Materiały dydaktyczne

Transkrypt

Zadania praktyczne dla uczniów
Publikacja została opracowana przez zespół nauczycieli Gimnazjum nr 3
im. porucznika Józefa Sarny w Tarnobrzegu w ramach projektu „Z matematyką przez świat.
W poszukiwaniu nowych metod nauczania matematyki i przedmiotów pokrewnych”,
realizowanego przy finansowym wsparciu Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji – Narodowej
Agencji Programu Erasmus+.
Komisja Europejska oraz Narodowa Agencja Programu Erasmus+ nie ponoszą
odpowiedzialności za merytoryczną zawartość publikacji.
Autorzy
Małgorzata Czepiel
Agnieszka Janusz-Szczytyńska
Ewelina Kocój-Wójcik
Marta Kuś
Mariola Rurarz
Izabela Serafin-Rabowicz
Beata Śnieżek
Opracowanie redakcyjne
Krystyna Ujda
Wstęp
Na niniejszy tom składa się zestaw różnorodnych wskazówek, instrukcji i poleceń, jakie
w trakcie realizacji projektu Erasmus+ „Z matematyką przez świat. W poszukiwaniu nowych
metod nauczania matematyki i przedmiotów pokrewnych” przygotowali dla uczniów
nauczyciele z Gimnazjum nr 3 w Tarnobrzegu. W oparciu o uzyskane wytyczne młodzież
wykonała szereg różnorodnych badań terenowych, stworzyła wiele modeli i prezentacji
multimedialnych, jak również albumów tematycznych i wystaw. Konstruując kolejne serie
zadań, ich autorzy dbali o to, aby były one różnorodne i prowadziły do lepszego zrozumienia
przez uczniów treści programowych, służyły wzbogaceniu oraz zastosowaniu w praktyce
zdobytej wiedzy, stymulowały wyobraźnię. Jedne z nich wymagają od uczniów wykorzystania
środków wizualnych i graficznych, inne umiejętności manualnych bądź manualnotechnicznych, jeszcze inne stwarzają okazje do wyszukiwania i przetwarzania informacji,
a następnie ich słownego czy też ikonicznego przedstawienia. Niektóre zachęcają do działań
w otwartej przestrzeni leśnej, inne przeciwnie – do prowadzenia poszukiwań
w bibliotecznym zaciszu. Część zadań zaprogramowano do pracy indywidualnej, część –
do pracy w zespole. Wszystkie zapisano językiem prostym, zrozumiałym dla gimnazjalisty.
Bez względu na zakres i typ zadania cel w każdym przypadku jest ten sam: chodzi
o wywołanie zaciekawienia otaczającym światem, wzbudzenie motywacji uczniów do jego
samodzielnego poznawania i coraz głębszego rozumienia.
Autorki wyrażają szczere przeświadczenie, że podjęty przez nie intelektualny wysiłek
zmierzający do stworzenia katalogu szkolnych ćwiczeń praktycznych w zakresie przedmiotów
matematyczno-przyrodniczych przyczynił do nie tylko do wypełnienia założeń projektu,
w którym miały zaszczyt i przyjemność uczestniczyć, ale także na trwale doprowadzi
do udoskonalenia własnej praktyki dydaktycznej i poprawy jakości edukacji szkoły.
Autorki
BIOLOGIA
Zadanie 1
Przygotowanie wystawy: Wśród polskich i włoskich uczonych
Praca w grupach
Grupa I
Bierzecie udział w przygotowaniu Festiwalu Nauki. Polecono Wam zorganizować wystawę
Wśród polskich i włoskich uczonych. W związku z tym postanowiliście zaprezentować
sylwetki i dokonania wybitnych przedstawicieli nauk biologicznych.
● Zbierzcie informacje o Jędrzeju Śniadeckim, wykorzystajcie informacje zawarte
we wszystkich dostępnych źródłach wiedzy (np. w książkach, albumach, stronach
internetowych).
● Przygotujcie ciekawą graficznie planszę i krótko opiszcie najważniejsze odkrycia
uczonego.
● Opracujcie wypowiedź przewodnika oprowadzającego uczestników Festiwalu Nauki
po przygotowanej przez Was części wystawy.
Grupa II
● Zbierzcie informacje o Kazimierzu Funku, wykorzystajcie informacje zawarte
internetowych).
uczonego.
Grupa III
4
● Zbierzcie informacje o Rudolfie Weiglu, wykorzystajcie informacje zawarte
internetowych).
uczonego.
Grupa IV
● Zbierzcie informacje o Camillo Golgim, wykorzystajcie informacje zawarte
internetowych).
uczonego.
Grupa V
● Zbierzcie informacje o Giacomo Rizolattim, wykorzystajcie informacje zawarte
internetowych).
uczonego.
Grupa VI
5
● Zbierzcie informacje o Marcello Malpighim, wykorzystajcie informacje zawarte
internetowych).
uczonego.
Grupa VII
● Zbierzcie informacje o Ricie Levi-Montalcini.
uczonego.
Zadanie 2
Galeria zdjęć porostów z naszego miasta i okolic
Praca w grupach
Grupa I
Bierzecie udział w tworzeniu galerii porostów w naszym mieście i okolicy. W tym celu
z aparatem fotograficznym wybierzcie się w teren i zróbcie kilka ciekawych zdjęć.
Wykonajcie następujące czynności:
● przypomnijcie sobie budowę plechy porostów (mutualizm między strzępkami
grzybów a komórkami glonów);
● zwróćcie uwagę na miejsce występowania (nadrzewne, naskalne i naziemne);
● uwzględnijcie kształty plech (skorupiaste, listkowate, krzaczkowate) oraz skalę
porostową w ocenie stanu atmosfery;
● wykonujcie zdjęcia porostów nadrzewnych w pobliżu ruchliwych ulic;
● zwróćcie uwagę na kształt plechy – skorupiasta;
● opisując zdjęcia, uwzględnijcie: datę, miejsce wykonania fotografii oraz kształt plechy
porostu;
6
● zaplanujcie spotkanie wszystkich 3 grup, by ułożyć fotografie porostów od najbardziej
odpornych na zanieczyszczenia powietrza, następnie – średniowrażliwych
do wymagających najczystszej atmosfery;
● wyjaśnijcie, dlaczego porosty są bioindykatorami czystości powietrza
atmosferycznego.
Grupa II
Bierzecie udział w tworzeniu galerii porostów w naszym mieście i okolicy.
● wykonujcie zdjęcia porostów nadrzewnych w pobliżu miejsca zamieszkania
lub parku;
● zwróćcie uwagę na kształt plechy – listkowata;
porostu;
atmosferycznego.
Grupa III
● wykonujcie zdjęcia porostów nadrzewnych na terenach leśnych;
7
● zwróćcie uwagę na kształt plechy – listkowata i krzaczkowata;
porostu;
atmosferycznego.
Przykładowe prace uczniów
Przykład I
Pustułka pęcherzykowata
(Hypogymnia phusodes)
Data wykonania zdjęcia: 26.02.2016 r.
Las Zwierzyniecki
Plecha: listkowata
Strefa czwarta
o średnio zanieczyszczonym powietrzu
(= środkowa strefa osłabionej wegetacji)
Złotorost ścienny
(Xanthoria parietina)
Las Zwierzyniecki
Plecha: listkowata
Strefa czwarta
8
Chrobotek strzępiasty
(Cladonia fimbriata)
Las Zwierzyniecki
Plecha: krzaczkowata
Strefa czwarta
Tarczownica skalna
(Parmelia saxatilis)
Las Zwierzyniecki
Plecha: listkowata
Strefa czwarta
Ulica Kopernika o dużym natężeniu ruchu
Plecha: skorupiasta
Strefa druga
o bardzo silnie zanieczyszczonym
powietrzu (= względna pustynia
porostowa)
Wykonanie:
A. Bogacz, A. Czuchara kl. 3 f
9
Przykład II
Pierwsze zdjęcie zostało wykonane 24.02.2016 r. przy głównej drodze niedaleko
ul. Wyszyńskiego. Przedstawia ono misecznicę bledszą.
Kształt plechy:
skorupiasta
Stan zanieczyszczenia atmosfery wysoki
na podstawie skali porostowej
(strefa II)
Drugie zdjęcia zostało wykonane 25.02.2016 r. na obrzeżach lasu, niedaleko drogi.
Znajduje się na nim liszajec szary.
Kształt plechy:
skorupiasta
Zanieczyszczenie atmosfery
silne = II strefa w skali
porostowej
Trzecie zdjęcie zrobiliśmy 24.02.2016 r. w Parku Dzikowskim.
Ukazuje ono złotorost ścienny.
Kształt plechy:
listkowata
Atmosfera silnie zanieczyszczona
Skala porostowa: III strefa
10
Czwarte zdjęcie wykonane 25.02.2016 r. w Zwierzyńcu.
Przedstawia ono pustułkę pęcherzykowatą.
Kształt plechy:
listkowata
Atmosfera średnio zanieczyszczona,
Po ponieważ ten porost znajduje się
w I w V strefie skali porostowej.
Na piąt Piąte zdjęcie wykonano w Parku dnia 24.02.2016 r.
Widnieje na nim tarczownica bruzdkowana.
Kształt plechy:
listkowata
Atmosfera średnio zanieczyszczona,
ponieważ ten porost znajduje się
w IV strefie skali porostowej.
Wykonanie:
Monika Stępińska, Krystian Lis, kl. 3 f
11
Zadanie 3
Przygotowanie prezentacji multimedialnej w programie Microsoft PowerPoint.
Zostałeś zaproszony do wygłoszenia odczytu w Klubie Młodych Biologów. Postanowiłeś
uatrakcyjnić swoje wystąpienie i przygotować prezentację multimedialną w programie
Microsoft PowerPoint.
Uczeń 1
W świecie ryb
●
●
●
●
●
Zbierz informacje o środowisku, trybie życia i sposobach odżywiania tych zwierząt.
Przedstaw budowę morfologiczną i anatomiczną.
Zwróć uwagę na adaptację do danego środowiska.
Określ miejsce tej grupy w łańcuchach pokarmowych.
Przedstaw pozytywne i negatywne znaczenie tych zwierząt w przyrodzie i gospodarce
człowieka.
● Zaprezentuj różnorodność gatunkową i ciekawostki.
Uczeń 2
Płazy i gady
●
●
●
●
●
Zwróć uwagę na adaptację płazów do dwóch środowisk, a gadów – do życia na lądzie.
Określ miejsce tych zwierząt w łańcuchach pokarmowych.
człowieka.
● Podaj podobieństwa i różnice między płazami a gadami.
Uczeń 3
Ptaki – kręgowce latające
●
●
●
●
●
Zwróć uwagę na adaptacje do lotu.
Określ miejsce tej grupy w łańcuchach pokarmowych.
człowieka.
12
Uczeń 4
Mięczaki
●
●
●
●
●
Przedstaw budowę morfologiczną i anatomiczną ślimaków, małży i głowonogów.
Zwróć uwagę na adaptacje do środowiska.
Określ miejsce tej grupy łańcuchach pokarmowych.
człowieka.
Uczeń 5
W świecie bezkręgowców
● Uwzględnij następujące grupy: gąbki, parzydełkowce, płazińce, nicienie, pierścienice,
stawonogi, mięczaki.
● Zbierz informacje o środowisku, trybie życia i sposobach odżywiania tych zwierząt.
● Przedstaw budowę morfologiczną i anatomiczną.
● Zwróć uwagę na adaptacje do danego środowiska (uwzględnij przystosowania
pasożytów).
● Określ miejsce tych grup łańcuchach pokarmowych.
● Przedstaw pozytywne i negatywne znaczenie tych zwierząt w przyrodzie i gospodarce
człowieka.
Uczeń 6
W świecie glonów
● Uwzględnij przedstawicieli 3 królestw: roślin, bakterii i protistów roślinopodobnych.
● Zbierz informacje o środowisku życia i sposobie odżywiania tych organizmów.
● Przedstaw komplikacje budowy plechy (jednokomórkowe, kolonijne,
wielokomórkowe).
● Zwróć uwagę na adaptacje do środowiska wodnego i piętrowe rozmieszczenie
w morzu związanie z rodzajem światła wykorzystywanego do fotosyntezy.
● Określ miejsce tych organizmów w łańcuchach pokarmowych.
● Przedstaw pozytywne i negatywne znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka.
13
Uczeń 7
Budowa i rola tkanek zwierzęcych
● Przypomnij, co to jest tkanka.
● Uwzględnij następujące grupy tkanek zwierzęcych: nabłonkowe, łączne, mięśniowe
i nerwowe.
● Zbierz informacje o miejscach występowania tych tkanek w organizmach zwierząt
i określ ich role.
● Przedstaw budowę poszczególnych tkanek i uwzględnij kształty komórek związane
z wykonywaną funkcją.
Uczeń 8
Zdrowy świat nastolatków
● Uwzględnij m. in. następujące zagadnienia: odżywianie, krążenie, aparat ruchu, skórę
i układ nerwowy.
● Przedstaw krótko budowę i funkcje układów: pokarmowego, krążenia, nerwowego,
ruchu i skóry.
● Zwróć szczególną uwagę na higienę w/w układów w okresie dojrzewania.
● Wybierz najczęstsze choroby cywilizacyjne dotyczące nastolatków.
● Zaproponuj sposoby profilaktyki.
Zadanie 4
Publiczne prezentacje internetowe w Prezi.com
Tworząc prezentację na Koło Biologiczne, powinieneś:
Poznać program Prezi.com (bezpłatna wersja angielska); możesz skorzystać z pomocy
nauczycieli jęz. angielskiego.
 Przeanalizować ścieżkę prezentacji w postaci mapy mentalnej,
dobrać właściwy szablon do prezentowanych treści biologicznych,
poznać sposób zamieszczania tekstów i grafik w tworzonej prezentacji.
 Wygenerować link do publicznej prezentacji internetowej i przesłać na adres mailowy
nauczyciela.

