grudzień 2014 - 2015 - Portal Promocji Eksportu

grudzień 2014 - 2015 - Portal Promocji Eksportu

grudzień 2014 - 2015
Szanowni Państwo,
Prezentujemy Państwu piąte (uzupełnione) wydanie „Przewodnika po rynku Tadżykistanu”.
Jest on adresowany głównie do eksporterów, którzy zamierzają podjąć współpracę gospodarczą
z tym krajem. Znajdziecie w nim Państwo poza informacjami makroekonomicznymi, ocenę
stanu dwustronnych stosunków gospodarczych z Polską, informacje dotyczące prawnych
i finansowych aspektów funkcjonowania firm na rynku tadżykistańskim oraz porady dotyczące
podróżowania, obowiązujących zwyczajów i inne.
Ze zrozumiałych względów, nie było możliwym omówienie wszystkich aspektów działalności
biznesowej w Tadżykistanie. Dlatego też, w przewodniku znalazła się obszerna baza
teleadresowa urzędów i instytucji, gdzie tego typu informację można uzyskać. Zachęcamy także
do udziału w wystawach i targach organizowanych w Duszanbe. Wykaz targów znajduje się
m.in. na stronach internetowych: www.eksporter.gov.pl oraz stronie WPHI. Zapraszamy również
do osobistych kontaktów z naszym Wydziałem oraz do odwiedzenia naszej strony internetowej,
na której publikujemy na bieżąco informacje ekonomiczne, prawne i inne, dotyczące
Tadżykistanu, jak również do korzystania z naszego banku danych. Będziemy zobowiązani
za ewentualne uwagi i sugestie do kolejnego wydania Przewodnika.
Nasz adres:
Embassy of the Republic of Poland
Trade and Investment Promotion Section
100000 Tashkent, M. Gandi str. 1 tupik 4
tel.: (+998-71) 237-36-50, 237-53-82
fax: (+998 -71) 237-55-69
E-mail: [email protected]
www.tashkent.trade.gov.pl
www.facebook.com/pages/Wydzia%C5%82-Promocji-Handlu-i-Inwestycji-Ambasady-RP-wTaszkencie-WPHI/828298877233484?ref=bookmarks
Z wyrazami szacunku
Jacek Michalski
Radca, kierujący Wydziałem
Promocji Handlu i Inwestycji
2
Spis treści
I.
Informacje ogólne
str. 4
II.
Ustrój polityczny. System administracyjny
str. 6
III.
Gospodarka
str. 7
IV.
Dwustronna współpraca gospodarcza i wymiana handlowa
str. 12
V.
Działalność gospodarcza
str. 15
VI.
System podatkowy
str. 16
VII.
Regulacje rynku
str. 17
VIII. Zamówienia publiczne
str. 19
IX.
Zasady pomocy publicznej dla inwestorów zagranicznych
str. 21
X.
Wolne strefy ekonomiczne
str. 21
XI.
Ochrona własności przemysłowej
str. 22
XII.
System finansowy
str. 22
XIII. Podejmowanie pracy
str. 23
XIV. Dostęp do rynku
str. 24
XV.
Organizacja rynku
str. 25
XVI. Targi, Wystawy, Reklama
str. 25
XVII. Wywiadownie handlowe. Odzyskiwanie należności
str. 25
XVIII. Nabywanie i wynajem nieruchomości.
str. 25
XIX. Uwagi praktyczne
str. 26
Załącznik nr 1
Załącznik nr 2
Załącznik nr 3
Załącznik nr 4
Załącznik nr 5
Załącznik nr 6
Załącznik nr 7
Wykaz ważniejszych ministerstw, instytucji i organizacji
Wykaz wolnych stref ekonomicznych
Wykaz ważniejszych banków
Wykaz wybranych firm audytorskich
Wykaz ważniejszych agencji reklamowych
Wykaz ważniejszych hoteli
Wykaz ważniejszych telefonów
3
I. Informacje ogólne
1. Położenie geograficzne
Tadżykistan leży w Azji Centralnej i nie ma dostępu
do morza. Powierzchnia kraju wynosi 143,1 tys. km2.
Republika
Tadżykistanu
graniczy:
od
południa
z Afganistanem (długość granicy – 1.206 km), od północy
z Uzbekistanem (1.161 km), od północnego – wschodu
z Kirgistanem (870 km) i od wschodu z Chinami (414 km).
Łączna długość granic wynosi 3.651 km. Większość
terytorium kraju zajmują góry, w centralnej części kraju –
Ałaj (z głównymi pasmami Gór Turkiestańskich, Gór Zarafszańskich, Gór Hisarskich i Gór
Ałajskich), a w południowo-wschodniej – Pamir. Ponad połowa terytorium RT leży
na wysokości powyżej 3.000 m n.p.m. Najwyższym punktem kraju jest Szczyt Ismaiła
Somoniego (7.495 m n.p.m.). Północną część kraju stanowi urodzajna Kotlina Fergańska.
Na terytorium Tadżykistanu występują trzęsienia ziemi.
2. Warunki klimatyczne
Tadżykistan położony jest na pograniczu klimatu umiarkowanego kontynentalnego
i podzwrotnikowego suchego. Średnia miesięczna temperatura w lipcu wynosi 31°C
(w obszarach górskich +10°C), a w okresie zimowym od -2°C do – 20°C. Roczna suma opadów
wynosi: w kotlinach – ok. 200 mm, a na obszarach górskich – ok. 1.600 mm.
3. Ludność
Liczba ludności na dzień 1 października 2014 r. wynosiła 8,294 mln osób (na 1.10.2013 r. 8,104 mln osób). Tadżycy stanowią 79,9% ludności, Uzbecy – 15,3%, Rosjanie – 2% i Kirgizi –
1%. Stolicą państwa jest Duszanbe liczące około 600 tys. mieszkańców. Językiem urzędowym
jest język tadżycki (z grupy irańskiej języków indoeuropejskich), w powszechnym użyciu jest
także język rosyjski. Bezrobocie w kraju wynosi 2,5 % (57,2 tys.). Średnia miesięczna pensja
w listopadzie 2014 r wynosiła 852 somoni (ok. 158 USD)
4. Główne bogactwa naturalne
Tadżykistan posiada bogate zasoby surowców. Występują tu, między innymi złoża złota
(ok. 30), na północy kraju istnieje drugie, co do wielkości na świecie złoże srebra oraz znaczne
4
zasoby antymonu, rud ołowiu, cynku, miedzi, bizmutu , molibdenu, wolframu, żelaza oraz węgla
kamiennego (oceniane na 4 mld ton, z których 80% to węgiel koksujący); mniejsze - ropy
naftowej i gazu ziemnego. Istnieją również znaczne złoża rubinów, lazurytów i innych kamieni
szlachetnych i półszlachetnych oraz granitu, piaskowca i marmurów. Ze względu na górskie
położenie kraju, eksploatacja minerałów jest jednak utrudniona. Tadżykistan dysponuje także
potencjałem hydroenergetycznym szacowanym na 300 mld kWh rocznie i wykorzystywanym
zaledwie w około 10%.
5. System walutowy
Walutą Tadżykistanu jest Somoni (TJS). Na dzień 11 lutego 2015 r. kursy walut kształtowały się
następująco: 1 USD = 5,3907 TJS, 1 EUR = 6,1056 TJS, 1 PLN = 1,4496 (Narodowy Bank
Tadżykistanu www.nbt.tj).
6. Religia
Tadżykistan jest krajem muzułmańskim. 85% ludności stanowią wyznawcy islamu sunnickiego,
4,5% - islamu szyickiego i 10% - innych wyznań (1,2% - prawosławia, 0,11% - katolicyzmu,
0,07% - protestantyzmu).
7. Infrastruktura transportowa
Łączna długość linii kolejowych wynosi 1.260,9 km. Istnieją 3 główne magistrale kolejowe:
„Północna” – w Regionie Sogdyjskim, „Centralna” w Regionie Duszanbe i „Południowa”
w
Regionie
Chatłońskim,
obsługiwane
przez
Koleje
Tadżykistańskie
([email protected], [email protected]). Międzynarodowe przewozy pasażerskie są
realizowane głównie w kierunku Rosji. Łączna długość dróg wynosi 15.000 km. Około 45%
dróg jest w złym, a 29% w bardzo złym stanie. Ważniejsze graniczne przejścia drogowe
z Uzbekistanem: Shaartuzkij Rejon, Sariaskinskij Rejon; z Kirgistanem: Dżirgitalskij,
Murgabskij; z Afganistanem: Shergan, Ishkamshim. W okresie zimowym, drogi dojazdowe
do niektórych przejść granicznych mogą być okresowo zamykane (głównie w terenach górskich)
ze względu na złe warunki atmosferyczne. W 2012 roku została oddana do użytku droga łącząca
Chodżent ze stolicą kraju – Duszanbe. Port lotniczy w Duszanbe ma między innymi połączenia
międzynarodowe z Moskwą, Istambułem, Monachium, Teheranem, New Deli, Ałmaty, Kabulem
i innymi. Pozostałe lotniska mające status portów międzynarodowych to: Chodżent, Kulab
i Kurgan-Tube. Szczegóły nt. połączeń lotniczych Tadżykistanu można uzyskać na stronach
www.somonair.com i www.tajikair.tj.
8. Obowiązek wizowy i przepisy celne
Obywatele polscy podróżujący do Tadżykistanu są objęci obowiązkiem wizowym. W Polsce,
Tadżykistan nie ma swojego przedstawicielstwa dyplomatycznego (funkcję tę pełni Ambasada
w Berlinie), z tego względu wizę pobytową można uzyskać w Ambasadach Tadżykistanu:
w Berlinie ([email protected]), lecz również
w Mińsku (tajemb-belarus@ rambler.ru), w Taszkencie
([email protected])
lub
w
Moskwie
([email protected]). Istnieje także możliwość uzyskania
wizy w porcie lotniczym w Duszanbe, pod warunkiem
przedłożenia w biurze Departamentu Konsularnego MSZ
Tadżykistanu
na
lotnisku
promesy
wizowej,
a w przypadku jej braku - wypełnionej ankiety wizowej
w 2 egz., 2 fotografii kolorowych o wymiarach 3,5 x 4,5
5
cm i zaproszenia (od osoby fizycznej, prawnej lub z biura turystycznego). Należy także uiścić
stosowną opłatę wizową. Szczegółowe informacje nt. zasad ubiegania się o wizę dostępne są
na stronie MSZ RT www.mfa.tj. Dodatkowego zezwolenia wymaga wjazd
do Górnobadachszańskiego Okręgu Autonomicznego.
