Pobierz

Transkrypt

Pobierz

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
PROJEKTU STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
MIASTA
BIAŁEGOSTOKU
opracowanie:
mgr inż. Elżbieta Drożdżal
Białystok, maj 2014 r.
projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku
Urząd Miejski w Białymstoku
Departament Urbanistyki
1
SPIS TREŚCI
1.
INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM
ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI ....................................4
1.1. Zawartość projektu Studium i jego główne cele ...............................................................4
1.2. Powiązania projektu Studium z innymi dokumentami ...................................................12
1.2.1. Dokumenty o zasięgu krajowym .......................................................................12
1.2.2. Dokumenty o zasięgu wojewódzkim .................................................................17
1.2.3. Dokumenty o zasięgu miejskim.........................................................................24
2.
INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU
PROGNOZY..........................................................................................................................35
3.
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY
SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM
ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA.............................................37
4.
INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA
ŚRODOWISKO.....................................................................................................................38
5.
ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO
STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM ................38
5.1. Istniejący stan środowiska w obszarze projektu Studium...............................................38
5.1.1. Położenie geograficzne ......................................................................................38
5.1.2. Geologia oraz ukształtowanie powierzchni terenu ............................................38
5.1.3. Surowce mineralne.............................................................................................40
5.1.4. Warunki hydrograficzne i hydrogeologiczne.....................................................41
5.1.5. Fauna..................................................................................................................46
5.1.6. Charakterystyka terenów zieleni........................................................................48
5.1.7. Powietrze............................................................................................................54
5.1.8. Krajobraz............................................................................................................57
5.1.9. Warunki klimatyczne .........................................................................................59
5.1.10. Klimat akustyczny .............................................................................................59
5.1.11. Zasoby naturalne................................................................................................62
5.1.12. Zasoby dziedzictwa kulturowego i zabytków....................................................62
5.1.13. Obszary i obiekty objęte formą ochrony przyrody oraz lokalne korytarze
ekologiczne ........................................................................................................63
5.1.14. Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrona ich zdrowia ..................71
5.2. Potencjalne zmiany stanu środowiska przy braku realizacji projektu Studium ............74
6.
STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM
ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM ..............................................................................77
2
7.
ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU
WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM W SZCZEGÓLNOŚCI
DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE
USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY ....................78
8.
CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU
MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z
PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE
CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE
PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU ..........................................................82
9.
PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA, W TYM ODDZIAŁYWANIA
BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE,
KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE,
STAŁE I CHWILOWE ORAZ POZYTYWNE I NEGATYWNE PROJEKTU
STUDIUM, NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ
INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU, A TAKŻE NA ŚRODOWISKO .......................90
10. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB
KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA
ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU
STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY
OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU .................103
11. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W
PROJEKCIE STUDIUM WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS
METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO WYBORU ALBO
WYJAŚNIENIE BRAKU ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH, W TYM
WSKAZANIA NAPOTKANYCH TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH
Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY
(BIORĄC POD UWAGĘ CELE I GEOGRAFICZNY ZASIĘG OPRACOWANIA
ORAZ CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ
INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU) ............................................................................116
12. STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ........117
WYKORZYSTANE MATERIAŁY .........................................................................................121
SPIS TABEL...............................................................................................................................126
SPIS RYSUNKÓW ....................................................................................................................126
3
1. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH
PROJEKTU STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH
Z INNYMI DOKUMENTAMI
1.1. Zawartość projektu Studium i jego główne cele
Podstawą do sporządzenia dokumentu jest uchwała Nr LIII/618/06 Rady Miejskiej
Białegostoku z dnia 23 stycznia 2006 r. o przystąpieniu do sporządzenia studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku. Zawartość studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy określa art. 10 ustawy
z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r.,
poz. 647, z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r.
w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233).
Zgodnie z art. 9 ww. ustawy głównym celem studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy jest określenie polityki przestrzennej gminy, w tym
lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Dokument sporządza się dla obszaru
w granicach administracyjnych gminy. Studium nie jest aktem prawa miejscowego, jego
ustalenia są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych.
Dokument studium składa się z następujących części:
I. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku Uwarunkowania.
II. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku Kierunki.
III. Synteza ustaleń Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta Białegostoku.
Treścią części pierwszej są uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, zwane dalej
Uwarunkowaniami. W studium zawarte są te uwarunkowania, które mają istotne znaczenie dla
sposobu prowadzenia polityki przestrzennej. Wynikają one z obecnego i przewidywanego
występowania obiektywnych zjawisk, takich jak: dotychczasowy stan zagospodarowania
i struktura funkcjonalno-przestrzenna, cechy fizjograficzne i stan środowiska, przemiany
demograficzne i ich prognozy, warunki i jakość życia mieszkańców, stan dziedzictwa
kulturowego i zabytków, funkcjonowanie systemów transportu i infrastruktury technicznej.
W uwarunkowaniach uwzględniono także wytyczne wynikające z dokumentów rozwojowych
na szczeblu krajowym, wojewódzkim i lokalnym, w tym przede wszystkim Strategii Rozwoju
Miasta Białegostoku na lata 2011-2020 plus, ponadlokalne zadania publiczne oraz tło
cywilizacyjno-kulturowe i ekonomiczno-gospodarcze.
W części drugiej formułuje się kierunki rozwoju miasta Białegostoku, przyjmując zasady
rozwoju oparte na poszanowaniu oraz racjonalnym i oszczędnym wykorzystaniu przestrzeni
miasta. Treść części drugiej zawiera kierunki zmian struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta,
zasady kompozycji przestrzennej, kategorie przeznaczenia terenów, ochronę wartości środowiska
przyrodniczego oraz ochronę dziedzictwa kulturowego, zagadnienia systemu transportowego,
infrastruktury technicznej oraz zagadnienia odnoszące się do sporządzania planów miejscowych.
4
Kierunki zagospodarowania przestrzennego, zwane dalej Kierunkami, stanowią syntetyczne
sformułowanie szczegółowych celów polityki przestrzennej i sposobów ich realizacji.
Część trzecia - Synteza ustaleń projektu Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku zawiera informacje podane w formie
streszczenia Uwarunkowań i Kierunków, wpływ Uwarunkowań na ustalenia Kierunków rozwoju
miasta Białegostoku oraz uzasadnienie przyjętych rozwiązań. Synteza studium nie stanowi
podstawy do rozstrzygania o zgodności planu miejscowego ze studium.
Obowiązujące Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
Białegostoku przyjęto uchwałą Nr XX/256/99 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 29 listopada
1999 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu
przestrzennym. Od tego czasu cel podstawowy określony w Studium oraz przywołane w nim cele
zbieżne, wynikające z innych lokalnych dokumentów planistycznych gminnych i wojewódzkich
stanowiły podstawę rozwoju przestrzennego Białegostoku. Jednocześnie trwał stały monitoring
uwarunkowań, które stanowiły podstawę do określenia kierunków polityki przestrzennej.
W wyniku tych działań w pierwotnej wersji dokonano następujących zmian:
- uchwałą Nr X/82/03 z dnia 30 czerwca 2003 r. studium zostało uzupełnione o włączone
z dniem 1 stycznia 2002 r. w granice administracyjne miasta grunty wsi Zawady stanowiące
część obszaru gminy Dobrzyniewo,
- w następstwie analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym, przyjętej uchwałą
Nr XV/138/03 z dnia 24 listopada 2003 r., dokonano zmian polegających
m.in. na wyznaczeniu obszarów rozmieszczenia obiektów handlowych o pow. sprzedaży
powyżej 2000 m2, granic terenów zamkniętych, uaktualnieniu spisu obiektów wpisanych
do rejestru zabytków oraz ustaleń z zakresu ochrony środowiska i komunikacji (uchwała
Nr XLIV/502/05 z dnia 27 czerwca 2005 r. i Nr XLV/520/05 z dnia 25 lipca 2005 r.),
- uchwałą Nr XXVIII/317/08 z dnia 26 maja 2008 r. studium zostało uzupełnione o włączone
z dniem 1 stycznia 2006 r. w granice administracyjne miasta grunty wsi Dojlidy Górne,
Halickie i Zagórki stanowiące część obszaru gminy Zabłudów,
- uchwałą Nr XXXI/373/08 z dnia 8 września 2008 r., dokonano zmian dotyczących obszaru
systemu przyrodniczego miasta, terenów, dla których zdjęto klauzulę terenów zamkniętych,
obszaru ograniczonego ulicami: Wiadukt, K. Ciołkowskiego, J. K. Branickiego, Piastowską,
torami kolejowymi w kierunku Zubek Białostockich i granicami administracyjnymi miasta
oraz obszarów rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej
2000 m2,
- uchwałą XV/405/12 z 26 listopada 2012 r. uchwalono zmianę dotyczącą obszaru w rejonie
ul. A. Mickiewicza i ul. K. Ciołkowskiego, w sąsiedztwie lotniska sportowo – sanitarnego
Krywlany w zakresie dopuszczenia lokalizacji obiektów o powierzchni sprzedaży powyżej
2000 m2,
- uchwałą Nr LV/634/14 z dnia 10 lutego 2014 r. uchwalono zmianę dotyczącą umożliwienia
rozbudowy Domu Spokojnej Starości w rejonie ul. Ks. S. Suchowola, w sąsiedztwie terenu
leśnego.
Były to zmiany o charakterze doraźnym. Nie obejmowały pełnego zakresu określonego
w art. 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dla terenu całego miasta.
Opracowując zmiany uwzględniano nowe uwarunkowania oraz obowiązujący stan prawny.
5
Zachowano przy tym układ, metodologię, cele oraz najważniejsze kierunki rozwoju
przestrzennego określone w obowiązującej wersji Studium.
Istotą nowego projektu Studium jest ukierunkowanie przekształceń przestrzennych
w dostosowaniu do aktualnych uwarunkowań oraz wyznaczenie kierunków przyszłego rozwoju
miasta Białegostoku w zmienionym otoczeniu prawnym.
Planuje się kontynuację budowy i rozwój struktury funkcjonalno-przestrzennej
Białegostoku, jako „miasta kompaktowego” tj. miasta zwartego, które będzie się rozwijało
w układzie pierścieniowo-promienistym w obecnych granicach, bez ich poszerzania. Białystok
pozostanie w tradycji miasta europejskiego – czyli miasta o zwartej strukturze przestrzennej.
Rozwój miasta do wewnątrz oznacza:
1) niepopieranie (zaniechanie) rozwoju terytorialnego miasta;
2) zmiany w strukturze funkcjonalno-przestrzennej miasta polegające m.in. na:
a) wzmocnieniu wzajemnych powiązań jednostek strukturalnych w zakresie infrastruktury,
komunikacji oraz powiązań estetyczno-krajobrazowych,
b) wyznaczeniu obszaru i wzmocnieniu roli centrum śródmiejskiego, jako podstawy
kształtowania przyszłej struktury wielkomiejskiej,
c) wyznaczeniu w obszarach jednostek strukturalnych planowanych miejsc centralnych,
d) wyodrębnieniu obszarów o zróżnicowanych zasadach zabudowy i zagospodarowania, w tym:
obszaru wewnętrznego – miejskiego oraz obszaru zewnętrznego – przedmieścia;
3) wykorzystanie dużych rezerw terenowych zgodnie z ich predyspozycją lokalizacyjną
i środowiskową;
4) budowę planowanego układu komunikacyjnego, jako podstawy funkcjonowania sprawnego
transportu publicznego;
5) wykorzystanie dużych rezerw z zakresu infrastruktury technicznej;
6) kształtowanie funkcji miasta jako ośrodka regionalnego, a docelowo potencjalnego ośrodka
metropolitalnego, a w szczególności:
a) integrację planistyczną miasta z otoczeniem,
b) wykorzystanie położenia Białegostoku w bezpośrednim sąsiedztwie europejskiego
korytarza transportowego (sieć TEN-T),
c) zapewnienie właściwych powiązań planowanych dróg ekspresowych z układem
drogowym miasta,
d) rozwój zewnętrznych powiązań komunikacyjnych miasta z otoczeniem bliższym
i dalszym,
e) dążenie do integracji funkcjonalnej i przestrzennej poszczególnych środków transportu w
skali miasta i jego obszaru funkcjonalnego poprzez budowę zintegrowanego
multimodalnego węzła przesiadkowego w rejonie dworców PKP i PKS,
f) organizację systemu kolei aglomeracyjnej (metropolitalnej) w powiązaniu z systemem
transportowym miasta,
g) zapewnienie dostępności lotniczej miasta poprzez pełne wykorzystanie potencjału
lotniska Krywlany,
h) wspieranie idei budowy lotniska regionalnego,
i) usprawnienie powiązań infrastrukturalnych z systemami ogólnokrajowymi oraz lokalnymi
międzygminnymi,
6
j) wzmacnianie egzogenicznych funkcji Białegostoku: administracyjnych, edukacyjnych,
ochrony zdrowia, kultury,
k) rozwój Białegostoku jako ośrodka akademickiego,
l) wzrost dostępności do usług sfery społecznej,
m) tworzenie atrakcyjności inwestycyjnej,
n) wykorzystanie potencjału walorów kulturowych i przyrodniczych Białegostoku oraz
obszarów przyległych;
7) wprowadzenie priorytetów dotyczących:
a) lokalizacji nowej zabudowy, modernizacji, przekształceń i uzupełnień zabudowy
istniejącej oraz intensyfikację jej parametrów w obszarze wewnętrznym, w tym
w szczególności w obszarze centrum śródmiejskiego,
b) ograniczenia dokonywania zmian przeznaczenia terenów i inwestowania
na pozbawionych usług sfery społecznej lub infrastruktury technicznej terenach obszaru
zewnętrznego – przedmieścia,
c) ochrony i utrzymania obszarów z przeznaczeniem na aktywność gospodarczą, jako
obszarów miejsc pracy, przed koniunkturalnymi zmianami, np. na tereny mieszkaniowe;
8) realizację miejskiego sposobu wygodnego zamieszkiwania jako próby antidotum na efekt
„rozlewania się miasta” poprzez:
a) zapewnienie możliwości realizacji różnorodnych form zamieszkiwania,
b) wysoki poziom zorganizowania i wyposażenia miejskiej przestrzeni publicznej,
c) realnie łatwy dostęp do usług, w szczególności administracji, edukacji, kultury, sportu
i zdrowia oraz terenów rekreacyjnych,
d) tworzenie w miejskiej tkance urbanistycznej miejsc sprzyjających integracji społeczności
lokalnej,
e) dobrą kompozycję przestrzenną i tworzenie ważnych placów, ulic i obiektów
stanowiących identyfikatory przestrzeni,
f) niewielkie rozmiary i kompletność osiedli mieszkaniowych,
g) wkomponowanie zabudowy w krajobraz,
h) wysoki stopień nasycenia miasta publiczną zielenią urządzoną,
i) czytelne oddzielenie przestrzeni prywatnej od publicznej.
Założeniem Kierunków projektu Studium jest twórcza kontynuacja rozwoju dotychczasowej
struktury, z dążeniem do ukształtowania nowych wartości urbanistycznych i architektonicznych oraz
przede wszystkim poprawy funkcjonowania miasta jako całości.
Analiza stanu zagospodarowania miasta i uwarunkowań umożliwia przyjęcie modelu
struktury funkcjonalno-przestrzennej, będącego wynikiem dotychczasowego rozwoju
zagospodarowania, uwarunkowań ekofizjograficznych oraz realizacji ustaleń planistycznych.
Podstawę modelu strukturalnego miasta tworzą następujące elementy układu urbanistycznego:
- cztery jednostki strukturalne miasta – zespoły obszarów o różnych cechach i charakterystyce
funkcjonalnej oraz znacznym stopniu samodzielności w zakresie mieszkalnictwa, usług,
aktywności gospodarczej oraz terenów rekreacji i zieleni, wydzielone liniami kolejowymi oraz
ulicami układu podstawowego,
- miejsca centralne – obszary zhierarchizowane w skali miasta (od I do IV), istniejące oraz
planowane na terenach jednostek strukturalnych, jako miejsca koncentracji funkcji
7
usługowych (o różnym charakterze, stopniu intensywności, różnej skali i zasięgu
oddziaływania) oraz przestrzeni publicznych,
- podstawowy układ drogowo-uliczny – wyznaczający i wiążący jednostki strukturalne (tworzą
go linie kolejowe oraz ulice układu podstawowego i uzupełniającego).
Rysunek 1 Model struktury funkcjonalno-przestrzennej. Obszary urbanizacji i podstawowego
systemu przyrodniczego miasta
źródło: Projekt Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku
8
W oparciu o przebieg obwodnicy miejskiej wprowadza się dodatkowo podział struktury miasta
ze względu na planowany stopień intensywności urbanizacji i priorytety inwestycyjne na:
1) obszar wewnętrzny – miejski – położony w granicach obwodnicy miejskiej, o powierzchni
ok. 39,9 km2, co stanowi 39,1 % pow. miasta, planowany do bardzo intensywnej
i intensywnej urbanizacji,
2) obszar zewnętrzny - przedmieście - położony pomiędzy obwodnicą miejską i granicami
administracyjnymi miasta, o powierzchni ok. 62,1 km2, co stanowi 60,9 % pow. miasta,
planowany do urbanizacji w stopniu średnim i niskim.
Ponadto w strukturze funkcjonalno-przestrzennej (rys. 1) rozróżnia się obszary przeznaczone
pod zabudowę (obszary urbanizacji) oraz obszary objęte zakazem lub znacznymi ograniczeniami
możliwości zabudowy (obszary podstawowego systemu przyrodniczego):
1) obszary urbanizacji – tworzą zespół obszarów, o powierzchni ok. 65 km2, co stanowi
ok. 65 % pow. miasta, przeznaczonych do zabudowy i zagospodarowania w zakresie
mieszkalnictwa, usług, aktywności gospodarczej oraz zieleni urządzonej towarzyszącej
zabudowie;
2) obszary podstawowego systemu przyrodniczego - tworzą zespół obszarów o najwyższych
walorach przyrodniczych, o powierzchni ok. 35 km2, co stanowi ok. 35 % pow. miasta
(tereny lasów, tereny zieleni naturalnej, tereny zieleni urządzonej, tereny zieleni urządzonej
z udziałem obiektów i urządzeń sportu i rekreacji, tereny cmentarzy i rezerw cmentarzy),
w znacznej części objęte zakazem lub znacznymi ograniczeniami możliwości zabudowy,
Istotnym składnikiem struktury funkcjonalno-przestrzennej Białegostoku są tereny zieleni.
W uproszczeniu można je określić, jako zespół wszelkich terenów biologicznie czynnych, doliny
rzeki Białej i innych cieków wodnych, terenów leśnych i zadrzewionych, parków, ogrodów
działkowych, cmentarzy, obiektów użyteczności publicznej z zielenią towarzyszącą, wnętrz
międzyblokowych i zieleni ulicznej. Szczególnie istotnymi elementami tej struktury, są doliny
rzek: Białej, Bażantarki, Dolistówki i innych cieków wodnych, kompleksy leśne na północy (Las
Antoniuk i Las Pietrasze) i południu miasta (Las Solnicki) oraz „klin zieleni” (Las
Zwierzyniecki) łączący założenie pałacowo-krajobrazowe rezydencji Branickich z kompleksem
leśnym na południu. Tereny te łącznie tworzą obszar systemu przyrodniczego miasta.
Celem wspierającym utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego służy
zdefiniowanie przestrzenne w Studium obszarów systemu przyrodniczego miasta, w tym
podstawowego systemu przyrodniczego (stanowiącego nienaruszalny zasób środowiska
przyrodniczego), wspomagającego systemu przyrodniczego (obszarów tworzących bufor
pomiędzy systemem podstawowym i terenami zurbanizowanymi) oraz łączników systemu
przyrodniczego (tworzących powiązania przyrodnicze lokalne).
Obszar systemu przyrodniczego miasta charakteryzuje się najwyższą bioróżnorodnością,
jest niezbędny dla kształtowania jakości życia mieszkańców Białegostoku ze względu
na zdolność retencjonowania wody, kształtowanie lokalnego klimatu i regenerację powietrza oraz
walory krajobrazowe, rekreacyjne i dydaktyczne.
Ponadto jednym z istotnych kierunków zmian w przestrzeni miejskiej jest utworzenie
przyrodniczej „zielonej osi” urbanistycznej północ – południe w oparciu o przebieg doliny rzeki
Białej, „klina zieleni” oraz lasów na północy i południu miasta oraz stopniowe realizowanie w jej
9
ramach ogólnomiejskich przestrzeni publicznych, a w szczególności parków i bulwarów
na odcinku od Stawów Dojlidzkich do al. Jana Pawła II.
Ważnymi zagadnieniami w rozwoju miasta jest utrzymanie potencjału wód poprzez
ochronę zasobów wód podziemnych, modernizację i rozbudowę infrastruktury wodnokanalizacyjnej, planowanie zwiększania retencji wodnej.
Planuje się następujące podstawowe kierunki zmian w strukturze funkcjonalno-przestrzennej
dotyczące całego miasta oraz powiązań jednostek strukturalnych:
1) rozwój i intensyfikację powiązań jednostki Śródmieście z jednostkami sąsiednimi
w kierunkach: zachodnim, wschodnim i południowym;
2) zmianę granic jednostek strukturalnych polegającą na powiększeniu jednostki Śródmieście
o części obszarów jednostek Wschód i Zachód położonych pomiędzy projektowanym
przedłużeniem ul. Sitarskiej, ul. Świętokrzyską, ul. Wierzbową, ul. Hetmańską
i ul. M. Kopernika;
3) włączenie fragmentu obszaru powiększonej jednostki Śródmieście położonego pomiędzy
al. Solidarności, projektowanym przedłużeniem ul. Bohaterów Monte Cassino do granic
obszaru centrum śródmiejskiego, najważniejszego w hierarchii w obszarze miasta – miejsca
centralnego;
4) wykreowanie nowej jakości rozwiązań architektonicznych, funkcjonalnych i przestrzennych
Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego, obejmującego dworce PKP i PKS wraz
z terenami przyległymi; np. w oparciu o rozwiązania konkursowe;
5) wykonanie dodatkowych powiązań infrastrukturalnych, komunikacyjnych i krajobrazowych
pomiędzy jednostką Śródmieście i jednostką Wschód w rejonie ul. Jurowieckiej, ul. Jagienki
(przedłużenie ul. Jagienki) do obiektów powojskowych w rejonie ul. Węglowej;
6) zaktywizowanie i zurbanizowanie obszaru w rejonie dworca Białystok Fabryczny (w rejonie
ulic R. Traugutta i Zacisze) w oparciu o nowoprojektowaną ulicę położoną na osi ulic
Słonimskiej i Dalekiej, z jej włączeniem do Trasy Generalskiej na skrzyżowaniu z ul. 42
Pułku Piechoty;
7) wykreowanie nowej jakości rozwiązań funkcjonalnych i przestrzennych na obszarze
położonym na granicy jednostki Śródmieście i jednostki Wschód, zawartej pomiędzy
ulicami: Poleską, Towarową, przedłużeniem Piastowskiej, Trasą Generalską i ul. Jagienki,
np. w oparciu o rozwiązania konkursowe;
8) docelowe nadanie miejskiego charakteru niektórym fragmentom linii kolejowych,
np. poprzez wykonanie estakad;
9) wykreowanie powiązań jednostki Śródmieście z jednostką Południe w obszarze tzw. „klina
zieleni”;
10) docelową, etapową reorganizację układu komunikacyjnego poprzez likwidację
ul. 11 Listopada i budowę tunelu w ciągu obwodnicy śródmiejskiej w celu utworzenia
spójności przestrzennej „klina zieleni”;
11) realizację zagospodarowania Miasteczka Akademickiego (obejmującego obszary wyższych
uczelni, w tym: Politechniki Białostockiej, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu
Muzycznego Fryderyka Chopina oraz kampusu Uniwersytetu w Białymstoku) w oparciu
o osie kompozycyjne integrujące obszar parków Planty i Konstytucji 3 Maja oraz Lasu
Zwierzynieckiego z obszarami wyższych uczelni oraz docelowo z miejskimi obiektami
10
sportowymi (stadion i hala miejska w rejonie ul. Ciołkowskiego), rejonem lotniska Krywlany
i Lasem Solnickim;
12) wykreowanie nowej jakości rozwiązań funkcjonalnych i przestrzennych m.in. w oparciu
o dorobek
i
doświadczenia
rozstrzygniętych
konkursów
architektonicznych
i urbanistycznego, dotyczących kampusu Uniwersytetu w Białymstoku oraz hali
wielofunkcyjnej o charakterze kongresowo-widowiskowo-sportowym wraz z terenami
przyległymi;
13) intensyfikację zabudowy w obszarze wewnętrznym – miejskim poprzez:
a) maksymalne wykorzystanie rezerw obszarów niezabudowanych, niezdefiniowanych lub
zdegradowanych, dobrze skomunikowanych i wyposażonych w infrastrukturę techniczną;
b) ustalenie priorytetu dla realizacji zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej;
c) wprowadzenie na dotychczasowych obszarach zabudowy jednorodzinnej możliwości
zabudowy mieszkaniowej średnio intensywnej - willi miejskich;
14) utrzymanie ekstensywnego charakteru zabudowy mieszkaniowej w obszarze zewnętrznym –
przedmieściu poprzez ustalenie priorytetu dla realizacji zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej;
15) wprowadzenie jako reguły ograniczeń lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej
wielorodzinnej w obszarze zewnętrznym do następujących lokalizacji:
a) wschodnich terenów rozwojowych w jednostce Wschód,
b) innych, zgodnie z rysunkiem Studium Kierunki zagospodarowania przestrzennego –
struktura funkcjonalno-przestrzenna, jako kontynuacji rozpoczętych działań
planistycznych oraz inwestycji realizowanych;
16) zwiększanie samodzielności funkcjonalnej wszystkich jednostek strukturalnych;
17) ukształtowanie hierarchicznego systemu miejsc centralnych jako obszarów koncentracji
zabudowy usługowej o różnym zasięgu oddziaływania, wyposażonych w starannie
zaaranżowane przestrzenie publiczne sprzyjające kontaktom społeczności lokalnej;
18) tworzenie możliwie najlepszych warunków zamieszkiwania, korzystania z usług i miejsc pracy
oraz rekreacji;
19) tworzenie warunków rozwoju aktywności gospodarczej i możliwości zwiększenia ilości miejsc
pracy, zwłaszcza w sektorze produkcyjno-usługowym;
20) utworzenie przyrodniczej „zielonej osi” urbanistycznej północ – południe w oparciu o przebieg
doliny rzeki Białej, „klina zieleni”, lasów na północy i południu miasta oraz stopniowe
realizowanie w jej ramach ogólnomiejskich przestrzeni publicznych, a w szczególności
parków i bulwarów na odcinku od Stawów Dojlidzkich do al. Jana Pawła II;
21) kształtowanie nowych obszarów publicznej zieleni urządzonej, obiektów sportu i urządzeń
rekreacji;
22) stosowanie łączników zieleni.
11
1.2. Powiązania projektu Studium z innymi dokumentami
Poniżej przedstawiono cele i działania powiązane z zagospodarowaniem przestrzennym
miasta Białegostoku w dokumentach (plany, strategie, polityki, programy) ustanowionych
na szczeblu krajowym, wojewódzkim i lokalnym oraz zidentyfikowano te z nich, które są istotne
z punktu widzenia projektu Studium.
1.2.1. Dokumenty o zasięgu krajowym
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
Według KPZK 2030 wizja zagospodarowania przestrzennego Polski opiera się na pięciu
pożądanych cechach naszej przestrzeni: konkurencyjności i innowacyjności, spójności
wewnętrznej, bogactwie i różnorodności biologicznej, bezpieczeństwie oraz ładzie
przestrzennym.
Zgodnie z KPZK 2030 celami polityki przestrzennego zagospodarowania kraju są:
• Cel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni
europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury
systemu osadniczego sprzyjającej spójności.
• Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez
promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się
czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie
potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów.
• Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez
rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.
• Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie
wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski.
• Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty
bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających
zdolności obronne państwa.
• Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.
Koncepcja wskazuje na konieczność realizowania określonych inwestycji, ale nie jest
dokumentem, na podstawie którego są podejmowane decyzje realizacyjne. Zgodnie
z hierarchicznym systemem planowania, poszczególne projekty będą realizowane na podstawie
planów, programów i innych dokumentów operacyjnych przewidzianych w krajowym systemie
strategicznego zarządzania i przyjmowanych przez właściwe organy państwa.
W ramach KPZK 2030 przyjęto założenie, że do roku 2030 wschodnia granica Polski
pozostanie prawdopodobnie częścią zewnętrznej granicy Unii Europejskiej, co pogarsza szanse
rozwojowe Polski Wschodniej, gdzie rozwój społeczny, gospodarczy i przestrzenny będzie
częściowo warunkowany zmianami o charakterze politycznym na Białorusi, Ukrainie i w Rosji.
Wszystkie miasta wojewódzkie, jako ośrodki wzrostu i koncentracji funkcji pełnić będą
szczególną rolę w systemie osadniczym. Najmniejsze z nich oraz położone wzdłuż granicy
wschodniej wymagają wsparcia polityki regionalnej, aby mogły w pełni wspierać procesy
rozwoju i dyfuzji w skali regionalnej.
12
Białystok jest traktowany w KZPK 2030 jako miasto wojewódzkie o znaczeniu krajowym,
w którym następuje systematyczna koncentracja funkcji metropolitalnych o znaczeniu
międzynarodowym i krajowym. Wchodzi w skład podstawowych węzłów sieci powiązań
funkcjonalnych miast w roku 2030.
Dzięki zastosowaniu standardów urbanistycznych przestrzeń miejska jest zagospodarowana
w sposób racjonalny – charakteryzuje się ładem przestrzennym. Centra miast to nie tylko dobra
lokalizacja dla siedzib firm i instytucji, ale również miejsce, w którym chętnie osiedlają się
mieszkańcy, między innymi ze względu na wysokiej jakości przestrzenie publiczne.
W porównaniu do większości krajów Europy, Polskę charakteryzują wyższe walory
przyrodnicze i większa różnorodność biologiczna. W wielu miastach enklawy przyrodnicze
odznaczają się wysokim poziomem tych walorów. Stan i jakość środowiska przyrodniczego
w bardzo istotny sposób wpływają na stan i perspektywy rozwoju przestrzennego kraju
i poszczególnych regionów. Podstawowe znaczenie dla przestrzennego zagospodarowania kraju
mają takie jego elementy jak zasoby wody, różnorodność biologiczna, zasoby surowców
naturalnych i zmienność klimatyczna.
Całkowity bilans wodny kraju jest zależny od wielkości opadów nad terytorium Polski, ich
rozkładu w czasie oraz możliwości retencji – naturalnej i sztucznej. Oznacza to konieczność
zwiększenia retencji i ukierunkowywanie przyszłych działań na oszczędne zużywanie wody oraz
zmniejszenie zbyt szybkiego tempa, w jakim wody rzeczne odpływają do morza.
Prowadzona polityka przywracania przestrzeni rzekom wszędzie tam, gdzie tylko jest to
możliwe, poprawiła bezpieczeństwo i poziom retencji. Korytarze rzek są w miarę możliwości
kształtowane tak, by zatrzymywały nadmiar wody, spowalniały jej spływ i umożliwiały
rozlewanie się wód w dolinach. Zabezpieczono tereny najbardziej narażone
na niebezpieczeństwo powodzi, zapewniono ochronę obiektów dziedzictwa kulturowego
i zmniejszono ryzyko powodziowe na terenach intensywnie zurbanizowanych. Radykalnie
ograniczono zabudowę terenów zalewowych.
W Polsce symptomami braku ładu przestrzennego są m.in.: częste niedostosowanie
sposobów użytkowania i zagospodarowania do wartości przyrodniczych, kulturowych
i krajobrazowych, niszcząca wobec wartości przestrzeni, rozrzutna ekonomicznie i społecznie
suburbanizacja, niska jakość przestrzeni publicznej, chaos w formach zabudowy i architekturze
zespołów urbanistycznych.
Szczegółową ocenę oddziaływania na środowisko planowanych w projekcie KPZK
kierunków działań przeprowadzono w Prognozie oddziaływania na środowisko projektu KPZK
2030 w odniesieniu zarówno do ogólnych zagadnień poruszanych w dokumencie, jak i do sześciu
celów tego dokumentu i proponowanych w ich ramach kierunków działań.
Brak wdrażania ustaleń zawartych w KPZK utrwaliłby niekorzystne tendencje, które są
obecnie obserwowane w przestrzeni. Pogłębiłoby to chaos przestrzenny i doprowadziło
do zwiększenia powierzchni terenów wymagających uporządkowania oraz do konfliktów
w związku z funkcjonowaniem specustaw ograniczających udział zainteresowanego
społeczeństwa w procesie planowania obiektów infrastrukturalnych. Mogłoby to spowodować
również sytuacje, w której niemożliwe, lub bardzo trudne, byłoby wdrażanie wymogów
nałożonych na Polskę przez legislacje Unii Europejskiej oraz wynikających z nich
międzynarodowych konwencji dotyczących ochrony przyrody i środowiska, których Polska jest
stroną.
13
Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku
Rozwój turystyki powinien być podporządkowany osiągnięciu trzech generalnych wartości
tworzących misję rozwoju turystyki w Polsce:
• turystyka będzie rozwijana jako dziedzina synergiczna w stosunku do innych, ważnych
z punktu widzenia rozwoju kraju celów, przyczyniająca się do tworzenia istotnej części
dochodu narodowego, budowania pozytywnego obrazu Polski wśród mieszkańców naszego
kraju oraz wzmacniania wizerunku Polski w świecie,
• turystyka będzie dziedziną eksponującą i wykorzystującą w sposób efektywny,
a równocześnie respektujący zasady rozwoju zrównoważonego cenne potencjały kraju,
w szczególności dziedzictwo kultury i tradycji oraz bogactwo przyrody,
• Polska będzie kierunkiem atrakcyjnym turystycznie dla turystów krajowych i zagranicznych,
ze skutecznie funkcjonującym przemysłem turystycznym oraz nowoczesnymi,
konkurencyjnymi i wysokiej jakości produktami i usługami turystycznymi.
Cel nadrzędny został określony jako: Tworzenie warunków prawnych, instytucjonalnych,
finansowych i kadrowych rozwoju turystyki, sprzyjających rozwojowi społeczno gospodarczemu Polski oraz podniesienie konkurencyjności regionów i kraju, przy jednoczesnym
zachowaniu walorów kulturowych i przyrodniczych.
Z celu nadrzędnego wyznaczono następujące cele wiodące:
- Wzrost znaczenia ekonomicznego turystyki w rozwoju gospodarczym kraju
- Wzrost jakości środowiska i życia mieszkańców
- Współpraca oraz integracja na rzecz turystyki i jej otoczenia w wymiarze społecznym,
przestrzennym i ekonomicznym
Infrastruktura turystyczna musi cechować się odpowiednim standardem, dostępnością
komunikacyjną i dostępnością dla osób niepełnosprawnych, a także spójnością w stosunku
do zakładanej koncepcji produktu oraz marki a jej lokalizacja i technologia musi uwzględniać
uwarunkowania wynikające z potrzeb ochrony środowiska.
Dla zwiększenia konkurencyjności polskiej turystyki istotne jest nie tylko kreowanie
nowych produktów turystycznych, ale także rozwijanie dotychczasowych.
Zrównoważona turystyka powinna przejawiać się taką formą aktywności turystycznej,
która odbywa się z poszanowaniem środowiska naturalnego (elementów materialnych
i niematerialnych), gwarantując długotrwałe zachowanie jego walorów. Zrównoważona turystyka
to kompromis między konkurencyjnymi interesami gospodarki turystycznej a potrzebami
ekosystemów.
W zaktualizowanej prognozie oddziaływania na środowisko projektu Strategii rozwoju
turystyki na lata 2007 – 2013 zauważono, że wsparcie rozwoju różnych typów turystyki jest
związane z dostosowaniem, rozbudową czy budową nowej infrastruktury i może mieć pozytywny
lub negatywny wpływ na dostosowanie tej infrastruktury do pojemności środowiska, rozumianej
jako jego zdolność przyjmowania zanieczyszczeń i zakłóceń pochodzenia antropogenicznego.
Uniknięcie presji na walory krajobrazu (przestrzeń i poszczególne komponenty
przyrodnicze środowiska) możliwe jest wyłącznie pod warunkiem wykorzystywania w pierwszej
kolejności istniejącej infrastruktury (także budownictwa) i jej modernizacji. Nowe
14
zagospodarowanie turystyczne prowadzić będzie do wzmożonego zawłaszczania i fragmentacji
przestrzeni.
Zwiększenie aktywności turystycznej na terenach objętych ochroną prawną może przynieść
znaczący wzrost negatywnych oddziaływań na środowisko, o ile nie zostanie zapewniona
harmonizacja podejmowanych przedsięwzięć z niezbędnymi z przyrodniczego punktu widzenia
ograniczeniami. Zwykle tereny te są i ekologicznie i turystycznie cenne i ważne, dlatego chronić
je należy przed negatywną presją gospodarki turystycznej zwłaszcza na takie komponenty
środowiska jak: woda, powietrze, przestrzeń, krajobraz, gatunki i siedliska chronione.
Polityka wodna państwa 2030
Celem nadrzędnym Polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016)
jest zapewnienie powszechnego dostępu ludności do czystej i zdrowej wody oraz istotne
ograniczenie zagrożeń wywoływanych przez powodzie i susze w połączeniu z utrzymaniem
dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb
wodnych gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównywania dysproporcji
regionalnych.
PWP 2030 opiera się głównie na integracji wymagań rozwoju społeczno-gospodarczego
z potrzebami środowiska przyrodniczego przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa
publicznego. Szczególne znaczenie ma integracja gospodarowania wodami z planowaniem
przestrzennym i właściwym gospodarowaniem zasobami przyrodniczymi. Kształtowanie
spójności przestrzennej jest bowiem niezbędnym warunkiem poprawy sytuacji w zakresie
ograniczania skutków powodzi, zaopatrzenia w wodę i ochrony przyrody. Zagospodarowanie
przestrzenne powinno ograniczać zaburzenia w bilansie wodnym.
Obniżenie zagrożenia powodziowego do 2016 r. wymaga zwiększenia retencji
przeciwpowodziowej, w tym budowy systemów retencji powodziowej technicznej, odbudowy
retencji naturalnej oraz rozwoju retencji wód opadowych w obszarach objętych procesem
urbanizacji. Jednocześnie te działania przyczynią się zarówno do ochrony i poprawy struktury
bilansu wodnego (zmniejszenia odpływu ze zlewni), jak i do poprawy jakości biologicznej
ekosystemów wodnych i przeciwdziałania niekorzystnym zmianom hydromorfologicznym
i fizykochemicznym.
Wymagane warunki funkcjonowania dolinowych korytarzy rzecznych zostaną osiągnięte
poprzez odpowiednie zagospodarowanie i użytkowanie stref przybrzeżnych, zapewniając
ochronę bioróżnorodności, a także odpowiednią szerokość korytarza wpływającą na ciągłość
ekosystemu i odpływ wielkich wód.
Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych
Celem Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych jest ograniczenie zrzutów
niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed
ich niekorzystnymi skutkami. Zapisy dotyczą wyposażenia aglomeracji o RLM ≥ 2000 do dnia
31 grudnia 2015 r. w oczyszczalnie o wydajności odpowiadającej ładunkowi zanieczyszczeń
15
generowanemu przez aglomeracje i w zbiorcze systemy kanalizacyjne, zapewniające obsługę
blisko 100 % RLM aglomeracji.
Kolejne aktualizacje KPOŚK (w 2005 r., 2010 r. i 2011 r.) dotyczyły głównie aktualizacji
i weryfikacji, zarówno pod względem rzeczowym jak i finansowym, inwestycji planowanych
przez aglomeracje ujęte w poprzednich wersjach dokumentu oraz nowoutworzone.
Białystok został zaliczony do aglomeracji, w której oczyszczalnia ścieków osiągnęła efekt
ekologiczny zgodny z wymaganiami prawa w 2005 r. Białystok posiada oczyszczalnię
biologiczną z podwyższonym usuwaniem związków azotu i fosforu spełniającą standardy
odprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 100 000 RLM (z wyjątkiem usuwania fosforu).
Spełnia ona wymagania przepustowości lecz wymaga modernizacji ze względu na jakość
odprowadzanych ścieków.
Białystok został uznany za aglomerację priorytetową dla wypełnienia wymogów Traktatu
Akcesyjnego. Aglomeracja (wg Prawa wodnego) oznacza teren, na którym zaludnienie lub
działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane
i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Długość sieci kanalizacyjnej planowanej
do budowy w latach 2007 – 2015 na terenie aglomeracji Białystok – 22,2 km a przeznaczonej
do modernizacji – 20 km (na podst. AKPOSK 2009). Na lata 2007 – 2015 przewidziano także
modernizację oczyszczalni ścieków, ale tylko części osadowej oczyszczalni.
Część obszaru aglomeracji nie obsługiwana systemem kanalizacyjnym powinna mieć
wg KPOŚK zapewnione odprowadzenie i oczyszczanie ścieków przy wykorzystaniu systemów
indywidualnych na odpowiednim poziomie ochrony środowiska.
Wnioski z Prognozy oddziaływania na środowisko wskazują, że realizacja celów KPOŚK
jest przyjazna środowisku ze względu na zamierzenia i bezpośrednią realizację wymagań
ochrony środowiska poprzez np. zwiększenie dostępności usług kanalizacyjnych
(m.in. rozbudowa sieci kanalizacyjnej) i poprawę warunków sanitarnych ludności. Jednakże
rozwój systemów kanalizacyjnych skutkować będzie nasileniem presji urbanizacyjnej.
Uciążliwości dla środowiska będzie powodować sam proces budowy systemów kanalizacyjnych.
Oczyszczalnie mogą stanowić w czasie eksploatacji źródło hałasu i zanieczyszczenia powietrza
w bezpośrednim otoczeniu.
Bardzo istotnym problemem o charakterze ogólnym jest zagospodarowanie zwiększonej
masy osadów powstających na oczyszczalni ścieków. Osady te powinny być zagospodarowane
w sposób nie powodujący negatywnych zmian w środowisku.
Programowanie i realizacja infrastruktury komunalnej powinna uwzględniać nowoczesne
wymogi ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko poprzez zapewnienie realizacji
wykorzystywania nowych powierzchni, zachowanie środowiska przyrodniczego w otoczeniu
infrastruktury w odpowiednim stanie i jakości, poprawę bezpieczeństwa i jakości życia
mieszkańców, a także ochronę zabytków i dóbr materialnych. Inwestycje ujęte w KPOŚK
powinny być realizowane z zachowaniem odpowiednich warunków higienicznych
i zdrowotnych, a przede wszystkim z poszanowaniem zasad ochrony środowiska.
16
1.2.2. Dokumenty o zasięgu wojewódzkim
Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku
Strategia jest kluczowym dokumentem programowym określającym zasady i kierunki
długofalowej koncepcji rozwoju regionu.
Wizja województwa w roku 2030 - Województwo podlaskie: zielone, otwarte, dostępne
i przedsiębiorcze.
Realizacji wizji służą trzy cele strategiczne:
Cel strategiczny 1. Konkurencyjna gospodarka
Cele operacyjne:
1.1. Rozwój przedsiębiorczości
1.2. Wzrost innowacyjności podlaskich przedsiębiorstw
1.3. Rozwój kompetencji do pracy i wsparcie aktywności zawodowej mieszkańców regionu
1.4. Kapitał społeczny jako katalizator procesów rozwojowych
1.5. Efektywne korzystanie z zasobów naturalnych
1.6. Nowoczesna infrastruktura sieciowa
Cel strategiczny 2. Powiązania krajowe i międzynarodowe
Cele operacyjne:
2.1. Aktywność podlaskich przedsiębiorstw na rynku ponadregionalnym
2.2. Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej województwa
2.3. Rozwój partnerskiej współpracy transgranicznej
2.4. Rozwój partnerskiej współpracy międzyregionalnej
2.5. Podniesienie zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej regionu
Cel strategiczny 3. Jakość życia
Cele operacyjne:
3.1. Zmniejszenie negatywnych skutków problemów demograficznych
3.2. Poprawa spójności społecznej
3.3. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz bezpieczeństwa publicznego
3.4. Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami
U podstaw skutecznej realizacji celów strategicznych leżą cele horyzontalne, których wątki
przenikają cele strategiczne:
Cel horyzontalny: Wysokiej jakości środowisko przyrodnicze podstawą harmonii aktywności
człowieka i przyrody
Cel horyzontalny: Infrastruktura techniczna i teleinformatyczna
Konieczna dbałość o utrzymanie wysokiej jakości środowiska jest w układzie celów
traktowana jako ważny czynnik zwiększający możliwości wzrostu konkurencyjnej gospodarki –
szczególnie jej „zielonych” sektorów. Wizerunek regionu o unikalnym środowisku będzie
czynnikiem sprzyjającym rozwojowi powiązań zewnętrznych, poprzez przyciąganie inwestorów
zainteresowanych szybko rozwijającą się zieloną gospodarką i jako element promujący
na zewnętrznych rynkach regionalne marki. Utrzymanie dobrej jakości środowiska to także
kluczowa determinanta wysokiej jakości życia mieszkańców regionu.
17
Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów, w tym przestrzeni, jest priorytetem
w kontekście zapewnienia ich dostępności dla przyszłych pokoleń. Ważną kwestią
w najbliższych latach będzie dążenie do ładu przestrzennego, konieczność ograniczania
konfliktów wynikających z procesów rozwojowych z zachowaniem lokalnej tożsamości
kulturowej i środowiskowej. Do najważniejszych działań podejmowanych w ramach planowania
zagospodarowania przestrzennego należy także ochrona krajobrazu.
Niezbędne jest w dziedzinie produkcji przejście na rozwój zasobooszczędny, racjonalizacja
wykorzystania zasobów środowiska oraz przemyślane działania kompensacyjne.
W trosce o zwiększenie dyspozycyjnych zasobów wód dobrej jakości na potrzeby
gospodarki i społeczeństwa, należy dążyć do jak najlepszego oczyszczania ścieków komunalnych
i przemysłowych, a także do propagowania zmian sposobu gospodarowania w zlewni, tak aby
doprowadzić do zmniejszenia ryzyka zanieczyszczenia wód ze źródeł rozproszonych.