14
Wskazówki, co powinno znajdować się w prezentacji.
Uczeń 1
Budowa komórki i funkcje poszczególnych organelli



Przedstaw 4 rodzaje komórek (bakteryjną, grzybową, roślinną, zwierzęcą).
Przedstaw budowę i funkcje poszczególnych organelli (ściany komórkowej, błony,
cytozolu, jądra, wodniczek, chloroplastów, mitochondriów, rybosomów, aparatu
Golgiego).
Wskaż różnice między poszczególnymi rodzajami komórek.
Uczeń 2
Bakterie i wirusy








Przedstaw środowisko życia bakterii.
Omów budowę komórki bakteryjnej i zwróć uwagę na barak jądra komórkowego.
Zaprezentuj różnorodność sposobów odżywiania, oddychania i rozmnażania bakterii.
Wskaż pozytywne i negatywne znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce
człowieka.
Porównaj budowę wirusów i bakterii.
Podaj kilka przykładów chorób bakteryjnych i wirusowych.
Określ rolę antybiotyków w zwalczaniu chorób bakteryjnych.
Przedstaw zasady profilaktyki chorób zakaźnych.
Uczeń 3
W królestwie protistów





Scharakteryzuj sztuczne królestwo Protisty.
Omów podział na 3 grupy – pierwotniaki, protisty roślinopodobne i śluzowce. Podaj
przedstawicieli.
Przedstaw różnice w budowie i czynnościach życiowych.
Podaj przykłady chorób zakaźnych wywołanych przez pierwotniaki.
Wskaż znaczenie protistów w przyrodzie.
Uczeń 4
Różnorodność stawonogów


Wskaż cechy wspólne stawonogów.
Scharakteryzuj 3 grupy – skorupiaki, owady i pajęczaki.
15



Omów różne narządy wymiany gazowe – skrzela, tchawki, płucotchawki (płuca
książkowe).
Przedstaw cykle rozwojowe owadów z przeobrażeniem zupełnym i niezupełnym.
Zaprezentuj pozytywne i negatywne znaczenie stawonogów w przyrodzie
i gospodarce człowieka.
Uczeń 5
Ewolucja – jej dowody i mechanizmy





Podaj definicję ewolucji.
Wskaż bezpośrednie i pośrednie dowody ewolucji.
Omów mechanizm doboru naturalnego w procesie powstawania nowych gatunków.
Porównaj dobór sztuczny i naturalny.
Przedstaw prawdopodobny przebieg antropogenezy.
Uczeń 6
Najrzadsze zwierzęta świata




Wskaż kategorie zagrożenia gatunków.
Omów przyczyny i skutki zmniejszania się różnorodności gatunkowej.
Wybierz dowolne przykłady najrzadszych zwierząt.
Wstaw zdjęcia gatunków i krótki opis.
Uczeń 7
Zanieczyszczenia i ochrona środowiska






Przedstaw źródła zanieczyszczeń środowiska.
Omów globalne zagrożenia atmosfery (nadmierny efekt cieplarniany, dziura
ozonowa, kwaśne opady, smog letni i zimowy).
Wskaż rodzaje zanieczyszczeń wód i etapy oczyszczania ścieków.
Przedstaw zagrożenia gleb i omów sposoby rekultywacji.
Zwróć uwagę na konieczność segregacji odpadów oraz sposoby utylizacji,
w tym na recykling surowców wtórnych.
Uzasadnij, dlaczego powinniśmy chronić środowisko.
16
Budowa komórki - Zuzanna Kurzępa, 1e
http://prezi.com/zxdlgn7mnuis/?utm_campaign=share&utm_medium=copy
Bakterie i wirusy - Julia Kwiatkowska, 2c
https://prezi.com/_yjc_gysjfwr/copy-of-bakterie-i-wirusy/
Protisty - Justyna Kosior, 1e
https://prezi.com/hjrgnzuuzer0/untitled-prezi
Najrzadsze zwierzęta świata - Jakub Okoń, 1f
https://prezi.com/yxittia7udvn/copy-of-wstep/
Ewolucja - Krystian Lis, 3f
http://prezi.com/ljkamlman_ll/present/?auth_key=c2fllu0&follow=rqa3ytvoivb6&kw=presentljkamlman_ll&rc=ref-179731047
Stawonogi - Justyna Gronek, 1h
https://prezi.com/1udgjpbfxas_/stawonogi/
Zanieczyszczenie środowiska - Karolina Szczepanik, 3e
https://prezi.com/ow_qdmtjirpl/srodowisko/
Zadanie 5
Galeria modeli biologicznych na Piknik Naukowy 2016 r.
Za kilka tygodni odbędzie się piknik naukowy, w którym wezmą uczniowie naszej szkoły
oraz zaproszeni goście. Organizatorzy poprosili nas o przygotowanie stanowiska
wystawowego i zaprezentowanie ciekawych modeli i makiet. Proponuję, aby wykonać
następujące modele biologiczne:
 serca,
 nerki,
 wątroby,
 oka,
17








kości długich i stawu kulistego,
piramidy zdrowego żywienia,
komórki zwierzęcej,
grzyba kapeluszowego,
profilu gleby,
plecha porostu,
przepony,
podwójnej helisy DNA
Wykonany przez siebie model opisz. Podaj także nazwisko wykonawcy.
Uczeń 1
Serce




Użyj styropianu, kleju, grubego papieru, deseczki na podstawę, cienkiej listewki
oraz farb koloru niebieskiego i czerwonego;
Sklej model stożka.
Zamocuj naczynia krwionośne w postaci papierowych ruloników (czerwone z krwią
natlenioną, niebieskie – z odtlenioną).
Zamocuj na listewce do drewnianej deseczki – koniuszek skieruj w lewą stronę.
Uczeń 2
Nerka





Użyj styropianu, deseczki na podstawę, cienkiej listewki oraz farb.
Wytnij ze styropianu nerkę (kształt fasoli o wielkości ok 10-12 cm) oraz fragment
moczowodu.
Zaznacz w nerce korę, rdzeń, miedniczkę.
Pomaluj poszczególne warstwy.
Zamocuj model na listewce do drewnianej deseczki.
Uczeń 3
Wątroba




Użyj styropianu, kleju, deseczki na podstawę, cienkiej listewki oraz farb.
Wytnij ze styropianu wątrobę z pęcherzykiem żółciowym, możesz posklejać ze sobą
płaty wątroby.
Pomaluj poszczególne elementy;.
Zamocuj model na listewce do drewnianej podstawy.
18
Uczeń 4
Oko




Użyj styropianu, kleju, deseczki na podstawę oraz farb.
Wytnij półkulę z uwypukleniem przedstawiającą przekrój gałki ocznej, doklej nerw
wzrokowy.
Zaznacz: ciało szkliste, soczewkę, twardówkę, rogówkę, naczyniówkę, tęczówkę,
siatkówkę;
Zamocuj model na drewnianej podstawce.
Uczeń 5
Kości długie i staw kulisty



Użyj styropianu oraz 2 torebki foliowe.
Wytnij 2 kości – jedna kość ma nasadę w postaci główki, druga – w kształcie panewki.
Torebki foliowe zastępują 2-warstwową torebkę stawową.
Uczeń 6:
Piramida zdrowego żywienia




Użyj styropianu, grubego papieru, farb, kredek.
Sklej model ostrosłupa prawidłowego czworokątnego – powstanie piramida.
Na każdej z 4 ścian zaznacz piętra wg ilustracji z podręcznika do biologii (Puls życia,
kl. 2, s. 72).
U podstawy zaznacz aktywność fizyczną i produkty, które powinniśmy jeść
najczęściej, na ostatnim piętrze – produkty, których spożycie powinno być przez nas
najbardziej ograniczane.
Uczeń 7
Komórka zwierzęca



Użyj styropianu, kolorowego papieru, kleju, deseczki na podstawę oraz farb.
Wytnij półkulę przedstawiającą przekrój komórki zwierzęcej.
Namaluj lub doklej papierowe elementy odpowiadające poszczególnym organellom:
błona komórkową, jądro, mitochondrium, rybosomy, wodniczki, aparat Golgiego.
19
Uczeń 8
Grzyb kapeluszowy





oraz farb.
Wytnij kapelusz i trzon muchomora czerwonego, połącz je cienką listewką lub sklej.
Dołącz blaszki pod kapeluszem i pierścień wokół trzonu (użyj papieru).
Pomaluj elementy.
Zamocuj model na drewnianej sklejce.
Uczeń 9
Profil gleby



Użyj styropianu, kleju, deseczki na podstawę oraz farb.
Wytnij prostopadłościan, który będzie odpowiadał fragmentowi gleby, przyklej
do drewnianej podstawy.
Za pomocą farb zaznacz następujące warstwy w profilu gleby: ściółka, próchnica,
poziom wymywania (eluwialny), poziom wmywania (iluwialny), zwietrzlina, skała
macierzysta. Na górnej powierzchni możesz nakleić kawałki leżącej kory i liści – to
elementy ściółki.
Uczeń 10
Plecha porostu



oraz farb.
Wykonaj przekrój przez plechę porostów (wg ilustracji na s. 65 w podręczniku
do biologii Puls życia, kl. 1).
Uwzględnij strzępki grzybów i komórki glonów.
Uczeń 11
Model działania przepony