Osoby fizyczne mogą wwozić bezcłowo do Tadżykistanu towary, których wartość nie
przewyższa kwoty 1.000 USD, a łączna waga 50 kg, w tym - nie więcej niż 1 l napojów
alkoholowych i 200 szt. papierosów. Wywozić można towary zakupione w Tadżykistanie
o wartości do 2.000 USD. Wywóz waluty jest dopuszczalny do wysokości kwoty
zadeklarowanej w deklaracji wwozowej (www.customs.tj). Osoba przybywająca
do Tadżykistanu wypełnia 2 egz. deklaracji celnej, w której wpisuje ilość wwożonych środków
płatniczych, czeków podróżnych, weksli itp. oraz rzeczy osobiste i cenne przedmioty. Drugi
egzemplarz deklaracji celnej należy zachować do momentu wyjazdu z Tadżykistanu, kiedy
to należy dodatkowo wypełnić 1 egzemplarz deklaracji, zgodny z aktualnym stanem. Wymagane
jest wypełnienie oddzielnej deklaracji na wwożony do Tadżykistanu środek transportu.
Szczegółowe informacje nt. przepisów celnych dostępne są na powyższej stronie internetowej.
9. Święta państwowe i dni wolne od pracy
1 stycznia
– Nowy Rok
8 marca
– Dzień Kobiet
21 – 24 marca
– Nawruz (Nauryz, Nooruz)
1 maja
– Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy
9 maja
– Dzień Zwycięstwa
27 czerwca
– Dzień Jedności Narodowej
9 września
– Dzień Niepodległości (9.09.1991r. - Deklaracja Niepodległości)
6 listopada
– Dzień Konstytucji
ruchome święta religijne
– Ramadan, Idi Qurban
10. Bezpieczeństwo
W opracowanym przez Institute for Economics & Peace (Instytut Ekonomii i Pokoju) pierwszym
na świecie wskaźniku zagrożenia terroryzmem - Global Terrorism Index, Tadżykistan zajmuje
59 miejsce wśród 158 krajów najbardziej zagrożonych terroryzmem. Dla porównania, Polska
zajmuje w indeksie 118 pozycję, Niemcy – 62, a USA – 41 pozycję. Wg autorów, najbardziej
zagrożone terroryzmem są kolejno: Irak, Pakistan, Afganistan, Indie, Jemen, Somalia, Nigeria,
Tajlandia, Rosja i Filipiny. Indeks dostępny jest na stronie www.visionofhumanity.org/
globalterrorismindex/#/2011/OVER.
II. Ustrój polityczny. System administracyjny
Tadżykistan jest Republiką parlamentarną. Głową państwa jest Prezydent, wybierany na 7-letnią
kadencję. Od 6 listopada 1994 roku funkcję tę pełni Emomali Rahmon (www.president.tj).
Ostatnie wybory prezydenckie odbyły się 6 listopada 2013 roku.
1. Organem władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament. Izba niższa składa się z 63
deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję, a Izba wyższa z 33
senatorów wybieranych na 5-letnią kadencję w tym: 8 mianowanych przez Prezydenta i 5
reprezentujących trzy obwody, Górnobadachszański Okręg Autonomiczny oraz okręg stołeczny
– Duszanbe a także, dożywotnio byli prezydenci kraju (www.parlament.tj). Władzę wykonawczą
sprawuje rząd, na czele którego stoi Premier powoływany przez Prezydenta. Jego kandydatura
musi uzyskać wotum zaufania Parlamentu. Aktualnie, funkcje tę sprawuje Kokhir Rasulzoda.
2. Tadżykistan dzieli się administracyjnie na: Okręg Administrowany Centralnie (wilajet),
złożony z 13 regionów i stolicy Duszanbe, będącej oddzielną jednostką administracyjną, oraz z 3
6
obwodów (wilajetów): Sogdyjskiego (16 rejonów), Chatlońskiego (24
i Górnobadachszańskiego Okręgu Autonomicznego (7 rejonów oraz miasto Chorog).
rejony)
3. W strukturę administracji gospodarczej wchodzą: Ministerstwo Spraw Zagranicznych
(polityka makroekonomiczna), Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Handlu, Ministerstwo
Energetyki i Przemysłu, Ministerstwo Rolnictwa i Ochrony Przyrody, Ministerstwo Melioracji
i Gospodarki Wodnej, Ministerstwo Transportu, Główna
Służba Łączności, Państwowy Komitet ds. Inwestycji
i Zarządzania Mieniem Państwowym oraz agencje
rządowe: Agencja ds. Budownictwa i Architektury,
Agencja ds. Standaryzacji, Metrologii, Certyfikacji
i Inspekcji Handlowej. Najwyższym organem sądownictwa
gospodarczego jest Wyższy Sąd Gospodarczy. Poza tym
istnieją też: Sąd Gospodarczy dla Górnobadachszańskiego
Okręgu Autonomicznego, Sąd Gospodarczy m. Duszanbe
i rejonowe sądy gospodarcze.
III. Gospodarka
1. Tadżykistan pozostaje nadal jednym z najsłabiej rozwiniętych krajów Azji Centralnej
i Wspólnoty Niepodległych Państw. Wynika to głównie ze struktury gospodarki, jej powiązań
zewnętrznych (pozostałość z okresu radzieckiego), współzależności energetycznej
i komunikacyjnej z innymi krajami regionu oraz nie najlepszych relacji z sąsiadami (problemy
etniczne i graniczne, sporne kwestie dot. eksploatowania zasobów wodnych, zanieczyszczeń
środowiska terenów przygranicznych itp.). Dominującą rolę w gospodarce Tadżykistanu
odgrywa rolnictwo (uprawy bawełny, lnu, zbóż, owoców i warzyw), które generuje ok. 20%
PKB i w którym jest zatrudnione ok. 2/3 ludności. Na
przestrzeni ostatnich lat w sektorze tym nastąpiło szereg
pozytywnych zmian, w tym głównie – strukturalnych.
Tym nie mniej, rolnictwo nadal boryka się z poważnymi
problemami w zakresie modernizacji i odbudowy
istniejącej bazy sprzętowej. Dotyczy to głównie branży
przetwórstwa rolno-spożywczego i przemysłu artykułów
spożywczych. Natomiast w strukturze przemysłu ok. ¼
produkcji przemysłowej przypada na hutnictwo aluminium
(w oparciu o importowaną rudę). Tadżykistan stara się
aktywnie rozwijać energetykę (dysponuje ok. 60%
zasobów wody w Azji Środkowej), przemysł maszynowy, lekki, produkcji materiałów
budowlanych i inne. Rozwój gospodarczy kraju jest w znacznym stopniu uzależniony od importu
zaopatrzeniowego, głównie surowców (gazu ziemnego i produktów naftowych), materiałów
do produkcji oraz żywności, a z drugiej strony od eksportu aluminium i bawełny. System
finansowy Tadżykistanu jest dość niestabilny. Kraj ten w dużym stopniu jest finansowany
z pomocy międzynarodowej, grantów i kredytów zagranicznych. Duże znaczenie dla stabilizacji
finansów państwa mają również wpływy z tytułu zatrudnienia tadżykistańskich gastarbeiterów
(migrantów zarobkowych), głównie w Rosji i Kazachstanie, które były oceniane na około 2 - 3
mld USD rocznie. W lutym 2013 r. obywatele tadżyccy zatrudnieni za granicą zrealizowali
do kraju przekazy pieniężne na kwotę 180,3 mln USD (109,0%), a za 2 miesiące 2013 r. ogółem
na kwotę 360,0 mln USD. W 2012 r. wartość zrealizowanych przekazów wyniosła 3595,2 mln
USD, co stanowiło 48% PKB tego kraju. Jak się przewiduje, wartości te będą się zmniejszać
w związku z kryzysem gospodarczym w Rosji. Według danych na koniec sierpnia 2011 r.
rezerwy walutowe RT wynosiły około 755 mln USD. Na koniec czerwca 2013 r. zapasy złota
7
Tadżykistanie wyniosły 11 ton. Suma tych czynników powoduje, że gospodarka jest szczególnie
wrażliwa na wszelkie zmiany koniunktury na rynku światowym.
2. W latach 2008 - 2009 roku Tadżykistan wyraźnie odczuł skutki kryzysu światowego.
Związane to było w szczególności ze znacznym spadkiem cen światowych na aluminium
(z 2.200 USD/tonę do 1.700 USD/tonę) i w konsekwencji zmniejszenia wpływów do budżetu
o 210 mln USD. Podobna sytuacja miała miejsce w odniesieniu do eksportu bawełny (spadek
o 21,5%) i wyrobów tekstylnych (-20,1%). W rezultacie, ujemny bilans handlu zagranicznego
w 2008 r. wzrósł do poziomu 1.863,4 mln USD (w 2007 r. – 1.558,1 mln USD). Równocześnie,
w związku z ograniczeniem frontu inwestycyjnego w Rosji i Kazachstanie znacznie zwiększyła
się liczba powracających do kraju robotników tadżykistańskich. Największym problemem
rozwoju gospodarczego była kwestia zapewnienia samowystarczalności w zakresie energii
elektrycznej. Priorytetem w tym względzie jest przyspieszenie budowy Rogunskiej Elektrowni
Wodnej (jej budowa budzi sporo kontrowersji w regionie) oraz modernizacja istniejących
małych elektrowni wodnych. W celu pozyskania dodatkowych środków na budowę Rogunskiej
EW w 2009 roku przeprowadzona została ogólnonarodowa akcja sprzedaży ludności udziałów
hydroelektrowni. Dodatkowymi czynnikami mającymi negatywny wpływ na sytuację
gospodarczą w tym okresie były: problemy z dostawami gazu ziemnego (z uwagi na zaległości
płatnicze wobec Uzbekistanu) oraz wstrzymanie przez Uzbekistan tranzytu towarów
tadżykistańskich przez swoje terytorium. Z uwagi na pogarszającą się sytuację ekonomiczną,
w okresie listopad 2008 r. – styczeń 2009 r. Centralny Bank Tadżykistanu dwukrotnie obniżył
stawki procentowe z 14,0% do 13,5%, a następnie z 13,5% do 12,0%. Jednocześnie,
przyspieszono dewaluację TJS wobec USD. Tylko w styczniu - lutym 2009 r. kurs TJS wobec
USD wzrósł przeszło o 14%. Na umocnienie TJS wydatkowano w omawianym okresie ok. 50
mln USD. Od stycznia do grudnia 2009 roku kurs USD wzrósł z 3,5283 TJS do 4,3713 TJS,
od stycznia do grudnia 2010 roku - z 4,3710 TJS do 4,4016 TJS, w 2011 r. – z 4,4029 TJS
do 4,7585 TJS, w 2012 r. z 4, 7584 TJS do 4,7661 TJS, a w okresie od stycznia do września
2013 roku – z 4,7637 TJS do 4,7678 TJS.
