza Odojewskiego,
Warszawa 2002.
Rodak P., Wizje kultury pokolenia wojennego, Wrocław 2000.
Sporne postaci polskiej literatury współczesnej, red. A. Brodzka, Warszawa 1994.
Sporne postaci polskiej literatury współczesnej: następne pokolenie, red. A. Brodzka i L.
Burska, Warszawa 1995.
Sporne sprawy polskiej literatury współczesnej, red. A. Brodzka i L. Burska, Warszawa 1998.
Stabro S., Legenda i twórczość Marka Hłaski, Wrocław 1985.
Stala M., Chwile pewności. 20 szkiców o poezji i krytyce, Kraków 1991.
Strzelec B., Odkrywanie Branstaettera. Nad „Pieśnią o moim Chrystusie”, Rzeszów 2004.
Sulikowski A., Nie można świata zostawić w spokoju. O twórczości Jana Józefa
Szczepańskiego, Lublin 1992.
Sulikowski A., Pozwolić mówić prawdzie. O twórczości Hanny Malewskiej, Lublin 1993.
Sulikowski A., Świat poetycki księdza Jana Twardowskiego, Lublin 1995.
Synoradzka A., Andrzejewski, Kraków 1991.
Tomasik W., Polska powieść tendencyjna 1949 – 1955. Problemy perswazji literackiej,
Wrocław 1988.
Trznadel J., Polski Hamlet, Warszawa 1989.
Wal A., Twórczość w cieniu menory. Proza Adolfa Rudnickiego, Rzeszów 2002.
W gałązce dymu, w ognia blasku. Wspomnienia. (O poetach warszawskich pokolenia
wojennego), oprac. J.Szczypka, Warszawa 1977.
W kręgu twórczości pisarzy emigracyjnych, red. Z. Andres, Rzeszów 1999.
Wolski J., Wacław Iwaniuk. Szkice do portretu emigracyjnego poety, Rzeszów- Toronto 2002.
Wyka K., Krzysztof Baczyński 1921 – 1944. Studium, Kraków 1963.
Wyka K., Różewicz parokrotnie, Warszawa 1977.
Wyka K., Rzecz wyobraźni, Warszawa 1977.
Oprac. pracownicy Zakładu Literatury XX Wieku.
76
Numer 15 a
1. Nazwa przedmiotu: Arcydzieła literatury europejskiej (do końca XVI w.)
2. Kod przedmiotu:
4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony zaliczeniem
6. Liczba punktów ECTS: 0 (wiedza zdobyta na wykładzie jest weryfikowana
i oceniana – a zatem również punktowana – łącznie z literaturą odpowiednich
epok)
11. Wykładowcy: dr Grzegorz Trościński oraz pracownicy Zakładu Literatury
Student przed rozpoczęciem nauki przedmiotu powinien posiadać wiadomości na temat
kluczowych zjawisk w literaturze europejskiej do końca XVI wieku.
13. Cel nauczania:
Celem wykładów jest przedstawienie arcydzieł literatury powszechnej od starożytności do
końca XVI wieku, ich związków z kulturą i literaturą polską oraz prawidłowościami
procesu historycznoliterackiego decydującymi o wymianie formacyjnej i prądowostylowej.
a)
Początki literatury europejskiej: Grecja czy Irlandia? Periodyzacja literatury
greckiej. Fenomen Homera – podstawowe hipotezy naukowe. Iliada jako teogonia.
Odyseja jako teodycea. Iliada – model eposu heroicznego. Odyseja – model eposu
baśniowo-przygodowego. Wynalazczość epicka Homera – twórcy europejskiego
eposu. Homerycki „spadek” w literaturze polskiej.
b)
Narodziny teatru greckiego, tragedii i komedii. Od mitów dionizyjskich do
konkursów tragicznych. Budowa i funkcje teatru greckiego oraz dramatu. Tragizm i
tragedia w ujęciu Arystotelesa. Wieloznaczność pojęcia katharsis. Przedstawiciele
tragedii greckiej: wynalazczość Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa. Tragiczny patos i
kulturowe motywacje bohaterów tragedii Ajschylosa (Oresteja) i Sofoklesa (Król
Edyp i Antygona) - od tekstu liturgicznego do teatralnego.
c)
Awangardowość Eurypidesa na przykładzie Elektry (fatum czy przypadek;
psychologizm postaci; wprowadzenie szczęśliwego zakończenia; relatywizm ocen
moralnych). Wpływy sceptycyzmu i racjonalizmu sofistów na proces deheroizacji
bohaterów tragedii. Geneza komedii attyckiej. Kształt ideowy i artystyczny Chmur
Arystofanesa.
d)
Artystyczne osiągnięcia liryki greckiej (Archiloch, Tyrtajos, Anakreont,
Safona, Symonides z Keos, Pindar z Teb) i jej trwałe efekty w literaturze polskiej.
77
e)
Epoka hellenistyczna. Aleksandria i krąg naukowo-literacki Biblioteki
Aleksandryjskiej. Eklektyzm i cywilizacyjny schyłek antyku greckiego. Teokryt i
narodziny idylli.
f)
Początki literatury rzymskiej. Kodyfikacje prawne, retoryka i proza. Komedie
Plauta i narodziny typów komediowych (Żołnierz samochwał). Cyceron i rzymska
szkoła retoryki.
g)
Okres augustowski literatury rzymskiej. Krąg Mecenasa. Eneida Wergiliusza –
narodowy epos rzymski; alegoryczna interpretacja utworu; model doskonałej poezji
epickiej. Bukoliki – narodziny sielanki kostiumowej i mitu arkadyjskiego, kanon
tematyczny bukoliki. Topika bukoliczna. Motyw Et in Arcadia ego i pogodzenie
arkadyjskich sprzeczności. Znaczenie profetycznej Eklogi IV dla sławy Wergiliusza w
świecie chrześcijańskim. Znajomość dzieł Wergiliusza w Polsce.
h)
Horacy – twórca liryki rzymskiej. Horacjańskie tematy, gatunki, motywy w
poezji polskiej do XVIII wieku. Kariera Horacjańskich „skrzydlatych słów”.
Horacjanizm polski a europejski. Znaczenie ód i epod.
i)
Romansowa proza Apulejusza z Madaury. Kanony poetyckie elegików
rzymskich: Owidiusz, Katullus, Tibullus, Propercjusz. Epigramaty Marcialisa.
Rzymska szkoła stoicka i jej najwybitniejsi twórcy oraz dzieła (L. A. Seneka, Dialogi,
M. Aureliusz, Rozmyślania). Neoplatonizm Plotyna.
j)
Schyłek świata starożytnego. Narodziny średniowiecza. Znaczenie Ojców
Kościoła jako kodyfikatorów nowej kultury. Hymny św. Ambrożego. Wulgata św.
Hieronima. Wyznania św. Augustyna – pamiętnik wewnętrzny. Chrześcijański
neoplatonizm św. Augustyna. Rozmowy Boecjusza z Filozofią.
k)
Renesans karoliński. Inicjatywy literackie mnichów irlandzkich. Islandzkie
eddy i skandynawskie sagi. Dialektyka i scholastyka. Historia niedoli Piotra Abelarda.
Arystotelizm św. Tomasza z Akwinu. Renesans wieku dwunastego.
l)
W kręgu epiki rycerskiej. Narodziny chansons de geste. Pieśń o Rolandzie jako
dzieło propagujące idee krucjat. Roland w konfrontacji z etosem rycerskim: fortitudo
et sapientia. Narodziny romansu rycerskiego. Dzieje Tristana i Izoldy.
m)
Liryka prowansalska. Miłosna poezja trubadurów i koncepcja miłości dwornej.
Poezja wagantów na przykładzie Carmina Burana. Odnowa franciszkańska.
Narodziny misterium i farsy. Wielki Testament Villona – ballady.
n)
Boska komedia Dantego – uwieńczenie literatury średniowiecznej; alegoryzm
utworu; średniowieczne wizje eschatologiczne; romańska symbolika liczb; pamflet
