droga łotwy do strefy euro oraz skutki członkostwa dla gospodarki

droga łotwy do strefy euro oraz skutki członkostwa dla gospodarki

Uniwersytet Łódzki
Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny
Studia podyplomowe ,,Mechanizmy funkcjonowania strefy euro”
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji
ekonomicznej
Piotr Sołtysiak
DROGA ŁOTWY DO STREFY EURO ORAZ SKUTKI CZŁONKOSTWA
DLA GOSPODARKI ŁOTEWSKIEJ
Praca dyplomowa napisana
pod kierunkiem naukowym
dr hab. Małgorzaty Janickiej, prof. nadzw. UŁ
w Katedrze Międzynarodowych
Stosunków Gospodarczych
Łódź, 2016
-1-
-2-
SPIS TREŚCI
WSTĘP……………………………………………………………………………….… 4
ROZDZIAŁ 1 ŁOTWA W UNII EUROPEJSKIEJ I W STREFIE EURO…………5
1.1. Historia Łotwy………………………………………………………………………. 5
1.2. Gospodarka Łotwy………………………………………………………………….. 7
1.3. Przygotowania Łotwy do przyjęcia waluty euro……………………………………. 8
ROZDZIAŁ 2 PRZYGOTOWANIA ŁOTWY DO WPROWADZENIA WSPÓLNEJ
WALUTY - SPEŁNIENIE KRYTERIÓW KONWERGENCJI……………………. 15
2.1. Kryterium stabilności cen…………………………………………………………… 16
2.2. Kryterium długoterminowych stóp procentowych………………………………….. 16
2.3. Kryteria fiskalne…………………………………………………………………….. 17
2.4. Kryterium kursu walutowego……………………………………………………….. 19
ROZDZIAŁ 3 SYTUACJA GOSPODARCZA ŁOTWY PO WEJŚCIU DO STREFY
EURO………………………………………………………………………………….. 22
3.1. Wskaźniki gospodarcze po przyjęciu waluty euro przez Łotwę……………………. 22
3.2. Koszty i korzyści wiążące się z przystąpienia Łotwy do strefy euro……………….. 23
3.2.1. Korzyści związane z członkostwem w strefie euro……………………………. 24
3.2.2. Koszty wynikające z członkostwa w strefie euro……………………………… 25
BIBLIOGRAFIA……………………………………………………………………… 26
SPIS WYKRESÓW I TABEL………………………………………………………… 27
STRESZCZENIE……………………………………………………………………… 28
SUMMARY IN ENGLISH…………………………………………………………….. 29
-3-
WSTĘP
Łotwa wraz z innymi krajami przystąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku. Jako
kraj z derogacją zobowiązała się tym samym do przyjęcia wspólnej waluty euro, co miało
miejsce po niespełna dziesięciu latach od akcesji – 1 stycznia 2014 roku. Zanim to nastąpiło
Łotwa przeszłą długą drogę – począwszy od uczestnictwa w mechanizmie kursów
walutowych ERM II, do którego przystąpiła w 2005 roku, poprzez światowy kryzys
gospodarczy, który spowodował spadek PKB do poziomu -14,3%, kończąc na spełnieniu
kryteriów konwergencji, umożliwiających akcesje do strefy euro.
W pierwszym rozdziale niniejszej pracy została przedstawiona najnowsza historia
Łotwy, charakterystyka łotewskiej gospodarki oraz najważniejsze wskaźniki będące
przedmiotem analizy. Omówione zostały także przygotowania, jakie poczyniła Łotwa przed
przyjęciem wspólnej waluty euro. Drugi rozdział został w całości poświęcony wypełnieniu
przez Łotwę kryteriów konwergencji oraz porównaniu ich z wartościami referencyjnymi,
które zostały zawarte w traktacie z Maastricht. Trzeci rozdział przedstawia porównanie
wskaźników gospodarczych na Łotwie przed i po przyjęciu euro, a także bilans kosztów i
korzyści wynikających z członkostwa w unii walutowej.
Analiza przedstawiona w niniejszej pracy opiera się głównie na wskaźnikach
makroekonomicznych, których zadaniem jest pokazanie łotewskiej gospodarki. Dane
przedstawione w niniejszej pracy pochodzą głównie z bazy Eurostatu, oraz strony
internetowej Łotewskiego Banku Centralnego.
-4-
ROZDZIAŁ 1
ŁOTWA W UNII EUROPEJSKIEJ I W STREFIE EURO
Celem niniejszego rozdziału jest przedstawienie wydarzeń, które poprzedziły
wstąpienie Łotwy do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku oraz dziesięć lat później (1 stycznia
2014) do strefy euro. Z uwagi na ekonomiczny charakter pracy autor przedstawi główne
wydarzenia historyczne, mające wpływ na gospodarkę łotewską począwszy od upadku
Związku Radzieckiego z pominięciem wydarzeń wcześniejszych, które w ocenie autora nie
mają istotnego znaczenia w przypadku niniejszej pracy. W kolejnej części rozdziału zostaną
bliżej przeanalizowane wskaźniki gospodarcze Łotwy przed przystąpieniem do strefy euro.
1.1. Historia Łotwy
Łotwa po II Wojnie Światowej pozostawała pod okupacją Związku Socjalistycznych Republik
Radzieckich (ZSSR). Po zakończeniu działań wojennych na terenie kraju prowadzono
komunistyczną politykę w sferze gospodarczej i społecznej, która polegała na kolektywizacji i
nacjonalizacji, oraz napływie ludności rosyjskiej i represjach wobec rdzennych mieszkańców
Łotwy. Kiedy Michaił Gorbaczow objął kierownictwo w partii komunistycznej ZSRR na
Łotwie w 1988 roku powstał Front Ludowy Łotwy, którego zadaniem było uznanie paktu
Ribbentrop-Mołotow za nieważny i niezgodny z prawem międzynarodowym. Na czele frontu
stanęli m.in. dziennikarze Dainis Īvāns oraz Sandra Kalniete. W kwietniu 1990 roku Front
Ludowy Łotwy wygrał wybory do Łotewskiej Rady Najwyższej, przewodniczącym został
Anatolijs Gorbunovs1. 5 Maja 1991 parlament łotewski przyjmuje deklarację dotyczącą
przywrócenia suwerenności Republice Łotewskiej, którą początkowo próbował podważyć
Związek Radziecki, ostatecznie została jednak uznana 6 września 1991 przez ZSRR, a
1
encyklopedia.pwn.pl
-5-
następnie przez
kolejne państwa świata. Łotwa w tym samym roku została również
członkiem ONZ2 .
Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości były dla Łotwy czasem trudnym,
zwłaszcza transformacja z gospodarki socjalistycznej do kapitalistycznej. Łotwa miała do
czynienia z gospodarką rynkową przed II Wojną Światową, jednak pomimo to proces
przekształcenia przebiegał podobnie jak w Polsce, czyli ciężko. Większość poradzieckich
przedsiębiorstw zbankrutowała, np. Valsts elektrotehniskā fabrika3. Podobnie jak w Polsce
bezrobocie z oficjalnego poziomu 0% przed transformacją nagle dramatycznie wzrosło. Lata
1991-1993 można określić jako czas chaotycznej prywatyzacji i braku kapitału. W latach
kolejnych pojawiły się nagłe i częste zawirowania na łotewskiej scenie politycznej, oraz
kryzys ekonomiczny. W wyniku niezadowolenia społecznego i frustracji w wyborach w roku
1995, powstał rząd składający się z sześciu partii. W ciągu kolejnych dwóch lat rządów kraj
odzyskał stabilność polityczną, a populiści stracili zaufanie społeczeństwa.
Jednym z głównych problemów Łotwy byli i nadal są poradzieccy imigranci. Po
odzyskaniu przez Łotwę niepodległości nie chcieli dobrowolnie opuścić terytorium kraju i nie
można było ich w żaden sposób zmusić do tego. Żołnierze radzieccy, a później rosyjscy
pozostawali na terytorium państwa łotewskiego do 1994 roku. W rozwiązaniu tego problemu
należało zachować dużą ostrożność, aby nie dopuścić do rozlewu krwi, jaki miał miejsce w
innych postsowieckich krajach Europy. Próba prawnego rozwiązania problemu spotkała się z
ostrym sprzeciwem Rosji oraz oskarżeniami Łotwy o dyskryminację. Ustawa regulująca
kwestie obywatelstwa była kilkakrotnie zmieniana, jednak do dnia dzisiejszego około 300 000
osób nie posiada właściwego paszportu4. Dane dotyczące grup etnicznych zamieszkałych na
Łotwie zostały przedstawione na wykresie 1.
W maju 1992 roku rząd łotewski wprowadził tymczasową walutę – łotewskiego rubla,
który został zastąpiony narodową walutą łatem (1 Łat = 100 santimów). W roku 1994 w pełni
przywrócono konstytucję łotewską z roku 1922, oraz rozpoczęto rozmowy o przyjęciu Łotwy
2 www.britannica.com; Encyklopedia Popularna PWN wydanie 26, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1996
3 https://latvianhistory.com/
4 Tamże.
-6-
do NATO, co nastąpiło w Kwietniu 2004 roku. Łotysze opowiedzieli się również w
referendum za wstąpieniem do Unii Europejskiej, 67,5 % obywateli zagłosowało za
wstąpieniem kraju do UE, 32,5% było przeciw5. 1 Maja 2004 roku Łotwa wraz z 9 innymi
państwami (Cyprem, Republiką Czeską, Estonią, Litwą, Maltą, Polską, Słowacją, Słowenią i
Węgrami) wstąpiła w struktury Wspólnoty Europejskiej.
Wykres 1
Ludność największych grup etnicznych na Łotwie w roku 2011 (w %)
70
62,1
60
Łotysze
Rosjanie
Białorusini
Ukraińcy
Polacy
Litwini
Romowie
Żydzi
Niemcy
Estończycy
Inne
50
%
40
30
26,9
20
10
3,3
2,2
2,2
1,2
0,3
0
0,3
0,1
0,1
1,3
Narodowość
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnego Biura Statystycznego Republiki Łotewskiej
http://www.csb.gov.lv/en
1.2. Gospodarka Łotwy
Łotwa jest jednym z najmniejszych państw w Unii Europejskiej. Jej powierzchnia wynosi 65
tys. km². Spośród ok 2 mln mieszkańców prawie 1/3 stanowią Rosjanie (zob. Wykres 1),
którzy niezbyt chętnie integrują się z Łotyszami. Gęstość zaludnienia jest relatywnie niska i
wynosi 31 osób na km². W kraju dominuje obszar nizinny, w dużym stopniu zalesiony, z
wieloma jeziorami polodowcowymi. Łotwa nie posiada zbyt wielu zasobów naturalnych poza
5 Tamże.
-7-
torfem, dolomitami, oraz dużą ilością lasów będących zasobem drewna. 6 Łotwa jest położona
nad Morzem Bałtyckim, jej linia brzegowa wynosi 531 km.
Do najważniejszych sektorów gospodarki łotewskiej (2014) należą usługi – 63,8% w I
kwartale 2014 roku. Poza tym: transport i logistyka (10,6%), handel hurtowy i detaliczny
(13,7%), usługi noclegowe oraz gastronomiczne, przemysł (16,4%), jak również administracja
publiczna, edukacja, pomoc społeczna, opieka zdrowotna, obrona narodowa. Łotwa z uwagi
na swoje położenie jest silnie uzależniona od importu, jego wartość w 2014 roku wyniosła ok
12,6 mld euro. Łotwa importuje z Unii Europejskiej głównie wyroby przemysłu rolnospożywczego, kosmetycznego, motoryzacyjnego oraz mechanicznego. Do najważniejszych
partnerów handlowych Łotwy należy zaliczyć Litwę, Estonię, Niemcy, Rosję, Polskę oraz
Szwecję7.
Dla porównania w analogicznym czasie wartość łotewskiego eksportu wyniosła ok
10,2 mld EUR. Spośród łotewskich towarów eksportowanych do Unii Europejskiej należy
wymienić przede wszystkim wyroby przemysłu drzewnego, farmaceutycznego, oraz
metalurgicznego8. Deficyt na rachunku obrotów bieżących Łotwy w 2015 roku wyniósł -1,2%
PKB. Szczegółowe dane dotyczące tego wskaźnika zostały przedstawione w Tabeli 1.