W okresie I – IX 2013 roku,, pomimo powolnego wzrostu gospodarczego i niestabilnej
koniunktury na świecie, w Tadżykistanie utrzymały się pozytywne tendencje
makroekonomiczne. Najważniejszym stymulatorem rozwoju gospodarczego był popyt
wewnętrzny, co miało pozytywny wpływ na wzrost inwestycji i konsumpcji. Wyraźnemu
zmniejszeniu uległo także tempo inflacji. Natomiast, do największych problemów rozwoju
gospodarczego w tym okresie zaliczyć należy deficyt dostaw gazu ziemnego, wynikający
ze wstrzymania dostaw tego surowca od dnia 1.01.2013 r. z Uzbekistanu. Konsekwencją tego
był spowolnienie tempa wzrostu produkcji przemysłowej, w tym w szczególności- przemysłu
przetwórczego. Według danych statystycznych w 2014 roku PKB osiągnął poziom 45605,2 mln
TJS mln TJS i w porównaniu do roku 2013 wzrósł o 6,7% (w porównywalnych cenach),
a deflator PKB wyniósł 103,4%. Obroty handlu zagranicznego wyniosły 3807,4 mln
USD (104,2%), w tym eksport – 880,1 mln USD (90,8%), a import – 2.927,2 mln USD
(109,1%). Wpływ na wielkość wymiany handlowej z zagranicą miało głównie 9,2-procentowe
zmniejszenie eksportu, wynikające głównie ze spadku cen na podstawowy towar eksportowy
Tadżykistanu – aluminium. Według stanu na dzień 1.12.2013 r. wykonanie budżet państwa
wyniosło 10220,5 mln TJS tj. 88,53%, a wydatki – 9617,6 mln TJS tj. 83,4% planu. Dług
zagraniczny Tadżykistanu wyniósł 2161,5 mln USD, tj. 25,4% od PKB.
W dniu 3 marca 2013 r. Tadżykistan, po 11 latach negocjacji, został 159 członkiem Światowej
Organizacji Handlu.
3. Pomimo wciąż trudnej sytuacji gospodarczej, Tadżykistan dysponuje znacznym potencjałem
ekonomicznym, o czy świadczy chociażby, obserwowany w ostatnich latach powolny,
ale stabilny wzrost gospodarczy. Jest to między innymi konsekwencją realizowanego programu
reform gospodarczych, obejmującego między innymi: ograniczenie roli państwa w gospodarce,
8
prywatyzację, reformę systemu bankowo-finansowego, liberalizację polityki podatkowej,
tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju rodzimego biznesu,
w tym głównie małego i średniego, oraz przyjazną politykę handlową
i inwestycyjną.
W rankingu swobód gospodarczych Heritage Foundation 2015
Tadżykistan zajmuje aktualnie 140 miejsce ze 178 krajów objętych
badaniami, 166 miejsce wśród 152 krajów w indeksie korupcji 2014
Transparency International oraz 166 miejsce wśród 189 państw wg
rankingu on the ease of Doing Business 2014 Banku Światowego (2013
r. – 141 miejsce, 2012 r. – 147 miejsce, 2011 r. – 152 miejsce)
(www.doingbusiness.org), 94 miejsce wśród 142 państw ocenionych
pod kątem pomyślności gospodarczej i jakości życia w rankingu The
2014 Legatum Prosperity index (www.prosperity.com). W ostatnim
raporcie Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju ONZ
(UNDP) Tadżykistan został zaliczony do krajów o średnim poziomie
życia i sklasyfikowany na 133 miejscu. Jednocześnie Tadżykistan jest jednym z przodujących
krajów w regionie pod względem przeprowadzanych reform gospodarczych. Kraj otrzymał m.in.
tytuł top reformer 2009 w rankingu Banku Światowego (www.worldbank.org).
Lata
2003
Dynamika podstawowych wskaźników makroekonomicznych Tadżykistanu
2004 2005 2006 2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
PKB
(w mln
TJS)
wzrost
PKB (%)
Inflacja
(%)
4761,4
6167,2
7206,6
9335,2
12779,7
17609,3
20622,8
24704,7
30069,3
36161,1
b/d
45605,2
11,0
10,3
6,7
7,0
7,8
7,8
3,4
6,5
7,4
7,4
b/n
6,7
13,7
5,7
7,1
12,5
19,7
20.4
6,4
6,5
12,5
6,4
5,1
6,1
2014
Źródło: Agencja ds. Statystyki przy Prezydencie Republiki Tadżykistanu
Struktura PKB (w %)
Lata
produkcja
towarów
usługi
podatki
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
43,5
46,1
44,3
45,5
31,0 32,7 32,0 38,3 39,6 43,6 44,1 44,1 48,7 47,9 44,7
9,09
9,9 11,0 10,7 11,5 11,1 12,0 12,0 10,5 11,0 11,8
Źródło: Agencja ds. Statystyki przy Prezydencie Republiki Tadżykistanu
42,3
11,6
43,0
12,7
40,8
13,7
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2014
60,0
57,4
57,3
50,7
48,9
45,3
43,8
45,6
40,8
41,6
2014
Budżet państwa (w % do PKB)*
Lata
w mln TJS
dochody
wydatki
deficyt
/proficyt
15,2
15,1
0,1
16,9
16,2
0,7
17,3
16,2
1,1
17,9
17,7
0,2
18,1
19,6
-1,5
17,9
17,4
0,5
28,9
27,3
1,62
25,8
25,4
0,4
26,5
26,0
0,5
25,4
24,5
0,9
7669,4
8313,7
10220,5
11779,2
7337,6
7554,7
11535,8
13399,0
331,8
759
-1315,3
1619,8
Źródło: Agencja ds. Statystyki przy Prezydencie Republiki Tadżykistanu
*szczegółowe dane nt. realizacji budżetu dostępne są m.in. na stronie www.minfin.tj.
4. Tadżykistan jest członkiem następujących organizacji międzynarodowych: ADB, CIS, CSTO,
EAEC, EAPC, EBRD, ECO, FAO, GCTU, IAEA, IBRD, ICAO, ICCT, ICRM, IDA, IDB,
9
IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, Interpol, IOC, IOM, ITSO, ITU, MIGA, OIC, OPCW, OSCE,
PFP, SCO, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO,
WMO, WNP, EAWG, Szanghajskiej Organizacji Współpracy oraz WTO.
5. Strategia współpracy gospodarczej Tadżykistanu z zagranicą opiera się przede wszystkim
na dywersyfikacji kontaktów handlowych. Pomimo wciąż znaczącej roli Rosji w gospodarce
kraju, Tadżykistan aktywnie rozwija wymianę handlową z Iranem, Chinami, Afganistanem i
innymi krajami regionu. W roku 2014 obroty handlu zagranicznego wyniosły 5316,2 mln USD
mln USD (wzrost w stosunku do 2013 r. – 6,6 % ), w tym: eksport – 977,4 mln USD (103,6 %),
a import – 4338,8 mln USD (107,3 %), w tym: - obroty handlowe z krajami WNP – 2422,7
mln USD (115,8 %), w tym: eksport – 249,9 mln USD, a import – 2172,8 mln USD, z pozostałymi krajami 2893,5 mln USD (115,5%), w tym: eksport – 727,5 mln USD, a import
– 2166,0 mln USD. Deficyt bilansu handlowego wyniósł – 3361,3 mln USD, w tym: z krajami
WNP – 1922,9 mln USD, a z pozostałymi krajami – 1438,4 mln USD. Udział krajów WNP
w ogólnych obrotach handlowych Tadżykistanu wyniósł 45,57 %, w tym: w eksporcie – 25,56
%, w imporcie – 50,07%. Podstawowymi towarami w tadżykistańskim eksporcie były: metale
nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych –24,9 % (dynamika %), produkty mineralne –
22,8 % (%) i materiały i wyroby włókiennicze -17,0 % (111,6%), a w imporcie: środki
transportu oraz maszyny i urządzenia – 22,7 % (%), produkty mineralne – 19,3 % (%), produkty
przemysłu chemicznego – 8,8 % (%) i produkty pochodzenia roślinnego – 9,4 % (%).
W omawianym okresie najszybciej rósł import: Najważniejszymi partnerami handlowymi
Tadżykistanu w eksporcie były: Szwajcaria – 261,8 mln USD (udział w eksporcie ogółem 26,8
%), Turcja –251,8 mln USD ( 25,8%), Kazachstan – 177,7 mln USD (18,2 %), Iran –63,9 mln
USD (6,5 %), Rosja –54,6 mln USD (5,6 %), Afganista – 53,3 mln USD (5,5 %) i Chiny – 39,1
mln USD (4,0 %) zaś, w imporcie: Rosja – 1 196,1 mln USD ( 27,6 %), Chiny – 729,7 mln USD
(16,8 %), Kazachstan – 681,0 mln USD (15,7 %), Szwajcaria – 219,6 ,0 mln USD (5,1
%), Litwa – 204,8,0 mln USD (4,7%) , Iran – 164,4 mln USD (3,8%) i Turcja - 146,7 mln
USD (3,4%).
Wpływ na wielkość wymiany handlowej z zagranicą miało głównie 9,2% zmniejszenie eksportu,
wynikające głównie ze spadku cen na podstawowy towar eksportowy Tadżykistanu
tj. aluminium (w porównaniu do stycznia br., we wrześniu ceny spadły o 13,4%). I tak,
w okresie styczeń – wrzesień 2013 r. wyeksportowano ogółem 156,6 tys. ton aluminium
na kwotę 293,6 mln USD, co w porównaniu do tego samego okresu 2012 r. oznacza spadek
odpowiednio o 23,2% i 29,1%. Niezależnie, wystąpiły również problemy z eksportem bawełny
z uwagi na wspomniane wyżej braki sezonowe.