Potrzebne materiały: duża 5 l butelka po wodzie mineralnej z korkiem, 2 plastikowe
rurki/słomki do napojów, 2 balony, torebka foliowa, mocna taśma klejąca.
Przetnij butelkę w połowie. Wykorzystasz górną część z korkiem, która odpowiada
klatce piersiowej.
W korku zrób otwory, zamontuj plastikowe rurki z przywiązanymi balonikami.
Na dole butelki przylej dużą torebkę foliową, która odpowiada przeponie.
20

Ruchy przepony w dół i w górę (wdech, wydech) wyjaśniają mechanizm wentylacji
płuc.
Uczeń 12
Podwójna helisa DNA



Użyj metalowych prętów i kawałka blachy na podstawę.
Poproś tatę lub inną osobę dorosłą o zespawanie drabiny i o jej skręcenie (podwójna
helisa) oraz zamocowanie do podstawy.
W miejscach łączenia szczebli z bokami drabiny naklej papierowe pięciokąty
odpowiadające deoksyrybozie. Szczeble drabiny oklej do połowy – użyj 4 kolorów:
adenina z tyminą (jedna para kolorów), guanina z cytozyną (druga para kolorów).
Zachowaj na każdym szczebelku zasadę komplementarności.
Model budowy DNA - podwójna helisa
21
Model serca
Model wątroby
Model nerki
Model budowy oka
22
Model piramidy zdrowego żywienia
Model profilu gleby
Model grzyba kapeluszowego
Model działania przepony
23
24
GEOGRAFIA
Zadanie 6
Galeria modeli i plansz przedstawiających zagadnienia geograficzne
Budowa wnętrza Ziemi
Zadaniem finalnym ww. zagadnienia jest wykonanie modelu przedstawiającego „Przekrój
przez kulę ziemską”. Zanim jednak przystąpisz do tworzenia modelu, wyszukaj informacje
dotyczące budowy wnętrza Ziemi, abyś umiał odpowiedzieć na poniższe pytania (skorzystaj
z różnych źródeł wiedzy, np. Internetu, atlasu geograficznego – mapa geologia/tektonika).
 Ile wynosi długość średniego promienia Ziemi?
 Do jakiej głębokości sięgają najgłębsze wiercenia?
 Na podstawie jakich informacji naukowcy wnioskują o budowie wnętrza Ziemi?
 Z ilu koncentrycznych sfer składa się Ziemia? Podaj ich nazwy, krótko scharakteryzuj
każdą z nich.
 Co dzieje się z temperaturą i ciśnieniem we wnętrzu Ziemi? Co to jest stopień
geotermiczny?
 Jaka jest różnica między skorupą oceaniczną a kontynentalną i co jest przyczyną tego
zróżnicowania?
 Co oznacza termin litosfera i które warstwy Ziemi obejmuje?
 Co to są płyty litosfery, jakim ruchom podlegają, jakie są konsekwencje tych ruchów?
 Biorąc pod uwagę ruch płyt litosfery, oceń, czy miejsce twojego zamieszkania jest
bezpieczne?
 Ile jest płyt litosfery, jaką nazwę ma płyta, na której położona jest Polska?
Działalność wulkaniczna
Zadaniem finalnym ww. zagadnienia jest wykonanie przekroju stożkowej góry wulkanicznej.
Zanim przystąpisz do tworzenia modelu, poszukaj informacji dotyczących zagadnienia
wulkanizmu. Odpowiedz na poniższe pytania/ wykonaj polecenia.







Czy na terytorium naszego kraju znajdują się czynne wulkany? Jaka jest przyczyna
tego faktu?
Co świadczy o wygasłej działalności wulkanicznej na terenie Polski? Znajdź te miejsca
na mapie?
Gdzie możesz się udać na wycieczkę w obrębie naszego kontynentu, aby móc
obserwować działalność wulkaniczną?
Odszukaj, kiedy wystąpił ostatni niebezpieczny wybuch wulkanu na naszym
kontynencie?
Gdzie na kuli ziemskiej zlokalizowane są wulkany i dlaczego właśnie tam?
Ile jest czynnych wulkanów na lądach?
Co to jest erupcja i jakie są jej produkty?


Jakie niebezpieczeństwa dla człowieka wynikają z działalności wulkanicznej (weź
pod uwagę również transport lotniczy)?
Dlaczego w pobliżu wulkanów zlokalizowane są wioski, a na stokach gór
wulkanicznych znajdują się pola uprawne?
Klif – przykład niszczenia wysokich brzegów przez morze
Tym razem udajemy się oczami wyobraźni na wąski pas lądu, który graniczy z morzem,
czyli na wybrzeże. Jest to strefa oddziaływania fal morskich i prądów przybrzeżnych. Praca,
jaką wykonuje morze jest zarówno niszcząca, jak i budująca. Twoim zadaniem będzie
wykonanie modelu prezentującego schemat cofania się klifu w trzech ujęciach/etapach.
Zanim przystąpisz do pracy, poszerz swoją wiedzę na ten temat, odpowiadając na poniższe
pytania/ wykonaj polecenia.







Jak nazywa się proces, w którego wyniku fale morskie wraz z okruchami skalnymi
uderzają o stromy brzeg?
Od czego zależy intensywność cofania się brzegu?
Który typ wybrzeża przeważa nad naszym Bałtykiem: wysokie czy niskie?
Znajdź informację na temat tempa cofania się brzegu morskiego w miejscowości
Trzęsacz.
Jakie są metody zabezpieczające/ ograniczające intensywność cofania się brzegu?
Podaj przykłady budującej działalności morza.
Jakie są inne typy wybrzeży na świecie? Naucz się je rozpoznawać na podstawie
mapy/ opisu/zdjęcia.
Formy krasu powierzchniowego i podziemnego
Skały, czyli naturalne skupiska minerałów podlegają niszczeniu na skutek działania czynników
zewnętrznych – proces ten nazywamy wietrzeniem. Jeśli skała nie zmienia składu
mineralnego, proces ten określamy jako wietrzenie fizyczne. Jeśli następują zmiany składu
chemicznego skały, ten rodzaj wietrzenia nazywamy wietrzeniem chemicznym. W przypadku
wietrzenia chemicznego główną rolę odgrywa woda i rozpuszczone w niej związki chemiczne.
Ogół zjawisk związanych z rozpuszczaniem skał przez wodę nazywamy krasem. W wyniku
krasowienia powstają różnorodne formy rzeźby na powierzchni i pod powierzchnią ziemi.
Twoim zadanie będzie stworzenie modelu przedstawiającego formy krasu
powierzchniowego i podziemnego. Zanim przystąpisz do wykonania ww. pomocy
dydaktycznej, rozszerz swoją wiedzę na temat tego zagadnienia, odpowiadając na poniższe
pytania/wykonaj polecenia.
 Sprawdź, jaka jest geneza pojęcia krasowienie? Zlokalizuj na mapie region
geograficzny, od którego wywodzi się termin krasowienie.
29





Które skały podlegają krasowieniu i do jakiej grupy (ze względu na genezę) je
zaliczamy?
W których regionach geograficznych Polski występuje krajobraz krasowy?
Co ma wpływ na intensywność krasowienia?
Zapoznaj się z rodzajami form krasu powierzchniowego i podziemnego tak, abyś
potrafił rozpoznać je po opisie/ na zdjęciach.
Sprawdź, gdzie na świecie występuje największe nagromadzenie form krasowych.
Zlokalizuj te obszary na mapie.
Piętrowość roślinności
Klimat górski kształtowany jest w głównej mierze przez wysokość nad poziomem morza
i urozmaiconą rzeźbę terenu. W górach wraz ze zmianą warunków klimatycznych zmienia się
roślinność. Tworzy ona strefy roślinne ułożone jedna nad drugą. Twoim zadaniem będzie
stworzenie modelu przedstawiającego ułożenie pięter roślinnych w Tatrach. Zanim jednak
przystąpisz do wykonania tego zadania, rozszerz swoją wiedzę na ten temat, odpowiadając
na poniższe pytania/ wykonaj polecenia.
 Jakim zmianom podlega temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, opady
wraz ze wzrostem wysokości n.p.m.?
 Od czego zleży długość zalegania pokrywy śnieżnej na wierzchołkach, stokach,
w dolinach?
 Klimat najniższego piętra roślinnego jest taki sam jak klimat obszaru, na którym
położone są góry. Którym strefom klimatycznym odpowiadają wyższe piętra?
 Jakie piętra roślinne występują w Tatrach, czym się one charakteryzują?
 Porównaj piętra roślinne w Tatrach, Alpach i Himalajach.
Gleby strefowe i astrefowe w Polsce
Gleba składa się z cząstek mineralnych, organicznych, wody i powietrza. Cząstki mineralne
pochodzą ze skały, na której wytworzyła się gleba, a cząstki organiczne to rozkładające się
szczątki organizmów. Każdą glebę charakteryzuje typowy dla niej profil, czyli układ
tworzących ją warstw. Twoim zadaniem będzie wykonanie modelu przedstawiającego
ogólnie poziomy glebowe oraz modeli przedstawiających profile gleb strefowych
i astrefowych występujące w Polsce. Przygotowując się do wykonania ww. zadania,
odpowiedz na poniższe pytania/ wykonaj polecenia.




Wymień najważniejsze czynniki glebotwórcze.
Co to jest żyzność gleby?
Co oznacza termin erozja gleby i jakie mogą być jej przyczyny?
Stwórz zestawienie tabelaryczne, wymieniając nazwy stref klimatycznych, stref
roślinnych i gleb.
30




Zapoznaj się z profilami gleb strefowych i astrefowych w Polsce tak, abyś potrafił je
rozpoznawać.
Pogrupuj ww. gleby, biorąc pod uwagę ich żyzność.
Zlokalizuj na mapie obszary najżyźniejszych gleb w Polsce i na świecie.
Który rodzaj gleb przeważa w okolicy twojego miejsca zamieszkania?
Poznaj nasz Układ Słoneczny
Ziemia to tylko maleńka cząstka Wszechświata. Na przestrzeni dziejów bardzo zmieniały się
poglądy dotyczące jej miejsca w Kosmosie. Układ, w którym Słońce znajduje się w centrum,
a planety krążą wokół niego to heliocentryczny model budowy Wszechświata. Twoim
zadaniem będzie przedstawienie w formie modelu budowy naszego Układu Słonecznego.
Jednak zanim przystąpisz do tego działania, proponuję, abyś rozbudował swoją wiedzę
na ten temat i odpowiedział na poniższe pytania lub wykonał polecenia.








Jakie były poglądy starożytnych astronomów na miejsce Ziemi we Wszechświecie?
Kto był twórcą tej teorii?
Kogo uznaje się za twórcę teorii heliocentrycznej?
Jakie są części składowe naszego Układu Słonecznego?
Jakie są różnice między pojęciami: gwiazda, planeta, satelita, planetoida?
Wymień planety US według kolejności ustawienia względem Słońca.
Która z planet jest największa, a która ma najwięcej satelitów?
Jak można określić ruch planet wokół Słońca?
Planety US podzielono na dwie grupy: planety wewnętrzne i zewnętrzne – wyjaśnij
ten podział.
Rzeźbotwórcza działalność rzek
Dużą rolę w modelowaniu rzeźby terenu odgrywają rzeki. Ich rzeźbotwórcza działalność
przejawia się poprzez: erozję, transport i akumulację. Twoim zadaniem będzie stworzenie
modelu przedstawiającego przebieg rzeźbotwórczej działalności rzek w jej biegu górnym,
środkowym i dolnym. Aby ułatwić sobie to zadanie i w pełni zrozumieć przebieg procesów
zachodzących w korycie rzeki, wykonaj poniższe zadania.