Szczególnie intensywne działania powinny być skierowane na ochronę głównych zbiorników
wód podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych i powierzchniowych.
Działania prorozwojowe koncentrować się będą wokół ograniczenia emisji zanieczyszczeń
powietrza z energetyki i transportu drogowego, w tym gazów cieplarnianych i pyłów oraz
rozpowszechnienia technologii zwiększających efektywność produkcji i wykorzystania energii.
Realizacja zrównoważonej gospodarki odpadami wymaga stopniowego odchodzenia
od systemu składowania odpadów do systemu opartego na przetwarzaniu i odzysku surowców
oraz energetycznym wykorzystaniu odpadów.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego
Celem generalnym zagospodarowania przestrzennego województwa jest: „Kształtowanie
przestrzeni województwa podlaskiego w kierunku wyrównywania dysproporcji w poziomie jego
zagospodarowania w stosunku do rozwiniętych regionów kraju, zgodnie z wymogami integracji
europejskiej, współpracy transgranicznej i obronności, w sposób generujący wzrost
konkurencyjności, efektywności gospodarczej i poprawę warunków cywilizacyjnych życia
mieszkańców, z wykorzystaniem walorów przyrodniczych, kulturowych i położenia.”
Zasady generalne zagospodarowania przestrzennego:
- rozwój zrównoważony zagospodarowania przestrzennego, pozytywnie zmieniający jego
strukturę w procesie zintegrowanych działań politycznych, gospodarczych i społecznych
z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów
przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb
poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak
i przyszłych pokoleń,
- rozwój zrównoważony wymagający harmonizowania i godzenia różnic interesów
występujących w procesach gospodarki przestrzennej, w szczególności między:
• celami rozwoju zagospodarowania – ekologicznymi, społecznymi i gospodarczymi,
• sektorami zagospodarowania transportem, rolnictwem, przemysłem, mieszkalnictwem itp.,
• szczeblami władz administracji publicznej,
• podmiotami gospodarki przestrzennej – prywatnymi, rządowymi i samorządowymi,
- prymat rozwoju jakościowego nad ilościowym zagospodarowania przestrzennego,
18
- wielofunkcyjność struktur przestrzennych zagospodarowania.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego przewiduje
ponadlokalne funkcje jednostek osadniczych względem Białegostoku w zakresie produkcji
i usług komercyjnych, turystyki i wypoczynku oraz infrastruktury społecznej.
1)
2)
3)
4)
5)
Kierunki rozwoju sieci osadniczej Białegostoku:
w zakresie poprawy struktury przestrzennej zagospodarowania:
• kształtowanie
nowoczesnego
miejskiego
centrum
administracyjno-usługowego
z priorytetem programowym urządzeń o ponadregionalnym i ogólnomiejskim zasięgu
oddziaływania,
• kształtowanie ośrodków usługowych dzielnicowych dla dużych zespołów zabudowy
mieszkaniowej,
• kształtowanie w południowym obszarze miasta kompleksów: obiektów i urządzeń
uczelnianych,
wystawienniczych
oraz
generowania
innowacji
technicznych,
technologicznych i organizacyjnych – „parków przemysłowych” i „nisz innowacyjnych”,
• porządkowanie i zagospodarowywanie na cele zieleni parkowej i wypoczynku codziennego
terenów systemu przyrodniczego miasta z zachowaniem ich walorów ekologicznych
i powiązań z zewnętrznym systemem przyrodniczym,
• przekształcanie zabudowy zdegradowanej i zdekapitalizowanej z priorytetem obszarów
ochrony konserwatorskiej,
w zakresie sfery społecznej:
• rozbudowa, modernizacja i budowa obiektów szkolnictwa wyższego, nowych placówek
kultury
• modernizacja i rozbudowa bazy materialnej szkolnictwa średniego oraz bazy lecznictwa,
• rozwój bazy lokalowej opieki socjalnej i pomocy społecznej,
• modernizacja i rozbudowa urządzeń sportowych,
w zakresie ochrony i kształtowania systemu przyrodniczego:
• ochrona rezerwatów przyrody „Las Zwierzyniecki” i „Antoniuk” oraz ustanowienie
zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Stawy Dojlidzkie”,
• objęcie ochroną obszarów bagiennych Bażantarki ze Stawami Marczukowskimi,
• parkowo-rekreacyjne zagospodarowanie dolin rzek Białej i Dolistówki,
w zakresie rozwoju gospodarczego miasta:
• lokalizacja obszarów nowoczesnych technologii wraz z rezerwą terenu pod budowę
zakładów produkcyjnych,
• działania pobudzające aktywność i przedsiębiorczość społeczności lokalnych mające
na celu rozwój małych i średnich zakładów pracy o niewielkiej uciążliwości dla środowiska
i budowanych na terenach zurbanizowanych,
• lokalizacja i realizacja Podlaskiego Centrum Promocji oraz Parku Technologicznego,
w zakresie infrastruktury komunikacyjnej, w szczególności:
• zabezpieczenie rezerw terenów pod budowę przechodzących przez Białystok dróg
ekspresowych oraz budowa wewnętrznych miejskich i zewnętrznych aglomeracyjnych
obwodnic w projektowanych ciągach tych dróg,
• modernizacja istniejącego układu przejść przez tory kolejowe,
19
• zakończenie remontu budynku dworca kolejowego oraz budowa kompleksu dworcowego
obejmującego parkingi, przejścia podziemne, perony i centrum usługowo-handlowe,
• przebudowa ulic wylotowych w ciągach dróg krajowych i wojewódzkich,
• studia lokalizacyjne i budowa terminalu kolejowo-drogowego,
• koordynacja działań związanych z budową układu drogowego na granicy miasta Białystok
oraz gmin sąsiednich,
6) w zakresie infrastruktury technicznej:
• określenie terenów pod inwestycje komunalne na potrzeby Białegostoku, zwłaszcza
pod cmentarze grzebalne, wysypiska i utylizację odpadów,
• ewentualna realizacja wysokotemperaturowych urządzeń utylizacji odpadów stałych,
• ochrona ujęć wodnych, obsługujących Białystok oraz gminy sąsiednie,
• modernizacja miejskiej oczyszczalni ścieków,
• rozbudowa i budowa gazociągów wysokiego ciśnienia m.in. zasilających EC II Białystok,
• przeniesienie poza granice miasta Białystok stacji redukcyjno – pomiarowej Io,
zlokalizowanej na terenie Zakładu Gazowniczego Białystok przy ul. Zacisze i adaptacja
odcinka gazociągu wysokiego ciśnienia w granicach miasta na sieć średniego ciśnienia,
• rozbudowa i budowa infrastruktury kanalizacyjnej, ciepłowniczej i elektroenergetycznej.
Do najważniejszych problemów związanych z ochroną zasobów przyrody i krajobrazu
z punktu widzenia zagospodarowania przestrzennego wg Prognozy oddziaływania na środowisko
projektu Planu zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego należą m.in.:
• Żywiołowa i rozproszona urbanizacja stwarzająca zagrożenia stanu środowiska
przyrodniczego ze względu na brak odpowiednich rozwiązań systemów utylizacji ścieków
i odpadów, zwłaszcza na terenach zasobowych wód podziemnych.
• Zagrożenia dla wód wgłębnych, zwłaszcza głównych zbiorników wód podziemnych
(m.in. nr 218 „Pradolina rz. Supraśli”), pozbawionych izolacji warstw wodonośnych
wynikające z możliwości ich zanieczyszczenia na skutek odprowadzania nieoczyszczonych
ścieków do wód powierzchniowych i gruntu, nadmiernej chemizacji rolnictwa i leśnictwa,
stosowania bezściołowych obiektów inwentarskich, lokalizowania wysypisk odpadów
stałych bez odpowiednich zabezpieczeń itp.
• Zanikanie najbardziej aktywnych biologicznie terenów otwartych tworzących system
lokalnych powiązań przyrodniczych w miastach poprzez zabudowę małych dolinek i obniżeń
terenowych spełniających ważne funkcje ekologiczne, klimatyczne i rekreacyjnowypoczynkowe.
• Brak systemów odprowadzania i podczyszczania wód opadowych, ograniczający
na niektórych terenach rozwój zagospodarowania. Dotyczy to w szczególności rejonów ujęć
wody m. Białegostoku oraz dolinnych obszarów rekreacyjnych.
• Rozwój systemu transportowego i potoków transportowych skutkujący na stan środowiska
przyrodniczego i antropogenicznego (zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego i gleb,
hałas drogowy, niebezpieczeństwo ruchu drogowego).
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego zawiera szereg ustaleń
mających na celu zachowanie i ochronę najcenniejszych dla regionu i kraju walorów
przyrodniczych, a poprzez wprowadzenie wielu rozwiązań kompensujących, także poprawę stanu
i funkcjonowania środowiska.
20
Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012-2017
Działaniem wspomagającym prawidłowe postępowanie z odpadami będzie
m.in. zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z uchwalonymi planami gospodarki
odpadami. W obowiązującym Planie Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata
2012-2017 wskazano do osiągnięcia do 2017 r. następujące cele główne w stosunku
do gospodarki odpadami komunalnymi:
1. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali,
tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów
zgodnego z wymogami ochrony środowiska.
2. Zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących
w strumieniu odpadów komunalnych.
3. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.
Odpady medyczne i weterynaryjne (powstające w związku z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych oraz prowadzeniem badań, doświadczeń naukowych w zakresie medycyny)
na terenie Białegostoku unieszkodliwiane są w spalarni odpadów medycznych w Wojewódzkim
Szpitalu Specjalistycznym im. K. Dłuskiego (moce przerobowe 190,0 Mg/rok).
W oczyszczalni ścieków w Białymstoku znajduje się instalacja suszenia i granulacji
osadów ściekowych. Komunalne osady ściekowe powstające w oczyszczalni są produktem
ubocznym procesu oczyszczania ścieków, gdzie ich ilość w głównej mierze uzależniona jest
od zawartości zanieczyszczeń w ścieku, przyjętej i realizowanej technologii oczyszczania oraz
stopnia rozkładu substancji organicznych w procesie tzw. stabilizacji.
W województwie podlaskim odpady komunalne były poddawane przede wszystkim
procesom odzysku. Wśród metod unieszkodliwiania odpadów komunalnych dominowało
składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na składowiskach odpadów innych
niż niebezpieczne. Istotną rolę odgrywała również metoda, polegająca na poddawaniu odpadów
obróbce biologicznej, w wyniku której nie powstaje kompost lecz kierowany do składowania
ustabilizowany odpad. Dla aglomeracji obejmującej ponad 300 tys. mieszkańców preferowaną
metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych wg PGOWP jest ich przekształcanie
termiczne.
Instalacją regionalną, którą wskazano w PGOWP na terenie miasta Białegostoku jest
planowana instalacja termicznego przekształcania odpadów o przepustowości 120 tys. Mg/rok.
Termiczne unieszkodliwianie odpadów ograniczy ilość odpadów kierowanych na składowisko,
co ma szczególne znaczenie w sytuacji wyczerpywania się pojemności kwater składowych,
np. na terenie ZUOK w Hryniewiczach obsługującego miasto Białystok.
Według Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Planu gospodarki odpadami
województwa podlaskiego na lata 2012-2017 omawiany dokument przedstawia zamierzenia
mające na celu poprawę sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami na terenie województwa
podlaskiego. W trakcie prowadzenia działań z tego zakresu, mogą wystąpić lokalne konflikty
społeczne związane z lokalizacją przedsięwzięć i ich rodzajem. Realizacja PGOWP doprowadzi
gospodarkę odpadami na terenie województwa do pełnej zgodności z przepisami Unii
Europejskiej.
21
Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2011-2014
W Programie Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2011-2014
zauważono, że na terenie woj. podlaskiego istnieje m.in. niebezpieczeństwo nasilania się różnic
między ochroną środowiska a strategicznym dla regionu rozwojem społeczno-gospodarczym,
a także zwiększające się natężenie hałasu w środowisku życia człowieka.
Głównym źródłem zakłóceń klimatu środowiska jest hałas drogowy. Wzrost liczby dróg,
znaczny wzrost liczby pojazdów oraz zwiększające się prędkości przemieszczania przy braku
odpowiedniej infrastruktury drogowej (długości i przepustowości dróg) powodują nasilenie
uciążliwości hałasem. Hałas przemysłowy stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym,
występujące głównie w dzielnicach przemysłowych miast. Przyczyną wzrostu uciążliwości
na coraz większą liczbę mieszkańców jest m.in. rozbudowa terenów przemysłowych
w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej.
Na terenie woj. podlaskiego, ze względu na niewielką liczbę zakładów przemysłowych,
istnieje niski poziom zagrożenia wystąpieniem poważnej awarii przemysłowej. Głównie
niebezpieczeństwo może wiązać się z przemieszczaniem się po drogach województwa pojazdów
transportujących ładunki niebezpieczne.
W Programie stwierdzono, że lokalne podtopienia w województwie podlaskim mogą być
spowodowane niewłaściwą konserwacją urządzeń melioracyjnych, m.in. zaniedbanymi rowami,
studzienkami i przepustami melioracyjnymi. Działalność gospodarcza człowieka, np. urbanizacja
oraz związane z nią przekształcenia powierzchni spowodowały przyspieszenie obiegu wody
i materii w zlewniach rzecznych, przyczyniając się do zwiększenia częstotliwości występowania
susz i powodzi. Zjawiskiem utrudniającym osiągnięcie dobrego stanu wód w kolejnych latach
może być niezgodna z ekorozwojowymi standardami zabudowa hydrotechniczna rzek oraz
postępująca urbanizacja zlewni.
Tabela 1 Cele i kierunki ochrony środowiska przyjęte do 2018 r. w wybranych dziedzinach ochrony
środowiska dotyczących obszaru objętego projektem Studium
Cel długoterminowy do 2018 r.
Cele krótkoterminowe do
2014 r.
Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego (PA)
Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza
PA1. Wdrażanie i realizacja założeń Programów służących ochronie powietrza
PA2. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych
Gospodarka wodna (W)
Cel długotermiOsiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód
nowy do 2018 r.
podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania
Cele krótkoterW3. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych
minowe do
W4. Zwiększenie retencji w zlewniach oraz zapobieganie suszy i skutkom wezbrań powo2014 r.
dziowych
W5. Odtworzenie ciągłości ekologicznej i renaturalizacja rzek
Gospodarka odpadami
Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podlaskiego określa cele i kierunki działań w zakresie gospodarki
odpadami.
Ochrona przyrody i krajobrazu (OP)
Cel długotermiZachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej na różnowy do 2018 r.
nych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunko-
22
2014 r.
2014 r.
Cel krótkoterminowy do 2014 r.
2014 r.
wym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym) oraz georóżnorodności
OP3. Zachowanie lub odtworzenie właściwej struktury i stanu ekosystemów i siedlisk
OP4. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej na obszarach wiejskich
OP.5.Zapobieganie konfliktom ekologicznym na obszarach chronionych
Ochrona przed hałasem (H)
Zmniejszenie zagrożenia hałasem poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów
H1. Rozpoznanie i ocena stopnia narażenia mieszkańców województwa na ponadnormatywny
hałas
H2. Eliminacja narażenia mieszkańców na hałas
Ochrona przed polami elektromagnetycznymi (PEM)
Ochrona przed polami elektromagnetycznymi
PEM1. Utrzymanie poziomów promieniowania elektromagnetycznego poniżej wartości dopuszczalnych
Odnawialne źródła energii (OZE)
Ograniczanie zużycia energii oraz zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii
OZE1. Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii
Poważne awarie przemysłowe (PAP)
Zapobieganie powstaniu poważnych awarii przemysłowych
PAP1. Monitoring obszarów zagrożonych wystąpieniem poważnych awarii przemysłowych
Kopaliny (SN)
Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi
SN1. Ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin
Gleby i ich zanieczyszczenia (Gl)
Ochrona powierzchni ziemi
Gl1. Zagospodarowanie powierzchni ziemi zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju
Gl2. Wskazanie obszarów zanieczyszczonych i ich rekultywacja
Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska Województwa
Podlaskiego na lata 2011-2014 stwierdza, że skutki środowiskowe podejmowanych działań
silnie zależą od lokalnej chłonności środowiska lub od występowania w rejonie realizacji
przedsięwzięcia tzw. obszarów wrażliwych. Potencjalne negatywne oddziaływanie
na środowisko można ograniczyć do racjonalnego poziomu poprzez dobrze przemyślany wybór
lokalizacji oraz odpowiedni dobór rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych,
ponieważ skala wywoływanych przez nie oddziaływań środowiskowych zależeć będzie
w znacznym stopniu od lokalnych uwarunkowań i zastosowanych rozwiązań ograniczających
negatywny wpływ na środowisko. Ponadto prawidłowy projekt, uwzględniający potrzeby
ochrony środowiska zarówno na etapie budowy jak i w fazie eksploatacji inwestycji, także
pozwoli istotnie ograniczyć te oddziaływania. Większość proponowanych do realizacji
przedsięwzięć w ramach POŚ ma zdecydowanie pozytywny wpływ na środowisko.
23
1.2.3. Dokumenty o zasięgu miejskim
Strategia rozwoju miasta Białegostoku na lata 2011-2020 plus
W Strategii rozwoju miasta Białegostoku na lata 2011-2020 plus określono cel strategiczny
w obszarze zagospodarowania przestrzennego, infrastruktury technicznej i transportu: Przestrzeń
Miasta – zharmonizowane, przyjazne środowisko do życia i rozwoju.
Priorytet – A.1. Kreowanie prawidłowej i racjonalnej struktury funkcjonalnoprzestrzennej z uwzględnieniem wartości kulturowych i przyrodniczych
Możliwość uzyskania jak największych korzyści ze sfery przestrzennej wymaga polityki
prowadzącej do wykorzystaniu wszystkich potencjałów struktury funkcjonalno-przestrzennej
Miasta przy uwzględnieniu walorów dziedzictwa kulturowego oraz środowiska przyrodniczego,
wymagających ochrony i wyeksponowania.
A.1.1. Kształtowanie jednostek i zespołów urbanistycznych o wysokich walorach
funkcjonalno-przestrzennych z uwzględnieniem wartości kulturowych i przyrodniczych
A.1.2. Poprawa poziomu ładu przestrzennego, w tym zwartości i dyscypliny zabudowy oraz
eliminacja konfliktów funkcjonalnych w drodze planowego sterowania procesami
rozwojowymi Miasta
A.1.3. Uwzględnianie materialnego dziedzictwa historycznego Miasta jako elementu
tożsamości przestrzennej
A.1.4. Tworzenie warunków przestrzennych służących wzmacnianiu funkcji metropolitalnych
A.1.5. Tworzenie warunków przestrzennych dla rozwoju mieszkalnictwa oraz podnoszenia
jakości istniejących zasobów mieszkaniowych
A.1.6. Poprawa jakości przestrzeni publicznych
A.1.7. Systemowe działania w kierunku kreowania integracyjnej, dostępnej przestrzeni
miejskiej, m.in. poprzez eliminowanie tzw. barier architektonicznych
A.1.8. Kreowanie wielkomiejskiego charakteru centrum Miasta
A.1.9. Aktywna rola samorządu w gospodarce gruntami, w tym w przygotowaniu terenów
inwestycyjnych, jako narzędzie do stymulowania pożądanych procesów przestrzennych
i funkcjonalnych oraz zabezpieczenia strategicznych interesów Miasta
A.1.10. Zapewnienie priorytetu w sporządzaniu opracowań planistycznych dla obszarów:
konfliktów funkcjonalnych, zagrożonych naruszeniami ładu przestrzennego,
wymagających przekształceń, kluczowych inwestycji oraz związanych z ważnymi
przestrzeniami publicznymi, a także wyprzedzająca koordynacja przygotowania tych
opracowań z realizacją inwestycji liniowych
Priorytet – A.2. Tworzenie efektywnego systemu komunikacyjnego Miasta z dużym
udziałem transportu zbiorowego oraz ruchu rowerowego
Do właściwego funkcjonowania miasta konieczna jest wysoka sprawność systemu
transportowego wyrażająca się m.in. zdolnością do zapewnienia odpowiedniej przepustowości
oraz płynności ruchu. Należy zachęcać mieszkańców do korzystania ze środków transportu
zbiorowego oraz środków alternatywnych, jak np. rower.
24
A.2.1. Rozbudowa układu komunikacyjnego w celu zwiększenia przepustowości, płynności
i bezpieczeństwa ruchu drogowego ze szczególnym uwzględnieniem obwodnic
miejskich, przejazdów przez tory kolejowe oraz ruchliwych arterii komunikacyjnych
A.2.2. Doskonalenie systemu zarządzania i sterowania ruchem poprzez stosowanie rozwiązań
opartych o Inteligentne Systemy Transportowe
A.2.3. Podnoszenie atrakcyjności oferty usług transportu zbiorowego, w tym z wykorzystaniem
zaawansowanych systemów telematycznych
A.2.4. Rozbudowa systemu korytarzy autobusowych wysokiej jakości
A.2.5. Wprowadzanie rozwiązań wspierających atrakcyjność i bezpieczeństwo ruchu pieszego
oraz rowerowego, w tym w postaci stref ruchu uspokojonego
A.2.6. Usprawnienie systemu parkingowego w zgodzie z priorytetami polityki przestrzennej
i transportowej Miasta
A.2.7. Modernizacja i rozwój uzupełniającego układu ulicznego w koordynacji z rozwojem
infrastruktury technicznej
A.2.8. Wprowadzanie rozwiązań służących ograniczaniu hałasu komunikacyjnego
A.2.9. Wspieranie działań na rzecz poprawy zewnętrznej dostępności transportowej Miasta
Priorytet – A.3. Zapewnienie dostępności nowoczesnych, efektywnych i niezawodnych
systemów infrastruktury technicznej
Systemy infrastruktury technicznej są istotnym czynnikiem zapewnienia odpowiednich
warunków życia oraz zaspokojenia elementarnych potrzeb mieszkańców. Efektywność
i niezawodność funkcjonowania infrastruktury technicznej, a także zapewnienie osiągnięcia
obowiązujących standardów, wymaga jej modernizacji, w tym wprowadzenia nowoczesnych
i zaawansowanych rozwiązań technicznych.
A.3.1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej z zastosowaniem najnowszych
technologii i systemów w kierunku uzyskania zgodności z nowoczesnymi standardami
użytkowymi i środowiskowymi
A.3.2. Zwiększenie możliwości inwestycyjnych w sferze infrastruktury technicznej poprzez
finansowanie pozabudżetowe
A.3.3. Stworzenie kompleksowego, nowoczesnego systemu gospodarki odpadami z dużym
udziałem selektywnej zbiórki odpadów i maksymalizacją efektu odzysku
A.3.4. Zapewnienie warunków do budowy powszechnie dostępnych szerokopasmowych sieci
teleinformatycznych
A.3.5. Działania na rzecz eliminowania nieuzasadnionej terenochłonności elementów
infrastruktury technicznej
Priorytet – A.4. Poprawa stanu środowiska przyrodniczego przy wzroście udziału
urządzonych terenów zieleni miejskiej
Środowisko przyrodnicze jest istotnym walorem Miasta, który wymaga działań w kierunku jego
zachowania i ochrony, ale też udostępnienia mieszkańcom wielu obszarów przyrodniczych
poprzez odpowiednie, nie kolidujące z wymogami ochrony ich urządzenie.
A.4.1. Osiągnięcie wyższych standardów ochrony środowiska, a także utrzymania czystości
i porządku
A.4.2. Stworzenie efektywnego systemu zagospodarowania wód opadowych
25
A.4.3. Rozwój terenów zieleni urządzonej przy poszanowaniu unikalnych walorów
przyrodniczych
A.4.4. Zachowanie ciągłości systemu przyrodniczego Miasta i ochrona terenów o wysokich
walorach przyrodniczych przed ekspansją inwestycyjną
Jednym z czynników decydujących o możliwościach rozwojowych jest istnienie terenów
umożliwiających realizację nowych przedsięwzięć i lokalizację inwestycji, w tym
mieszkaniowych oraz działalności gospodarczej. Białystok dysponuje potencjałem rezerw
terenowych. Czynnikiem utrudniającym wykorzystanie tego zasobu Miasta jest fakt, iż często są
to tereny o nieuregulowanym stanie prawnym, nieuzbrojone lub bez dostępu do dróg
publicznych. Interesujące są tereny inwestycyjne, przeznaczone na cele działalności gospodarczej
w rejonie Krywlan i Dojlid, a także tereny, które staną się w pełni dostępne w wyniku realizacji
przedłużenia Trasy Generalskiej i ul. Piastowskiej. Natomiast duże rezerwy terenów na cele
mieszkaniowe zlokalizowane są w Dojlidach Górnych oraz na osiedlu Bagnówka. Ponadto
w Białymstoku wciąż występują rejony ekstensywnej zabudowy, głównie drewnianej, która
ze względu na znikomą wartość techniczną może być (jeżeli nie przedstawia sobą walorów
kulturowych) stosunkowo łatwo i przy dobrym wskaźniku efektywności inwestycji zastąpiona
nową zabudową.
Istotnym atutem są również dotąd nie zagospodarowane tereny otwarte, które ze względu
na trudne warunki fizjograficzne predestynowane są do pełnienia funkcji rekreacyjnych.
W przypadku części z nich konieczna jest dbałość o zachowanie charakterystycznych, jak
i unikalnych walorów przyrodniczych.
W Prognozie oddziaływania na środowisko dla projektu Strategii Rozwoju Miasta
Białegostoku na lata 2011-2020 plus zauważono, że kierunki działań, które zostały wyżej
wymienione w większości będą oddziaływać neutralnie lub pozytywnie na Naturę 2000,
różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi,
krajobraz, klimat, klimat akustyczny, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne. Najwięcej
negatywnych oddziaływań na środowisko (jako ogół ww. cech) będą miały działania: A.1.4,
A.1.9, A.2.1, A.2.6, A.2.7 oraz A.2.9.
Ekofizjografia Białegostoku
W zagospodarowaniu przestrzennym powinno się kreować holistyczną wizję doliny Białej
jako spójnego systemu funkcjonalno-przestrzennego poprzez zachowanie obecnego potencjału
biotycznego doliny oraz utrzymanie, poprawę i odbudowanie ciągłości funkcjonalnej korytarza
ekologicznego w mieście.
Zmienność przepływów jaką charakteryzuje się Biała jest efektem nieracjonalnego (nie
ekologicznego) gospodarowania terenami otwartymi, co doprowadziło do nadmiernej zabudowy
zlewni powierzchniami nieprzepuszczalnymi z jednoczesnym, poważnym ograniczeniem
powierzchni zdolnych do retencjonowania wody i kierowania jej do odpływu podziemnego
za pośrednictwem wód gruntowych. Obecnie wody te są w większości przechwytywane przez
system kanalizacji deszczowej, kierowane do rzeki i szybko wyprowadzane ze zlewni. Konieczne
26
jest utrzymanie i ochrona obszarów o właściwościach retencyjnych takich jak tereny źródlisk,
olszyny, obszary łąkowe itp. Należy przestrzegać zasady wyłączenia z zabudowy dolin rzecznych
i przyległych terenów, które mają zdolności retencyjne oraz budowy odpowiedniej infrastruktury
hydrotechnicznej, umożliwiającej piętrzenie i kaskadowanie wody.
Korytarzami ekologicznymi jest większość dolin rzecznych i cieków w obrębie miasta.
Pełnią one rolę obszarów pośredniczących w wymianie elementów środowiska biotycznego
i abiotycznego z obiektami przyrodniczymi znajdującymi się poza granicami miasta, często
o wyższej randze w hierarchii jednostek krajobrazowych, np. dolina rzeki Supraśl łącząca obszar
Puszczy Knyszyńskiej z doliną Narwi. W skali lokalnej najważniejszy jest ciąg ekologiczny
doliny Białej, za pośrednictwem którego realizują się związki pomiędzy Puszczą Knyszyńską,
Stawami Dojlidzkimi i doliną Narwi. Odgałęzienia tego systemu pozwalają na wzajemne
powiązania większych kompleksów leśnych i terenów otwartych na terenie miasta i poza nim.
Innym przykładem związków ekologicznych systemów lokalnych i regionalnych, które realizują
się w granicach miasta lub w bliskiej strefie podmiejskiej, jest połączenie parków śródmieścia
poprzez Las Zwierzyniecki z kompleksem leśnym Lasu Solnickiego.
Lasy tworzą wokół miasta wyraźny pierścień poprzez obecność dość dużych i zwartych
kompleksów leśnych na południu i północy oraz bardziej rozdrobnionych fragmentów
na kierunkach wschodnich i zachodnich Białegostoku. Ten system zieleni powinien być nie tylko
zachowany, ale również uzupełniany i rekonstruowany, np. w formie obszarów leśno-parkowych
w przyszłych osiedlach mieszkaniowych.
Należy unikać tworzenia nowych stref konfliktowych w obrębie ciągów ekologicznych,
nadając priorytet funkcjom ochronnym tych obszarów. Istniejące strefy konfliktowe można
osłabiać przez wprowadzanie odpowiednich osłon i barier zieleni ochronnej, np. wzdłuż ulic;
w dalszej perspektywie czasowej należy dążyć do wyeliminowania z obszaru dolin obiektów
uciążliwych przez ich rozbiórkę lub zmianę sposobu ich użytkowania.
Istniejące przegrody w postaci nasypów drogowych, kolejowych, przecinające korytarze
ekologiczne, należy uzupełnić rozwiązaniami technicznymi, zapewniającymi minimum drożności
tych terenów. W przypadku realizacji nowych tras komunikacyjnych należy zapewnić
maksymalną drożność korytarzy ekologicznych.
Korytarze ekologiczne we wschodniej i zachodniej części miasta funkcjonują jako w pełni
wykształcone ekosystemy, w których roślinność naturalna stanowi podstawę istnienia
różnorodnych populacji ptaków, drobnych kręgowców, owadów. Część środkowa korytarza jest
najbardziej uboga pod względem bytowania fauny. Jest to część miasta, gdzie stopień
zaawansowania urbanizacji doprowadził do głębokiego przeobrażenia środowiska
przyrodniczego i całkowitego zaniku naturalnych ekosystemów. Ich namiastką w śródmieściu są
zabytkowe parki i założenia ogrodowe, będące reliktami XIX-wiecznych i starszych koncepcji
ładu przestrzennego, w którym biotyczne składniki środowiska odgrywały znaczącą rolę.
Większość ekosystemów naturalnych i półnaturalnych jest położona na jego obrzeżach (Las
Pietrasze, Las Antoniuk, Las Solnicki, Stawy Dojlidzkie). Na terenie aglomeracji tereny tego
typu ograniczają się głównie do dolin rzecznych. Ekosystemy te stanowią duże bogactwo
ekologiczne, o czym świadczy zarejestrowana ilość naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk
roślinnych, występowanie rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt. Wykonana
inwentaryzacja roślinności i fauny wskazuje na konieczność wprowadzenia form ochrony
przyrody. Konieczne jest podjęcie działań w celu zapewnienia trwałości ekosystemów
27
naturalnych na terenie miasta i utrzymanie relatywnie wysokiej różnorodności biologicznej.
Na podstawie syntezy waloryzacji fauny i roślinności na terenie miasta zauważono, że dolina
Białej i Bażantarki są najlepiej zachowanymi terenami przyrodniczymi w mieście. Proponuje się
im nadanie rangi obszaru chronionego krajobrazu.
Dla poprawy warunków wymiany powietrza w mieście istotne jest utrzymanie obszarów
położonych na głównych kierunkach nawietrzania, z jak najmniejszą szorstkością podłoża, aby
zachować warunki poziomego przepływu powietrza. W obrębie korytarzy nawietrzających nie
należy lokalizować obiektów, które mogą tworzyć zapory dla przepływających mas powietrza,
a udział powierzchni biologicznie czynnych w ich obrębie powinien być jak największy.
Korytarze przewietrzające dobrze spełniają swe funkcje, gdy istnieje wymiana mas powietrza
pomiędzy pasmami, a sąsiadującymi terenami zabudowy. Dlatego na granicy pomiędzy tymi
terenami nie należy tworzyć przeszkód utrudniających przepływ mas powietrza.
W porównaniu do innych miast wojewódzkich oraz do normatywów zawierających
wytyczne, co do ilości i jakości zieleni w mieście, można stwierdzić, że powierzchnia
białostockiej zieleni jest niewystarczająca, pomimo nieznacznego wzrostu obszaru skwerów
i zieleńców w ostatnich latach.
Program ochrony środowiska dla miasta Białegostoku na lata 2013-2016
z perspektywą na lata 2017-2020
Nadrzędnym celem Programu ochrony środowiska dla miasta Białegostoku jest
„Zrównoważony rozwój miasta, w którym środowisko przyrodnicze i jego ochrona mają
znaczący wpływ na przyszły charakter tego obszaru i równocześnie wspierają jego rozwój
gospodarczy i społeczny”.
Cele długookresowe Programu ochrony środowiska dla miasta Białegostoku na lata 20132016 z perspektywą na lata 2017-2020 powiązane z projektem Studium:
• Osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym zachowanie i przywracanie ciągłości
ekologicznej cieków oraz racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych
• Poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie Białegostoku. Zakwalifikowanie
Białegostoku do strefy A dla wszystkich priorytetowych zanieczyszczeń według kryterium
ochrony zdrowia
• Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie nowoczesnego systemu ich
odzysku i unieszkodliwiania
• Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców hałasem poprzez obniżenie jego natężenia
do poziomu obowiązujących standardów
• Ochrona społeczeństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych
• Zapobieganie powstawaniu poważnych awarii przemysłowych. Zapewnienie bezpieczeństwa
mieszkańców i bezpieczeństwa ekologicznego w przypadku skażeń środowiska
• Rozwój i ochrona systemu obszarów i obiektów prawnie chronionych zapewniających
zachowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji oraz
różnorodności krajobrazowej miasta
28
•
•
•
Rozwój i ochrona obszarów zieleni miejskiej z uwzględnieniem zwiększenia ich
bioróżnorodności
Utrzymanie różnorodności biologicznej lasów i poprawa ich stanu zdrowotnego
Ochrona i właściwe wykorzystanie gleb.
Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja białostocka
Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja białostocka (2013) został opracowany
w związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10, pyłu
zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu w powietrzu w 2011 i 2012 r.,
spowodowanych głównie emisją ze źródeł komunikacyjnych oraz tzw. niską emisją (spalanie
paliw na cele ogrzewania). Z tego powodu najważniejsze działania naprawcze powinny
skoncentrować się na ograniczeniu emisji ze źródeł komunikacyjnych oraz emisji pochodzącej
z sektora bytowo-komunalnego.
Działania umożliwiające ograniczenie emisji pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz
benzo(a)pirenu, które w miarę możliwości technicznych i ekonomicznych powinny być wdrażane
w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego polegają na:
- zachowaniu ciągłości korytarzy ekologicznych,
- kształtowaniu zabudowy w sposób umożliwiający swobodny przepływ mas powietrza
na terenach regeneracji i przewietrzania,
- stosowaniu odpowiednich wskaźników powierzchni biologicznie czynnej towarzyszącej
zabudowie,
- tworzeniu publicznych terenów zieleni urządzonej, w tym parków, skwerów,
- wprowadzaniu zieleni izolacyjnej do ciągów komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu,
- dopuszczeniu stosowania paliw stałych na terenach, na których nie ma możliwości uzyskania
warunków podłączenia do ogólnomiejskiej sieci ciepłowniczej lub gazowej, lub na terenach
zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w przypadku stosowania źródeł ciepła o mocy nie
większej niż 30 kW,
- preferowaniu zaopatrzenia w ciepło z miejskiej sieci ciepłowniczej (w obszarach, gdzie jest to
technicznie możliwe),
- rozbudowie sieci ulic, która pozwoli ograniczyć wewnątrzmiejski ruch tranzytowy przez
obszar śródmieścia,
- uwzględnianiu konieczności budowy ścieżek rowerowych lub ciągów pieszo-rowerowych
wzdłuż nowo budowanych dróg.
W celu redukcji stężeń pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu należy
podjąć w aglomeracji białostockiej działania skierowane na redukcję emisji pochodzącej przede
wszystkim z ogrzewania indywidualnego, jak również z komunikacji. Działania w zakresie
redukcji emisji powierzchniowej w Programie są skierowane głównie na likwidację ogrzewania
węglowego na osiedlach: Piasta II, Skorupy, Mickiewicza, Dojlidy, Jaroszówka, Wygoda
i Kawaleryjskie.
Natomiast w celu redukcji emisji z komunikacji są to przede wszystkim działania związane
z rozwojem i modernizacją sieci drogowej, szczególnie tzw. obwodnicy miejskiej (która jest już
29
częściowo realizowana) oraz dalszy rozwój transportu miejskiego i zintegrowanego zarządzania
ruchem.
Mapa akustyczna miasta Białystok oraz Program ochrony środowiska przed
hałasem dla miasta Białegostoku
Planowanie przestrzenne stanowi niezbędne narzędzie ochrony środowiska przed hałasem.
Do działań z zakresu planowania przestrzennego (odnośnie studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego) można zaliczyć: wykorzystanie informacji z mapy
akustycznej, stosowanie w planowaniu przestrzennym zasad strefowania (w odniesieniu
do terenów niezagospodarowanych), stosowanie zmian funkcji terenu na niechronione
akustycznie w przypadku braku technicznych i organizacyjnych możliwości redukcji hałasu.
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego
środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej
na takim poziomie oraz na zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego –
gdy nie jest on dotrzymany.
Najistotniejszym czynnikiem decydującym o stanie klimatu akustycznego (wg Mapy
akustycznej miasta Białystok z 2013 r.) jest ruch drogowy. Oddziałuje on na terenie całego miasta
powodując przekroczenia najczęściej od 0-5 dB i zdecydowanie rzadziej 5-10 dB (około 20%
powierzchni przekroczeń 0-5 dB). Przekroczenia wskaźnika LDWN powyżej 10 dB występują
bardzo sporadycznie (rys. 2).
Rysunek 2 Imisja hałasu drogowego LDWN i LN wg Mapy akustycznej miasta Białystok (2013 r.)
Oddziaływanie linii kolejowych ma całkowicie marginalne znaczenie. W roku
prowadzonych obliczeń stwierdzono możliwość występowania niewielkich przekroczeń około
30
1-2 dB na terenach położonych przy linii nr 6, na północ od stacji kolejowej w stronę granicy
miasta. Wielkość przekroczeń jest na tyle niewielka, że mieści się w granicach niepewności
stosowanych metod obliczeniowych przy tworzeniu mapy akustycznej.
Hałas przemysłowy w zależności od miejsca i zakładu jest silnie zróżnicowany. Łączny
obszar terenów, gdzie zidentyfikowano przekroczenia jest jednakże znikomy w porównaniu
z hałasem powodowanym przez ruch drogowy.
Opracowana mapa akustyczna (2013 r.) stanowi podstawę do opracowania w następnej
kolejności programu ochrony środowiska przed hałasem. Opracowanie aktualizacji
ww. programu jest istotne z następujących powodów:
a) na przestrzeni ostatnich 5 lat zmianie uległy standardy jakości środowiska w zakresie hałasu
komunikacyjnego (znaczące złagodzenie dopuszczalnych poziomów hałasu drogowego
i kolejowego),
b) miasto Białystok zrealizowało i wciąż jest w trakcie realizacji szeregu inwestycji z zakresu
infrastruktury drogowej, co wiąże się ze zmianami w natężeniu ruchu samochodowego,
zmianami przebiegu dróg, itp.
W konsekwencji opracowany uprzednio program ochrony środowiska przed hałasem
(2010 r.) wymaga aktualizacji i uwzględnienia całkowicie nowych warunków prawnych
(rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku - Dz. U. z 2014 r., poz. 112) oraz aktualnego stanu klimatu
akustycznego.
Celem strategicznym Programu ochrony środowiska przed hałasem (odnoszącym się
do danych z mapy akustycznej z 2008 r.) jest: „Zmniejszenie o przynajmniej 50 % ogółu liczby
mieszkańców narażonych na ponadnormatywny hałas do 2019 roku”.
Cele Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Białegostoku możliwe
do zastosowania w zapisach projektu Studium:
- stosowanie rozwiązań z zakresu ochrony przed hałasem,
- uwzględnianie w planowaniu przestrzennym wyników map akustycznych,
- zmniejszenie udziału pojazdów ciężkich w potoku ruchu,
- poprawa jakości nawierzchni dróg.
Według analiz mapy akustycznej z 2008 r. zidentyfikowano na tyle duże przekroczenia
dopuszczalnych poziomów hałasu, iż w wielu przypadkach trudno było proponować rozwiązania,
które w warunkach miejskich (w szczególności w centrum miasta) mogłyby umożliwić
osiągnięcie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Zmiany legislacyjne polegające
na złagodzeniu standardów jakości środowiska powodują, iż obecnie osiągnięcie dopuszczalnych
poziomów hałasu komunikacyjnego w środowisku za pomocą działań niskonakładowych
(w szczególności nie związanych z budową ekranów akustycznych) jest możliwe.
Analiza i identyfikacja obszarów, które mogą zostać ustanowione jako obszary ciche
w aglomeracji białostockiej
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie Prawo ochrony środowiska przez obszar cichy
w aglomeracji rozumie się obszar, na którym nie występują przekroczenia dopuszczalnych
poziomów hałasu wyrażonych wskaźnikiem hałasu LDWN.
31
Obszary ciche charakteryzują się szczególną potrzebą ochrony przed hałasem o czym mowa
w artykule 118b ustawy Prawo ochrony środowiska. Z kolei dyrektywa 2002/49/EC szczególny
nacisk kładzie na obszary zieleni w miastach: „[…] dyrektywa ma zastosowanie do hałasu
w środowisku, na jaki ludzie są narażeni w szczególności na obszarach zabudowanych,
w publicznych parkach lub na innych obszarach względnie cichych w aglomeracji, na obszarach
ciszy na otwartym terenie poza miastem, w pobliżu szkół, szpitali i innych wrażliwych na hałas
budynków i obszarów” […] Autorzy proponują za przyjęcie, iż obszary takie cechuje między
innymi dostępność dla ogółu społeczeństwa. Obszarem cichym nie jest natomiast wybrana
dzielnica mieszkaniowa, ponieważ nie ma podstaw do szczególnego traktowania w zakresie
ochrony przed hałasem wybranej części społeczeństwa.
Obszary najbardziej predysponowane do ustanawiania obszarami cichymi to obszary
parków miejskich na terenie miasta, przedstawione w poniższej tabeli:
Tabela 2 Obszary predysponowane do ustanawiania obszarami cichymi na terenie miasta wg Mapy
akustycznej miasta Białystok (2013 r.)
Możliwość objęcia
Nazwa parku
Położenie
Stan klimatu akustycznego
terenu statusem
obszaru cichego
Park Antoniuk Położony jest po półZe względu na podłużny kształt parUtworzenie obszanocnej stronie ul.
ku i bliskie sąsiedztwo dróg, stan
ru cichego w graniklimatu akustycznego nie może tutaj cach parku wymaWierzbowej i na
wschód od al. Jana
być porównywany do terenów poza- gałoby podjęcia
Pawła II.
miejskich, nie mniej jednak jak stan- działań, które podardy jakości środowiska (LDWN>68) zwoliłyby wyelisą przekroczone jedynie przy samych minować niewieljego granicach, w szczególności w
kie przekroczenia
sąsiedztwie pasa drogowego al. Jana dopuszczalnego
poziomu LDWN.
Pawła II.
Pomimo dość dużych natężeń ruchu
Park Centralny Zlokalizowany jest w
Proponuje się stwocentralnej części miasta na sąsiadujących z placem ulicach, w rzenie obszaru ciw sąsiedztwie Placu
obrębie parku nie stwierdzono naruchego.
Uniwersyteckiego.
szeń standardów akustycznych dla
obszarów wypoczynkowo – rekreacyjnych.
Park im. JaZlokalizowany jest w
Stan klimatu akustycznego jest tutaj
Ustanowienie obdwigi Dziekoń- centralnej części mianiekorzystny w porównaniu do inszaru cichego w
skiej
sta. Od strony północnych parków miejskich.
tym rejonie wiązanej, zachodniej i połułoby się z konieczdniowej park otacza
nością podjęcia
silnie obciążony rudziałań ochronnych
chem układ komunikaw postaci, np.
cyjny, a głównie węzeł
ekranów akustyczBoh. Monte Cassino i
nych przy pobliH. Dąbrowskiego.
skich ulicach.
Park Konstytu- Położony jest po półSzczególnie duży ruch samochodowy Obszar ten kwalificji 3 Maja
nocnej stronie ul. Zwie- występuje na ul. Zwierzynieckiej, ale kuje się do ustanorzynieckiej i wschodtereny gdzie przekroczony jest wsk.
wienia obszaru ciniej stronie ul. 11 LiLDWN dla terenów rekreacyjnochego.
32
Nazwa parku
Położenie
Stan klimatu akustycznego
stopada.
wypoczynkowych stanowią zaledwie
znikomy ułamek całego terenu parku.
Stan klimatu akustycznego zwłaszcza
wzdłuż wschodniej granicy nie jest
najkorzystniejszy. Jednakże znaczna
część parku znajduje się w obszarze
gdzie wsk. LDWN jest mniejszy niż
68 dB. Obciążenie drogi krajowej nr
19 na odcinku w sąsiedztwie parku
będzie maleć poprzez realizację kolejnych odcinków dużej obwodnicy
miejskiej, co będzie miało korzystny
wpływ na poziom hałasu w parku.
Ze względu na duże obciążenie ruchem sąsiadujących ulic obrzeża
wszystkich parków (w szczególności
Parku Starego) narażone są na hałas,
którego LDWN jest większy niż 68 dB.
Park Lubomirskich /Dojlidy/
Położony jest przy drodze krajowej nr 19.
Park Pałacowy
Branickich
Park Planty
Park Stary im.
Księcia Józefa
Poniatowskiego
Parki tworzą grupę terenów zieleni w otoczeniu Pałacu Branickich w centralnej części
miasta.
Możliwość objęcia
terenu statusem
obszaru cichego
Istnieją dobre warunki do utworzenia obszaru cichego.
Ze względu na
wielkość parków:
Pałacowego i Planty utworzenie obszaru cichego jest
tutaj możliwe.
Parki są terenami o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym w mieście, a ponieważ
pełnią szczególne funkcje zarówno dla społeczeństwa, jak i są elementami ekosystemu
miejskiego, klimat akustyczny na ich terenie powinien podlegać szczególnej ochronie.