Obroty handlu zagranicznego Tadżykistanu (w mln USD)
Lata
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
eksport
652
737
797
915
1399
1399
1468,1
1406,3
1010,3
1195,2
1256,9
1359,4
1163,4
import
687
720
881
1375
1723
1723
2455,5
3269,8
2569,6
2657,2
3186,4
3778,2
4121,3
saldo
-35
17
-84
-460
-324
-324
-987,4
-1863,5
-1559,3
- 1462
-1929,5
2418,8
2957,9
2014
977,4
4338,8
3361,3
Źródło: Agencja ds. Statystyki przy Prezydencie Republiki Tadżykistanu
Należy podkreślić, że w ostatnich latach widoczny jest wzrost zainteresowania krajów UE
wymianą handlową i współpracą inwestycyjną z Tadżykistanem. Podpisana w 2004 r. Umowa
o Partnerstwie i Współpracy (PCA) weszła w życie 1.01.2010 r. Natomiast, wcześniej, relacje
handlowe były regulowane przez tymczasowe porozumienie handlowe, zawierające większość
regulacji PCA. Udział UE w ogólnych obrotach handlowych Tadżykistanu wynosi aktualnie
ponad 21%. Największymi partnerami handlowymi wśród krajów UE są: Holandia, Litwa,
10
Włochy, Niemcy i Łotwa, a wśród inwestorów zagranicznych: Wielka Brytania, Niemcy,
Szwajcaria, Włochy i Węgry. Aktualnie w Tadżykistanie działa około 200 joint ventures
z udziałem kapitału zagranicznego.
Zmiany struktury obrotów handlu zagranicznego Tadżykistanu przedstawiają poniższe wykresy:
Struktura eksportu RT w I-IX 2013 r.
produkty mineralne
11,8
15,9
materiały i wyroby tekstylne
17,3
34,8
20,2
środki transp. Maszyny i
urządzenia
metale nieszlachetne i wyroby z
nich
inne
11
Struktura importu RT w I-IX 2013 r.
wyroby chemiczne
11,8
18,6
produkty mineralne
produkty roślinne
18,8
5,6
środki. Transp. Maszyny i
urządzenia
7,4
8,6
29,2
metale nieszlachetne i wyroby z
nich
drewno i jego wyroby
inne
Źródło: Agencja ds. Statystyki przy Prezydencie Republiki Tadżykistanu
IV. Polsko - Tadżykistańska współpraca gospodarcza
1. Podstawą prawną polsko-tadżykistańskich stosunków gospodarczych jest Umowa
o partnerstwie i współpracy ustanawiająca partnerstwo i współpracę pomiędzy Wspólnotami
Europejskimi i ich Państwami członkowskimi z jednej strony a Republiką Tadżykistanu
z drugiej strony (PCA), podpisana w Luksemburgu w dniu 11.10.2004 r. (weszła w życie
z dniem 1.01.2010 r.). Umowa została ratyfikowana przez Polskę w dniu 12.03.2008 r.
i podpisana przez Prezydenta RP w dniu 9.04.2008 r. Poza tym, polsko – tadżykistańskie
stosunki gospodarcze regulują: Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Tadżykistanu
w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania
w zakresie podatków od dochodu i majątku z dnia 27.05.2003 r. (Dz. U z 2005 r., r. 92, poz.12)
oraz Umowa pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Tadżykistanu
o współpracy gospodarczej z dnia 4 listopada 2009 r. Na jej podstawie, została powołana
do życia Polsko-Tadżykistańska Komisja Międzyrządowa ds. współpracy gospodarczej, której
I posiedzenie odbyło się w dniu 26 października 2010 roku. W jego trakcie dokonano między
innymi oceny aktualnego stanu współpracy gospodarczej i wymiany handlowej oraz
potwierdzono zainteresowanie stron pogłębieniem współpracy w następujących dziedzinach:
budowa dróg, współpraca w rolnictwie i produkcji rolno-spożywczej (w tym w zakresie hodowli
zwierząt, rybołówstwa, wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi) oraz farmacji.
Strony zaproponowały także rozpatrzenie możliwości podjęcia współpracy w następujących
obszarach: poszukiwania, wydobycie i eksploatacja złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, obrotu
paliwami, w przemyśle wydobywczym i przetwórstwie metali szlachetnych, budowie
hydroelektrowni i elektrowni na bazie dużych pokładów węgla, produkcji artykułów
przemysłowych, a także handlu maszynami budowlanymi i górniczymi, sprzętem medycznym,
lekami i preparatami ziołowymi. Natomiast w dniach 6 - 7 listopada 2012 r.. w Warszawie, pod
przewodnictwem Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzeja Dychy i Zastępcy
Ministra Rozwoju Gospodarczego i Handlu Republiki Tadżykistanu Umieda Dawłatzoda,
odbyło się III posiedzenie Polsko – Tadżykistańskiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy
Gospodarczej. W jego trakcie dokonano oceny aktualnej sytuacji gospodarczej w obu krajach
12
i polsko – tadżykistańskiej współpracy gospodarczej i wymiany handlowej. Uwzględniając
aktualny stan współpracy, obie Strony wskazały na potrzebę jej zintensyfikowania, głównie
poprzez zwiększenie aktywności organizacji samorządu gospodarczego i firm (organizacja misji
gospodarczych, udział w imprezach wystawienniczych itp.). W ocenie Komisji, do najbardziej
perspektywicznych obszarów współpracy zaliczyć należy: energetykę, rolnictwo, turystykę,
przetwórstwo bawełny, produkcję ciągników i maszyn rolniczych, wyrobów aluminiowych
i chemicznych. Tadżykistan może być również dobrym partnerem w realizacji wymiany
handlowej z państwami sąsiadującymi, w tym głównie z Afganistanem (dostawy żywności,
leków, sprzętu medycznego i innych). W trakcie posiedzenia Komisji odbyło się Forum
biznesowe, w którem uczestniczyło około 50 polskich firm. W trakcie pobytu w Polsce delegacja
tadżykistańska wzięła udział w V Europejskim Forum Gospodarczym w Łodzi, przeprowadziła
rozmowy z Marszałkiem Województwa Łódzkiego W. Stępniem, Prezesem PAIiIZ
S. Majmanem oraz zapoznała się z funkcjonowaniem Łódzkiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej. Podczas III Posiedzenia Polsko-Tadżykistańskiej Komisji Międzyrządowej ds.
współpracy gospodarczej podpisana została Umowa pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej
Polskiej a Rządem Republiki Tadżykistanu o współpracy w dziedzinie turystyki. IV posiedzenie
Komisji odbyło się 5-6 czrwca 2014 r. Delegacjom przewodniczyli: ze strony polskiej - Andrzej
Dycha, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki, ze strony tadżykistańskiej - Umed
Dawłatzod, Wiceminister Rozwoju Gospodarczego i Handlu Republiki Tadżykistanu. Poza
delegacją oficjalną, w pracach Komisji wzięła udział misja gospodarcza jedenastu polskich firm
i przedsiębiorstw, których przedstawiciele uczestniczyli w zorganizowanym z okazji posiedzenia
Komisji Polsko – Tadżykistańskim Forum Biznesu oraz giełdzie kontaktowej firm, a także
odwiedzili odbywające się w tym czasie targi „InterLegProm 2014”. Polscy przedsiębiorcy
i członkowie delegacji oficjalnej zwiedzili też Wolną Strefę Ekonomiczną „Dangara”
i elektrownię wodną „Nurek”. Podczas posiedzenia Komisji podpisane zostało „Porozumienie
o współpracy między Krajową Izbą Gospodarczą i Izbą Przemysłowo-Handlową Republiki
Tadżykistanu”.
2. Obroty handlowe Polski z Tadżykistanem są niewielkie i z reguły nie przekraczają poziomu
30 mln USD rocznie. Wartość polskiego eksportu do Tadżykistanu w latach 2000 – 2007
zwiększyła się ponad 11-krotnie, a importu zaledwie 1,3-krotnie. Po spadku wzajemnych
obrotów roku 2009, w 2010 roku nastąpił największy w historii obrotów handlowych wzrost
polskiego eksportu, przy
jednoczesnym największym
spadku
importu
z Tadżykistanu. W 2011 roku
miał
natomiast
miejsce
największy
spadek
wzajemnych
obrotów,
eksportu i importu, a w
okresie I-X 2012 r. – znaczny
wzrost polskiego eksportu do
Tadżykistanu. Lata 2013-14
przyniosły
kontynuację
pozytywnej
tendencji
eksportu.
13
Obroty handlowe Polski z Tadżykistanem w latach 2000-2014)
wg. danych polskich/analogiczny okres poprzedniego roku = 100%/(w USD)
Eksport
Import
Saldo
DYNAMIKA (%)
Lata
Obroty
handlowe
2000 r.
2001r.
11 285 069
1 524 594
9 760 475
-8 235 881
-
-
-
20 239 499
653 715
19 585 784
-18 932 069
179
43
201
2002 r.
2003 r.
2004 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
2009 r.
2010 r.
2011 r.
2012 r.
2013 r.
30 821 779
3 696 672
27 125 107
-23 428 435
152
565
138
26 741 820
6 049 384
20 692 436
-14 643 052
87
164
76
38 608 740
7 131 289
31 477 451
-24 346 162
144
118
152
22 471 671
8 785 014
13 686 657
-4 901 643
58
123
43
27 869 226
18 095 159
9 774 067
8 321 092
124
206
71
29 793 136
16 981 910
12 811 226
4 170 684
107
94
131
26 318 622
15 611 844
10 706 778
4 905 066
88
92
84
12 908 858
6 011 866
6 896 992
-885 126
49
39
64
30 200 397
28 968 379
1 232 018
27 736 361
234
482
18
8 834 705
8 010 881
823 824
7 187 057
29
28
67
21 581 835
21 229 976
351 859
20 878 117
244
265
43
15 986 292
15 632 685
353 607
15 279 078
74
74
100
2014 r.