Tabela 1 Saldo rachunku obrotów bieżących na Łotwie (w % PKB)
Rachunek
bieżący (% PKB)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
-11,9
-20,9
-20,8
-12,4
8,1
2,3
-2,8
-3,3
-2,4
-2,0
-1,2
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Centralnego Republiki Łotewskiej.
1.3. Przygotowania Łotwy do przyjęcia waluty euro
Spośród państw, które przystąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, każde posiadało
status kraju z derogacją, która zobowiązuje go do przyjęcia wspólnej waluty euro, po
spełnieniu warunków zawartych w traktacie z Maastricht. Do tej pory uczyniły to Estonia,
6 E. Gostomski, Łotwy droga do strefy euro, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Nr
369, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2014
7 Informator Ekonomiczny Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP,
http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/lotwa/
8 Tamże.
-8-
Litwa, Łotwa, Słowacja oraz Słowenia. W przypadku tych krajów należy podkreślić istotny
czynnik, jakim jest relatywnie krótka historia państwowości w ostatnich czasach, a co za tym
idzie - brak przywiązania do waluty krajowej. Pozostałe państwa pozostają w fazie
przygotowań do przyjęcia euro, z uwagi na ogólnoświatowy kryzys gospodarczy perspektywa
ta oddala się9.
W gospodarce łotewskiej przed przyjęciem waluty euro można wyróżnić trzy okresy:
okres rozkwitu gospodarczego (w latach 2004-2007), okres załamania gospodarki (w latach
2008-2010), oraz okres ożywienia gospodarczego (lata 2011-2013). W pierwszym z
wymienionych okresów tempo wzrostu PKB wahało się pomiędzy 8 a 12% (Wykres 2). Za
taki stan rzeczy odpowiadał głównie popyt wewnętrzny (nakłady inwestycyjne brutto mające
finansowanie z kredytów, oraz spożycie indywidualne). Było to możliwe z uwagi na napływ
kapitału zagranicznego z zachodniej Europy10.
Wykres 2
Roczne tempo wzrostu PKB na Łotwie (%, rok)
9 E. Dziwok, Wyzwania dla polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego wobec poszerzonej strefy
euro o kraje Europy Środkowo-Wschodniej, "Studia Ekonomiczne" nr 123, 2012, s. 98.
10 NBP, Przygotowania Łotwy do członkostwa w strefie euro i pierwsze doświadczenia związane z
wprowadzeniem wspólnej waluty, Warszawa, 2014 s. 15
-9-
15
10,7
11,9
10
8,3
10
6,2
4
5
3
2,4
2,7
-3,6 -14,3 -3,8
%
0
-5
-10
-15
-20
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Na Łotwie został utworzony nowoczesny system bankowy. Było to możliwe dzięki
zaangażowaniu
banków
zagranicznych,
szczególnie
skandynawskich,
oraz
kapitału
niemieckiego w proces restrukturyzacji łotewskich banków i powstaniu w tym kraju nowych
jednostek kredytowych przypominających polskie Społeczne Kasy OszczędnościowoKredytowe. Pod koniec 2007 roku na Łotwie funkcjonowało 31 banków, w tym oddziały
banków zagranicznych. Łącznie dawało to ok 680 placówek oraz blisko 13 000 pracowników.
Aktywa sektora bankowego były czterokrotnie wyższe niż w roku 2003 i sięgały 30,8 mld
euro11.
Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w latach 2004-2007 znalazło przełożenie na
spadek bezrobocia do poziomu 6,1%. Miało ono również wpływ na wzrost rocznej stopy
inflacji HICP – z 6,2% w roku 2004 do 10,1% w 2007. Szczegółowy poziom inflacji na
Łotwie w latach 2004 -2015 został przedstawiony na wykresie 3 niniejszego podrozdziału.
Wykres 3
11 E. Gostomski, Łotwy droga do strefy euro, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Nr
369, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2014
- 10 -
Zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych na Łotwie (HICP)
20
15,3
15
10,1
10
%
6,2
6,9
6,6
5
4,2
3,3
2,3
0,7
-1,2
0
0,2
-5
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Wzrost inflacji z kolei przyczynił się do deprecjacji łotewskiego łata, co w efekcie
rzutowało na pogorszenie konkurencyjności cenowej oraz zwiększenia kosztów. W tym
samym czasie realne stopy procentowe pozostawały na relatywnie niskim poziomie, co
przekładało się na wzrost zadłużenia zarówno gospodarstw domowych, jak również
przedsiębiorstw. Należy podkreślić, iż większa część kredytów była udzielana w walutach
obcych. Łotwa, najszybciej rozwijająca się dotąd gospodarka Unii Europejskiej, zaczęła
odczuwać nadchodzący kryzys gospodarczy, nie wiedząc jeszcze, że spowoduje on
największe załamanie wzrostu gospodarczego wśród państw członkowskich UE.
W latach 2008-2010 Łotwa doświadczyła załamania gospodarczego, wskutek
światowego kryzysu ekonomicznego. Wzrost PKB z poziomu 10% w roku 2007 w następnym
roku spadł o -3,6%, a w roku 2009 wzrost osiągnął rekordowo niski poziom -14,3%. Główną
odpowiedzialność za taki stan rzeczy ponoszą spadek nakładów inwestycyjnych, oraz
spożycia indywidualnego. Łotewskie banki znacząco ograniczyły udzielanie kredytów
zarówno przedsiębiorstwom, jak i klientom indywidualnym, co skutkowało spadkiem popytu
wewnętrznego. Bezrobocie z relatywnie niskiego poziomu 7,7% w roku 2008 osiągnęło dwa
- 11 -
lata później poziom 19,5%. Czynniki te miały bezpośredni wpływ na pogorszenie finansów
państwa. Dług publiczny z poziomu 8,4% PKB w roku 2007 wzrósł do 47,5% PKB w roku
2010. Szczegółowa analiza kształtowania się długu publicznego została zawarta na wykresie
4. W skutek odpływu kapitału zagranicznego niezbędna okazała się międzynarodowa pomoc,
która została przeznaczona na sfinansowanie większości długu.
