Raport finansowy - Polityka Insight

Transkrypt

Raport finansowy
Październik 2016 r.
EUR/PLN
VIII 2015
EUR/USD
4,3
IX 2016
VIII 2015
USD/PLN
1,123,82
IX 2016
VIII 2015
IX 2016
Obligacje skarbowe
2,31%
Polskie 5-letnie
2,89%
Polskie 10-letnie
+0,20
X 2015
IX 2016
pkt. proc.
od sierpnia
2016
+0,15
III 2015
IX 2016
pkt. proc.
od sierpnia
2016
Akcje
1725 pkt.
WIG 20
47399 pkt.
WIG
-4,7%
-1,8%
od sierpnia
2016
VI 2015
IX 2016
IX 2015
IX 2016
pkt. proc.
od sierpnia
2016
Kredyty
1,5%
Stopa referencyjna NBP
1,71%
WIBOR 3M
bez zmian
bez zmian
od lipca 2016
IX 2015
IX 2016
X 2015
X 2016
pkt. proc.
od sierpnia
2016
Banki i ubezpieczenia
2,4 mld zł
Zyski banków
1,64 mld zł
Zyski ubezpieczycieli
-35,6%
-32,4%
od 2015 Q2
Q2 2015
Q2 2016
od 2015 Q2
Q2 2015
Q2 2016
Wrzesień
w finansach
CYTAT MIESIĄCA
„Nigdy w ciągu minionych dwóch dekad nie
mieliśmy bezpieczniejszego bilansu niż obecnie.
Są pewne siły rynkowe, które chcą osłabić do nas
zaufanie.”
John Cryan, prezes Deutsche Banku
Szef największego niemieckiego banku zdementował plotki o rozmowach z kanclerz Angelą Merkel o pomocy publicznej dla Deutsche
Banku. Według prasy pomoc stała się konieczna po tym jak Departament Sprawiedliwości USA zażądał od banku zapłacenia 14 mld dol.
kary za sprzedaż toksycznych obligacji hipotecznych. Informacje
o wysokiej karze i o braku pomocy publicznej obniżyły kurs akcji banku do najniższego poziomu od 28 lat.
02.09 MinFin chce, by PZU kupiło Pekao. MinFin Paweł
2016 Szałamacha poparł plany ubezpieczyciela, któ-
ry negocjuje przejęcie Banku Pekao. Potwierdził,
że gra toczy się o 0,5 mld euro - PZU chce zapłacić
3 mld euro za 40,1-proc. pakiet akcji Pekao, UniCredit oczekuje 3,5 mld. Szałamacha zastrzegł, że rząd
nie będzie zmuszał PZU do zakupu Pekao w ramach
repolonizacji sektora bankowego i nie będzie brał
udziału w rozmowach. MinFin oczekuje, że PZU
zapłaci premię za przejęcie kontroli nad bankiem,
co oznacza, że wartość transakcji może wzrosnąć.
05.09 Niższe prowizje pogarszają wyniki banków. Od stycznia
2016 do lipca banki działające w Polsce zarobiły 9,3 mld zł,
czyli o 1,1 proc. mniej niż przed rokiem. To głównie efekt spadków dochodów z prowizji, przede
wszystkim ze sprzedaży ubezpieczeń i produktów
inwestycyjnych. Wartość portfela kredytowego
banków wzrosła w tym czasie o 5,9 proc. Na zmianę
wpłynęły akcja kredytowa dla dużych firm (wzrost
o 10,5 proc. w ujęciu rocznym) oraz kredyty konsumpcyjne (8 proc.). Jeszcze szybciej rósł portfel
depozytowy (10,8 proc.). Banki nadal cięły koszty,
przez co liczba oddziałów w lipcu spadła do poziomu najniższego od 2012 r.
06.09 FM Bank PBP zmienia nazwę na Nest Bank. Dwie marki
2016 FM Banku PBP - Bank Smart i BIZ Bank - w paździer-
niku przekształcą się w Nest Bank. Nowa organizacja planuje przejmować mniejsze podmioty
działające na rynku leasingu i faktoringu. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy działalności bank
ma zwiększyć liczbę oddziałów z 93 do 350. Aktywa
Nest Banku wyceniane są na 1,5 mld zł, przy współczynniku wypłacalności na poziomie 36 proc. Spółka obsługuje 100 tys. klientów indywidualnych i 40
tys. mikrofirm.
Polityka Insight – Raport Finansowy - Październik 2016 r.
07.09 Rentowność polskich banków spadnie najmocniej
2016 w Europie. Będzie to jedyny spadek ROE w Europie
w tym okresie - uplasuje Polskę za krajami skandynawskimi i Niemcami - wynika z przedstawionego podczas Forum Ekonomicznego w Krynicy
raportu Związku Banków Polskich. Zwrot z kapitału (ROE) banków w Polsce w ciągu roku obniży
się o 3,33 proc. Bankowcy oczekują, że na skutek
wprowadzenia podatku bankowego, wzrostu opłat
na BFG, domiarów KNF oraz ustawy frankowej,
która właśnie trafiła do Sejmu, koszty działania
polskich banków wzrosną w ciągu roku o 2,55 proc.
09.09 Moody’s: rating Polski bez zmian. Agencja Mo2016 ody’s nie zaktualizowała ratingu Polski. Oznacza
to tym samym, że utrzymała ocenę wiarygodności
kredytowej kraju na dotychczasowym poziomie
(A2), pozostawiając negatywną perspektywę ratingu. Rating Polski w Moody’s pozostaje najwyższy spośród trzech głównych agencji. W grudniu
aktualizację ratingu Polski przedstawi S&P. Kolejna
rewizja oceny wiarygodności kredytowej przez Moody’s planowana jest na styczeń 2017 r. 09.09 Brytyjscy konsumenci pozywają Mastercard.
2016 Kancelaria Quinn Emanuel złożyła w imieniu
brytyjskich konsumentów pozew w formule opt-out przeciwko Mastercard. Według kancelarii,
sieci handlowe przerzucały zawyżone przez firmę
stawki interchange na konsumentów między 1992
a 2008 r. Suma roszczeń wynosi 19 miliardów funtów, a podstawą do wniesienia pozwu była decyzja
dyrekcji generalnej ds. konkurencji KomEur przeciwko płatniczemu gigantowi z 2014 r. Sprawa może
osłabić argumenty polskich sieci handlowych - rozważają podobne pozwy przeciwko bankom i organizacjom kartowym.