18 916 143
15 592 333
1 001 445
17 913 253
125
121
283
obrotów
eksportu
importu
W 2012 roku polsko – tadżykistańskie obroty handlowe wzrosły do 21,6 mln USD za sprawą
wzrostu polskiego eksportu do wysokości 21,25 mln USD (dynamika 265%). Wzrost ten był
spowodowany wzrostem eksportu produktów mineralnych – ponad 10 mln USD (dynamika
1450%), artykułów spożywczych, napojów i tytoniu – 2,15 mln USD (dynamika 190%),
produktów przemysłu chemicznego i pokrewnych – 1,95 mln USD (dynamika 123%), drewna
i jego wyrobów – ponad 1,25 mln USD (dynamika 148%). Zmniejszenie importu z Tadżykistanu
do wielkości 351 tys. USD (dynamika 43%) było spowodowane zmniejszeniem importu
materiałów i wyrobów włókienniczych (347 tys. USD – dynamika 46%). Mimo pozytywnych
tendencji w polskim eksporcie do Tadżykistanu w 2013 roku (dynamika wzrostu głównych
pozycji eksportowych), w wyniku zmniejszenia bezpośrednich dostaw produktów mineralnych
z Polski do Tadżykistanu (dynamika 7%), cały polski eksport wykazał dynamikę na poziomie
74%. Rok 2014 był już zdecydowanie lepszy. Zdecydowanie wzrosły zarówno eksport, jak
i import; ten ostatni aż o 183%.
3. Polska nie jest notowana na rynku inwestycyjnym Tadżykistanu. Obecnie, formalnie działają
tam trzy polsko-tadżykistańskie joint ventures: „Unitekspol”, (od września 2007 r.), „SkorutTadż” (od 2010 r.) i „Tadż Pol Tex” oraz przedstawicielstwo polskiej firmy „Budmex” (od lipca
2009 r.). W 2012 r. w zarejestrowana została w Tadżykistanie spółka z kapitałem polskim
„ChM”.
4. W końcu 2008 r. zawarte zostało porozumienie o współpracy pomiędzy Polsko-Turecką Izbą
Gospodarczą a Izbą Przemysłowo - Handlową Republiki Tadżykistanu, a w październiku 2010 r.
Porozumienie o współpracy pomiędzy Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
a Izbą Przemysłowo-Handlową Republiki Tadżykistanu. Natomiast, w 2011 r. podczas II
Posiedzenia Polsko-Tadżykistańskiej Komisji Międzyrządowej ds. Współpracy Gospodarczej
miało miejsce podpisanie Memorandum o współpracy pomiędzy PAIiIZ a Państwowym
Komitetem ds. Inwestycji i Zarządzania Mieniem Państwowym.
14
V. Działalność gospodarcza
1. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym Tadżykistanu (akty prawne na stronach: www.tj.spinform.ru,
www.adlia.tj, www.mmk.tj) działalność gospodarcza może być prowadzona w formach:
· stowarzyszeń gospodarczych (pełnego stowarzyszenia, stowarzyszenia komandytowego
i stowarzyszenia komandytowo-akcyjnego),
· spółek (akcyjnej, w tym: spółki jawnej i niejawnej, spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością, spółki dominującej),
· spółdzielni spożywców,
· unitarnych przedsiębiorstw (dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw państwowych),
· przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego.
2. Rejestracji osób prawnych i indywidualnych przedsiębiorców dokonuje Państwowy Komitet
Podatkowy (Uwaga: Od dnia 1 lipca 2010 r. w Tadżykistanie wprowadzono zasadę „jednego okienka”,
co znacznie przyspiesza rejestrację podmiotów gospodarczych z dotychczasowych 49 dni do 5 dni oraz terminy
wydania zaświadczeń: w przypadku indywidualnych przedsiębiorców - 3 dni, a w przypadku firm – 5 dni).
a/ Dokumenty wymagane do zarejestrowania firmy: akt
założycielski i statut osoby prawnej- założyciela Spółki,
decyzja o powołaniu Spółki (w przypadku, gdy Spółka ma
kilku założycieli wymagany jest protokół z Walnego
Zgromadzenia Wspólników, który powinien zawierać:
decyzję o powołaniu Spółki, zatwierdzeniu dokumentów
i powołaniu osoby zarządzającej), wypis z rejestru
handlowego (w przypadku, gdy założycielem Spółki jest
inny podmiot gospodarczy lub osoba prowadząca
działalność
gospodarczą),
oficjalny
dokument
potwierdzający adres siedziby Spółki, dokument
potwierdzający utworzenie funduszu ustawowego (o ile tego typu fundusz jest przewidziany
prawem Tadżykistanu) i potwierdzenie wniesienia opłaty rejestracyjnej. Wymienione dokumenty
należy złożyć w 2 egzemplarzach, przy czym w przypadku dokumentów polskich wymagane jest
ich tłumaczenie potwierdzone notarialnie. Złożenie dokumentów do organu rejestrującego musi
nastąpić nie później niż w ciągu 30 dni od momentu ich przyjęcia przez organ założycielski.
Opłaty:
· za sporządzenie zaświadczenia o rejestracji opłata wynosi równowartość dwóch
minimalnych płac (na koniec września 2012r. minimalna płaca wynosiła 80 TJS tj. 16,8
USD),
· za zarejestrowanie osoby prawnej przez:
- organizacje komercyjne bez względu na formę własności – równowartość 30 minimalnych
płac,
- organizacje komercyjne z udziałem inwestorów zagranicznych – równowartość 100
minimalnych płac,
- organizacje niekomercyjne – równowartość 10 minimalnych płac,
- organizacje niekomercyjne z udziałem zagranicznych podmiotów gospodarczychrównowartość 50 minimalnych płac.
b/ Dokumenty wymagane do zarejestrowania przedstawicielstwa i filii: wniosek osoby
prawnej o zarejestrowanie przedstawicielstwa/filii, kopie potwierdzonych notarialnie
dokumentów założycielskich, uchwała właściwego organu o utworzeniu przedstawicielstwa/filii,
uchwała o powołaniu osoby zarządzającej przedstawicielstwem/filią, regulamin,
15
pełnomocnictwo dla osoby zarządzającej, dokument
przedstawicielstwa/filii, pokwitowanie opłaty rejestracyjnej.
potwierdzający
adres
siedziby
Podstawa prawna:
·
·
·
Kodeks Cywilny Republiki Tadżykistanu w redakcji z dnia 1.03.2005 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O państwowej rejestracji osób prawnych i indywidualnych
przedsiębiorców z dnia 19.05.2009 r.”,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O opłatach państwowych” z dnia 28.02.2004 r
VI. System podatkowy
1. W Tadżykistanie obowiązuje ogółem 20 podatków, w tym: 16 państwowych i 4 – lokalne,
jak następuje:
a/ podatki państwowe
· podatek dochodowy od osób fizycznych (stawki 8% i 13%),
· podatek dochodowy od osób prawnych (15%; z dochodów banków, przedsiębiorstw
transportowych, łączności i usługowych – 25%),
· podatek VAT (0% i 18% - od 26.05.2009 r. zmniejszony z 20%); od 1.02.2011 r. obowiązuje
także 5% VAT na importowane do RT leki,
· podatek akcyzowy (zróżnicowany) obowiązuje wyłącznie na: spirytus, napoje alkoholowe
i bezalkoholowe, tytoń i wyroby tytoniowe, produkty naftowe, samochody osobowe, opony
samochodowe, wyroby jubilerskie ze złota, platyny i srebra oraz od listopada 2010 roku
na usługi operatorów sieci komórkowych; od 11.2010 r. wzrosła akcyza na wyroby
tytoniowe z 0,05 do 0,07 USD i alkohol z 0,02 do 0,03 USD,
· podatek socjalny (20-25% z funduszu płac plus 1% od wynagrodzenia brutto każdego
zatrudnionego),
· podatek gruntowy(zróżnicowany w zależności od regionu),
· podatek od użytkowników kopalin (zróżnicowany),
· tzw. minimalny podatek od zysków przedsiębiorstw – 1%,
· podatek od użytkowników dróg – 2% i 0,5% dla przedsiębiorstw handlowych,
· podatek opłacany wg. uproszczonego systemu – 4%,
· podatek od sprzedaży: a) włókna bawełnianego – 10%, b) surowego aluminium – 3%,
· cła i opłaty celne (zgodnie z ustawodawstwem celnym),
· opłaty państwowe (zgodnie z Ustawą „O płatnościach państwowych”),
· jednolity podatek od producentów rolnych (zróżnicowany w zależności od regionu),
· inne podatki i opłaty, zgodnie z obowiązującym prawem.
b/ podatki lokalne
·
·
·
·
podatek od sprzedaży detalicznej – do 3%,
podatek od nieruchomości,
podatek drogowy,
inne lokalne podatki i opłaty, zgodnie z obowiązującym prawem.
2. Zgodnie z wniesionymi w dniu 7 grudnia 2012 roku. przez Parlament Tadżykistanu
poprawkami do Kodeksu Celnego RT, został zwolniony z opłat celnych wwóz do tego kraju 11
pozycji towarowych. Są to:
· środki walutowe oraz papiery wartościowe,
· metale i kamienie szlachetne, wwożone przez NBT i Ministerstwo Finansów,
przeznaczone na rezerwy państwowe,
· pomoc humanitarna,
16
·
·
·
·
·
·
sprzęt rolniczy, urządzenia produkcyjno-technologiczne i części zamienne do nich,
wykaz których zatwierdza Rząd RT,
lekarstwa, sprzęt medyczny i farmaceutyczny oraz narzędzia medyczne, wykaz których
zatwierdza rząd RT,
materiały wwożone dla realizacji projektów w ramach grantów oraz materiały do budowy
szczególnie ważnych obiektów, wykaz których zatwierdza rząd RT,
tkaniny bawełniane,
aluminium,
towary specjalistyczne do użytku indywidualnego dla niepełnosprawnych.