polityczny. Filozofia miłości i portret Beatrycze w Vita nuova Dantego. Laura – donna
angelicata w sonetach Francesco Petrarki. Petrarkizm w poezji polskiej. Nowelistyka
Boccaccia. Narodziny renesansu w Italii. Epika Tassa i Ariosta.
o)
Humanizm chrześcijański Erazma z Rotterdamu. Nowożytna poezja francuska
– poeci Plejady. Renesansowe utopie. Sceptycyzm Prób Montaigne. Mistycy
hiszpańscy wieku XVI. William Shakespeare – dramaturg wszechczasów. Hamlet i
koncepcja tragizmu. Awangarda i tradycje dramatopisarstwa europejskiego w
utworze.
15.
78
Egzamin ustny lub pisemny łącznie z egzaminem z literatury staropolskiej.
16.
Zalecane lektury i materiały pomocnicze: zob. niżej.
17.
Uwagi dodatkowe: Lektury obowiązkowe
1.
Ajschylos, Oresteja, [w:] tenże, Tragedie, tłum. S. Srebrny, Warszawa
1952 i nast.
2.
Arystofanes, Chmury, tłum. S. Srebrny, [w:] tenże, Komedie, Warszawa
1962 i nast.
3.
Boccaccio G., Dekameron, tłum. E. Boye, Warszawa 1956 i nast. [stąd
nowela Sokół].
4.
Cervantes M., Przemyślny hidalgo Don Kichot z Manczy, tłum. E.
Boye, Warszawa 1952 lub inne [stąd: t. 1 ks. I i II].
5.
Dante, Boska Komedia, tłum. E. Porębowicz, Warszawa 1959 i nast.
[stąd: Piekło].
6.
Dzieje Tristana i Izoldy, oprac. J. Bedier, tłum. T. Żeleński–Boy,
Warszawa 1959 i nast.
7.
Erazm z Rotterdamu, Pochwała Głupoty, tłum. E. Jędrkiewicz,
Wrocław 1992, BN II 231.
8.
Eurypides, Elektra, tłum. J. Łanowski, Wrocław 1969, BN II 160.
9.
Homer, Iliada, tłum. F. K. Dmochowski, Warszawa 1990.
10.
Horatius, Wybór poezji, oprac. J. Krókowski, Wrocław 1967, BN II 25.
11.
Petrarka F., Sonety do Laury, tłum. J. Kurek, Kraków 1963.
12.
Pieśń o Rolandzie, tłum. T. Żeleński–Boy, oprac. A. Drzewicka,
13.
Shakespeare W., Hamlet, książę Danii, tłum. S. Barańczak, Poznań
1990.
14.
Sofokles, Król Edyp, tłum. S. Srebrny, Wrocław 1952, BN II 5.
15.
Tasso T., Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, przeł. P. Kochanowski,
Wrocław 1951, BN II 4 lub P. Kochanowski, T. Tasso, Gofred abo Jeruzalem
wyzwolona, oprac. S. Grzeszczuk, Warszawa 1968 [stąd: pieśni I-X].
16.
Vergilius, Bukoliki i Georgiki, tłum. Z. Abramowiczówna, Wrocław
1953, BN II 83.
79
17.
Vergilius, Eneida, tłum. Z. Kubiak, Warszawa 1987 lub Publiusz
Wergiliusz Maro, Eneida, tłum. T. Karyłowski, oprac. S. Stabryła, Wrocław
1981, BN II 29.
18.
Villon F., Wielki Testament, tłum. T. Żeleński–Boy, Warszawa 1950
lub nast.
Lektury zalecane [do wyboru trzy teksty]
Apuleius z Madaury, Metamorfozy albo Złoty Osioł, tłum. E. Jędrkiewicz,
1.
Wrocław 1953, BN II 79 [stąd: opowieść o Amorze i Psyche].
Abelard P., Historia moich niedoli i inne listy, tłum. L. Joachimowicz,
2.
Warszawa 1993.
3.
Ariosto L., Orland szalony, tłum. P. Kochanowski, Wrocław 1965, BN II 150.
4.
Augustyn św., Wyznania, tłum. Z. Kubiak, Warszawa 1897 i nast.
5.
Aureliusz M., Rozmyślania, tłum. M. Reiter, Warszawa 1984 i nast.
6.
Brewiarz miłości. Antologia liryki prowansalskiej, tłum. Z. Romanowiczowa,
Wrocław 1963, BN II 137 [stąd: Guillame de Poitiera, Jaufre Rudel, Guiraut de
Borneill, Comtesse de Die, Sordel].
7.
Chaucer G., Opowieści kanterberyjskie. Wybór, Wrocław 1963.
8.
Erazm z Rotterdamu, Adagia, tłum. i oprac. M. Cytowska, Wrocław 1973, BN
II 172.
9.
Homer, Odyseja, tłum. J. Parandowski, Warszawa 1953 i nast.
19.
Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu, tłum. L. Staff, Warszawa 1978.
20.
Liryka starożytnej Grecji, oprac. J. Danielewicz, Wrocław 1984, BN II
92 [stąd utwory: Archilocha, Safony, Anakreonta i anakreontyki, Symonidesa,
Pindara, Tyrtajosa].
10.
Morus T., Utopia, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1954.
11.
Loyola I., Ćwiczenia duchowne, tłum. J. Ożóg, Kraków 1996 lub nast.
12.
Machiavelli N., Książę, tłum. W. Rzymowski, Wrocław 1980, BN II 159.
13.
Montaigne M., Próby, tłum. T. Żeleński–Boy, Warszawa 1957 [stąd: Apologia
Rajmunda Sebond, t. II].
14.
Owidiusz, Metamorfozy, tłum. A. Kamieńska i S. Stabryła, oprac. S. Stabryła,
15.
Platon, Uczta, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1969 lub inne.
80
16.
Plautus, Żołnierz Samochwał, tłum. G. Przychocki, Wrocław 1951, BN II 53.
17.
Rabelais F., Gargantua i Pantagruel, tłum. T. Żeleński-Boy, Warszawa 1973
[wybór].
18.
Ronsard P., Poezje. Wybór, Warszawa 1956, 1969 [stąd: Sonety].
19.
Słowo o wyprawie Igora, tłum. J. Tuwim, Warszawa 1950 lub nast.
20.
Seneka L. A., Dialogi, tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1998.
21.
Szekspir W., Tragedia Macbetha, tłum. M. Słomczyński, Kraków 1980.
22.
Szekspir W., Sen nocy letniej, tłum. S. Barańczak, Poznań 1992.
23.
Sofokles, Antygona, tłum. K. Morawski, Wrocław 1995, BN II 1.
24.
Teokryt, Sielanki, tłum. A. Sandauer, Warszawa 1969 i nast.
25.
Tomasz a Kempis, O naśladowaniu Jezusa Chrystusa, tłum. A. Kamieńska,
Wrocław 1981.
26.
Voragine J., Złota legenda. Wybór, tłum. J. Pleziowa, Wrocław 1983 [stąd:
Legenda na dzień św. Aleksego i Legenda na dzień św. Wojciecha].
27.
Żywot Łazika z Tormesu, tłum. M. Mann, Warszawa 1959.
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Hipotezy naukowe dotyczące Homera.
Artystyczny kształt eposów Homera.
Wynalazczość epicka Homera.
Geneza teatru i tragedii greckiej.
Osiągnięcia artystyczne Ajschylosa.
Osiągnięcia artystyczne Sofoklesa.
Awangardowość tragedii Eurypidesa.
Geneza i kształt artystyczny komedii attyckiej.
Osiągnięcia liryki greckiej (twórcy, gatunki).
Aleksandryjski krąg intelektualny.
Teokryt – twórca idylli.
Plautowskie typy komediowe.
Cyceron i rzymska szkoła retoryki.
Toposy bukoliczne w twórczości Wergiliusza.
Kształt artystyczny i wymowa ideowa Eneidy Wergiliusza.
Horacy jako twórca rzymskiej liryki.
Horacjanizm europejski i polski.
Elegicy rzymscy.
Rzymscy pisarze z kręgu filozofii stoickiej.
Neoplatonizm Plotyna.
Znaczenie pisarstwa Ojców Kościoła.
81
Renesans karoliński.
Osiągnięcia mnichów irlandzkich w dziedzinie kultury i literatury.
Islandzkie eddy i piśmiennictwo przedchrześcijańskie w północnej Europie.
Życie i dzieło Piotra Abelarda.
Renesans wieku dwunastego.
Znaczenie kulturowe i filozoficzne św. Tomasza z Akwinu.
Pieśń o Rolandzie – w kręgu ideologii krucjat.
Narodziny romansu rycerskiego.
Koncepcja miłości dwornej w liryce prowansalskiej.
Carmina Burana i twórczość wagantów.