Studium hydrograficzne doliny rzeki Białej z wytycznymi do zagospodarowania
rekreacyjno-wypoczynkowego i elementami małej retencji oraz prace hydrologiczne
niezbędne do sporządzenia dokumentacji hydrologicznej
Działania ukazane w Studium hydrograficznym doliny rzeki Białej z wytycznymi
do zagospodarowania rekreacyjno-wypoczynkowego i elementami małej retencji wspomagają
proces planowania i zagospodarowania doliny rzecznej. Mogą zostać uwzględnione w takiej
formie w jakiej są opisane, bądź zmodyfikowane lub całkowicie odrzucone podczas
opracowywania projektu Studium w zakresie zagospodarowania dolin rzecznych.
Poniżej przedstawiono propozycje zapisów w dokumentach planistycznych obejmujące
wnioski przeprowadzonego rozpoznania stanu środowiska, analiz hydrologicznych
i proponowanych rozwiązań w zakresie zagospodarowania doliny Białej:
1. Konieczność wyposażania nowopowstających osiedli wielorodzinnych oraz centrów
handlowo-usługowych, obiektów przemysłowych i tras komunikacyjnych w rozwiązania
pro-środowiskowego zagospodarowania wód deszczowych w miejscu tworzenia się odpływu
lub co najmniej w urządzenia umożliwiające retencjonowanie wód deszczowych
i opóźnienie w czasie ich odprowadzenia do odbiornika – w wariancie minimum dotyczy
obiektów zlokalizowanych w zlewni Białej powyżej ujścia Bażantarki; obiekty realizowane
33
dla ograniczenia tempa i ilości odpływu wód deszczowych muszą być wyposażone
w urządzenia do ochrony jakości wód;
2. Zalecenie rezygnacji z niektórych powierzchni uszczelnionych na rzecz powierzchni
przepuszczalnych (np. parkingi, niektóre ciągi komunikacyjne).
3. Konieczność sukcesywnego wyposażania istniejących osiedli i terenów miejskich
co najmniej w urządzenia do retencjonowania wód deszczowych, opóźnienia w czasie ich
odprowadzenia do odbiornika oraz ochrony jakości (separatory i osadniki).
4. Ograniczenie dalszej urbanizacji wybranych odcinków doliny rzeki Białej – szczególnie
odcinków 2, 10, 11, 13 i 14, gdzie nie ma uchwalonych miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego; zakaz wprowadzania zabudowy na obszar tarasu
zalewowego – odcinki 11, 13 i 14.
5. Objęcie ochroną podmokłych terenów z zadrzewieniami łęgowymi przed odwodnieniem
i zabudową (np. poprzez ustanowienie użytku ekologicznego) – odcinek 1.
6. Rewaloryzacja zbiornika wodnego zasilanego spiętrzonymi wodami rzeki Białej
z przeznaczeniem terenu pod szuwarową strefę buforową – odcinek 1.
7. Utworzenie użytku ekologicznego na obszarze centralnej części doliny Bażantarki – odcinek
12.
8. Zalecenie retencjonowania odpływu wód pochodzenia podziemnego prowadzonych rowami
melioracyjnymi w zbiornikach (stawach) kopanych - odcinki 10 i 11.
9. Zalecenie zwiększenia dostępności lustra wody Białej w centralnej części miasta (odc. 4 i 5)
poprzez wpisanie do kompozycji parków miejskich tarasów, ścieżek spacerowych, pochylni
i schodów lokalizowanych w specjalnie w tym celu ukształtowanych poszerzeniach strefy
korytowej.
10. Zalecenie kształtowania miejskiego ciągu pieszo-rowerowego łączącego wszystkie odcinki
doliny Białej (z wykorzystaniem istniejących ścieżek).
11. Konieczność uporządkowania przejść infrastruktury miejskiej przez Białą, w szczególności
likwidacja rurociągów nieeksploatowanych, przełożenie, w miarę możliwości,
użytkowanych rurociągów pod dno rzeki lub wkomponowanie ich w przeprawy mostowe
z zachowaniem wymaganej przepustowości koryta Białej.
34
Rysunek 3 Podział rzeki Białej i Bażantarki na odcinki przedstawiony w Studium hydrograficznym...
Istotą polityki wodnej miasta powinno być usuwanie przyczyn problemów,
w szczególności nadmiernej koncentracji odpływu po opadach nawalnych ze względu
na zwiększającą się powierzchnię terenów nieprzepuszczalnych. Działania powinny być
prowadzone na całym obszarze zlewni rzeki Białej i powinny obejmować następujące grupy:
- ograniczanie spływu powierzchniowego,
- zwiększanie czasu retencji wód opadowych,
- poprawa jakości odprowadzanych z kanalizacji do rzeki wód opadowych poprzez
podczyszczanie za pomocą separatorów i osadników instalowanych na wylotach,
- zapewnianie utrzymania przepustowości Białej jako odbiornika wód deszczowych,
- działania prowadzące do zwiększania potencjału ekologicznego rzeki Białej (zmienność
geometrii koryta, kształtowanie roślinności, udrożnienie dla migracji organizmów).
W celu realizacji polityki wodnej należy m.in. zakazać dalszej urbanizacji wybranych
odcinków doliny rzeki Białej (szczególnie tych, gdzie nie ma uchwalonych miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego) oraz powinno się uwzględnić dodatkowe funkcje zieleni
miejskiej – jako obszarów infiltrowania wód deszczowych.
Główną ideą kształtowania krajobrazu doliny rzeki Białej wg opracowania powinno być
stworzenie parku linearnego z ciągiem pieszo-rowerowym przebiegającego przez wszystkie
wydzielone odcinki doliny. Ciąg pieszo-rowerowy powinien umożliwiać przemieszczanie się
wzdłuż rzeki od stawów w Dojlidach poprzez miasto do odcinka ujściowego Białej i doliny
35
Supraśli, a przede wszystkim powinien bezpiecznie wyprowadzać użytkowników z centrum
miasta do terenów otwartych o charakterze przyrodniczym lub rekreacyjnym.
2.
INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY
SPORZĄDZANIU PROGNOZY
Prognozę oddziaływania na środowisko projektu Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku wykonano na podstawie art. 46 pkt 1
i art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235, z późn. zm.).
Zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych w prognozie do projektu Studium
został uzgodniony na podstawie art. 53 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska
w Białymstoku (znak: WOOŚ.I.411.1.19.2013.AR z dnia 4 czerwca 2013 r.) oraz Państwowym
Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Białymstoku (znak: NZ-8243-7/13, uzgodnienie
nr 7/NZ/13 z dnia 23 maja 2013 r.).
Zakres terytorialny opracowania obejmuje teren Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku w granicach określonych uchwałą Rady
Miasta Białystok i tereny sąsiednie w obszarze, na którym mogłaby skutkować realizacja ustaleń
tego dokumentu.
Stan środowiska omawianego terenu i zagrożenia wynikające z realizacji ustaleń projektu
Studium przedstawiono w formie graficznej i opisowej, zawartej w niniejszym opracowaniu.
Szczególną uwagę zwrócono na następujące zagadnienia:
1) dostosowanie funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania przestrzennego
do uwarunkowań przyrodniczych,
2) zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych,
3) zapewnienie warunków odnawialności zasobów środowiska,
4) eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń i negatywnego oddziaływania na środowisko,
5) lokalne walory środowiska, w tym na zachowanie układu ciągów powiązań przyrodniczych
i walory krajobrazowe obszaru.
Celem opracowania „prognozy oddziaływania na środowisko” jest identyfikacja
i przewidywanie oddziaływania zamierzeń o implikacjach środowiskowych na zdrowie ludzi oraz
na środowisko biogeofizyczne, a co za tym idzie zinterpretowanie i skuteczne przekazanie
informacji o tych oddziaływaniach. Prognoza zawiera możliwie wyczerpujące opisanie
środowiska w jego złożoności oraz przewidywania jego zmian spowodowanych oddziaływaniem
wprowadzonych doń nowych czynników. W trakcie prognozowania uwzględnia się wszystkie
poziomy powiązań między przyczynami i skutkami (w tym wtórnymi) oraz proponuje działania
zaradcze i korekcyjne. Zadaniem prognozy jest ocena całościowa i obiektywna przedmiotowego
terenu.
36
Do oceny interakcji między człowiekiem a środowiskiem, w prognozie oddziaływania
na środowisko zastosowano głównie metodę analityczno-porównawczą. Do zbadania stanu
środowiska wykorzystano dostępne materiały kartograficzne, opracowania dotyczące środowiska
przyrodniczego oraz dokumenty planistyczne odnoszące się do obszaru objętego opracowaniem
oraz jego otoczenia. Uwzględniono także informacje zawarte w sporządzonych prognozach
oddziaływania na środowisko do przyjętych dokumentów, z którymi powiązany jest projekt
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku.
3.
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH
METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI
POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM
ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
W projekcie zmiany Studium wskazuje się kierunki rozwoju oraz ogólne zasady
zagospodarowania terenów, które powinny być uszczegóławiane na etapie sporządzania
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia
27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym analiza aktualności studium
oraz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym powinna być wykonana przez Prezydenta Miasta
przynajmniej raz w ciągu trwania kadencji rady gminy. Umożliwia to kontrolę nie tylko
aktualności studium, ale również ewentualnego oddziaływania jego ustaleń na środowisko.
Monitoring powinien umożliwić korygowanie działań, które nie przynoszą planowanych efektów
i rezultatów, reagowanie na zmiany sytuacji w mieście.
Systematyczny monitoring podstawowych elementów środowiska pozwoli ocenić
tendencje zmian środowiska oraz kierunki jego ochrony. Analizie w zakresie stanu środowiska
powinny podlegać:
- stan zagospodarowania terenów, z uwzględnieniem powierzchni przekształconych (udział
powierzchni zainwestowanych i kubatury obiektów budowlanych),
- stan środowiska przyrodniczego (stan i jakość wód rzeki Białej, lesistość, klimat akustyczny
oraz emisja substancji gazowych i pyłowych, inwentaryzacja roślinności i fauny); analizę
wspomoże monitoring i coroczne raporty o stanie środowiska wykonane przez WIOŚ,
- stopień realizacji wymogów wynikających z potrzeb ochrony środowiska (powierzchnia
urządzonych terenów zieleni, ocena i aktualizacja form ochrony przyrody i najcenniejszych
siedlisk przyrodniczych),
- stan wyposażenia terenów w urządzenia infrastruktury technicznej,
- stan zdrowotności mieszkańców obszaru miasta.
Na podstawie przeprowadzonej analizy należy sformułować wnioski dotyczące stanu
realizacji ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
ewentualnych przyczyn braku realizacji poszczególnych ustaleń studium oraz niedostatków
samego studium w zakresie regulacji niekorzystnych zjawisk oddziałujących na stan środowiska.
W rezultacie należy określić stopień przydatności studium oraz zakres zagadnień
do uregulowania w przypadku zmiany lub sporządzania nowego dokumentu.
37
4.
INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM
ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO
Białystok nie sąsiaduje bezpośrednio z terytoriami państw ościennych, a odległość
do najbliższej granicy państwa z Białorusią wynosi ok. 45 km. Skutki realizacji projektu Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku nie będą mieć
znaczenia transgranicznego w rozumieniu art. 104 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 3 października
2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
5.
ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE
ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU
REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM
5.1. Istniejący stan środowiska w obszarze projektu Studium
5.1.1. Położenie geograficzne
Białystok jest największym miastem północno-wschodniej Polski i znajduje się nad rzeką
Białą. Położenie miasta w sąsiedztwie Białorusi, Litwy i Rosji oraz dogodne połączenia
komunikacyjne, stwarzają doskonałe warunki do rozwoju gospodarczego i kulturalnego.
Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną (Kondracki 1998) miasto Białystok
zlokalizowane jest w obrębie mezoregionu Wysoczyzna Białostocka, makroregionu Nizina
Północnopodlaska, podprowincji Wysoczyzny Podlasko - Białoruskie, prowincji Niż
Wschodniobałtycko – Białoruski, megaregionu Niż Wschodnioeuropejski.
5.1.2. Geologia oraz ukształtowanie powierzchni terenu
Białystok znajduje się w obrębie prekambryjskiej platformy wschodnio-europejskiej,
na mazursko-suwalskim wzniesieniu powierzchni krystaliniku.
Rzeźba obszaru, jak i budowa geologiczna utworów przypowierzchniowych są
konsekwencją zlodowaceń w czwartorzędzie oraz procesów zachodzących w trakcie ustępowania
lodowca, okresach interglacjalnych, a także w okresie holoceńskim.
Obszar Białegostoku stanowi część rozległej wysoczyzny morenowej, uformowanej
podczas stadiału środkowego (Wkry) zlodowacenia Warty. Ze względu na stopień urozmaicenia
rzeźby oraz obecność odmiennych form polodowcowych, cały omawiany obszar można podzielić
na 4 części: północną, północno- wschodnią, środkową oraz południowo-zachodnią.
Ukształtowanie powierzchni podłoża czwartorzędu nie jest zbyt urozmaicone. Na znacznej
części omawianego obszaru jej położenie zmienia się od 10 do 22 m n.p.m. Jedynie w części
38
północno-wschodniej powierzchnia podczwartorzędowa obniża się do 35 - 58 m p.p.m.
Obniżenie to może mieć założenia tektoniczne.
W części północno-wschodniej powierzchnia wysoczyzny morenowej wznosi się
na wysokość 150 – 175 m n.p.m. i jest bardzo zróżnicowana. Występujące tu formy rzeźby są
dobrze zachowane na terenach leśnych, natomiast w znacznym stopniu przekształcone
na pozostałym obszarze przez działalność człowieka, zwłaszcza przez procesy urbanizacyjne,
związane z rozwojem Białegostoku. Najwyższe wzniesienia, terenu to pagórki i wzgórza
akumulacyjnych moren czołowych oraz kemy i formy akumulacji szczelinowej. Większość
moren czołowych zgrupowana jest w rejonie Pietrasze – Sowlany – Grabówka. Mają one
nieregularne kształty, a największa z nich ma kilka kilometrów długości. Osiągają wysokość
165 – 175 m n.p.m., przy deniwelacjach przekraczających 20 m. Odznaczają się wyraźną
asymetrią zboczy. Od strony południowo zachodniej zbocza są łagodnie nachylone, natomiast
od strony północno - wschodniej bardzo strome.
Kemy są dość liczne na terenach Lasu Antoniuk i Pietrasze. Część z nich reprezentuje duże
formy typu plateau o kształtach owalnych lub nieznacznie wydłużonych. Ich względna wysokość
wynosi od 5 do 15 m. Duże formy są obecne także w południowej części miasta. Wydłużone
wzgórza zostały rozpoznane jako formy akumulacji szczelinowej. Dwie z nich, w centrum
Białegostoku tworzą równoległe do siebie wały o rozciągłości SW-NE. Najlepiej czytelny
w terenie jest wyniesiony wał w rejonie Wysokiego Stoczka i Dziesięcin o długości 3,8 km,
szerokości 0,5 km i wysokości względem podstawy dochodzącej do 15 m. Zbocza wału są
symetryczne i łagodnie nachylone.
Dominującą jednostką geomorfologiczną w centralnej i zachodniej części terenu jest
płasko-falista wysoczyzna moreny dennej (130-150 m n.p.m.). Powierzchnia moreny dennej
stanowi w większości tereny zurbanizowane. W obrębie równin moreny dennej występują niecki
wytopiskowe. Wskazują one na udział procesów związanych z arealnym typem deglacjacji
lądolodu środkowopolskiego. Większość z nich w różnym stopniu została włączona do sieci
odpływu powierzchniowego. Największą formę wytopiskową stanowi obniżenie we wschodniej
części miasta, zajęte przez zespół Stawów Dojlidzkich. Mniejsze niecki wytopiskowe występują
głównie w północno- wschodniej części terenu i z nimi związany jest kręty bieg Dolistówki.
Bardzo oryginalną formą wytopiskową, zajętą w środkowej części przez zbiornik wodny,
było Jezioro Bagno zajmujące centralną część obecnego os. Zgoda. Obszar ten obecnie jest
całkowicie zdegradowany w wyniku odwodnienia terenu. W dnie niecek lub w ich sąsiedztwie
występują miejscami niewielkie pagórki moren martwego lodu. Południowo - zachodnia część
omawianego obszaru w porównaniu z częścią północno - wschodnią odznacza się mniej
urozmaiconą rzeźbą. Powierzchnia piaszczystej wysoczyzny kształtuje się tu niżej i rzadko
przekracza 150,0 m n.p.m., a większość wzniesień to formy pochodzenia wodnolodowcowego –
kemy. Charakterystycznym elementem rzeźby obszaru Białegostoku są wyraźne obniżenia
w powierzchni wysoczyzny morenowej, wykorzystywane przez rzeki: Białą, Horodniankę,
Czapliniankę, geneza części z nich może się wiązać z odpływem wód roztopowych. Krawędzie
dolin są strome, a ich głębokość dochodzi do 15 m. Z późniejszym rozwojem dolin rzecznych
związane są tarasy akumulacyjne o wysokości względnej 2 - 3 m nad poziom rzeki. Jest to
prawdopodobny poziom dolin rzecznych z okresu ostatniego zlodowacenia.
Formy rzeźby i osady związane z działalnością lodowca zostały silnie przeobrażone
w okresach późniejszych, zwłaszcza w warunkach mroźnych klimatów towarzyszących
39
ostatniemu zlodowaceniu. Sytuacja ta sprzyjała powstawaniu równin piasków eolicznych oraz
pagórków wydmowych. W granicach miasta stwierdzono kilka niewielkich pól wydmowych,
najciekawsze z nich są obecne w Lesie Antoniuk. Duże znaczenie miały też procesy erozji,
wietrzenia i transportu osadów, związane z okresami ociepleń w interstadiale eemskim
i w holocenie. Wszystkie te procesy łącznie doprowadziły do znacznego złagodzenia rzeźby
przez denudację zboczy i wyniesień oraz akumulację pokryw deluwialnych, aluwialnych
i organicznych w zagłębieniach terenu.
Na wysoczyznach morenowych są obecne obniżenia o charakterze liniowym, najczęściej
o podmokłym dnie, które łączą często niecki wytopiskowe z systemami dolin rzecznych. Formy
te określane jako dolinki denudacyjno-erozyjne, stanowiły pierwotnie głębsze rozcięcia erozyjne,
które zostały później wypełnione osadami deluwiów, a miejscami torfami.
Obniżenia rzeki Białej w dolnym biegu, rzeki Horodnianki i Czaplinianki mają dobrze
uformowane tarasy zalewowe, jednakże część równin aluwialnych jest przykryta obecnie torfami.
Fragmenty starszych tarasów nadzalewowych lub reliktowe fragmenty wysoczyzn zachowały się
miejscami o formie ostańców erozyjnych. Obszary dolin rzecznych, dolinek denudacyjnych oraz
wytopisk, w których długotrwała akumulacja bagienna doprowadziła do odłożenia pokryw
torfowych i torfiastych, tworzą obecnie równiny akumulacji biogenicznej. Obszar dominacji
takich równin związany jest z pradoliną Supraśli, która tworzy wyraźną odrębną jednostkę
geomorfologiczną w północnej części terenu.
Ważny wpływ na krajobraz mają współczesne przejawy działalności gospodarczej,
związane z budową sieci komunikacyjnej, w szczególności wysokie nasypy ziemne pod drogi
i koleje, którym towarzyszą rowy odwadniające. Zmiany powierzchni terenu są też związane
z dawną eksploatacją surowców mineralnych, które doprowadziły do powstania hałd i wyrobisk.
Znaczna liczba form pagórkowatych i wzgórzowych, najczęściej kemów i moren została
zniszczona w wyniku eksploatacji piasku i żwiru na cele budowlane. W obrębie dolin rzecznych
i na ich obrzeżu widoczne są trwałe elementy o charakterze antropogenicznym, należą do nich
rowy melioracyjne, nasypy pomelioracyjne w postaci wyraźnych wałów brzegowych, które
ciągną się wzdłuż regulowanych odcinków Białej oraz wzdłuż niektórych rowów. Znacznie
większe znaczenie mają wysokie nasypy drogowe, przecinające doliny oraz nasypy ziemnogruzowe pokrywające fragmenty dolin rzecznych, które wręcz dominują, jako utwory
powierzchniowe na znacznych obszarach dolin, zwłaszcza w centralnych dzielnicach miasta.
Całkowicie sztucznymi obiektami wodnymi są stawy, którym towarzyszą groble, liczba małych
kopanych stawów ostatnio rośnie i towarzyszą im wieńce nasypów.
5.1.3. Surowce mineralne
W granicach administracyjnych Białegostoku znajduje się częściowo zrekultywowane
wyrobisko zakładu Silikaty, przy ul. W. Wysockiego. Zajmuje powierzchnię ok. 25,12 ha.
Właścicielem wyrobiska jest PP-H „Silikaty - Białystok” Sp. z o. o.
Kopalinę stanowiły drobno- i średnioziarniste piaski zawierające domieszkę żwiru
(miejscami ponadnormatywną) oraz frakcję pylastą w ilościach nie powodujących
dyskwalifikacji piasku jako surowca do produkcji cegły wapienno-piaskowej. Zasoby
zatwierdzone w 1992 r. wynosiły 815 000 m3. Miąższość złoża wynosiła od 0,8 do 14,0 m.
40
Koncesja na wydobycie w obrębie obszaru górniczego metodą odkrywkową piasków
kwarcowych ze złoża „Białystok – Wasilków” wygasła z końcem 2011 r. i pobór kruszywa został
zakończony. Obszar górniczy obejmujący złoże kwarcowe na podstawie decyzji Marszałka
Województwa Podlaskiego znak DIS-III.7422.2.52/97/2012 z dnia 30 maja 2012 r. został
wykreślony z rejestru obszarów górniczych. Decyzją Prezydenta Miasta Białegostoku z dnia
31 maja 2011 r. rekultywację wyrobiska w kierunku leśno-rekreacyjnym uznano za zakończoną.
Do rekultywacji pozostał fragment o powierzchni około 2 ha. Prowadzone były prace
rekultywacyjne terenów po działalności górniczej polegające na łagodzeniu skarp
poeksploatacyjnych i plantowaniu dna wyrobiska. Zakończenie rekultywacji planuje się
w 2015 r.
5.1.4. Warunki hydrograficzne i hydrogeologiczne
Rzeki
Rzeka Biała przepływa przez Białystok i jest odbiornikiem wód opadowych z terenu miasta
oraz oczyszczonych ścieków komunalnych. Koryto rzeki Białej praktycznie na całej długości
zostało uregulowane, na wielu odcinkach ma prostoliniowy przebieg z ukształtowanymi
technicznie brzegami i wylotami kanalizacji deszczowej. Pełnienie roli odbiornika wód
deszczowych zmieniło w sposób drastyczny reżim hydrologiczny cieku (gwałtowne,
krótkotrwałe wezbrania i długie, głębokie niżówki) oraz silnie zmodyfikowało (pogorszyło)
jakość zasobów wodnych wprowadzając dużą zmienność parametrów jakościowych w zależności
od sytuacji meteorologicznej. Taka właściwość rzeki w znacznym stopniu ogranicza możliwości
gromadzenia wody w zbiornikach retencyjnych ze względu na zamulanie oraz szereg
niekorzystnych procesów biologiczno-chemicznych, którym podlega stagnująca woda o złych
parametrach jakościowych, a w konsekwencji ogranicza możliwość wykorzystanie rekreacyjne
rzeki.
Rzeka Biała wg Programu wodno-środowiskowego kraju została zaliczona do silnie
zmienionej części wód, charakteryzującej się złym stanem. Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów
środowiskowych do 2015 r. wg ww. Programu jest niezagrożona.
Stan czystości rzeki jest kontrolowany w profilu ujściowym w m. Nowe Aleksandrowo.
Ocena jakości wód rzeki Białej (WIOŚ 2013) w ww. punkcie poboru przedstawia się następująco
(badania z 2011 r.):
- ocena potencjału ekologicznego – wody zakwalifikowano do V klasy – potencjał zły
(o klasyfikacji zdecydował element biologiczny – makrobezkręgowce bentosowe, fitobentos
oraz parametry fizykochemiczne: azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany
i fosfor ogólny);
- ocena stanu chemicznego jcw – wskazała stan dobry;
- ocena stanu wód będąca wypadkową potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jcw
wskazała zły stan wód.
41
Głównymi dopływami rzeki Białej są:
- Bażantarka o długości 3,9 km jest lewym dopływem rzeki Białej. Jej źródło stanowi ciek spod
Nowego Miasta. Rzeka na całej swojej długości jest uregulowana, a miejscami jej koryto jest
wybetonowane. Jest ona odbiornikiem wód pochodzących z kanalizacji deszczowej.
- Dolistówka jest prawym dopływem rzeki Białej. Bierze ona swój początek w rejonie wsi
Sowlany i uchodzi do rzeki Białej w rejonie ulicy J. K. Branickiego. Rzeka charakteryzuje się
dużymi przepływami wód wezbraniowych, a niewielkimi w pozostałych okresach. Jest ona
odbiornikiem wód pochodzących z kanalizacji deszczowej.
Ponadto do Białej i jej dopływów na terenie miasta wpływa szereg drobnych cieków
stałych i okresowych.
Oprócz tego na terenie miasta znajduje się fragmentarycznie rzeka Jaroszówka będąca
lewym dopływem Supraśli. Swój początek bierze ona w rejonie osiedla Jaroszówka. Cechą
charakterystyczną rzeki jest występowanie w jej dolinie licznych i zasobnych źródeł i młak.
Zbiorniki wodne, stawy
Na terenie miasta istnieją zbiorniki zaporowe (w większości nie przekraczające 1 ha
powierzchni i 2 m głębokości) wybudowane w różnym okresie dla różnych potrzeb społecznogospodarczych. Obecnie na terenie miasta znajdują się stawy zlokalizowane w zlewni rzeki
Białej, które poniżej scharakteryzowano:
• Największy kompleks zbiorników wodnych Stawy Dojlidzkie, położony jest w południowowschodniej części Białegostoku. Obecnie stanowi główny obszar zasilania rzeki Białej.
W podziale administracyjnym Stawy Dojlidzkie leżą na granicy trzech gmin: Białystok,
Supraśl i Zabłudów. Stawy Dojlidzkie zajmują powierzchnię ok. 400 ha. Największy
ze stawów tzw. Staw Plażowy pełni funkcję rekreacyjną i wędkarską, pozostałe są stawami
hodowlanymi. Morfologia terenu Stawów Dojlidzkich została zmieniona w wyniku
działalności antropogenicznej. Pierwotne zabagnione obniżenie terenu zostało pogłębione
i otoczone nasypami ziemnymi. Zbiorniki zasilane są dwoma ciekami wodnymi: ciek spod
Zaścianek oraz ciek spod Sobolewa. We wschodniej części kompleksu znajduje się system
rowów melioracyjnych, odprowadzając wody z pobliskich terenów do stawów. Najbliższe
otoczenie stawów stanowią pola, łąki, kompleksy leśne. Teren charakteryzuje się
występowaniem bogatej flory oraz awifauny.
• Zespół Stawów Marczukowskich - znajdują się przy ul. Marczukowskiej, są własnością
miasta, ale obecnie nieużytkowane. Napełniony wodą jest tylko staw położony najbliżej
ul. Marczukowskiej, do którego wpada rzeka Bażantarka. Pozostałe dwa stawy są obecnie
nieczynne. Powyżej nich znajduje się całkowicie zarośnięty i wypłycony mały staw prywatny
a ok. 100 m na północny wschód od stawu mała sadzawka zasilana wodami podziemnymi. Jaz
dawniej piętrzący wodę w stawach, jest całkowicie zniszczony i zarosły roślinnością wodną.
W obrębie stawów wykształciła się wtórna roślinność hydrogeniczna o dużych walorach
przyrodniczych.
• Dwa sztuczne stawy przy ul. A. Mickiewicza - mają powierzchnię 1,1 ha i pojemność około
11 000 m3. Zasilane są dwoma ciekami zmeliorowanymi (okresowo suchymi) z Parku
Konstytucji 3 Maja oraz wodami gruntowymi. Posiadają kontakt hydrauliczny z rz. Białą.
Jeden z nich przy galerii handlowej został oczyszczony i odrestaurowany.
42
• Staw przy ul. Octowej - znajduje się w wyrobisku między ul. Octową a torami kolejowymi.
Zasilany jest przez lewy dopływ Bażantarki tzn. ciek spod ul. Transportowej biorący początek
z kanału deszczowego przy tej ulicy i płynący do ul. Octowej głębokim rowem. Powierzchnia
stawu wynosi 2,3 ha.
• Staw przy ul. Bema - znajduje się na terenie jednostki wojskowej, w dolinie lewego dopływu
Bażantarki. Ma charakter zaporowego zbiornika wodnego o powierzchni 0,4 ha Zasilany jest
ciekiem rozpoczynającym się w dzielnicy Nowe Miasto przy ul. Krętej na rzędnej około
144 m n.p.m. Ciek zasilany jest z wysięków i do ul. Pogodnej był kiedyś ciekiem okresowym.
Obecnie wody zasilające ciek na tym odcinku zostały skierowane do kanalizacji deszczowej
i wypływają jako ciek stały przy ul. Pogodnej. Od ul. Pogodnej do ul. Bema ciek zasilający
staw przy ul. Bema płynie sztucznym korytem.
• Staw przy ul. Fredry/Szymanowskiego - w ostatnich latach został przebudowany w związku
z realizacją obwodnicy miejskiej. Stracił wówczas naturalny charakter. Stromo ukształtowane
wysokie skarpy ograniczają możliwość zagospodarowania brzegów stawu. Należałoby
wprowadzić elementy zagospodarowania integrujące staw z otoczeniem.
• Staw pomiędzy ul. Rolną a Zacisze - ulokowany jest w obniżeniu terenu przy nasypie
kolejowym na przedłużeniu ul. Piastowskiej. W obrębie zbiornika nasila się proces zarastania
roślinnością szuwarową.
• Stawy przy ul. Niskiej - zespół niewielkich zbiorników istniejących już w okresie
międzywojennym na prywatnej posesji.
• Staw przy pałacu Hasbacha w Dojlidach - jest nieużytkowany, silnie zarośnięty. Zbiornik
dawniej służył wędkarzom. Grobla i jaz są obecnie całkowicie zniszczone.
• Kompleks stawów w Parku Lubomirskich i przy ul. J. Kuronia - składa się z 6 oczek
wodnych, które są przeznaczone do celów rekreacyjnych.
Oprócz wyżej wymienionych stawów na terenie miasta, wybudowano kilka zbiorników
przy zakładach dla potrzeb produkcyjnych i przeciwpożarowych (np. przy zakładzie Biaform SA,
gdzie nieużytkowane do celów technologicznych zbiorniki ulegały stopniowemu zarastaniu
i stanowiły miejsce bytowania dla wielu gatunków zwierząt, głównie płazów) oraz kilkanaście
drobnych oczek wodnych na prywatnych posesjach jako elementy architektury ogrodowej
i rekreacyjnej.
Naturalne wypływy wód podziemnych
Źródła na obszarze Polski środkowej występują bardzo rzadko. Z tego też względu ich
obecność w granicach Białegostoku jest pewnym ewenementem.
W części południowo-zachodniej miasta zarejestrowano 4 źródła, w tym 2 młaki
o wydajności od 0,10 do 1,31 l/s. Najwydajniejsze z nich występuje w Dojlidach Górnych,
na lewym zboczu, płynącego ku Białej cieku. Wyjątkowo sprzyjające warunki dla powstania
źródeł istnieją w północno-wschodniej części miasta, znajduje się 37 źródeł, co stanowi aż 90%
wszystkich źródeł występujących na terenie Białegostoku, których jest 41, w tym 21 młak.
W latach bardzo suchych niektóre małe młaki zanikają. Zarejestrowane na terenie miasta źródła
należą do typu źródeł warstwowych, tzn. drenujących wodę ze skał porowatych na granicy
warstw: wodonośnej i podścielającej ją nieprzepuszczalnej.
43
Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 218 – Pradolina rzeki Supraśli
Przez północno-zachodnią część miasta przebiega granica Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych (GZWP) Nr 218 „Pradolina rzeki Supraśl” (rys. 4). Stanowi on podstawowe źródło
zaopatrzenia w wodę miasta Białystok. Zbiornik posiada opracowanie nt.: Objaśnienia do Mapy
obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218 – Pradolina rzeki Supraśli.
Obszar ochronny GZWP nr 218 Pradolina rzeki Supraśli podzielono na trzy podobszary
różniące się nakazami, zakazami i ograniczeniami. Wprowadzanie obszaru ochronnego może
wiązać się ze skutkami ekonomicznymi i społecznymi, które mogą ograniczyć rozwój lokalnej
społeczności, są one jednak niepomiernie niższe niż pozbawienie aglomeracji Białostockiej
dostępu do czystej wody pitnej.
Rysunek 4 Położenie obszaru Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218 na tle podziału
administracyjnego Polski
źródło: Objaśnienia do Mapy obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218 –
Pradolina rzeki Supraśli (2011 r.)
Główny Zbiornik Wód Podziemnych 218 Pradolina rzeki Supraśl wg Programu wodnośrodowiskowego kraju charakteryzuje się dobrym stanem chemicznym i ilościowym. Ocena
ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych wg ww. Programu do 2015 r. jest niezagrożona.
Zasoby wód podziemnych rejonu Białegostoku będą jeszcze przez wiele lat jedynym
źródłem zaopatrzenia miasta. Możliwe to będzie przy ich racjonalnym wykorzystaniu oraz
przy zdecydowanym przeciwdziałaniu ich zanieczyszczaniu. Jakość wód w studni nr 738
(charakterystyka punktu – zabudowa miejska, luźna) wg badań Państwowego Instytutu
Geologicznego w 2012 r. zakwalifikowano do IV klasy – wody niezadowalającej jakości ze
względu na przekroczone stężenia NO2, Ca, HCO3 i K (WIOŚ 2013). Jednak należy zauważyć,
44
że prawie na całym obszarze zbiornika stan wód pod względem jakości zgodnie
z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód
podziemnych został zaklasyfikowany jako dobry (klasy I-III). Najliczniej reprezentowana jest
II klasa jakości - wody dobrej jakości, w których wartości niektórych elementów
fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach
podziemnych i nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby
(Objaśnienia do Mapy ..., 2011 r.).
Ujęcia wód podziemnych i infiltracyjnych
W rejonie Białegostoku dla zaopatrzenia ludności w wodę pitną oraz na potrzeby
gospodarcze i przemysłowe eksploatuje się dwa ujęcia położone w dolinie Supraśli.
Ujęcie Wasilków (powierzchniowo-infiltracyjne) zlokalizowane jest na lewym brzegu
rzeki w granicach administracyjnych Wasilkowa. Woda z Supraśli jest ujmowana ujęciem
brzegowym i doprowadzana rowem otwartym do sześciu stawów infiltracyjno-retencyjnych.
Ze stawów przepompowywana jest do Stacji Uzdatniania Wody Pietrasze. Jednocześnie
z odwierconych wokół stawów studni pobierana jest woda infiltracyjna i przesyłana również
do Stacji Uzdatniania Wody Pietrasze.
Ujęcie Jurowce zlokalizowane w dolinie Supraśli składa się z 17 zespołów studziennych.
Każdy zespół stanowią: jedna studnia podstawowa i jedna studnia awaryjna. Głębokości
poszczególnych studni wynoszą od 16 do 122 m. 10 zespołów studziennych eksploatuje warstwę
aluwialną, a pozostałe studnie ujmują wody z warstw wgłębnych. Lokalnie warstwy
przypowierzchniowa i wgłębna są połączone.
W wyniku intensywnej eksploatacji wód podziemnych w rejonach ww. ujęć oraz ujęcia
przemysłowego Fasty powstały regionalne leje depresji.
Warunki geologiczno-inżynierskie pod względem poziomu wód gruntowych
Warunki geologiczno-inżynierskie w obszarze Białegostoku pod względem nośności
i poziomu wód gruntowych są generalnie korzystne dla wszelkich rodzajów budownictwa.
Przeważający obszar miasta obejmuje wysoczyznę lub równinę moreny dennej cechujące się
dobrą i bardzo dobrą nośnością oraz najczęściej prostymi dla bezpośrednich posadowień
warunkami gruntowymi, z wyjątkiem lokalnych obniżeń terenowych. Na tych obszarach
o jakości warunków budowlanych decyduje zwykle poziom występowania I poziomu
wodonośnego, przepuszczalność podłoża oraz nachylenie terenu.
Lokalnie mniej przydatne warunki dla zabudowy wynikają głównie z potencjalnie gorszych
stosunków wodnych. Na tych terenach należy liczyć się z koniecznością obniżenia lustra wody
dla potrzeb zabudowy. Ograniczeniem wynikającym z warunków wodnych są tereny
zmeliorowane.
W strefach dolin rzecznych panują najczęściej mało korzystne warunki gruntowo-wodne.
Tereny obniżeń dolinnych generalnie nie nadają się pod rozwój urbanizacji. Jest to podyktowane
przez:
- względy techniczne (zabudowa nie wskazana na gruntach słabonośnych lub nienośnych),
45
- względy przyrodnicze (doliny stanowią naturalne korytarze ekologiczne z zielenią oraz rynny
wentylacyjne, powinny pozostawać jako tereny otwarte; są to obszary o największych
walorach przyrodniczych w mieście poza lasami),
- względy bezpieczeństwa (są to obszary narażone na podtapianie oraz potencjalne zalewanie).
5.1.5. Fauna
Motyle Lepidoptera
Na terenie Białegostoku wykazano obecność 58 gatunków motyli dziennych (Chętnicki
i in. 2011). Znaczna liczba stwierdzonych gatunków, w tym rzadkich i chronionych świadczy
o wysokich walorach przyrodniczych Białegostoku i dobrze zachowanych warunkach
środowiskowych, głównie w dolinach rzecznych. Oprócz gatunków „naturowych” motyli
dziennych stwierdzono występowanie kilku innych interesujących gatunków jak: Carcharodus
alceae, Lycaena hippothoe, Satyrium w-album, Satyrium spini, Cupido argiades, Polyommatus
amandus, Polyommatus daphnis, Argynnis laodice, Melitaea cinxia, Melitaea athalia,
Melanargia galathea, Erynnis tages, Cyaniris semiargus, Hyponephele lycaon. Na terenie miasta
stwierdzono ponadto występowanie czerwończyka fioletka Lycaena helle i czerwończyka
nieparka Lycaena dispar objętych ochroną wg prawa polskiego oraz ujętych w II i IV Załączniku
Dyrektywy Siedliskowej.
Płazy Amphibia
Występowanie na terenie Białegostoku 11 gatunków płazów należy do najwyższych
w porównaniu do wyników z innych polskich miast. Wszystkie gatunki płazów są prawnie
chronione w Polsce. Występowanie płazów potwierdzono w większości inwentaryzowanych
118 zbiorników wodnych (Chętnicki i in. 2011). W ciągu ostatnich lat liczba stanowisk
zajmowanych przez poszczególne gatunki płazów, za wyjątkiem ropuchy szarej i żaby
jeziorkowej, drastycznie spadła.
Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris występuje licznie w zbiornikach głównie
na peryferiach miasta (13 lokalizacji). Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus preferuje obrzeża
miasta, lokalnie tworząc duże populacje (9 stanowisk). Kumak nizinny Bombina bombina
spotykany jest sporadycznie, występuje wyspowo i peryferyjnie (jedynie na 5 stanowiskach),
jednak dosyć licznie. Ropucha szara Bufo bufo oraz żaba trawna Rana temporaria występuje
licznie zasiedlając rozmaite zbiorniki wodne. Żaba moczarowa Rana arvalis występuje często
z R. temporaria, jednak nie tak licznie. Ropucha paskówka Epidalea calamita występuje jedynie
w zbiorniku wodnym zlokalizowanym pomiędzy torami kolejowymi relacji Białystok-Warszawa
a ul. Lawendową. Traszka grzebieniasta Triturus cristatus też występuje tylko na jednym
stanowisku (zagłębienie terenu wypełnione wodą na Krywlanach). Rzekotka drzewna Hyla
arborea tworzy liczne populacje zlokalizowane na 9 stanowiskach, głównie w południowej
części miasta (obręb Krywlan i Dojlid). Na terenie miasta żaba wodna Pelophylax esculentus
występuje stosunkowo licznie prawie zawsze razem z żabą jeziorkową. Żaba jeziorkowa
Pelophylax lessonae zajmuje liczne i różnorodne stanowiska na terenie miasta, zwłaszcza
46
w południowej jego części. Stwierdzono prawdopodobną obecność (po głosie godowym samca)
żaby śmieszki Pelophylax ridibundus na Stawie Plażowym.
Gady Reptilia
Na terenie Białegostoku stwierdzono występowanie 4 gatunków gadów (Chętnicki i in.
2011): jaszczurka zwinka Lacerta agilis, jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara, padalec
zwyczajny Anguis fragilis i zaskroniec zwyczajny Natrix natrix. Można przypuszczać,
że ze względu na skryty tryb życia i behawior liczba miejsc ich występowania jest
niedoszacowana. Wszystkie gatunki gadów są prawnie chronione w Polsce.
Jaszczurki występują w Białymstoku dość powszechnie na wszelkich odsłoniętych i szybko
nagrzewających się stanowiskach, tj. nasypy kolejowe, łąki, delikatne stoki na obrzeżach
zbiorników wodnych. Padalce zaobserwowano głównie na peryferiach, głównie w pobliżu łąk
porośniętych niską roślinnością i graniczących z lasem.
Ssaki Mammalia
W obrębie miasta zaobserwowano (Chętnicki i in. 2011) gatunki ssaków: bobry, jeże, lisy,
sarny, łosie, dziki, zające oraz wydry. Największą liczbę gatunków ssaków stwierdzono
na terenie dolin rzecznych i przylegających do nich obszarów, a także terenów leżących
w sąsiedztwie dużych kompleksów leśnych. Rzeki Biała i Dolistówka a także ich doliny stanowią
naturalne korytarze ekologiczne, wzdłuż których zwierzęta penetrują teren Białegostoku.
Szczególnie cenny jest obszar doliny rzeki Białej na odcinku od rzeki Supraśl do Stawów
Marczukowskich oraz Bażantarki. Na całej długości tego terenu istnieje niewiele stworzonych
przez człowieka przeszkód a przemieszczanie się zwierząt może zachodzić w miarę sprawnie.
Z drugiej strony stwarza pewne ryzyko, bo w kilku przypadkach widać postępującą penetrację
niepożądanych na terenach miejskich zwierząt. Na podstawie badań terenowych wskazano
obszary o największej liczbie występujących gatunków objętych analizą.
Ptaki Aves
Z najważniejszych gatunków awifauny na terenie miasta stwierdzono występowanie:
derkacza Crex crex, gąsiorka Lanius collurio, bociana białego Ciconia ciconia, pokrzewki
jarzębatej Sylvia nisoria, lerki Lullula arborea, ortolana Emberiza hortulana.
Rzeka Biała stanowi ważne miejsce zimowania ptaków wodnych, w tym przede wszystkim
kaczki krzyżówki (zimą przebywa do 1500 osobników tego gatunku). Poza krzyżówką
sporadycznie spotykano również w ostatnich latach świstuna, cyraneczkę, czernicę i mewę
pospolitą. W górnym odcinku rzeki Białej na północ od ul. Sikorskiego regularnie można spotkać
zimą zimorodka i nielicznie zimującą na Podlasiu pustułkę.
Zimą ciepła woda spuszczana z oczyszczalni ścieków do rzeki Białej powoduje, iż jest to
często jeden z nielicznych nie zamarzniętych cieków w okolicy i gromadzi się wówczas tam
sporo ptaków wodnych (kaczka krzyżówka oraz okresowo: czapla siwa, wodnik, perkozek,
łabędź niemy, łabędź krzykliwy, świstun, nurogęś, cyraneczka, gągoł, bielaczek i bekasik). Zimą
47
2005 roku zaobserwowano bezpośrednio przy kanale spustowym wody z oczyszczalni słowika
syberyjskiego. Duża liczba zimujących ptaków wodnych zwabia niekiedy w to miejsce rzadkiego
w kraju sokoła wędrownego.
Pomimo, iż Staw Plażowy jest największym zbiornikiem w kompleksie Stawów
Dojlidzkich, to ze względu na wysoką presję człowieka związaną z wędkarstwem i działalnością
Ośrodka Sportów Wodnych, niewiele jest na tym zbiorniku ptaków lęgowych. Głównie jesienią
i wiosną (poza sezonem lęgowym) duża powierzchnia zbiornika zwabia rzadkie, przelotne ptaki
wodne, tj. np. nur czarnoszyi, nur rdzawoszyi, szlachar, mewa trójpalczasta i mewa mała.
Jesienią i zimą duża otwarta przestrzeń lotniska Krywlany jest atrakcyjnym przystankiem
dla kilku gatunków stosunkowo u nas rzadkich ptaków wróblowych, tj. czeczotka, rzepołuch,
górniczek i śnieguła. Ponadto czasem można zobaczyć na Krywlanach polującego myszołowa
włochatego albo sokoła pustułkę. Jesienią 2010 roku na płytach lotniska przebywał skowrończyk
krótkopalcowy.
Awifaunę terenów naturalnych i półnaturalnych Białegostoku stanowi przynajmniej
107 gatunków ptaków lęgowych, w tym 15 gatunków z I Załącznika Dyrektywy Ptasiej
i 99 gatunków chronionych na mocy ustawy o ochronie przyrody. Łącznie odnotowano
118 stanowisk lęgowych gatunków z I Załącznika Dyrektywy Ptasiej. Najliczniejszymi z tych
gatunków były gąsiorek i derkacz, które zasiedlają przeważnie doliny rzek Białej, Bażantarki
i Dolistówki, a także pozostałe obszary otwarte o mało przekształconej szacie roślinnej.
Zaobserwowano 2 stanowiska żurawia, które na terenie miasta są prawdopodobnie oznaką
wzrostu jego populacji w kraju i spadku antropofobii tego gatunku. Na uwagę zasługują także
gniazdujące, w obszarze miejskim, obecnie 4 pary bociana białego.