2
12.09 Pierwsze oznaki powrotu inflacji. Ceny towarów i usług
2016 konsumpcyjnych spadły w sierpniu o 0,8 proc. w uję-
ciu rocznym po spadku o 0,9 proc. w lipcu. Dane
były zgodne z konsensusem rynkowym, naszymi
prognozami i wstępnym szacunkiem GUS. Wygasanie deflacji było wynikiem podwyżek cen żywności
(zwłaszcza cukru, mięsa i tłuszczów) oraz efektów
bazy na cenach paliw - w wakacje 2015 r. miały
miejsce silne przeceny na stacjach benzynowych.
Nasilenie popytu wewnętrznego zaczęło przekładać się na ceny artykułów wyposażenia mieszkania
- w tej kategorii ceny wzrosły w ujęciu rocznym po
raz pierwszy od stycznia 2014 r. Mimo to, według
naszych szacunków, inflacja bazowa kolejny miesiąc z rzędu wyniosła -0,4 proc.
12.09 Członkowie KNF zarobią na uczestnictwie w posiedze2016 niach. Przedstawiciele MinRoz, MinFin, MinRodz,
NBP oraz prezydenta za uczestnictwo w posiedzeniach Komisji mają otrzymać 75 proc. przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej - wynika z ustaleń PI. Wynagrodzenie będzie
proporcjonalnie obniżane w przypadku nieobecności na spotkaniach KNF. Dotychczas członkowie Komisji otrzymywali wynagrodzenie jedynie
z instytucji, którą reprezentowali. Rozporządzenie
wejdzie w życie po nowelizacji prawa bankowego.
12.09 Koszty ustawy frankowej dwukrotnie wyższe. 2016 Z opinii NBP do prezydenckiego projektu ustawy
frankowej wynika, że dla sektora bankowego koszty jej wprowadzenia mogą być nawet dwukrotnie
wyższe niż podane przez KanPrez 3,6-4 mld zł. Tym
samym bank potwierdził nasze szacunki, że koszty
projektu są zaniżone. NBP wskazuje również, że
nieuzasadnione jest naliczanie odsetek karnych
za niesłusznie pobrane spready i wyliczenie należnych klientowi środków w walucie obcej. Zaznaczył
też, że KanPrez nie uwzględniła kosztów dla budżetu, które wynikają z konieczności zwrotu bankom
podatku CIT od spreadów.
14.09 KomEur chce przyspieszenia prac nad unią kapita2016 łową. Szef KomEur Jean-Claude Juncker wezwał
ParlEur i Radę Unii do szybszego wdrożenia zmian
składających się na projekt unii rynków kapitałowych. Chodzi przede wszystkim o pakiet dotyczący
sekurytyzacji, który ułatwi wydzielanie aktywów
w krajach Unii. Juncker chce też wesprzeć rozwój
rynków venture capital i ułatwić firmom dostęp
do rynków kapitałowych poprzez zmiany zasad
tworzenia prospektów emisyjnych. Według planu
KomEur z września 2015 r. podstawowe elementy
unii rynków kapitałowych mają być wprowadzone do 2019 r.
16.09 UOKiK włącza się do kolejnej sprawy frankowi2016 czów. Urząd złożył w łódzkim sądzie tzw. istotny
pogląd w sprawie klienta mBanku. Domaga się on
uznania za niedozwoloną klauzuli, która przyznaje bankowi zbyt dużą swobodę w ustalaniu kursu
waloryzacji kredytu frankowego. Według UOKiK,
jeśli klauzula zostanie uznana za niedozwoloną, to
ważność powinna stracić cała umowa kredytowa.
Podobną opinię UOKiK złożył w sierpniu 2016 r.
w sprawie pozwu zbiorowego klientów Banku
Millenium.
19.09 Banki wypłaciły najniższe dywidendy od pięciu
2016 lat. Bankowcy wypłacili 5 mld zł z zysku za 2015 r.,
który wyniósł łącznie 12,5 mld zł - podaje KNF.
Akcjonariusze otrzymali też 1,34 mld zł nierozdysponowanego zysku z 2014 r. Ponad 6 mld zł z ubiegłorocznego zysku zasiliło kapitały własne banków.
Kwoty uwzględniają wypłatę dywidendy przez PKO
BP, który założył, że podzieli się z akcjonariuszami zyskiem tylko, jeśli do 8 grudnia nie przejmie
kontroli nad innym bankiem, a wymogi nadzorcze
dotyczące funduszy własnych nie zmienią się. Jak
zwykle najwyższa dywidenda trafiła do głównego
akcjonariusza Banku Pekao - UniCreditu (1,14 mld zł).
3
23.09 MinFin wprowadzi rodzinne obligacje skarbowe.
2016 Resort chce zaoferować dwa nowe typy obligacji deta-
29.09 Commerzbank zwolni 9,6 tys. pracowników. Re2016 dukcja etatów dotknie głównie działy bankowości
28.09 Rynki finansowe neutralne po zmianie MinFin.
2016 Po ogłoszeniu dymisji MinFin Pawła Szałama-
30.09 Deutsche Bank bliski ugody z władzami USA. Bank
2016 chce wynegocjować obniżkę kary za sprzedaż tok-
licznych: 6- i 12-letnie. Będą mogli je kupić wyłącznie
beneficjenci programu 500+, a ich oprocentowanie
wyniesie odpowiednio 2,6 i 3 proc. w pierwszym roku, a w kolejnych latach będzie zależało od inflacji. Zysk z obligacji nie będzie zwolniony z podatku
Belki, co czyni je mało atrakcyjnymi w porównaniu
z lokatami bankowymi czy inwestycjami w zwykłe
obligacje skarbu państwa. Dlatego ich wprowadzenie ma głównie wymiar marketingowy - MinFin
chce wykorzystać popularność programu 500+.
chy i przejęciu jego obowiązków przez MinRoz
Mateusza Morawieckiego złoty lekko osłabł wobec głównych walut. Za euro trzeba było zapłacić
4,29 zł, za dolara - 3,83, a za franka szwajcarskiego - 3,94. Rynek obligacji w ogóle nie zareagował:
dwu- i dziesięcioletni dług państwa był wyceniany
tak samo jak dzień wcześniej, o 0,3 proc. wzrosła
jedynie rentowność obligacji pięcioletnich. Reakcję
inwestorów giełdowych poznamy dziś - o zmianach
w rządzie Beata Szydło poinformowała tuż po zamknięciu sesji na GPW.