Wpływy z podatków do budżetu Republiki Tadżykistanu w latach 2008-2014 (w %)
Rodzaj podatku
Wpływy z podatków do budżetu
Podatki dochodowe i podatek od zysku
Podatek socjalny
Podatek majątkowy i gruntowy
Podatek od sprzedaży
VAT
2008
2009
2010
2011
65,9
9,0
6,8
2,4
2,3
34,6
67,1
11,2
8,9
2,7
2,5
31,7
74,9
7,1
0
3,2
51,3
69,0
11,7
8,7
2,0
3,2
33,0
2012
78,2
14,2
10,1
2,1
42
(w tym
VAT)
Podatek uproszczony
0,4
0,9
0
1,4
1,5
Akcyza
2,9
3,0
4,9
2,3
2,0
Inne podatki zewnętrzne na handel i
4,3
3,6
7,0
3,9
4,6
transakcje
Inne podatki wewnętrzne na towary i
3,1
2,5
1,4
2,8
3,1
usługi
Źródło: Agencja ds. Statystyki przy Prezydencie Republiki Tadżykistanu
2013
mln TJS
4204,1
444,7
b/d
108,1
2952,9
2014
mln TJS
5067,8
346,2
b/d
74,6
3815,9
0,2
238,7
418,8
309,3
477,9
40,7
43,6
Podstawa prawna:
·
·
·
Kodeks Podatkowy Republiki Tadżykistanu z dnia 1.01.2005 r.,
Rozporządzenie Rządu Republiki Tadżykistanu Nr 126 z dnia 2.04.2005r. ( akcyza),
Ustawa „O opłatach państwowych” z dnia 28.02.2004 r.
VII. Regulacje rynku
1. W Tadżykistanie istnieje obowiązek uzyskania indywidualnych pozwoleń i koncesji na różne
rodzaje działalności gospodarczej, a mianowicie:
· działalność związaną z udostępnieniem i obsługą urządzeń szyfrujących (kryptograficznych),
· wytwarzanie papierów wartościowych oraz handel nimi,
· produkcję i utylizację broni,
· usługi remontowe uzbrojenia,
· handel bronią i materiałami wybuchowymi,
· usługi remontowe podnośników, koparek
i innych urządzeń załadunkowych,
· eksploatację obiektów przemysłowych
o wysokim stopniu zagrożenia (ze względu
na rodzaj produkcji),
· eksploatację kopalni ropy naftowej i gazu
ziemnego,
· przetwórstwo ropy naftowej i gazu
17
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
ziemnego oraz ich produktów (na zasadach komercyjnych),
przesyłanie rurociągami ropy naftowej i gazu ziemnego oraz ich produktów,
magazynowanie ropy naftowej i gazu ziemnego,
dystrybucję ropy naftowej i gazu ziemnego oraz ich produktów,
przygotowanie ekspertyz w zakresie bezpieczeństwa przemysłowego,
produkcję
materiałów
wybuchowych
(przemysłowych),
ich
użytkowanie
i magazynowanie,
dystrybucję i transport materiałów wybuchowych,
produkcję wyrobów pirotechnicznych i ich dystrybucję,
montaż, usługi remontowe i obsługę urządzeń przeciwpożarowych,
produkcję, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej i cieplnej,
montaż i remont urządzeń dla elektrowni,
eksploatację sieci przesyłowych (energetycznych, gazowych itp.) oraz związanych z nimi
urządzeń,
projektowanie i budowę budynków mieszkalnych, obiektów przemysłowych i budowli,
remonty itp.,
realizację usług budowlano-montażowych (za wyjątkiem budownictwa indywidualnego),
badania geodezyjne i pomiary,
prace konserwatorskie,
kartografię,
projektowanie, budowę, rekonstrukcję i remont dróg,
produkcję leków, kosmetyków, towarów i urządzeń medycznych oraz ich dystrybucję,
świadczenie prywatnych usług medycznych,
obsługę urządzeń medycznych,
świadczenie usług w zakresie protetyki dentystycznej,
przewozy pasażerskie i towarowe środkami transportu wodnego po terytorium
Tadżykistanu,
przewozy pasażerskie i towarowe transportem lotniczym,
przewozy pasażerskie transportem samochodowym powyżej 8 osób,
komercyjne przewozy pasażerskie samochodami osobowymi,
przewozy towarowe transportem samochodowym powyżej 1,5 t,
przewozy pasażerskie i towarowe transportem kolejowym,
prace przeładunkowe związane z różnymi rodzajami transportu,
obsługę techniczną i remonty środków transportu,
działalność terminali pasażerskich i towarowych,
gry liczbowe,
usługi turystyczne,
przetwórstwo złomu,
pośrednictwo w zakresie zatrudnienia obywateli Tadżykistanu za granicą
i obcokrajowców w Tadżykistanie,
audyt,
18
· produkcję wyrobów tytoniowych,
· prywatne usługi weterynaryjne,
· usługi prawne,
· obrót metalami i kamieniami szlachetnymi,
· prowadzenie lombardów,
· usługi reklamowe,
· usługi pocztowe,
· publiczne pokazy filmów,
· działalność radiowo-telewizyjną,
· produkcję i dystrybucję wyrobów alkoholowych,
· świadczenie prywatnych usług w zakresie ubezpieczeń
· inne
Koncesja wydawana jest na okres 5 lat i może być przedłużona na kolejny okres na wniosek
zainteresowanych.
2. Wniosek na uzyskanie koncesji należy złożyć we właściwym ministerstwie lub urzędzie
wraz z następującymi dokumentami:
· w przypadku osoby prawnej: dokument zawierający nazwę i adres siedziby podmiotu,
REGON oraz nr konta bankowego,
· w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą: dane osobowe,
adres zamieszkania i fotokopię dokumentu tożsamości.
Poza tym, wniosek powinien zawierać:
· proponowany termin obowiązywania koncesji,
· kopie dokumentów założycielskich i wyciąg z rejestru handlowego (w przypadku
osoby prawnej),
· zaświadczenie o zarejestrowaniu działalności gospodarczej (w przypadku osoby
fizycznej),
· zaświadczenie z urzędu podatkowego, informację dot. kwalifikacji pracowników
koncesjobiorcy oraz potwierdzenie uiszczenia ustawowej opłaty.
Opłaty:
· za rozpatrzenie wniosku– równowartość 4 minimalnych płac,
· za wydanie licencji – równowartość 10 minimalnych płac.
Wydanie (lub odmowa) koncesji następuje w ciągu 30 dni od momentu złożenia wniosku. Prawo
Tadżykistanu dopuszcza również stosowanie licencji i koncesji wydanych w innych w krajach
na warunkach określonych w umowach międzynarodowych, których stroną jest Tadżykistan.
Podstawa prawna:
·
·
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O licencjonowaniu niektórych rodzajów działalności” z dnia
17.05. 2004 r.,
Rozporządzenie Rządu Republiki Tadżykistanu
„O zatwierdzeniu zasad licencjonowania
określonych rodzajów działalności” z dnia
1.09.2005 r.
VIII. Zamówienia publiczne
W Tadżykistanie obowiązują 2 ustawy regulujące
kwestię zamówień publicznych, a mianowicie:
19
·
·
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O państwowych zamówieniach towarów, robót i usług”
z dnia 3.03.2006 r.,
Ustawa „O państwowych zamówieniach dla celów obrony narodowej”
z dn. 11.12.1999 r.
Dopuszczają one stosowanie następujących form przetargów publicznych: nieograniczone,
ograniczone, w trybie zapytania o cenę, zamówienia z wolnej ręki i licytacji elektronicznej. Przy
czym, najczęściej stosowaną formą jest przetarg nieograniczony. Przed ogłoszeniem przetargu
publicznego dopuszcza się również zorganizowanie tzw. przedwstępnej procedury przetargowej,
mającej na celu wyłonienie ewentualnych oferentów.
1. Informacja o rozpoczęciu przedwstępnej procedury przetargowej jest publikowana
w środkach masowego przekazu oraz w „Biuletynie zamówień publicznych” na jeden miesiąc
przed jej rozpoczęciem, a także, w miarę potrzeb, w prasie międzynarodowej. Następnie,
organizator przetargu w terminie 3 dni, ale nie później niż 10 dni od momentu ukazania się
ogłoszenia, zobowiązany jest do przekazania zainteresowanym podmiotom gospodarczym
szczegółowej informacji dotyczącej warunków uczestnictwa w przetargu, w tym przede
wszystkim: wymaganych dokumentów, trybu ich składania i innych. W ciągu 2 dni
od wyznaczonego terminu złożenia przez zainteresowanych deklaracji uczestnictwa w przetargu
organizator powiadamia o wynikach postępowania kwalifikacyjnego. Lista podmiotów,
spełniających wymogi formalne jest publikowana w środkach masowego przekazu
i w Biuletynie zamówień publicznych.
2. Analogiczne procedury obowiązują przy organizacji przetargu. Natomiast pewne różnice
występują w terminach przekazania oferentom dokumentacji technicznej. I tak, w odniesieniu
do przetargu nieograniczonego, dokumentacja powinna być przekazana oferentowi w terminie
jednego tygodnia od dnia złożenia wniosku, w przypadku przetargu ograniczonego – łącznie
z zaproszeniem do wzięcia udziału w przetargu, a w odniesieniu do przetargów dwuetapowych –
po rozstrzygnięciu pierwszego etapu. Organizator przetargu może pobierać opłaty
za dokumentację. Terminy składania ofert wynoszą: dla przetargów nieograniczonych – nie
mniej niż 3 tygodnie, a dla przetargów ograniczonych – 1 tydzień. Informacja o rozstrzygnięciu
przetargu jest publikowana w Biuletynie zamówień publicznych.
3. W przypadku uczestnictwa w przetargu zagranicznych podmiotów gospodarczych, firmy
krajowe uzyskują przy ocenie ofert ulgi w wysokości 20% na dostawy towarów i 10% na usługi.
Natomiast jeżeli przedmiotem zamówienia publicznego są roboty budowlano-montażowe, mogą
one uzyskać ulgi, jeżeli prace prowadzone są z wykorzystaniem miejscowej siły roboczej i
przynajmniej 30% materiałów krajowych. Informacje
nt. przetargów można uzyskać w Agencji ds.
Państwowych Zakupów Towarów, Usług i Organizacji
Działalności
Giełdowej
Ministerstwa
Rozwoju
Gospodarczego i Handlu Republiki Tadżykistanu:
734002 Duszanbe, ul. Bohtar 37, tel. (+99237)
2273434, faks (+992 37) 2215132, e-mail:
[email protected] lub na stronie internetowej:
www.met.tj. Ww. Agencja jest również wydawcą
Biuletynu zamówień publicznych.