Rzadkie gatunki ptaków występujące na terenie Białegostoku można podzielić na cztery
główne grupy, związane z odmiennymi siedliskami:
- gatunki dolin rzecznych – derkacz, żuraw, gąsiorek, jarzębatka, czajka i kszyk, a także bocian
biały i pustułka,
- gatunki krajobrazu rolniczego – ortolan, bocian biały oraz częściowo czajka, lerka i pustułka,
- gatunki wodne – bąk, zielonka, perkoz rdzawoszyi, kokoszka, a po części również czapla
siwa,
- gatunki leśne – dzięcioł średni, czarny i zielonosiwy oraz trzmielojad, częściowo również
czapla siwa, żuraw i lerka, które gniazdują w lasach, ale są gatunkami dwuśrodowiskowymi.
5.1.6. Charakterystyka terenów zieleni
Na strukturę przyrodniczą miasta składają się: tereny lasów, tereny zieleni położone
w dolinach rzek (łąki i pastwiska), tereny zieleni urządzonej (parki, skwery, zieleń cmentarna,
zieleń ogrodów działkowych), wody powierzchniowe oraz inne tereny otwarte - pełniące funkcje
przyrodnicze. Większość tych terenów tworzy system przyrodniczy – wyodrębniony, ciągły
przestrzennie system o dominującej funkcji przyrodniczej: biologicznej, klimatycznej,
hydrologicznej. Kształtowanie tych terenów ma na celu utrzymanie i wzmocnienie ww. funkcji
a także zapewnienie właściwych warunków i jakości życia mieszkańców miasta Białegostoku.
48
Ogrody działkowe
Całkowita powierzchnia ogrodów działkowych na terenie miasta wynosi ok. 275 ha
(ok. 2,7 % obszaru miasta). Większość ogrodów działkowych w Białymstoku położona jest
w dolinach rzecznych. Taka lokalizacja przyczyniła się do degradacji fragmentów dolin,
ograniczenia ich drożności i zubożenia zbiorowisk roślinnych tu występujących. Ogrody
działkowe w Białymstoku nie posiadają stref ogólnodostępnej zieleni urządzonej, które mogłyby
podnosić estetykę i służyć jako tereny wypoczynku biernego dla mieszkańców miasta. Gleby
w ogrodach działkowych pełnią nadal funkcję produkcyjną.
Parki, skwery i zieleńce
W Białymstoku znajduje się 9 parków:
- parki miejskie: Park im. Jadwigi Dziekońskiej (obiekt z dużymi powierzchniami trawników
z niewielką liczbą drzew), Park Centralny (dawny cmentarz żydowski w sąsiedztwie wzgórza
Św. Marii Magdaleny), Park Antoniuk (zagospodarowanie doliny Białej zgodne z jej
naturalnymi predyspozycjami i potencjałem rekreacyjnym tego obszaru),
- parki zabytkowe: Park im. Księcia Józefa Poniatowskiego, Bulwary Kościałkowskiego, Park
Konstytucji 3 Maja, Park Branickich, Park Planty, Park Lubomirskich.
Ich łączna powierzchnia wynosi 94,85 ha. Parki pełnią przede wszystkim funkcję związaną
z różnymi formami wypoczynku i rekreacji. W Białymstoku na jednego mieszkańca przypada
średnio nieco ponad 3 m² terenów zieleni urządzonej, co w porównaniu z normami europejskimi
i zaleceniami WHO jest wartością stanowczo za niską.
Parki są ostoją licznych gatunków roślin, część z nich powstała na skutek odpowiedniego
kształtowania dawnych kompleksów leśnych i od wieków istnieje w parkach ciągłość
pierwotnych populacji niektórych gatunków roślin i zwierząt.
Prawie wszystkie zieleńce i skwery znajdujące się w Białymstoku zostały utworzone
po II wojnie światowej. Mimo iż są to obiekty o niewielkich powierzchniach (do 2 ha) istotnie
uzupełniają system zieleni miejskiej. W Białymstoku jest 17 skwerów miejskich o łącznej
powierzchni ok. 17 ha. Dodatkowo w opracowaniu ekofizjograficznym wyodrębniono jeszcze
7 tego typu obiektów położonych na terenach spółdzielni mieszkaniowych.
Zieleń osiedlowa, zieleń przyuliczna
Szczególne znaczenie w krajobrazie miejskim mają pasma i skupiska zieleni drzew
i krzewów, które łączą tereny zurbanizowane z otaczającymi terenami otwartymi o dużym
potencjale biotycznym. Tereny zieleni przyulicznej i towarzyszące zabudowie pełnią bardzo
ważne funkcje kształtujące warunki życia mieszkańców. Prawidłowo komponowane oddziałują
pozytywnie na układ urbanistyczny i zabudowę miasta. Pomagają zachować równowagę
pomiędzy elementami środowiska naturalnego i stworzonego przez człowieka.
Na terenie Białegostoku najwięcej drzew towarzyszących zabudowie mieszkaniowo –
usługowej, oraz szpalerów drzew przy ciągach komunikacyjnych występuje w centralnej części
miasta. Są to przeważnie topole, sadzone głównie ze względu na szybki wzrost po II wojnie
49
światowej. Niestety jest to gatunek krótkowieczny i na starość kruchy. W związku z tym
w ostatnich latach obserwuje się masową wycinkę tych drzew ze względów bezpieczeństwa.
Na terenie młodszych osiedli mieszkaniowych oddalonych od centralnej części
Białegostoku, liczba drzew jest zdecydowanie mniejsza. Wiele terenów pozostawionych jako
enklawy terenów osiedlowej zieleni urządzonej, nigdy nie doczekały się urzeczywistnienia.
Obecnie obserwuje się tendencje do zabudowywania tych obszarów co odbija się to niekorzystnie
na jakości życia mieszkańców.
Najdłuższe szpalery drzew znajdują się m.in. przy ulicach: Antoniukowskiej, Antoniuk
Fabryczny, K. Ciołkowskiego, al. Jana Pawła II oraz przy drogach położonych w centralnej
części miasta: al. Piłsudskiego, ul. Poleskiej, Lipowej, M. Kopernika, Zwierzynieckiej,
A. Mickiewicza, J. K. Branickiego, Piastowskiej, Towarowej, H. Sienkiewicza.
Zieleń cmentarna
Na terenie miasta znajdują się 23 cmentarze (w tym cmentarze parafialne, cmentarze
przykościelne, miejsca pamięci narodowej, cmentarze wyznaniowe), które łącznie zajmują
88,6 ha. Są one tradycyjnie położone na lokalnych wyniesieniach, co ogranicza możliwość
skażenia wód gruntowych i spełnia wymogi sanitarne i ochronne.
W systemie białostockiej zieleni największą rolę odgrywa 7 dużych nekropolii założonych
przed II wojną światową, które charakteryzują się urozmaiconą szatą roślinną i obecnością dużej
ilości starych drzew.
Tereny leśne
Lasy zajmują ok. 1869,2 ha (ok. 18% powierzchni miasta). Stanowią najcenniejszy element
środowiska przyrodniczego. Obszary te skoncentrowane są w południowej i północnej części
miasta. Wielkość, wartość przyrodnicza i gospodarcza lasów na terenie miasta związana jest
ściśle z ich strukturą własnościową.
Większość obszarów leśnych na terenie miasta to lasy Skarbu Państwa (ok. 78%
powierzchni lasów) administrowane przez Nadleśnictwo Dojlidy, są to: Las Antoniuk, Las
Pietrasze, Las Solnicki oraz Las Bagno. Lasy te mają status lasów ochronnych w rozumieniu
ustawy o lasach, nadany na podstawie decyzji Ministra Środowiska z dnia 14.12.2006 r. znak
DLOPiK-L-Lp-0233-24/06. Status ten nadaje się w celu zachowania lasów i korzystnego ich
wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki życia i zdrowie człowieka oraz równowagę
przyrodniczą a także ochronę wód powierzchniowych, głębinowych retencji zlewni.
Na terenie Lasu Antoniuk występują wielogatunkowe lasy liściaste (głównie grądy, w tym
grąd typowy Tilio - Carpinetum typicum w postaci zbliżonej do naturalnej). Na szczególną uwagę
zasługują fragmenty na wyniesieniach terenu, gdzie występują lasy z lipą odroślową i bukiem
oraz starymi grabami i klonami w drzewostanie, ze stosunkowo dobrze zachowaną florą
geofitów. Południowa część lasu ze względu na unikatowe wartości przyrodnicze objęta jest
ochroną jako rezerwat przyrody „Antoniuk”. Ze względu na uwarunkowania ekofizjograficzne
przydatność rekreacyjna lasu Antoniuk jest ograniczona.
50
W Lesie Pietrasze przeważają bory mieszane Querco roboris - Pinetum, zajmujące
najbardziej suche i wyniesione tereny tego obszaru, o sprzyjających warunkach do rekreacji.
Na terenie tego lasu występuje w formie mało zniekształconej grąd miodownikowy Melitti Carpinetum (ciepłolubna i prześwietlona postać lasu mieszanego). Oligotroficzne bory sosnowe
Vaccinio vitis idaeae - Pinetum oraz wilgotne bory mieszane Querco-Piceetum zajmują
niewielkie powierzchnie związane z występowaniem piasków eolicznych. Oprócz tego znajdują
się tu liczne dolinki denudacyjno-erozyjne, odwadniające tereny wyniesione w kierunku rzeki
Supraśli, a także źródliska, wokół których obecne są fragmenty łęgu jesionowo-olszowego
Fraxino-Alnetum.
Las Solnicki składa się głównie z różnych postaci form zniekształconych i zdegradowanych
grądu typowego Tilio-Carpinetum typicum z mniejszymi udziałem boru mieszanego sosnowodębowego Querco–Pinetum. Wilgotne siedliska, w południowej jego części, zajęte zostały przez
łęg jesionowo-olszowy Fraxino–Alnetum. Mniejsze enklawy stanowią w tym lesie zbiorowiska
grądu miodownikowego Melitti–Carpinetum oraz grądu czyśćcowego Tilio-Carpinetum
stachyetosum. Na glebach torfowiska przejściowego stwierdzono brzezinę bagienną Dryopteridi
thelypteridis - Betuletum pubescentis.
Las Bagno w większości porośnięty jest przez zbiorowiska grądowe z dominacją sosny
w drzewostanie. W południowej części tego lasu występuje dość rozległa śródleśna polana
z wilgotnymi, a miejscami nawet podtopionymi obniżeniami, w których po wiosennych
roztopach woda utrzymuje się przez wiele miesięcy. Występuje tu roślinność turzycowa
i szuwarowa.
Lasy gminne (powierzchnia ok. 213 ha) obejmują dwa większe kompleksy: Las Dojlidy
i Las Zwierzyniecki oraz las przy zrekultywowanym wyrobisku „Silikaty”, jak też szereg
drobnych działek w obszarach lasów prywatnych.
Las Dojlidzki ze względu na swoje cechy przyrodnicze jest podobny do lasów
państwowych. Dominują tu zbiorowiska łęgowe jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum,
z udziałem lasu grądowego Tilio-Carpinetum oraz sztucznie nasadzonej sosny. Oprócz łęgów
z olszą odnotowano fitocenozy z drzewostanem mieszanym: olszowo-brzozowym Alnus
glutinosa - Betula pubescens, brzozowo-wierzbowym Betula pubescens - Salix cinerea,
brzozowym z Betula pendula i topolowym Populus tremula. Niewielkie powierzchnie w strefie
kontaktowej z łęgami i łozowiskami zajmuje ols porzeczkowy Ribeso nigri - Alnetum. Olsy są
dość bogate florystycznie. Wyższe partie terenu zajmuje bór mieszany Querco roboris - Pinetum.
Wykorzystanie tego lasu jest powiązane z funkcją rekreacyjną Stawów Dojlidzkich.
Las Zwierzyniecki (powierzchnia ok. 46,2 ha) w ewidencji gruntów jest zaliczany
do zieleni miejskiej, stanowi cypel leśny, poprzez który kompleks Lasu Solnickiego łączy się
z Parkiem Konstytucji 3 Maja. Występują tu głównie siedliska lasu grądowego z dominującym
grabem w drzewostanie. Wschodnia część lasu objęta jest ochroną jako rezerwat przyrody „Las
Zwierzyniecki” o powierzchni ok. 34 ha. Las ten jest jedynym obszarem leśnym miasta
częściowo przystosowanym do wypoczynku i rekreacji.
Las przy zrekultywowanym wyrobisku „Silikaty” stanowi dość jednorodny kompleks
drzewostanu sosnowego w II i III kategorii wiekowej, o silnie przerzedzonej strukturze. Jego
przydatność do celów gospodarczych i rekreacyjnych wymaga wielu zabiegów hodowlanych
wzmacniających drzewostan i kształtujących siedliska leśne.
51
Lasy prywatne (powierzchnia ok. 201 ha) cechuje znaczne rozdrobnienie i mała
powierzchnia terenów zalesionych. Niewielkie tereny leśne występują głównie na gruntach
porolnych wśród zabudowy jednorodzinnej i jako zieleń śródpolna na terenach
niezurbanizowanych. Największym kompleksem lasów prywatnych jest Las Bacieczki
w zachodniej części miasta. Porasta go drzewostan sosnowy pochodzący z samosiewu, złej jakości
i bonitacji. Runo leśne w jego obszarze jest bardzo ubogie i zmienione z dużą ilością traw
i jałowca.
Pierścień leśnego korytarza ekologicznego jest obszarem wysokiej różnorodności
biologicznej oraz funkcji rekreacyjnej i aerosanitarnej.
Szata roślinności niskiej, nieurządzonej (większych kompleksów przyrodniczych)
W obszarze doliny Białej występują: szuwar pałki szerokolistnej Typhetum latifoliae
(w zabagnionych zagłębieniach i zarastających rowach melioracyjnych), szuwar tatarakowy
Acoretum calami, zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, zbiorowisko kosaćca żółtego
Iridetum pseudoacori, szuwar turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis, szuwar trzcinowy
Phragmitetum australis, zespół turzycy pęcherzykowatej Caricetum vesicariae, zbiorowisko
turzycy darniowej Caricetum cespitosae (na wilgotnych glebach torfowych), ziołorośla
z arcydzięglem Calystegio-Angelicetum archangelicae litoralis, łąka ostrożeniowa Cirsietum
rivularis, ziołorośla wiązówki błotnej i kozłka lekarskiego Valeriano-Filipenduletum, ziołorośla
wiązówki błotnej i mięty długolistnej Filipendulo ulmariae – Menthetum longifoliae, ziołorośla
wiązówki błotnej i krwawnicy Lythro-Filipenduletum, łąka wiechlinowo – kostrzewcowa Poa
pratensis - Festuca rubra oraz pastwiska życicowe - grzebienicowe Lolio-Cynosuretum
(stwierdzone jedynie w okolicach os. Bacieczki), młaka turzycowa Caricetum paniceolepidocarpae (tworzy niewielkie płaty w okolicach oczyszczalni ścieków), kwaśna młaka
niskoturzycowa Carici canescentis - Agrostietum caninae, ziołorośla pokrzywowe Urtica dioica,
zespół pokrzywy i kielisznika zaroślowego Urtico-Calystegietum sepium. Dolina rzeki Białej
stanowi jeden z najważniejszych systemów przyrodniczych na terenie miasta Białystok.
W dolinie Supraśli spotyka się szuwar trzcinowy Phragmitetum australis, szuwar
oczeretowy Scirpetum lacustris (wyst. na wysokości oczyszczalni), zespół turzycy
pęcherzykowatej Caricetum vesicariae, zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae,
szuwar turzycy sztywnej Caricetum elatae oraz zbiorowiska z dominacją osoki aleosowatej
Hydrocharitetum morsus – ranae (wyst. w zarastającym starorzeczu Supraśli). Zespół pokrzywy
i kielisznika zaroślowego Urtico-Calystegietum sepium występuje w kilku miejscach
nad brzegami Supraśli w rejonie miejskiej oczyszczalni.
Zespół ponikła błotnego Eleocharitetum palustris odnotowano w wilgotnym obniżeniu
w kompleksie łąkowym w dolinie Dolistówki. Eutroficzna łąka wilgotna Angelico-Cirsietum
oleracei w typowej postaci jest rzadkim zespołem, spotykana w dolinie Dolistówki w okolicach
Kolonii Bagnówka. Oprócz ww. zbiorowisk w dolinie występują: kwaśna młaka niskoturzycowa
Carici canescentis - Agrostietum caninae, ziołorośla wiązówki błotnej i kozłka lekarskiego
Valeriano-Filipenduletum, ziołorośla pokrzywowe Urtica dioica.
W dolinie Bażantarki spotyka się szuwar trzcinowy Phragmitetum australis, kwaśna
młaka niskoturzycowa Carici canescentis - Agrostietum caninae, ziołorośla wiązówki błotnej
i kozłka lekarskiego Valeriano-Filipenduletum, ziołorośla pokrzywowe Urtica dioica, zespół
52
pokrzywy i kielisznika zaroślowego Urtico-Calystegietum sepium. Wyjątkowo cenny
przyrodniczo obszar stanowi doliny Bażantarki jest w okolicach ul. Hetmańskiej, gdzie
zachowały się niewielkie fragmenty źródlisk i zmiennowilgotnych łąk z rzadkimi i chronionymi
gatunkami roślin. W obszarze tym odnotowano stanowiska kosaćca syberyjskiego, storczyków:
kruszczyka szerokolistnego Epipactis hellaborine, kruszczyka błotnego Epipactis palustris,
listery jajowatej Listera ovata i kukułki krwistej żółtawej Dactylorhiza incarnata subsp.
ochroleuca.
W ww. dolinach rzecznych spotyka się również zbiorowisko śmiałka darniowego
Deschampsia caespitosa, zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici. Łąka wyczyńcowa
Alopecuretum pratensis jest obecna w większych kompleksach łąkowych w dolinie Białej
i Dolistówki. Zbiorowisko rdestnicy grzebieniastej Potametum pectinati jest pospolite w wodach
płynących, spotykane w rzece Białej na jej górnym odcinku oraz w Bażantarce. Szuwar
mozgowy Phalaridetum arundinaceae jest częsty w dolinach Białej, Supraśli i ich dopływów,
gdzie występuje najczęściej w formie niewielkich płatów rozrzuconych pośród szuwarów
turzycowych. Zespół strzałki wodnej i jeżogłówki pojedynczej Sagittario – Sparganietum emersi
jest rozpowszechniony w wodach Supraśli i Białej w rejonie Fast, a zbiorowisko stokłosy
bezostnej Bromus inermis wykształciło się na wysokich brzegach tych rzek.
Stawy Dojlidzkie
Stawy Dojlidzkie stanowią cenny przyrodniczo obiekt, pomimo że geneza tego obszaru
wiąże się ze sztucznie ukształtowanymi zbiornikami wodnymi i groblami. Strefowość zbiorowisk
jest słabo wyraźna, ze względu na sztuczny charakter zbiorników wodnych. Dominantę w szacie
roślinnej stanowią szuwary związku Phragmition. Zdecydowanie dominują szuwary pałki
wąskolistnej Typhetum angustifoliae, mniejsze obszary brzegów pokrywają: szuwar pałki
szerokolistnej Typhetum latifoliae, szuwar trzcinowy Phragmitetum australe, mannowy
Glycerietum maximae i tatarakowy Acoretum calami. Od strony toni wodnej szuwary kontaktują
się z zespołem rdestu ziemnowodnego Polygonatum natantis (wyst. w miejscach
wykorzystywanych przez wędkarzy), a w głębszej wodzie dominują zespoły rdestnic: błyszczącej
Potametum lucentis i przeszytej Potametum perfoliati. Tylko do południowych brzegów
zagospodarowanego turystycznie Stawu Plażowego przylega większy kompleks leśny
z zespołami łęgowymi, olsowymi, grądowymi i borami.
Zarośla moczarki kanadyjskiej Elodeetum canadensis występują na niewielkich obszarach
w wodach Stawów Dojlidzkich, a we wschodniej części Stawu Dojlidzkiego odnotowano zespół
rogatka sztywnego Ceratophylletum demersi. W płytkich zatoczkach Stawów odnotowano
rzadko spotykany zespół jeżogłówki gałęzistej Sparganietum erecti. W płytkich wodach kanałów
stwierdzono zespół ponikła błotnego Eleocharitetum palustris, gdzie tworzy niewielkie płaty.
Stawy Marczukowskie
Na skutek podniesienia wód gruntowych przez groble stawów oraz współczesne
utrudnienia w przepływie wód Bażantarki, spowodowane nasypem ul. ks. J. Popiełuszki,
w rejonie tym wykształcił się szereg dynamicznie powiązanych ze sobą, wtórnych zbiorowisk
hydrogenicznych, o dużych walorach przyrodniczych. Zaznacza się tu wyraźna strefowość
zbiorowisk roślinnych - od szuwarów (gł. szuwar pałki szerokolistnej Typhetum latifoliae)
i oczeretów, poprzez szuwary turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis. Znajduje się tu zespół
53
rdestnicy pływającej Potametum natantis Znaczący jest tu także udział zbiorowisk ruderalnych,
zwłaszcza na północ od ulicy ks. J. Popiełuszki.
Wyżej wymienione tereny charakteryzują się znacznym bogactwem pokrywy roślinnej.
Duża zmienność zbiorowisk roślinnych jest wywołana czynnikami naturalnymi, związanymi
z warunkami siedliskowymi, zwłaszcza stosunkami wodnymi w grupie zbiorowisk
hydrogenicznych, a także sposobem użytkowania terenu.
5.1.7. Powietrze
Emisja zanieczyszczeń powietrza na terenie Białegostoku pochodzi głównie z energetyki
cieplnej (Elektrociepłownia Białystok SA, Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
Sp. z o. o.) oraz innych dużych zakładów zlokalizowanych na terenie miasta. Do substancji
mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów
spalania energetycznego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły.
O lokalnej wielkości emisji decyduje emisja powierzchniowa z niedużych obiektów
mieszkalnych, przemysłowych czy usługowych ogrzewanych indywidualnie, gdzie
podstawowym paliwem jest węgiel kamienny. Jego spalanie skutkuje wyższymi stężeniami
zanieczyszczeń pyłu i dwutlenku siarki, szczególnie w sezonie grzewczym.
Znaczącym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest także transport drogowy (głównie
na drogach nr 8, 19 i 65 oraz innych trasach wojewódzkich przebiegających przez aglomerację
białostocką), zwłaszcza emisji tlenków azotu, tlenku węgla, pyłów i węglowodorów. Wielkość
emisji tych zanieczyszczeń systematycznie rośnie wraz ze wzrostem liczby pojazdów.
W grupie zanieczyszczeń podstawowych największą uwagę zwrócono w ostatnich latach
(rys. 5) na zanieczyszczenie benzo(a)pirenem oraz pyłem zawieszonym, a szczególnie jego
drobniejszymi frakcjami PM10 i PM2,5 ze względu na zagrożenia jakie ze sobą niosą dla
zdrowia:
- Pyły stanowią poważny czynnik chorobotwórczy ponieważ mogą powodować
np. podrażnienie naskórka i śluzówki, zapalenie górnych dróg oddechowych oraz wywoływać
choroby alergiczne. Nie istnieje próg stężenia, poniżej którego negatywne skutki zdrowotne
wynikające z oddziaływania pyłów na zdrowie ludzi nie występują. Pył drobny powstaje
m.in. w procesach spalania energetycznego, spalania paliw w silnikach samochodowych,
w wyniku pożarów lasów oraz w niektórych procesach przemysłowych, ale jego głównym
źródłem jest spalanie paliw w sektorze komunalno-bytowym.
- Benzo(a)piren jest kancerogenem dla zwierząt i ludzi. Człowiek jest narażony
na oddziaływanie benzo(a)pirenu przez drogi oddechowe i przewód pokarmowy. Substancja
powstaje w wyniku niecałkowitego spalania paliw, a także w następstwie biosyntezy
przez organizmy wodne. Ponadto może występować w żywności, glebie i tkankach różnych
organizmów. Przemieszcza się wraz z pyłem i wodą. Ulega biotransformacji, a także
przemianom pod wpływem światła, tlenu i temperatury.
W związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10
i PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu w powietrzu w 2011 i 2012 r.,
spowodowanych głównie emisją ze źródeł komunikacyjnych oraz tzw. niską emisją (spalanie
54
paliw na cele ogrzewania) opracowano Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja
białostocka (2013 r.). Z Programu wynika, że jakość powietrza na terenie miasta jest
kształtowana w dużej mierze przez zanieczyszczenia napływowe:
- Stężenia pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania wyników 24 h pochodzące z łącznej
emisji wszystkich typów (przeważa udział emisji napływowej, miejscami – emisji
powierzchniowej i liniowej) wskazują na występowanie czterech obszarów przekroczeń
obejmujących wschodnią i południowo-zachodnią część aglomeracji. Najwyższe stężenia
przekraczają poziom dopuszczalny o 16,6 %.
- Stężenia średnie roczne pyłu zawieszonego PM2,5 pochodzące z łącznej emisji wszystkich
typów (przeważa udział emisji napływowej spoza strefy), na terenie strefy aglomeracja
białostocka, wskazują na występowanie czterech obszarów przekroczeń obejmujących m.in.
osiedla: Jaroszówka, Wygoda, Piasta II, Skorupy, Mickiewicza, Dojlidy, Kawaleryjskie i
Starosielce. Najwyższe stężenia przekraczają poziom dopuszczalny o 26,4 %.
- Stężenia średnie roczne benzo(a)pirenu pochodzące z łącznej emisji wszystkich typów
(przeważa udział emisji napływowej, natomiast we wschodniej i północno-wschodniej części
miasta pojawiają się przewagi emisji powierzchniowej) wskazuje, że prawie cały obszar strefy
aglomeracja białostocka znajduje się w obszarze przekroczeń poziomu docelowego B(a)P.
W wykonanej „Ocenie poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref województwa
podlaskiego w 2013 roku” (WIOŚ 2014) sklasyfikowano Białystok pod względem:
- kryterium ochrony zdrowia z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych określonych dla
SO2, NO2, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz pyłu zawieszonego PM2,5 i PM10 w klasie
wynikowej A,
- kryterium ochrony zdrowia i roślin z uwzględnieniem poziomów docelowych określonych dla
arsenu, kadmu, niklu w klasie wynikowej A, pyłu zawieszonego PM2,5 – w klasie A1, zaś
w przypadku benzo(a)pirenu – C,
- kryterium ochrony zdrowia i roślin z uwzględnieniem poziomu docelowego
i długoterminowego dla ozonu – odpowiednio klasa A i D2.
W Aglomeracji Białostockiej wyniki badań pyłu PM2,5 uzyskane w 2013 roku wykazały
wysokie wartości, chociaż nie przekroczyły normy dopuszczalnej. Nadmierne zapylenie jest
szkodliwe dla zdrowia. W poprzednich latach sygnalizowano problem z dotrzymaniem normy dla
benzo(a)pirenu i ostatnie badania potwierdziły konieczność podjęcia działań na rzecz
ograniczenia stężeń tego zanieczyszczenia. Głównymi źródłami wielopierścieniowych
węglowodorów aromatycznych (w tym benzo(a)pirenu) w powietrzu są:
- produkty niepełnego spalania paliw kopalnych oraz drewna, używane do ogrzewania domów,
stosowane w przemyśle,
- produkty spalania paliw w pojazdach (przy czym należy zaznaczyć, że ilość wydzielanych
WWA zależy od jakości tych paliw, katalizatory samochodowe są mało skuteczne w redukcji
emisji WWA),
- lotne pyły i popioły powstające ze spalania paliw lub utylizacji śmieci,
- działalności przemysłu ciężkiego związanego z przetwarzaniem węgla i ropy naftowej.
55
Rysunek 5 Obszary z przekroczonym poziomem dopuszczalnym pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz
benzo(a)pirenu w strefie aglomeracja białostocka w 2012 r.
źródło: Opracowanie własne na podstawie Programu ochrony powietrza (2013 r.)
56
Wysokie wartości pyłu zawieszonego w Białymstoku związane są z emisją pyłu
z indywidualnego ogrzewania budynków szczególnie w osiedlach o zabudowie jednorodzinnej
oraz z transportu, zaś mniejsze znaczenie mają zakłady przemysłowe, ciepłownie bądź warunki
meteorologiczne. Cząstki pyłu drobnego i bardzo drobnego powstają także w wyniku reakcji
między substancjami w powietrzu. Udział poszczególnych frakcji w pyle emitowanym
z poszczególnych sektorów gospodarki jest zróżnicowany, zależy on m.in. od technologii
i specyfiki źródła oraz zastosowanych technologii ochrony powietrza. Nie można pominąć też
stale rosnącego ruchu samochodowego, który przyczynia się do wzrostu emisji.
Wyniki badań z ostatnich lat (od 2004 r.) stwierdziły przekroczenia poziomów celów
długoterminowych dla ozonu zarówno dla kryteriów: ochrony zdrowia i ochrony roślin. Ozon jest
silnym utleniaczem fotochemicznym, który powoduje poważne problemy zdrowotne, niszczy
materiały i uprawy rolne. Narażenie człowieka na niewielkie podwyższone stężenia ozonu może
prowadzić do reakcji zapalnych oczu, dróg oddechowych, a także zmniejszenia wydolności płuc.
Jest powodem występowania objawów senności, bólu głowy i znużenia oraz powoduje spadek
ciśnienia tętniczego krwi. Przy wyższych stężeniach występują objawy złego samopoczucia,
nasilają się bóle głowy, rośnie pobudliwość, zmęczenie i wyczerpanie, objawy apatii.
Ozon troposferyczny (przyziemny) powstaje w wyniku reakcji fotochemicznych tlenków
azotu i lotnych związków organicznych i posiada zdolność przenoszenia się na duże odległości.
Za pozostałe przyczyny występowania wysokich stężeń 8-godzinnych ozonu, przekraczających
poziom 120 µg/m3, uznaje się: przemiany fotochemiczne prekursorów ozonu pod wpływem
promieniowania UVB, niekorzystne warunki meteorologiczne, naturalne źródła emisji
prekursorów ozonu.
Emisje z zakładów przemysłowych, nie stanowią zagrożenia dla stanu higieny atmosfery
w skali ogólnomiejskiej. Powodują natomiast lokalne podwyższenie stężeń różnych związków
chemicznych odczuwalnych w sąsiedztwie zakładu jako nieprzyjemne zapachy, odory
i powodują obniżenie standardu zamieszkania na tych terenach. Nie stwierdzono natomiast,
na żadnym z terenów, stężeń zagrażających zdrowiu lub życiu.
Program ochrony powietrza wskazuje, że wśród czynników antropogenicznych mających
wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza należy także wskazać sposób zagospodarowania
przestrzennego obszaru miejskiego oraz uwarunkowania demograficzne. Najbardziej narażone
na negatywne wpływy zanieczyszczeń powietrza są obszary charakteryzujące się intensywną
zabudową z niewielkim udziałem terenów zieleni, dużą gęstością zaludnienia, wysokim
natężeniem ruchu komunikacyjnego. W Białymstoku obszary podlegające tego typu zagrożeniu
to tereny położone we wschodniej części miasta. Również uwarunkowania klimatyczne mają
negatywny wpływ na właściwości fizyczno-chemiczne atmosfery przez ograniczenie wymywania
zanieczyszczeń.
5.1.8. Krajobraz
W Ekofizjografii Białegostoku (2012 r.) sklasyfikowano Białystok ze względu na stopień
ingerencji zagospodarowania w istniejące walory krajobrazowe:
- tereny naturalne i półnaturalne o zachowanych walorach krajobrazowych
57
-
-
-
-
Są to głównie tereny leśne oraz dawne użytki rolnicze obecnie ugorowanie i odłogowane. Są
to też tereny o zwiększonym udziale zadrzewień i zakrzewień śródpolnych w wyniku
zaniechania użytkowania rolniczego gruntów i uruchomienia procesów sukcesji wtórnej,
prowadzącej do powrotu środowiska leśnego. Lasy tworzą wokół miasta wyraźny pierścień
poprzez obecność dość dużych i zwartych kompleksów leśnych na południu i północy oraz
bardziej rozdrobnionych fragmentów na kierunkach wschodnich i zachodnich Białegostoku.
tereny naturalne i półnaturalne o zachowanych walorach krajobrazowych pokrytych
roślinnością niską
Są to krajobrazy dolin rzecznych, obszary pokryte trwałą roślinnością niską. We wschodniej
części miasta jest to kompleks łąk i terenów otwartych położonych w zlewni Dolistówki.
Bardzo wartościowy krajobrazowo jest dolny odcinek rzeki Białej (poniżej osiedla Zawady)
stanowiący rozległy, płaski i zatorfiony taras rzeczny z łąkami kośnymi oraz regenerującymi
się zbiorowiskami zaroślowymi i bagiennymi. Dolina Białej otwiera się tu na równinny obszar
pradoliny Supraśli, jest to obszar atrakcyjny głównie ze względu na bogatą roślinność łąkowobagienną, obfitość gatunków ptactwa łąkowego i wodnego, ale też ze względu na walory
estetyczne zanikających już krajobrazów łąkowych i bagiennych. Zbliżony charakter mają
tereny połączonych dolin Białej i Bażantarki, również tu dominują krajobrazy łąkowobagienne, ale jest to teren bardziej urozmaicony i malowniczy. Poza bogatym zestawem
zbiorowisk roślinnych typowych dla podmokłych łąk, występują tu liczne zarośla, laski
olszynowe oraz lasy grądowe i sosnowe na wysoczyznach obrzeżających doliny. Kontrasty
hipsometryczne, różnorodny sposób użytkowania doliny i terenów wysoczyznowych, które
częściowo zabudowane, tworzą malownicze panoramy widokowe, możliwe do podziwiania
z różnych kierunków.
tereny przekształcone w sposób pozytywny dla walorów krajobrazowych
Są to krajobrazy z dominacją urządzonych form zieleni miejskiej, zwłaszcza z udziałem
drzewostanów i grup drzew. W większości są to założenia parkowe o charakterze
historycznym, ale także skwery i zieleńce. Pozytywny aspekt mają również tereny zbiorników
wodnych i tworzone w związku z nimi tereny rekreacyjne (stawy przy ul. A. Mickiewicza
w połączeniu z Galerią Białą).
tereny przekształcone w sposób neutralny dla walorów krajobrazowych
Są to tereny zabudowy podmiejskiej i miejskiej o skali i formie zabudowy nie zaburzającej
krajobrazu miejskiego, tereny infrastruktury społecznej, tereny dolesień, tereny nieużytków
w sąsiedztwie zabudowy, które utraciły cechy krajobrazu rolniczego.
tereny przekształcone w sposób negatywny dla walorów krajobrazowych
Obejmują one tereny zabudowy mieszkaniowej głównie wielorodzinnej i produkcyjnousługowej o skali i formie zabudowy kontrastowej względem historycznie ukształtowanego
krajobrazu miejskiego i/lub terenów otwartych, a także eksponowane z punktów widokowych,
istotnych dla percepcji krajobrazu miejskiego (są to m.in. dzielnice tzw. wielkiej płyty,
obiekty nieudane pod względem architektonicznym, hale hipermarketów położone
w sąsiedztwie otwartych terenów dolin rzecznych, widoczne ze znacznych odległości).
58
5.1.9. Warunki klimatyczne
Klimat Białegostoku jest dość surowy z wyraźnym wpływem kontynentalizmu,
co przejawia się ostrymi zimami oraz gorętszymi i bardziej suchymi latami. Białystok
charakteryzuje się klimatem wyraźnie chłodniejszym od innych dzielnic nizinnych. Średnia
temperatura roczna wynosi ok. 7 oC, a najzimniejszym miesiącem jest styczeń. Liczba dni
mroźnych wynosi od 50 do 60, z przymrozkami od 110 do 138 dni, a czas zalegania pokrywy
śnieżnej 80 - 87 dni. Okres wegetacyjny trwa 200 - 210 dni. Średnie roczne prędkości wiatru
wynoszą przeważnie powyżej 2,5 m/s. Średnia suma rocznych opadów atmosferycznych
na terenie Białegostoku w pięcioleciu 2008 - 2012 wyniosła 671 mm. W ostatnich latach
zaobserwowano wzrastającą sumę opadów atmosferycznych, aż do 851 mm w 2010 r. (w 2011 r.
było to już zaledwie 586 mm). W przebiegu rocznym opady letnie przeważają nad zimowymi.
System przewietrzania Białegostoku związany jest ściśle z układem terenów otwartych,
głównie dolinami rzek i cieków (łąki z niską roślinnością stanowią korytarz wentylacyjny).
Poziom stężeń zanieczyszczeń wskazuje, iż obecnie system przewietrzania miasta jest sprawny
i nie wymaga specjalnych modyfikacji w skali ogólnomiejskiej. Wiatry poprawiają stan czystości
powietrza: przewietrzają, dotleniają, zapobiegają tworzeniu się zastoisk smogowych i inwersji
temperatur powietrza, co potencjalnie predysponuje ten teren do pełnienia funkcji
wypoczynkowych i rekreacyjnych.
Dodatkowo na klimat śródmieścia Białegostoku modyfikująco wpływają tzw. czynniki
antropogeniczne (związane z działalnością człowieka). Charakterystycznym zjawiskiem
obserwowanym w Białymstoku jest tzw. wyspa ciepła. Powierzchnie miasta pokryte głównie
betonem, asfaltem, cegłą, czy kamieniami powodują, iż temperatura w mieście jest wyższa niż
na terenie pozamiejskim. Zjawisko to wywołane jest wysoką emisją ciepła do atmosfery
w rejonach zwartej, intensywnej zabudowy oraz koncentracją zanieczyszczeń w rejonie
śródmiejskim.
Kolejnym zjawiskiem występującym w śródmieściu Białegostoku jest zjawisko bryzy
miejskiej, na którą składają się dwa strumienie powietrza. Pierwszy – dolny strumień sprowadza
do miasta powietrze z otaczających terenów, jest to zjawisko korzystne, gdyż podczas okresów
wzrostu parności przyczynia się do lepszego przewietrzania miasta. Drugi – dolny strumień
stanowi prąd odwrotny nakładający się na cyrkulację skierowaną do wnętrza miasta i nosi nazwę
„antybryzy”.
5.1.10. Klimat akustyczny
Wprowadzone zmiany w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r.
w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112) w bardzo
istotny sposób złagodziły standardy jakości klimatu akustycznego w zakresie hałasu
komunikacyjnego i kolejowego, liczba ludności narażona na hałas ponadnormatywny uległa
znacznemu spadkowi.
Najistotniejszym czynnikiem decydującym o stanie klimatu akustycznego (wg Mapy
akustycznej miasta Białystok, 2013) jest ruch drogowy. Oddziałuje on na terenie całego miasta
powodując przekroczenia najczęściej od 0-5 dB i zdecydowanie rzadziej 5-10 dB (około 20%
59
powierzchni przekroczeń 0-5 dB). Przekroczenia wskaźnika LDWN powyżej 10 dB występują
bardzo sporadycznie w otoczenia dróg o dużym natężeniu ruchu.
Przez miasto Białystok przebiegają: 3 drogi krajowe, 4 drogi wojewódzkie, 9 dróg
powiatowych komunikujących regionalne ośrodki miejskie oraz drogi gminne (najliczniejsza
grupa). Infrastruktura drogowa miasta na przestrzeni ostatnich lat była intensywnie
modernizowana. Działania inwestycyjne miały na celu m.in. utworzenie pełnej obwodnicy
miasta, dzięki której ruch tranzytowy został wyprowadzony poza tereny mieszkaniowe
Białegostoku. Ponadto zrealizowano na terenie miasta przedsięwzięcia mające na celu
ograniczanie emisji hałasu drogowego na środowisko, m.in. w ciągach ulic gen. S. Maczka,
Kazimierza Wielkiego oraz Św. Pio zrealizowano ekrany akustyczne, które skutecznie chronią
zabudowę mieszkaniową znajdującą się w sąsiedztwie. Pomimo realizacji wielu działań
inwestycyjnych wciąż na terenie miasta znajdują się odcinki dróg, oraz zidentyfikowane są
potrzeby w zakresie dalszej poprawy infrastruktury komunikacyjnej i zarządzania ruchem
w mieście.
Według Mapy akustycznej miasta Białystok (2013 r.) nie stwierdzono przekroczeń norm
hałasu pochodzącego od linii kolejowych, zarówno dla pory nocnej, jak i w okresie
całodobowym. Ruch kolejowy na terenie miasta jest stosunkowo niewielki. Większe natężenie
ruchu pociągów występuje bezpośrednio w obszarze głównego węzła kolejowego, gdzie
prowadzone są działania operacyjne, ale biorąc pod uwagę bardzo małe prędkości składów, także
i ten odcinek nie stanowi istotnego źródła hałasu kolejowego.
W przypadku hałasu przemysłowego, standardy akustyczne nie uległy zmianie, jednakże
Mapa akustyczna miasta Białystok (2013 r.) obejmuje mniejszą ilość zakładów niż edycja z roku
2008. Wpływ hałasu emitowanego przez źródła przemysłowe na klimat akustyczny Białegostoku
ma charakter lokalny, ogranicza się zazwyczaj do najbliższego otoczenia poszczególnych
zakładów. Stopień uciążliwości akustycznej zależny jest przede wszystkim od branży zakładu
i jego wielkości.
Obszary przemysłowe na terenie Białegostoku skupiają się w kilku centrach
zlokalizowanych głównie poza obwodnicą śródmiejską, a także w większej odległości
od środkowej części miasta. Uporządkowany charakter stref przemysłowych pozwala
minimalizować ich oddziaływanie akustyczne na terenach chronionych przed hałasem.
Jednym z największych obszarów przemysłowych jest teren położony w otoczeniu ulic
Składowej, Sejneńskiej, Magazynowej, Hurtowej, Handlowej, Octowej i Transportowej. Poza
znaczącą liczbą obiektów produkcyjno – usługowych znajdują się tutaj także obiekty handlowe
i magazynowe. Istotniejszym źródłem hałasu ujętym w niniejszym opracowaniu jest Zakład
Obsługi Komunikacji Miejskiej położony w południowo-wschodnim narożniku tego terenu.
Uciążliwość akustyczna tego obiektu wiąże się z ruchem znacznej ilości autobusów.
Drugim dużym skupiskiem zakładów przemysłowych jest pas terenu, którego oś stanowi
linia kolejowa biegnąca na odcinku od ul. Klepackiej (rejon skrzyżowania z linią kolejową
nr 6 Białystok – Warszawa) aż do al. Jana Pawła II. Znajdują się tutaj m.in. zakłady produkcyjne
firm Polmos Białystok, Altrad Poland S.A. oraz Mostostal Białystok Sp. z o.o. Północna część
tego obszaru znajduje się w znaczącej odległości od większych skupisk terenów chronionych
przed hałasem, natomiast część południowa sąsiaduje z terenami zabudowy jednorodzinnej
(od strony zachodniej) i wielorodzinnej (od strony wschodniej). Jest to teren, gdzie
60
funkcjonowanie obecnych czy przyszłych podmiotów gospodarczych może naruszać standardy
jakości środowiska w zakresie klimatu akustycznego.
Kolejnym znaczącym skupiskiem terenów przemysłowych jest rejon w widłach ulic
Przędzalnianej i Produkcyjnej, a także tereny na północ od ul. Produkcyjnej, gdzie znajduje się
oczyszczalnia ścieków. W rejonie tym znajdują się m.in. wielkopowierzchniowe obiekty
handlowe: Auchan, Selgros oraz Leroy Merlin. Tereny te znajdują się w znacznej odległości
od większych obszarów chronionych przed hałasem. Wyjątek stanowi tutaj północna część
dzielnicy Bacieczki. Ze względu na obecność ul. gen. S. Maczka powodującej znaczną emisję
hałasu, ewentualne uciążliwości akustyczne tego obszaru przemysłowego nie są zauważane przez
mieszkańców osiedla Bacieczki.
Pomiędzy ulicami gen. W. Andersa, Wasilkowsiej, al. 1000-lecia Państwa Polskiego oraz
Poleską znajdują się duże obszary przemysłowe, gdzie zlokalizowane są m.in. zakłady takich
firm jak: Fabryka Mebli Forte S.A. Oddział w Białymstoku i Elektrociepłownia Białystok S.A.
Poza tym znajdują się tutaj wielkopowierzchniowe obiekty handlowe wraz z parkingami.
Obszary przemysłowe rozciągają się także na północ od ul. gen. W. Andersa. Obszary te
sąsiadują w kilku miejscach z terenami chronionymi przed hałasem.
W kierunku wschodnim, pomiędzy ul. Towarową a Zacisze (ul. gen. W. Andersa) znajduje
się teren przemysłowy Biaglass Huta Szkła Białystok Sp. z o.o. Także i w tym przypadku w jej
sąsiedztwie znajdują się tereny, które zgodnie z uchwalonymi miejscowymi planami
zagospodarowania przestrzennego zostały sklasyfikowane jako chronione przed hałasem.
Znaczna ilość zakładów przemysłowych, magazynów i firm usługowych zlokalizowana jest
w widłach ulic J. Kuronia oraz ul. Dojlidy Fabryczne. Z istotniejszych (z punktu widzenia emisji
hałasu) wymienić tutaj należy Zakłady Przemysłu Sklejek Biaform S.A. oraz Browar Dojlidy.
Pomiędzy ul. Baranowicką a K. Ciołkowskiego, a także na północ od ul. K. Ciołkowskiego
znajdują się kolejne zakłady przemysłowe (w tym zakład firmy BiametBis).
Poza strefami, które kształtowały się na przestrzeni minionych lat, obecnie na terenie
miasta utworzone zostały dwie dodatkowe strefy:
− Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna - Podstrefa Białystok
Podstrefa Białystok SSSE powstała w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
15 grudnia 2008 r. w sprawie suwalskiej specjalnej strefy ekonomicznej (Dz. U. Nr 232,
poz. 1559). Tereny Podstrefy Białystok zlokalizowane są w południowo-wschodniej części
miasta, w obrębie osiedla Dojlidy (rejon ulic: A. Mickiewicza, J. Kuronia, F. Karpińskiego,
Myśliwskiej i Solnickiej).
Lokalizacja strefy, z punktu widzenia oddziaływania akustycznego, jest bardzo dogodna.