inwestycyjnej i back-office. Właściciel mBanku poinformował też o zawiązaniu w III kw. 700 mln euro
odpisów zmniejszających wartość aktywów niematerialnych. Spowoduje to stratę netto w III kw., ale
w całym roku wynik będzie dodatni. Do 2020 r. bank
planuje zwiększyć zwrot z kapitału podstawowego
do 6 proc., a jeśli wzrosną stopy procentowe - ponad 8 proc. Koszty restrukturyzacji wyniosą 1,1 mld euro,
co spowoduje zawieszenie wypłaty dywidendy. Akcje Commerzbanku potaniały w czwartek o 5,3 proc.
sycznych obligacji jeszcze przed listopadowymi wyborami w USA. W weekend odbyły się spotkania
w tej sprawie. Według piątkowych, nieoficjalnych
informacji instytucja jest blisko ugody z amerykańskim Departamentem Sprawiedliwości. W jej myśl
kara zostałaby zmniejszona z 14 do 5,4 mld dol., więc
bank nie będzie potrzebował pomocy publicznej
niemieckiego rządu. W piątek kurs akcji Deutsche
Banku wzrósł o 13,9 proc. do 11,67 euro. Od początku roku kurs spadł o 48,2 proc.
AWANSE I DYMISJE:
• Jarosław Augustyniak zrezygnował z zasiadania w radzie nadzorczej Open Finance (doradztwo finansowe).
• Rafał Hiszpański został prezesem zarządu D.A.S. Towarzystwa Ubezpieczeń Ochrony Prawnej.
• Andrzej Domański obejmie stanowisko członka zarządu Eques Investment TFI (fundusz inwestycyjny).
• Marek Wierzbowski zrezygnował z zasiadania w radzie nadzorczej Skyline Investment (działalność doradcza i inwestycyjna).
• Marek Kapuściński został członkiem rady nadzorczej Banku Handlowego w Warszawie.
Tom Ruhan zrezygnował z funkcji członka zarządu Magna Polonia (inwestycje finansowe).
• Paweł Nierada został pierwszym wiceprezesem, Włodzimierz Kocon - wiceprezesem, a Przemysław Cieszyński
i Wojciech Hann - członkami zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego.
• Michał Cieciórski został członkiem zarządu Giełdy Papierów Wartościowych.
• Monika Godzińska i Małgorzata Romaniuk zostały wiceprezesami zarządu Banku BPH.
• Karol Maciej Szymański zrezygnował ze stanowiska przewodniczącego rady nadzorczej W Investments (finanse).
4
SEKTOR BANKOWY
Rosną obawy o Deutsche Bank
Akcje banku są najtańsze od 28 lat.
To efekt rekordowej kary departamentu
sprawiedliwości USA za sprzedaż
obligacji hipotecznych.
Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego
Kurs akcji najniższy od 1988 r. Od początku roku akcje Deutsche Banku potaniały o 52,3 proc., a 27 września kurs był na
poziomie najniższym od 28 lat. Wartość rynkowa banku skurczyła się do 14,5 mld euro - to niemal o połowę mniej niż kapitalizacja porównywalnego pod względem wielkości aktywów
brytyjskiego Barclays (28,2 mld euro). Inwestorzy wyceniają Deutsche Bank na 23 proc. jego wartości księgowej wobec
55-proc. średniej dla dużych europejskich banków.
Wycena CDS wzrosła o 161 proc. Odwrotnie do spadającej ceny akcji rośnie wycena instrumentów pochodnych CDS, określających prawdopodobieństwo niewypłacalności Deutsche
Banku. Wartość pięcioletniego kontraktu zabezpieczającego
przed bankructwem na każde euro straty skoczyła od początku
roku z 95,6 do 249,2 euro (+161 proc.). CDS-y Deutsche Banku
są obecnie droższe niż włoskiego UniCredit (200,1 euro), który również zmaga się z problemami finansowymi, ale tańsze
niż w przypadku banku Monte Paschi di Siena, który wypadł
najgorzej w europejskich stress testach (471,9 euro).
Bank tworzy ogromne rezerwy. Deutsche Bank zamknął ubiegły
rok rekordową stratą 6,7 mld euro, głównie w związku z utworzeniem rezerw na procesy sądowe. Za manipulowanie stawką
LIBOR musiał zapłacić 2,5 mld dol. władzom USA i Wielkiej
Brytanii oraz 725 mln euro do budżetu Unii. Od września departament sprawiedliwości USA domaga się od Deutsche Banku
14 mld dol. za sprzedaż toksycznych obligacji hipotecznych w latach
2005-2007. Bank zawiązał 6,2 mld dol. rezerwy na procesy sądowe,
co oznacza, że w razie nałożenia pełnej kary będzie musiał zawiązać
dodatkowo co najmniej 7,8 mld dol. rezerwy w 2016 r.
Merkel odmawia pomocy finansowej. Jeśli Deutsche Bank zapłaci 14 mld dol. kary, jego współczynnik wypłacalności CET1
spadnie znacząco poniżej obecnych 10,8 proc. Zapewne nie
będzie spełniać wymogów kapitałowych EBC i stanie się najgorzej skapitalizowanym bankiem systemowym na świecie.
Według niemieckich mediów konieczna będzie pomoc niemieckiego rządu (bail-out), na co ponoć nie zgadza się kanclerz Angela Merkel. Dziennik „Die Zeit” donosi jednak, że
rząd przygotowuje plan awaryjny dla Deutsche Banku, który
przewiduje dokapitalizowanie w zamian za 25 proc. udziałów
w instytucji.
Zwolnienia i zamykanie spółek-córek. W 2015 r. bank ogłosił
pięcioletnią strategię poprawy rentowności. Zakłada ona wycofanie się z 10 państw oraz zwolnienie 26 tys. pracowników.
Deutsche Bank podpisał już umowę sprzedaży brytyjskiej
spółki ubezpieczeniowej Abbey Life. Powinien również dostać
zgodę na pozbycie się udziałów w chińskim Hua Xia Banku.
Zamierza też sprzedać na giełdzie akcje w niemieckim banku
detalicznym Deutsche Postbank, którego akcje dokupował
od 2008 r. Deutsche Bank chce nadal prowadzić działalność
detaliczną w Polsce i czterech innych krajach europejskich
poza Niemcami.
