02-27 - zszarzecze

Mechanizacja prac w rolnictwie ekologicznym
i inne maszyny specjalistyczne
Rolnictwo ekologiczne to system gospodarowania oparty o znajomość praw przyrody i
stosujący zasady poszanowania środowiska przyrodniczego. W stosunku do techniki
rolniczej można wymienić zasadę dążenia do stosowania techniki chroniącej glebę,
oszczędzającej energię i uwzględniającej granice tolerancji środowiska. Gleba jest bardzo
skomplikowana w budowie, składa się z wszystkich faz fizycznych: stałej, płynnej i gazowej.
Ponadto w glebie występują żywe organizmy glebowe, które biorą udział w tworzeniu jej
struktury. Powierzchnia gleby, w której pracują maszyny rolnicze nazywana jest rolą.
Uprawa roli ma za zadanie takie oddziaływanie na glebę, aby zachowywała swoje
właściwości. Ciężkie maszyny ugniatają glebę, powodując gorszy wzrost roślin. Ugniatana
jest nie tylko warstwa orna (szczególnie na uwrociach), ale i podorna. Duży nacisk na glebę
powoduje nadmierne jej zagęszczanie, co przyczynia się do:
-
niszczenia struktury gruzełkowatej,
-
zmniejszania dostępności wody i powietrza dla roślin.
Oddziaływanie kół o dużym obciążeniu osi może być widoczne w glebie na głębokości nawet
do 1 m.
Wartość tego nacisku można zmniejszać, stosując odpowiednie wymiary opon i możliwie
małe ciśnienia w ogumieniu kół ciągnika i maszyn współpracujących.
W Polsce dominuje płużna uprawa roli, która powoduje w dłuższym okresie pracy pługa na
takiej samej głębokości powstawanie podeszwy płużnej - warstwy gleby mocno
zagęszczonej utrudniającej wzrost korzeni, pobieranie składników pokarmowych i wody z
głębszych warstw. Ocenia się, że w warstwie ornej (około 20 cm) masa organizmów żywych
na powierzchni 1 hektara wynosi 7,5 tony. Aktywność tych organizmów ma zasadnicze
znaczenie w pionowaniu roślin. Nie powinno się wykonywać zabiegów agrotechnicznych
obniżających ich sprawność. W rolnictwie ekologicznym ogranicza się liczbę orek, aby nie
zmieniać gwałtownie środowiska tych organizmów. Na powierzchni żyją drobnoustroje
światłolubne i wymagające dużej ilości tlenu, które w czasie orki są wrzucane na dno
bruzdy, a wyrzuca się na powierzchnię drobnoustroje przystosowane do życia przy małym
dostępie powietrza i dużej wilgotności.
Spulchniacze i głębosze
W uprawach ekologicznych zaleca się spulchnianie gleby bez odwracania narzędziami
pracującymi na głębokości około 40 cm.
Wierzchnia warstwa gleby powinna być przemieszana, aby pobudzić mikroorganizmy do
aktywności.
Używa się do tego celu glebogryzarek wolnoobrotowych lub spulchniaczy obrotowych z
dłutami. Podobnie wykonuje się zabiegi pielęgnacyjne spulchniając rolę po wschodach roślin
specjalnymi dłutami, których część robocza przesuwa się pod korzeniami wschodzących
roślin jarych o szerokich międzyrzędziach.
Podobne zabiegi skaryfikacji można wykonywać na łąkach i pastwiskach.
Głębosze spulchniają podglebie na głębokość do 80 cm w celu poprawienia warunków
wodno-powietrznych i ułatwienia rozwoju systemu korzeniowego roślin.
Głębosze stawiają duże opory podczas pracy, wyposażone są w 1 do kilku sztywnych zębów
zabezpieczonych przed przeciążeniem. Koniec zęba zaopatrzony jest w dłuto, które może
przyjmować różne kształty - proste, skrzydełkowe. Zaleca się stosowanie głęboszowania
gleby raz na 4 lata. Następne głęboszowanie powinno się przeprowadzić w kierunku
poprzecznym do poprzedniego.
Usuwanie chwastów
Niszczenie chwastów w uprawach ekologicznych jest czynnością pracochłonną, wymaga
dużej precyzji działania i dokładnej znajomości plantacji (obserwacji w czasie). Niszczenie
chwastów broną sprężynową powinno odbywać się w możliwie wczesnej fazie ich wzrostu.
Wykonuje się je w uprawach niewrażliwych na bronowanie. Siewki chwastów łatwo usunąć
(wyrwać) ale wystarczy je zasypać glebą. Duża prędkość agregatu zwiększa ich zasypywanie.
W zależności od rodzaju gleby należy dobrać zęby i siłę nacisku zębów i uwzględnić fazę
rozwojową roślin uprawnych.