Twórczość balladowa Villona.
Eschatologia i alegoryzm Boskiej komedii Dantego.
Boska komedia jako pamflet polityczny.
Charakterystyka poezji erotycznej Francesca Petrarki.
Nowelistyka Boccaccia.
Epika Tassa i Ariosta.
Idee humanizmu chrześcijańskiego Erazma z Rotterdamu.
Renesansowe utopie.
Bohaterowie tragiczni dramatów Shakespeare`a.
41. Nowatorstwo dramaturgii Shakespeare`a.
42. Deheroizacja ideałów rycerskich w Don Kichocie Cervantesa.
Kartę przedmiotu oprac. dr Grzegorz Trościński.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
Numer 15 b
1.Nazwa przedmiotu: Arcydzieła literatury europejskiej (wiek XVII i XVIII)
2. Kod przedmiotu:
4.Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony zaliczeniem
6.Liczba punktów ECTS: 0 (wiedza zdobyta na wykładzie jest weryfikowana i oceniana – a
zatem również punktowana – łącznie z literaturą odpowiednich epok)
7.Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany
8.Liczba godzin w tygodniu: 1
9.Liczba godzin w semestrze: 15 [8]
10.Język nauczania: polski
11.Wykładowcy: pracownicy Zakładu Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia
12.Wymagania wstępne:
Student przed rozpoczęciem nauki przedmiotu powinien posiadać wiadomości na
temat kluczowych zjawisk w literaturze światowej do końca XVIII wieku.
13.Cel nauczania:
82
Celem wykładów jest przedstawienie arcydzieł literatury powszechnej od tzw. epoki
elżbietańskiej do przełomu oświeceniowo-romantycznego, ich związków z kulturą i
literaturą polską oraz prawidłowości procesu historycznoliterackiego decydujących o
wymianie formacyjnej i prądowo-stylowej.
14.Program nauczania:
a) Przyczyny załamania się renesansowego optymizmu. Manieryzm – definicja
zjawiska. Najbardziej rozdarci bohaterowie literaccy: Hamlet, Don Juan, Don
Kichot, Faust (Marlowa). Poetyka konceptyzmu.
b) Poezja metafizyczna siedemnastego wieku. Twórczość Johna Donna, Thomasa
Traherne, George’a Herberta. Purytanizm angielski. John Milton – największy
epicki poeta nowoczesnej Anglii. Doktryna religijna jansenizmu. Pascal i jego
niezrealizowany plan wielkiej apologii chrześcijaństwa. Egzaltacja i mistyczny
erotyzm Anioła Ślązaka. Jakub Boehme i jego dynamiczna koncepcja Boga.
c) Siedemnastowieczny klasycyzm francuski. Periodyzacja i geneza: Malherbe –
reformator języka i poezji, zasługi Akademii Francuskiej dla siedemnastowiecznej kultury francuskiej, powstanie wykwintnego towarzystwa – pierwszych
salonów intelektualnych, racjonalizm Kartezjusza. Bajkopisarstwo Jeana de La
Fontaine’a. Tragedia P. Corneille’a i J. Racine'a – poetyka, walka namiętności
i woli, typy postaci. Molier – najwybitniejszy twórca komedii nowożytnej.
Sztuka poetycka N. Boileau jako manifest doktryny estetyczno-literackiej
europejskiego klasycyzmu. Spór starożytników z nowożytnikami.
d) Odrębność kulturowa oświecenia. Determinanty społeczno-polityczne i
kulturowe epoki. Genealogia duchowa XVIII wieku (filozofia angielska,
Bayle, Fontenelle). Główne prądy filozoficzne: opozycje między
racjonalizmem a sensualizmem oświeceniowym.
e) Wielka Encyklopedia Francuska i jej twórcy. Prymat natury, programowy
ateizm, laicka moralność w twórczości Denisa Diderota. Satyryczny obraz
Francji w Listach perskich Monteskiusza. Wymowa ideowa Traktatu o
tolerancji Woltera. Tożsamość gatunkowa powiastki filozoficznej na
przykładzie Kandyda i Micromegas. Istota wolterianizmu i jego recepcja w
Polsce. J.J. Rousseau i jego najważniejsze tezy filozoficzne, społeczne oraz
kulturowe. Wyznania i początek nurtu osobistego w literaturze europejskiej.
f) Początki regularnego czasopiśmiennictwa w Anglii i związany z tym rozwój
powieści. Daniel Defoe – pionier europejskiego dziennikarstwa – i jego
twórczość prozatorska. Krytyka obyczajowości angielskiej w Podróżach
Guliwera. Kunszt epistolograficzny w Pameli i Klarysie Samuela Richardsona.
Pierwsza europejska „powieść drogi” – Henry Fielding, Historia Toma Jonesa.
„Najdziwniejsza powieść świata” – Życie i myśli Jaśnie Wielmożnego Tristama
Shandy Laurence’a Sterna. Początki i rozwój powieści gotyckiej (Walpole,
Radcliffe, Lewis).
g) Osiemnastowieczna powieść francuska. Nowy typ uczuciowości w Nowej
Heloizie Jana Jakuba Rousseau. Galeria portretów, realizm i pikareizm w
Przypadkach Idziego Blasa Lesage'a. Powieść psychologiczna Marivaux i
83
Prevosta. Sielanka narracyjna Bernardina de Saint-Pierre (Paweł i Wirginia).
Niebezpieczne związki – ostatnie (?) arcydzieło libertynizmu europejskiego.
Nowa jakość prozy powieściowej Markiza de Sade.
h) Poezja angielska XVIII wieku. Egoizm i występek jako siły napędowe postępu
cywilizacyjnego w Bajce o pszczołach Bernarda de Mandeville. Nowoczesny
typ obrazowania krajobrazu w Lesie winsdorskim Aleksandra Pope'a. Wiersz o
człowieku – osiemnastowieczny manifest światopoglądu deistycznego. Na
przedprożu nowej estetyki: liryczność subtelna, ulotna i czuła w Porach roku
Jamesa Thomsona, nowe tchnienie tajemnicy i smutku w Myślach nocnych
Edwarda Younga i w odach Williama Collinsa, namiętność i melancholia w
wierszach Thomasa Graya, mistyfikacje poetyckie Jamesa Macphersona i
Thomasa Chattertona, zespolenie pierwiastka ludowego z narodowym w poezji
Roberta Burnsa, wizyjność i kreacja w liryce Williama Blake'a.
i) Walka o nowe ideały Johanna Gottscheda. Radosna egzaltacja w Mesjadzie
Fryderyka Sottlieba Klopstocka. Czułostkowy sentymentalizm sielanek
Salomona Gessnera. Okres „burzy i naporu”. „Nacjonalizm” Johanna
Gottfrieda Herdera. Wątki średniowieczne w prozie Krzysztofa Marcina
Wielanda. Życie i twórczość Johanna Wolfganga Goethego. Bohater
werterowski i faustowski. Akcenty rewolucji społecznej w Zbójcach Fryderyka
Schillera. Prekursorski charakter ballad Król olch Goethego, Nurek i
Rękawiczka Schillera, Lenora Gottfrieda Augusta Bürgera.
Egzamin ustny lub pisemny łącznie z egzaminem z literatury oświeceniowej.
16.Zalecane lektury i materiały pomocnicze: zob. niżej.
17.Uwagi dodatkowe: –
1. P.-A. Caron de Beamarchais, Wesele Figara. Komedia w 5 aktach, tłum. i wstęp T.
Żeleński (Boy), Warszawa 1951.
2. P. Corneille, Cyd. Tragikomedia, tłum. J.A. Morsztyn, wstęp i komentarz J.
Kwaśniakowa, Wrocław 1988.
3. D. Diderot, Kubuś Fatalista i jego pan, tłum. i wstępem opatrzył T. Żeleński (Boy),