CO DALEJ
Wycena akcji i obligacji Deutsche Banku będzie
podlegać mocnym wahaniom w reakcji na kolejne
spekulacje o pomocy publicznej. W średnim terminie departament sprawiedliwości USA najpewniej
obniży wysokość kary dla Deutsche Banku. Jego
upadłość mogłaby spowodować bankructwa innych
instytucji w Europie i spowolnić wzrost gospodarczy
Niemiec, a co za tym idzie - strefy euro. W negocjacjach z Amerykanami bankowi pomoże zapewne
rząd niemiecki. Nawet jeśli wysokość kary spadnie
o połowę (do 7 mld dol.), bank będzie potrzebował
dokapitalizowania - kapitał pozyska przez sprzedaż
udziałów w spółkach-córkach, w tym być może
w Deutsche Bank Polska, emisję akcji lub zaprzestanie wypłaty kuponów od obligacji CoCo. W takim
wariancie pomoc publiczna nie będzie potrzebna.
Pomimo spekulacji medialnych upadłość Deutsche
Banku nadal pozostaje mało realnym scenariuszem.
5
SEKTOR UBEZPIECZENIOWY
Jak zarabiali ubezpieczyciele
w II kwartale
Składki na OC wzrosły o 26 proc.,
ale to nadal za mało, aby pokryć koszty
odszkodowań i pozyskania klientów.
Spadły zyski ubezpieczycieli. W II kwartale branża ubezpieczeniowa zarobiła 1,64 mld zł, o 32,5 proc. mniej niż przed
rokiem, ale znacznie więcej niż w pierwszych trzech miesiącach 2016 r. (627 mln zł). Wynik techniczny ubezpieczycieli,
czyli wpływy ze składek pomniejszone o wypłacone odszkodowania i koszty pozyskania klientów, był o 11,2 proc. mniejszy niż przed rokiem i o 5,8 proc. niższy niż w I kwartale. Za
spadki odpowiada strata techniczna ze sprzedaży polis OC
i autocasco, na którą wpłynęły: trwająca wojna cenowa firm
ubezpieczeniowych oraz wzrost odszkodowań wypłacanych
klientom.
Składki na OC coraz wyższe. Po II kwartale wzrosły o 25,7 proc.
wobec skoku o 6,9 proc. w I kwartale. Tak silne przyspieszenie to efekt wprowadzenia wytycznych i rekomendacji KNF,
dotyczących wyceny szkód osobowych, oraz obciążenia firm
ubezpieczeniowych podatkiem bankowym. Danina wymusza
na ubezpieczycielach zmianę polityki sprzedażowej - skupiają
się oni na produktach wysokomarżowych. Kontynuując sprzedaż tanich polis OC na tym samym poziomie, firmy ubezpieczeniowe traciłyby jeszcze więcej niż dotychczas - składki
zwiększają bowiem podstawę opodatkowania.
Przymrozki miały wpływ na odszkodowania. Po II kwartale
ubezpieczyciele wypłacili 884,3 mln zł odszkodowań z tzw.
pozostałych szkód rzeczowych. Dynamika wzrostu wypłat
zwiększyła się do 154 proc., z 95 proc. w poprzednim kwartale,
ze względu na przedłużające się przymrozki, które zaszkodziły
plonom rolnym. Największe odszkodowania swoim klientom
musiało wypłacić PZU - w I półroczu grupa wydała na ten cel
243 mln zł, co było najwyższą kwotą od wejścia PZU na giełdę
w 2010 r. Odszkodowania z tytułu OC wzrosły w II kwartale
o 16,8 proc., a z tytułu autocasco - o 10,9 proc.
Słabe nastroje giełdowe obniżyły wyniki z lokat. Po chwilowej zwyżce na początku roku, w II kwartale firmy ubezpieczeniowe znów odnotowały spadek przychodów lokacyjnych
- o 7,7 proc. w ujęciu rocznym. Najbardziej zmalały wpływy
z zarządzania akcjami, na co wpływ miała przecena na GPW
- w II kwartale WIG stracił 8,7 proc., głównie z powodu obaw
inwestorów o skutki Brexitu oraz efekty wprowadzenia kosztownej dla banków ustawy frankowej. O 200 proc. wzrosły za
to przychody z lokat terminowych, co było związane z zamykaniem części z nich z powodu spadającego oprocentowania.
Ergo Hestia zwiększyła udziały w rynku. Wśród towarzystw
ubezpieczeń na życie największe wzrosty udziałów rynkowych liczonych składką przypisaną brutto ogółem odnotowały
TUnŻ Europa oraz STUnŻ Ergo Hestia. Liderem tego segmentu polis pozostawało PZU Życie, którego udział w składce ogólnej wyniósł 14,6 proc. Z kolei udział w składce spółki
majątkowej PZU zmniejszył się w II kwartale z 20,3 proc. do
19,3 proc. Skorzystały na tym STU Ergo Hestia oraz Generali
TU, które umocniły się odpowiednio na drugiej i piątej pozycji
w segmencie majątkowym.
CO DALEJ
Trzeci kwartał powinien przynieść kontynuację
wzrostu składki z OC w ujęciu rocznym, który jednak nadal nie będzie równoważył kosztów odszkodowań i pozyskania klientów - wynik techniczny
w OC będzie nadal ujemny. Na działalność ubezpieczycieli zapewne pozytywnie wpłynie wyhamowanie wypłat odszkodowań z tytułu szkód rolnych
oraz wzrosty na GPW. Te ostatnie mogą poprawić
wynik lokacyjny spółek sektora ubezpieczeniowego – WIG wzrósł o 1,7 proc. w ciągu ostatnich
trzech miesięcy. Z drugiej strony na zyski negatywnie oddziaływać będą: spadek oprocentowania
lokat terminowych w III kwartale oraz malejąca
składka z ubezpieczeń z funduszem kapitałowym.
6
FUZJE I PRZEJĘCIA
Jak przejęcie Raiffeisena
wpłynie na Aliora
Połączony bank stanie się szóstym co do
wielkości w Polsce. Przez dwa lata wydatki
na fuzje będą mocno obniżać jego zyski.
21 września austriacka grupa RBI zgodziła się, żeby wyłączność na negocjacje zakupu Raiffeisen Polbanku otrzymał
kontrolowany przez PZU Alior Bank, a na przejęcie spółki
leasingowej w Polsce - PKO BP. Dla części analityków i bankowców było to zaskoczenie - na rynku mówiono, że bardziej
prawdopodobnym nabywcą jest PKO BP, który dysponuje
wyższym kapitałem własnym i nie prowadzi obecnie innej
fuzji (Alior jest w trakcie włączania w swoje struktury części
Banku BPH). Oba podmioty są kontrolowane przez skarb państwa i to najpewniej on podjął decyzję, że aktywa bankowe
RBI w Polsce będzie kupował Alior, a leasingowe - PKO BP.