Zastanów się, od czego zależy przebieg rzeźbotwórczej działalności rzek.
Wyszukaj informacje dotyczące przebiegu rzeźbotwórczej działalności rzek i uzupełnij
tabelę.
Bieg rzeki
Występujące procesy
Powstałe formy
górny
środkowy
dolny
31



Przyjrzyj się biegowi rzeki Wisły i wskaż trzy etapy jej biegu.
Wyjaśnij, jaka jest przyczyna występowania dwóch rodzajów ujść rzecznych:
lejkowych i deltowych.
Posługując się atlasem geograficznym, rozpoznaj i określ rodzaj ujścia, jaki mają
następujące rzeki oraz zlewiska, do których należą:
Rzeka
Rodzaj ujścia
Zlewisko
Wisła
Nil
Amazonka
Tamiza
Wołga
Ganges
Loara
Rodan
Missisipi
Parana


Podaj nazwę najdłuższej rzeki świata i nazwę rzeki, która posiada największe
dorzecze.
Uzasadnij podstawy podziału rzek na stałe, okresowe i epizodyczne.
Wiatr lokalny, zmienny – bryza
Wiatr to poziomy ruch cząsteczek powietrza. Będąc nad naszym Bałtykiem w upalny
dzień, możesz przekonać się, jak jest przyjemny powiew morskiej bryzy. Twoim zadaniem
będzie przedstawienie w formie obrazkowej schematu działania bryzy lądowej i morskiej.
Zanim przystąpisz do tego działania, wykonaj poniższe zadania.
 Wyjaśnij jaka jest przyczyna poziomego ruchu cząsteczek powietrza, czyli wiatru?
 Jakie rodzaje wiatrów występują na naszej Ziemi? Podaj ich cechy charakterystyczne,
zlokalizuj na mapie obszary ich występowania, uzupełniając tabelę:
Rodzaj wiatru

Cechy charakterystyczne
Obszar występowania
W jaki sposób można wykorzystać w gospodarce działalność wiatru?
32
Parki narodowe w Polsce
W naszym kraju, podobnie jak w innych państwach, podejmuje się działania chroniące
środowisko. Niełatwo jednak pogodzić dbałość o środowisko ze wzrastającymi potrzebami
ludzi oraz koniecznością rozwoju gospodarki. Twoim zadaniem będzie wykonanie planszy
ściennej przedstawiającej rozmieszczenie parków narodowych na terenie Polski. Aby twoja
wiedza na temat ochrony przyrody nie była powierzchowna, przygotuj się z do wykonania
ww. zadania, udzielając odpowiedzi na niżej umieszczone pytania/ wykonaj polecenia.

Podaj charakterystyczne cechy najważniejszych form ochrony przyrody.
Forma ochrony przyrody
Cechy
park narodowy
park krajobrazowy
rezerwat przyrody
pomnik przyrody




Ile jest obecnie parków narodowych na obszarze Polski?
Wyszukaj logo tych parków i umieść je na mapie, którą wykonasz. Do każdego
z parków wybierz jedną cechę oddającą charakter parku.
Podaj nazwę największego i najmniejszego parku narodowego w Polsce. Oblicz, ile
zajmuje powierzchnia największego parku na mapie wykonanej w skali 1:1000000.
Podaj nazwę najstarszego parku narodowego w Polsce i na świecie.
Fenomen basenu artezyjskiego
Woda występuje zarówno na powierzchni ziemi, jak i w skałach podłoża. Wody dzielimy
na powierzchniowe i podziemne. Do wód podziemnych zaliczamy m.in. wody artezyjskie.
Twoim zadaniem będzie stworzenie planszy ściennej przedstawiającej schemat basenu
artezyjskiego. Warto przy tej okazji poszerzyć swoją wiedzę na ten temat, wykonując
poniższe zadania.



Co zaliczamy do wód powierzchniowych, a co do podziemnych?
Co to jest basen artezyjski?
Duże znaczenie dla Australii mają wody podziemne w basenach artezyjskich.
Sprawdź, pod jaką częścią powierzchni tego kontynentu zalegają wody artezyjskie?
33




Na jakiej głębokości występują ww. wody? Czy są to tylko wody słodkie? Jaką mają
temperaturę?
Gdzie występuje największy rezerwuar wód artezyjskich w Australii (podaj jego
nazwę)? Ile jest mniejszych basenów artezyjskich na tym kontynencie?
Jakie jest znaczenie wód artezyjskich dla gospodarki, np. Australii?
W obrębie którego regionu geograficznego Polski występują wody artezyjskie?
Wskazane wyżej modele i plansze młodzież wykonuje w toku całorocznego procesu
nauczania. Pod koniec roku szkolnego prezentuje je na szkolnym festiwalu lub pikniku
naukowym. Dobrym materiałem do wykonania prac rzeźbiarsko-malarskich przez uczniów
jest styropian.
Model budowy wnętrza Ziemi
Model działania wulkanu
34
Model przedstawiający rzeźbotwórczą
działalność rzek
Model formy krasu powierzchniowego
i podziemnego
Model piętrowej roślinności w górach
35
Gleby strefowe i astrefowe w Polsce
Model Układu Słonecznego
Model basenu artezyjskiego
36
Zadanie 7
Przedstaw w formie prezentacji…
Poszukuj i odkrywaj – geografia i matematyka bez tajemnic
W dniach 21 marca i 22 czerwca, czyli w czasie równonocy wiosennej i przesilenia letniego,
można łatwo wyznaczyć miejscowy południk, dokonać pomiaru wysokości górowania Słońca,
obliczyć różnicę między czasem słonecznym i czasem urzędowym. W podanych dniach
będziemy prowadzić własne badania. Klasa zostanie podzielona na zespół pracujący
na boisku szkolnym oraz dwuosobowe zespoły pracujące w sali lekcyjnej. Wyniki
obserwacji/pomiarów przedstawimy w formie prezentacji multimedialnej.
1. W badaniach posłużymy się gnomonem.
 Na podstawie dostępnych źródeł wiedzy dowiedzcie się, co to jest gnomon.
 Przygotujcie ten najprostszy przyrząd badawczy na boisku szkolnym (zespół pracujący
na boisku).
 Przygotujcie gnomon, który posłuży do obserwacji w sali lekcyjnej (2 osobowe
zespoły uczniów pracujących w sali lekcyjnej):
 na tekturze o formacie 30 cm x 30 cm wyznaczcie środkowy punkt,
 ze środkowego punktu wykreślcie cyrklem współśrodkowe okręgi
o promieniach różniących się o 1 cm – zaczynając od okręgu o promieniu
2 cm, a kończąc na okręgu o promieniu 13 cm,
 w punkt środkowy wbijcie gwóźdź o długości 5-6 cm (gnomon).
 W dniach prowadzenia badań będziemy co godzinę (między 10:00 a 14:00) w jednym
miejscu na boisku szkolnym/ parapecie okiennym o ekspozycji południowej
prowadzić obserwacje, a następnie zapisywać wyniki.
2. Prowadzenie badań przy pomocy gnomonu:
 Wokół gnomonu w równych odległościach kreślimy kredą współśrodkowe okręgi
(zachowując równe odległości między nimi).
 O godzinie 10:00 rozpoczynamy obserwację cienia rzucanego przez koniec
gnomonu.
 Każdy moment, gdy koniec cienia pokrywa się z linią okręgu, zaznaczamy
kredą/ołówkiem, odnotowujemy godzinę. Do wyznaczenia linii miejscowego
południka wystarczy zaobserwować dwa momenty przejścia cienia przez okręgi
o tym samym promieniu.
 Rysujemy linie łączące gnomon z zaznaczonymi punktami przejścia cienia
przez okręgi.
 Wyznaczamy dwusieczną uzyskanego kąta. Ta linia to miejscowy południk,
a więc kierunek północ-południe.
37



Wyznaczamy prostą prostopadłą do miejscowego południka geograficznego, czyli
kreślimy miejscowy równoleżnik, a więc kierunek wschód-zachód.
W drugim dniu obserwacji czekamy na moment, kiedy cień rzucany przez gnomon
pokryje się z linią miejscowego południka geograficznego (cień jest najkrótszy,
jest 12:00 czasu słonecznego). W tym momencie sprawdzamy czas na naszym
zegarku i zapisujemy zaobserwowaną różnicę. W dniu równonocy wiosennej
obowiązuje czas zimowy, czyli czas miejscowy południka 15⁰E. W dniu przesilenia
letniego mamy czas letni, czyli czas południka 30⁰E.
W momencie gdy cień gnomonu jest najkrótszy (Słońce góruje), mierzymy
wysokość Słońca oraz długość cienia. Korzystając ze wzorów, obliczamy szerokość
geograficzną miejsca obserwacji oraz kąt padania promieni słonecznych.
3. Wyniki pomiarów przedstawimy w formie prezentacji multimedialnej. Odpowiedz
w niej na następujące pytania:
 Co to jest gnomon?
 Jak można wyznaczyć miejscowy południk i równoleżnik?
 Co to jest siatka geograficzna/kartograficzna?
 Jak można zmierzyć wysokość Słońca podczas górowania w dniu równonocy
wiosennej i przesilenia letniego/obliczyć szerokość geograficzną miejsca
obserwacji?
 Co to jest czas słoneczny (miejscowy)/strefowy/urzędowy?
 Jaka jest różnica między czasem urzędowym i miejscowym w miejscu obserwacji?
 Jak możemy wyznaczyć szerokość geograficzną, posługując się Gwiazdą Polarną?
A czas płynie...
Zastanówcie się, czy na każdym południku na kuli ziemskiej zegarki wskazują inny czas.
Czy nasz zegar wskazuje czas słoneczny?
Posługiwanie się w praktyce miejscowym czasem słonecznym byłoby bardzo kłopotliwe. Taka
rachuba czasu mogła być wystarczająca, dopóki ludzie nie zaczęli się przemieszczać
na znaczne odległości. Szczególnie stało się to uciążliwe wraz z rozwojem komunikacji
kolejowej.
Wykorzystując zasoby internetowe, przygotuj prezentację zawierającą odpowiedzi
na następujące pytania:
 W którym roku podpisano międzynarodową umowę, na mocy której podzielono
powierzchnię Ziemi na strefy czasowe?
38







Ile jest stref czasowych i jaki mają zasięg? Jaki jest południk środkowy
początkowej strefy?
Jakie strefy czasowe występują w Europie? Wymień ich nazwy.
W których miejscach na Ziemi czas strefowy wykazuje zgodność z czasem
słonecznym?
W których strefach czasu znajduje się obszar Polski?
Co to jest czas urzędowy? Jaki czas urzędowy obowiązuje w Polsce w lecie, a jaki
w zimie? Dlaczego wprowadza się te zmiany?
Chcesz obchodzić dwukrotnie w ciągu doby swoje urodziny? Czy jest to możliwe?
Co to jest międzynarodowa linia zmiany daty, gdzie się znajduje i na jakiej
zasadzie działa?
Odkrywaj, ujawniaj, wyjaśniaj – sztuka prezentowania danych statystycznych
W celu kształcenie umiejętności wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnej
w poszukiwaniu, wykorzystaniu i tworzeniu informacji geograficznej lekcja geografii odbędzie
się w Informatorium US Oddział Tarnobrzeg. W trakcie tych zajęć pracownik Informatorium
zapozna was z niżej wymienionymi zagadnieniami. Będziecie także mieli możliwość
praktycznego działania w poszukiwaniu i generowaniu danych statystycznych.
Tematyka zajęć w Informatorium:
1. Udostępnianie danych statystycznych w Informatorium.
2. Publikacje GUS i US (ich dostępność na stronach GUS i US).
3. Budowa strony internetowej GUS i Urzędu Statystycznego w Rzeszowie – omówienie
zawartości wybranych zakładek.
4. Bank Danych Lokalnych jako największa w Polsce baza danych prezentowanych
na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego kraju – generowanie zestawień.
Po lekcji geografii w Informatorium zostaniecie podzieleni na dwie grupy. Każda z grup
przygotuje wskazaną prezentację multimedialną.
Grupa I
Waszym zadaniem będzie wyszukanie i opracowanie danych statystycznych dotyczących
wybranych zagadnień demografii Polski w przedziale czasowym 1995-2014. W prezentacji
multimedialnej zamieścicie:



Zmiany liczby ludności w okresie w ww. okresie w odstępach 5- letnich.
Graficzne przedstawienie zmian liczby ludności – wykres słupkowy.
Zmiany wskaźnika gęstości zaludnienia w ww. okresie.
39














Graficzne przedstawienie zmian wskaźnika gęstości zaludnienia (wykres słupkowy).
Zmiany przyrostu naturalnego/ wskaźnika przyrostu naturalnego w odstępach
5-letnich.
Co to jest saldo migracji/ wskaźnik salda migracji.
Graficzne przedstawienie zmian salda migracji – wykres słupkowy.
Przyrost rzeczywisty w odstępach 5-letnich.
Graficzne przedstawienie zmian przyrostu rzeczywistego – wykres słupkowy.
Struktura narodowościowa przed i po II wojnie światowej.
Graficzne przedstawienie ww. struktury narodowościowej – wykresy kołowe.
Struktura wieku i płci w 1995 i 2014 roku.
Graficzne przedstawienie ww. zjawiska – piramida płci i wieku.
Stopa bezrobocia w odstępach 5-letnich.
Graficzne przedstawienie ww. zjawiska – wykres słupkowy.
Struktura zatrudnienia w latach: 1995, 2005, 2012.
Grupa II
Waszym zadaniem będzie wyszukanie i opracowanie danych statystycznych dotyczących
wybranych zagadnień demograficznych Tarnobrzega w przedziale czasowym 1995-2014.
W prezentacji multimedialnej zamieścicie:










Zmiany liczby ludności Tarnobrzega w ww. okresie w 5 letnich odstępach czasowych.
Zmiany liczby ludności w ciągu roku dla 2005 r., 2010 r., 2014 r.
Gęstość zaludnienia w 5-letnich odstępach czasowych.
Przyrost naturalny/ współczynnik przyrostu naturalnego w latach 2010-2014.
Graficzne przedstawienie zmian ww. zjawiska – wykres liniowy.
Saldo migracji w 5-letnich odstępach czasowych: ogółem oraz z rozbiciem na kobiety
i mężczyzn.
Stopa bezrobocia w 2005, 2010, 2014 roku.
Graficzne przedstawienie ww. zjawiska – wykresy kołowe.
Struktura płci i wieku w 2012 i prognoza na 2020 rok: graficzne przedstawienie
zjawiska – piramida wieku i płci.
Zadanie 8
Młodzi kartografowie poznają Czarny Ląd
Przygotowanie albumu tematycznego
40
Wykonaliście siatkę walcową kwadratową dla Afryki oraz ćwiczenia bazujące na mapie
konturowej kontynentu. Czas więc na bliższe poznanie Czarnego Lądu. Zapoznajcie się
z zasobami internetowymi oraz informacjami zawartymi w atlasie na niżej podane tematy.
Na ich podstawie stworzycie album tematyczny. Wyniki pracy przedstawicie w klasie.
Grupa I
Afryka bardzo stara i bardzo młoda
Afryka pod względem geologicznym jest jednocześnie bardzo stara i bardzo młoda. Stara,
gdyż budują ją skały liczące miliony lat, a młoda, bo wciąż jeszcze kształtuje się w wyniku
pęknięć i wypływu lawy.
 Poszukajcie informacji na temat przebiegu rowu tektonicznego na tym kontynencie,
wulkanizmu w strefie ryftowej.
 Jakie są najwyższe szczyty tego kontynentu?
Lustrzane odbicie stref klimatyczno-roślinnych
Afryka położona jest prawie symetrycznie względem równika, co ma odzwierciedlenie
w rozmieszczeniu stref klimatyczno- roślinnych.
 Przedstawcie zróżnicowanie klimatyczno-krajobrazowe kontynentu.
 Określcie położenie Sahelu i przedstawcie krajobraz tej części Afryki.
 Przedstawcie zróżnicowanie krajobrazowe największej pustyni świata – Sahary.
Sieć rzeczna odzwierciedleniem rozkładu opadów
Wody powierzchniowe są ściśle uzależnione od warunków klimatycznych.
 Znajdźcie informacje na temat rzek stałych, okresowych i epizodycznych.
 Pokażcie największe systemy rzeczne kontynentu.
 Wyszukajcie, jakie jest pochodzenie największych afrykańskich jezior.
Grupa II
Demograficzna młodość Afryki
Afryka do niedawna była obszarem wyzysku i rabunkowej gospodarki kolonialnej.
 Wyszukajcie mapę przedstawiającą proces dekolonizacji.
 Przedstawcie zróżnicowanie i rozmieszczenie odmian człowieka.
 Jak zmienia się liczba ludności, jakie jest jej rozmieszczenie?
 Jakie są największe miasta kontynentu.
41
Grupa III
Najwolniej rozwijający się gospodarczo kontynent świata
Afryka jest kontynentem obfitującym w zasoby surowców mineralnych oraz różnorodne
bogactwa naturalne.
 Poszukajcie, w jakie surowce mineralne obfituje kontynent. Jakie jest ich
rozmieszczenie?
 Które państwa należą do najbogatszych na tym kontynencie i czemu zawdzięczają to
bogactwo.
 Jakie są cechy afrykańskiego rolnictwa?
 Jakie rośliny uprawiane są na plantacjach?
 Poszukajcie informacji na temat najcenniejszych gatunków drzew występujących na
tym lądzie.
http://issuu.com/gim3matematyka/docs/Afryka_cz1
http://issuu.com/gim3matematyka/docs/Afryka_cz2
42
FIZYKA
Zadanie 9
Eksperymentuj, badaj, mierz i przedstaw w formie prezentacji w programie PowerPoint
Jak przygotować prezentację? – informacja
Prezentacja multimedialna powinna zawierać:
 Temat zajęć, logo projektu Erasmus+.
 Nazwisko i imię autora prezentacji oraz jego opiekuna.
 Opisy wykonanych doświadczeń wraz z dokumentacją w formie zdjęć.
 Obliczenia i wyniki związane z przebiegiem wykonanych doświadczeń pomiarowych.
 Objaśnienia do wykorzystanych zdjęć.
 Wnioski końcowe lub spostrzeżenia wynikające z wykonanych doświadczeń.
Projektując prezentację:






wybierzcie odpowiedni układ slajdów, kolorystykę i długość wyświetlania slajdów,
aby umożliwić odbiorcy odczytanie treści.
minimalizujcie efekty specjalne (obracanie, przesuwanie, wirowanie obrazu).
starannie wybierajcie treści; podawajcie tylko najważniejsze informacje, które
powinny być zapamiętane przez odbiorcę.
pamiętajcie o tym, że układ treści powinien obejmować spójną całość; każdy
następny slajd ma być kontynuacją zagadnienia.
zadbajcie o to, by przekaz informacji był prosty, czytelny i zrozumiały.
nie zapomnijcie na koniec podziękować za uwagę.
Optyka geometryczna
Grupa I





Przedstaw opis doświadczeń pokazujących przebieg promieni świetlnych
przez soczewki, zwierciadła, płytkę równoległościenną i pryzmat.
Opisz zaobserwowane zjawiska, wykorzystując zdjęcia wykonane na zajęciach.
Opisz miejsce powstawania ogniska w soczewkach i zwierciadłach.
Przedstaw podwójne załamanie w płytce równoległościennej.
Przedstaw zjawisko załamania i całkowitego wewnętrznego odbicia przy przejściu
światła przez pryzmat.
Grupa II


Przedstaw opis doświadczeń mających na celu wyznaczenie ogniskowej soczewki.
Przedstaw zdjęcia i opisz powstałe obrazy uzyskane za pomocą soczewki skupiającej
i rozpraszającej.
44


Przedstaw wyprowadzenie wzoru na ogniskową soczewki i zastosowane w obliczeniach
wzory.
Przedstaw wyniki pomiarów i zapisz wnioski z doświadczeń.
Grupa III





Przedstaw opis doświadczeń mających na celu wyznaczenie stałej siatki dyfrakcyjnej
oraz wyznaczenie odległości między rowkami płyty CD.
Przedstaw schematycznie, jak powstają prążki dyfrakcyjne i wyjaśnij zjawisko
dyfrakcji.
Do opisu doświadczeń wykorzystaj zdjęcia wykonane na zajęciach.
Przedstaw wyniki i obliczenia.
Zapisz wnioski z obliczeń.
Doświadczenie I
Powstawanie ogniska w soczewce
skupiającej
Przejście światła przez płytkę
równoległościenną
Wybrane slajdy z prezentacji, oprac. Emil Cymer
45
Doświadczenie II
Otrzymywanie obrazu za pomocą soczewki
skupiającej
Wyprowadzenie wzoru na ogniskową
soczewki
Wybrane slajdy z prezentacji, oprac. Jagoda Sałdyka
Doświadczenie III
Wykonywanie pomiarów przy wyznaczaniu
stałej siatki dyfrakcyjnej
Wyniki i obliczenia związane
z wyznaczeniem stałej siatki dyfrakcyjnej
Wybrane slajdy z prezentacji, oprac. Patryk Kobus, Rafał Nowak, Dominika Baran
46
Zadanie 10
Niebo gwiaździste nad nami. Astronomia dla początkujących
Obserwacje astronomiczne
Prezentacja multimedialna nauczyciela – środek dydaktyczny do zajęć Obserwacje
astronomiczne
W celu realizacji zadania nauczycielka opracowała prezentację Obserwacje astronomiczne,
którą przedstawiła uczniom na zajęciach. W prezentacji zawarte zostały informacje
i wskazówki dotyczące opracowania przez uczniów własnej prezentacji multimedialnej
z wykorzystaniem programu Stellarium.
Informacje dla ucznia zawarte w prezentacji:





Definicja astronomii.
Wielkości stosowane w astronomii.
Obserwacje astronomiczne.
Charakterystyka gwiazdozbiorów i powiązanie ich nazewnictwem wywodzącym się
z mitologią grecką.
Omówienie poszczególnych funkcji programu Stellarium.
Zmiana lokalizacji w programie Stellarium
Okno wyszukiwania obiektów
w programie Stellarium
Wybrane slajdy z prezentacji, oprac. Agnieszka Janusz-Szczytyńska
47
Prezentacja multimedialna ucznia
Wskazówki dla ucznia:
 Wyjaśnij, czym zajmuje się astronomia.
 Przedstaw krótki rys historyczny obserwacji astronomicznych.
 Przedstaw gwiazdozbiory nieba zimowego i letniego występujące w Polsce.
 Wykorzystując program Stellarium, przedstaw charakterystyczne gwiazdozbiory
obserwowane w Polsce.
 Wykorzystując program Stellarium, przedstaw rysunki gwiazdozbiorów
obserwowanych Polsce.
 Korzystając z kalendarza dostępnego na stronie www.astronomia24.com,
przedstaw najciekawsze zjawiska astronomiczne występujące w roku 2015.
 Opisz wyniki obserwacji astronomicznych przeprowadzonych na zajęciach
w szkole.
Rysunek Oriona, program Stellarium
Wyniki obserwacji przeprowadzonych
na zajęciach
Wybrane slajdy z prezentacji, oprac. Wiktor Szczuciński, Kacper Grobelski, Filip Łakwa
Zadanie 11
W roli konstruktora
Maszyny proste
 Opisz zasadę działania podnośnika hydraulicznego.
 Wyjaśnij, jak działa ramię podnośnika hydraulicznego.
 Przedstaw opis konstrukcji wykonanego przez siebie podnośnika hydraulicznego.
48