Jedynie na kierunku zachodnim graniczy ona z zabudową mieszkaniową, dla której
określone są dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku. Ponadto obszary te oddzielone są
szerokim pasem drogowym ul. A. Mickiewicza. Ze względu na stosunkowo duży ruch
pojazdów działalność produkcyjna w zachodniej części strefy ekonomicznej może być
niezauważalna, co nie zmienia faktu, iż lokalizacja zakładów emitujących hałas powinna
zostać w sposób szczegółowy przeanalizowana czy to w ramach postępowania w sprawie
oceny oddziaływania na środowisko, czy też w ramach danych technicznych
charakteryzujących wpływ obiektu budowlanego na środowisko, będących częścią projektu
budowlanego.
− Białostocki Park Naukowo-Technologiczny
61
Park zlokalizowany jest w południowej części miasta, w granicach osiedla Dojlidy,
w obszarze ulic Borsuczej, J. Kuronia, Żurawiej i Myśliwskiej. Z akustycznego punktu
widzenia strefa znajduje się w dogodnym miejscu, przy czym graniczy z terenami
chronionymi przed hałasem w kilku punktach. Lokalizacja zakładów przemysłowych
w strefie, a w szczególności zakładów mogących emitować hałas, powinna zostać
szczegółowo przeanalizowana w ramach postępowania inwestycyjnego. W szczególności
należy zwrócić uwagę na tereny zabudowy jednorodzinnej za ul. F. Karpińskiego oraz
zabudowę wielorodzinną przy ul. Proroka Eliasza.
W zakresie hałasu przemysłowego wystarczają możliwości ograniczania lokalnego
oddziaływania zakładów przez wydawane decyzje administracyjne o dopuszczalnym poziomie
hałasu w środowisku oraz decyzje ograniczające negatywne oddziaływanie na środowisko.
Oddziaływanie hałasu lotniczego, z uwagi na niewielką liczbę oraz charakter lotów
(sportowy, sanitarny), nie stanowi obecnie zagrożenia akustycznego dla okolicznych terenów
i osób tam zamieszkujących.
5.1.11. Zasoby naturalne
Na terenie miasta udokumentowano jedno złoże kopalin pospolitych – piaski kwarcowe.
Złoże to zajmuje powierzchnię około 21,5 ha. Zasoby zatwierdzone w 1992 r. wynosiły
815 000 m3. W 2011 r. zakończono eksploatację złoża. Zgodnie z dokumentacją „Projekt
zagospodarowania złoża piasków kwarcowych Białystok-Wasilków” Nr OŚ-7516/3/94 z dnia
28.07.1994 r. Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku,
po zakończeniu eksploatacji złoża przewidziana jest rekultywacja wyrobiska w kierunku leśno –
rekreacyjnym.
Wody podziemne należące do zasobów naturalnych, coraz bardziej zagrożone są
zanieczyszczeniami z powierzchni ziemi. Konieczna jest ich szczególna ochrona, gdyż są to
zasoby nieodnawialne. W szczególności niezbędna jest ochrona obszaru, pod którym znajduje się
Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 218 „Pradolina rzeki Supraśli”.
Szacunkowe zasoby dostępne Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218 „Pradolina
rzeki Supraśli” wynoszą 57 tys. m3/d, średnia głębokość ujęć wynosi 40 m, szacunkowy moduł
zasobów dostępnych GZWP – 458 m3/(d·km2), dokładność udokumentowana GZWP
na podstawie mapy szczegółowej w skali 1 : 50 0000.
5.1.12. Zasoby dziedzictwa kulturowego i zabytków
•
•
•
•
•
Do zasobów dziedzictwa kulturowego i zabytków na terenie miasta wliczono:
zabytki architektury i budownictwa,
26 stanowisk archeologicznych,
cmentarze zabytkowe,
obszary zieleni zabytkowej (zajmują ok. 60 ha powierzchni Białegostoku, co stanowi zaledwie
ok. 3,3 % ogółu terenów zieleni w mieście, a z cmentarzami ok. 6 %),
zabytki ruchome w przestrzeni miejskiej (ponad 400 obiektów),
62
• wartości niematerialne dziedzictwa kulturowego Białegostoku, głównie dawne nazewnictwo
ulic i placów oraz nazwy miejscowe uroczysk i lasów,
• zabytki wpisane do rejestru zabytków,
• zabytki niewpisane do rejestru zabytków, ale włączone do wojewódzkiej/gminnej ewidencji
zabytków,
• zabytki objęte ochroną konserwatorską na podstawie obowiązujących miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.
Powyższe obszary i obiekty zabytkowe zostały dokładniej przedstawione w rozdziale 5
w części „Uwarunkowania” w projekcie Studium.
Wykaz dóbr kultury współczesnej na terenie miasta Białegostoku został przedstawiony
w rozdziale 4 Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej w części „Kierunki” projektu Studium.
W celu ochrony poszczególnych zabytkowych obszarów i zespołów oraz krajobrazu
kulturowego wyznaczono w projekcie Studium strefy ochrony konserwatorskiej.
5.1.13. Obszary i obiekty objęte formą ochrony przyrody oraz lokalne
korytarze ekologiczne
Rezerwaty przyrody
Na terenie Białegostoku zostały utworzone dwa rezerwaty przyrody, będące
pozostałościami Puszczy Knyszyńskiej:
1. Rezerwat przyrody „Las Zwierzyniecki” o pow. 33,84 ha - został ustanowiony
zarządzeniem MOŚZNiL z dnia 14 czerwca 1996 r. (M. P. Nr 37, poz. 373) jako rezerwat
leśny objęty ochroną czynną pod nadzorem Prezydenta Miasta Białegostoku.
Rezerwat utworzony został by zachować ze względów naukowych i dydaktycznych
drzewostan o charakterze grądu wilgotnego (ochrona walorów florystycznych
i siedliskowych). Głównym zespołem leśnym na terenie rezerwatu jest grąd Tilio-Carpinetum
składający się głównie z grabu i lipy z domieszką dębu, jesionu, osiki, klonu i wiązu.
W środkowej części rezerwatu wśród grądu występuje niewielkie źródlisko
z roślinnością łęgową zajmującą powierzchnię ok. 50 m2. Na terenie rezerwatu występuje
kilka rzadkich gatunków roślin naczyniowych: stokłosa Benekena Bromus benekenii,
łuskiewnik różowy Lathrea squmaria, jaskier kaszubski Rununculus casubicus, złoć żółta
Gagea lutea, turzyca orzęsiona Carex pilosa, dereń świdwa Cornus sanguinea. W północnowschodnim narożu rezerwatu występuje zespół łęgu olszowo-wiązowego.
Teren rezerwatu jest lekko sfalowany. Przez rezerwat płyną dwa strumienie
w sztucznie przekopanych rowach.
Zarządzenie Nr 12/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku
z dnia 15 kwietnia 2013 r. w sprawie ustanowienia zadań ochronnych dla rezerwatu przyrody
„Las Zwierzyniecki” ustanawia na dwa lata zadania ochronne z opisem ochrony czynnej
ekosystemów z podaniem rodzaju, rozmiaru i lokalizacji poszczególnych zadań.
63
2. Rezerwat przyrody „Antoniuk” obejmuje fragment Lasu Antoniuk o pow. 70,07 ha, który
został ustanowiony zarządzeniem MOŚZNiL z dnia 27 czerwca 1995 r. (M. P. Nr 38,
poz. 459) jako rezerwat leśny o kategorii ochrony czynnej. Grunty rezerwatu stanowią
własność Skarbu Państwa, będące w zarządzie Nadleśnictwa Dojlidy.
Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych
fragmentu lasu odznaczającego się wysokim stopniem naturalności z szeregiem rzadkich
gatunków roślin. Na terenie rezerwatu występują gatunki objęte ochroną ścisłą: mącznica
lekarska Arctostaphyllos uva-ursi, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, widłak
spłaszczony Diphasium complanatum, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine oraz
wiele gatunków objętych ochroną częściową.
Rzeźba terenu rezerwatu jest dość urozmaicona. Występują tu wzniesienia kemowe
i wydmowe o stromych stokach i wysokości względnej dochodzącej do 10 m. U podnóża
wzniesień w trzech miejscach usytuowane są źródliska. W ich obrębie wykształciły się silnie
przewodnione gleby mułowo-torfowe, na których występują zbiorowiska łęgów jesionowoolszowych ze specyficzną florą roślin naczyniowych i mszaków.
W północnej części rezerwatu przeważa świerk, w części południowej i zachodniej –
sosna. W podroście powszechnie występuje dąb. Przerzedzenie drzewostanu w północnej
części rezerwatu oraz sosnowe drzewostany sztucznego pochodzenia w południowej
i zachodniej części w niewielkim tylko stopniu obniżają jego przyrodnicze walory.
Ponadto na terenie całego rezerwatu występuje proces regeneracji zacierający
zniekształcenia powodowane użytkowaniem drzewostanów. Widoczne jest wkraczanie
gatunków liściastych: dębu, graba, lipy i klonu.
W Planie ochrony dla rezerwatu przyrody „Antoniuk” ustanowionym
rozporządzeniem Nr 22/03 Wojewody Podlaskiego z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. Woj. Podl.
Nr 80, poz. 1537) wskazuje się m.in. by utrzymać dotychczasowe przeznaczenie terenu
przylegającego do rezerwatu jako tereny leśne.
Pomniki przyrody
Część drzew ze względu na znaczne rozmiary, interesujący pokrój lub swoją unikatowość
spełnia kryteria pomników przyrody. Status pomników przyrody na terenie miasta Białegostoku
posiada 11 pojedynczych drzew (grab zwyczajny, buk zwyczajny, modrzew europejski, 2 sosny
zwyczajne, 2 wiązy szypułkowe, 2 klony zwyczajne, 2 dęby szypułkowe) oraz jedna grupa drzew
na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego (w jej skład wchodzi: 8 dębów szypułkowych,
kasztanowiec zwyczajny i jesion wyniosły), oznaczonych na rys. 6. Wiek tych drzew znajduje się
w przedziale 100 - 250 lat.
Projektowane formy ochrony przyrody ukazane w opracowaniu ekofizjograficznym
W związku z lepszym rozpoznaniem środowiska przyrodniczego Białegostoku
w opracowaniu ekofizjograficznym (2011, 2012) oraz w wyniku przeprowadzonej waloryzacji
środowiska zaproponowano zweryfikowaną i uzupełnioną listę obiektów do objęcia formami
ochrony:
64
•
•
•
•
•
•
Rezerwat przyrody Bagno – Celem rezerwatu jest ochrona fragmentu lasu częściowo
naturalnego pochodzenia ze śródleśnym podtopionym obniżeniem zasilanym wodami
wysiękowymi z naturalną roślinnością zawierającą w swym składzie rzadkie i podlegające
ochronie prawnej gatunki roślin; dominującym typem roślinności leśnej na terenie rezerwatu
jest grąd.
Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Stawy Dojlidzkie” – Celem jest ochrona Stawów
Dojlidzkich jako rejonu o wysokim potencjale biotycznym: bogaty i zróżnicowany świat
ornitofauny z licznie występującymi gatunkami chronionymi (w tym zagrożonego w skali
światowej orła bielika), stosunkowo niski stopień przekształceń szaty roślinnej (w znacznym
stopniu zachowała cechy zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych), występowanie rzadkich
i chronionych gatunków roślin, najwyższy walor przyrodniczy i rekreacyjny obiektu w skali
lokalnej – Białegostoku i strefy podmiejskiej oraz unikalne - w skali kraju - położenie
wartościowego kompleksu przyrodniczego (Stawów Dojlidzkich) w obrębie dużej
aglomeracji miejskiej. Proponuje się nadanie statusu rezerwatu częściowego terenom
odznaczającym się najwyższym potencjałem biotycznym, tj. obszarom o największej
koncentracji ptaków oraz terenom z zachowanymi naturalnymi zbiorowiskami szuwarowymi
i łęgowymi. Postuluje się zamknięcie terenu rezerwatu na okres gniazdowania i lęgu ptaków,
zaś przez pozostałą część roku mógłby on pełnić ważną funkcję dydaktyczną dla społeczności
miejskiej.
Zespół przyrodniczo – krajobrazowy Las Antoniuk – Las Pietrasze - Zespół objąłby swoim
zasięgiem oba kompleksy leśne oraz strefę krawędziową doliny Supraśli na północ od lasów.
Lasy te zajmują bardzo urozmaiconą pod względem hipsometrycznym powierzchnię
wysoczyzny morenowej z pagórkami kemów oraz wydm. Las Antoniuk wyróżnia obecność
starodrzewu i bardziej naturalny charakter zbiorowisk leśnych, dlatego też jego dominującą
funkcją byłaby edukacja. Natomiast Las Pietrasze silnie przekształcony przejąłby funkcję
rekreacyjną i wypoczynkową.
Las dydaktyczny Antoniuk - Głównym celem utworzenia tej struktury byłoby wydzielenie
obszaru leśnego, znajdującego się w granicach administracyjnych miasta, na potrzeby
dydaktyczno-rekreacyjne mieszkańców Białegostoku. W obrębie Uroczyska Antoniuk
znajduje się wiele wartościowych obiektów: źródliska i strumienie śródleśne
z towarzyszącymi im zbiorowiskami łęgów jesionowo - olszowych. W związku z ogromnym
znaczeniem dla gospodarki wodnej wszystkich źródlisk i strumieni śródleśnych proponuje się
objęcie ich ochroną w formie użytków przyrody i rezerwatów.
Rezerwat przyrody – strefa źródlisk i torfowisk wiszących - W północno-wschodniej części
Lasu Pietrasze znajduje się łęg Fraxino-Alnetum, który rozpoczyna się od strefy źródlisk
z wyraźnymi niszami erozyjnymi. Między niszami źródliskowymi stwierdzono niewielkie
płaty torfowiska wiszącego (forma ta jest bardzo rzadko spotykana na Podlasiu).
Użytek ekologiczny – cyrk źródliskowy - Na terenie Lasu Pietrasze znajduje się olbrzymi
cyrk źródliskowy usytuowany na stoku pagórka kemowego, źródlisko zasila zbiorowisko
łęgu jesionowo - olszowego. U podnóża stoku znajduje się kilka mniejszych nisz
źródliskowych. Drzewostan łęgu buduje głównie olsza, przybiera ona miejscami bardzo
charakterystyczne kształty: pnie drzew na pewnej wysokości są wygięte wskazując
na zjawisko płynięcia stoków w obrębie źródliska. Roślinność łęgowa zachowała się prawie
65
•
•
•
•
•
•
•
całkowicie w swojej naturalnej formie i strukturze gatunkowej. Powyżej na zboczach pagórka
dominuje bogata roślinność grądowa z rzadkim gatunkiem zioła – parzydłem leśnym.
Użytek ekologiczny – źródlisko - Na zachodnim skraju Lasu Antoniuk (oddz.62a), pomiędzy
dwoma pagórkami kemowymi, znajduje się wyraźna dolinka łęgowa rozpoczynająca się
wydajnym źródłem. Źródło jest obecnie zagrożone dewastacją ze względu na przebiegającą
obok ścieżkę.
Użytek ekologiczny – stanowisko wyspowe buka - Fragment pagórka kemowego z grupą
dorodnych buków, starych lip i grabów w południowej części Lasu Antoniuk.Użytek
ekologiczny – obszar źródliskowy - Południową część oddziału 160 Lasu Solnickiego
zajmuje źródlisko wraz ze strumieniami, zlokalizowane przy torach kolejowych. Teren ten
zajęty jest przez łęg jesionowo-olszowy. Występuje tu stanowisko wawrzynka wilczełyko.
Źródlisko charakteryzuje się naturalną roślinnością z udziałem roślin zielnych oraz mchów.
Użytek ekologiczny – brzezina bagienna - W Lesie Solnickim usytuowane jest torfowisko
przejściowe. Jego centralną część zajmuje brzezina bagienna Dryopteridi thelypteridis Betuletum pubescentis. Torfowiska przejściowe należą do zanikających elementów przyrody.
Użytek ekologiczny „Dolina Jaroszówki” - U ujścia większych dolinek bocznych widoczne
są miejscami stożki napływowe, natomiast w górnej części dolinek i na zboczach doliny
Jaroszówki występują liczne źródła i wysięki wód, którym towarzyszą torfowiska wiszące
(zboczowe). Atrakcyjność obiektu podnoszą zróżnicowane siedliskowo kompleksy leśne,
w szczególności zbiorowiska łęgowe, oryginalne zbiorowiska roślinne w obrębie źródlisk,
enklawy łąk, gruntów ornych, stawy oraz związana z tymi biotopami fauna, zwłaszcza
ptactwo.
Obszar chronionego krajobrazu doliny Białej i Bażantarki - Położony w zachodniej części
Białegostoku fragment doliny rzeki Białej oraz dolina Bażantarki stanowią najważniejszy
korytarz ekologiczny dla występujących na terenie miasta zwierząt i siedlisko wielu rzadkich
gatunków. Ze względu na wysokie walory przyrodnicze oraz wzrastającą presję
urbanizacyjną konieczne jest szybkie objęcie ochroną tego obszaru. Jest to też obszar
występowania najlepiej zachowanych na terenie miasta kompleksów wilgotnych łąk,
turzycowisk, lasów łęgowych.
Użytek ekologiczny przy ul. Lawendowej - teren o niewielkiej powierzchni w dolinie
Bażantarki w pobliżu torów kolejowych relacji Białystok – Warszawa, występuje tu duża
liczba cennych gatunków zwierząt, jak np. z motyli - czerwończyk nieparek, natomiast
okoliczny zbiornik wodny zasiedla 8 gatunków płazów z największą w Białymstoku
populacją kumaka nizinnego. Miejsce to stanowi swoistą „zieloną wyspę” dla batrachofauny,
z której zwierzęta, korytarzem ekologicznym jakim jest Bażantarka, mogą migrować
i zasiedlać nowe zbiorniki.
Użytek ekologiczny na przytorzu przy ul. Paderewskiego - Obszar znajduje się pomiędzy
dwiema liniami kolejowymi Białystok – Warszawa i Białystok – Bielsk Podlaski. Występuje
tu m.in. najliczniejsza stwierdzona w jednym miejscu populacja traszki zwyczajnej oraz
kumak nizinny. Konieczne jest utworzenie stałego zbiornika w miejscu wysychającego
rozlewiska. Szybko nagrzewające się stoki nasypów kolejowych stwarzają dobre warunki do
życia dla jaszczurek, a położony poniżej obszar doliny Bażantarki oraz obfitość płazów - dla
zaskrońca zwyczajnego.
66
Rysunek 6 System ochrony przyrody istniejącej i proponowanej na terenie Białegostoku
źródło: Ekofizjografia Białegostoku (Kwiatkowski i Gajko 2011)
67
•
Użytek ekologiczny przy ul. Octowej – Zbiornik wodny jest zasiedlany populacją żab
zielonych – jeziorkowych i wodnych oraz jedną z największych populacji ropuchy szarej.
Oprócz tego występują tu i rozmnażają się: traszka zwyczajna, grzebiuszka ziemna, żaby
zielone – trawna i moczarowa. Na łąkach w pobliżu zbiornika, a także na jego wschodnich
zboczach idealne warunki znajdują jaszczurki.
• Użytek ekologiczny w okolicy Fabryki Sklejek – Jest to jeden ze zbiorników
technologicznych należących do zakładu Biaform wraz z fragmentem przylegających łąk,
ostatnia inwentaryzacja (2012 r.) wskazała występowanie tu żaby jeziorkowej Rana lessonae
oraz trzciniaka Acrocephalus arundinaceus.
• Użytek ekologiczny Stawy Marczukowskie - Na tym terenie występują gatunki fauny
charakterystyczne dla obszarów podmokłych: bóbr, wydra, piżmak, liczne płazy – traszka
zwyczajna, żaba moczarowa, ropucha szara, żaba trawna, żaba jeziorkowa, żaba wodna oraz
cenne gatunki motyli – mieniak strużnik i czerwończyk nieparek. Wykazano tu łącznie
obecność 23 gatunków motyli dziennych. W południowej części terenu, nieużytkowane łąki
i lokalne zakrzaczenia, stanowią ważne miejsce zimowania tych zwierząt na lądzie.
• Użytek młaki niskoturzycowej na północ od oczyszczalni ścieków – siedlisko stanowi
kompleks wilgotnych łąk, ziołorośli i szuwarów turzycowych z niewielkimi enklawami młak
niskoturzycowych; obecne gatunki chronione: Dactylorhiza incarnata, Ononis arvensis.
• Użytek młaki storczykowej na północ od ul. Dolnej – powierzchnia z dobrze wykształconą
łąką skrzypową z liczną populacją storczyka kukułki krwistej.
• Użytek – łąki storczykowe w okolicach ul. Tkackiej – siedlisko stanowi kompleks nie
użytkowanych łąk i ziołorośli z liczną populacją kukułki krwistej. Stwierdzone gatunki
chronione to: Dactylorhiza incarnata, Epipactis helleborine, Oxytropis pilosa.
• Użytek – źródlisko powyżej ul. Merkurego – powierzchnia z dobrze wykształconą olszyną
źródliskową oraz młakami storczykowymi. Użytek proponuje się dla ochrony stanowisk
storczyków Epipactis palustris i Dactylorhiza incarnata.
• Użytek – kompleks łąkowo-szuwarowy na wschód od lasu Bacieczki – siedlisko stanowi
rozległy kompleks wilgotnych łąk, ziołorośli i szuwarów turzycowych z licznymi młakami
niskoturzycowymi, stwierdzono tu występowanie storczyka Dactylorhiza incarnata.
• Użytek – łąki w dolinie Bażantarki - Cenny florystycznie kompleks łąkowo – torfowiskowy
z rzadkimi gatunkami roślin: Dactylorhiza incarnata, D. incarnata ssp. ochroleuca, Epipactis
helleborine, E. palustris, Listera ovata, Ononis arvensis.
• Użytek – młaki storczykowe w okolicach osiedla Antoniuk – siedlisko stanowi młaka
skrzypowa z dużą populacją storczyków: Dactylorhiza incarnata, Listera ovata.
• Użytek – wilgotne łąki w dolinie Dolistówki – siedlisko ekstensywnie użytkowanych łąk
wilgotnych i świeżych z liczną populacją storczyków: Dactylorhiza incarnata, D. majalis.
• Użytek – łąki źródliskowe w okolicach ul. Wołyńskiej - powierzchnia zdominowana przez
źródlisko skrzypowe z bardzo liczną populacją kukułki krwistej.
Poza wyznaczonymi obszarami prawnie chronionymi ważną kwestią jest konieczność
ochrony lokalnych korytarzy ekologicznych. Korytarze ekologiczne to tereny dolin, lasów,
zakrzaczone i podmokłe z naturalną roślinnością o przebiegu liniowym położone pomiędzy
płatami obszarów siedliskowych. Korytarze zapewniają zwierzętom odpowiednie warunki
przemieszczania się – dają możliwość schronienia i dostęp do pokarmu. Są niezwykle ważne
68
ze względu na fragmentację środowiska (podział siedliska na małe, odizolowane od siebie płaty)
wskutek działalności człowieka i przekształcania powierzchni ziemi.
Gatunki roślin, grzybów i zwierząt objęte ochroną prawną
Na obszarze Białegostoku występują 33 chronione gatunki porostów. Zasiedlają korę drzew
i krzewów, martwe drewno, przeważnie o znacznym stopniu zmurszenia, kamienie i glebę. Rosną
one pojedynczo lub w populacjach, na różnych siedliskach, najczęściej w parkach, lasach,
cmentarzach, mniej licznie przy drogach i ulicach.
Wśród porostów chronionych są gatunki nitrofilne i pyłolubne: Pleurosticta acetabulum,
Parmelina tiliacea, Ramalina farinacea, R. fraxinea, charakterystyczne dla terenów otwartych,
jak drzewa przydrożne oraz porosty preferujące zbiorowiska leśne: Hypogymnia tubulosa,
Evernia prunastri, Parmelia saxatilis, Pseudevernia furfuracea i Usnea hirta. Gatunkiem
wymierającym jest Bryoria vrangiana.
Najczęściej notowanymi na badanym terenie porostami chronionymi są: Melanelia
fuliginosa, M. exasperatula, Evernia prunastri, Cetraria chlorophylla. Rzadziej na terenie miasta
występują takie gatunki, jak: Bryoria crispa, B. fuscescens, Hypogymnia tubulosa, Imshaugia
aleurites, Vulpicida pinastri, Anaptychia ciliaris, Ramalina fastigiata, R. pollinaria, Usnea
subfloridana, Cetraria sepincola.
Na terenie miasta 5 gatunków objętych jest częściową ochroną, w tym 4 gatunki naziemne:
Cladonia arbuscula, C. rangiferina, Cetraria aculeata i C. islandica (dopuszczalny jest zbiór
ręczny plech płucnicy islandzkiej) oraz 1 gatunek nadrzewny Evernia prunastri. W stosunku
do dwóch gatunków: Usnea hirta i Usnea subfloridana zaproponowano strefy ochrony
w promieniu do 50 m od granic stanowiska ich występowania.
W sezonie wegetacyjnym w 2011 r. stwierdzono występowanie poniżej wymienionych
(tabela 3) zagrożonych i chronionych gatunków roślin, przedstawionych zarówno na rysunku 6.
Ponadto opracowanie ekofizjograficzne wskazuje na zanik takich gatunków w mieście jak:
goryczuszka błotna Gentianella uliginosa, przęstka pospolita Hippuris vulgaris i gnidosz błotny
Pedicularis palustris.
Tabela 3 Gatunki roślin zagrożone i chronione stwierdzone w granicach Białegostoku
Gatunek
Dzięgiel
nadbrzeżny
Angelica
archangelica ssp.
litoralis
Stokłosa żytnia
Bromus secalinus
Centuria
zwyczajna
Status ochrony
Polska
Czerwona
Czerwona
Lista Roślin
Księga Roślin
Zagrożonych
Ochr.
prawna
ścisła
V
Stan
siedlisk
FV
U1
ścisła
69
U1
Potrzeby i możliwości ochrony
Gatunek nie zagrożony ani nie narażony na wymarcie, charakterystyczny dla siedlisk wilgotnych
okrajków nadrzecznych.
Gatunek rzadki związany ściśle z
ekstensywnymi uprawami zbóż.
Gatunek rzadki, wymiera z powodu zaniechania tradycyjnej gospo-
Centaurium
erythraea
darki łąkarskiej.
ścisła
U1
ścisła
U2
Kukułka
(stoplamek)
szerokolistny
Dactylorhiza
majalis
ścisła
U1
Kruszczyk
szerokolistny
Epipactis
helleborine
ścisła
FV
ścisła
U1
Kruszyna
pospolita
Frangula alnus
częściowa
FV
Kocanka piaskowa
Helichrysum
arenarium
częściowa
U1
Rojnik pospolity
Jovibarba
sobolifera
ścisła
FV
Listera jajowata
Listera ovata
ścisła
U1
częściowa
U1
Gatunek występuje na podmokłych łąkach i torfowiskach niskich, wymaga ochrony czynnej
poprzez wykaszanie i odkrzaczanie siedlisk.
Gatunek występuje na podmokłych łąkach i torfowiskach niskich bogatych w węglan wapnia,
wymaga ochrony czynnej poprzez
wykaszanie i odkrzaczanie siedlisk.
Gatunek związany z wilgotnymi
zatorfionymi łąkami, zwłaszcza z
eutroficznymi młakami niskoturzycowymi, wymaga ochrony
czynnej poprzez wykaszanie i odkrzaczanie siedlisk.
Gatunek częściej występuje na
siedliskach wtórnych, niż w typowych siedliskach leśnych, wymaga ochrony zachowawczej siedlisk
optymalnych, widnych przydroży.
Gatunek występuje na podmokłych łąkach i torfowiskach niskich bogatych w węglan wapnia,
wymaga ochrony czynnej poprzez
wykaszanie i odkrzaczanie siedlisk.
Gatunek nie zagrożony ani nie narażony na wymarcie, występujący
w różnych siedliskach naturalnych
i półnaturalnych.
Gatunek pospolity na odpowiednich dla siebie siedliskach, częsty
na siedliskach wtórnych w kserofilnych murawach na ugorach i
suchych przydrożach.
Gatunek charakterystyczny dla
piaszczystych przydroży, wymaga
stosowania ochrony zachowawczej siedlisk
Gatunek charakterystyczny dla lasów świeżych i mieszanych, wymaga stosowania ochrony zachowawczej siedlisk.
Gatunek częsty, występuje w siedliskach łąkowych i przydrożach.
ścisła
U1
Gatunek charakterystyczny dla suchych muraw i przydroży.
częścio-
FV
Gatunek nie zagrożony ani nie na-
Kukułka krwista
Dactylorhiza
incarnata
Kukułka krwista
żółtawa
Dactylorhiza
incarnata ssp.
ochroleuca
Kruszczyk błotny
Epipactis alustris
Wilżyna
bezbronna
Ononis arvensis
Ostrołódka
kosmata
Oxytropis pilosa
Kalina koralowa
EN
V
70
Viburnum opulus
wa
rażony na wymarcie. Należy stosować zachowawczą ochronę siedlisk optymalnych.
Stan siedliska: FV – dobry, U1 – niezadowalający, U2 - zły
źródło: Ekofizjografia Białegostoku (Kwiatkowski i Gajko 2011)
W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową mogą
być ustalane strefy ochrony lub jak wspomniano powyżej – florystyczne użytki ekologiczne.
W celu ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną
gatunkową (wymienionych w rozdziale 5.1.5) mogą być ustalane strefy ochrony lub jak
wspomniano powyżej – faunistyczne użytki ekologiczne, przedstawione na rysunku 9.
Na obszarze miasta Białegostoku nie ma wyznaczonych obszarów Natura 2000.
5.1.14. Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrona ich zdrowia
Na jakość życia mieszkańców mają wpływ zarówno elementy środowiska naturalnego jak
i stworzonego przez człowieka.
Zakażenia biologiczne ludzi
Groźba zagrożenia biologicznego może wystąpić w katastrofie ekologicznej (powódź,
huragan), a także w przypadku awarii systemu zaopatrzenia ludności w wodę, systemu usuwania
i niszczenia nieczystości oraz odpadów.
Białystok, z racji położenia w bezpośrednim sąsiedztwie terenu Puszczy Knyszyńskiej,
będącego terenem endemicznym dla boreliozy i wirusowego zapalenia mózgu przenoszonych
przez kleszcze, jest narażony na występowanie tych chorób.
Choroby zakaźne wieku dziecięcego występują cyklicznie co kilka lat. Zatrucia
pokarmowe, najczęściej w postaci pałeczek Salmonella, utrzymują się na stałym poziomie.
Liczba zachorowań na zakaźne choroby przewodu pokarmowego jest miernikiem stanu
sanitarnego, jak i przestrzegania przez ludność zasad higieny.
Magazynowanie oraz trasy przewozu substancji niebezpiecznych
Pod pojęciem poważnej awarii rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub
eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których
występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego
powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia
z opóźnieniem. Poważne awarie mogą powstawać w przypadku awarii i katastrof w obiektach
przemysłowych zlokalizowanych na terenach miasta oraz w wyniku wypadków kolejowych
i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne. Zdarzenia
te charakteryzują się specyficznymi cechami, tj. niepewność ich wystąpienia, złożoność
71
przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków oraz indywidualnym, niepowtarzalnym
przebiegiem.
Na terenie Białegostoku nie występują zakłady dużego ryzyka powstania poważnej awarii
przemysłowej, znajduje się natomiast jeden zakład zwiększonego ryzyka powstania poważnej
awarii przemysłowej - Przedsiębiorstwo „POLMOS” Białystok SA, położony
przy ul. Elewatorskiej. Główne zagrożenie „poważną awarią” na terenie zakładu stanowi
magazynowany w znacznych ilościach alkohol etylowy (max. pojemność magazynowa wynosi
obecnie ok. 9000 Mg). Alkohol etylowy surowy do rektyfikacji jest dostarczany na teren zakładu
autocysternami (istnieje możliwość transportu kolejowego, ale obecnie nie jest on
wykorzystywany).
W granicy miasta znajduje się 7 zakładów – potencjalnych sprawców awarii, stosujących
i magazynujących znaczne ilości substancji niebezpiecznych, stanowiące w wyniku awarii
zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska. Są to:
- Wydział Produkcji Wody Pietrasze przy ul. W. Wysockiego - głównym zagrożeniem jest chlor
stosowany w procesie uzdatniania wody (max. ilość przechowywanego chloru to 19 beczek
tj. 9,5 Mg).
- Wydział Produkcji Wody Jurowce przy al. 1000-lecia Państwa Polskiego - głównym
zagrożeniem jest chlor stosowany w procesie uzdatniania wody (max. 6 beczek
przechowywanego chloru, tj. ok. 3 Mg).
- PMB S.A. przy ul. Poziomej - w zakładzie eksploatowana jest instalacja chłodnicza, w której
stosowanym czynnikiem chłodniczym jest amoniak (max. ok. 25 Mg amoniaku w instalacji).
- Chłodnia Białystok S.A. przy ul. Poziomej - w zakładzie eksploatowana jest instalacja
chłodnicza, w której stosowanym czynnikiem chłodniczym jest amoniak (max. ok. 25 Mg
amoniaku w instalacji).
- Browar Dojlidy Sp. z o. o. przy ul. Dojlidy Fabryczne - w zakładzie eksploatowana jest
instalacja chłodnicza, w której stosowanym czynnikiem chłodniczym jest amoniak
(max. ok. 18 Mg amoniaku w instalacji).
- Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. (Baza Magazynowa i Rozlewnia Gazu
Płynnego w Białymstoku przy ul. Dolistowskiej) - zakład zajmuje się magazynowaniem
i dystrybucją gazu płynnego propan-butan (max. 49 Mg magazynowanego gazu).
- Elektrociepłownia Białystok S.A. przy ul. gen. W. Andersa - zakład zajmuje się produkcją
energii cieplnej i elektrycznej, magazynuje i zużywa znaczne ilości niebezpiecznych
substancji, a przede wszystkim: chlorowodór – 100 Mg (max. pojemności magazynowe),
wodorotlenek sodowy – 100 Mg, olej (opałowy, napędowy, turbinowy) – 400 Mg, wodór –
3,5 m3 (butle po 70 l).
W trakcie kontroli przeprowadzonych w wymienionych powyżej obiektach, w zakresie
przeciwdziałania poważnym awariom, nie stwierdzono uchybień mających wpływ
na bezpieczeństwo jak i zagrożenie skażeniem środowiska. Przedmiotowe instalacje wyposażone
są w systemy alarmowe, zawory bezpieczeństwa i innego rodzaju zabezpieczenia, reagujące
na zaistniałe sytuacje awaryjne w trakcie ich eksploatacji, zabezpieczające przed wystąpieniem
poważnej awarii (WIOŚ grudzień 2013).
Przez Białystok przebiegają trasy przewozu substancji niebezpiecznych zarówno
komunikacji drogowej (ulice: gen. F. Kleeberga, gen. S. Maczka, gen. W. Andersa,
72
K. Ciołkowskiego, ks. S. Suchowolca
J. K. Branickiego), jak i kolejowej.
oraz
czasowo
Towarowa,
Piastowska,
część
Zagrożenia skażeniem wód powierzchniowych
Przez teren miasta przepływa rzeka Biała (wraz z dopływami: Dolistówką i Bażantarką)
do ujścia do rzeki Supraśl oraz fragmentarycznie rz. Jaroszówka. Ponadto na terenie miasta
zlokalizowane są zbiorniki wodne: Staw Plażowy (jeden ze stawów w kompleksie Stawów
Dojlidzkich), stawy przy ul. A. Mickiewicza, Stawy Marczukowskie. Najbardziej
niebezpiecznymi miejscami, które mogą spowodować zagrożenie skażeniem i zanieczyszczeniem
wód na skutek wycieku substancji ropopochodnych oraz katastrof przy przewozie substancji
niebezpiecznych są: okolice mostu na ul. gen. S. Maczka, dwa mosty na al. Jana Pawła II, dwa
mosty na ul. Antoniuk Fabryczny, most na ul. Dojlidy Fabryczne, odcinek al. 1000-lecia Państwa
Polskiego wzdłuż rzeki, wiadukt kolejowy al. 1000-lecia Państwa Polskiego i ul. Poleska,
skrzyżowanie Al. J. Piłsudskiego i H. Sienkiewicza, odcinek ul. J. K. Branickiego wzdłuż rzeki
Białej, ul. Plażowa z mostem, ul. Marczukowska.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Promieniowanie elektromagnetyczne wytwarzane może być ze źródeł liniowych,
do których należą napowietrzne linie elektroenergetyczne (szczególnie o napięciu 220 kV
i 110 kV) oraz stacje transformatorowo rozdzielcze WN/SN o napięciu od 110 kV lub ze źródeł
punktowych, do których należą urządzenia emitujące elektromagnetyczne promieniowanie
niejonizujące w zakresie częstotliwości 0,03 MHz – 300 000 MHz.
Od linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia 220 kV i 110 kV postuluje się
wyznaczenie stref technologicznych z wprowadzeniem odpowiednich ograniczeń w zabudowie
i zagospodarowaniu terenów.
Przy ul. Cieszyńskiej zlokalizowana jest stacja linii radiowych SLR Białystok Centrum
składająca się z wieży stalowej, zamontowanych na niej anten nadawczych i odbiorczych oraz
urządzeń zasilających i sterujących. Należy zabezpieczyć korytarze powietrzne linii radiowych
od tej stacji ograniczając wysokość budynków oraz otoczenie wokół stacji.
Usługi łączności telefonicznej bezprzewodowej realizowane są za pośrednictwem 153
stacji bazowych telefonii komórkowej-cyfrowej (rys. 7).
73
Rysunek 7 Stacje bazowe sieci komórkowych na terenie miasta Białystok
źródło: http://beta.btsearch.pl (aktualizacja z 03.02.2014 r.)
Urządzenia nadawcze i ich systemy antenowe wytwarzają i wypromieniowują do otoczenia
energię elektromagnetyczną niejonizującą, która może w niesprzyjających warunkach lokalizacji
wywołać tzw. „efekt termiczny”. Opisany wpływ na organizmy żywe może nastąpić jedynie
w przypadku kilkunastokrotnego przekroczenia dopuszczalnych poziomów promieniowania
niejonizującego i długotrwałej ekspozycji na promieniowanie elektromagnetyczne.
5.2. Potencjalne zmiany stanu środowiska przy braku realizacji projektu
Studium
Celem studium jest racjonalne dysponowanie przestrzenią na terenie miasta. Ustalenia
studium są wiążące przy sporządzaniu planów miejscowych. Ustalenia studium nie przetworzone
w miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, jako samoistne, nie wywołują skutków
w środowisku, a zatem ich brak także nie wywoła zmian środowiska.
Projekt Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Białegostoku stanowi akt planistyczny o znaczeniu strategicznym dla rozwoju przestrzennego
74
miasta, w tym poprzez określenie kierunków zagospodarowania jakie należy przyjmować przy
sporządzaniu planów miejscowych.
Miasto posiada dotychczas obowiązujące Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego Białegostoku przyjęte uchwałą Nr XX/256/99 Rady Miejskiej
Białegostoku z dnia 29 listopada 1999 r. na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
o zagospodarowaniu przestrzennym wraz z późniejszymi zmianami. W wyniku upływu czasu
stało się ono w znacznej części nieaktualne, nie zabezpiecza wszystkich potrzeb miasta i jej
mieszkańców oraz jest nieadekwatne do obecnie obowiązujących przepisów prawa. Istnieje
zatem potrzeba dostosowania go do nowych warunków, w jakich funkcjonuje miasto oraz
do prognozowanych potrzeb rozwojowych Białegostoku.
Przestrzeganie zawartych w projekcie Studium zapisów pozwala na rozwój przestrzenny
poszczególnych obszarów strategicznych według przydzielonych im funkcji w przypadku
realizacji planu miejscowego. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w myśl prawa
nie mogą naruszać ustaleń przyjętych w projekcie Studium.
Podstawowym celem sporządzenia projektu Studium jest identyfikacja uwarunkowań
rozwojowych Białegostoku wynikających ze sfery społecznej, gospodarczej, środowiskowej,
zagospodarowania przestrzennego; następnie zidentyfikowanie obszarów problemowych oraz
określenie polityki przestrzennej, wpisanej w politykę regionalną i krajową.
W przypadku braku realizacji projektu Studium środowisko nie pozostanie na obecnym
stanie funkcjonowania. Będzie poddawane działaniu zarówno procesów naturalnych jak
i antropogenicznych. Brak realizacji projektu Studium, czyli pozostawianie bez zmian
powierzchni zabudowanych i powierzchni biologicznie czynnych nie wpłynie na zachowanie
aktualnego stosunku udziału ww. powierzchni. Tereny dotychczas niezainwestowane będą
podlegać przemianom, ponieważ miasto posiada obowiązujące Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego Białegostoku oraz opracowane miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego, które stanowią podstawowe dokumenty realizacji gospodarki
przestrzennej gminy. Zdecydowana większość terenów zapisanych w projekcie Studium
do urbanizacji już obecnie istnieje.
Projekt Studium generalnie nie wprowadza funkcji ani zmian, które byłyby szczególnie
uciążliwe dla środowiska lub w sposób znaczący zmieniałyby jego dotychczasowe
funkcjonowanie. Takie obawy mogą budzić jedynie wyznaczone w mieście tereny aktywności
gospodarczej (możliwość realizacji funkcji usługowej, produkcyjnej, baz, składów itp.). Niemniej
jednak projekt Studium zawiera zapisy, które mają na celu ograniczenie jej uciążliwości dla ludzi
i środowiska.
Dla zachowania wartości ekologicznych i naturalnego krajobrazu Białegostoku w projekcie
Studium wyznaczono system przyrodniczy miasta wskazany do zachowania i ochrony oraz
obszary wyłączone z zabudowy.
Projekt Studium zawiera zapisy mające na celu ochronę zasobów wodnych, powietrza, gleb,
przyrody oraz krajobrazu. Chroni on doliny rzeczne i kompleksy leśne przez zabudową.
Zaniechanie realizacji planowanych działań zwłaszcza w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
(rozbudowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej) może prowadzić do niekorzystnych zmian
w stosunkach wodnych obszaru i w terenach przyległych doprowadzając do:
− zaniku mniejszych cieków i zabudowy koryta większych rzek,
− zwiększenia eutrofizacji wód i zaniku życia biologicznego w środowisku wodnym,
75
− degradacji użytkowych warstw wodonośnych,
− zanieczyszczenia i pogorszenia jakości wód Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218
stanowiącego rezerwuar wód pitnych,
− możliwości bakteriologicznego skażenia wód podziemnych w rejonach występowania źródeł
zagrożeń (zrzuty nieoczyszczonych ścieków deszczowych, nielegalne wysypiska odpadów,
nieszczelne szamba),
− utrudnienia w dostosowaniu się do przepisów i spełnienia wymogów unijnych.
Brak realizacji ustaleń projektu Studium w zakresie gospodarki odpadami (selektywna
zbiórka odpadów) może wywołać poważne negatywne konsekwencje dla środowiska
przyrodniczego. Odpady stanowią ogniska zagrożeń dla powierzchni ziemi, wód
powierzchniowych i podziemnych. Najbardziej podatne na zanieczyszczenie są obszary
pozbawione warstwy izolacyjnej. Jest to niezwykle istotne w rejonach występowania głównego
zbiornika wód podziemnych.
Brak realizacji inwestycji gazociągowej oraz propagowania powszechnego stosowania
proekologicznych źródeł ciepła i przyjaznych środowisku technologii sprzyjających ograniczaniu
emisji substancji zanieczyszczających powietrze pozostawi powietrze pod dalszą presją
zanieczyszczeń emitowanych w wyniku ogrzewania indywidualnego domostw i spalania w nich
paliw stałych. Może doprowadzić to do:
− pogorszenia stanu sanitarnego powietrza i warunków klimatycznych (pogarszanie warunków
termicznych, solarnych, aerosanitarnych),
− degradacji środowiska glebowego (zwiększenie zawartości metali ciężkich, nadmierna
kwasowość),
− degradacji środowiska wodnego (eutrofizacja wód), degradacji szaty leśnej (zjawisko
kwaśnych deszczów, proces defoliacji),
− pogarszania warunków zdrowia i życia mieszkańców.
Niezrealizowanie inwestycji komunikacyjnych polegających na modernizacji istniejących
i budowie nowych ciągów komunikacyjnych (m.in. obwodnicy miejskiej) oraz stosowaniu
urządzeń eliminujących hałas spowoduje pogorszenie się klimatu akustycznego i aerosanitarnego
poprzez nasilający się ruch.
Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu Studium
w zakresie gospodarki leśnej to między innymi:
− zubożenie walorów zdrowotnych i krajobrazowych środowiska przyrodniczego,
− pogorszenie warunków klimatycznych w mieście,
− ograniczenie zdolności retencyjnej środowiska,
− przerwanie ciągłości i trwałości ekosystemów leśnych.
Brak wdrożenia ustaleń dotyczących
ochrony różnorodności biologicznej
(m.in. ustanowienie form ochrony przyrody, zachowanie lokalnych korytarzy ekologicznych
w postaci systemu przyrodniczego umożliwiającego migrację gatunków zwierząt, roślin
i grzybów) spowoduje zubożenie zasobów biotycznych środowiska.
Szczególne znaczenie dla określenia kierunków i warunków zagospodarowania obszaru
miasta mają te ustalenia projektu Studium, które eliminują niekorzystne formy
zagospodarowania, m.in. realizacji zabudowy w dolinach rzecznych, inwestowania na terenach
podmokłych, ulegających podtopieniom.
76
6.
STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH
PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM
Realizacja postanowień projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Białegostoku nie wpłynie negatywnie na obszary Natura 2000 (znajdujące
się poza granicami miasta) oraz inne formy ochrony przyrody położone w Białymstoku.
Stan środowiska miejskiego nie jest w stanie pierwotnej równowagi ekologicznej.
Zaistniałe zmiany systemu przyrodniczego poprzez wprowadzenie zainwestowania wskazanego
w obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
Białegostoku wpłynęły na zaburzenie jego funkcjonowania. Jedynie lasy, dolny odcinek doliny
Białej i Bażantarki oraz łąki na osiedlu Dojlidy Górne ze Stawem Plażowym prezentują dobrze
zachowane siedliska roślinne z dużym udziałem rzadkich i chronionych gatunków zwierząt,
roślin i grzybów. Stopień wrażliwości i odporności poszczególnych biocenoz na antropopresję
jest bardzo różny. Najbardziej podatne na degradację są biocenozy łąkowe i wodne w dolinach
rzecznych. Przepuszczalne podłoże i stosunkowo płytko zalegająca woda gruntowa ułatwiają
migrację zanieczyszczeń lub skażeń na większe odległości. Procesy zanieczyszczania wiążą się
zasadniczo z działalnością człowieka i zmianami jakie zachodzą we właściwościach fizycznych,
chemicznych i bakteriologicznych wody.