W drugiej połowie 2008 roku jeden z największych banków na Łotwie – Parex Banka
stanął w obliczu masowego wycofywania depozytów i wymiany ich na waluty obce. Winą za
taki stan rzeczy obarczono rząd szwedzki, który znacząco wsparł swoje banki, również te
działające na rynku łotewskim. Wielu klientów Parex Banka zdecydowało się w takiej sytuacji
na przeniesienie swoich aktywów do tych właśnie banków. Tylko dzięki pomocy łotewskiego
rządu, który dokapitalizował bank otrzymując w zamian 85% jego akcji, Parex uchronił się
przed bankructwem12.
Łotwa otrzymała w czasie kryzysu międzynarodową pomoc finansową, w której skład
weszły:
1.
Pożyczka od Unii Europejskiej w kwocie 3,1 mld euro,
2.
pożyczka z Międzynarodowego Funduszu Walutowego – około 1,7 mld euro,
3.
pomoc od państw nordyckich (Dania, Estonia, Finlandia, Norwegia i Szwecja) – 1,9
mld euro,
4.
pomoc Banku Światowego w kwocie 400 mln euro,
5.
pomoc łączna Banku Odbudowy i Rozwoju, Czech i Polski w kwocie 400 mln euro.
Wykres 4
Dług publiczny na Łotwie (w % PKB)
12 Tamże.
- 12 -
%
47,5
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
42,8 41,4
36,6
39,1 40,8
36,4
18,7
14,3
11,8
9,9
8,4
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Pomoc została udzielona pod warunkiem zobowiązania łotewskich władz do
wprowadzenia rygorystycznych programów naprawczych. 12 grudnia 2008 został
zatwierdzony Program Stabilizacji Gospodarczej i Ożywienia Wzrostu, który miał na celu
umocnienie sektora finansowego, zredukowanie nierównowagi fiskalnej, a także zachowanie
kursu wahań łotewskiej waluty w strefie ERM II.
W efekcie podjętych reform oraz pomocy finansowej z zewnątrz, gospodarka łotewska
zaczęła przezwyciężać kryzys. W roku 2011 Łotwa zanotowała wzrost PKB na poziomie
6,2% (Wykres 2). W kolejnych latach wzrost ten cały czas utrzymywał się na relatywnie
wysokim poziomie. Taki stan rzeczy łotewska gospodarka zawdzięcza wzrostowi popytu
wewnętrznego, a także eksportu netto13. Inflacja z poziomu 4,2% w roku 2011 systematycznie
spadała (Wykres 3). Na poprawę sytuacji gospodarczej wskazuje również wskaźnik
bezrobocia, które spadło do 11,9% w roku 2013 (Wykres 5) oraz spadek zadłużenia
publicznego do poziomu 39,1% PKB (Wykres 4).
Wykres 5
13 NBP, Przygotowania Łotwy do członkostwa w strefie euro i pierwsze doświadczenia związane z
wprowadzeniem wspólnej waluty, Warszawa, 2014 s. 21
- 13 -
Poziom bezrobocia na Łotwie (w %)
25
19,5
20
17,5
16,2
15
15
11,9
%
11,7
10
10
7
6,1
10,8
9,9
7,7
5
0
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu .
Powyższe dane pokazują, iż wskutek pomocy finansowej oraz podjętych reform Łotwa
odbudowała swoją gospodarkę, oraz spełniła kryteria konwergencji, które są koniecznym
warunkiem przystąpienia do strefy euro. Warto podkreślić rolę i determinację łotewskiego
rządu w dążeniu do przyjęcia wspólnej waluty, oraz elastyczność rynku pracy, jak również
przedsiębiorstw do przystosowywania się do dynamicznej zmiany sytuacji na rynkach
światowych oraz rynku wewnętrznym.
*
*
*
W kolejnym rozdziale zostaną przedstawione oraz szczegółowo omówione kryteria
konwergencji, jakie musiała spełnić Łotwa przed przyjęciem wspólnej waluty euro.
- 14 -
- 15 -
ROZDZIAŁ 2
PRZYGOTOWANIA ŁOTWY DO WPROWADZENIA WSPÓLNEJ WALUTY SPEŁNIENIE KRYTERIÓW KONWERGENCJI
Celem niniejszego rozdziału będzie opis, oraz analiza powyższych kryteriów w
kontekście wypełnienia ich przez Łotwę przed przyjęciem wspólnej waluty. Artykuł 140
Traktatu o Unii Europejskiej jasno definiuje warunki, jakie każdy kraj członkowski z
derogacją musi spełnić, aby wstąpić do strefy euro. Stanowi on, iż:
Co najmniej co dwa lata lub na wniosek Państwa Członkowskiego objętego derogacją,
Komisja i Europejski Bank Centralny składają Radzie sprawozdania w sprawie
postępów dokonanych przez Państwa Członkowskie objęte derogacją w wypełnianiu
ich zobowiązań w zakresie urzeczywistnienia unii gospodarczej i walutowej.
Sprawozdania te określają, czy ustawodawstwo krajowe każdego z tych Państw
Członkowskich, w tym statuty jego krajowego banku centralnego, jest zgodne z
artykułami 130 i 131 i ze statutem ESBC i EBC. Sprawozdania określają również, czy
osiągnięty został wysoki poziom trwałej konwergencji, analizując, w jakim stopniu
każde Państwo Członkowskie spełniło następujące kryteria.14
Łotwa, jako ostatni z trzech nadbałtyckich krajów byłego Związku Radzieckiego,
przyjęła wspólną walutę. Podobnie jak wszystkie inne państwa wstępujące do strefy euro,
Łotwa musiała sprostać spełnieniu kryteriów konwergencji. Zaliczamy do nich:
1.
Kryterium stabilności cen,
2.
Kryterium długoterminowych stóp procentowych,
3.
Kryteria fiskalne,
14
Traktat o Unii Europejskiej (2008/C 115/01), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
- 16 -
4.
Kryterium kursu walutowego.
Sprawozdania dotyczące spełnienia konwergencji wydane w 2013 roku przez Komisję
Europejską, oraz Europejski Bank Centralny wskazują, że Łotwa spełnia kryteria w sposób
trwały, jednakże pozostają obawy odnośnie do ich trwałości w dłuższym okresie.
Jednocześnie Komisja Europejska zleciła uchylenie względem Łotwy procedury nadmiernego
deficytu15.