Warszawa 1957.
4. P.A. Choderlos de Laclos, Niebezpieczne związki, tłum. i wstęp T. Żeleński (Boy),
Warszawa 1960.
5. J. de La Fontaine, Bajki, tłum. S. Komar, wstęp L. Łopatyńska, Wrocław 1954, BN II
60.
6. J.W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera, tłum. Leopold Staff, oprac. O. DobijankaWitczakowa, Wrocław 1975, BN II 22.
7. J. Macpherson, Pieśni Osjana, tłum. S. Goszczyński, przekład zweryfikował i oprac. J.
Strzetelski, Wrocław 1980, BN II 202.
84
8. Moliére, Świętoszek (Tartuffe). Komedia w 5 aktach, tłum. i oprac. T. Żeleński (Boy),
Wrocław 1976, BN II 40 – lub wyd. nast.
9. B. Pascal, Myśli, tłum. T. Żeleński (Boy), Warszawa 1968 – lub wyd. następne
[wybrane fragmenty].
10. J. Racine, Tragedie, wstęp M. Brahmer, Warszawa 1958 [tu: Fedra, tłum. T. Żeleński
(Boy)].
11. J.J. Rousseau, Wyznania, tłum. T. Żeleński (Boy), oprac. E. Rzadkowska, Wrocław
1978, BN II 192.
12. J. Swift, Podróże Guliwera do wielu odległych narodów świata, tłum. M.
Słomczyński, posłowie J. Kydryński, Kraków 1979.
13. F. von Schiller, Zbójcy. Dramat w 5 aktach, tłum. F. Konopka, oprac. O. Dobijanka,
14. Voltaire, Powiastki filozoficzne, tłum. T. Żeleński (Boy), Warszawa 1971 [tu:
Kandyd].
Lektury zalecane [do wyboru trzy teksty]
1. Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia, wybór, tłum.,
wstęp i oprac. S. Barańczak, Warszawa 1992 [tu: J. Donne i G.
Herbert].
2. P. Calderon de la Barca, Życie snem, imitował J.M. Rymkiewicz, [w
tegoż:] Dramaty, posłowie Z. Czerny, Kraków 1975.
3. D. Defoe, Przypadki Robinsona Crusoe, tłum. J. Birkenmajer, t. 1-2,
Warszawa 1971.
4. D. Diderot, Zakonnica, tłum. W. Rogowicz, Warszawa 1985.
5. L. Félix de Vega Carpio, Owcze źródło, tłum. L.H. Morstin, wstęp i
komentarz M. Strzałkowa, Wrocław 1954, BN II 37.
6. H. Fielding, Historia życia Toma Jonesa czyli dzieje podrzutka, tłum.
A. Bidwell, t. 1-2, Warszawa 1966 – lub wyd. następne.
7. J.W. Goethe, Herman i Dorota, tłum. R. Kołoniecki, wstęp i
objaśnienia F. Witczak, Wrocław 1964, BN II 51.
8. A.R. Lesage, Przypadki Idziego Blasa, tłum. J. Rogoziński, wstęp J.
Parvi, Warszawa 1959.
9. G.E. Lessing, Natan mędrzec. Poemat dramatyczny w 5 aktach, tłum.
A. Szczerbowski, wstęp i przypisy O. Dobijanka, Wrocław 1963, BN II
140.
10. M.G. Lewis, Mnich. Powieść, tłum, wstęp i objaśnienia Z. Sinko,
11. P. de Carlet de Chamblain Marivaux, Komedie, tłum. T. Żeleński
(Boy), t.1, Kraków 1917 – lub wyd. następne [tu: Igraszki trafu i
miłości].
85
12. J. Milton, Raj utracony, tłum. M. Słomczyński, posłowie J. Strzelecki,
Kraków 1986.
13. Ch.L. de Secondant Montesquieu, Listy perskie, tłum. i wstęp T.
Żeleński (Boy), Warszawa 1979.
14. Poeci języka angielskiego, wybór i oprac. H. Rzeczkowski, J. S. Sito, J.
Żuławski, t. 1-3, Warszawa 1969-1974 [tu: A. Pope, J. Thomson, E.
Young, W. Collins, T. Gray, R. Burns, W. Blake].
15. A. Pope, Porwany lok. Poemat heroikomiczny, tłum. i posłowiem
opatrzył J. Kydryński, Kraków 1982.
16. A.F. Prévost d’Exilles, Historia Manon Lescaut i kawalera des Grieux,
tłum. i wstęp T. Żeleński (Boy), przypisy i aneks J. Gałuszka,
Warszawa 1959.
17. J.J. Rousseau, Marzenia samotnego wędrowca, tłum. i oprac. E.
Rzadkowska, Wrocław 1983, BN II 212.
18. J.J. Rousseau, Nowa Heloiza, tłum. i oprac. E. Rzadkowska, Wrocław
1962, BN II 136.
19. D.A.F. de Sade, Justyna czyli nieszczęścia cnoty, tłum. M. Bratuń,
Łódź 1987.
20. F. von Schiller, Intryga i miłość, tłum. A. M. Swinarski, oprac. O.
Dobijanka-Witczakowa, Wrocław 1976, BN II 183.
21. L. Sterne, Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy, tłum. A.
Glinczanka, oprac. Z. Sinko, Wrocław 1973.
22. H. Walpole, Zamek w Otrando. Opowieść gotycka, tłum. M.
Przymanowska, Kraków 1974.
23. Voltaire, Traktat o tolerancji, tłum. Z. Ryłko i A. Sowiński, posłowie
Z. Ryłko, Warszawa 1988.
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
1. Russoizm i wolterianizm – zakres pojęć i sposób ich
rozumienia.
2. Wyznania J.J. Rousseau jako nowy typ pamiętnikarstwa
europejskiego.
3. Emil J.J. Rousseau i nowy model edukacji.
4. Poezja metafizyczna angielska początku XVII wieku.
5. Jak rozumieć pojęcia: człowiek natury, powrót do natury?
6. Dramat racine’owski i corneille’owski.
7. Przedstawiciele
siedemnastowiecznego
klasycyzmu
francuskiego.
8. Mistycyzm siedemnasto- i osiemnastowieczny [angielscy poeci
metafizyczni, J. Boheme, Angelus Silesius, J. Milton, E.
Swedenborg, W. Blake].
86
9. Wyjaśnij pojęcia: bohater werterowski, bohater faustowski.
10. Bohaterowie komedii molierowskiej.
11. Osjanizm i angielska poezja grobów.
12. Literacka i filozoficzna polemika między J.J. Rousseau i
Wolterem.
13. Europejska i polska powieść w listach.
14. Nowe tendencje w poezji angielskiej XVIII wieku
[Macpherson, Thomson, Gray, Young, Chatterton].
15. Wspólne wątki i motywy w powieściach Robinson Cruzoe,
Kandyd, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki.
16. Europejska i polska powieść gotycka.
17. Najważniejsze cechy tzw. poezji osjanistycznej.
18. Wyjaśnij pojęcia: libertynizm, deizm.
19. Osiemnastowieczna powieść francuska.
20. Życie i twórczość J.W. Goethego.
21. Twórczość literacka i filozoficzna J.J. Rousseau.
22. Twórczość literacka i filozoficzna Woltera.
23. Koncepcja Boga i człowieka w Myślach Pascala.
24. Osiemnastowieczna powieść angielska.
25. Różne koncepcje miłości w Nowej Heloizie i Cierpieniach
młodego Wertera.
26. Krytyka nietolerancji religijnej w twórczości Monteskiusza,
Woltera i Diderota.
Kartę przedmiotu oprac. dr hab. prof. UR Marek Nalepa.
Numer 15 c
1.
Nazwa przedmiotu: Arcydzieła literatury europejskiej (romantyzm)
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Kod przedmiotu:
Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony zaliczeniem
Liczba punktów ECTS: 0 (wiedza zdobyta na wykładzie jest weryfikowana i oceniana
– a zatem również punktowana – łącznie z literaturą odpowiednich epok)
Wymagania wstępne: dobra znajomość literatury europejskiej do XIX w.
13.
Cel nauczania:
 zapoznanie studentów z najważniejszymi dziełami literatury romantyzmu w Europie;
 zapoznanie studentów z kluczowymi problemami literatury romantyzmu w Europie
(podstawowe idee światopoglądowe i estetyczne oraz ich odzwierciedlenie w literaturze
87