Aktywa Aliora wzrosną do 104 mld zł. Po odjęciu kredytów we
frankach suma bilansowa Raiffeisen Polbanku wynosi 42 mld zł
- o tę kwotę wzrosną w 2017 r. aktywa Aliora. Wzrost może być
o 3-4 mld zł niższy, jeśli RBI zachowa cały portfel kredytów
walutowych Raiffeisena. W obu wariantach Alior awansuje
po fuzji na szóstego kredytodawcę w kraju i zostanie uznany przez KNF za instytucję ważną systemowo. Otrzyma
w związku z tym domiar kapitałowy w wysokości 0,5 proc.
aktywów ważonych ryzykiem, będzie też płacił wyższy podatek bankowy.
Połączenie z Raiffeisenem tańsze niż z BPH. Łączne koszty
fuzji Aliora z BPH wyniosą 650 mln zł do 2018 r. Połączenie
z Raiffeisenem może być tańsze ze względu na słabszą pozycję
związków zawodowych, mniejszą liczbę pracowników i wyższą efektywność kosztową przejmowanego banku. Przy obu
fuzjach Alior będzie redukował zatrudnienie, zamykał dublujące się oddziały i departamenty. Koszty z tym związane będą
mocno obciążać zyski w 2017 i 2018 r. Od 2019 r. pojawią się
synergie wynikające ze wspólnej marki i systemu IT, a także
cross-sellingu do nowych klientów.
Alior zacznie obsługiwać duże firmy. Wraz z Raiffeisenem
przejmie portfel kredytów dla dużych przedsiębiorstw o wartości 11,6 mld zł. Alior do tej pory nie finansował tych podmiotów ze względu na dużą konkurencję na rynku oraz niskie
kapitały własne - banki mogą udzielić firmie kredytów w wysokości do 25 proc. funduszy własnych. Przejmie też duży portfel kredytów konsumpcyjnych Raiffeisena, które są głównym
produktem kredytowym Aliora. Dzięki temu bank będzie
w stanie utrzymać najwyższą marżę odsetkową w polskim
sektorze bankowym.
Alior będzie musiał podwyższyć kapitał. Aby sfinansować
przejęcie Raiffeisena, Alior będzie musiał ponownie wyemitować akcje, tak jak zrobił to przy okazji kupna Banku BPH.
Wartość księgowa Raiffeisen Polbanku po wyłączeniu portfela
kredytów frankowych wynosi około 4,6 mld zł. Oznacza to,
że jeśli wycena banku będzie zbliżona do wartości księgowej,
Alior będzie musiał wyemitować akcje o wartości 3-4 mld zł,
które w jednej trzeciej trafią zapewne do głównego akcjonariusza - PZU. Spowoduje to rozwodnienie kapitału pozostałych udziałowców Aliora oraz brak dywidendy co najmniej
do 2019 r.
CO DALEJ
Zgodnie z warunkami KNF umowa sprzedaży Raiffeisen Polbanku powinna zostać zawarta do końca
września, co oznacza, że negocjacje się przedłużają.
Jeśli transakcja dojdzie do skutku, Alior będzie
miał przed sobą dwie fuzje - żaden polski bank nie
prowadził dwóch tak dużych operacji jednocześnie.
Z braku wolnych środków i możliwości operacyjnych Alior nie będzie uczestniczył w przejęciach
co najmniej do 2018 r. Tymczasem PZU planuje
stworzyć grupę bankową z aktywami 140 mld zł - w tym
celu Alior musiałby przejąć jeszcze jeden bank.
7
NASŁUCH FINANSOWY
Banki zwiększą rezerwy
i stworzą fintechy
Bankowcy uważają, że wzrost wag
ryzyka dla kredytów frankowych nie
wymusi ich przewalutowania.
Wzrost wag ryzyka dla kredytów we franku nie taki straszny.
Podwyższenie wag ryzyka ze 100 do 120 proc. nie wymusi na
bankowcach przewalutowania po zaniżonym kursie (2-2,5 zł),
które doprowadziłoby do księgowania dużych strat. Bardziej
opłacalne będzie dla nich zbieranie dodatkowego kapitału.
Zdaniem rozmówców PI podwyższenie wag ryzyka powinno
zostać uzgodnione z EBC, czemu sprzeciwia się KNF. Konsultacja zmusiłaby polskiego regulatora do szukania innego
wytłumaczenia dla podwyżki wag ryzyka - z założenia mają
one chronić deponentów, a nie być formą nacisku na instytucje finansowe.
Rezerwy banków mogą wzrosnąć o 25 proc. Księgowi banków
oszacowali efekty wprowadzenia w 2018 r. nowego standardu MSSF 9, który zmieni sposób tworzenia rezerw kredytowych. Według źródeł PI rezerwy banków wzrosłyby średnio
o 25 proc. względem obecnej wartości. W trakcie tworzenia
prognoz banki miały problem z interpretacją zapisu o konieczności wyceniania wartości godziwej kredytów, których
oprocentowanie określa tzw. mnożnik. Instytucje obawiają
się, że np. dla kart kredytowych wartość portfela będzie wyceniana tak jak portfel handlowy, co narazi je na duże fluktuacje
wartości środków zgromadzonych na kartach. Kluczowy głos
w tej sprawie będą mieli zewnętrzni audytorzy.
Zmiany w podatku bankowym nie w tym roku. MinFin odnotowało znacznie niższe od oczekiwanych wpływy z podatku
bankowego, ale mimo to nie będzie nowelizować ustawy o daninie w tym roku. Dużych zmian nie przewiduje także w 2017
r., co potwierdza nowy projekt ustawy budżetowej - w 2017 r.
podatek ma przynieść 3,9 mld zł wpływów. Bankowcy lobbują
za „zamrożeniem” wartości aktywów, od której naliczany jest
podatek na obecnym poziomie, aby wraz ze wzrostem akcji
kredytowej nie rosła podstawa opodatkowania. Według rozmówców PI pomysł znajduje poparcie w resorcie finansów.