2.1. Kryterium stabilności cen
Powyższe kryterium zostało określone w punkcie 1 artykułu 140 Traktatu o Unii Europejskiej
jako wynikające „ze stopy inflacji zbliżonej do istniejącej w co najwyżej trzech Państwach
Członkowskich, które mają najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilności cen”. Innymi słowy
oznacza to, iż zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych (HICP) nie powinien
przekroczyć średniej stopy inflacji, mierzonej w trzech państwach, (w których stopa ta
odznacza się najniższym poziomem) o 1,5 pkt. proc. Powyższe kryterium często nazywane
jest również kotwicą inflacyjną16.
Dwunastomiesięczny wskaźnik inflacji na Łotwie przekraczał określone w przypadku
tego kraju wartości podczas oceny dokonanej w 2012 roku. Wartość współczynnika inflacji w
okresie 12 miesięcy do kwietnia 2013 wyniosła 1,3%, znacznie mniej od wartości
referencyjnej 2,7%. Jednym z powodów spadku inflacji było obniżenie podatku VAT przez
łotewski rząd w lipcu 2012
17
. Łotwa tym samym wypełniła kryterium stabilności cen. Dane
przedstawiające zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych (HICP) zostały przedstawione
na wykresie 3 w poprzednim rozdziale.
2.2. Kryterium długoterminowych stóp procentowych
Europejski Bank Centralny podkreśla w swoim raporcie z 2013 roku fakt, iż przez 10 lat
15 NBP, Przygotowania Łotwy do członkostwa w strefie euro i pierwsze doświadczenia związane z
wprowadzeniem wspólnej waluty, Warszawa, 2014 s. 25
16 M. Markiewicz, (2010), Integracja Litwy, Łotwy i Estonii z Unią gospodarczą i Walutową w kontekście
nominalnych kryteriów konwergencji, Acta Universitstis Lodzienis, Folia Oeconomica 238
17 NBP, Przygotowania Łotwy do członkostwa ...", op. cit., s. 25
- 17 -
poprzedzających ocenę długookresowe stopy procentowe na Łotwie charakteryzowały się
relatywnie dużym wahaniom. W czasie kryzysu gospodarczego nastąpił znaczący wzrost
oprocentowania łotewskich obligacji (do 12,36% w roku 2009), natomiast w kolejnych latach,
wskutek poprawy sytuacji makroekonomicznej oprocentowanie stale zmniejszało się.
Szczegółowe dane dotyczące długookresowych nominalnych stóp procentowych zostały
przedstawione na Wykresie 6.
Wykres 6
Długookresowe stopy procentowe na Łotwie (w %, dane roczne)
14
12,36
12
10,34
10
8
%
6,43
5,91
5,28
6
4,57
4,13
3,34
4
2,51
2
0,96
0
Rok
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Średnia roczna wartość długookresowych stóp procentowych na Łotwie w czasie oceny od
kwietnia 2012 do kwietnia 2013 wyniosła 3,8%, znajdując się tym samym poniżej wartości
referencyjnej, która kształtowała się na poziomie 5,5%. Powyższe kryterium zostało przez
Łotwę spełnione18.
2.3. Kryteria fiskalne
18 Tamże.
- 18 -
Do kryteriów fiskalnych zaliczamy:
1. Kryterium deficytu sektora finansów publicznych,
2. Kryterium długu publicznego.
Celem pierwszego z nich jest wdrożenie ograniczeń w sferze wydatków budżetu państwa w
odniesieniu do przychodów. Agresywna polityka fiskalna jest bez wątpienia bodźcem
pobudzającym gospodarkę w czasie kryzysu, jednakże deficyt nie może być głównym
źródłem pokrycia kosztów w gospodarce. Restrykcjom podlega także zwiększanie długu
publicznego, które ma na celu uzyskanie stabilizacji budżetowej w długim czasie. Zapisy
traktatu o Unii Europejskiej przewidują, iż deficyt budżetowy kraju członkowskiego nie może
przekroczyć 3% PKB, a dług publiczny 60% PKB.
Łotwa w chwili publikacji raportu dotyczącego konwergencji (czerwiec 2013)
znajdowała się w procedurze nadmiernego deficytu. Było to konsekwencją dużego wzrostu
wydatków budżetu państwa w czasie kryzysu gospodarczego (8,5% PKB w roku 2010). W
skutek podjętych działań fiskalnych, m.in. obniżenia płac, redukcji zatrudnienia w sektorze
publicznym, oraz podniesieniu podatku VAT19 udało się zredukować nadmierny deficyt,
poniżej wymaganych 3% PKB. Dane dotyczące deficytu budżetowego zostały przedstawione
na wykresie 7.
Wykres 7 Saldo budżetu na Łotwie (w % PKB)
19 NBP, Przygotowania Łotwy do członkostwa ...", op. cit., s. 20
- 19 -
%
-0,6
0
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
-8
-9
-10
-0,7
-4,1
-9,1
-8,5
-3,4
-0,8
-0,9
-1,6
-1,3
Rok
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Procedura nadmiernego deficytu została zdjęta decyzją Rady Europejskiej w dniu 21 czerwca
2013, dając tym samym Łotwie możliwość przystąpienia do strefy euro.
Kolejne kryterium, jakim jest wysokość długu publicznego również zostało spełnione.
Dług nawet w czasach kryzysu gospodarczego nie przekroczył na Łotwie wartości odniesienia
- 60% PKB, osiągając najwyższą wartość w roku 2010 – 47,5% PKB. Rokroczne zestawienie
długu publicznego przedstawia wykres 8.
Wykres 8
Dług publiczny Łotwy (w %PKB)
- 20 -
47,5
50
42,8
45
40
41,4
36,6
39,1
40,8
36,4
35
%
30
25
18,7
20
15
9,9
10
8,4
5
0
Rok
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Kryterium fiskalne zostało przez Łotwę spełnione.
2.4. Kryterium kursu walutowego
Kryterium kursu walutowego jest związane z wejściem do systemu ERM II. W ramach tego
systemu kraj zobowiązuje się do wprowadzenia kursu stałego waluty, który może się wahać w
przedziale ± 15% od wyznaczonego parytetu w okresie co najmniej 2 lat, w tym czasie nie ma
możliwości dewaluacji wyznaczonego parytetu. Często jednak kraje jeszcze bardziej zawężają
ten parytet, np. Dania utrzymuje pasmo wahań na poziomie ± 2,25% 20.