romantyzmu, zagadnienia genologiczne, konwencje artystyczne i prądy literackie
romantyzmu, wartościowanie tekstów literackich);
doskonalenie sztuki interpretacji tekstów literackich doby romantyzmu.
14.
Program nauczania:
 Zagadnienia ogólne: jednolitość i różnorodność romantyzmu w Europie: światopogląd,
głównie założenia estetyczne, poetyka dzieł literackich, granice czasowe i fazy
rozwojowe, światopogląd, założenia estetyczne, geografia romantyzmu w Europie;
 romantyzm w Niemczech: epoka burzy i naporu w Niemczech jako zapowiedź
romantyzmu: przedstawiciele, światopogląd, poetyka dzieł literackich (Zbójcy F.
Schillera, Götz von Berlichingen J. W. Goethego); Cierpienia młodego Wertera J. W.
Goethego – jako powieść o miłości i powieść filozoficzna; niemiecka ballada
romantyczna (G. A. Bürger, J. W. Goethe, F. Schiller, J. von Eichendorf, H. Heine); Faust
cz. 1 J. W. Goethego – poetyka dramatu, mit faustyczny; fantastyka w powieściach i
opowiadaniach E. T. A. Hoffmanna;
 romantyzm w Anglii, Szkocji i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej: angielska
szkoła jezior (poezja S. T. Coleridge’a i W. Wordswortha); romantyczny historyzm,
poetyka powieści historycznych Waltera Scotta (Waverley); światopogląd i poetyka
powieści poetyckich G. G. Byrona (Korsarz, Giaur); Don Juan G. G. Byrona –
zagadnienia romantycznej ironii; twórczość E. A. Poe;
 romantyzm we Francji: Spowiedź dziecięcia wieku, Nie igra się z miłością A. de Musseta,
Czerwone i czarne Stendhala, Nędznicy W. Hugo;
 romantyzm w Rosji: liryka A. Puszkina na tle romantyzmu rosyjskiego; Eugeniusz
Oniegin A. Puszkina jako poemat dygresyjny; twórczość Michała Lermontowa.
15.
Metody i formy oceny pracy studenta: egzamin ustny po zakończeniu semestru
(problematyka przedstawiona na wykładzie oraz znajomość
lektur obowiązują do egzaminu z przedmiotu Historia
literatury polskiej – romantyzm)
16.
Zalecane lektury i materiały pomocnicze:
Angielscy poeci jezior, wstęp, oprac. i przekł. S. Kryński (BN II 143) [lub Twarde dno snu.
Tradycja romantyczna w poezji języka angielskiego. Blake, Wordsworth, Coleridge,
Shelley, Keats, Longfellow, Tennyson, Fitzgerald, Hardy, w wyborze, opracowaniu i
przekładach oraz ze wstępem Z. Kubiaka, Warszawa 2002] (obowiązuje ogólna
charakterystyka twórczości Coleridge’a i Wordswortha oraz dokładna znajomość kilku
wierszy obydwu poetów).
Byron George Gordon, Don Juan, pieśń I-IV, Warszawa 1959.
Byron George Gordon, Giaur i Korsarz, [w:] Powieści poetyckie (BN II 34 lub inne wydanie).
Chateaubriand René, René, przeł. T. Boy-Żeleński, oprac. A. Tatarkiewicz, Wrocław 1964
(BN II 148).
Goethe Johann Wolfgang, Cierpienia młodego Wertera, przeł. L. Staff, oprac. O. DobijankaWitczakowa, Wrocław 2000 (BN II 22) [lub wyd. wcześniejsze].
Goethe Johann Wolfgang, Faust, cz. 1, dowolne wydanie w przekł. F. Konopki, A. Sandauera
lub A. Pomorskiego (do egzaminu obowiązuje również ogólna orientacja w treści 2
części Fausta).
Heine Henryk, wybór wierszy [wyd. dowolne] (obowiązuje znajomość kilku utworów).
Hoffmann Ernest Teodor Amadeusz, 2 opowiadania do wyboru: np. Radca Krespel i Piaskun
(lub Przygody w noc sylwestrową) [wyd. dowolne].
88
Hugo Wiktor, Nędznicy [wyd. dowolne] lub Katedra Maryi Panny w Paryżu [wyd.
dowolne].
Manifesty romantyzmu 1790-1830. Anglia, Niemcy, Francja, wybór tekstów i oprac. A.
Kowalczykowa, Warszawa 1975.
Niemiecka ballada romantyczna, oprac. Z. Ciechanowska (BN II 142 – obowiązuje
znajomość Wstępu oraz następujących ballad: Bürger, Lenora; Goethe, Król elfów,
Uczeń czarnoksiężnika, Szczurołap, Taniec umarłych; Schiller, Rękawiczka, Pożegnanie
Hektora, Żurawie Ibikusa; J. von Eichendorf, Loreley).
Poe Edgar Allan, 2 opowiadania do wyboru (np. Zagłada domu Usherów i William Wilson)
[wyd. dowolne].
Puszkin Aleksander, Eugeniusz Oniegin, przeł. A. Ważyk, wstęp R. Łużny, Wrocław 1993
(BN II 35).
Puszkin Aleksander, Wybór wierszy, oprac. B. Galster, Wrocław 1982 (BN II 201) [lub Lutnia
Puszkina, wybór i przekł. Julian Tuwim, Warszawa 1987 (lub wyd. wcześniejsze)]
(obowiązuje ogólna charakterystyka twórczości lirycznej oraz dokładna znajomość ok.
10 wierszy).
Schiller Fryderyk, Intryga i miłość, przeł. A. M. Swinarski, oprac. O. Dobijanka-Witczakowa,
Kraków 1976 (BN II 183).
Schiller Fryderyk, Zbójcy, przeł. F. Konopka, oprac. O. Dobijanka-Witczakowa, Wrocław
1986 (BN II 30).
Scott Walter, Rob Roy Powieść historyczna z XVIII wieku [wyd. dowolne].
Scott Walter, Waverley (BN II 56 lub inne wydanie).
Stendhal, Czerwone i czarne lub Pustelnia parmeńska [wyd. dowolne].
********
P. Mroczkowski, Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 1986.
P. Mroczkowski, Zarys historii literatury angielskiej (Od preromantyzmu do czasów
najnowszych), Katowice 1978.
G. Sampson, Historia literatury angielskiej w zarysie, Warszawa 1966.
A. Tretiak, Literatura angielska w okresie romantyzmu (1798-1831), Lwów 1928.
R. Dyboski, Sto lat literatury angielskiej, Warszawa 1957.
***
G. Lanson, P. Tuffrau, Historia literatury francuskiej w zarysie, Warszawa 1963.
Literatura francuska, red. A. Adam, G. Lerminier, E. Morot-Sir, tom II: XIX i XX wiek,
Warszawa 1980.
A. Thibaudet, Historia literatury francuskiej. Od Rewolucji Francuskiej do lat trzydziestych
XX wieku, Warszawa 1997.
J. Adamski, Historia literatury francuskiej. Zarys, Warszawa 1966.
K. Dybeł, B. Marczuk, J. Prokop, Historia literatury francuskiej, Warszawa 2006.
M. Bouty, Słownik dzieł i tematów literatury francuskiej, Wrocław 1995.
P. van Tieghem, Główne doktryny literackie we Francji. Od Plejady do surrealizmu,
Warszawa 1971.
***
M. Szyrocki, Historia literatury niemieckiej. Zarys, Wrocław 1971.
M. Szyrocki, Dzieje literatury niemieckiej, t. 1-2, Warszawa 1972.
Klasycyzm niemiecki. Życie i twórczość Goethego i Schillera. Oprac. G. Albrecht i J.
Mittenzwei, Warszawa 1970.
***
Historia literatury rosyjskiej. Praca zbiorowa por red. M. Jakóbca, tom I, II, Warszawa 1976.
89
Dwa wieki literatury rosyjskiej. Antologia. Ułożyli i oprac. M. Jastrun i S. Pollak, Warszawa
1954.
Literatura rosyjska w zarysie pod red. Z. Barańskiego i A. Semczuka, Warszawa 1975.
B. Mucha, Historia literatury rosyjskiej. Zarys, Wrocław 1989.
Kartę przedmiotu oprac. pracownicy Zakładu Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu
Numer 15 d
1.
Nazwa przedmiotu: Arcydzieła literatury europejskiej (pozytywizm)
2.
3.
4.
5.
6.
Kod przedmiotu:
– a zatem również punktowana – łącznie z literaturą odpowiednich
epok)
Wymagania wstępne: znajomość literatury europejskiej do XIX w.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.