Bankowcy boją się nowego szefa KNF. W październiku upływa kadencja obecnego szefa KNF Andrzeja Jakubiaka. Banki
obawiają się, że jego zastępcą może zostać były główny ekonomista Kasy Krajowej SKOK Janusz Szewczak. Nie miałyby jednak nic przeciwko temu, aby w KNF pozostał Wojciech
Kwaśniak, dotychczasowy wiceprezes, który stara się o zachowanie tej funkcji. Szefowie banków uważają, że w przypadku
włączenia KNF do NBP szefem Komisji mógłby zostać któryś
z członków zarządu banku centralnego, np. Andrzej Kaźmierczak, jednak w MinFin nie trwają obecnie żadne prace nad
powrotem nadzoru do NBP. Niewykluczone, że podobne prace
prowadzi MinRoz lub NBP.
PZUW szuka nowych klientów. Jeszcze w tym roku należący
do grupy PZU podmiot TUW PZUW znajdzie zapewne kilku kolejnych członków wśród spółek skarbu państwa. Dzięki temu w PZUW powstanie więcej związków wzajemności
członkowskiej, w ramach których podmioty z jednej branży
lub grupy kapitałowej mogą się wzajemnie ubezpieczać. Zebrana przez towarzystwo składka trafi do PZU, które poprawi
wynik lokacyjny dzięki inwestowaniu tych kwot. Do 2018 r.
firmy nie będą musiały dopłacać 50 proc. składki przypisanej
danej grupie, jeśli wystąpi zdarzenie, które skutkowałoby negatywnym wynikiem. W tym okresie całość wypłat pokrywa
PZUW, który reasekuruje się w PZU. Dyrektywa PSD II ułatwi fintechom wejście do Polski. Bankowcy chcą uprzedzić konkurencję i stworzyć własne platformy technologiczne, takie jak np. system płatności mobilnych
BLIK. Implementacja PSD II ma nastąpić dopiero w 2018 r.,
ale dyrektorzy banków już odwiedzają centrale, aby podpatrzyć, jak wspierają one rozwój fintechów i jak współpracować
z podmiotami z tego sektora. Według źródeł PI polskie oddziały banków będą zainteresowane zakupem m.in. serwisów
z pożyczkami społecznościowymi, które mogłyby pomóc im
zwiększać bazy potencjalnych klientów. Instytucje mają też
zlecać zewnętrznym podmiotom rozwój firm technologicznych, które wspierałyby obsługę klienta.
8
SEKTOR BANKOWY
Dlaczego budżet zarabia
mniej na podatku bankowym
W tym roku z tytułu daniny do kasy fiskusa
wpłynie 3,5 mld zł – o 2 mld zł mniej niż
zaplanowano w ustawie budżetowej.
Podatek przyniósł państwu mniej, niż zakładano. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy obowiązywania podatku bankowego, do
budżetu wpłynęło łącznie 2,1 mld zł, czyli tylko 38 proc. kwoty zapisanej w ustawie budżetowej na 2016 r. (5,5 mld zł). Fiskus najwięcej zarobił w pierwszym miesiącu po rozpoczęciu ściągania
daniny od wartości aktywów - w marcu banki i ubezpieczyciele
zapłacili łącznie 364 mln zł podatku, w maju - już 339 mln zł.
Niższe od zakładanych dochody zmusiły MinFin do korekty
oczekiwań co do tegorocznych wpływów. Według wiceministra
finansów Wiesława Janczyka wyniosą one ponad 3 mld zł –
o 2,5 mld zł mniej niż przewidywała ustawa budżetowa.
KNF wymusza wzrost kapitałów własnych banków. W październiku 2015 r. KNF nałożyła domiary kapitałowe na banki
z portfelami kredytowymi we frankach, a w sierpniu - domiary
dla instytucji o znaczeniu systemowym, co zmusiło banki do
zebrania i utrzymywania wysokich funduszy własnych, które
nie wliczają się do podstawy opodatkowania przy naliczaniu
podatku od aktywów. Oznacza to, że podnoszenie kapitałów
własnych ograniczało rentowność biznesu, ale obniżało też
wysokość należnej daniny bankowej. Od wprowadzenia pierwszych domiarów kapitałowych do końca czerwca fundusze
własne banków zwiększyły się łącznie o 21 mld zł.
Banki unikają należności, kupując obligacje skarbowe. Ustawa
o podatku od niektórych instytucji finansowych przewiduje zwolnienie obligacji skarbowych posiadanych przez banki
z płaconego przez nie podatku. Kredytodawcy postanowili
to wykorzystać, aby obniżyć wysokość płaconej daniny - od
początku roku kupili obligacje o łącznej wartości 57,2 mld zł,
zwiększając swój udział w zadłużeniu skarbu państwa z 22 do
27 proc. Tak duży wzrost i stopień zaangażowania banków był
niespotykany w historii finansowania długu skarbu państwa.
Według szacunków PI, jeśli banki utrzymają obligacje o takiej
wartości jak w czerwcu, miesięcznie zapłacą o 25,1 mln zł mniej
podatku bankowego.
Akcja kredytowa banków zwolniła. W lipcu wartość wszystkich kredytów bankowych wyniosła 997 mld zł, o 5,9 proc.
więcej niż przed rokiem. Tempo akcji kredytowej zatem
lekko wyhamowało - w styczniu wynosiło jeszcze 6,8 proc.
To efekt podniesienia marż dla kredytów hipotecznych, wzrostu wkładu własnego oraz zamknięcia programu rządowego
„Mieszkanie dla Młodych” - nie można już składać wniosków
na dopłaty w 2016 i 2017 r. Mniejszy od oczekiwanego jest także
popyt na kredyty inwestycyjne wśród dużych firm (+4,8 proc.).
Wolniejsza akcja kredytowa przekłada się na niższe tempo
przyrostu aktywów, które stanowią podstawę do wyliczenia
wysokości podatku bankowego.
Getin Noble, BOŚ i BPH mają programy naprawcze. W IV kw. 2015 r. i I kw. 2016 r. banki musiały zaksięgować
w swoich bilansach koszty ratowania SK Banku oraz tworzenia Funduszu Wsparcia Kredytobiorców. Dwie instytucje BOŚ i Getin Noble - zaraportowały z ich powodów straty, który
wymusiły na nich rozpoczęcie prac nad programami naprawczymi (zwalniają one banki z płacenia daniny od wartości aktywów). Według szacunków PI z powodu realizacji programów
naprawczych przez Getin Noble, BOŚ oraz BPH - ten ostatni
ma program naprawczy od 2015 r. - do budżetu co miesiąc
spływa o 32 mln zł mniej.