W wyniku realizacji ustaleń projektu Studium nie przewiduje się obszarów, na których
przewidywane jest znaczące oddziaływanie na środowisko i ludzi. W poszczególnych strefach
zapisy Studium mają na celu uporządkowanie ładu przestrzennego miasta a zatem wydzielenie
obszarów głównie pod tereny zabudowy mieszkaniowej, aktywności gospodarczej, usług
publicznych czy system przyrodniczy. Znaczące oddziaływanie mogą mieć jedynie poszczególne
inwestycje w zakresie produkcji i usług, jak np. lokalizacja przedsięwzięć mogących potencjalnie
lub znacząco oddziaływać na środowisko. Skala takiego oddziaływania zostanie rozstrzygnięta
na etapie procedury oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
Analizując powyższe, nie przewiduje się znaczącego negatywnego oddziaływania
na środowisko i ludzi. Rozwój przestrzenny miasta powinien następować w sposób harmonijny
przy jednoczesnej dbałości o środowisko, bowiem projekt Studium przyjmuje zasadę
zrównoważonego rozwoju jako generalny kierunek działań.
77
7.
ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA
ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU
STUDIUM W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE
OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE
NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R.
O OCHRONIE PRZYRODY
Większość miast (wg Komunikatu Komisji Wspólnot Europejskich do Rady i Parlamentu
Europejskiego dotyczący strategii tematycznej w sprawie środowiska miejskiego z 2006 r.) staje
w obliczu podstawowego zbioru problemów w zakresie ochrony środowiska, takich jak niska
jakość powietrza, duży ruch drogowy i zatory, wysokie poziomy hałasu panującego w otoczeniu,
niska jakość stanu środowiska architektonicznego, emisje gazów cieplarnianych, bezładna
zabudowa miejska, wytwarzanie odpadów i ścieków. Problemy związane z ochroną środowiska
w miastach są szczególnie złożone, gdyż ich przyczyny są ze sobą wzajemnie powiązane.
Inicjatywy na poziomie lokalnym zmierzające do rozwiązania jednego problemu mogą
prowadzić do powstania nowych problemów w innym miejscu.
Istniejące drzewa pomnikowe oraz rezerwaty przyrody „Las Zwierzyniecki” i „Antoniuk”
na terenie Białegostoku ustanowione na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody zostały dokładniej opisane w rozdziale 5.1.13.
Realizacja ustaleń projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Białegostoku nie wpłynie negatywnie na obszary Natura 2000, najbliższe
z nich to: Puszcza Knyszyńska (PLB200003), Ostoja Knyszyńska (PLH200006), Narwiańskie
Bagna (PLH200002), Bagienna Dolina Narwi (PLB200001) i Ostoja Narwiańska (PLH200024)
oddalone od ok. 2 km w kier. północnym do ok. 7 km w kierunku zachodnim od obszaru
opracowania (rys. 8). Należy nadmienić, że nie będą pod wpływem negatywnego oddziaływania
zrealizowanych inwestycji projektu Studium powierzchniowe formy ochrony przyrody na terenie
Białegostoku (rezerwaty) oraz drzewa będące pomnikami przyrody. Zgodnie z ustaleniami
projektu Studium stan funkcjonowania środowiska przyrodniczego w obrębie rezerwatów nie
ulegnie zmianie. Tereny w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatów, projekt Studium pozostawia
w przewadze w użytkowaniu leśnym.
Biorąc pod uwagę skalę i projektowane funkcje terenu oraz położenie obszaru objętego
projektem dokumentu względem prawnych form ochrony przyrody, można ocenić, że nie
występują istotne problemy na linii: projekt Studium – istniejące oraz projektowane obszary
prawnie chronione ze względów przyrodniczych.
Bazując na terenach proponowanych do ochrony pod względem faunistycznym,
florystycznym czy też krajobrazowym ukazanych w Ekofizjografii Białegostoku (opisanych
w rozdziale 5.1.13 prognozy) w projekcie Studium wyznaczono 11 użytków ekologicznych,
rezerwat przyrody, obszar chronionego krajobrazu oraz zespół przyrodniczo-krajobrazowy
(przedstawione w rozdziale 10 prognozy oraz na rys. 9).
Aby nie utracić cennych walorów przyrodniczych na terenie Białegostoku należy
szczególnie rozważnie planować inwestycje infrastrukturalne oraz tereny przeznaczone
pod zabudowę, tak aby nie kolidowały z obszarami przyrodniczo cennymi w skali miasta.
Pogodzenie ochrony przyrody z rozwojem gospodarczym jest szczególnie istotne. Jest to trudne
78
zadanie, pociągające za sobą często konflikty społeczne. Wskazane w projekcie Studium tereny
do objęcia formą ochrony przyrody mogą okazać się niełatwe w realizacji ze względu
na długotrwały i kosztowny zakup gruntów (niezbędny do pełnienia ochrony czynnej w postaci
zabiegów pielęgnacyjnych), teren często jest trudny do pozyskania od osób fizycznych. Należy
zauważyć, nowe formy ochrony przyrody zostają ustanawiane na podstawie odrębnych regulacji
prawnych niż uchwalenie projektu dokumentu jakim jest obecny projekt Studium. Jest to problem
ogólnopolski.
Korytarz ekologiczny doliny rzeki Białej i jej dopływów stanowi w skali lokalnej
najważniejszy ciąg ekologiczny, za pośrednictwem którego realizują się związki pomiędzy
Puszczą Knyszyńską, Stawami Dojlidzkimi i Doliną Supraśli. Odgałęzienia tego systemu
pozwalają na wzajemne powiązania większych kompleksów leśnych i terenów otwartych
na terenie miasta i poza nim. Te naturalne związki mają ogromne znaczenie dla podtrzymania
i odnawiania populacji zwierząt i roślin na terenie miasta.
Redukcja stężeń benzo(a)pirenu oraz w mniejszym stopniu pyłu zawieszonego PM10
i PM2,5 w powietrzu pozostaje najistotniejszym problemem w zachowaniu norm jakości
powietrza. Przekroczenia ich dopuszczalnych wartości mają miejsce głównie w okresie
zimowym. Pyły stanowią poważny czynnik chorobotwórczy, ponieważ mogą powodować, np.
podrażnienie naskórka i śluzówki, zapalenie górnych dróg oddechowych oraz wywoływać
choroby alergiczne. Dodatkowo na terenie miasta zostały przekroczone wartości dla
benzo(a)pirenu oraz ozonu. Ww. składniki powietrza powstają głównie w wyniku działalności
człowieka, która jest silnie skoncentrowana na terenie miasta (ruch komunikacyjny, procesy
przemysłowe, spalanie paliw itp.). Najbardziej narażone na pogorszenie jakości powietrza są
obszary charakteryzujące się intensywną zabudową z niewielkim udziałem terenów zieleni, dużą
gęstością zaludnienia, wysokim natężeniem ruchu komunikacyjnego.
Przebieg tras komunikacyjnych przez obszar miasta Białegostoku, który jest położony
w ciągu dróg krajowych Nr 8, Nr 19 i Nr 65 stwarza duże zagrożenie dla zdrowia i życia
mieszkańców oraz zabudowy. Wzrastająca ilość pojazdów poruszających się po drogach stanowi
jedno z głównych źródeł hałasu, pogorszenia jakości powietrza w mieście oraz degradacji
i potencjalnego skażenia terenów przylegających do głównych tras komunikacyjnych.
Ze względu na niski charakter emisji stanowi ona szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi,
w dużo większym stopniu wpływając na jakość powietrza tuż nad powierzchnią ziemi niż źródła
stacjonarne, będące z reguły źródłami wysokimi. Transport ładunków niebezpiecznych trasami
drogowymi (i kolejowymi) może stwarzać nadzwyczajne zagrożenia środowiska, zwłaszcza
na odcinkach przebiegających przez cieki i zbiorniki wodne oraz tereny zabudowy miejskiej.
Eliminacja tych kolizji będzie dokonana poprzez wykonanie obwodnicy miejskiej, zmian
odcinkowych tras i stosowania zabezpieczeń technicznych.
Dynamiczny rozwój zainwestowania miasta, powstanie dużych zespołów mieszkaniowych
i wydzielonych stref aktywności gospodarczej oraz gwałtowny wzrost motoryzacji
indywidualnej, stwarzają duże potoki przemieszczeń transportowych mieszkańców. Rozwój
systemu komunikacyjnego i infrastruktury technicznej nie nadąża za generowanymi potrzebami
zabudowy. Powojenna zabudowa miasta bazująca na bardzo niskich wskaźnikach motoryzacji
i parametrach ulicznych stwarza istotne utrudnienia w modernizacji systemów i eliminacji
uciążliwości transportowych.
79
W skali miasta ważnym zagadnieniem jest objęcie kanalizacją wszystkich terenów
mieszkalnych. Dotychczas głównie osiedla: Zawady, Bagnówka, Dojlidy i częściowo Centrum
nie zostały wyposażone w pełni w systemy odbierania ścieków i przekazywania do oczyszczalni
miejskiej za pomocą sieci infrastruktury technicznej. Stanowi to poważne ognisko
zanieczyszczeń sanitarnych względem jakości chemicznej i bakteriologicznej wód
powierzchniowych i podziemnych.
Sprawne funkcjonowanie gospodarki odpadami w mieście wymagać będzie modernizacji
Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Hryniewiczach, rozbudowy składowiska
odpadów stałych w Hryniewiczach, budowy instalacji termicznego unieszkodliwiania odpadów
na terenie Białegostoku oraz objęcia zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców.
Innym problemem jest zanikanie aktywnych biologicznie terenów zieleni tworzących
system lokalnych powiązań przyrodniczych w mieście, poprzez wkraczanie zabudowy zamiast
przeznaczania ich na cele parkowo-rekreacyjne, a zatem i zmniejszenie powierzchni
przeznaczonej do infiltracji wód opadowych. W przyszłym zagospodarowaniu (poprzez plan
miejscowy) należałoby uwzględnić duży udział terenu biologicznie czynnego. Wiąże się to także
z zachowaniem ciągłości korytarzy ekologicznych i polepszenia warunków arerosanitarnych.
Działania takie umożliwią migrację populacji gatunków roślin i zwierząt.
W wyniku realizacji projektu Studium poprzez plany miejscowe ulegnie zmianie udział
retencji wód opadowych na terenach poddanych zurbanizowaniu. Zwiększanie powierzchni
nieprzepuszczalnej jest problemem w skali miasta. Wysoka intensywność uszczelnienia terenów
zabudowy oraz ograniczenie infiltracji spływów opadowo-roztopowych do wód gruntowych
zwiększa prawdopodobieństwo wezbrań i wylewów istniejących cieków w mieście.
Przez większą część roku przepływ wody w korytach jest niski, a miejscami znikomy,
ze względu na efekt zmian hydrologicznych w zlewniach. W wyniku zabudowy zlewni
(utwardzenie, uszczelnienie powierzchni) zmniejsza się dramatycznie powierzchnia chłonna,
zdolna do retencjonowania wody i kierowania jej do odpływu podziemnego za pośrednictwem
wód gruntowych. Wody te są obecnie w dużym stopniu przechwytywane przez system
kanalizacji deszczowej, kierowane do rzeki i szybko wyprowadzane ze zlewni.
Istotą polityki wodnej miasta wg Studium hydrograficznego doliny rzeki Białej
z wytycznymi do zagospodarowania rekreacyjno-wypoczynkowego i elementami małej retencji
powinno być usuwanie przyczyn problemów, w szczególności nadmiernej koncentracji odpływu
po opadach nawalnych ze względu na zwiększającą się powierzchnię terenów
nieprzepuszczalnych. Działania powinny być prowadzone na całym obszarze zlewni rzeki Białej
i powinny obejmować następujące grupy:
- ograniczanie spływu powierzchniowego,
- zwiększanie czasu retencji wód opadowych,
- poprawa jakości odprowadzanych z kanalizacji do rzeki wód opadowych poprzez
podczyszczanie za pomocą separatorów i osadników instalowanych na wylotach,
- zapewnianie utrzymania przepustowości Białej jako odbiornika wód deszczowych,
- działania prowadzące do zwiększania potencjału ekologicznego rzeki Białej (zmienność
geometrii koryta, kształtowanie roślinności, udrożnienie dla migracji organizmów).
W celu realizacji polityki wodnej należy m.in. zakazać dalszej urbanizacji wybranych
odcinków doliny rzeki Białej (szczególnie tych, gdzie nie ma uchwalonych miejscowych planów
80
zagospodarowania przestrzennego) oraz powinno się uwzględnić dodatkowe funkcje zieleni
miejskiej – jako obszarów infiltrowania wód deszczowych.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego wskazuje,
że intensyfikacja zabudowy miast (dot. również Białegostoku) poprzez maksymalne
wykorzystywanie rezerw terenowych wśród istniejącego zainwestowania powoduje: sukcesywne
uszczuplenie terenów rezerwowych na cele publiczne (w tym systemów przyrodniczych poprzez
ich przeznaczanie pod zabudowę) oraz nadmierną intensywność zabudowy (w tym dogęszczanie
terenów zainwestowanych) kosztem terenów przeznaczonych pod zieleń publiczną i rekreację
w zespołach mieszkaniowych.
Ustalenia projektu Studium powstrzymują przekształcenie obecnych terenów przemysłowo
– składowych w tereny mieszkalnictwa (proces wynikający z bieżącej koniunktury inwestycyjnej
i presji właścicieli gruntów), co prowadzić mogłoby do utraty korzystnych ofert lokalizacyjnych
dla sfery produkcyjnej i deformacji struktur przestrzenno – funkcjonalnych.
Oczyszczalnia ścieków należy do kategorii obiektów, które z jednej strony działa na rzecz
poprawy stanu sanitarnego środowiska wodnego, a z drugiej strony stanowi źródło zagrożeń
wynikające z niedostatecznego stopnia oczyszczania ścieków lub w przypadku awarii, katastrofy
ekologicznej. Aktualnie do oczyszczalni dopływają ścieki miejskie w ilości ogólnej średnio 70 80 tys. m3/d, z tego 20 % stanowią ścieki przemysłowe. Oczyszczalnia obecnie pracuje
na granicy możliwości nie gwarantując już przy obecnej ilości i składzie dopływających ścieków
dostatecznego ich oczyszczenia, w związku z tym konieczna jest rozbudowa oczyszczalni o dwa
dodatkowe reaktory biologiczne ścieków – zapewniające wydłużenie czasu zatrzymania
i efektywne usunięcie związków biogennych (azotu i fosforu). Niedostatecznie oczyszczone
ścieki decydują o nieodpowiadającej wymaganiom mikrobiologicznym jakości wody,
a nadmierne koncentracje biogenów stymulują procesy eutrofizacji wód powierzchniowych.
Obecnie obserwuje się stałe zwiększanie ładunku azotu dopływającego do oczyszczalni. Stały
dopływ biogenów do odbiornika powoduje bujny wzrost roślin i stopniowe zarastanie zbiorników
wodnych, co z kolei powoduje gwałtowne pogorszenie się jakości wody.
Należy mieć na uwadze by intensywność zabudowy rekreacyjnej m.in. na atrakcyjnych
obrzeżach dolin rzecznych i Stawu Plażowego nie powodowała degradacji środowiska
przyrodniczego w przypadku przekroczenia jego chłonności i odporności, degradacji krajobrazu
przyrodniczego oraz zanieczyszczenia sanitarnego środowiska ze względu na braki systemów
infrastruktury technicznej. Prognoza oddziaływania na środowisko Strategii turystyki na lata
2007 – 2013 stwierdza, że „Rozwój turystyki związany jest nierozerwalnie z walorami
przyrodniczymi. Zazwyczaj to, co najciekawsze z punktu widzenia turysty jest również
najbardziej cenne przyrodniczo i powinno być chronione, również przed dowolną penetracją
turystyczną.” Zagrożenie ze strony turystyki nasila się w strefach masowego wypoczynku,
gdy dochodzi do obciążenia turystycznego środowiska poprzez niedostosowanie funkcjonowania
infrastruktury turystycznej i paraturystycznej do uwarunkowań naturalnych. Prawidłowa
organizacja turystyki w zgodzie z wymogami ochronnymi tych obszarów powinna przyczynić się
do poprawy jakości środowiska przyrodniczego oraz umożliwi utworzenie terenu objętego
prawną formą ochrony przyrody w postaci m.in. Zespołu przyrodniczo – krajobrazowego „Stawy
Dojlidzkie” lub Obszaru chronionego krajobrazu doliny Białej i Bażantarki.
81
8.
CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE
NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU
WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM, ORAZ SPOSOBY,
W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA
ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS
OPRACOWYWANIA DOKUMENTU
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, mimo że nie jest
aktem prawa miejscowego, w istotny sposób tworzy warunki planowania przestrzennego gminy,
m.in. mając charakter metaplanu (dokumentu wskazującego, dla jakich terenów ma być
sporządzony plan miejscowy), a także określając ogólne kierunki zagospodarowania
przestrzennego miasta w sposób wiążący dla organów miasta przy sporządzaniu miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego.
Aby zbadać czy planowane w projekcie Studium cele i działania są spójne z priorytetami
już obowiązujących dokumentów określono, przeanalizowano i oceniono cele ochrony
środowiska ustanowione w dokumentach strategicznych: planach, strategiach i politykach
krajowych i wspólnotowych oraz międzynarodowych konwencji dotyczących ochrony
środowiska i przyrody.
Generalną zasadą zagospodarowania przestrzennego jest zrównoważony rozwój, czyli
rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych,
gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości
podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania
podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego
pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Kryterium to zostało uwzględnione w omawianym projekcie
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku.
Polska polityka ekologiczna opiera się na konstytucyjnej zasadzie zrównoważonego
rozwoju, dlatego jej zalecenia muszą być uwzględniane we wszystkich dokumentach, których
realizacja może mieć wpływ na stan środowiska. Nakłada to na wszystkie instytucje publiczne
obowiązek dbałości o stan środowiska.
W Polityce ekologicznej państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
uwzględniono aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. Wobec powyższego
umożliwiono przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko na etapie
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, uwzględniono lokalne
korytarze ekologiczne (te o znaczeniu krajowym są poza zasięgiem projektu dokumentu),
określono chłonność środowiska i pojemność przestrzenną zależnie od rodzaju przeznaczenia
terenu poprzez wartości graniczne minimalnej powierzchni biologicznie czynnej i maksymalnej
powierzchni zabudowy w granicach działki budowlanej oraz zachowanie najcenniejszych
elementów i obszarów przyrodniczych.
Celem średniookresowym w Polityce ekologicznej państwa w zakresie ochrony przed
hałasem jest dokonanie wiarygodnej oceny narażenia społeczeństwa na ponadnormatywne jego
poziomy i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe.
82
W celu ograniczenia uciążliwości spowodowanych hałasem ustalenia projektu Studium dążą
do obniżenia poziomu hałasu do dopuszczalnego (gdy jest on przekroczony) lub utrzymania
co najmniej na tym poziomie, poprzez m.in.: budowę obwodnic w celu eliminacji ruchu
tranzytowego z obszarów centrum miasta, promowanie transportu publicznego poprzez
modernizację i rozbudowę komunikacji miejskiej, wprowadzanie i rozszerzanie stref wolnych
od ruchu samochodowego lub stref, gdzie ten ruch jest ograniczony, stwarzanie warunków
do rozwoju transportu rowerowego i pieszego, wprowadzanie zieleni izolacyjnej w pasy
drogowe. Poza tym zlokalizowano na obszarach (dotychczas niezainwestowanych) narażonych
na hałas zabudowę niewrażliwą, np.: aktywności gospodarczej i inną o podobnym charakterze,
unikano lokalizowania kategorii działalności i obiektów chronionych w zasięgu hałasu.
Planowanie przestrzenne jest niezbędnym narzędziem ochrony środowiska przed hałasem
przy wykorzystaniu Mapy akustycznej miasta Białystok (2013) oraz Programu ochrony
środowiska przed hałasem dla miasta Białegostoku (2010). Po przeanalizowaniu mapy
akustycznej oraz stosując się do celu strategicznego Programu (Zmniejszenie o przynajmniej
50 % ogółu liczby mieszkańców narażonych na ponadnormatywny hałas do 2019 roku)
w projekcie Studium zastosowano:
- zasadę strefowania (w odniesieniu do terenów niezagospodarowanych),
- zmianę funkcji terenu na niechronione akustycznie w przypadku braku technicznych
i organizacyjnych możliwości redukcji hałasu,
- budowę obwodnic w celu eliminacji ruchu tranzytowego z obszaru wewnętrznego miasta,
- stworzenie warunków do rozwoju transportu rowerowego i pieszego.
Oddziaływanie hałasu lotniczego z uwagi na niewielką liczbę oraz charakter lotów
(sportowy, sanitarny) nie stanowi obecnie zagrożenia dla osób przebywających w Białymstoku.
Hałas przemysłowy ogranicza się zazwyczaj do najbliższego otoczenia poszczególnych
zakładów. Największym źródłem punktowym hałasu przemysłowego w Białymstoku są
przedsiębiorstwa świadczące usługi transportowe oraz zakłady z branż: szklarskiej,
energetycznej, włókienniczej, a także produkujące materiały budowlane i sanitarne. W zakresie
hałasu przemysłowego wystarczają możliwości ograniczania lokalnego oddziaływania zakładów
przez wydawane decyzje administracyjne o dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku oraz
decyzje ograniczające negatywne oddziaływanie na środowisko.
Celem średniookresowym w Polityce ekologicznej państwa w zakresie ochrony
przed polami elektromagnetycznymi jest dokonanie wiarygodnej oceny narażenia społeczeństwa
na ponadnormatywne ich poziomy i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie
jest ono największe. Pola elektromagnetyczne ze stacji bazowych telefonii komórkowej są
wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludności.
Przy ul. Cieszyńskiej zlokalizowana jest stacja linii radiowych SLR Białystok Centrum.
W projekcie Studium wyznaczono pasy ochronne (korytarze powietrzne) linii radiowych od tej
stacji podlegające ochronie przed zabudową (ograniczenia wysokościowe budynków) oraz
w otoczeniu 200 m wokół stacji. Ponadto postuluje się wyznaczenie strefy technicznej od linii
elektroenergetycznych wysokiego napięcia 220 kV i 110 kV o szerokości odpowiednio 50 m
i 40 m z wprowadzeniem odpowiednich ograniczeń w zabudowie i zagospodarowaniu terenów.
Podstawowym celem średniookresowym do 2016 r. w zakresie ochrony przyrody
w Polityce ekologicznej państwa jest zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej
przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym),
83
gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem
zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje
z różnorodnością biologiczną. W projekcie dokumentu uwzględniono istniejące rezerwaty
i pomniki przyrody oraz 14 planowanych (z 26 propozycji przedstawionych w Ekofizjografii
Białegostoku) obszarów do objęcia formą ochrony przyrody. Nieujęte cenne tereny
pod względem przyrodniczym, przeznaczone do ochrony będą mogły zostać ocalone
w przypadku zapisów w poszczególnych planach miejscowych. W systemie ochrony przyrody
uwzględniono ponadto lokalne korytarze ekologiczne (doliny rzeczne, tereny leśne, parki,
skwery, zieleńce, pasy drzew wzdłuż ulic) jako miejsca dopełniające obszarową formę ochrony
przyrody i wymianę gatunkową roślin i zwierząt. Tereny objęte systemem przyrodniczym miasta
(wyznaczonym w projekcie Studium) umożliwią zachowanie siedlisk roślin rzadkich
i chronionych oraz gatunków zwierząt (w tym ptaków), nawet tych, które nie zostały
w szczególny sposób wyróżnione w projekcie dokumentu jako planowane formy ochrony
przyrody. Przez zastosowane zakazy w kierunkach zagospodarowania terenów zieleni będzie
możliwa ochrona cennych przyrodniczo elementów środowiska.
Racjonalne gospodarowanie dysponowanymi zasobami wodnymi powinno być jednym
z najważniejszych priorytetów narodowych, tym bardziej, że wobec nieuniknionych zmian
klimatycznych jest spodziewany pogłębiający się deficyt wody na obszarze Polski. Z drugiej
strony zwiększona labilność klimatu powodować będzie częstsze niż dotąd okresy deszczy
nawalnych, będących przyczyną letnich podtopień. Głównym celem średniookresowym
do 2016 r. Polityki ekologicznej państwa jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wód
powierzchniowych i podziemnych. Naczelnym zadaniem będzie zwiększenie retencji wodnej
oraz skuteczna ochrona Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 218 przed
zanieczyszczeniem.
Z wyżej wymienionymi zadaniami powiązana jest Polityka wodna państwa 2030 opierająca
się m.in. na rozwoju retencji wód opadowych w obszarach objętych procesem urbanizacji
(zmniejszenia odpływu ze zlewni) oraz integracja gospodarowania wodami z planowaniem
przestrzennym i właściwym gospodarowaniem zasobami przyrodniczymi. Zapewni to
powszechny dostęp ludności do czystej i zdrowej wody. Ustalenia przedstawione w projekcie
Studium ograniczają zaburzenia w bilansie wodnym i uwzględniają warunki funkcjonowania
dolinowych korytarzy rzecznych: zagospodarowanie i użytkowanie stref przybrzeżnych w celu
ochrony bioróżnorodności, a także odpowiednią szerokość korytarza zapewniającą ciągłość
ekosystemu i odpływ wielkich wód. Kształtowanie spójności przestrzennej jest bowiem
niezbędnym warunkiem poprawy sytuacji w zakresie ograniczania skutków powodzi,
zaopatrzenia w wodę i ochrony przyrody.
Cele zawarte w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych także dążą
do poprawy jakości wód poprzez m.in. wyposażenie aglomeracji w system kanalizacyjny.
Realizacja ujętych w nim inwestycji ma za zadanie ograniczyć zrzut niedostatecznie
oczyszczanych ścieków, wpływając na ochronę środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi
skutkami. W projekcie Studium ustala się, że ogólnomiejska sieć kanalizacji sanitarnej będzie
podstawowym systemem odprowadzającym ścieki z terenu Białegostoku, a szczególnie zaleca się
wyprzedzające wyposażenie w sieć kanalizacyjną w rejonach występowania nieizolowanych oraz
słabo izolowanych poziomów wodonośnych. Część obszaru aglomeracji nie obsługiwana
84
systemem kanalizacyjnym powinna mieć wg KPOŚK możliwość odprowadzenia i oczyszczania
ścieków przy wykorzystaniu systemów indywidualnych, które powinny zapewnić odpowiedni
poziom ochrony środowiska. W projekcie Studium przewiduje się możliwość stosowania
zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków (także tymczasowych)
na terenach, na których ich awaria, nieszczelność lub niewłaściwa eksploatacja nie spowoduje
zagrożenia dla środowiska. Potencjalnie zagrożone są obszary o wysokim poziomie wód
podziemnych i tereny, gdzie wody podziemne nie są chronione warstwą izolacyjną (jest to
głównie obszar doliny Supraśli w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 218,
powinno się tu zakazać lokalizacji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni
ścieków). Ponadto należy dążyć do ograniczenia lokalizacji indywidualnych systemów
gromadzenia i oczyszczania ścieków w rejonach występowania nieizolowanych lub słabo
izolowanych poziomów wodonośnych. Realizacja celów KPOŚK jest przyjazna środowisku
ze względu na zamierzenia i bezpośrednią realizację wymagań ochrony środowiska, poprzez
np. zwiększenie dostępności usług kanalizacyjnych (rozbudowa sieci kanalizacyjnej) i poprawę
warunków sanitarnych ludności. Jednakże rozwój systemów kanalizacyjnych skutkować będzie
nasileniem presji urbanizacyjnej.
Zgodnie z KPOŚK wyposażenie aglomeracji RLM ≥ 2000 powinno nastąpić do dnia
31 grudnia 2015 r. w oczyszczalnie o wydajności odpowiadającej ładunkowi zanieczyszczeń
generowanemu przez aglomeracje i w zbiorcze systemy kanalizacyjne, zapewniające obsługę
blisko 100 % RLM aglomeracji. Białystok został zaliczony do aglomeracji (wg Prawa wodnego),
w której oczyszczalnia ścieków osiągnęła efekt ekologiczny zgodny z wymaganiami prawa
w 2005 r. Istniejąca oczyszczalnia spełnia wymagania przepustowości lecz wymaga modernizacji
ze względu na jakość odprowadzanych ścieków. Oczyszczalnie mogą stanowić w czasie
eksploatacji źródło hałasu i pogorszenia jakości powietrza w bezpośrednim otoczeniu dlatego nie
powinno się w jej pobliżu realizować zabudowy mieszkaniowej.
Program wodno-środowiskowy kraju stanowi podstawę podejmowania decyzji mających
wpływ zarówno na stan zasobów wodnych oraz zasady gospodarowania wodami w przyszłości,
jak i na warunki rozwoju społeczno-gospodarczego całego kraju oraz poszczególnych regionów.
Celem Programu wodno-środowiskowego kraju jest osiągnięcie dobrego stanu wód do 2015 r.
Ustalenia projektu Studium poprzez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego wdrożą
wymagania i zasady ochrony środowiska, w szczególności dotyczące: ustalonych stref ochrony
ujęć wód, obszaru głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP nr 218) oraz obszar narażony
na niebezpieczeństwo powodzi (zasięg strefy zagrożenia dla przepływów o max.
prawdopodobieństwie przewyższenia 1%) z określeniem sposobu ich użytkowania
i zagospodarowania, korytarzy ekologicznych stanowiących doliny rzek i cieków wraz z ich
obudową biologiczną, obszarów i obiektów przyrody prawnie chronionych, obszarów
o szczególnych walorach przyrodniczych - lasy, zalesienia, rozwoju systemów infrastruktury
technicznej zwłaszcza gospodarki wodno – ściekowej i gospodarki odpadami wraz
z wyznaczeniem rezerwy terenów pod urządzenia i obiekty niezbędne do realizacji dla
prawidłowego funkcjonowania ww. systemów, wyznaczenia rezerw terenów dla potrzeb
lokalizacji obiektów i urządzeń infrastruktury ochrony środowiska. Realizacja działań umożliwi
osiągnięcie celów środowiskowych wyznaczonych Ramową Dyrektywą Wodną, co będzie mieć
85
wpływ na rozwój społeczny i gospodarczy kraju, uwzględniając potrzeby środowiska naturalnego
oraz gwarantując ludziom dostęp do czystej wody.
Jakość środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia społeczeństwa. Celem
działań do 2016 r. Polityki ekologicznej państwa w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza
poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony
środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami
będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie
środowiska. Na terenie Białegostoku nie występują zakłady dużego ryzyka powstania poważnej
awarii przemysłowej, znajduje się natomiast jeden zakład zwiększonego ryzyka powstania
poważnej awarii przemysłowej – „Polmos” przy ul. Elewatorskiej. Oprócz tego występuje
7 zakładów - potencjalnych sprawców poważnej awarii przemysłowej, które są umiejscowione
w jednostkach przeznaczonych pod tereny aktywności gospodarczej. Tereny te od dziesięcioleci
utrzymuje się w celu zagwarantowania prawidłowej polityki przestrzennej w celu zabezpieczenia
miejsc pracy oraz rozbudowy i modernizacji zakładów bez konfliktów społecznych
z mieszkańcami miasta. Tereny te są wydzielone i niemożliwa jest na nich realizacja zabudowy
mieszkaniowej kolidującej z rozwojem zakładów produkcyjnych.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.
w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r.
w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz konwencja o ochronie
gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk zostały wzięte pod uwagę
przy wytyczaniu systemu przyrodniczego miasta, który stanowi lokalny korytarz ekologiczny
ułatwiający migrację gatunków zwierząt i roślin (w tym chronionych i rzadkich) oraz zachowanie
ich siedlisk. Jedynie w późniejszej realizacji działań z zakresu dostępności terenów cennych
przyrodniczo będzie należało określić warunki korzystania z tych terenów i udostępniania ich
mieszkańcom miasta (chodzi tu m.in. o ciągi piesze i rowerowe wzdłuż rzeki Białej, dostępność
rekreacyjna terenów leśnych oraz zagospodarowanie rekreacyjno-sportowe Stawu Plażowego).
Wspomniane powyżej cele Polityki ekologicznej Państwa zostały przełożone na cele długoi krótkoterminowe w Programie Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 20112014, a te z kolei na cele długookresowe w Programie ochrony środowiska dla miasta
Białegostoku na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 (przedstawione w rozdziale
1.2.2. i 1.2.3.). Ustalenia projektu Studium zabiegają m.in. o zmniejszenie różnic między ochroną
środowiska a strategicznym dla miasta rozwojem społeczno-gospodarczym, o zniwelowanie
natężenia hałasu (głównie drogowego) w środowisku życia człowieka oraz oddziaływania pól
elektromagnetycznych, o nie tworzenie nowych stref przemysłowych w sąsiedztwie zabudowy
mieszkaniowej, o zmniejszenie obiegu wody w zlewniach rzecznych, o poprawę jakości
powietrza i wód, o rozwój i ochronę obszarów zieleni z uwzględnieniem zwiększenia ich
bioróżnorodności.
Głównym celem Europejskiej Konwencji Krajobrazowej jest zachowanie krajobrazów jako
podstawowego komponentu europejskiego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Ochrona
krajobrazu oznacza działania na rzecz zachowania i utrzymywania ważnych lub
86
charakterystycznych cech krajobrazu tak, aby ukierunkować i harmonizować zmiany, które
wynikają z procesów społecznych, gospodarczych i środowiskowych. W projekcie Studium
zachowano panoramy, osie widokowe, punkty i otwarcia widokowe, ale też krajobraz otwarty tereny naturalne i półnaturalne o zachowanych walorach krajobrazowych pokrytych roślinnością
niską (głównie doliny rzeczne i zbiorniki wodne), wyznaczono strefy konserwatorskie, założenia
urbanistyczne.
W obowiązującym Planie Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 20122017 wskazano do osiągnięcia do 2017 r. najistotniejsze cele główne w stosunku do gospodarki
odpadami komunalnymi:
1. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali,
tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów
zgodnego z wymogami ochrony środowiska.
2. Zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących
w strumieniu odpadów komunalnych.
3. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.
Dla aglomeracji obejmującej ponad 300 tys. mieszkańców preferowaną metodą
unieszkodliwiania odpadów komunalnych wg PGOWP jest ich przekształcanie termiczne.
Instalacją regionalną, którą wskazano w PGOWP na terenie miasta Białegostoku jest planowana
instalacja termicznego przekształcania odpadów o przepustowości 120 tys. Mg/rok. Termiczne
unieszkodliwianie odpadów ograniczy ilość odpadów kierowanych na składowisko, co ma
szczególne znaczenie w sytuacji wyczerpywania się pojemności kwater składowych,
np. na terenie ZUOK w Hryniewiczach obsługującego miasto Białystok.
Spełnienie wymagań funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi wiąże
się zadaniami inwestycyjnymi oraz organizacyjnymi. Zgodność systemu z zasadami
obowiązującymi w Unii Europejskiej będzie opierała się na: zapobieganiu powstawania
odpadów, selektywnym zbieraniu odpadów, recyklingu odpadów użytecznych, unieszkodliwianiu
odpadów na drodze kompostowania i termicznego unieszkodliwiania oraz składowaniu tylko
tych odpadów, których nie można odzyskać bądź całkowicie unieszkodliwić.
Najważniejsze działania naprawcze ujęte w Programie ochrony powietrza dla strefy
aglomeracja białostocka koncentrują się na przywróceniu naruszonych standardów jakości
powietrza (względem pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu), a przez to
poprawę życia mieszkańców. Realizacja zadań wynikających z Programu ma na celu
zmniejszenie stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu do poziomów
dopuszczalnych/docelowych i utrzymania ich na takim poziomie. W projekcie Studium ustalono
działania wspierające poprawę jakości powietrza poprzez:
- zachowano ciągłość korytarzy ekologicznych,
- zastosowano odpowiednie wskaźniki minimalnej powierzchni biologicznie czynnej
w granicach działki budowlanej w zależności od pełnionej funkcji terenu,
- umożliwiono perspektywicznie w obszarze systemu przyrodniczego tworzenie zieleni
urządzonej, parków, skwerów itp.,
- zachowano obszar dolin rzecznych jako terenów umożliwiających swobodny przepływ mas
powietrza,
87
- ustalono, że podstawowym źródłem zaopatrzenia w energię cieplną w postaci wody gorącej
lub pary jest ogólnomiejski system ciepłowniczy, ponadto należy uwzględnić możliwość
stosowania lokalnych źródeł ciepła wytwarzanego w wyniku odzyskiwania energii – solarnej,
gruntowej, wodnej lub zawartej w innych nośnikach,
- przebudowę układu komunikacyjnego obsługującego centrum miasta oraz rozbudowę sieci
ulic, która pozwoli ograniczyć wewnątrzmiejski ruch tranzytowy przez obszar śródmieścia,
- budowę ścieżek rowerowych lub ciągów pieszo-rowerowych wzdłuż nowo budowanych dróg.
Ponadto Program zaleca by planować rozbudowę miasta w sposób zapobiegający
zbytniemu „rozlewaniu się miasta”, co jest zbieżne z głównym kierunkiem rozwoju projektu
Studium - „rozwój miasta do wewnątrz”.
W projekcie Studium uwzględniono z Polityki Leśnej Państwa kierunki działań
wzmacniających funkcje lasów, m.in. w zakresie funkcji ekologicznych poprzez uwzględnianie
struktury przestrzennej lasów w krajobrazie, systemu zadrzewień oraz korytarzy ekologicznych
między kompleksami leśnymi i usuwania barier i ograniczeń ekologicznych (głównie
zewnętrznych). W celu poprawy stanu i ochrony lasów tak, by mogły one w lepszym stopniu
i szerszym zakresie spełniać różnorodne funkcje w obszarze gospodarki leśnej należy
podejmować działania, tj. uregulowanie i ukierunkowanie rekreacji i turystyki na obszarach
leśnych w sposób godzący funkcje społeczne lasów z ochronnymi i produkcyjnymi.
Cel nadrzędny Kierunków rozwoju turystyki do 2015 roku został określony jako:
„Tworzenie warunków prawnych, instytucjonalnych, finansowych i kadrowych rozwoju
turystyki, sprzyjających rozwojowi społeczno -gospodarczemu Polski oraz podniesienie
konkurencyjności regionów i kraju, przy jednoczesnym zachowaniu walorów kulturowych
i przyrodniczych”. Zrównoważona turystyka wg ww. dokumentu powinna przejawiać się taką
formą aktywności turystycznej, która odbywa się z poszanowaniem środowiska naturalnego
(elementów materialnych i niematerialnych), gwarantując długotrwałe zachowanie jego walorów.
Zrównoważona turystyka to kompromis między konkurencyjnymi interesami gospodarki
turystycznej a potrzebami ekosystemów. Dla zwiększenia konkurencyjności polskiej turystyki
istotne jest nie tylko kreowanie nowych produktów turystycznych, ale także rozwijanie
dotychczasowych. Wobec powyższego postanowiono przyjąć następujące kierunki zmian
w obszarze ośrodka rekreacyjno-sportowego „Dojlidy”, przyjmując że w kompozycji ośrodka
podstawowe znaczenie odgrywać będzie zieleń parkowa oraz zespół Stawów Dojlidzkich,
a istniejący po południowej stronie stawu las będzie pełnił funkcję parku miejskiego
z założonymi alejami spacerowymi i ścieżkami rekreacji czynnej, zastosowane rozwiązania
przestrzenne, powinny sprzyjać poruszaniu się pieszo w ramach ośrodka. Rozwój ośrodka
„Dojlidy” docelowo, w perspektywie wieloletniej, powinien być ukierunkowany do pełnienia
funkcji miejskiej, regionalnej, metropolitalnej.
W projekcie Studium ustalono, że na obszarach tworzących podstawowy system
przyrodniczy miasta należy dążyć do rekreacyjno-wypoczynkowego udostępniania lasów, a także
zapewnić udostępnienie dla mieszkańców miasta obszary i obiekty objęte formami ochrony
przyrody. Zwiększenie aktywności turystycznej na terenach objętych ochroną prawną może
przynieść znaczący wzrost negatywnych oddziaływań na środowisko, o ile nie zostanie
zapewniona ochrona przed degradacją terenów i obiektów cennych przyrodniczo, zniekształcenia
88
elementów środowiska. Zwykle tereny te są i ekologicznie i turystycznie cenne, dlatego chronić
je należy przed negatywną presją gospodarki turystycznej na poszczególne komponenty –
zwłaszcza takie jak: woda, powietrze, przestrzeń, krajobraz, gatunki i siedliska chronione. Jest to
szczególnie istotne w bezpośrednim sąsiedztwie – tuż poza granicami terenów chronionych,
gdzie nie obowiązują ograniczenia prawne. Utrzymanie i wzmocnienie ciągłości powiązań
przyrodniczych pomiędzy obszarami objętymi różnymi formami ochrony przyrody jest jedną
z zasad ochrony obszarów objętych formami ochrony przyrody w projekcie Studium.
Ustalenia projektu Studium w zakresie rozwoju dróg rowerowych podejmują jeden
z podstawowych instrumentów Polityki Transportowej Państwa na lata 2007–2025
w odniesieniu do transportu w miastach: „Promowanie roweru jako ekologicznego środka
transportu, w tym przez wspieranie rozwoju sieci dróg rowerowych.” W projekcie Studium
zastosowano rozwiązania zmniejszające uciążliwość ruchu ciężarowego (w tym dostawczego)
przez m.in. stworzenie warunków do eliminacji ciężkiego ruchu towarowego oraz przewozów
masowych ładunków niebezpiecznych przez tereny intensywnego zainwestowania miejskiego
w wyniku odpowiedniego rozwoju i modernizacji układu drogowego, np. budowy obwodnicy
miejskiej. W Białymstoku rozwijająca się motoryzacja indywidualna wywołuje konieczność
rozbudowy infrastruktury drogowej wpływając na środowisko, m.in. przez wzrost emisji
zanieczyszczeń gazów cieplarnianych ze źródeł mobilnych. Jest to negatywne oddziaływanie
tempa wzrostu motoryzacji. Zbyt duża zawartość ozonu w powietrzu stoi w sprzeczności
z Konwencją Wiedeńską o ochronie warstwy ozonowej z dnia 22 marca 1985 r. Pozytywnym
aspektem jest brak zagrożenia ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed negatywnymi
skutkami wynikającymi lub mogącymi wyniknąć z działalności człowieka, zmieniającej lub
mogącej zmienić warstwę ozonową. Na terenie Białegostoku nie będzie istniało zagrożenie
poprzez zwiększenie ruchu lotniczego, ponieważ istniejące lotnisko Krywlany planuje się
utrzymać jako sportowo-sanitarne z dopuszczeniem modernizacji w zakresie umożliwiającym
nieregularną komunikację lotniczą i odprawy graniczne.
89
9.
PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA, W TYM
ODDZIAŁYWANIA BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE,
WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE,
ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE
I CHWILOWE ORAZ POZYTYWNE I NEGATYWNE
PROJEKTU STUDIUM, NA CELE I PRZEDMIOT
OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ
INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU, A TAKŻE
NA ŚRODOWISKO
Biorąc pod uwagę lokalizację (rys. 8) najbliższych, względem położenia projektu Studium,
obszarów Natura 2000 – Puszczę Knyszyńską (PLB200003), Ostoję Knyszyńską (PLH200006),
Narwiańskie Bagna (PLH200002), Bagienną Dolinę Narwi (PLB200001) i Ostoję Narwiańską
(PLH200024), ich zadania ochronne a także cel i geograficzny zasięg projektu dokumentu, nie
przewiduje się negatywnych oddziaływań omawianego terenu na cele i przedmiot ochrony
obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów.
Realizacja ustaleń projektu Studium nie spowoduje fragmentacji obszarów leśnych,
zanieczyszczenia wód, zmiany stosunków wodnych oraz przesuszenia terenów podmokłych
i zaniku siedlisk łęgowych, torfowiskowych i źródliskowych w ww. specjalnych obszarach
ochrony siedlisk (SOO) oraz obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO). Kierunki
zagospodarowania przestrzennego Białegostoku przedstawione w projekcie Studium nie wpłyną
ponadto na zwiększenie presji turystyczno-rekreacyjnej w tych obszarach. Są to najważniejsze
zagrożenia, które mogłyby zakłócić funkcjonowanie najbliżej położonych obszarów Natura 2000,
a tym samym głównego korytarza ekologicznego - Korytarza Północnego (KPn) na trasie Dolina
Biebrzy – Puszcza Knyszyńska. Korytarz ten stanowi ważne ogniwo łączności ekologicznej
w skali Europy, umożliwia migrację zwierząt w skali kontynentalnej i rekolonizację Polski
i innych krajów Europy przez rzadkie gatunki zwierząt i roślin.
90
Rysunek 8 Lokalizacja terenu objętego projektem Studium względem najbliższych obszarów Natura 2000
W związku z powyższym, postanowiono przedstawić potencjalny wpływ realizacji
kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnionych w projekcie Studium
na poszczególne elementy środowiska w skali lokalnej (tabele 4 - 15).
Największy wpływ na zmiany zachodzące w środowisku mają inwestycje: rozbudowa
zabudowy mieszkaniowej, usługowej, produkcyjnej, infrastruktury technicznej, budowa
i modernizacja szlaków komunikacyjnych.
Tabela 4 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na różnorodność biologiczną
Sposób oddziaływania
Zachowano otwarte przestrzenie o wysokich walorach krajobrazowych i przyrodniczych na obszarze miasta (wyznaczono system przyrodniczy miasta). Jest to niezwykle istotne i ważne działanie mające na celu ochronę tych obszarów przed dewastacją i skutkami zmian przestrzennych związanych m.in. z rozwojem gospodarczym, turystyką.
Wzrost presji urbanizacyjnej wpływa na fragmentację terenów aktywnych biologicznie.
91
Ocena
skutków 1
+DB
-SB
Tworzenie korytarzy ekologicznych umożliwi występowanie oraz swobodną migrację gatunków zwierząt o wysokich wymaganiach przestrzennych. Działanie to
będzie miało wpływ na zwiększenie bioróżnorodności analizowanego terenu.