14.





Cel nauczania:
nabycie przez studentów wiedzy o literaturze światowej XIX wieku ze szczególnym
uwzględnieniem literatur europejskich;
zapoznanie studentów z najważniejszymi zagadnieniami literatury realizmu
w Europie;
kształcenie umiejętności analizy powiązań literatury polskiej z literaturami innych
kręgów językowych;
doskonalenie sztuki interpretacji tekstów literackich.
Program nauczania:
Realizm w twórczości H. Balzaca: obraz społeczeństwa, bohaterowie – kreacja i świat
wartości, realizm, sposoby opisu, usytuowanie powieści w ramach cyklu Komedia
ludzka.
Martwe dusze Mikołaja Gogola: kreacja bohaterów, kompozycja, język powieści,
powieść w kontekście motywów i tematów literackich, humor.
Twórczość Lwa Tołstoja: „tołstoizm”, kwestie etyczne, kompozycja powieści, kreacja
bohaterów, powieść w kontekście XIX-wiecznej prozy.
Pani Bovary Gustawa Flauberta – powieść z pogranicza realizmu i naturalizmu:
kompozycja, narracja, wątki naturalistyczne i realistyczne, psychologizm,
„bovaryzm”, recepcja utworu.
Naturalizm w powieściach Emila Zoli: bohaterowie, estetyka i idea powieści.
90

Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego: psychologizm, polifoniczność i
dialogiczność, „przeklęte problemy”, natura ludzka wobec dobra i zła, nietzcheanizm,
indywidualizm, granice wolności.
15.
Metody i formy oceny pracy studenta: egzamin ustny po zakończeniu semestru
(problematyka przedstawiona na wykładzie oraz znajomość
lektur obowiązują do egzaminu z przedmiotu Historia literatury
polskiej – pozytywizm).
16.
Teksty
Balzac Honoriusz, Ojciec Goriot lub Eugenia Grandet lub Jaszczur.
Dostojewski Fiodor, Zbrodnia i kara.
Gogol Mikołaj, Martwe dusze.
Flaubert Gustaw, Pani Bovary.
Tołstoj Lew, Anna Karenina lub Wojna i pokój.
Zola Emil, Germinal lub Nana lub Wszystko dla pań.
Opracowania
Adamski J., Historia literatury francuskiej, Wrocław 1989.
Bouty M., Słownik dzieł i tematów literatury francuskiej, Wrocław 1995.
Dzieje literatur europejskich, red. W. Floryan, t. 1-3.
Galster, Mikołaj Gogol, Warszawa 1967.
Lanson G., Tuffrau P., Historia literatury francuskiej w zarysie, Warszawa 1963.
Literatura francuska, red. A. Adam, G. Lerminier, E. Morot-Sir, tom II: XIX i XX wiek,
Warszawa 1980.
Literatura rosyjska w zarysie pod red. Z. Barańskiego i A. Semczuka, Warszawa 1975.
Mackiewicz S., Dostojewski, Warszawa 1957.
Maurois A., Prometeusz, czyli Życie Balzaca, Warszawa 1970.
Mroczkowski P., Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 1986.
Mroczkowski P., Zarys historii literatury angielskiej (Od preromantyzmu do czasów
najnowszych), Katowice 1978.
Mucha B., Historia literatury rosyjskiej. Zarys, Wrocław 1989.
Parandowski J., Flaubert, Warszawa 1948.
Przybylski R., Dostojewski i „przeklęte problemy”, Warszawa 1964.
Reizof B., Flaubert, Warszawa 1961.
Suwała H., Emil Zola, Warszawa 1968.
Urbankowski, Dostojewski - dramat humanizmów, Warszawa 1978.
Semczuk, Lew Tołstoj, Warszawa 1967.
Śliwowski R., Antoni Czechow, Warszawa 1965.
17.
Kartę przedmiotu oprac. pracownicy Zakładu Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu
Problematyka egzaminacyjna (oprac. dr hab. prof. UR Kazimierz Maciąg):
91
1. H. Balzac – twórca europejskiego realizmu, autor Komedii ludzkiej; człowiek jako
wytwór środowiska, wszechwładna rola pieniądza (Ojciec Goriot, Eugenia Grandet);
elementy irracjonalne i fantastyczne prozy Balzaca (Jaszczur).
2. Realizm rosyjski – L. Tołstoj:
a) Wojna i pokój jako powieść historyczna i obyczajowa; historiozofia Tołstoja (twórcą
historii naród, nie jednostka wybitna).
b) Anna Karenina jako arcydzieło powieści psychologicznej; jedna z najdoskonalszych
kreacji kobiecych w literaturze europejskiej; problem miłości „występnej”
i obowiązków rodzinnych.
3. Anna Karenina i Emma Bovary – dwie bohaterki tragiczne w literaturze europejskiej.
4. Mistrz obiektywizmu - G. Flaubert. Madame Bovary jako powieść antymieszczańska;
choroba bovaryzmu, elementy naturalistyczne, znakomita kreacja kobieca.
5. Naturalizm francuski i jego najwybitniejszy przedstawiciel – E. Zola. Omów wybraną
powieść (Germinal - pełna brutalnych scen powieść o życiu francuskich górników;
Nana – powieść o losach prostytutki i o biologicznej sile erotyzmu; Wszystko dla pań
– historia XIX wiecznego „hipermarketu” i jednej z jego sprzedawczyń).
6. Trudne dylematy moralne w twórczości F. Dostojewskiego. Próba wędrówki w głąb
duszy ludzkiej i próba wyjaśnienia istoty zła. Omów na przykładzie Zbrodni i kary.
Numer 15 e
1.
Nazwa przedmiotu: Arcydzieła literatury europejskiej (wiek XX)
2.
3.
4.
5.
6.
Kod przedmiotu:
Rok i semestr: rok III, semestr 5,6.
– a zatem również punktowana – łącznie z literaturą odpowiednich epok)
Poziom przedmiotu: zaawansowany
Liczba godzin w semestrze: 15+15+15 [10+10+14]
Wykładowca: dr Magdalena Rabizo–Birek oraz pracownicy Zakładu Literatury XX
7.
8.
9.
10.
11.
Wieku.
12.
Wymagania wstępne: znajomość literatury europejskiej po roku 1939 w zakresie
szkoły średniej
13.
Cel nauczania:

zapoznanie studentów z wybranymi arcydziełami literatur europejskich po r.
1939;

zwięzła charakterystyka literatur narodowych, nurtów i kierunków w
literaturze europejskiej;

wskazanie ich związków z literaturą polską omawianego okresu;

omówienie przemian gatunków i cech formalnych dzieł literackich.
14.
Program nauczania:
 ogólna charakterystyka okresu (II wojna światowa, podział kontynentów na dwa bloki o
odrębnym ustroju społecznym, politycznym i gospodarczym, ich odmienny nurt
92












15.


16.
rozwojowy i ważniejsze wydarzenia historyczne, rok 1968 w Europie Zachodniej i
Wschodniej, upadek komunizmu w krajach Europy Wschodniej);
egzystencjalizm w literaturze i filozofii na przykładzie wybranych utworów Jean Paul
Sartre’a, Alberta Camusa i Grahama Greene’a;
nowa powieść i grupa OuLiPo;
teatr absurdu i jego kontynuacje na gruncie literatury francuskiej i szwajcarskiej;
artysta w piekle historii dwudziestego wieku na przykładzie Mistrza i Małgorzaty M.
Bułhakowa i Doktora Żywago B. Pasternaka;
rosyjska literatura łagrowa;
poeci rosyjscy wobec tradycji, historii i religii;
fenomen literatury czeskiej;
angielscy angry young man;
angielska literatura spotkania kultur;
różne oblicza poezji angielskiej po II wojnie światowej;
rozliczenie z doświadczeniem faszyzmu i Zagłady w literaturze niemieckiej i austriackiej;
postmodernizm w literaturze włoskiej i portugalskiej.
obecność na wykładach (sprawdzona od czasu do czasu przez listy obecności),
znajomość lektur i problematyki wykładów z zakresu tego przedmiotu jest
egzekwowana w ramach egzaminu z Literatury polskiej po 1939 r.
Literatura podmiotowa:
Achmatowa Anna, Poezje (np. Requiem, Poemat bez bohatera).
Ajgi Giennadij, Wybór poezji, przekł. W. Woroszylski.
Andruchowycz Jurij, Rekreacje, Moscoviada. Powieść grozy lub Dwanaście kręgów.
Auden W.H., Wybór poezji.
Beckett Samuel, Czekając na Godota, Końcówka lub Ostatnia taśma Krappa.
Böll Heinrich, Zwierzenia klauna.
Brodski Josif, Wybór poezji (np. 82 wiersze i poematy, wybrał i przeł. S. Barańczak, Kraków
1989).
Bulatović Miodrag, Gullo Gullo.
Bułhakow Michał, Mistrz i Małgorzata.
Butor Michel, Odmiany czasu.
Calvino Italo, Jeśli zimową nocą podróżny?
Camus Albert, Dżuma, Upadek, Obcy lub Człowiek zbuntowany.
Canetti Elias, Autodafé.
Celan Paul, Wybór poezji.
Durell Laurence, Kwartet aleksandryjski (Justyna, Balthazar, Mountlive, Clea).
Dürenmatt Friedrich, Wizyta starszej pani bądź Fizycy.
Eco Umberto, Imię róży.
Frisch Max, Homo faber lub Stiller.
Genet Jean, Balkon lub Pokojówki.
Golding William, Władca much.
Grass Günter, Blaszany bębenek.
Greene Graham, Sedno sprawy lub Moc i chwała.
Heaney Seamus, Wybór poezji (np. 44 wiersze, przeł. S. Barańczak).
93
Havel Václav, Audiencja lub Wernisaż.
Hesse Hermann, Gra szklanych paciorków.
Hrabal Bohumil, Postrzyżyny lub Pociągi pod specjalnym nadzorem.
Ionesco Eugene, Nosorożec, Lekcja bądź Łysa śpiewaczka.
Kertész Imre, Los utracony.
Kundera Milan, Nieznośna lekkość bytu lub Żart.
Lenz Siegfried, Muzeum ziemi ojczystej, Lekcja niemieckiego, Słodkie Sulejki.
Lowry Malcolm, Pod wulkanem.
Mandelsztam Nadieżda, Nadzieja w beznadziei.
Mann Tomasz, Doktor Faustus.
Marái Sándor, Wyznania patrycjusza.
Osborne John, Miłość i gniew.
Pasternak Borys, Doktor Żywago.
Perec Georges, Rzeczy lub Życie instrukcja obsługi.
Queneau Raymond, Ćwiczenia stylistyczne lub Zazie w metro.
Quignard Pascal, Wszystkie poranki świata lub Albucjusz.
Robbe-Grillet Alain, Żaluzja.
Saramago Jose Luis, Balthazar i Blimunda, Miasto ślepców lub Rok śmierci Ricarda Reisa.
Sartre Jean-Paul, Drogi wolności lub Słowa.
Seifert Jarosław, Wybór poezji.
Sillitoe Allan, Samotność długodystansowca.
Simon Claude, Droga przez Flandrię.
Sołżenicyn Aleksander, Archipelag GUŁAG lub Krąg pierwszy.
Szałamow Warłam, Opowiadania kołymskie.
Thomas Dylan, Wiersze wybrane.
Tolkien R.J., Władca pierścieni.
Yourcenar Marguerite, Pamiętniki Hadriana lub Kamień filozoficzny.
Vesaas Tarjei, Pałac lodowy.
Antologie:
Sommer Piotr, Antologia nowej poezji brytyjskiej.
Woroszylski Wiktor, Moi Moskale. Wybór przekładów poezji rosyjskiej od Puszkina do
Ratuszynskiej.
Wiersze zawsze są wolne. poezja. Poezja ukraińska w przekładach Bohdana Zadury.
Literatura przedmiotowa
Ajgi Gennadij, Eseje i wiersze [tam: Nie wytrzymałbym bez Norwida – rozmowa z poetą, Bez
pożegnania (o Borysie Pasternaku)].
Barańczak Stanisław, Posłowie [do:] Dylan Thomas, Wiersze wybrane, Kraków 1975.
Barańczak Stanisław, Wstęp [do:] Seamus Heaney, 44 wiersze, Kraków 1994.
Dzieje literatur europejskich, red. W. Floryan, t. 1 (cz. 1 i 2); t. 2 i t. 3 (fragmenty
obejmujące literaturę angielską, czeską, francuską, niemiecką, rosyjską, ukraińską po
roku 1939).
Bereza Henryk, Proza z importu. Szkice literackie, Warszawa 1989.
Brodski Josif, Śpiew wahadła, numer specjalny „Zeszytów Literackich” 1996, nr 3 (tam:
Muza żałoby, Dziecko cywilizacji, Na śmierć Nadieżdy Mandelsztam, „1 września 1939
roku” W.H. Audena, Sprawić przyjemność cieniowi).
Elektorowicz Leszek, Anglosaskie muzy (tam: O poezji W.H. Audena, Pod wulkanem).
Filipczak Dorota, Róża nikogo – poezja Paula Celana jako biblijny antykomentarz, „Fraza”
1997, nr 3.
94
Gazda Grzegorz, Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku (tam m.in.
hasła: Awangarda, Egzystencjalizm, Dziewięćsił, Grupa 47, Teatr absurdu, Młodzi
gniewni, Nadrealizm, Nowa powieść, Poetyzm, Postmodernizm, Warsztat Literatury
Potencjalnej).
Herling-Grudziński Gustaw, Godzina cieni (tam: Zwycięstwo Borysa Pasternaka, Wielka
książka, Listy Pasternaka, Jegor i Iwan Denisowicz, Realizm rosyjski, Godzina prawdy,
Dialog o Słożenicynie).
Hutnikiewicz Artur, Od czystej formy do literatury faktu (roz. I Wiek rewolucji i roz. II U
źródeł współczesnej myśli literackiej).
Janion Maria, Szymon Słupnik, karzeł i szczurzyca, [w:] tejże, Żyjąc tracimy życie, Warszawa
2001.
Jarniewicz Jerzy, Lista obecności. Szkice o dwudziestowiecznej prozie brytyjskiej i irlandzkiej
(tam szkice o Lawrence’ie Durrellu, Williamie Goldingu, S. Beckecie).
Jarniewicz Jerzy, W brzuchu wieloryba. Szkice o dwudziestowiecznej poezji brytyjskiej i
irlandzkiej (tam szkice o Audenie, Heaneyu, Współczesna poezja brytyjska w pytaniach
i odpowiedziach).
Krynicki Ryszard, Kalendarium życia i twórczości, [w:] Paul Celan, Utwory wybrane,
Kraków 1998.
Libera Antoni, Wstęp [do:] Samuel Beckett, Dramaty, Ossolineum 1995.
„Literatura na Świecie” 1989 (nr specjalny pośw. Bohumilowi Hrabalowi).
„Literatura na Świecie” 1989, nr 8-9 (dot. Vaclava Havla).
„Literatura na Świecie” 1990, nr 9 (dot. Milana Kundery).
Miłosz Czesław, Przedmowa [do:] Josif Brodski, 82 wiersze i poematy, wybrał i przeł. S.
Barańczak, Kraków 1989.
Mitosek Zofia, Poznawanie (w) powieści, Kraków 2003.
Pisarze świata. Słownik encyklopedyczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa bdw.
de Rougemont Denis, Namiętna miłość Borysa Pasternaka, [w:] tegoż, Mity o miłości,
Warszawa 2002.
Sadkowski Wacław, Drogi i bezdroża literatury Zachodu, Warszawa 1978.
Szymak-Reiferowa Jadwiga, Posłowie do: Anna Achmatowa, Poezje, Kraków 1986.
Tomkowski Jan, Wiek XX (fragmenty), [w:] tegoż, Literatura powszechna, Warszawa 2000.
Światłowski Zbigniew, Günter Grass portret z bębenkiem i ślimakiem, Gdańsk 2000.
17.
Kartę przedmiotu oprac. pracownicy Zakładu Literatury XX Wieku.
95
96

Numer 11 b

Transkrypt

Podobne dokumenty

Newsletter Bioetyczny Nr 28

Szkolne Nowinki numer 1

SCENARIUSZE CYKLU SPOTKAŃ POŚWIĘCONYCH PRAWOM

literatura dawnej polski

gazetka nr 4 - SuperHost.pl

Newsletter Bioetyczny Nr 16