Łotewski łat został włączony do mechanizmu kursów walutowych ERM II 2 maja
2005 roku, co stanowi okres zdecydowanie dłuższy niż wymagane 2 lata. Łotewskie władze
zobowiązały się do utrzymywania stałego kursu łata do euro o dopuszczalnej marży wahań ±
1% w stosunku do kursu centralnego. W opinii Europejskiego Banku Centralnego oraz
Komisji Europejskiej Łotwa spełniła kryterium kursowe będąc w systemie ERM II. Okres
referencyjny na potrzeby raportu EBC został ustalony od 17 maja 2011 do 16 maja 2013 roku,
w tym czasie nie stwierdzono „poważnych napięć”. Jednocześnie raport EBC podkreśla
20 Borowski J. (2011), Integracja monetarna. Wyzwania dla Polski, PWE, Warszawa
- 21 -
konieczność wsparcia polityki strukturalnej i fiskalnej z uwagi na znaczącą wartość
zadłużenia zagranicznego21.
Pomimo dużej zmienności makroekonomicznej na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat
Łotwa spełniła kryteria konwergencji nominalnej, podsumowanie tych kryteriów zostało
przedstawione w Tabeli 1.
Tabela 2 Spełnienie kryteriów konwergencji przez Łotwę (rok 2012)
Nazwa kryterium:
Wartość na Łotwie
Wartość
referencyjna
1. Kryterium stabilności cen
1,3% HICP
2,7% HICP
2. Kryterium długoterminowych stóp procentowych
3,8%
5,5%
3. Kryterium deficytu budżetowego
-0,8% PKB
-3% PKB
4. Kryterium długu publicznego
41,4% PKB
60% PKB
5. Kryterium kursu walutowego
Odchylenie ± 1%
Odchylenie ±15%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
Skutkiem wypełnienia powyższych kryteriów Rada Europejska decyzją z dnia 9 lipca
2013 uchyliła derogację dotyczącą członkostwa Łotwy w strefie euro. 1 stycznia 2014 roku
Łotwa jako 18 kraj dołączyła do unii walutowej.
* * *
W następnym rozdziale zostanie przedstawiona sytuacja gospodarcza Łotwy po przyjęciu
wspólnej waluty euro na podstawie dostępnych na chwilę obecną (maj 2016) danych i
wskaźników gospodarczych.
21 EBC, (2013), Raport o Konwergencji, https://www.ecb.europa.eu/
- 22 -
- 23 -
ROZDZIAŁ 3
SYTUACJA GOSPODARCZA ŁOTWY PO WEJŚCIU DO STREFY EURO
W niniejszym rozdziale zostaną przeanalizowane wskaźniki gospodarcze, oraz
dokonane analizy kosztów i korzyści przyjęcia wspólnej waluty przez Łotwę. Jest ona 18
krajem wspólnoty europejskiej, który przystąpił do strefy euro 1 stycznia 2014 roku. Kurs
wymiany euro - łat wyniósł 1 EUR – 0,703 LVL. Po upływie dwóch tygodni od akcesji łaty
zostały wycofane.
3.1. Wskaźniki gospodarcze po przyjęciu waluty euro przez Łotwę
Łotwa wstępując do strefy euro osiągała roczne tempo wzrostu na poziomie 3% PKB (w roku
2013). Szczegółowe dane dotyczące PKB zostały przedstawione na wykresie 2. w pierwszym
rozdziale niniejszej pracy. W całym okresie badawczym tempo wzrostu PKB na Łotwie było
zróżnicowane. Po światowym kryzysie gospodarczym, w 2011 roku PKB w porównaniu z
rokiem poprzednim wzrósł o 6,2%. W latach kolejnych tempo wzrostu stale malało, do
poziomu 3% PKB w roku poprzedzającym akcesję do strefy euro (2013). Jak wynika z w/w
wykresu po przyjęciu wspólnej waluty roczne tempo wzrostu nieznacznie zmalało wynosząc
odpowiednio 2,4 i 2,7% PKB w latach 2014 oraz 2015. Międzynarodowy Fundusz Walutowy
przewiduje stopniowy wzrost łotewskiego PKB do 2021 roku22.
Kolejny wskaźnik, jakim jest współczynnik inflacji HICP wzrósł z poziomu 0% w
roku 2013 do 0,7% oraz 0,2% w latach 2014 i 2015. Wzrost cen był jednym z powodów
zaniepokojenia obywateli Łotwy przed akcesją do strefy euro. Istniały obawy odpływu
rosyjskiego kapitału, oraz środków lokowanych w łotewskich bankach przez osoby nie będące
22
https://www.imf.org/en/data
- 24 -
rezydentami Łotwy23. Tzw. „iluzja euro”, czyli postrzeganie inflacji w pewnym odchyleniu od
faktycznego wskaźnika wywołała krótkotrwały wzrost cen. Spowodowane to było
gromadzeniem przez Łotyszy artykułów codziennego użytku na początku funkcjonowania
waluty euro. Na szczęście w dłuższej perspektywie czasowej wskaźniki inflacji nie uległy
dużym zmianom.
Poziom bezrobocia na Łotwie począwszy od 2010 roku systematycznie maleje.
Akcesja do strefy euro nie wpłynęła na wzrost bezrobocia, ani też na jego znaczący spadek
(zob. wykres 5 w pierwszym rozdz. pracy).
Czynnikiem wartym wspomnienia i krótkiej analizy jest również poziom zadłużenia
publicznego (zob. wykres 4). Od 2010 roku dług publiczny na Łotwie systematycznie spadał,
do poziomu 39,1% PKB w roku 2013. W pierwszym roku po akcesji dług wzrósł do poziomu
40,8% PKB, natomiast w 2015 spadł do najniższego poziomu od 2009 roku – 36,4% PKB.
Saldo bilansu obrotów bieżących w odniesieniu do PKB - wskaźnik pokazujący skalę
równowagi zewnętrznej kraju, także kształtuje się na relatywnie korzystnym poziomie. W
roku 2015 wyniósł on -1,2% PKB, w porównaniu do -3,3 w roku 2012 i -2,4 w 2013.
Szczegółowe dane dotyczące bilansu płatniczego Łotwy zostały zawarte w tabeli 1 w
pierwszym rodziale niniejszej pracy.