W projekcie Studium oprócz strefy zainwestowania wyznaczono obszar niezurbanizowany – podstawowy system przyrodniczy miasta, który obejmuje tereny o wysokich walorach środowiska przyrodniczego i krajobrazu takie jak: tereny lasów i
dolin rzecznych. W jego obrębie obowiązuje zakaz realizacji zabudowy.
Ustalenia projektu Studium będą umożliwiały trwałe funkcjonowanie różnorodności biologicznej w obszarze miasta poprzez utrzymanie w większości niezmienionym stanie cennych ekosystemów leśnych oraz cieków wodnych z towarzyszącymi im zbiorowiskami roślinnymi. W nienaruszonym stanie należy także zachować
tereny łąk, pastwisk i zieleni niskiej w dolinach rzek, pełniące funkcje przyrodnicze, z zakazem realizacji nowej zabudowy.
Do najważniejszych obszarów pełniących funkcje przyrodnicze na obszarze miasta
należą obszary o unikatowych zasobach, walorach i cechach środowiska przyrodniczego oraz wybitnych walorach krajobrazowych, objęte ochroną prawną – rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, tereny zieleni parkowej wpisane do rejestru
zabytków oraz 14 planowanych obszarów w projekcie Studium do objęcia ochroną
prawną.
W celu określenia kierunków rozwoju struktury funkcjonalno – przestrzennej miasta przyjęto zasadę zrównoważonego rozwoju.
Utrzymanie ciągłości przestrzennej i funkcjonalnej obszarów o szczególnych wartościach przyrodniczych i krajobrazowych, pełniących ważne funkcje (klimatyczne, biologiczne, hydrologiczne) w systemie przyrodniczym miasta.
+SDB
+DB
+DB
+DB
+ B/P
+ B/P D
Konieczne jest utrzymanie spójnego systemu powiązań przyrodniczych poprzez + B D
zachowanie drożności naturalnych korytarzy ekologicznych jakimi są przede
wszystkim kompleksy leśne w granicach miasta, łączące się z zewnętrznymi
(podmiejskimi) terenami aktywnymi biologicznie, tj. Las Pietrasze i Las Antoniuk,
Las Solnicki, doliny rzek: Białej, Dolistówki, Bażantarki, łączących inne mniejsze
cieki z rozległą doliną rzeki Supraśli.
Zmiana lokalnych uwarunkowań spowoduje zubożenie występującej szaty roślin- +/- B S
nej i zmianę warunków bytowania zwierząt. Z uwagi na niezbyt dużą powierzchnię takich obszarów, zmiany te nie powinny mieć wpływu na ogólny stan zasobów
przyrody i warunki ich egzystencji.
Najpoważniejszą barierą, ograniczającą przyrodniczą funkcjonalność korytarzy - S B/P
ekologicznych są szlaki komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu. Szczególnie silne ograniczenia tworzą one dla lokalnych korytarzy ekologicznych związanych z
ciekami wodnymi, pasmami terenów otwartych oraz kompleksami leśnymi.
1)
Typy oddziaływań na środowisko:
D – długoterminowe, Śr – średnioterminowe, K – krótkoterminowe, Ch - chwilowe, S – stałe, B – bezpośrednie, P – pośrednie, W – wtórne,
„+” - pozytywny, „-” - negatywny
Na etapie budowy inwestycji wystąpią lokalnie głównie oddziaływania bezpośrednie,
krótkookresowe, odwracalne dla mieszkańców i okresowe pogorszenie warunków życia (hałas,
92
pogorszenie jakości powietrza itp.), zaś na etapie eksploatacji - bezpośrednie, zmienne
w zależności od natężenia ruchu komunikacyjnego.
W stosunku do oddziaływania ustaleń projektu Studium na ludność (w kontekście
oddziaływania na zdrowie, bezpieczeństwo i jakość życia) spodziewane następstwa będą
pozytywne.
Tabela 5 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na ludzi
Ocena
skutków 1
+SB
Powstanie nowego „zaplecza” pracy.
Działania związane z ochroną i zachowaniem naturalnych siedlisk przyrodniczych + P
(unikalnych dla terenów miejskich) poprzez wprowadzenie nowych form ochrony
przyrody.
„Polmos” jako zakład zwiększonego ryzyka powstania poważnej awarii przemy- + D
słowej oraz 7 potencjalnych sprawców poważnej awarii przemysłowej znajdują się
na wyznaczonych terenach aktywności gospodarczej w projekcie Studium.
Działania związane z ochroną dolin przed „przeinwestowaniem” gruntów mają B/P
znaczenie dla zdrowia okolicznych mieszkańców. Należy jednak mieć na uwadze
znaczny sprzeciw miejscowej ludności, która w wyniku działań zmierzających do
ochrony środowiska będzie zmuszona do zmian w uprawie ziemi, a także utraci
m.in. potencjalne tereny pod zabudowę.
Warunki życia mieszkańców ulegną poprawie poprzez działania związane z prze- + S B
budową i budową infrastruktury technicznej (sieć kanalizacyjna, wodociągowa,
gazowa, energetyczna), promowanie ekologicznych nośników energii, budowę
nowych ciągów komunikacyjnych, wyznaczenie terenów mających pełnić funkcje
rekreacyjne i sportowe, wyznaczenie i stworzenie przestrzeni publicznych.
Polepszenie stanu hydrosanitarnego oraz środowiska wodno-gruntowego po roz- + S P
budowie systemu kanalizacji.
Promienisty układ ulic umożliwi połączenie obwodnicy śródmiejskiej z obwodnicą + S P
miejską wyprowadzając jednocześnie ruch z miasta.
W obszarze śródmieścia główną rolę będzie pełnić ruch pieszy i rowerowy oraz + S B/P
transport zbiorowy.
Stworzenie w Białymstoku spójnego systemu dróg rowerowych przyczyni się do + S B/P
wzrostu wykorzystania roweru w podróżach codziennych i rekreacyjnych, a także
poprawi bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu, w tym rowerzystów.
Projekt Studium utrzymuje dalszy rozwój systemów selektywnej zbiórki odpadów. + S P
Polepszenie klimatu akustycznego (szczególnie w mieście) po wybudowaniu za- + D P
chodniego odcinka obwodnicy oraz modernizacja jej południowej części.
Poprawienie bezpieczeństwa ruchu poprzez usprawnienie połączeń komunikacyj- + S P
nych w mieście i modernizację istniejących dróg gwarantujących płynność jazdy.
+SP
Konsekwentne realizowanie tras rekreacyjnych wzdłuż doliny rzeki Białej.
93
Dopuszczenie działalności usługowej na wszystkich terenach zabudowy mieszkaniowej będzie związane z większym nasileniem ruchu kołowego, manewrami pojazdów zaopatrzenia itp. Nie będzie to jednak powodowało przekraczania poziomów dopuszczalnych hałasu. Ten typ działalności gospodarczej jest źródłem
utrzymania dużej części społeczności lokalnej.
Na terenach aktywności gospodarczej (m.in. tereny o funkcji usługowej i produkcyjnej) należy spodziewać się większej uciążliwości akustycznej powodowanej
transportem technologicznym i zewnętrznym, w mniejszym stopniu procesami
produkcyjnymi.
Brak oddziaływań promieniowania elektromagnetycznego przy zachowaniu stref
bezpieczeństwa od linii elektroenergetycznych oraz ośrodka nadawczego SLR Białystok przy ul. Cieszyńskiej 3.
Podniesienie poziomu ładu przestrzennego przyczyni się do poprawy jakości
przestrzeni i tym samym warunków życia mieszkańców.
1)
-/+ B/P S
- Śr/D
+BS
+PS
Realizacja opracowywanego Studium umożliwi ochronę życia ludzi przed potencjalną
powodzią. Z drugiej strony działania związane z wyłączeniem terenów, np. spod zabudowy,
z uwagi na konieczność ochrony przed powodzią lub podtopieniami mogą wywoływać znaczne
sprzeciwy lokalnej społeczności. Wydzielenie systemu przyrodniczego wzdłuż cieków
(na terenach z wysokim poziomem wód gruntowych) przyczyni się do ograniczenia terenów
pod zabudowę oraz utrzymania zdolności retencyjnych i prawidłowego obiegu wody
w przyrodzie (w zlewni). Należy zwrócić uwagę, że są to działania niezbędne dla ochrony życia
i zdrowia ludzi, jak również dla ich mienia.
Na etapie budowy inwestycji oddziaływania na zwierzęta będą głównie bezpośrednie,
krótkookresowe, stosunkowo mało znaczące, w większości odwracalne, a na etapie eksploatacji pośrednie, stałe, o bardzo małym stopniu oddziaływania i określonym tylko do niektórych
gatunków zwierząt.
Większość planowanych działań z punktu widzenia ochrony przyrody nie budzi zastrzeżeń
i kwalifikuje się jako działania służące poprawie stanu istniejących siedlisk i bytowania
występujących w mieście gatunków fauny i awifauny. Potencjalne negatywne oddziaływania
na obszary chronione, faunę i florę, związane są z możliwością zmiany reżimu przepływu cieków
na skutek odprowadzania zwiększonej ilości ścieków i wód opadowych.
Tabela 6 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na zwierzęta
Ocena
skutków 1
Zanieczyszczenia pochodzące z upraw ogrodniczych, gospodarki komunalnej i - S B
przemysłu stanowią istotne zagrożenie dla środowiska wodnego, które może spowodować wyginięcie organizmów wodnych, gromadzenie zanieczyszczeń w ekosystemie oraz utratę siedlisk i różnorodności biologicznej.
94
Kształtowanie stosunków wodnych i zapewnienie ciągłości rzek i cieków.
Wdrożenie nowych obszarów objętych ochroną z zakresu ochrony przyrody oraz
utrzymywanie lokalnych korytarzy ekologicznych.
Działania w projekcie Studium utrzymują istniejące warunki bytowania zwierząt z
wyjątkiem obszarów, które wskazano pod nowe zainwestowanie, na których warunki bytowania zwierząt ulegną zmianie.
Pojawienie się gatunków nowych, synantropijnych, pospolitych w otoczeniu człowieka.
Zanikanie gatunków źle znoszących sąsiedztwo człowieka.
Projekt Studium ustala ochronę terenów lasów, dolin rzecznych będących środowiskiem życia zwierząt oraz lokalnego korytarza ekologicznego ułatwiającego ich
migrację.
1)
+PD
+PD
+SB
+B
D/Śr/K
- B D/Śr/K
+ B/P D
Na etapie budowy inwestycji oddziaływania na rośliny będą głównie bezpośrednie,
krótkookresowe, w większości nieodwracalne, zaś na etapie eksploatacji - pośrednie, stałe,
o bardzo małym stopniu oddziaływania.
Tabela 7 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na rośliny
Ocena
skutków 1
Zanieczyszczenia pochodzące z upraw ogrodniczych, gospodarki komunalnej i - B S
przemysłu stanowią istotne zagrożenie dla środowiska wodnego, które może spowodować wyginięcie organizmów wodnych, gromadzenie zanieczyszczeń w ekosystemie oraz utratę siedlisk i różnorodności biologicznej.
Najcenniejszymi elementami środowiska przyrodniczego w obszarze opracowania + D B
są ekosystemy leśne, zbiorowiska łąkowe oraz zbiorowiska związane z wodami
płynącymi i stojącymi. W celu zachowania ich naturalnego charakteru, obszary te
zostały w większości wykluczone z zabudowy. Zostały one włączone w system
przyrodniczy miasta. Będzie to skutkowało zachowaniem istniejącego stanu występujących tam zbiorowisk roślinnych.
Wyznaczenie terenów pod zabudowę na terenach dotychczas niezainwestowanych, - S B
zniszczenie powierzchni biologicznie czynnej, trwałe usunięcie roślinności.
Prawidłowe kształtowanie stosunków wodnych i zapewnienie ciągłości rzek i cie- + P D
ków.
Wdrożenie nowych obszarów objętych ochroną z zakresu ochrony przyrody oraz + P D
utrzymywanie lokalnych korytarzy ekologicznych.
Przeznaczanie fragmentów gruntów leśnych na cele lokalizacji inwestycji celu pu- + S B
blicznego.
1)
„+” - pozytywny, „-” – negatywny
95
Pogorszenie jakości wód jest problemem globalnym. Równolegle z wzrastającym
zaludnieniem i progresywną działalnością człowieka nasilają się presje antropogeniczne
na środowisko. Bytowo – gospodarcza działalność człowieka, przede wszystkim przemysłowa
i komunalna, wpływa na jakość wszystkich komponentów środowiska.
Na etapie budowy oddziaływania na wodę będą głównie pośrednie, krótkookresowe,
odwracalne i o bardzo małym stopniu oddziaływania. Na etapie eksploatacji oddziaływania będą
pośrednie, stałe (docelowo nastąpi poprawa stanu wód w związku uporządkowaniem gospodarki
ściekowej).
Tabela 8 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na wodę
Ocena
skutków 1
Uszczelnienie powierzchni (dotychczas biologicznie czynnej) zmniejszy udział re- - D S B
tencji wodnej.
Rozwinięcie systemu retencji wód opadowych na terenach poddanych inwesty- + D B
cjom.
Projekt Studium uwzględnia zasięg fali powodziowej rzeki Supraśl, określony + S B
przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Ze względu na położenie miasta na terenie Głównego Zbiornika Wód Podziem- + B D
nych Nr 218 „Pradolina rz. Supraśli”, projekt Studium nakłada konieczność ochrony terenów narażonych na przenikanie zanieczyszczeń do wód tego zbiornika poprzez m.in. priorytet dla realizacji kanalizacji sanitarnej. Projekt Studium wprowadza ustalenia służące kompleksowej ochronie wód podziemnych.
Dalszy rozwój systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz systemu selek- + B/P D/S
tywnej zbiórki odpadów komunalnych.
Projekt Studium ustala obowiązek drożności cieków w celu zapewnienia właści- + S B/P
wych warunków odbioru wód powierzchniowych oraz prawidłowego funkcjonowania wymiany gatunkowej zwierząt związanych z siedliskiem wodnym.
Projekt Studium zakłada uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie miasta + B S
poprzez: zintensyfikowanie rozbudowy systemu kanalizacji sanitarnej, wskazanie
potrzeby budowy dla terenów o zwartej zabudowie sieciowych systemów odprowadzania ścieków. Docelowo należy się spodziewać znacznej poprawy wyposażenia obszaru w kanalizację sanitarną.
Dla cieków i zbiorników wodnych zaplanowano działania ochronne w postaci + B/P D
utworzenia korytarzy ekologicznych jako systemu przyrodniczego miasta. Utworzenie stref buforowych – wspomagającego systemu przyrodniczego, ograniczy
negatywne oddziaływanie spływów powierzchniowych na środowisko, w tym siedliska wodne.
Utrzymanie funkcji ogrodniczej na terenach większości ROD-ów spowoduje za- - P S/Śr W
nieczyszczenie wód związkami azotu i fosforu dostarczanych m.in. w nawozach
naturalnych i mineralnych, środkach ochrony roślin (eutrofizacja wód) oraz innymi
substancjami toksycznymi, w tym metalami ciężkimi.
Tworzenie korytarzy ekologicznych, ochrona i zachowanie naturalnych siedlisk + D B/P
96
przyrodniczych oraz zaproponowanie nowych obszarów do objęcia ochroną przyrody (użytki ekologiczne, rezerwat przyrody, zespół przyrodniczo-krajobrazowy,
obszar chronionego krajobrazu). Pozwoli to ograniczyć nadmierny odpływ wód z
obszarów objętych ochroną prawną oraz zachować naturalny charakter cieków na
tych terenach. Poprzez zwiększenie zdolności retencyjnych wydzielonych obszarów oraz ograniczanie dopływu zanieczyszczeń z zewnątrz, zwiększy się rola samooczyszczania wód w przyrodzie. Przyczyni się to do poprawy jakości wód.
Obszary leśne charakteryzują się zwiększoną retencją, która ogranicza spływ po- + D P
wierzchniowy i powiązaną z nim erozję gruntów. Większa retencja korzystnie
wpływa na zasoby wód podziemnych powodując podniesienie ich zwierciadła.
1)
„+” - pozytywny, „-” – negatywny
Działania dotyczące modernizacji istniejącej oczyszczalni ścieków wpłyną na osiągnięcie
poprawy stanu całego środowiska wodnego. Aby efekt tych działań był zauważalny ich realizacja
musi iść w parze z intensywną rozbudową sieci kanalizacyjnej oraz z właściwym
zagospodarowaniem osadów ściekowych.
Na etapie budowy inwestycji oddziaływania na powietrze będą głównie bezpośrednie,
krótkookresowe, odwracalne, znaczące, lecz ograniczone do terenów przeznaczonych
pod zabudowę i bezpośrednio w jej otoczeniu, a na etapie eksploatacji - bezpośrednie, stałe,
o znaczącym stopniu oddziaływania szczególnie od dróg o dużym natężeniu ruchu.
Jakość powietrza bezpośrednio wpływa na właściwości fizykochemiczne wód i gleb.
Głównym źródłem pogorszenia jakości powietrza oraz środowiska gruntowo – wodnego jest
wzmożona działalność różnych dziedzin przemysłu oraz wciąż rozwijająca się motoryzacja.
Tabela 9 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na powietrze
Ocena
skutków 1
Promienisty układ ulic umożliwi połączenie obwodnicy śródmiejskiej z obwodnicą + S P
miejską wyprowadzając jednocześnie ruch z miasta.
Lokalne pogorszenie jakości powietrza w otoczeniu eksploatowanych zakładów
produkcyjnych, oczyszczalni ścieków, elektrociepłowni, spalarni odpadów medycznych czy planowanego Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych.
Zachowanie większych kompleksów leśnych wpływa poprzez asymilację dwutlenku węgla na redukcję jego stężenia w powietrzu.
Przeznaczenie terenów biologicznie czynnych pod zainwestowanie kubaturowe
spowoduje powstanie nowych źródeł pogorszenia jakości powietrza (stopień oddziaływania będzie zależny od formy urbanizacji – im większa koncentracja i
zwartość zabudowy tym większe oddziaływanie).
Wzrost ilości budynków mieszkalnych jednorodzinnych oraz obiektów usługowych i produkcyjnych przyczyni się do wzrostu emisji z systemów grzewczych.
97
- D/Śr P/B
+P
-PS
-SB
Rozbudowa systemu zaopatrzenia w ciepło przy uwzględnieniu możliwości stosowania lokalnych źródeł ciepła wytwarzanego w wyniku odzyskiwania energii – solarnej, gruntowej, wodnej lub zawartej w innych nośnikach.
Realizacja zachodniej części obwodnicy miejskiej oraz modernizacja jej południowej części spowoduje poprawę jakości powietrza w centrum Białegostoku.
Większe stężenia zanieczyszczeń w sąsiedztwie obwodnic w wyniku przeniesienia
ruchu drogowego o dużym natężeniu.
Dostępność całego miasta dla ruchu rowerowego jako jeden z celów rozwoju układu drogowo-ulicznego w projekcie Studium.
W obszarze śródmieścia główną rolę będzie pełnić ruch pieszy i rowerowy oraz
transport zbiorowy.
W wyniku realizacji ustaleń projektu Studium pojawią się nowe drobne źródła
emisji – głównie ciągi ulic lokalnych obsługujących nową zabudowę w części północno-wschodniej miasta, zaś niezbędne dla obsługi komunikacyjnej mieszkańców
tej części miasta.
1)
+ D/Śr
B/P
+PS
- D Śr B/P
+PD
+ S B/P
-/+ B/P S
D/Śr
Na etapie budowy inwestycji oddziaływania na powierzchnię ziemi będą znaczące,
bezpośrednie, krótkotrwałe i nieodwracalne w obszarze zainwestowanym. Wyznaczone nowe
tereny do zabudowy znacząco wpłyną na przekształcenie powierzchni terenu. Zmiany te należy
jednak uznać za nieuniknione, towarzyszące wprowadzeniu każdego typu inwestycji.
Tabela 10 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na powierzchnię ziemi
Kształtowanie powierzchni terenu podczas etapu budowy: zrównania, wykopy, nasypy itp.
Na powierzchnię ziemi i gleby negatywnie oddziałują postępujące procesy urbanizacyjne, transport, prowadzona działalność przemysłowa i usługowa. Działania te
prowadzą m.in. do depozycji substancji zanieczyszczających w glebach. Zarówno
właściwości mechaniczne gleb, jak i ich skład chemiczny są silnie przekształcone
na skutek antropopresji.
Tworzenie korytarzy ekologicznych, ochrona i zachowanie naturalnych siedlisk
przyrodniczych oraz zaproponowanie nowych obszarów do objęcia ochroną przyrody (użytki ekologiczne, rezerwat przyrody, zespół przyrodniczo-krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu). Na terenie chronionych obszarów ograniczony jest
wpływ na kształtowanie powierzchni terenu.
Prawidłowo prowadzona gospodarka wodno – ściekowa (rozwój sieci kanalizacyjnej, modernizacja oczyszczalni ścieków, docelowa likwidacja zbiorników bezodpływowych) wpływa pozytywnie na gleby.
W projekcie Studium zaleca się utrzymanie łąk, pastwisk i zieleni niskiej w dolinach
rzek.
Sukcesywne wygaszanie funkcji rolniczej poprzez przeznaczanie gruntów rolnych
98
Ocena
skutków 1
+/- B S
-P
+P
+B
+ B/P D
+/- S B/P
na cele zabudowy i zagospodarowania z zakresu mieszkalnictwa, usług, aktywności
gospodarczej oraz zieleni.
1)
Krajobraz to obszar, którego charakter jest wynikiem działania i interakcji czynników
przyrodniczych i/lub ludzkich. Jego istotnym elementem są wody powierzchniowe, tereny zieleni
oraz obszary poddane urbanizacji. Ogólnie można stwierdzić, że działania zawarte w projekcie
Studium będą w przewadze pozytywnie wpływać na walory krajobrazowe miasta. Ustalenia
projektu Studium mają głównie oddziaływanie długotrwałe.
Tabela 11 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na krajobraz
Ocena
skutków 1
Proces intensywnego rozwoju prowadzi do ukształtowania się na niektórych obsza- + B S
rach krajobrazu typowej strefy podmiejskiej, gdzie większość terenów pokrywa
jednorodzinna zabudowa mieszkaniowa i liczne obiekty głównie o funkcji handlowej, z odpowiednio rozwiniętą infrastrukturą komunikacyjną.
Wyznaczenie terenów zieleni krajobrazowej o dużym potencjale biotycznym (w + B D
tym cieki i zbiorniki wodne, zadrzewienia, łąki, nieużytki) z kształtowaniem zagospodarowania w kierunku zachowania i adaptacji zieleni nadwodnej, istniejących
zadrzewień i roślinności naturalnej, z przeciwdziałaniem zniekształcaniu rzeźby terenu i stosunków wodnych oraz zakazem zabudowy.
Nie przewiduje się w granicach miasta zmiany przeznaczenia większych komplek- +/- B S
sów gruntów leśnych na cele nieleśne (z wyjątkiem terenów pod infrastrukturę komunikacyjną i usługową).
Oddalenie sytuowania zabudowy od rzek i cieków (poza systemem przyrodniczym). + S B
W celu zachowania naturalnego charakteru najcenniejszych komponentów środowi- + B D
ska przyrodniczego projekt Studium wyłącza je spod zainwestowania – zakaz zabudowy.
Wyznaczenie terenów do objęcia formą ochrony przyrody ze względu na walory + B D
krajobrazowe: Obszar chronionego krajobrazu doliny Białej i Bażantarki oraz Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Stawy Dojlidzkie”.
Ze względu na cenne walory przyrodnicze i krajobrazowe miasta projekt Studium + B D
zachowuje przyrodniczy układ miasta poprzez wyznaczenie systemu przyrodniczego.
Większość przyjętych przez projekt Studium funkcji ma już obecnie swoje odzwier- +/- B S
ciedlenie w jej zagospodarowaniu.
W obszarze całego miasta utrzymuje się historyczną formę przestrzenną obszaru, + B S
historyczną zabudowę, historyczne osie widokowe i panoramy na zabytki i obiekty
o wartościach kulturowych.
99
Projektowane nowe elementy układu komunikacyjnego wpływają na przekształce- - B S
nie krajobrazu, fragmentację terenów dolin i kompleksów leśnych.
1)
Nie przewiduje się znaczących zmian w stosunkach klimatycznych w wyniku realizacji
projektu Studium względem istniejącego dokumentu (obowiązującej dotychczas wersji).
Tabela 12 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na klimat
Ocena
skutków 1
Doliny rzeczne stanowią korytarz wentylacyjny między terenami zabudowanymi, + P D
wiatry poprawiają stan czystości powietrza: przewietrzają, dotleniają. Kształtowanie terenów mających udział w procesach dynamizujących wymianę powietrza –
(m.in. terenów położonych wzdłuż liniowych ciągów komunikacyjnych i infrastruktury technicznej o przebiegu W-E lub zbliżonym).
Warunki topoklimatyczne obszaru zostaną ukształtowane poprzez wprowadzenie - P S
nowej zabudowy i powierzchni utwardzonych.
Ozon troposferyczny (przyziemny) powstaje w troposferze wskutek przemian - W
chemicznych innych związków: tlenków azotu, niemetanowych lotnych związków
organicznych, tlenku węgla i metanu. Ozon powstaje w wyniku przemian
fotochemicznych utleniania (pod wpływem ultrafioletowego promieniowania
słonecznego) tlenków azotu w obecności CO, CH4 i NMLZO.
Zachowanie terenów leśnych wywołuje zmiany mikroklimatyczne objawiające się + P D
lokalnym zmniejszeniem amplitudy wahań temperatury oraz częstotliwości występowania wiatrów.
1)
Zapisy w projekcie Studium nie wpłyną na ograniczenie dostępu do zasobów naturalnych,
natomiast przyczynią się one do poprawy jakości wód podziemnych i powierzchniowych.
Analizowane oddziaływania proponowanych zadań na zasoby naturalne mają charakter
w przewadze pozytywny, pośredni, a także bezpośredni.
Tabela 13 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na zasoby naturalne
Ocena
skutków 1
Złoże piasków kwarcowych „Białystok-Wasilków” w północno-wschodniej części + B/P D
miasta zostało wyeksploatowane i wyrobisko podlega konieczności rekultywacji w
kierunku leśno – rekreacyjnym.
Projekt Studium nie wskazuje na obszarze miasta nowych terenów przewidzianych + B/P S
do eksploatacji powierzchniowej z możliwością ustanowienia terenów górniczych.
100
Ze względu na położenie miasta na terenie Głównego Zbiornika Wód Podziem- + P S
nych Nr 218 „Pradolina rz. Supraśli” projekt Studium nakłada konieczność ochrony terenów narażonych na przenikanie zanieczyszczeń do wód ww. zbiornika poprzez m.in. priorytet realizacji kanalizacji sanitarnej oraz zakaz prowadzenia działań mogących naruszyć stan jakości wód.
1)
Na terenie miasta występują obiekty stanowiące dziedzictwo kulturowe kraju. Wśród tych
obiektów nagromadzonych przez stulecia, będących wytworem człowieka lub związanych z jego
działalnością można odnaleźć obiekty o znaczeniu historycznym, sakralnym oraz naukowym
(stanowiska archeologiczne).
Realizacja działań ujętych w projekcie Studium, przy zachowaniu wymagań i zasad
ochrony środowiska oraz zapisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia
23 lipca 2003 r., nie będzie w znaczący sposób oddziaływała na stan środowiska kulturowego.
Stwierdzono, że potencjalne oddziaływania zadań zebranych w projekcie Studium na dziedzictwo
kulturowe mają w przewadze charakter pozytywny i bezpośredni.
Tabela 14 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na zabytki
Ocena
skutków 1
W projekcie Studium do dziedzictwa kulturowego zaliczono obiekty będące dzie- + B S
łem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze
względu na posiadane wartości historyczne, artystyczne lub naukowe. Są to przede
wszystkim zabytki wpisane do rejestru, zabytki znajdujące się w wojewódzkiej
ewidencji zabytków (w tym cmentarze, parki i ogrody) oraz inne obiekty objęte
ochroną na podstawie ustaleń obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ponadto, ważną część dziedzictwa kulturowego miasta stanowią tzw. dobra kultury współczesnej, w tym mała architektura oraz miejsca pamięci, pomniki, krzyże i kapliczki przydrożne.
Wyznaczenie strefy A – pełnej ochrony konserwatorskiej - obejmującej obszary, + B S
zespoły budowlane i otoczenie zabytków w szczególności wpisanych do rejestru
zabytków.
Projekt Studium wytycza główne kierunki polityki przestrzennej miasta mających + B S
na celu przede wszystkim ochronę, rozwój zasobów oraz kształtowanie środowiska
kulturowego.
Wyznaczenie strefy B – pośredniej ochrony konserwatorskiej – obejmującej obsza- + B S
ry, historyczne układy urbanistyczne i ruralistyczne osiedli mieszkaniowych, zespoły budowlane (w tym zabudowy produkcyjnej) i otoczenie zabytków, podlegające rygorom w zakresie utrzymania zasadniczych elementów rozplanowania, istniejącej substancji o wartościach kulturowych oraz charakteru i skali nowej zabudowy.
101
Wyznaczenie strefy E – ochrony ekspozycji - obejmującej tereny właściwego eksponowania zespołów budowlanych i obiektów zabytkowych oraz innych obiektów
o wartościach kulturowych, głównie przez wyznaczenie terenów wyłączonych
spod zabudowy lub określenie jej nieprzekraczalnych gabarytów.
Wyznaczenie strefy K – ochrony krajobrazu - obejmującej obszar krajobrazu integralnie związanego z układem, zespołem lub obiektem zabytkowym lub o wartościach kulturowych.
Projekt Studium zawiera ustalenia mające na celu ochronę prawną pojedynczych
obiektów i zabytków - wyszczególnione w rejestrze zabytków oraz w gminnej
ewidencji zabytków.
Przyjęcie rozwiązań przestrzennych uwzględniających poszanowanie dziedzictwa
historycznego i aspektu kulturowego.
1)
+BS
+BS
+BS
+ BS
W związku z budową i rozbudową systemów kanalizacyjnych wzrośnie proporcjonalnie
ilość odprowadzanych ścieków. Może być to przyczyną zmiany reżimu przepływu w ciekach
i powodować lokalne podtopienia, np. gospodarstw domowych.
Analizowane oddziaływania proponowanych zadań na dobra materialne mają charakter
w przewadze bezpośredni i pośredni. W niektórych przypadkach realizacja omawianych zadań
wiąże się z koniecznością utrzymania terenu zieleni należącego do prywatnych właścicieli,
co może wywołać lokalne konflikty społeczne (związane np. z zakazem zabudowy, zakazem
zmiany stosunków wodnych itp.).
Tabela 15 Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na dobra materialne
Ocena
skutków 1
Zwiększenie wartości i jakości dóbr materialnych poprzez: poprawę jakości i war- + D B
tości przestrzeni publicznych (estetyzacja, modernizacja, remonty, renowacja zabytków, realizacja nowych elementów małej architektury, realizacja nowych lub
poprawa stanu istniejących terenów zieleni).
+DP
Tworzenie korzystnych warunków dla dokonywania inwestycji na terenie miasta.
Poprawa zaplecza turystycznego poprzez wykorzystanie unikatowych walorów + P D
miasta.
Tworzenie nowego zainwestowania służącego bezpośrednio rozwojowi turystyki, + S B P
sportu i rekreacji (urządzenie terenów, budowa infrastruktury - np. ścieżek rowerowych, szlaków pieszych, rozwój bazy gastronomicznej, noclegowej, usług sfery
rozrywkowej, itp.).
1)
102
Podsumowując, oddziaływanie na środowisko związane jest z wykorzystaniem zasobów
środowiska na potrzeby rozwoju społeczno-gospodarczego, infrastruktury technicznej
i komunikacyjnej. W obrębie terenu objętego projektem Studium dojdzie do trwałych przemian
środowiska w postaci przekształceń powierzchni, wymiany gruntów, zmian stosunków wodnych
w tym ograniczenia procesów infiltracji. Inwestycje z zakresu infrastruktury technicznej (sieć
wodociągowa, sieć kanalizacyjna), pomimo powodowania trwałych przekształceń środowiska,
korzystnie oddziałują na poprawę stanu jakościowego środowiska przyrodniczego.
Przekształcenia mechaniczne powodowane będą przez zabudowę terenu, utwardzenie podłoża,
zdjęcie pokrywy glebowej lub jej wymieszanie. Zminimalizowanie procesów degradacji jest
możliwe poprzez utrzymanie terenu biologicznie czynnego.
Stopień wrażliwości i odporności poszczególnych biocenoz na antropopresję jest bardzo
różny. Najbardziej podatne na degradację są zbiorowiska łąkowe i wodne w dolinach rzecznych.
Przepuszczalne podłoże i stosunkowo płytko zalegająca woda gruntowa ułatwiają migrację
zanieczyszczeń lub skażeń na większe odległości. Procesy zanieczyszczania wiążą się zasadniczo
z działalnością człowieka i zmianami jakie zachodzą we właściwościach fizycznych,
chemicznych i bakteriologicznych wody.
10. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE,
OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ
NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO,
MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI
PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE
I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000
ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU
Główne cele polityki zagospodarowania przestrzennego miasta w zakresie ochrony
środowiska to:
1) ochrona walorów środowiska, przyrody i krajobrazu,
2) poprawa jakości wód powierzchniowych i ochrona zasobów wodnych,
3) ochrona przed hałasem,
4) ochrona powietrza,
5) ochrona przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym,
6) przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska na skutek wystąpienia awarii przemysłowych oraz
awarii wynikających z transportu materiałów niebezpiecznych.
Kierunki ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego miasta:
1) utrzymanie ciągłości przestrzennej i funkcjonalnej obszarów o szczególnych wartościach
przyrodniczych i krajobrazowych, pełniących ważne funkcje (klimatyczne, biologiczne,
hydrologiczne) w systemie przyrodniczym miasta,
103
2) wyeksponowanie w strukturze miasta obszarów o dużych wartościach przyrodniczych
i krajobrazowych i wskazanie ich do objęcia ochroną,
3) poprawa jakości środowiska przyrodniczego i warunków życia mieszkańców.
Jednym z elementów struktury funkcjonalno-przestrzennej Białegostoku jest system
przyrodniczy miasta.
Na system przyrodniczy miasta składają się:
1) podstawowy system przyrodniczy - są to obszary o najwyższych walorach przyrodniczych,
mające znaczenie dla funkcjonowania całego miasta lub regionu, pełniące nadrzędne funkcje
przyrodnicze (głównie klimatyczną, hydrologiczną i biologiczną) oraz podporządkowane im
funkcje poza przyrodnicze (estetyczną, rekreacyjno-wypoczynkową). Tworzą go:
a) tereny zieleni urządzonej, tereny zieleni urządzonej z udziałem obiektów i urządzeń
sportu i rekreacji, tereny cmentarzy i rezerw cmentarzy (kategorii ZP, ZPS, ZC, ZCR),
b) tereny zieleni naturalnej świadomie kształtowane jako tereny o dużym potencjale
biotycznym, których funkcją podstawową jest poprawa funkcjonowania środowiska
przyrodniczego miasta, zachowanie powiązań w systemie przyrodniczym oraz pełniące
funkcje estetyczne i wypoczynkowe (kategorii ZN),
c) tereny lasów (kategorii ZL);
2) wspomagający system przyrodniczy - są to obszary, na których funkcje przyrodnicze oraz
pozaprzyrodnicze (w tym mieszkaniowa, usługowa i aktywności gospodarczej) są
równoważone. Stanowią bufor pomiędzy obszarem podstawowego systemu przyrodniczego
a obszarem zurbanizowanym. Tworzą go:
a) wskazane tereny zurbanizowane: zabudowy mieszkaniowej, usługowej i aktywności
gospodarczej, z dużym udziałem powierzchni biologicznie czynnej, sąsiadujące
z obszarami podstawowego systemu przyrodniczego,
b) tereny niewielkich powierzchniowo lasów, które włączone zostały do struktury terenów
zurbanizowanych, przewidziane do przekształcenia w tereny zieleni urządzonej
towarzyszącej zabudowie,
c) tereny, których zainwestowanie powinno być ograniczone ze względu
na uwarunkowania ekofizjograficzne (dokładne granice do ustalenia w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego),
d) tereny położone wzdłuż naturalnych cieków, kanałów i rowów oraz zbiorników
wodnych,
e) wybrane tereny wzdłuż ciągów komunikacyjnych i infrastruktury technicznej, w tym
m.in. napowietrznych linii elektroenergetycznych.
3) łączniki systemu przyrodniczego - są to tereny umożliwiające zachowanie ciągłości
funkcjonalno-przestrzennej pomiędzy elementami obszarowymi systemu podstawowego
i wspomagającego, pełniące funkcje dróg zasilania, a także zwiększające oddziaływanie
systemu przyrodniczego na tereny zurbanizowane:
a) powiązania lokalne tworzone ze względu na ekofizjograficzne predyspozycje terenu
(np.: małe naturalne cieki, kanały, rowy, zabagnienia oraz zbiorniki wodne, tereny
zieleni towarzyszące ciągom pieszym i rowerowym) – dokładne granice i przebieg
do ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
b) powiązania lokalne świadomie wyznaczane w procesie planowania.
104
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Kierunki zmian w zagospodarowaniu obszaru systemu przyrodniczego miasta to:
zachowanie i tworzenie ciągłości przestrzennej przyrodniczej struktury miasta Białegostoku
w relacji z terenami aktywnymi przyrodniczo położonymi poza jego granicami,
wyeksponowanie w strukturze miasta obszarów o dużych wartościach przyrodniczych
i krajobrazowych oraz ochrona tych terenów przed dewastacją,
wskazanie obszarów miasta, gdzie sposób zagospodarowania będzie podporządkowany
funkcjom przyrodniczym,
ochrona i zagospodarowanie rekreacyjno-wypoczynkowe terenów leśnych,
realizacja nowych terenów zieleni urządzonej,
ochrona istniejącej i wprowadzenie nowej zieleni towarzyszącej obiektom budowlanym oraz
zieleni osiedlowej, w tym towarzyszącej ulicom i placom,
kształtowanie głównych i lokalnych powiązań przyrodniczych,
tworzenie optymalnych warunków zamieszkania, pracy i wypoczynku.
Na obszarach tworzących podstawowy system przyrodniczy miasta należy dążyć do:
zakazu zabudowy, z wyjątkiem dopuszczeń określonych w Rozdziale 2 (w Kierunkach
projektu Studium);
zakazu realizacji urządzeń i instalacji należących do przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko (w rozumieniu przepisów związanych z ochroną środowiska),
za wyjątkiem przedsięwzięć celu publicznego, w tym służących poprawie stanu środowiska
lub obsługi mieszkańców, pod warunkiem zastosowania rozwiązań najkorzystniejszych
z punktu widzenia ochrony środowiska;
zakazu dokonywania trwałych zmian stosunków wodnych, szczególnie robót powodujących
trwałe obniżenie poziomu wód podziemnych lub ograniczenie zasilania poziomów
wodonośnych, cieków i zbiorników wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona
środowiska przyrodniczego, zrównoważona gospodarka wodna i cele publiczne;
zakazu wydobywania kopalin dla celów gospodarczych;
zakazu wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających naturalne formy rzeźby
terenu i obniżających walory krajobrazowe, z wyjątkiem prac związanych z:
a) zabezpieczeniem przeciwpowodziowym, przeciw podtopieniom,
b) utrzymaniem i budową, odbudową i modernizacją urządzeń wodnych,
c) budową inwestycji celu publicznego oraz udostępnianiem terenów rekreacyjnowypoczynkowych i innych dopuszczeń określonych w Rozdziale 2;
zakazu zasypywania, osuszania i niszczenia terenów podmokłych, zabagnionych
i naturalnych obniżeń terenowych (z wyłączeniem inwestycji celu publicznego);
utrzymania gruntów leśnych, z wyjątkiem realizacji inwestycji celu publicznego oraz funkcji
sportowo-rekreacyjnych;
rekreacyjno-wypoczynkowego udostępniania lasów.
105
Rysunek 9 System przyrodniczy miasta wyznaczony w projekcie Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku
Na obszarach wspomagających system przyrodniczy miasta należy dążyć do:
1) kształtowania ciągłości funkcjonalno-przestrzennej lokalnych skwerów, zieleni
przydomowej, przyulicznej, osiedlowej z obszarami podstawowego systemu przyrodniczego
(przebieg i zakres do ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego);
106
2) przekształcenia niewielkich powierzchniowo terenów leśnych i zadrzewień na tereny zieleni
urządzonej;
3) kształtowania zabudowy o charakterze ekstensywnym, z dużym udziałem powierzchni
biologicznie czynnej;
4) zachowania istniejących wartości krajobrazu kulturowego.
Na obszarach łączników systemu przyrodniczego należy dążyć do:
1) kształtowania ciągłości funkcjonalno-przestrzennej lokalnych terenów zieleni przyulicznej,
zieleni towarzyszącej ciągom pieszym i rowerowym z obszarami systemu przyrodniczego;
2) kształtowania liniowych terenów zieleni (np.: szerokie aleje z drzewami i krzewami,
tworzącymi przestrzeń publiczną, ciągi spacerowe i rowerowe, elementy retencyjne)
łączących tereny zieleni takie, jak: parki, skwery, lasy.
Obszary tworzące podstawowy system przyrodniczy są rekomendowane do wyłączenia
z zabudowy. Należy je traktować jako nienaruszalny zasób środowiska przyrodniczego
Białegostoku. Są to tereny, które nie powinny zmienić swojego charakteru i przeznaczenia
w długiej perspektywie czasowej. Obszary te, charakteryzujące się najwyższą bioróżnorodnością,
są niezbędne dla kształtowania jakości życia mieszkańców Białegostoku, ze względu na zdolność
retencjonowania wody, kształtowanie lokalnego klimatu i regenerację powietrza oraz walory
krajobrazowe, rekreacyjne i dydaktyczne.
W strukturze funkcjonalno-przestrzennej miasta istotne znaczenie dla zachowania
różnorodności biologicznej, kształtowania warunków klimatycznych i hydrologicznych ma układ
przestrzenny wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody. Należy dążyć do kreowania
spójnej polityki przestrzennej w zakresie ochrony obiektów i obszarów objętych różnymi
formami ochrony zgodnie ze standardami europejskimi.
W celu ochrony wartości przyrodniczych i walorów krajobrazowych na terenie miasta
proponuje się uzupełnienie istniejących obszarów i obiektów chronionych o kolejne,
wytypowane na podstawie Ekofizjografii Białegostoku (2011).
-
-
Obszary i obiekty objęte ochroną przyrody w projekcie Studium:
istniejące:
Rezerwat przyrody „Antoniuk”
Rezerwat przyrody „Las Zwierzyniecki
pomniki przyrody
planowane:
Rezerwat przyrody „Bagno”,
Obszar chronionego krajobrazu doliny Białej i Bażantarki (położony w zachodniej części
Białegostoku fragment doliny rzeki Białej oraz dolina Bażantarki),
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Stawy Dojlidzkie”,
Użytek ekologiczny przy ul. Octowej,
Użytek ekologiczny „Stawy Marczukowskie”,
Użytek ekologiczny młaki niskoturzycowej na północ od oczyszczalni ścieków,
Użytek ekologiczny młaki storczykowej na północ od ul. Dolnej,
2 użytki ekologiczne łąki storczykowe w okolicach ul. Tkackiej,
107
Użytek ekologiczny źródlisko powyżej ul. Merkurego,
Użytek ekologiczny łąki w dolinie Bażantarki,
Użytek ekologiczny młaki storczykowe w okolicach osiedla Antoniuk,
Użytek ekologiczny wilgotne łąki w dolinie Dolistówki,
Użytek ekologiczny łąki źródliskowe w okolicach ul. Wołyńskiej.
Rysunek 10 Tereny wskazane do objęcia prawną formą ochrony przyrody
źródło: projekt Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku
108
1)
2)
3)
4)
Zasady ochrony obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody:
utrzymanie i wzmocnienie ciągłości powiązań przyrodniczych pomiędzy obszarami objętymi
różnymi formami ochrony przyrody,
ochrona przed degradacją terenów i obiektów cennych przyrodniczo,
ograniczenie prowadzenia prac trwale zniekształcających rzeźbę terenu i stosunki wodne,
zapewnienie udostępnienia dla mieszkańców miasta.
W projekcie Studium wyznaczono 14 terenów do objęcia prawną formą ochrony przyrody
z 26 wskazanych w Ekofizjografii Białegostoku (2011). Należy zaznaczyć, że nieuwzględnione
użytki ekologiczne będą mogły być także zrealizowane. Są one w większości położone
na terenach systemu przyrodniczego miasta, gdzie odpowiednie zakazy w kierunkach
zagospodarowania poszczególnych terenów zieleni chronią ich wartości przyrodnicze, a ponadto
przeniesienie stosownych zapisów do planów miejscowych zapewni odpowiednią ochronę. Wiele
użytków ekologicznych (nie ujętych w projekcie Studium) znajduje się na terenach leśnych,
ujętych w podstawowym systemie przyrodniczym, gdzie istnieje duże prawdopodobieństwo
przetrwania cennych elementów środowiska. Formy ochrony przyrody wprowadza się przez
odrębne regulacje prawne na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Kierunki zagospodarowania
w Studium nie ingerują znacząco w możliwość wprowadzenia większej liczby form ochrony
przyrody w przyszłości niż jest to obecnie ukazane w dokumencie. W niektórych przypadkach
skorygowano granicę potencjalnych form ochrony przyrody w dostosowaniu do rzeczywistych
uwarunkowań. Opracowanie ekofizjograficzne ponadto wskazywało w wielu miejscach, jak np.
dolina rzeki Białej czy Bażantarki, na pokrywanie się mniejszych obszarowo planowanych form
ochrony przyrody (np. użytki ekologiczne) z większymi o wyższej randze.
Kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony zasobów wodnych i ich jakości
zakładają doprowadzenie jakości wód powierzchniowych do wymaganych standardów,
racjonalne gospodarowanie wodą, zapewnienie mieszkańcom dostępu do wody odpowiedniej
jakości, zwiększenie retencji wodnej oraz ograniczenie spływu powierzchniowego wód,
zachowanie lub odtworzenie naturalnego charakteru cieków i zbiorników wodnych oraz ochronę
ekosystemów wodnych.