CO DALEJ
Podatek bankowy przyniesie w 2016 r. - czyli
w pierwszych 10 miesiącach płacenia przez banki
daniny - ok. 3,5 mld zł. Wpływy powinny ustabilizować się na poziomie 340-350 mln zł miesięcznie.
Dalsze zakupy obligacji skarbowych będą kompensowane przez wzrost akcji kredytowej, która
powinna lekko przyspieszyć w drugiej połowie roku,
zwłaszcza w segmencie kredytów konsumpcyjnych
i inwestycyjnych dla dużych firm. Zagrożeniami dla
tego scenariusza mogą być przyjęcie zaproponowanej przez prezydenta ustawy frankowej i związany
z tym wzrost wag ryzyka dla kredytów hipotecznych we franku szwajcarskim - jednak zmiany te
zaczną obowiązywać najwcześniej w I kw. 2017 r.
9
RYNKI KAPITAŁOWE
Kiedy ruszy polska
agencja ratingowa
Nad stworzeniem agencji pracuje zespół
roboczy, w którym zasiadają przedstawiciele
m.in. Giełdy i Polskiego Funduszu Rozwoju.
Ruszy polska agencja ratingowa. Giełda Papierów Wartościowych oraz Polski Fundusz Rozwoju stworzą agencję ratingową
dla krajowych emitentów. Agencja będzie wydawała oceny
ratingowe dla obligacji podmiotów notowanych na rynku
Catalyst - spółek, banków i jednostek samorządu terytorialnego. Prace zaczęły się kilka miesięcy temu - przed wakacjami do
PFR trafiła propozycja GPW, by wspólnie utworzyć agencję.
W końcu sierpnia PFR poparł pomysł, ale zaproponował nieco inne rozwiązanie, które ma ograniczyć koszty i zwiększyć
szansę na sukces rynkowy.
Poprzedni projekt nie znalazł inwestora. W czerwcu 2014 r. GPW
stworzyła Instytut Analiz i Ratingu, na którego czele stanęła ekonomistka Maja Goettig. Giełda do tej pory nie pozyskała inwestorów, którzy chcieliby współfinansować projekt, dlatego agencja
nie wydała żadnej oceny. GPW próbowała sprzedać Instytut jednej z agencji z wielkiej trójki (Fitch, Moody’s i S&P Global), ale te
nie były zainteresowane. Instytut nie dostał też zgody ESMA,
który w Unii zatwierdza powołanie wszystkich agencji i metodologię wydawania ratingów.
Będzie współpracować z BIG. Według naszych informacji PFR
proponuje, by polska agencja ratingowa powstała przy Biurze
Informacji Gospodarczej InfoMonitor. BIG prowadzi rejestr
dłużników, umożliwia też dostęp do baz Biura Informacji Kredytowej oraz Związku Banków Polskich. Ponadto baza agencji
ma zostać powiększona o dane m.in. z Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych i firm faktoringowych. Dzięki
dostępowi do licznych zbiorów danych o kontrahentach wydanie ratingu będzie szybsze, a koszty pozyskania informacji
- niższe. Dlatego usługi polskiej agencji ratingowej mogą być
tańsze niż usługi konkurencyjnych instytucji zagranicznych.
Agencja wypełni niszę rynkową. PFR uważa, że dzięki oferowaniu tańszych ratingów polska agencja wypełni niszę rynkową, której nie zagospodarowały globalne instytucje ratingowe.
Chodzi o średniej wielkości emitentów, których nie stać na
usługi wielkiej trójki. Powodem jest też polityka biznesowa
tych agencji - swoją ofertę kierują do firm emitujących obligacje i listy zastawne o wysokiej wartości, często na zagranicznych rynkach. W Polsce największe agencje zajmują się
emisjami tylko 30-40 firm, głównie banków i spółek z WIG20.
Projekt ma szybko zacząć zarabiać. Według informacji PI
udziałowcami polskiej agencji ratingowej mają być PFR, GPW
oraz Biuro Informacji Kredytowej (akcjonariusz BIG InfoMonitor). Agencja potrzebuje ok. 20-30 mln zł kapitału, ale
projekt ma szybko przynieść zyski. Oprócz wydawania ocen
ratingowych będzie też m.in. wydawać oceny ryzyka kontrahenta. Przedstawiciele trzech instytucji pracują w zespole,
którego zadaniem jest uszczegółowienie pomysłu. Swoje prace
zamkną do końca miesiąca, a powołanie agencji ma być ogłoszone w październiku.
CO DALEJ
Polska agencja ratingowa zacznie działać najwcześniej w drugiej połowie 2017 r. Termin będzie
uzależniony od zgody ESMA, który na jej wydanie
potrzebuje zwykle co najmniej pół roku. Polska
agencja może być oparta na Instytucie Analiz
i Ratingu, konieczne będzie jednak podniesienie jej
kapitałów oraz rozszerzenie skali przedsięwzięcia, m.in. o wydawanie ocen ryzyka kontrahenta.
Oczekujemy, że działalność agencji pomoże znieść
barierę w pozyskiwaniu kapitału przez średniej
wielkości firmy. Duże przedsiębiorstwa nadal będą
korzystały z ocen kredytowych wielkiej trójki.
10
SEKTOR BANKOWY
Jakie zmiany czekają
Getin Noble Bank
Bank stawia na wieloletnich klientów,
cięcie kosztów, zwiększanie rentowności
i wyjście z programu naprawczego.
Getin Noble ma dość bycia „numerem dwa”. Bank obsługuje
2 mln klientów indywidualnych. Dla 60-70 proc. z nich jest
drugim bankiem, z którego korzystają. To efekt zamierzony
- spółka przez długi czas pozyskiwała kapitał na udzielanie
kredytów z lokat o wysokim oprocentowaniu. Z takiego rozwiązania chętnie korzystali klienci wrażliwi na cenę, gotowi
zmienić bank, aby zyskać wyższe odsetki. Po wygaśnięciu lokaty odchodzili, niechętnie kupowali też nowe produkty. Getin
zamierza to zmienić i oferować aktywnym klientom wyższe
oprocentowanie lokat oraz preferencyjne warunki prowadzenia kont osobistych i oszczędnościowych.