Przedstaw zastosowane w podnośniku elementy maszyn prostych (dźwignie, ramię
dźwigni).
Opis dźwigni w modelu podnośnika
hydraulicznego
Opis budowy ramienia podnośnika
Przykładowe slajdy z prezentacji, oprac. Tomasz Stypa
Obwody elektryczne
 Wyjaśnij pojęcie prądu elektrycznego.
 Opisz sposoby łączenia elementów obwodu elektrycznego.
 Przedstaw wyniki doświadczeń, wykorzystując zdjęcia wykonane na zajęciach.
 Opisz skutki porażenia prądem elektrycznym.
 Przedstaw wykonany przez grupę model obwodu elektrycznego.
Wyniki obserwacji – łączenie szeregowe
obwodach elektrycznych
Wyniki obserwacji – łączenie równoległe w
obwodach
Przykładowe slajdy z prezentacji, oprac. Karolina Kwoka, Kinga Tworek, Filip Sałek,
Łukasz Adamiec, Dawid Panfil
49
Zadanie 12
Z wizytą na wyższej uczelni
To nas zaciekawiło podczas pokazów chemicznych na UMCS w Lublinie…
 Wybierz z galerii zdjęć najciekawsze doświadczenia chemiczne przedstawione
na pokazach doświadczeń w Lublinie.
 Przedstaw krótki opis prezentowanych doświadczeń.
Pokazy doświadczeń w Lublinie – wskaźniki
organiczne
Pokazy doświadczeń w Lublinie – armata
Przykładowe slajdy z prezentacji, oprac. Jakub Mrzygłód, Piotr Brzeziński.
Zadanie 13
Cztery pory roku w obiektywie
Galeria zdjęć
 W ciągu całego roku szkolnego wykonuj zdjęcia w poszczególnych porach roku.
 Możesz wykonać zdjęcie określonego obiektu w określonych porach roku.
 Opracuj galerię zdjęć w programie Word, PowerPoint lub innym na podstawie
zgromadzonego materiału.
 W swojej galerii przedstaw zmienność przyrody podczas czterech pór roku.
Zadanie 14
Zbuduj model ciekawego zjawiska fizycznego i przedstaw na Pikniku Naukowym
W ramach projektu Erasmus + realizowanego w naszej szkole organizowany jest Piknik
Naukowy. Nasza szkoła będzie miała możliwość zaprezentowania efektów pracy swoich
50
uczniów. W związku z tym macie możliwość wykonania modeli, które przedstawiają zjawiska
fizyczne, zasadę działania maszyn lub urządzeń.
Projektując swój model:
 wykorzystajcie wiedzę zdobytą na lekcjach fizyki.
 możecie wzorować się na modelach wykonanych przez swoich kolegów dostępnych
w pracowni fizycznej.
 wykorzystajcie zasoby Internetu w poszukiwaniu inspiracji (przykładowa strona:
http://mlodytechnik.pl/zrob-to-sam).
 każdy model powinien być opisany i zawierać wyjaśnienie zasady działania.
Proponuję wykonanie następujących modeli:
1. Modele maszyn prostych:
 dźwignia dwustronna
 dźwignia jednostronna
 blok ruchomy
 blok nieruchomy
 kołowrót
 przekładnia zębata
 równia pochyła
2. Prasy hydraulicznej/ podnośnika hydraulicznego
3. Rezonans wahadła matematycznego
4. Model wahadła matematycznego.
5. Obwody elektryczne.
Model dźwigni jednostronnej
51
Obwód elektryczny
Model kołowrotu
Model wahadła matematycznego
52
CHEMIA
Zadanie 15
Przygotowanie wystawy: Wśród polskich i włoskich ucznonych
Grupa I
Bierzecie udział w przygotowaniu Festiwalu Nauki. Polecono Wam przygotować sylwetki
i dokonania wybitnych polskich i włoskich chemików na wystawę pt. Wśród polskich
i włoskich ucznonych.



Zbierzcie informacje o Marii Curie-Skłodowskiej, wykorzystując informacje zawarte
we wszystkich dotępnych źródłach wiedzy, np. książkach, albumach, stronach
internetowych.
Przygotujcie ciekawą graficznie planszę, na której opiszcie najważniejsze odkrycia
ucznonej.
Opracujcie wypowiedź przewodnika oprowadzającego uczestników Festiwalu Nauki
Grupa II



Zbierzcie informacje o Zygmuncie Wróblewskim, wykorzystując informacje zawarte
internetowych.
Przygotujcie ciekawą graficznie planszę i opiszcie na niej najważniejsze odkrycia
ucznonego.
Grupa III


Zbierzcie informacje o Karolu Olszewskim, wykorzystując informacje zawarte
internetowych.
ucznonego.
54

Grupa IV



Zbierzcie informacje o Amedeo Avogadro, wykorzystując informacje zawarte
internetowych.
ucznonego.
Przykładowa praca uczniów
Maria Curie-Skłodowska
55
Zadanie 15
Gimnazjum bliżej wyższej uczelni
Wyjazd edukacyjny na pokazy chemiczne na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej
W ramach projektu Erasmus+ Z matematyką przez świat. W poszukiwaniu nowych metod
nauczania matematyki i przedmiotów pokrewnych 30 października 2015 r. uczestniczyliście
w pokazach chemicznych na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej. Oglądaliście
przygotowane przez pracowników uczelni eksperymenty i doświadczenia, ale również sami
mogliście w nich uczestniczyć. Napiszcie sprawozdanie z wyjazdu i przedstawcie w nim swoje
refleksje. W swej pracy nawiążcie do słów: było kolorowo, wybuchowo, bardzo głośno,
zagadkowo, pachnąco i ... śmierdząco.
Relacje uczniów z udziału
w pokazach naukowych
na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej
56
Zadanie 16
Młodzi Odkrywcy – pokazy naukowe dla uczniów szkół podstawowych
Wprowadzić dzieci w tajniki świata przyrody
Przygotowanie modelu wulkanu
Uczeń
W ramach Festiwalu Nauki 2015 organizujemy zajęcia dla uczniów szkół podstawowych
Młodzi Odkrywcy. Będziemy prezentować szereg ciekawych eksperymentów fizycznych
i chemicznych. Jednym z nich będzie doświadczenie Wulkan. Proponuję wykonanie modelu
wulkanu, który wykorzystamy w jego pokazu.
Do jego wykonania użyj: metalowej brytfanki, styropianu, gipsu, słoika, farb
do pomalowania.
Model wulkanu stwórze ze styropianu. W górnej części formy zrób otwór na słoik (model
wulkanu ma być interkatywny). Tak wykonaną makietę pokryj gipsem, a po jego wyschnięciu
pomaluj farbami i umieść na podstawie (brytfanka).
Modele wulkanu zbudowane przez gimnazjalistów
Przygotowanie doświadczeń fizycznych i chemicznych
Grupa I
Bierzecie udział w przygotowaniu pokazu doświadczeń fizycznych i chemicznych Młodzi
Odkrywcy. Zajęcia organizujemy dla uczniów nauczania zintegrowanego w celu pobudzenia
57
w nich chęci poznawania świata przyrody, eksperymentowania i uważnego obserwowania
różnorodnych zjawisk.



Odszukajcie we wszystkich dotępnych źródłach wiedzy (książki, zasoby internetowe)
sposób na wykonanie doświadczenia Czerwona kapusta – wskaźnik pH.
Przygotujcie instrukcję wykonania tego doświadczenia z zachowaniem zasad BHP.
Opracujcie krótkie wyjaśnienie obserwowanego zjawiska w sposób zrozumiały
dla innych.
Grupa II



sposób na wykonanie doświadczenia Kolorowe płomienie.
dla innych.
Grupa III



sposób na wykonanie doświadczenia Ryczący niedźwiedź gumowy.
dla innych.
Grupa IV

sposób na wykonanie doświadczenia Fioletowa fontanna.
58


dla innych.
Grupa V



sposób na wykonanie doświadczenia Fotobłysk.
dla innych.
Grupa VI



sposób na wykonanie doświadczenia Wulkan.
dla innych.
ZAŁĄCZNIK
Przykładowe instrukcje opracowane przez uczniów opisujące, jak przeprowadzić
doświadczenie wraz z wyjaśnieniem obserwowanych zjawisk.
Doświadczenie 3
CZERWONA KAPUSTA – WSKAŹNIK pH
Przyrządy: 3 naczynia z wodą, sok z cytryny, soda oczyszczona, wywar z czerwonej
kapusty
Przebieg doświadczenia:
Do pierwszego naczynia z wodą niczego nie dodajcie. Do drugiego – wyciśnijcie sok
z cytryny, a do trzeciego – wsypcie niewielką ilość sody oczyszczonej. Zamieszajcie.
59
Następnie do każdego naczynia dodajcie wywaru z czerwonej kapusty. Przedstawcie
swoje spostrzeżenia.
Wyjaśnienie:
Aby ustalić, jakie pH ma dana substancja, używa się wskaźników. Wskaźnik zabarwia
się na różne kolory w zależności od kwasowości czy zasadowości substancji.
Powszechnie używane są do tego celu papierki uniwersalne czy fenoloftaleina.
Wskaźniki te można kupić w specjalistycznych sklepach. Można jednak sporządzić
własny wskaźnik, używając do tego celu liści z czerwonej kapusty.
Woda z cytryną staje się różowoczerwona, woda z sodą oczyszczoną
niebieskozielona, a czysta woda pozostaje fioletowa jak sam wskaźnik.
Różowoczerwone zabarwienie wywaru z kapusty wskazuje, że jest on kwasowy,
zaś niebieskozielone, że jest zasadowy. Kolor fioletowy wskazuje, że substancja jest
obojętna. Znając tę regułę, możemy sprawdzać kwasowość i zasadowość innych
substancji znajdujących się w domu, np. pokarmów czy środków myjących, a także
wody deszczowej czy śniegu.
60
MATEMATYKA
Zadanie 17
Festiwalowe spotkanie z matematyką
Geometria kartki, czyli co można wyczarować z papieru?
Dostaliście zaproszenie na Festiwal Nauki. Powierzono wam przy tym zadanie przygotowania
wystawy Geometria kartki. Pokażcie, jak można stworzyć ciekawe przedmioty,
wykorzystując geometrię kartki.
Grupa I
Przygotujcie własną wystawę prac wykonanych z papieru. Papier możecie składać, opierając
się na własnych diagramach. Możecie także skorzystać z pomysłów, jakie znajdziecie
na stronie: http://www.origami.art.pl/ bądź w innych dostępnych wydawnictwach,
np. w biuletynie Polskiego Towarzystwa Origami.
Składanie papieru rozwija wyobraźnię
i pomaga utrwalić uczniom wiele pojęć
matematycznych, np. przekątna,
dwusieczna, kąt, krawędź itp.
Grupa II
Podczas Festiwalu Nauki odwiedzą nas dzieci z nauczania początkowego. Wszyscy wiemy,
że takie maluchy lubią bawić się papierem. Waszym zadaniem będzie zaprezentowanie
młodszym kolegom, jak wykonać prosty diagram, np. skaczącą żabkę, tulipanka
czy też piekło-niebo. Pamiętajcie o tym, aby w czasie składania posługiwać się prostymi
określeniami matematycznymi, np. przekątna, kąt, krawędź. Pomóżcie młodszym kolegom
złożyć prezentowane modele, jeśli będą mieć problemy z ich wykonaniem.
Gimnazjaliści w roli przewodników
uczących dzieci sztuki origami
Poczet sławnych matematyków
Dostaliście zaproszenie do udziału w Festiwalu Nauki. Poproszono was o zorganizowanie
wystawy Wśród polskich i włoskich uczonych. W związku z tym postanowiliście
zaprezentować sylwetki i dokonania wybitnych matematyków.
 Odszukajcie 10 nazwisk znanych matematyków polskich i włoskich.
 Dobierzcie się w pary i wybierzcie jedno nazwisko.
 Zbierzcie informacje o wybranym przez was matematyku, korzystając z dostępnych
źródeł wiedzy.
 Przygotujcie ciekawą graficznie planszę i krótko opiszcie najważniejsze odkrycia
uczonego.
Festiwalowe kasyno
Każdy lubi czasami spróbować swojego szczęścia. Podczas zbliżającego się pikniku
naukowego gości odwiedzających nasze stanowisko zaprośmy do matematycznego kasyna.
Grupa I
Ruletka
Wasze zadanie będzie polegało na wprowadzeniu przybyłych w świat ruletki.
54