20
IX. Zasady pomocy publicznej dla inwestorów zagranicznych
1. Dokumentem regulującym wszystkie ważniejsze kwestie związane z prowadzeniem
działalności inwestycyjnej jest „Ustawa o inwestycjach” z dnia 30.04.2007 r. Gwarantuje ona
między innymi:
· równe traktowanie inwestorów krajowych i zagranicznych oraz ochronę prawną,
· zwrot wartości mienia w przypadku jego rekwizycji w sytuacjach nadzwyczajnych,
· możliwość nieograniczonego transferu zysków i reinwestycji kapitału,
· prawo do swobodnej konwertacji miejscowej waluty na waluty wymienialne oraz prawo
do zakupu walut wymienialnych w celu realizacji zakupów za granicą,
· wywóz przez inwestora jego majątku za granicę w przypadku zaprzestania działalności
w Tadżykistanie (zgodnie z przepisami celnymi),
· ulgi podatkowe, w tym w szczególności: w okresie 2 lat, jeżeli wartość inwestycji wynosi
do 500 tys. USD, do 3 lat, jeżeli wartość inwestycji wynosi od 500 tys. USD do 2 mln.
USD,
· ulgi celne na import urządzeń lub części do kompletacji,
· granty (na mocy rozporządzenia Rządu),
· inne, wynikające np. z przepisów dotyczących SSE.
2. Ograniczenia działalności inwestycyjnej, dotyczą między innymi:
· zakazu tworzenia przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego w celu importu,
rozlewu i produkcji wyrobów alkoholowych z zawartością alkoholu powyżej 12%,
· tworzenia przedsiębiorstw przemysłu lotniczego z udziałem kapitału zagranicznego,
jeżeli udział ten jest wyższy niż 49%,
· działalności banków (w odniesieniu do przekształceń własnościowych i zatrudnienia
na stanowiskach kierowniczych cudzoziemców).
Podstawa prawna:
r.,
·
·
Ustawa o inwestycjach z dnia 30.04.2007 r.,
Kodeks Podatkowy Republiki Tadżykistanu z dnia 1.01.2005
·
Kodeks Celny Republiki Tadżykistanu z dnia 1.01.2005 r.
X. Wolne strefy ekonomiczne
W Tadżykistanie funkcjonują cztery wolne strefy ekonomiczne: „Sugd” (przemysłowoprodukcyjna), „Pancz” (kompleksowa), „Dangara” (przemysłowo-innowacyjna) oraz
Iszkaszym” (produkcyjno-handlowa) – ich wykaz znajduje się w Załączniku nr 2. Działalność
gospodarcza w WSE jest zwolniona od podatków, za wyjątkiem podatku dochodowego
i socjalnego od osób fizycznych - rezydentów Republiki Tadżykistanu. Zwolnieniem
podatkowym objęte są również dochody uzyskane przez inwestorów zagranicznych
i wynagrodzenia zagranicznych pracowników, jak też - import towarów pochodzenia
zagranicznego i tadżykistańskiego na potrzeby WSE. Import towarów pochodzenia
zagranicznego jest również zwolniony z opłat celnych. Zwolnienia podatkowe i celne obejmują
także eksport towarów z WSE. Dochody uzyskane przez inwestorów i wynagrodzenia
zagranicznych pracowników mogą być transferowane za granicę bez ograniczeń. Informacje
nt. obowiązujących ulg, inwestowania i prowadzenia działalności w poszczególnych wolnych
strefach ekonomicznych można uzyskać w ich administracjach.
21
Podstawa prawna:
· Ustawa Republiki Tadżykistanu nr 24 „O wolnych strefach ekonomicznych w
Republice Tadżykistanu” z dnia 17.05.2004 r.,
· Ustawa Republiki Tadżykistanu nr 260 „O inwestycjach” z dnia 15.05.2007r.,
· Rozporządzenie Prezydium Parlamentu Republiki Tadżykistanu nr 1545 z dnia
20.11.2010 r.,
· rozporządzenia dotyczące konkretnych WSE.
XI. Ochrona własności przemysłowej
Kwestie dotyczące ochrony własności przemysłowej w Tadżykistanie zostały uregulowane
w ustawie „O wzorach przemysłowych” z dnia 28.02.2004 r. i w ustawie „O wynalazkach”
z dnia 28.02.2004 r. oraz w innych aktach prawnych. Urzędem odpowiedzialnym za realizację
polityki państwa w tym zakresie jest Narodowe Centrum Patentowo-Informacyjne Republiki
Tadżykistanu: 734042 Duszanbe, ul. Ajni 14, tel. (+99237) 2214760, faks (+992 37) 2217154,
e-mail: [email protected], które przeprowadza ekspertyzy, rejestruje wzory, wydaje patenty
i publikuje oficjalne informacje. Przy Centrum działa Rada Apelacyjna, która rozstrzyga
ew. spory dotyczące ochrony wzorów. Zgłoszenie wzoru przez zagranicznego wnioskodawcę
następuje wyłącznie poprzez Pełnomocnika patentowego. Wykaz pełnomocników znajduje się
na stronie Centrum www.tjpat.org .
Podstawa prawna:
·
·
·
·
·
·
Konstytucja Republiki Tadżykistanu,
Kodeks Cywilny, Kodeks Karny,
Ustawa „ O wynalazkach” z dnia 28.02.2004 r. ,
Ustawa „O wzorach przemysłowych z dnia 28.02.2004 r.”,
Ustawa „O znakach towarowych z dnia 5.03.2007 r.,
Rozporządzenie Nr 73 Ministra Gospodarki o pełnomocnikach patentowych z dnia 30.05.1996 r.
i inne.
XII. System finansowy
Według
stanu
na
dzień 1.07.2011
r.
w Tadżykistanie działało 14 banków, w tym:
1 państwowy (Państwo jest w nim wyłącznym
właścicielem kapitału zakładowego), 9 –
komercyjnych i 4 zagraniczne, 2 organizacje
kredytowe
oraz
123
mikro-organizacji
finansowych. Banki dysponowały siecią 260 filii
i oddziałów, a na koniec 2010 roku 208 bankomatami, 172 terminalami płatniczymi
w oddziałach i 93 terminalami w sklepach. Ilość wydanych kart płatniczych wyniosła 117.882
szt. Kapitał zakładowy wszystkich tadżykistańskich banków na 1.07.11 r. wynosił 879 257 890
TJS (w tym 310 957 225 TJS stanowi kapitał zagraniczny). Wykaz ważniejszych banków
przedstawia Załącznik nr 3.
Podstawa prawna:
·
·
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O bankach i działalności bankowej” z 1998 r.,
Instrukcja Narodowego Banku Tadżykistanu nr 132 „O zasadach działalności banków”
z dn. 29.10.2004 r.,
22
·
Rozporządzenie Prezydenta Republiki Tadżykistanu nr 206 „O ustanowieniu rozmiaru
uczestnictwa kapitału zagranicznego w systemie bankowym Republiki Tadżykistanu”
z dn. 10.05.2003 r.
XIII. Podejmowanie pracy
1. Obcokrajowiec zamierzający podjąć pracę w Tadżykistanie powinien uzyskać w najbliższym
przedstawicielstwie dyplomatycznym Republiki Tadżykistanu wizę biznesową lub pracowniczą
(wymagane jest pismo od firmy/organizacji zapraszającej). Opłaty za wizy są zróżnicowane
i wynoszą w odniesieniu do wiz jednokrotnych od 15 USD (3 dniowa wiza pobytowa) do 220
USD (jednoroczna), a do wiz wielokrotnych od 80 USD (jednomiesięczna) do 450 USD
(trzyletnia). Przy czym, ubiegając się o wizę wielokrotną (powyżej 1 roku) należy przedłożyć
dokumenty potwierdzające prowadzenie w Tadżykistanie działalności inwestycyjnej, pracy
w joint-ventures lub innej, w oparciu o zawarte kontrakty/umowy. Szczegółowe informacje
w tej sprawie można uzyskać na stronie internetowej MSZ Tadżykistanu www.mid.tj.
W przypadku wjazdu na terytorium Tadżykistanu na okres przekraczający 6 miesięcy należy
uzyskać prawo do stałego pobytu (jest ono wydawane przez organy MSW na okres ważności
wizy pobytowej).
2. Zgodnie z art. 12 Prawa Pracy Republiki Tadżykistanu, obcokrajowcy podejmujący pracę
w Tadżykistanie posiadają identyczne prawa jak pracownicy miejscowi, z wyłączeniem
przypadków określonych w umowach międzynarodowych, których stroną jest Tadżykistan.
W przedsiębiorstwach z częściowym udziałem kapitału zagranicznego lub będących własnością
zagranicznej osoby prawnej lub fizycznej obowiązują tadżyckie przepisy prawa pracy.
3. Zatrudnienie pracownika miejscowego następuje w oparciu o umowę o pracę na czas
określony (do 5 lat), na czas nieokreślony, umowę o zastępstwo, umowę na wykonanie prac
sezonowych lub umowę o dzieło. Dopuszcza się także stosowanie umów na okres próbny (do 3
miesięcy). Przy zatrudnieniu wymagane są następujące dokumenty: książka pracy, dowód
osobisty oraz dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe.
4. Wypowiedzenie umowy o pracę następuje na mocy: porozumienia stron, na wniosek
pracownika, na wniosek pracodawcy, po upływie terminu zatrudnienia, lub z innych powodów,
niezależnych od stron. W przypadku rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę (nie dotyczy
przypadków naruszenia dyscypliny pracy) pracownikowi wypłaca się odprawę w wysokości
równej ¼ średniomiesięcznego wynagrodzenia pomnożonego przez ilość pełnych lat
przepracowanych w przedsiębiorstwie, przy czym odprawa nie może być niższa niż
średniomiesięczne wynagrodzenie uzyskiwane przez pracownika.
5. W Tadżykistanie obowiązuje 40-godzinny tydzień pracy. Za pracę w dni świąteczne
pracownikowi przysługuje ekwiwalent czasowy, za pracę po godzinach – finansowy,
w wysokości dwukrotnej stawki dziennej, a za pracę w godzinach nocnych – w wysokości
półtorakrotnej stawki dziennej. Pracownikom przysługuje również urlop wypoczynkowy
w wymiarze nie mniejszym, niż 24 dni kalendarzowe.