Bank obniży koszty finansowania. Klienci, którzy założą konto
bankowe, sfinansują akcję kredytową banku. Ich comiesięczne
wpływy przełożą się na opłaty i prowizje za transakcje kartami
oraz podwyższą osad, czyli kapitał pozyskiwany po zerowym
koszcie. Dzięki temu bank uniezależni się od pozyskiwania
kapitału z lokat terminowych. Getin planuje emitować listy
zastawne, aby zdobyć długoterminowy kapitał na udzielanie
kredytów hipotecznych. Spółka zmniejszy też rolę obligacji
w finansowaniu - ich emisja jest droższa niż zdobycie kapitału
z lokat. Wiceprezes Artur Klimczak szacuje, że koszty finansowania spadną o kilkaset milionów złotych rocznie.
Podejmowane ryzyko kredytowe będzie spadać. Getin Noble
zaoferuje nowe produkty, głównie pożyczki i kredyty. Wykorzysta do tego istniejącą bazę klientów, zakładając, że wiedza
o nich pozwoli łatwiej oszacować ryzyko sprzedaży danego
produktu. Zabieg ten ograniczy koszty ryzyka, które obecnie
sięgają jednego z najwyższych poziomów w sektorze. Finalnie zmaleją one nawet mimo zwiększania udziału bardziej
ryzykownych pożyczek niezabezpieczonych kosztem mniej
ryzykownych kredytów hipotecznych. Z tego tytułu Getin
Noble Bank oczekuje kolejnych kilkuset milionów złotych
oszczędności.
Nowy system wynagrodzeń i sprzedaży. W ostatnich miesiącach Getin zmniejszył zatrudnienie o 800 osób, głównie
pośredników i sprzedawców. Bank zmienił też sposób wynagradzania pracowników - z zaoszczędzonej na cięciach kadrowych kwoty podwyższył najniższe pensje i ograniczył system
prowizyjny, który wcześniej zachęcał do sprzedaży produktów
za wszelką cenę. Teraz bank uzależni zarobki sprzedawców
np. od liczby aktywnych kont, a nie otwieranych rachunków.
Będzie też przywiązywał większą wagę do przekazywania warunków oferty klientom oraz kontroli placówek. Spłata udzielanych tam kredytów przychodzi trudniej niż w przypadku
infolinii.
Getin analizuje lokalizacje. Spółka na dobre zrezygnowała
z Getin Pointów, czyli sieci samoobsługowych punktów w najbardziej uczęszczanych miejscach. Zamiast tego przyjrzy się
lokalizacjom oddziałów oraz osiąganym przez nie wynikom
- wnioski analizy poznamy przed końcem roku. Bank planuje zamknięcie konkurujących ze sobą punktów i zwiększenie liczby placówek w centrach handlowych, gdzie łatwiej
mu znaleźć klientów. Będzie promował korzystanie z usług
za pośrednictwem aplikacji mobilnej, która ma też pomóc
w sprzedaży. Działania przyniosą kolejne kilkaset tysięcy
złotych oszczędności. NASZYM ZDANIEM
Z powodu strat w IV kw. 2015 i I kw. 2016 r. Getin
Noble Bank wprowadził program naprawczy, który
zwalnia go z płacenia podatku bankowego. Spółka
nadal ma duże problemy z rentownością, spowodowane głównie wyhamowaniem akcji kredytowej
i spadkiem dochodów z prowizji. Plan odbudowy
rentowności banku jest realny, ale wymaga czasu - efekty będą widoczne od 2017 r. Zagrożeniem
dla banku pozostaje ustawa frankowa, która - jeśli
zostanie przyjęta - wymusi koszty zwrotu spreadów
i potencjalnie także przewalutowania. W takim
wariancie Getin Noble Bank mógłby odnotować
stratę w IV kw. 2016 oraz w całym 2017 r., co utrudniłoby mu wychodzenie z programu naprawczego.
11
PROGNOZY
Wskaźniki i wydarzenia w październiku
W tym miesiącu wygaśnie lock-up na sprzedaż
akcji Banku Pekao przez UniCredit, Skończy się też
kadencja przewodniczącego KNF. Banki opublikują
pierwsze raporty finansowe za III kwartał.
OCZEKIWANIA
NASZE PROGNOZY
OSTATNIA WARTOŚĆ
9 października Wchodzi w życie ustawa o BFG
10 października Bank Szwecji wręczy Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii
11 października Posiedzenie KNF
Wygasa lock-up na sprzedaż akcji Banku Pekao
GUS opublikuje inflację CPI we wrześniu
-0,5
-0,9
11 października
NBP opublikuje inflację bazową we wrześniu
-0,4
Zakończenie kadencji przewodniczącego KNF A. Jakubiaka
14 października Wyniki sektora SKOK za 2015 r.
18 października GUS opublikuje dane o zatrudnieniu we wrześniu
5,76 mln
19 października GUS opublikuje dane o produkcji przemysłowej we wrześniu
7,5
26 października mBank przedstawi zysk netto za III kw.
388,5 mln zł
BZ WBK przedstawi zysk netto za III kw. 723,5 mln zł
27 października Idea Bank przedstawi zysk netto za III kw.
276,7 mln zł
28 października Bank Millennium przedstawi zysk netto za III kw.
293,8 mln zł
GPW przedstawi zysk netto za III kw.
Adam Czerniak
Piotr Sobolewski
główny ekonomista
analityk ds. sektora finansowego
(+48) 22 436 73 15
(+48) 22 436 73 16
[email protected]
[email protected]
12
Wiedza szyta
na miarę
Polityka Insight oferuje usługi analityczne na
zamówienie. Nasi eksperci zbadają interesujący
Cię temat i odpowiedzą na Twoje pytania.
Więcej na: www.research.politykainsight.pl
PREZENTACJE
TEMATYCZNE
Briefujemy zarządy firm
i banków na temat sytuacji
politycznej, perspektyw
gospodarczych i otoczenia
regulacyjnego.
ANALIZY
I RAPORTY
Wykonujemy badania ilościowe
i jakościowe, zawsze zorientowane na użyteczność dla
zamawiającego. Przygotowujemy kilkustronicowe analizy.
SPOTKANIA
EKSPERCKIE
Wspólnie z partnerami
organizujemy okrągłe stoły
lub śniadania eksperckie na
wybrany temat – ze starannie
dobranymi uczestnikami.
M A K RO E KO N O M I A • L EG I S L AC JA • G OS P O DA R K A • E N E RG E T Y K A • E KS P O RT
13

Raport finansowy - Polityka Insight

Transkrypt

Podobne dokumenty

Groźna (?) marginalizacja nadzoru finansowego

jewerlers Kay