Przygotujcie informację wprowadzającą,
na czym polega gra na waszym stanowisku.
Obliczcie prawdopodobieństwo wylosowania
jednej liczby z 36.
Poprowadźcie losowania podczas pikniku.
Przygotujcie dla uczestników gry wyjaśnienia
w języku matematycznym, dlaczego nie mieli
tym razem szczęścia.
Grupa II
Zabawa w matematyczną ruletkę –
prosty wstęp do rachunku
prawdopodobieństwa
Karty
Wasze zadanie będzie polegało na wprowadzeniu przybyłych w świat gry w karty.




wybranej karty z całej talii, 1 figury
ze wszystkich figur, koloru z całej talii.
Wygrana? – zdarzenie o charakterze
statystycznym, mające konkretną
wartość liczbową
Grupa III
Kości
Wasze zadanie będzie polegało na wprowadzeniu przybyłych w świat gry w kości.




jednej liczby z 6, 2 liczb z 6, 3 liczb 6, itd.
Lada chwila kości zostaną rzucone…
55
Grupa IV
Lotto
Wasze zadanie będzie polegało na wprowadzeniu przybyłych w świat gry w lotto.





Stwórzcie karty do zakreślenia wybranych
liczb.
jednej liczby z 90, 2 liczby z 90 i 3 liczb 90.
W oczekiwaniu na pierwszych graczy
i wielkie emocje związane w grą w lotto
Zadanie 18
Matematyka w praktyce
Jesteście projektantami budowlanymi. Inwestor zwrócił się do was ze zleceniem
przygotowania planu remontu i jego kosztorysu w kwocie nie większej niż 100 000 zł.
Grupa I





Zaprojektujcie remont łazienki.
Wykonajcie makietę pomieszczenia w skali 1: 10.
Obliczcie powierzchnię ścian.
Wykonajcie kosztorys całego przedsięwzięcia remontowego.
Przedstawcie całość waszych prac za pomocą prezentacji multimedialnej.
Grupa II





Zaprojektujcie remont kuchni.
56
Grupa III





Zaprojektujcie remont sypialni.
Grupa IV





Zaprojektujcie remont salonu (pokoju gościnnego).
Grupa V





Zaprojektujcie remont pokoju młodzieżowego.
Grupa VI
Jesteście inwestorami planującymi remont domu. Waszym zadaniem jest:




Zebranie wszystkich informacji od poszczególnych grup złożonych z projektantów
budowlanych, ze szczególnym uwzględnieniem kosztorysu.
Podliczenie kosztów całej inwestycji (zsumowanie kosztów remontu wszystkich
pomieszczeń).
Dokonanie oceny poszczególnych makiet.
Porównanie wszystkich kosztów z zaplanowaną kwotą.
Zadanie 19
Zakupy z VAT-em

Wyobraźcie sobie, że jesteście osobami pełnoletnimi posiadającymi stały dochód.
Postanowiliście kupić samochód. Wybierzcie model samochodu, który wam najlepiej
57
odpowiada, a następnie zbierzcie informacje dotyczące jego marki, rocznika,
pojemności silnika.
Po dokonaniu kupna wymarzonego auta dowiedzieliście się, że należy zapłacić podatek
od czynności cywilnoprawnych, czyli PCC. Jak poprawnie należy to zrobić?
W celu zdobycia odpowiedzi na to pytanie wkrótce wybierzemy się Urzędu Skarbowego.
Na miejscu wykonajcie drugą część zadania.



Wypełnijcie deklarację PCC-3. W razie trudności skorzystajcie z pomocy pracownika
Urzędu Skarbowego.
Obliczcie kwotę należnego podatku.
Złóżcie swoją deklarację w odpowiednim miejscu.
Wypełnianie PIT-ów
Zadanie 20
Wirtualne pieniądze
Wyobraźcie sobie, że cała klasa miała niebywałe szczęście i każdy z was wygrał po 300 000 zł.
Co zrobicie z tymi pieniędzmi? Włożycie do skarpety? Mówi się, że pieniądze nie lubią tam
leżeć. Oczywiście, zainwestujecie! Aby mądrze inwestować, trzeba na ten temat sporo
wiedzieć. Pewną wiedzę na ten temat już macie z lekcji, więc nadszedł czas na podjęcie
własnej decyzji inwestycyjnej. Możliwości jest wiele. Przypomnijcie je sobie raz jeszcze,
oglądając film edukacyjny na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=bGZh67VRQV0,
i do dzieła…
 Niech każdy z was zainwestuje swoje 300 000 zł w sposób, jaki uzna za najlepszy.
 Wasza inwestycja powinna trwać jeden miesiąc i w tym czasie przynieść możliwie
jak największy zysk. W celu jego określenia każdy indywidualnie musi uważnie śledzić
sytuację na rynku finansowym i przeglądać różne tabele, np. kursów walutowych,
oprocentowania lokat bankowych, kursów giełdowych itp.
58



Pamiętajcie, że zanim zaczniecie cieszyć się z zarobku uzyskanego z inwestycji,
musicie zapłacić podatek dochodowy. Wyliczcie jego wielkość zgodnie
z obowiązującymi w kraju stawkami podatkowymi.
Wyniki eksperymentu oraz szczegółowe obliczenia zapiszcie na osobnych kartkach,
po miesiącu każdy z was przedstawi je na forum klasy.
Wyniki każdego w was posłużą na koniec do przeprowadzenia całościowej analizy
przebiegu doświadczenia. Dokonają jej z pomocą programu Excel wybrane osoby
z klasy. Stworzone komputerowo tabele i diagramy przedstawią następnie w formie
prezentacji multimedialnej.
Zapisy uczniów ujawniające przebieg inwestycji
mogą przybrać bardzo zróżnicowane formy
Zadanie 21
Wielokąty, wielokąty
Macie zaprojektować wzór płytek, jakie chcielibyście mieć na podłodze we własnym domu.
Nie będą to jednak takie płytki, które można kupić w sklepie budowlanym. Wasza podłoga
ma być wyłożona wielokątami foremnymi. Możecie łączyć różne wielokąty i używać różnych
materiałów. Aby łatwiej było wykonać tę pracę, należy postępować według podanych niżej
wskazówek.



Przygotujcie sobie szablony wielokątów, z których ma być wykonana mozaika.
Pamiętajcie o tym, żeby boki różnych wielokątów były tej samej długości.
Rozmieście wielokąty w taki sposób, aby cała powierzchnia papieru była zapełniona.
 Obliczcie, ile potrzeba każdego rodzaju płytek na wykonanie podłogi w pomieszczeniu
o wymiarach waszego własnego pokoju.
59
Zadanie 22
Wycinanki osiowosymetryczne
Weź udział w przygotowaniu wystawy figur osiowosymetrycznych. Wykonaj odpowiednią
wycinankę z kolorowego papieru. Twoja praca powinna spełniać następujące wymagania:



ma tworzyć figurę osiowosymetryczną.
ma być przyklejona do białej kartki.
ma mieć naniesione osie symetrii.
60
Zadanie 23
Statystyka wokół nas
Rozpoczynamy zadanie badawcze, dzięki któremu sprawdzimy, jakie jest natężenie ruchu
ulicznego w wybranych godzinach w naszym mieście. Zastosujemy metodę wykorzystywaną
przez zawodowych statystyków. Podzielimy się na pięć grup i będziemy liczyć pojazdy
przejeżdżające przez skrzyżowanie obok naszej szkoły. Aby dowiedzieć się, w jakich
godzinach ruch jest największy, pomiary zostaną wykonane przez nas w trzech różnych
przedziałach czasowych.
Grupa I
Waszym zadaniem będzie:
 liczenie pojazdów nadjeżdżających od strony Stalowej Woli z podziałem
na samochody osobowe, dostawcze, motory, rowery, tiry, autobusy i inne.
 zapisywanie wyników obserwacji na karcie pracy.
Grupa I
KARTA PRACY
kierunek
od strony
Stalowej Woli
pojazdy
przedział czasu
13.10 - 13.25
13.25 - 13.40
13.40 - 13.55
13.55 - 13.10
samochody osobowe
dostawcze
motory
rowery
tiry
autobusy
inne
61
Grupa II
 liczenie pojazdów nadjeżdżających od strony Rynku z podziałem na samochody
osobowe, dostawcze, motory, rowery, tiry, autobusy i inne.
Grupa II
KARTA PRACY
kierunek
od strony
Rynku
pojazdy
przedział czasu
13.10 - 13.25
13.25 - 13.40
13.40 - 13.55
13.55 - 13.10
samochody osobowe
dostawcze
motory
rowery
tiry
autobusy
inne
Grupa III
 liczenie pojazdów nadjeżdżających od strony Sandomierza z podziałem na samochody
Grupa III
KARTA PRACY
kierunek
od strony
Sandomierza
pojazdy
przedział czasu
13.10 - 13.25
13.25 - 13.40
13.40 - 13.55
13.55 - 13.10
samochody osobowe
dostawcze
motory
rowery
tiry
autobusy
inne
62
Grupa IV
 liczenie pojazdów nadjeżdżających od strony Mielca z podziałem na samochody
Grupa IV
KARTA PRACY
kierunek
od strony
Mielca
pojazdy
przedział czasu
13.10 - 13.25
13.25 - 13.40
13.40 - 13.55
13.55 - 13.10
samochody osobowe
dostawcze
motory
rowery
tiry
autobusy
inne
Grupa V
 zbieranie danych co 15 minut od poszczególnych grup.
 gromadzenie pozyskanych informacji na karcie zbiorczej.
 fotograficzne dokumentowanie pracy wszystkich uczniów.
Grupa starszych statystyków – wytypowani uczniowie
 zebranie informacji od wszystkich trzech klas, które brały udział w pracach
badawczych.
 wprowadzenie wyników badań do odpowiedniej tabelki w programie Excel.
 opracowanie wyników badań i sporządzenie wykresów.
63
ZAŁĄCZNIK
Przykładowe materiały przygotowane przez uczniów opracowujących wyniki badania natężenia
ruchu w wybranym punkcie miasta Tarnobrzega.
7.10-8.10
13.10-14.10
15.10-16.10
łącznie
razem
procent
razem
procent
razem
procent
razem
procent
samochody osobowe
1173
4,65%
1001
70,94%
1750
83,02%
3924
77,43%
dostawcze
146
9,43%
191
13,54%
139
6,59%
476
9,39%
motory
4
0,26%
9
0,64%
3
0,14%
16
0,32%
rowery
85
5,49%
47
3,33%
71
3,37%
203
4,01%
tiry
90
5,81%
112
7,94%
92
4,36%
294
5,80%
autobusy
49
3,16%
26
1,84%
51
2,42%
126
2,49%
inne (hulajnoga)
2
0,13%
5
0,35%
2
0,09%
9
0,18%
64
Zadanie 24
Ile waży nasza klasa?
Za kilka dni wybierzecie się na miejski basen. Jednak tym razem nie będzie to wyjście w celu
rekreacyjnym, lecz ściśle naukowym. Zostaniecie podzieleni na dwie grupy i wykonacie
wyznaczone zadania obliczeniowe. Wcześniej musicie przypomnieć sobie kilka wzorów
z fizyki i matematyki, w przeciwnym razie nie uda się wam rozwiązać problemów,
z jakimi zostaniecie skonfrontowani na miejscu. Ponieważ na koniec będzie musieli wykonać
prezentację z przebiegu doświadczeń, wszystkie spostrzeżenia i obliczenia na bieżąco
uważnie notujcie w swoich notesach.
Przed wyjściem na basen przypomnijcie sobie wzory na gęstość substancji, siłę wyporu
z prawa Archimedesa, ciężar ciała, pole powierzchni koła i objętość walca.
Grupa I
Wyznaczenie masy uczniów w jacuzzi
Przyrządy niezbędne do wykonania zadania na basenie: waga, szklana zlewka z podziałką
miarową, taśma miernicza.
Czynności prowadzące do wykonania obliczenia:
 za pomocą wagi wyznaczcie masę zlewki;
 odmierzcie do zlewki 300 ml wody z jacuzzi;
 wyznaczcie masę zlewki z wodą i obliczcie
masę wody;
 powtórzcie pomiary dla 200 ml wody;
 obliczcie gęstość wody;
 za pomocą taśmy mierniczej wyznaczcie
średnicę jacuzzi;
 kilkakrotne wykonajcie pomiary średnicy
Wyznaczanie średnicy jacuzzi
jacuzzi w różnych miejscach i obliczcie jej
wartość średnią;
 odmierzcie odległość tafli wody od krawędzi jacuzzi przed wejściem uczniów do wody
oraz po ich wejściu i całkowitym zanurzeniu w wodzie, a następnie obliczcie wysokość
wypartej wody;
 obliczcie objętość wypartej wody;
 obliczcie wartość siły wyporu;
 obliczcie masę uczniów, korzystając z warunku pływania ciał;
 ustalcie wnioski i przeanalizujcie błędy pomiaru.
65
Grupa II
Badanie zależności czasu zjazdu ze zjeżdżalni od masy ciała
Przyrządy niezbędne do wykonania zadania na basenie: zjeżdżalnia na basenie, uczniowie
o wyznaczonej masie ciała, stoper.
Czynności prowadzące do wykonania obliczeń:
 wyznaczcie za pomocą stopera czas zjazdu
uczniów ze zjeżdżalni;
 zapiszcie wyniki i porównajcie z masami
uczniów;
 przeanalizujcie wyniki pomiarów i wyciągnijcie
wnioski.
Badanie zależności czasu zjazdu
ze zjeżdżalni od masy ciała
http://www.projekt-matematyka.eu/pl/wiesci-ze-szkol/21-naukowebadania-na-miejskim-basenie.html
Zadanie 25
Maszyny proste w praktyce
Idziesz na siłownię zewnętrzną, szukasz maszyn prostych i wykonujesz na nich ćwiczenia
według instrukcji umieszczonej na każdym urządzeniu. Wszyscy wiemy, że dzięki ćwiczeniom
fizycznym dotleniamy swój mózg. Jeśli wykonacie ćwiczenia według instrukcji, będziecie mieć
świeży umysł i wówczas żadne obliczenia nie będą stanowiły dla was problemu. Każdy
z was otrzyma kartę pracy, na której znajdziecie zadanie do wykonania. Podsumowując swój
pobyt na siłowni, przygotujcie album tematyczny o tym, jak można wykorzystać maszyny
proste dla celów sportowych.
66
Uczeń I
Urządzenie: prasa ręczna
 Wśród licznych maszyn odszukaj prasę
ręczną.
 Wykonaj na niej ćwiczenia według instrukcji.
 Podaj, jakie mięśnie wzmacnia ta maszyna.
 Rozwiąż zadania z karty pracy.
 Zapisz wszystkie obliczenia.
Zadanie 1
KARTA PRACY
Zadanie
W ciągu godzinnego treningu na prasie ręcznej Krzyś spala ok. 500 kalorii
w umiarkowanym tempie ćwiczenia. Ile kalorii spali, ćwicząc w tym samym
tempie, jeśli trening będzie trwał 40 minut?
Obliczenia:
Odpowiedź:
67
Uczeń II
Urządzenie: wyciąg górny
 Wśród licznych maszyn odszukaj wyciąg
górny.
 Wykonaj na maszynie ćwiczenia według
instrukcji.
Zadanie 2
KARTA PRACY
Zadanie
Janek od roku regularnie ćwiczy na siłowni. Zwykle spędza tam 1,5 godziny,
z czego tego czasu ćwiczy na jeźdźcu , na motylu, a resztę czasu spędza
na wyciągu górnym. Ile minut Janek poświęca na ćwiczenia na wyciągu
górnym?
Obliczenia:
Odpowiedź:
68
Uczeń III
Urządzenie: motyl
 Wśród licznych maszyn odszukaj motyla.
instrukcji.
Zadanie 3
KARTA PRACY
Zadanie
Marcin i Krzysiek wybrali się na siłownię , aby wzmocnić swoje mięśnie.
Postanowili ćwiczyć na maszynach prostych, ponieważ wiedzą, że w ten sposób
zyskujemy na sile mięśni. Wybrali motyla, który wzmacnia mięśnie klatki
piersiowej i ramion. Marcin w czasie 3 minut wykonał 3 serie składające się
z 15 powtórzeń. Ile serii (składającej się z takiej samej liczby powtórzeń)
wykona Krzysiek w ciągu 5 minut?
Obliczenia:
Odpowiedź:
69
Uczeń IV
Urządzenie: wioślarz





Wśród licznych maszyn odszukaj wioślarza.
Wykonaj na maszynie ćwiczenia według
instrukcji.
Podaj, jakie mięśnie wzmacnia ta maszyna.
Rozwiąż zadania z karty pracy.
Zapisz wszystkie obliczenia.
Zadanie 4
KARTA PRACY
Zadanie
W ciągu godzinnego treningu na wioślarzu Kuba spala ok. 700 kalorii, ćwicząc
w umiarkowanym tempie. Ile kalorii spali Piotrek, jeśli będzie ćwiczył w tym
samym tempie przez 40 minut?
Obliczenia:
Odpowiedź:
70
Uczeń V
Urządzenie: jeździec
 Wśród licznych maszyn odszukaj jeźdźca.
instrukcji.
Zadanie 5
KARTA PRACY
Zadanie
Janek od roku regularnie ćwiczy na siłowni. Zwykle spędza tam 1,5 godziny.
tego czasu ćwiczy na jeźdźcu, na motylu, a w pozostały czas spędza na
wyciągu górnym. Ile minut Janek poświęca ćwiczeniom na jeźdźcu?
Obliczenia:
Odpowiedź:
71
Zakończenie
Wszystkie zadania, które przygotowałyśmy dla gimnazjalistów i zebrały w prezentowanych
materiałach dydaktycznych mają wymiar praktyczny. Wykonując je, nie sposób się nudzić.
Dzięki większości z nich uczniowie mogą jednocześnie uczyć się i dobrze bawić, a przy tym
uświadomić sobie, że wiedza zdobyta w szkole na lekcjach matematyki oraz przedmiotów
przyrodniczych wymagających posługiwania aparatem matematycznym znajdują szerokie
zastosowanie w różnych sytuacjach w życiu codziennym. Prawie zawsze wyniki własnej pracy
muszą przedstawić innym bądź w formie sprawozdania badawczego, wystawy, albumu
tematycznego, prezentacji multimedialnej, bądź też bezpośredniego wystąpienia ustnego
przed audytorium złożonym z rówieśników, a niekiedy nawet gości z zewnątrz. W efekcie
mogą rozwijać cały szereg umiejętności, głównie intelektualnych prowadzących do wzrostu
orientacji w zakresie nauk ścisłych, ale również sprawności manualnych, technicznych
czy komunikacyjnych.
Konstruując poszczególne zadania, dbałyśmy przede wszystkim o to, aby ich treść była
podana precyzyjnie, klarownie i nie sprawiała uczniom żadnych trudności ze zrozumieniem.
Po drugie, zawsze odwoływałyśmy się do konkretnych zapisów z podstawy programowej
obowiązującej w szkole na poziomie gimnazjum. Dla przykładu, zadanie zachęcające
do tworzenia ozdobnych wycinanych z papieru (zadanie 22), chociaż z pozoru wydaje się,
że nie ma ono nic wspólnego z matematyką, opiera się na zaleceniach wymagających,
aby uczniowie umieli rozpoznawać pary figur symetrycznych względem prostej i rozróżniać
formy posiadające oś symetrii. Zabawa z wirtualnymi pieniędzmi (zadanie 20) prowadzi
do nauki obliczania procentu danej liczby i odwrotnie – obliczania liczby na podstawie
danego jej procentu – przedstawiania części pewnej wielkości jako jej procentu lub promila.
Ze względów praktycznych zadania zostały uporządkowane według tradycyjnego kryterium
przedmiotów szkolnych. Warto jednak zaznaczyć, że uprawniony mógłby być także układ
oparty na zupełnie innej zasadzie. Wiele zadań wchodzi bowiem w interdyscyplinarny dialog
ze sobą, tworzy sieć powiązań. Pewną spójną całość tworzą zadania przygotowane z myślą
o festiwalu nauki (między innymi zadania 1, 15, 17). Odrębną grupę stanowią ćwiczenia
zaprogramowane tak, by ich wykonawca miał obowiązek sięgnąć do informacji zdobytych
na różnych lekcjach, widział potrzebę międzyprzedmiotowego kojarzenia wiedzy: z geografii
i matematyki (zadanie 7), z matematyki i fizyki (zadanie 24).
Niniejszy zbiór daje tylko częściowy wgląd w pracę nauczycieli i uczniów Gimnazjum nr 3
w Tarnobrzegu podjętą podczas wdrażania projektu Erasmus+ pt. Z matematyką przez świat.
W poszukiwaniu nowych metod nauczania matematyki i przedmiotów pokrewnych. Aby mieć
wgląd w jej całokształt, należy go skonfrontować z innymi materiałami powstałymi w wyniku
realizacji programu. Część opracowań (scenariusze lekcyjne, zbiór z zadaniami tekstowymi
dla uczniów, broszura na temat pracy z filmem) powstała w języku polskim i jest opisem
doświadczeń uzyskanych wyłącznie na gruncie wewnątrzszkolnym. Z uwagi na to, że program
miał charakter europejski i realizowano go we współpracy z Liceo Statale Galileo Galilei
z Voghery, szkołą z Włoch, zredagowaliśmy również dwa teksty w języku angielskim.
W jednym z nich przedstawiliśmy rezultaty działania polegającego na przeprowadzeniu
w obu naszych szkołach cyklu zajęć w oparciu o zbliżone założenia dydaktyczne (Two schools,
one topic). Drugi to wybór scenariuszy lekcyjnych autorstwa nauczycieli z obu placówek,
które uznali za warte uwagi innych (The word with mathematics. Our lessons).
Autorki
73
MIEJSCE NA NOTATKI
74
75
Z matematyką przez świat.
W poszukiwaniu nowych metod nauczania matematyki i przedmiotów pokrewnych.
Niniejszy materiał jest udostępniony na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa 3.0 PL.
Pełne postanowienia tej licencji są dostępne pod: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode

Materiały dydaktyczne

Transkrypt

Podobne dokumenty

Prezentacja