W celu ochrony zasobów wodnych i ich jakości należy dążyć do:
1) w odniesieniu do cieków oraz zbiorników wodnych:
a) ochrony dolin rzecznych przed zabudową i niekontrolowanym zainwestowaniem,
b) ograniczania lokalizowania zabudowy w odległości 10 m oraz grodzenia w odległości
mniejszej niż 5 m od górnej krawędzi skarpy cieków i zbiorników wodnych położonych
na terenach tworzących system przyrodniczy,
c) ochrony przed niszczeniem istniejących cieków naturalnych i rowów wraz z obudową
biologiczną,
d) odtwarzania zasobów wodnych cieków oraz zbiorników wodnych z uwzględnieniem ich
funkcji przyrodniczych, retencyjnych i przeciwpowodziowych,
e) zapewnienia warunków zasilania cieków,
f) zakazu lokalizowania w dolinach rzecznych i ich bezpośrednim sąsiedztwie (na obszarze
podstawowego systemu przyrodniczego) urządzeń i instalacji należących
109
do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (w rozumieniu
przepisów związanych z ochroną środowiska), z wyjątkiem inwestycji służących
poprawie stanu środowiska oraz inwestycji celu publicznego, pod warunkiem
zastosowania rozwiązań najkorzystniejszych z punktu widzenia ochrony środowiska,
przyrody i przeciwpowodziowej;
2) w zakresie gospodarowania wodami powierzchniowymi na obszarze miasta:
a) odprowadzania wód opadowych i roztopowych do gruntu w granicach poszczególnych
działek budowlanych na terenach zabudowy mieszkaniowej o niskim i średnim
wskaźniku intensywności, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z warunków
gruntowo wodnych,
b) wykorzystania istniejących obniżeń terenowych, terenów podmokłych, istniejących
stawów - do magazynowania (retencjonowania) wód opadowych,
c) prowadzenia działań zapewniających retencję wody i spowolnienie odpływu
powierzchniowego wód opadowych,
d) kształtowania terenów zieleni w sposób zwiększający retencję powierzchniową
z wykorzystaniem istniejących rowów oraz cieków,
e) zachowanie jak największego udziału powierzchni biologicznie czynnej na terenach
przewidzianych do urbanizacji;
3) w odniesieniu do wód podziemnych:
a) w rejonach występowania nieizolowanych oraz słabo izolowanych poziomów
wodonośnych:
- wyprzedzającego wyposażenia w sieć kanalizacyjną,
- ograniczenia lokalizacji zbiorników bezodpływowych (szamb) i przydomowych
oczyszczalni ścieków,
b) na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 218:
- ochrony terenu zbiornika zgodnie z obowiązującą dokumentacją hydrogeologiczną,
- wyprzedającego wyposażenia w sieć kanalizacyjną terenów przewidzianych
do zabudowy.
Kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony powietrza zakładają utrzymanie lub
poprawę jakości powietrza i zapewnienie mieszkańcom odpowiedniej jego jakości.
W celu zapewnienia odpowiednich warunków aerosanitarnych w mieście, należy
dążyć do:
1) zachowania ciągłości korytarzy ekologicznych;
2) wyznaczania nowych publicznych terenów zieleni urządzonej, parków, skwerów;
3) ograniczania emisji powierzchniowej i niskiej emisji rozproszonej komunalno-bytowej
poprzez stosowanie niskoemisyjnych paliw i technologii na terenach niewyposażonych
w sieć ciepłowniczą, a na terenach wyposażonych w sieć ciepłowniczą poprzez ograniczenie
lokalizowania nowych źródeł emisji;
4) ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych poprzez: budowę
obwodnic, stworzenie stref pieszo-rowerowych, rozwój ścieżek rowerowych;
5) wprowadzania zieleni izolacyjnej do ciągów komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu;
6) stosowania ekranów akustycznych pochłaniających typu „zielona ściana” zamiast najczęściej
stosowanych ekranów odbijających;
110
7) kształtowania i ochrony miejskich korytarzy wymiany i regeneracji powietrza poprzez
zagospodarowanie terenów w sposób sprzyjający wymianie powietrza (np.: poprzez zakaz
lokalizowania zabudowy ograniczającej swobodny przepływ mas powietrza na terenach
regeneracji i przewietrzania);
8) kształtowania terenów mających udział w procesach dynamizujących wymianę powietrza
(tereny położone wzdłuż liniowych ciągów komunikacyjnych i infrastruktury technicznej
o przebiegu W-E lub zbliżonym, a także mające łączność z terenami podmiejskimi).
W celu ograniczenia uciążliwości spowodowanych hałasem należy dążyć do obniżenia
poziomu hałasu do dopuszczalnego (gdy jest on przekroczony) lub utrzymania co najmniej
na obecnym poziomie, poprzez:
1) wykorzystanie programu ochrony przed hałasem w zagospodarowaniu przestrzennym
obszarów objętych jego ustaleniami;
2) budowę obwodnic w celu eliminacji ruchu tranzytowego z obszaru wewnętrznego miasta;
3) zwiększenie płynności ruchu i uprzywilejowanie komunikacji miejskiej poprzez stosowanie
nowoczesnych środków inżynierii ruchu;
4) poprawę stanu nawierzchni ulic (stosowanie rozwiązań ograniczających poziom emisji
hałasu i jego rozprzestrzeniania się w środowisku);
5) promowanie transportu publicznego poprzez modernizację i rozbudowę komunikacji
miejskiej;
6) wprowadzanie i rozszerzanie stref wolnych od ruchu samochodowego lub stref gdzie ten
ruch jest ograniczony;
7) stwarzanie warunków do rozwoju transportu rowerowego i pieszego;
8) wprowadzanie zieleni izolacyjnej w pasach drogowych ulic;
9) budowę ekranów akustycznych wyłącznie w miejscach, w których poprawa klimatu
akustycznego innymi metodami nie jest możliwa;
10) określanie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do terenów realizacji
zabudowy zgodnie z przepisami szczególnymi.
1)
2)
3)
4)
W celu ograniczenia oddziaływania pól elektromagnetycznych należy dążyć do:
zachowania standardów ochrony środowiska przy lokalizacji urządzeń i instalacji
emitujących pola elektromagnetyczne (tj. elektroenergetyczne linie napowietrzne i stacje
transformatorowe wysokiego napięcia 220 kV i 110 kV oraz średniego napięcia 15 kV, stacje
radiowe i telewizyjne, telefonii komórkowej itp.);
ograniczania lokalizowania ww. obiektów na terenach objętych prawną ochroną przyrody
lub proponowanych do ochrony, na terenach wskazanych do wypoczynku i rekreacji oraz
chronionych ze względu na walory krajobrazu naturalnego i kulturowego;
lokalizowania niezbędnych urządzeń i instalacji emitujących pola elektromagnetyczne
w miarę możliwości na istniejących lub projektowanych obiektach budowlanych w ramach
terenów wskazanych do urbanizacji (np. na wysokich budynkach, wieżach, kominach oraz
innych wysokich budowlach);
wymiany istniejącej oraz lokalizowania nowej infrastruktury jako podziemnej (w przypadku
linii elektroenergetycznych).
111
W celu ochrony przed poważnymi awariami należy dążyć do:
1) ograniczenia lokalizowania nowych i rozbudowy istniejących zakładów stwarzających
zagrożenie wystąpienia poważnych awarii do obszarów do tego predysponowanych;
2) ograniczania tras przewozu niebezpiecznych ładunków przez obszar miasta.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Generalne zasady ochrony wartości kulturowych w skali całego miasta:
zachowanie, konserwację i restaurację zabytkowej substancji;
zachowanie zabytkowych układów urbanistycznych i kompozycji przestrzennych;
rewaloryzację historycznych układów urbanistycznych, zabudowy oraz zabytkowego
zagospodarowania terenu;
wykluczenie lokalizowania obiektów dysharmonizujących z historycznym sąsiedztwem
i przesłaniających obiekty zabytkowe, w tym ograniczenie lokalizowania naziemnych
obiektów infrastruktury technicznej;
nowe zagospodarowanie w sąsiedztwie zabytków, takie jak: zabudowa, nawierzchnie ulic
i placów, obiekty małej architektury - winno charakteryzować się wysokimi walorami
estetycznymi i użytkowymi, z ograniczeniem dowolności w stosowaniu rozwiązań
technicznych, materiałów i kolorystyki, w tym nawierzchni, a także materiału roślinnego;
uwzględnianie wymogów ochrony archeologicznej;
kompleksową ocenę stanu zachowania i funkcjonowania obszarów o wartościach
kulturowych, a w uzasadnionych przypadkach poprzedzanie prac planistycznych lub
rewaloryzacyjnych analizami i studiami historyczno-przestrzennymi, krajobrazowymi
i panoram;
dążenie do zachowania lub przywrócenia historycznego nazewnictwa ulic, osiedli, uroczysk,
lasów itd.;
wprowadzania zakazów i ograniczeń stosowania reklam i informacji wizualnej.
W celu ochrony poszczególnych zabytkowych obszarów i zespołów oraz krajobrazu
kulturowego wyznaczono strefy ochrony konserwatorskiej, które szczegółowo uściślane będą
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
−
−
−
−
Główne zasady rozwoju infrastruktury technicznej:
Na terenie miasta podstawowym systemem zaopatrzenia w wodę jest ogólnomiejska sieć
wodociągowa.
Dopuszcza się funkcjonowanie innych zorganizowanych systemów zaopatrzenia w wodę
spełniających warunki określone w zapisach ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę
i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.
Przewiduje się dopuszczenie, w zakresie określonym w ustawie, wykonania i użytkowania
indywidualnych ujęć wody, w tym korzystania wód podziemnych, znajdujących się
w gruncie właściciela działki.
Zakłada się dopuszczenie poboru wód podziemnych, niestanowiącego zwykłego korzystania,
w przypadku braku możliwości zaopatrzenia w wodę z ogólnomiejskiej sieci wodociągowej
lub niespełnienia przez dostawcę wody oczekiwań odbiorcy w zakresie parametrów lub
ilości oferowanej wody, pod warunkiem zachowania wymagań związanych z ochroną
środowiska, a szczególnie z ochroną zasobów wodnych.
112
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
Na terenie miasta i aglomeracji oprócz ogólnomiejskiej kanalizacji sanitarnej dopuszcza się
funkcjonowanie innych zorganizowanych systemów odprowadzania ścieków, spełniających
warunki określone w zapisach ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków.
W miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla
środowiska lub spowodowałaby nadmierne koszty, dopuszcza się budowę indywidualnych
lub grupowych systemów gromadzenia i oczyszczania ścieków, zapewniających właściwą
ochronę środowiska. Systemy do gromadzenia ścieków i budowle z tym związane należy
realizować w sposób umożliwiający ich przyłączenie do kanalizacji ogólnomiejskiej.
Zadaniem ogólnomiejskiego systemu odprowadzania wód opadowych jest odprowadzenie
wód opadowych za pomocą kanalizacji deszczowej do środowiska lub ich wtórne
wykorzystanie, a także ograniczenie i opóźnienie spływu tych wód przez zastosowanie
systemów retencji. Podstawowym odbiornikiem niezanieczyszczonych wód opadowych
powinien być grunt, a w przypadku braku możliwości odprowadzenia do gruntu, wody
powierzchniowe.
Należy dążyć do retencjonowania wód opadowych w stopniu określonym warunkami
geologicznymi gruntu lub przepustowością odbiornika (systemu kanalizacji, rzeki, cieku lub
rowu).
W przypadku braku możliwości zastosowania innych rozwiązań może być stosowane
bezpośrednie odprowadzenie wód opadowych do kanalizacji.
Podstawowym źródłem zaopatrzenia w energię cieplną w postaci wody gorącej lub pary jest
ogólnomiejski system ciepłowniczy.
Dopuszcza się stosowanie indywidualnych i lokalnych źródeł ciepła – odnawialnych,
pracujących w kogeneracji, odzyskujących ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych lub
uzyskujących ciepło ze spalania paliw.
Podstawowym źródłem zaopatrzenia w gaz jest ogólnomiejska sieć gazowa zasilana gazem
ziemnym z krajowego systemu gazowniczego za pomocą stacji redukcyjno-pomiarowych
wysokiego ciśnienia.
Przewiduje się dopuszczenie stosowania innych paliw gazowych, pod warunkiem spełnienia
wymogów w zakresie ich magazynowania, spalania oraz związanych z ochroną środowiska.
Kierunki rozwoju systemu elektroenergetycznego Białegostoku zawierają zasady
utrzymania, rozbudowy i modernizacji głównych elementów sieci wysokiego, średniego
i niskiego napięcia oraz elementów źródłowych.
Istniejące linie napowietrzne wysokiego napięcia 110 kV i 220 kV, położone
w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy i na terenach potencjalnie przeznaczonych
pod zabudowę, wymagać mogą przebudowy, polegającej na zmianie trasy przebiegu odcinka
linii napowietrznej WN lub zastąpienia jej odcinkiem linii kablowej WN.
Niezbędne jest wprowadzanie ustaleń dotyczących stref technicznych linii wysokiego
napięcia WN 220 kV i 110 kV w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
zgodnie z przepisami szczególnymi. Postulowane szerokości stref technicznych pod liniami
wysokiego napięcia wynoszą: dla linii WN 220 kV – 50 m, dla linii WN 110 kV – 40 m.
W strefach technicznych należy wprowadzić odpowiednie ograniczenia w zabudowie
i zagospodarowaniu terenów.
113
−
−
−
−
−
−
−
Modernizacja i rozbudowa infrastruktury teletechnicznej telefonii stacjonarnej wymagać
będzie w szczególności: adaptacji i modernizacji istniejących centrali telefonicznych oraz
rozbudowy istniejącej sieci kanalizacji i kabli doziemnych magistralnych i rozdzielczych
z zastosowaniem kabli światłowodowych.
Rozbudowa sieci istniejących stacji bazowych telefonii komórkowej, mająca na celu
udostępnienie usług teletechnicznych (wymagany zasięg i dostępność) oraz zapewnienie
wysokiej jakości parametrów sygnału wymagać będzie rozbudowy układu.
Zapewnienie wysokiego poziomu usług sieci internetowych oraz poprawa ich dostępności.
Utrzymanie w należytym stanie technicznym systemów nadawczo-odbiorczych stacji
radiowych i telewizyjnych wymagać będzie właściwej eksploatacji i sukcesywnej
modernizacji istniejących urządzeń radiokomunikacji i teletransmisji.
Istniejąca stacja linii radiowych (SLR) Białystok Centrum przy ul. Cieszyńskiej 3 posiada
między innymi dwie anteny radioliniowe, dla których wyznaczono pasy ochronne
o szerokości 50 m i wysokości zabudowy nie przekraczającej 35 m n.p.t. Konieczne będzie
utrzymanie strefy ochrony wokół Stacji SLR Białystok o promieniu 200 m, w której
wysokość zabudowy maksymalnie powinna wynosić 30 m.
Planowaną instalacją regionalną jest instalacja termicznego unieszkodliwiania odpadów
w Białymstoku z lokalizacją przy ulicy gen. W. Andersa, wybraną po przeprowadzeniu
postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.
Zgodność systemu gospodarki odpadami komunalnymi z zasadami obowiązującymi w Unii
Europejskiej będzie opierała się na:
1) zapobieganiu powstawania odpadów,
2) selektywnym zbieraniu odpadów,
3) recyklingu odpadów użytecznych,
4) unieszkodliwianiu odpadów na drodze kompostowania i termicznego unieszkodliwiania,
5) składowanie tylko tych odpadów, których nie można odzyskać bądź całkowicie
unieszkodliwić.
Rolnicza przestrzeń produkcyjna występująca na terenie miasta nie ma znaczenia
gospodarczego.
Przyjęto jako zasadę przekształcanie istniejących terenów rolnych położonych na gruntach
mniej dogodnych do zabudowy, takich jak doliny rzeczne, tereny podmokłe na cele zieleni
naturalnej, urządzonej lub urządzonej z terenami sportu i rekreacji. Tereny te włączone zostały do
obszaru systemu przyrodniczego miasta.
Pozostałe tereny rolne wskazano do urbanizacji, zgodnie z kierunkami zagospodarowania
w ramach poszczególnych kategorii terenów.
Na terenach lasów położonych w granicach systemu przyrodniczego miasta, gospodarka
leśna powinna być prowadzona na warunkach określonych w planach urządzania lasu (lasy
Skarbu Państwa) lub uproszczonych planach urządzania lasu (lasy Gminy Białystok, osób
fizycznych i prawnych), z uwzględnieniem terenów objętych różnymi formami ochrony przyrody
i wskazań zawartych w planach ochrony albo w przepisach odrębnych. Na terenach leśnych
dopuszcza się rozwój funkcji rekreacyjnych, wypoczynkowych i edukacyjnych oraz inwestycje
114
celu publicznego. Wzdłuż granic lasów, należy wyznaczyć strefy, których celem będzie
umożliwienie dostępu rekreacyjnego terenów leśnych.
W planach urządzania Lasu Solnickiego należy uwzględnić płaszczyzny wznoszenia
i podejścia do lądowania lotniska Krywlany.
W ramach poszczególnych kategorii terenów, w skład których wchodzą lasy wyłączone
z systemu przyrodniczego miasta, należy dążyć do ich zagospodarowania w kierunku zieleni
towarzyszącej zabudowie i zachowania, w miarę możliwości, wartościowego drzewostanu.
Zasięg obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi dla rzeki Supraśl
uwzględniono w Studium. Obejmują one tereny w dolinie rzeki Białej oraz rzeki Supraśl.
Ochronę przed powodzią i podtopieniami należy realizować w szczególności poprzez:
1) kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych, w tym wyznaczonych
obszarów szczególnego zagrożenia powodzią w sposób, który nie utrudnia ochrony przed
powodzią ani nie zwiększa zagrożenia powodziowego;
2) racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a także
sterowanie przepływami wód;
3) zapewnienie funkcjonowania systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami
zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze;
4) zachowanie, tworzenie i odtwarzanie systemów retencji wód;
5) budowę, rozbudowę i utrzymywanie budowli przeciwpowodziowych;
6) zapewnienie odpływu wezbranych wód przy planowaniu inwestycji celu publicznego
na obszarach dolin rzecznych i wyznaczonych obszarach szczególnego zagrożenia powodzią.
Eliminowanie
oraz
mininimalizowanie
potencjalnych
skutków
skażenia
przemysłowymi środkami toksycznymi wymaga działań polegających m.in. na:
1) ograniczaniu stref oddziaływania zakładów stosujących toksyczne środki przemysłowe
poprzez dążenie do eliminacji bądź ograniczenia stosowania tych środków w procesach
technologicznych;
2) ograniczaniu bądź zakazie lokalizacji, w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów
przemysłowych stosujących środki toksyczne, funkcji kolidujących, w tym mieszkaniowej;
3) ograniczaniu i wyznaczaniu najkrótszych tras przewozów substancji toksycznych
i niebezpiecznych przez miasto oraz wyznaczenie ewentualnych tras ich przewozów
obwodnicami na obrzeżu miasta;
4) ciągłym usprawnianiu systemu i służb ostrzegania, powiadamiania oraz ratowniczych
na wypadek zagrożenia oraz stałym monitoringu przewożonych substancji trasami
drogowymi i kolejowymi.
Procesy urbanizacyjne prowadzą do zwiększania obszarów nieprzepuszczalnych, jednak
nie musi być to równoznaczne ze zwiększaniem fal wezbraniowych i pogarszaniem jakości wód
w rzece Białej w przyszłości. Warunkiem jest zwiększanie retencji wód deszczowych na obszarze
zlewni przez tworzenie obszarów infiltracyjnych lub okresowych zbiorników dla wód
deszczowych. Stosowanie takich rozwiązań technicznych prowadzi nie tylko do bardziej
równomiernego dopływu wód do rzeki, ale także do poprawy jej jakości przez zmniejszenie
zawartości materiału wleczonego i zawieszonego w wodzie.
115
Celem zapobiegania, ograniczania lub kompensowania negatywnych oddziaływań
na środowisko w projekcie Studium znalazło się szereg ustaleń łagodzących prognozowane
ujemne skutki ich realizacji (przedstawione w rozdziale 9 prognozy). W wielu przypadkach
zapisy ustaleń zmierzają wprost do znaczącej poprawy stanu i funkcjonowania środowiska.
Na etapie oceny projektu Studium nie jest możliwe oszacowanie prac kompensacyjnych,
które powinny być wykonane. Studium jako dokument o charakterze strategicznym nie jest
podstawą do realizacji poszczególnych przekształceń. Ich realizacja może nastąpić dopiero
po uchwaleniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w których można ustalić
metody analizy skutków ich realizacji oraz propozycje prac kompensacyjnych.
11. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ
ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM WRAZ
Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD
DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO
WYBORU ALBO WYJAŚNIENIE BRAKU ROZWIĄZAŃ
ALTERNATYWNYCH, W TYM WSKAZANIA
NAPOTKANYCH TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH
Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK
WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY (BIORĄC POD UWAGĘ
CELE I GEOGRAFICZNY ZASIĘG OPRACOWANIA ORAZ
CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000
ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU)
Uwzględniając lokalizację najbliższych, względem położenia obszaru opracowywania,
obszarów Natura 2000 – Puszczę Knyszyńską (PLB200003), Ostoję Knyszyńską (PLH200006),
Narwiańskie Bagna (PLH200002), Bagienną Dolinę Narwi (PLB200001) i Ostoję Narwiańską
(PLH200024), ich zadania ochronne a także cel i geograficzny zasięg projektu Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku, nie
przewiduje się negatywnych oddziaływań omawianego terenu na cele i przedmiot ochrony
obszarów Natura 2000 oraz ich integralność.
Zgodnie z zapisami ustawowymi rolą prognozy nie jest ocena przyjętych w dokumencie
rozwiązań planistycznych, a sprawdzenie czy w przyjętych rozwiązaniach zabezpieczony został
we właściwy sposób interes środowiska przyrodniczego, w tym zdrowia i życia ludzi.
Zapisy studium nie stanowią prawa miejscowego i wyznaczają jedynie główne kierunki
rozwoju. Dalsze regulacje podjęte na etapie sporządzania projektów planów miejscowych oraz
wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, powinny w wystarczający sposób
chronić środowisko i uniemożliwić występowanie znaczącego oddziaływania na cel i przedmiot
ochrony oraz integralność obszaru Natura 2000.
116
Przyjęcie wariantu „zerowego”, czyli nie przystąpienie do sporządzenia projektu Studium
oznaczałoby dalsze funkcjonowanie obecnego dokumentu, który nie uwzględnia nowych
uwarunkowań oraz obowiązującego stanu prawnego, co będzie skutkowało uniemożliwieniem
opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (aktów prawa
miejscowego, które wytyczają podstawowe zasady ładu przestrzennego pozwalające
na racjonalną gospodarkę terenami). Poza planem miejscowym w systemie planowania
przestrzennego występują instrumenty pomocnicze w postaci decyzji lokalizacyjnych.
W sytuacji, gdy powierzchnia nie jest objęta miejscowym planem zagospodarowania
przestrzennego, powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych i gospodarczych
podejmowanych bez uwzględnienia zachowania ładu przestrzennego i uporządkowanego
rozwoju terenów mieszkaniowych, produkcyjnych czy rekreacyjnych, bez konieczności
rozpatrywania ustaleń Studium, które to jako pierwsze na terenie miasta wyznacza kierunki
prawidłowego zagospodarowania terenu. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak
uwzględniana zasad ochrony środowiska.
Wobec powyższego, przyjęcie i uchwalenie projektu Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku jest jedynym, korzystnym rozwiązaniem
wpływającym na kształtowanie przestrzeni miejskiej z uwzględnieniem zrównoważonego
rozwoju.
12. STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU
NIESPECJALISTYCZNYM
Prognozę oddziaływania na środowisko projektu Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku wykonano na podstawie art. 46 pkt 1
i art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235, z późn. zm.). Celem opracowania „prognozy
oddziaływania na środowisko” jest identyfikacja i przewidywanie oddziaływania zamierzeń
o implikacjach środowiskowych na zdrowie ludzi oraz na środowisko biogeofizyczne,
a co za tym idzie zinterpretowanie i skuteczne przekazanie informacji o tych oddziaływaniach.
Prognoza zawiera możliwie wyczerpujące opisanie środowiska w jego złożoności oraz
przewidywania jego zmian spowodowanych oddziaływaniem wprowadzonych zamierzeń
realizacyjnych.
Ustalenia studium nie stanowią prawa miejscowego i wyznaczają jedynie główne kierunki
rozwoju. Dalsze regulacje podjęte na etapie sporządzania projektów planów miejscowych oraz
wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, powinny w wystarczający sposób
chronić środowisko i uniemożliwić występowanie znaczącego oddziaływania na jego
komponenty, w tym na ludzi.
Istotą nowego projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Białegostoku jest ukierunkowanie przekształceń przestrzennych
w dostosowaniu do aktualnych uwarunkowań oraz wyznaczenie kierunków przyszłego rozwoju
117
miasta w zmienionym otoczeniu prawnym. Planuje się kontynuację budowy i rozwoju struktury
funkcjonalno-przestrzennej Białegostoku, jako „miasta kompaktowego”, tj. miasta zwartego,
które będzie się rozwijało w układzie pierścieniowo – promienistym w obecnych granicach, bez
ich poszerzania. Białystok pozostanie w tradycji miasta europejskiego, czyli miasta o zwartej
strukturze przestrzennej.
Projekt Studium powstał w nawiązaniu do innych opracowań planistycznych
i strategicznych o zasięgu krajowym, wojewódzkim i lokalnym. Ponadto zostały uwzględnione
cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym
i krajowym, istotne z punktu widzenia projektu dokumentu oraz omówiono sposoby, w jakich te
cele i inne problemy środowiska zostały wzięte pod uwagę podczas jego opracowywania.
Projekt Studium uwzględnia zasięg fali powodziowej rzeki Supraśl. Ważną kwestią w skali
miasta i regionu jest podjecie działań w zakresie ochrony Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych Nr 218 (ulokowanego w północnej części miasta) przed zanieczyszczeniami,
poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych, ochrony powietrza, poprawienie
klimatu akustycznego miasta, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym,
zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańców i środowiska przed skażeniem w wyniku poważnych
awarii w związku z substancjami niebezpiecznymi. Ponadto określono cele i zasady ochrony
dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, kierunki rozwoju
komunikacji oraz infrastruktury technicznej.
Biorąc pod uwagę lokalizację najbliższych, względem położenia opracowywanego
Studium, obszarów Natura 2000 – Puszczę Knyszyńską, Ostoję Knyszyńską, Narwiańskie Bagna,
Bagienną Dolinę Narwi i Ostoję Narwiańską, ich zadania ochronne a także cel i geograficzny
zasięg projektu dokumentu, nie przewiduje się negatywnych oddziaływań omawianego terenu
na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów. Realizacja
ustaleń projektu Studium nie spowoduje zanieczyszczenia wód, zmiany stosunków wodnych,
fragmentacji obszarów leśnych oraz przesuszenia terenów podmokłych i zaniku siedlisk
łęgowych, torfowiskowych i źródliskowych w ww. specjalnych obszarach ochrony siedlisk
(SOO) oraz obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO). Projekt Studium nie wpłynie ponadto
na zwiększenie presji turystyczno-rekreacyjnej w tych obszarach.
W granicach projektu Studium występują obszary i obiekty podlegające ochronie
na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody: pomniki przyrody
(11 pojedynczych drzew oraz grupa 10 drzew), rezerwat przyrody „Las Zwierzyniecki” oraz
„Antoniuk”. Zostały one uwzględnione przy opracowywaniu projektu Studium, ponadto
wyznaczono do objęcia ochroną 11 obszarów pod użytki ekologiczne, rezerwat przyrody
„Bagno”, obszar chronionego krajobrazu w dolinie rzeki Białej i Bażantarki oraz zespół
przyrodniczo - krajobrazowy „Stawy Dojlidzkie”. Wzmacniać powiązania pomiędzy wyżej
przedstawionymi obszarami będzie wyznaczony na rysunku Studium system przyrodniczy miasta
obejmujący głównie doliny rzeczne, tereny leśne oraz zieleń urządzoną. Są to obszary
o najwyższej bioróżnorodności, niezbędne dla jakości życia mieszkańców Białegostoku, ze
względu na zdolność retencjonowania wody, kształtowanie lokalnego klimatu i regenerację
powietrza.
Obszar podstawowego systemu przyrodniczego to zespół terenów o najwyższych walorach
przyrodniczych (tereny lasów, tereny zieleni naturalnej, tereny zieleni urządzonej, tereny zieleni
urządzonej z udziałem obiektów i urządzeń sportu i rekreacji, tereny cmentarzy i rezerw
118
cmentarzy). Wyżej wymienione obszary oraz fragmenty wspomagającego systemu
przyrodniczego wraz z łącznikami systemu przyrodniczego zaliczono do terenów wyłączonych
spod zabudowy. Wspomagający system przyrodniczy ma do spełnienia rolę obszaru
przejściowego, buforującego oddziaływanie terenów zurbanizowanych na obszar korytarzy
ekologicznych. Wspomniane tereny utrzymują ciągłość przyrodniczą ułatwiając migrację
gatunków zwierząt, roślin i grzybów. Są one także niezbędne dla jakości życia mieszkańców
Białegostoku ze względu na zdolność retencjonowania wody, kształtowanie lokalnego klimatu
i regenerację powietrza. Dużą rolę odgrywają ich walory krajobrazowe, rekreacyjne
i dydaktyczne położone w zasięgu komunikacji pieszej, rowerowej i miejskiej. Stanowi to
potencjał unikalny w skali kraju. Właściwe zagospodarowanie lokalnych zasobów przyrody jest
szansą wyróżnienia się Białegostoku na tle innych miast wojewódzkich.
W mieście dominują przede wszystkim tereny z zabudową zwartą usytuowaną wzdłuż ulic
bądź tereny osiedli mieszkaniowych z zabudową wielorodzinną i jednorodzinną oraz zespoły
zabudowy aktywności gospodarczej. Powszechnie rozumiana działalność człowieka (przemysł,
urządzenia komunikacyjne, gospodarka wodna i energetyczna, osiedla) w poważnym stopniu
zmieniła czynniki naturalne, takie jak glebę, warunki wodne, mikroklimat i biosferę. Przy coraz
większym wzroście intensywności gospodarki szatę roślinną stanowią zespoły nienaturalne
i zbiorowiska sztuczne na terenach poddanych antropopresji.
Projekt Studium zawiera szereg ustaleń mających na celu zachowanie i ochronę
najcenniejszych dla miasta walorów przyrodniczych oraz wprowadza wiele rozwiązań
minimalizujących lub całkowicie ograniczających negatywne oddziaływanie na komponenty
środowiska, a wręcz poprawi stan jakości środowiska. Osiągnięcie wyższych standardów
ochrony środowiska będzie odbywać się m.in. poprzez wykorzystanie rezerw mocy mediów
komunalnych oraz preferowanie „czystych” źródeł energii. Stworzenie systemu retencji wód
opadowych ograniczy ich objętość odprowadzaną do cieków wodnych i poprawi bilans wodny
na terenach poddanych urbanizacji.
Jednostki urbanistyczne zostały wyposażone w możliwość realizacji ośrodków
usługowych, co jest spójne pod względem funkcjonalnym i ograniczy zbędne przejazdy
mieszkańców. Podniesienie poziomu ładu przestrzennego przyczyni się do poprawy jakości
przestrzeni i tym samym warunków życia mieszkańców. Zrównoważone planowanie
urbanistyczne w projekcie Studium pomoże ograniczyć chaotyczną zabudowę miejską oraz utratę
naturalnych siedlisk i bioróżnorodności. Rozwiązania przestrzenne zostały oparte także
na poszanowaniu dziedzictwa historycznego i aspektu kulturowego.
W wyniku realizacji ustaleń projektu Studium nie przewiduje się zagrożeń względem
znaczącego niekorzystnego wpływu na środowisko, w tym na zdrowie i życie ludzi. Wiele
z elementów charakteryzujących zrównoważony rozwój będzie wymagało doprecyzowania
na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Ze względu na przyjęte zagospodarowanie terenu objętego projektem Studium oraz mogące
powstać zamierzenia inwestycyjne z realizacji jego ustaleń, nie stwierdza się wystąpienia
możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko.
Brak wdrażania ustaleń zawartych w Studium utrwaliłby niekorzystne tendencje, które są
obecnie obserwowane w przestrzeni. Pogłębiłoby to chaos przestrzenny i doprowadziło
do zwiększenia powierzchni terenów wymagających uporządkowania oraz do konfliktów
119
w związku z koniecznością zadbania o tereny cenne przyrodniczo oraz pełniące funkcję
retencyjną, krajobrazową, hydrologiczną i klimatyczną.
W projekcie Studium wskazuje się kierunki rozwoju oraz ogólne zasady zagospodarowania
terenów, które powinny być uszczegóławiane na etapie sporządzania miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 27 marca 2003 r.
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym analiza aktualności studium oraz zmian
w zagospodarowaniu przestrzennym powinna być wykonana przez Prezydenta Miasta
przynajmniej raz w ciągu trwania kadencji rady gminy. Umożliwia to kontrolę nie tylko
aktualności studium, ale również ewentualnego oddziaływania jego ustaleń na środowisko.
Monitoring umożliwi korygowanie działań, które nie przynoszą planowanych efektów
i rezultatów, reagowanie na zmiany sytuacji w mieście.
120
WYKORZYSTANE MATERIAŁY
• ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232,
z późn. zm.);
• ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz. U. z 2013 r., poz. 1235, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U.
z 2012 r., poz. 647, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627, z późn.
zm.);
• ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2013 r., poz.
1205);
• ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U.
z 2013 r., poz. 1399);
• ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z 2012 r., poz. 933, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2011 r.,
Nr 118, poz. 687, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162,
poz. 1568, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. z 2014 r.,
poz. 40);
• Konwencja Wiedeńska o ochronie warstwy ozonowej sporządzona w Wiedniu dnia 22 marca
1985 r. (Dz. U. z 1992 r. Nr 98, poz. 488);
• Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r.
(Dz. U. z 2006 r. Nr 14, poz. 98);
• Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, sporządzona w Bonn dnia
23 czerwca 1979 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 2, poz. 17);
• Komunikat do Rady i Parlamentu Europejskiego dotyczący strategii tematycznej w sprawie
środowiska miejskiego, Bruksela, Komisja Wspólnot Europejskich, 11.01.2006 r.;
• Standardowe Formularze Danych Natura 2000: Ostoja Knyszyńska (PLH200006) aktualizacja z 10.2013 r., Puszcza Knyszyńska (PLB200003) – aktual. z 10.2013 r., Ostoja
Narwiańska (PLH200024) – aktual. z 10.2013 r., Bagienna Dolina Narwi (PLB200001) –
aktual. z 10.2013 r., Narwiańskie Bagna (PLH200002) – aktual. z 10.2013 r.;
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.
w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.U.UE.L.10.20.7);
• Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U.UE.L.92.206.7, Dz.U.UE-sp.15-2-102
z późn. zm.);
• Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk
(Dz.U.UE.L. z 1982 Nr 38, poz. 3 oraz Dz.U.UE-sp. z 2011 Nr 14, poz. 282);
• Raport o stanie środowiska województwa podlaskiego w latach 2011-2012, Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, Białystok 2013 r.;
121
• Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego
w 2013 roku, WIOŚ Białystok, kwiecień 2014 r.;
• Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska
na terenie powiatu miasta Białystok, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Białymstoku, grudzień 2013 r.;
• Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska
na terenie miasta Białystok, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku,
grudzień 2012 r.;
• Ocena stanu sanitarnego województwa podlaskiego za 2013 r., Państwowa Inspekcja
Sanitarna, Białystok, marzec 2014 r.;
• Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego, Warszawa, 25 stycznia 2011 r.;
• Prognoza
oddziaływania
na
środowisko
Projektu
Koncepcji
Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju 2030 (Część pierwsza: Streszczenie w języku nietechnicznym
i Część druga: Synteza), październik 2010 r.;
• Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku, Ministerstwo Sportu i Turystyki, dokument
rządowy przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 26 września 2008 r.;
• Strategia rozwoju turystyki na lata 2007-2013, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, kwiecień
2007 r.;
• Zaktualizowana prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii rozwoju turystyki
na lata 2007 – 2013, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa, sierpień 2006 r.;
• Projekt Polityki Wodnej Państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016), Krajowy
Zarząd Gospodarki Wodnej, 2011 r.;
• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Polityki Wodnej Państwa do roku 2030
z uwzględnieniem etapu 2016, EKO-KONSULT, Gdańsk, grudzień 2010 r.;
• Program wodno - środowiskowy kraju, Warszawa, 2010 r.;
• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu wodno – środowiskowego kraju,
Kraków, 2009 r.;
• Polityka Transportowa Państwa na lata 2007–2025, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa
27 czerwca 2005 r.;
• Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie ogłoszenia krajowego
programu oczyszczania ścieków komunalnych oraz jego dwóch aktualizacji (M. P. nr 58,
poz. 775): załącznik nr 1 - Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (z 2003 r.);
załącznik nr 2 - Aktualizacja załączników 1, 2, 3 i 4 do Krajowego Programu Oczyszczania
Ścieków Komunalnych, stanowiących wykazy niezbędnych przedsięwzięć w zakresie
wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków do końca
2005 r., 2010 r., 2013 r. i 2015 r. (z 2005 r.); załącznik nr 3 - Aktualizacja Krajowego
programu oczyszczania ścieków komunalnych 2009 (z 2010 r.);
• Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie ogłoszenia
aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (M. P. nr 62, poz. 589);
• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Aktualizacji Krajowego Programu
Oczyszczania Ścieków Komunalnych – 2008, konsorcjum: PROEKO CDM Sp. z o.o.
Warszawa oraz EKO-KONSULT Biuro Projektowo-Doradcze Andrzej Tyszecki Gdańsk,
Warszawa, 2009 r.;
122
• Polityka leśna państwa, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych
i Leśnictwa, Warszawa, 19997 r. (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu
22 kwietnia 1997 r.);
• Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku – załącznik do uchwały
Nr XXXI/374/13 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 9 września 2013 r.;
• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Województwa
Podlaskiego do roku 2020, Białystok 04.07.2013 r.;
• Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego, Zarząd Województwa
Podlaskiego, 2003 r. (załącznik nr 1 do uchwały nr IX/80/03 Sejmiku Województwa
Podlaskiego z dnia 27 czerwca 2003 roku);
• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa podlaskiego, Białystok 2003 r.;
• Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012-2017, proGEO Sp. z o.o.,
Białystok, czerwiec 2012 r. (dokument przyjęty przez Sejmik Województwa Podlaskiego
uchwałą Nr XX/233/12 z dnia 21 czerwca 2012 r.);
• Prognoza oddziaływania na środowisko Planu gospodarki odpadami województwa
podlaskiego na lata 2012-2017, proGEO Sp. z o.o., czerwiec 2012 r.;
• Program ochrony środowiska województwa podlaskiego na lata 2011-2014, ATMOTERM
S.A., uchwała Nr XII/121/2011 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 24 października
2011 r.;
• Prognoza oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska Województwa
Podlaskiego na lata 2011-2014, ATMOTERM S.A., Białystok 2011 r.;
• Strategia Rozwoju Miasta Białegostoku na lata 2011-2020 plus (dokument przyjęty przez
Radę Miejską Białegostoku uchwałą Nr LVIII/777/10 z dnia 13 września 2010 r.);
• Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Strategii Rozwoju Miasta Białegostoku
na lata 2011-2020 plus, EKOTON Sp. z o.o., czerwiec 2010 r.;
• Program ochrony środowiska dla miasta Białegostoku na lata 2013-2016 z perspektywą na lata
2017-2020, uchwalony uchwałą Nr XLVIII/547/13 Rady Miasta Białystok z dnia 25 czerwca
2013 r.;
• Program ochrony powietrza dla strefy aglomeracja białostocka - uchwała Nr XXXIV/415/13
Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie określenia
„Programu ochrony powietrza dla strefy aglomeracja białostocka”;
• Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, Warszawa
2008 r. (dokument przyjęty uchwałą M.P. nr 34, poz. 501 Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 22 maja 2009 r.);
• Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Białegostoku, BMT ARGOSS,
Białystok 2010 r. (dokument przyjęty przez Radę Miejską Białegostoku uchwałą
Nr LVIII/767/10 z dnia 13 września 2010 r.);
• Mapa akustyczna miasta Białystok, ECOPLAN, Opole, 2013 r.;
• Ekofizjografia Białegostoku, Tom I Wstęp i diagnoza stanu środowiska przyrodniczego,
Kwiatkowski W., Gajko K., 2011 r.;
• Ekofizjografia Białegostoku, Tom II Ocena i funkcjonowanie środowiska, uwarunkowania
ekofizjograficzne, Kwiatkowski W., Gajko K., 2012 r.;
123
• „Inwentaryzacja awifauny na obszarze miasta Białystok”, Mirski P., Płowucha A., Siuchno R.,
2011 r.;
• „Inwentaryzacja fauny płazów, gadów oraz motyli dziennych na obszarze miasta
Białegostoku”, Chętnicki W., Werpachowski C., Łupiński S., Giedrewicz M., Klimczuk P.,
Gawędzki P., Buńkowski T., Czerniak W., 2011 r.;
• Studium hydrograficzne doliny rzeki Białej z wytycznymi do zagospodarowania rekreacyjnowypoczynkowego i elementami małej retencji oraz prace hydrologiczne niezbędne
do sporządzenia dokumentacji hydrologicznej, zespół autorski pod kier. S. Tyszewskiego
i I. Kardela, Pracownia Gospodarki Wodnej PRO-WODA, Warszawa, 2009 r.;
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Białegostoku –
jednolity tekst i rysunki przyjęte uchwałą Nr XXXI/373/08 Rady Miejskiej Białegostoku
z dnia 8 września 2008 r.;
• Mały Rocznik Statystyczny Polski 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012,
2013 Warszawa, Główny Urząd Statystyczny, Zakład Wydawnictw Statystycznych
(www.stat.gov.pl);
• Górniak A., 2000, Klimat województwa podlaskiego, Białystok: Instytut Meteorologii
i Gospodarki Wodnej;
• Kondracki J., 1998, Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa;
• Objaśnienia do Mapy obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218 –
Pradolina rzeki Supraśli, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy,
Warszawa, 2011 r.;
• Czerwińska-Tomczyk J., Łusiak R., Rysak A., Białystok, 2007 [W: Wody podziemne miast
wojewódzkich Polski, Nowicki Z. (red.), 2007, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa];
• Stepaniuk J., Ocena rozwiązań planistycznych w kontekście uwarunkowań przyrodniczych
ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych na obszarze objętym projektem
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części osiedla Dojlidy i Skorupy
w Białymstoku (rejon ulic Baranowickiej, Ciołkowskiego i Plażowej), Tyrion, 2012;
• Zarządzenie Nr 12/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia
15 kwietnia 2013 r. w sprawie ustanowienia zadań ochronnych dla rezerwatu przyrody „Las
Zwierzyniecki”;
• Rozporządzenie Nr 22/03 Wojewody Podlaskiego z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie
ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Antoniuk” (Dz. U. Woj. Podl. Nr 80,
poz. 1537);
• uchwała Nr LIII/618/06 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 23 stycznia 2006 r.
o przystąpieniu do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Białegostoku;
• projekt uchwały Rady Miasta Białystok w sprawie Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku;
• ortofotomapa Białegostoku, 2013 r.;
• http://www.bialystok.pl;
• http://natura2000.gdos.gov.pl;
• http://www.kzgw.gov.pl;
• http://www.mos.gov.pl;
124
•
•
•
•
•
•
•
http://www.mrr.gov.pl;
http://www.transport.gov.pl;
http://www.mg.gov.pl;
http://www.msport.gov.pl;
http://www.wios.bialystok.pl;
http://wsse.pbip.pl;
http://beta.btsearch.pl.
125
SPIS TABEL
Tabela 1
Tabela 2
Tabela 3
Tabela 4
Tabela 5
Tabela 6
Tabela 7
Tabela 8
Tabela 9
Tabela 10
Tabela 11
Tabela 12
Tabela 13
Tabela 14
Tabela 15
Cele i kierunki ochrony środowiska przyjęte do 2018 r. w wybranych dziedzinach
ochrony środowiska dotyczących obszaru objętego projektem Studium ....................22
Obszary predysponowane do ustanawiania obszarami cichymi na terenie miasta wg
Mapy akustycznej miasta Białystok (2013 r.) ..............................................................32
Gatunki roślin zagrożone i chronione stwierdzone w granicach Białegostoku...........69
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na różnorodność biologiczną..................91
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na ludzi ...................................................93
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na zwierzęta............................................94
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na rośliny................................................95
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na wodę ..................................................96
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na powietrze ...........................................97
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na powierzchnię ziemi............................98
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na krajobraz ............................................99
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na klimat...............................................100
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na zasoby naturalne ..............................100
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na zabytki .............................................101
Wpływ realizacji ustaleń projektu Studium na dobra materialne ..............................102
SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1
Model struktury funkcjonalno-przestrzennej. Obszary urbanizacji i podstawowego
systemu przyrodniczego miasta ..................................................................................8
Rysunek 2 Imisja hałasu drogowego LDWN i LN wg Mapy akustycznej miasta Białystok
(2013 r.).....................................................................................................................30
Rysunek 3 Podział rzeki Białej i Bażantarki na odcinki przedstawiony w Studium
hydrograficznym... ....................................................................................................35
Rysunek 4 Położenie obszaru Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 218 na tle podziału
administracyjnego Polski ..........................................................................................44
Rysunek 5 Obszary z przekroczonym poziomem dopuszczalnym pyłu zawieszonego PM10 i
PM2,5 oraz benzo(a)pirenu w strefie aglomeracja białostocka w 2012 r.................56
Rysunek 6 System ochrony przyrody istniejącej i proponowanej na terenie Białegostoku .......67
Rysunek 7 Stacje bazowe sieci komórkowych na terenie miasta Białystok...............................74
Rysunek 8 Lokalizacja terenu objętego projektem Studium względem najbliższych obszarów
Natura 2000...............................................................................................................91
Rysunek 9 System przyrodniczy miasta wyznaczony w projekcie Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku......................106
Rysunek 10 Tereny wskazane do objęcia prawną formą ochrony przyrody ..............................108
126

Pobierz

Transkrypt

Podobne dokumenty

Strona 1 z 1 PLANOWANIE PRZESTRZENNE II (REGIONALNE