Ostatnim z omawianych wskaźników jest współczynnik Giniego, który jest miarą
nierówności rozkładu dochodów w danym kraju, wyrażoną najczęściej w ułamku
dziesiętnym. Wartości mogą wahać się od tych bliskich 0, gdzie większość obywateli danego
kraju ma taki sam, równy dochód, do wartości bliskich 1, gdzie nieliczni osiągają wysoki
dochód, a pozostali niski24. Tabela 2 przedstawia wartość współczynnika Giniego dla Łotwy
w latach 2005 – 2015.
Tabela 3 Wartość współczynnik Giniego na Łotwie w latach 2005 - 2015
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
0,362
0,389
0,354
0,375
0,375
0,359 0,351 0,357 0,352 0,355 0,354
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.
23 http://www.forbes.pl/lotwa-stanie-sie-nowym-cyprem-nowy-raj-dla-rosjan,artykuly,159653,1,1.html
24 G. Kołodko, Wędrujący świat, Prószyński i S-ka,Warszawa 2008
- 25 -
2015
Są to wartości należące do najwyższych w całej UE. Średnia unijna dla wszystkich 28
państw członkowskich Unii Europejskiej wynosiła 0,309. Najniższym współczynnikiem
Giniego spośród państw wspólnoty charakteryzowała się Islandia – 0,227, Najwyższym zaś
Estonia – 0,356. Łotwa znalazła się tuż przed nią25.
3.2. Koszty i korzyści wiążące się z przystąpieniem Łotwy do strefy euro
3.2.1 Korzyści związane z członkostwem w strefie euro
Pierwszą z korzyści, jakie przyniosło Łotwie wstąpienie do strefy euro, była redukcja ryzyka
kursowego. Obecność Łotwy w mechanizmie ERM II pociągała za sobą duże koszty. Brak
obaw odnoszących się do zmienności relacji kursowych skutkował zaciąganiem kredytów w
walutach obcych, szczególnie w euro. Zbyt wysoki kurs łata przełożył się na obniżkę płac
oraz spadek cen, a także obniżenie rezerw łotewskiego banku centralnego, który musiał
utrzymywać stabilny kurs łotewskiej waluty.26 Po wejściu do strefy euro ryzyko kursowe w
odniesieniu do transakcji zawieranych w euro zostało zniesione.
Kolejną z korzyści wprowadzenia wspólnej waluty jest eliminacja kosztów
transakcyjnych, które są połączone z ryzykiem kursowym. Zaliczamy do nich m.in. eksport i
import towarów i usług, bezpośrednie inwestycje zagraniczne, oraz koszty zabezpieczenia się
przed ryzykiem kursowym 27. Warto podkreślić zmniejszenie kosztów przedsiębiorców z
uwagi na fakt, iż większość transakcji w handlu zagranicznym jest rozliczana w walucie euro.
Korzyścią
dla
Łotwy
było
również
obniżenie
stóp
procentowych.
Stopy
długoterminowe były narażone na relatywnie duże wahania. Od momentu wprowadzenia
waluty euro długoterminowa stopa procentowa utrzymuje się na stale niskim poziomie
(0,96% w 2015 roku, 0,88% w pierwszym kwartale 2016)28. Sprzyja to pozyskiwaniu
środków przez przedsiębiorców, wpływa na niską cenę kredytów, oraz ich dostępność.
Zniknęło również ryzyko kursu walutowego dla osób, które wzięły kredyty w tej walucie
25 Dane Eurostat
26 http://www.forbes.pl/wprowadzenie-euro-na-lotwie-kosztowalo-nawet-219-mlneuro,artykuly,171203,1,1.html
27 J. Borowski, Integracja monetarna. Wyzwania dla Polski, PWE, Warszawa 2011
28 Dane Łotewskiego Banku Centralnego https://www.bank.lv/
- 26 -
jeszcze przed jej przyjęciem przez Łotwę.
Jedną z niewątpliwych korzyści członkostwa jest także wzrost bezpieczeństwa oraz
stabilności łotewskiej gospodarki. Walutę euro uważa się za drugą najważniejszą (po dolarze
amerykańskim) walutę na świecie. Blisko 25% światowych rezerw walutowych jest
przechowywanych właśnie w tej walucie. Euro zapewnia zatem względną stabilność, choćby
w sytuacji nagłych i nieprzewidzianych zdarzeń w światowej gospodarce. Jest mało
prawdopodobne, aby Łotwa będąc członkiem Unii walutowej doświadczyła kolejnej zapaści
gospodarczej wynoszącej -14,3% PKB, zważywszy nawet na silne uzależnienie łotewskiej
gospodarki od eksportu.29
3.2.2. Koszty wynikające z członkostwa w strefie euro
Głównym kosztem przyjęcia wspólnej waluty jest utrata niezależnej polityki pieniężnej. Bank
Centralny Łotwy utracił możliwość samodzielnego ustalania wysokości stóp procentowych.
W strefie euro kompetencje te przejmuje Europejski Bank Centralny, który określa je na
podstawie analizy makroekonomicznej całej Unii Gospodarczej i Walutowej. Nie zawsze
polityka EBC jest adekwatna w stosunku do potrzeb danego kraju. Jednym z podstawowych
celów działania EBC jest utrzymanie stabilności cen na obszarze całej strefy euro, a nie w
poszczególnych państwach. Może dojść do sytuacji, w której stopy procentowe ustalone przez
EBC będą zbyt wysoki lub niskie w odniesieniu do inflacji.
Kolejnym aspektem jest rezygnacja z kursu płynnego waluty krajowej i zastąpienie go
kursem stałym, w momencie wejścia do strefy ERM II. Kursy płynne charakteryzują się
brakiem określonej marży wahań, oraz nie obligują banku centralnego do interwencji w
przypadku aprecjacji lub deprecjacji waluty30. Kosztem akcesji do strefy euro jest również
przekazanie znacznej części rezerw dewizowych do Europejskiego Banku Centralnego.