6. Pracodawca ma obowiązek comiesięcznego odprowadzania do urzędu podatkowego
z ogólnego funduszu płac tzw. podatku socjalnego w wysokości 25% wynagrodzenia brutto
(składki: zdrowotna, emerytalna i na fundusz bezrobocia) oraz potrącania i przekazywania
do urzędu podatkowego z wynagrodzenia brutto pracownika 1% na ubezpieczenie emerytalne,
jak również zaliczki na podatek dochodowy (od 8% do 13%).
Podstawa prawna:
23
·
·
·
·
Kodeks Pracy Republiki Tadżykistanu z dnia 15.05. 1997 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O wspieraniu zatrudnienia ludności” z dnia 16.07. 2003 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O zabezpieczeniu emerytalnym obywateli Tadżykistanu”
z dnia 25.06.1993 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O sytuacji prawnej obcokrajowców w Republice Tadżykistanu”
z dnia 1.02.1996 r. i inne.
XIV. Dostęp do rynku
1. Od lutego 1996 r. eksport towarów
z Tadżykistanu jest wolny od opłat celnych.
Natomiast, w imporcie obowiązują zróżnicowane
stawki celne w zależności od rodzaju towarów: 0%,
2,5%, 5%, 7%, 10% i 15%. Zgodnie
z Rozporządzeniem Rządu Republiki Tadżykistanu
nr 450 z dn. 25.10.2003 r. „O taryfie celnej”
preferencyjną stawką celną 0% objęto import
towarów z państw członkowskich EAWG (Rosja,
Kazachstan, Białoruś, Kirgistan) oraz z niektórych
innych krajów.
2. Przepisy celne dopuszczają możliwość zakazu eksportu niektórych towarów, lub ograniczenia
ilościowe. Od 2010 roku obowiązuje wprowadzony okresowo całkowity zakaz eksportu bydła,
mięsa, ziemniaków, wełny i złomu metali.
3. Sprawy związane z certyfikacją towarów i usług są uregulowane Rozporządzeniem Rządu
Republiki Tadżykistan nr 486 z dnia 1.10.2008 r. „O wykazie towarów (robót i usług)
podlegających obowiązkowej certyfikacji”. Z wymienionych w załączniku nr 1 do ww.
rozporządzenia ogółem 108 grup towarowych i rodzajów usług, 40 - nie wymaga certyfikacji, 38
- podlega częściowej, a 30 - całkowitej certyfikacji. Ważniejszymi pozycjami w tej ostatniej
grupie są, między innymi: artykuły rolno-spożywcze, farmaceutyki, nawozy sztuczne, len,
bawełna, dywany, meble i wyposażenie wnętrz oraz inne. Informacje w sprawie certyfikacji
można uzyskać w Agencji ds. Standaryzacji, Metrologii i Inspekcji Handlowej przy Rządzie RT
(Tajikstandard}, 734018Duszanbe, tel. (+99237) 2336869, faks (+99237) 2510174,
e-mail: [email protected] Tadżykistanie uznawane są także certyfikaty międzynarodowe,
na podstawie zawartych umów i porozumień międzyrządowych, których stroną jest Tadżykistan.
Podstawa prawna:
·
·
·
·
·
·
Kodeks Celny Republiki Tadżykistanu w redakcji z dnia 1.01.2005 r.,
Rozporządzenie Rządu Republiki Tadżykistanu nr 450 z dnia 25.10. 2003 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O standaryzacji”
w redakcji z dnia 3.05.2002 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O certyfikacji
produkcji i usług” w redakcji z dnia 3.05.2002 r.
i 30.07.2007 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O jakości
i
bezpieczeństwie
produktów
spożywczych”
w redakcji z dnia 3.03.2006 r. i 30.07.2007 r.,
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O ochronie praw
konsumentów” w redakcji z dnia 6.12.2008 r
24
XV. Organizacja rynku
Około 55,0% towarów jest sprzedawana za pośrednictwem bazarów. Natomiast, handlem
hurtowym zajmują się głównie spółdzielnie handlowe. Posiadają one dość szerokie uprawnienia,
łącznie z prawem do prowadzenia działalności w zakresie handlu zagranicznego. Adresy
hurtowni, jak również ważniejszych sieci detalicznych można uzyskać w Tadżyckim
Republikańskim Związku Spółdzielni Spożywców „Tajikmatłubot”, 734003 Duszanbe,
pr. Rudaki 137, tel. (+99237) 2248723, 2248811, faks(+992 37) 2210944.
Podstawa prawna:
·
Ustawa Republiki Tadżykistanu „O spółdzielczości spożywców w Republice Tadżykistanu”
z dnia13.03.1992 r.
XVI. Targi, Wystawy, Reklama
1.W skali roku w Duszanbe jest organizowanych
zaledwie kilka międzynarodowych targów i imprez
wystawienniczych.
Do
niedawna
głównym
organizatorem targów w Tadżykistanie była spółka
„ITECA OSIYO”. Obecnie, najważniejsze imprezy
organizuje Wydział wystaw i targów Izby HandlowoPrzemysłowej RT (p. Mirsaidow Dilszod - główny
specjalista, tel./fax: (+992 37) 2271378, e-mail:
[email protected], www.tpp.tj. Kalendarz imprez
wystawienniczych na rok 2015 dostępny jest
na stronach organizatorów i WPHI.
2. Z uwagi na relatywnie małą dostępność usług internetowych, najlepszą formą reklamy
są ogłoszenia w gazetach i czasopismach. W Tadżykistanie ukazują się 74 gazety (w tym 66
w języku tadżyckim) i 48 czasopism (13 w języku tadżyckim). Największe dzienniki to
"Narodnaja gazeta" i „Sadoi Mardum” („Głos Ludu"). Aktualnie w Duszanbe ukazuje się 17
gazet codziennych. Do najpoważniejszych gazet zaliczyć należy: „Biznes i polityka”(tel.
+99237 2235220), „Azja Plus” (tel. +99237 2217335,www.asiaplus.tj) i „Fakty i Komentarze”
(tel.+99237 2271084, www.aesta.tj). Radio i telewizja są nadzorowane przez Państwową
komisję ds. Radia i Telewizji. Radio nadaje w 4 językach, a telewizja posiada 4 kanały w 3
językach. Oficjalna agencja prasowa Khovar działa od 1991 r.(www.khovar.tj). W Duszanbe
działa także kilkanaście agencji reklamowych, których wykaz przedstawia Załącznik nr 4.
XVII. Wywiadownie handlowe. Odzyskiwanie należności
W Tadżykistanie nie ma wywiadowni handlowych, ani też firm windykacyjnych Stąd też jedyną
możliwością dochodzenia roszczeń jest droga cywilno-prawna.
XVIII. Nabywanie i wynajem nieruchomości
Zgodnie z obowiązującym prawem jedynym właścicielem ziemi jest Państwo. Natomiast,
inwestorzy zagraniczni mogą być właścicielami budynków i budowli. Stąd też, powszechnie
stosowaną formą jest dzierżawa gruntu. Dla inwestorów zagranicznych czasokres dzierżawy
wynosi do 50 lat.
Sprawy związane z nabywaniem i wynajmem nieruchomości nadzoruje Agencja ds. Obrotu
Ziemią, Geodezji i Kartografii przy Rządzie Republiki Tadżykistanu, RT, 734033 Duszanbe,
25
ul. Abaja 4/1, tel. (+99237) 2217321 lub 2212848,faks (+99237) 2311487, e-mail:
[email protected], www.komzem.tj
Podstawa prawna:
·
·
·
·
Konstytucja Republiki Tadżykistanu z 1994 r.,
Ustawa o inwestycjach z dnia 30.04.2007 r.,
Kodeks ziemski z dnia 13.12.1996 r,
Kodeks cywilny Republiki Tadżykistanu z 1999 r
XIX. Uwagi praktyczne
1. W Tadżykistanie, jak w większości krajów
muzułmańskich,
obowiązują określone zwyczaje,
którym należy się podporządkować. Np. źle widziane
jest nadużywanie alkoholu, szczególnie w okresie
świąt muzułmańskich i postu, czy też niewłaściwy
ubiór (kobiety powinny unikać odzieży podkreślającej
sylwetkę, odsłaniającej łokcie i kolana, szczególnie
poza stolicą kraju).
2. Nie ma większych problemów z rezerwacją hoteli
(wykaz ważniejszych hoteli przedstawia Załącznik nr 5), chociaż stan wielu z ich (szczególnie
poza stolicą) pozostawia wiele do życzenia. W Duszanbe należność za pobyt w hotelu można
regulować kartą płatniczą, natomiast poza stolicą preferowane są rozliczenia gotówkowe
(wyłącznie w TJS). Zaleca się także dokonywanie wymiany pieniędzy w bankach, ponieważ
kantory często nie wydają pokwitowań potwierdzających wymianę.
3. W przypadku dojazdu z lotniska do hotelu taksówką lub samochodem prywatnym (bardzo
popularna forma usług) należy z góry uzgodnić wysokość opłaty za przejazd.
4. Przy dokonywaniu zakupów dobrym zwyczajem jest targowanie się. Generalnie ludzie są
bardzo przyjaźni i przychylni obcokrajowcom.
5. Tadżykistan ma bardzo dużo do zaoferowania pod względem turystycznym. Szczególnie
polecamy wyjazdy w góry Pamiru oraz odwiedzenie unikalnych 7 morguzorskich jezior
polodowcowych, z których pierwsze położone jest na wysokości 1.598 m n.p.m., a ostatnie
na poziomie 2.400 m n.p.m., doliny rzeki Zarawszan, starożytnego miasta Pendżykent oraz
przejazdu niedawno wybudowaną trasą Duszanbe – Ajni. Ze względów pogodowych najlepszym
okresem na podróżowanie jest okres maj - wrzesień. Od 1 kwietnia 2010 r. w Tadżykistanie
obowiązuje jednolita wizowa opłata turystyczna w wysokości 25,00 USD.
6. W negocjacjach handlowych Tadżycy są bardzo wymagającymi partnerami, szczególnie
w kwestii cen. W takich sytuacjach najgorszym rozwiązaniem jest pośpiech w negocjacjach.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zapisy dot. płatności (najlepszą formą jest akredytywa).
Zalecamy także ubezpieczenie kontraktu w KUKE.
26