Starsze chwasty można niszczyć tradycyjnymi pielnikami z nożami kątowymi i
gęsiostopkami. Skuteczność działania pielnika zależy od terminu jego zastosowania, im
wcześniej, tym skuteczniejsze jego działanie. W uprawie zbóż na glebach ciężkich w walce z
chwastami niewrażliwymi na bronowanie celowym jest zastosowanie pielników. Należy
pamiętać, że pielniki nie niszczą całkowicie chwastów wieloletnich, a powodują one
tworzenie odrostów korzeniowych.
Pielniki szczotkowe mogą być stosowane na wszystkich glebach i w różnych fazach
rozwojowych chwastów – pielnik niszczy również starsze chwasty.
Przy wykorzystaniu tuneli lub tarcz ochronnych możliwe jest odchwaszczanie bardzo blisko
roślin uprawnych (ok. 3 cm). Działanie pielnika polega na wyrywaniu chwastów z gleby
szczotką, wytrząśnięciu ziemi z korzeni i pozostawieniu chwastów w międzyrzędziu. Praca
pielnikiem szczotkowym powinna odbywać się z matą prędkością jazdy i z matą liczbą
obrotów szczotek.
W celu ograniczenia małych chwastów stosuje się również pielniki płomieniowe.
Wypalanie polega na krótkotrwałym działaniu na rośliny wysokiej temperatury, która
powoduje uszkodzenie białka i ścian komórkowych roślin. Wypalanie przeprowadza się po
wysiewie roślin uprawnych, wzejściu chwastów, ale jeszcze przed wschodami roślin
uprawnych. Ustalając optymalny termin wykonania zabiegu należy przeprowadzać
okresową (2 razy w ciągu dnia) kontrolę wschodów roślin. Należy obserwować powierzchnię
plantacji (przebijanie kiełków przez ziemię) lub odsłonić warstwę ziemi i określić
zaawansowanie wschodów. Zabieg należy wykonać tuż przed wschodami rośliny uprawnej
kierując płomień palnika na rząd roślin.
Niektóre rośliny dobrze znoszą wypalanie chwastów - kukurydza, cebula; inne natomiast
giną wraz z chwastami - pietruszka, marchew. Chwasty wieloletnie i trawy uszkadzane są
tylko częściowo. W celu zaoszczędzenia energii wypalane rośliny powinny być suche. Aby
sprawdzić skuteczność wypalania, należy zgnieść liść chwastu między palcem wskazującym i
kciukiem, jeśli palce zabarwią się na ciemno, to zabieg był skuteczny.
Chwasty rozłogowe np. perz można usuwać poprzez wyciąganie specjalną maszyną, np.
duńskiej produkcji „Kvek up".
Przed usuwaniem perzu należy spulchnić glebę kultywatorem, następnie wykonać przejazdy
maszyną w kierunku poprzecznym do ruchu
kultywatora. Wał wyciągacza o średnicy około 60 cm wyposażony jest w ostrogi długości
około 20 cm. Maszyna jest zawieszana na podnośniku hydraulicznym ciągnika rolniczego i
napędzana od WOM ciągnika.
Po włączeniu napędu wał wolno obraca się w stronę przeciwną do ruchu agregatu
przeczesując glebę. Napotkane rozłogi zaczepiają się za ostrogi i są wyciągane na wał. Przy
obrocie wału spadają z tyłu na powierzchnię pola. Dalsze zebranie chwastów z pola można
wykonać np. broną lub zgrabiarką do siana uformować w wałki, zebrać i wywieźć z pola.
Metody obsługi, konserwacji i przechowywania maszyn stosowanych w uprawach
ekologicznych są zbliżone do ogólnie stosowanych w rolnictwie. Jednak stosując głębosze
należy wziąć pod uwagę, że konieczne będą ciągniki o dużej mocy. Ciągniki te posiadają
większy ciężar i powodują większe ugniatanie gleby. Należy więc ograniczyć ich nacisk na
glebę, zwiększając powierzchnię styku ciągnika z podłożem, np. podwójne koła. W czasie
pracy z pielnikami należy zwrócić szczególną uwagę na ostre zakończenia elementów
roboczych i przechowywać je w warunkach niedostępnych dla osób postronnych,
szczególnie dzieci. Obsługa, konserwacja i przechowywanie termicznych wypalaczy wymaga
szczególnej ostrożności i przestrzegania zasad posługiwania się urządzeniami i instalacjami
gazowymi. Szczególnie ważne jest sprawdzanie działania i szczelności instalacji, bezpieczne i
ostrożne uruchamianie palników oraz gwałtowne zapalanie się gazu. Podczas pracy należy
zwrócić uwagę na oblodzenie zaworów na butlach gazowych - pobór dużej ilości gazu.
Trzeba uważać na otwarty ogień i osoby postronne, a także na miedze i końce pola. Istnieje
możliwość wywołania pożaru. Wypalacz powinien być wyposażony w gaśnicę umieszczoną
w łatwo dostępnym miejscu. Zabezpieczenie wypalaczy poza okresem eksploatacji powinno
uniemożliwiać dostęp osób postronnych, szczególnie do palników, przewodów i butli
gazowych.