Lista kosztów i korzyści z pewnością nie jest ostateczna. Oprócz tych przedstawionych
powyżej pojawią się inne, jednakże będzie to wymagało dłuższej perspektywy czasowej. Z
uwagi na relatywnie krótki czas od przyjęcia waluty euro przez Łotwę, nie wszystkie dane
29 D. Tomaszewski, Euro przychodzi na Łotwę, Raport Fundacji im, Roberta Schumana, Warszawa 2014
30 J. Bilski, Międzynarodowy System walutowy, PWE, Warszawa 2006
- 27 -
pozwalające na szerszą ocenę korzyści i kosztów są obecnie dostępne. Kwestia ta pozostaje
nadal przedmiotem analizy oraz przyszłych badań naukowych.
- 28 -
BIBLIOGRAFIA
Bilski J. (2006), Międzynarodowy system walutowy, PWE, Warszawa
Borowski J. (2011), Integracja monetarna. Wyzwania dla Polski, PWE, Warszawa
Dziwok E. (2012), Wyzwania dla polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego wobec
poszerzonej strefy euro o kraje Europy Środkowo-Wschodniej, Studia Ekonomiczne nr
123, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice
EBC, (2013), Raport o Konwergencji, https://www.ecb.europa.eu/ (dostęp: 07.05.2016)
Encyklopedia Popularna PWN wydanie 26 (1996), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Gostomski E. (2014), Łotwy droga do strefy euro, Prace naukowe Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocławiu Nr 369, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław
Informator
Ekonomiczny
Ministerstwa
Spraw
Zagranicznych
RP,
http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/lotwa/ (dostęp:10.05.2016)
Kołodko G. (2008), Wędrujący świat, Prószyński i S-ka, Warszawa
Latvia - Encyclopaedia Brittanica, www.britannica.com (dostęp: 07.05.2016)
Latvian History, https://latvianhistory.com (dostęp: 07.05.2016)
Łotwa - Encyklopedia PWN, encyklopedia.pwn.pl (dostęp: 07.05.2016)
Łotwa stanie się nowym Cyprem? Nowy raj dla Rosjan, http://www.forbes.pl/lotwa-staniesie-nowym-cyprem-nowy-raj-dla-rosjan,artykuly,159653,1,1.html(dostęp: 07.05.2016)
M. Markiewicz, (2010), Integracja Litwy, Łotwy i Estonii z Unią gospodarczą i Walutową w
kontekście nominalnych kryteriów konwergencji, w: Acta Universitstis Lodzienis, Folia
Oeconomica 238, Łódź
NBP (2014), Przygotowania Łotwy do członkostwa w strefie euro i pierwsze doświadczenia
związane z wprowadzeniem wspólnej waluty, Narodowy Bank Polski, Warszawa
Traktat o Unii Europejskiej (2008/C 115/01), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej,
http://europa.eu/eu-law/decision-making/treaties/index_pl.htm (dostęp: 07.05.2016)
- 29 -
Tomaszewski D. (2014), Euro przychodzi na Łotwę, Raport Fundacji im, Roberta Schumana,
Warszawa
Wprowadzenie
euro
na
Łotwie
kosztowało
nawet
219
mln
euro,
http://www.forbes.pl/wprowadzenie-euro-na-lotwie-kosztowalo-nawet-219-mlneuro,artykuly,171203,1,1.html (dostęp: 07.05.2016)
Źródła internetowe:
Baza danych Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database (dostęp: 07.05.2016)
Baza danych Łotewskiego Banku Centralnego, https://www.bank.lv/ (dostęp: 07.05.2016)
Baza danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego, https://www.imf.org/en/data
(dostęp: 07.05.2016)
Spis wykresów i tabel:
Wykres 1. Ludność największych grup etnicznych na Łotwie w roku 2011 (w %)............... 7
Wykres 2. Roczne tempo wzrostu PKB na Łotwie (%, rok).................................................. 9
Wykres 3. Zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych na Łotwie (HICP)....................... 10
Wykres 4. Dług publiczny na Łotwie (w % PKB).................................................................. 12
Wykres 5. Bezrobocie na Łotwie (w %)................................................................................. 13
Wykres 6. Długookresowe stopy procentowe na Łotwie (w %, dane roczne)....................... 17
Wykres 7. Deficyt budżetowy na Łotwie (w % PKB)............................................................ 18
Wykres 8. Dług publiczny Łotwy (w % PKB)....................................................................... 19
Tabela 1. Deficyt na rachunku obrotów bieżących na Łotwie (w % PKB)............................ 8
Tabela 2. Spełnienie kryteriów konwergencji przez Łotwę (rok 2012).................................. 20
Tabela 3. Wartość współczynnika Giniego na Łotwie w latach 2005 – 2015.........................23
- 30 -
- 31 -
STRESZCZENIE
Celem niniejszej pracy była analiza kosztów i korzyści wynikających z członkostwa Łotwy w
Unii Walutowej. Autor przedstawił historię kraju, krótką charakterystykę gospodarki
łotewskiej, jak również przygotowania poczynione przez Łotwę przed przyjęciem wspólnej
waluty. W pracy zostały zaprezentowane wskaźniki, na podstawie których dokonano
porównania stanu łotewskiej gospodarki przed i po wstąpieniu do strefy euro. W pracy
opisano także kryteria konwergencji, jakie musiała spełnić Łotwa przed przyjęciem wspólnej
waluty, jak również dokonano opisu kosztów oraz korzyści wynikających z przyjęcia euro
jako waluty narodowej. Autor podkreślił, iż w jego przekonaniu ocena kosztów i korzyści
powinna być przedmiotem dalszych analiz oraz badań naukowych, z uwagi na relatywnie
krótki czas od przyjęcia wspólnej waluty przez Łotwę, a co za tym idzie niewielką ilość
dostępnych danych.
- 32 -
SUMMARY
The aim of this thesis was to analyse costs and benefits from joining Latvia to Euro Zone. The
author presents history of the country, a brief characteristic of Latvia's economy, and also
preparations which had to be fulfilled before the access to monetary union. In the work, the
indicators according to which a comparison of the state of the Latvian economy before and
after joining the euro zone were presented. The work also describes the convergence criteria,
which had to meet Latvia prior to adoption of the common currency, as well as the description
of the costs and benefits of adopting the euro as the national currency. Author emphasized that
in his opinion, assessment of costs and benefits should be subject of further analysis and
research, due to the relatively short time since the adoption of the common currency by
Latvia, and thus a small amount of available data.
- 33 -