PROJEKT Geologiczny Gąbin tekst

Transkrypt

BIURO STUDIÓW I PROJEKTÓW
HYDRO-EKO-GEO
15-166 Białystok, ul. Chętnika 61, tel/fax 085 7406202, 085 6634829
Inwestor:
Urząd Miasta i Gminy w Gąbinie
09-530 Gąbin, Ul. Stary Rynek 16
Zleceniodawca:
„Ring” Dawid Bujwicki
18-106 Niewodnica Kościelna, ul. Miętowa 5
PROJEKT PRAC GEOLOGICZNYCH
w zakresie wykonania otworu studziennego nr 2
na terenie wiejskiego ujęcia wodociągowego
we wsi GÓRKI
gm. Gąbin
pow. płocki
Projekt przedstawia do zatwierdzenia:
Autor:
mgr inŜ.
woj. mazowieckie
Cezary Madejski
biegły z listy Ministra OŚZNiL i Wojewody Podlaskiego
w zakresie ocen oddziaływania na środowisko nr 1408 i nr 005
w zakresie postępowania wodnoprawnego nr 699 i nr 004
uprawnienia geologiczne 051045
Białystok - listopad 2008 r.
Egz.
-1-
I. SPIS TREŚCI
1.
Dane ogólne....................................................................................................................................... 2
2.
Wstęp................................................................................................................................................. 3
3.
Ogólna charakterystyka ujęcia wody................................................................................................. 4
4.
Opis terenu badań .............................................................................................................................. 5
4.1.
Szczegółowa lokalizacja ujęcia wody ..................................................................................... 5
4.2.
PołoŜenie, morfologia i hydrografia........................................................................................ 5
4.3.
Budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne.................................................................. 7
5.
Obliczenia hydrogeologiczne ............................................................................................................ 9
6.
Strefa ochrony sanitarnej................................................................................................................... 10
7.
Projekt geologiczno-techniczny otworu rozpoznawczego ................................................................ 11
7.1.
Warunki techniczne prowadzenia robót.................................................................................. 11
7.2.
Konstrukcja techniczna otworu............................................................................................... 12
7.3.
Izolowanie horyzontów wodonośnych .................................................................................... 13
7.4.
Pobieranie próbek gruntu i wody ............................................................................................ 13
7.5.
Pomiary i badania hydrogeologiczne ...................................................................................... 14
7.6.
Pomiary geodezyjne ................................................................................................................ 14
7.7.
Prace dodatkowe - próbne pompowanie studni nr 1 ............................................................... 15
7.8.
Uwagi końcowe....................................................................................................................... 15
8.
Harmonogram prac i terminy realizacji............................................................................................. 17
9.
Podsumowanie i wnioski ................................................................................................................... 18
II. SPIS ZAŁĄCZNIKÓW:
1.
Mapa dokumentacyjna z elementami hydrogeologicznymi, skala 1:25000
2.
Mapa sytuacyjno - wysokościowa z zagospodarowaniem ujęcia wody „Górki” i lokalizacją
projektowanego otworu studziennego nr 2, skala 1: 500
3.
Projekt geologiczno-techniczny otworu rozpoznawczego - studziennego nr 2
4.
Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1: 200000 arkusz 38 - Płock - wycinek wraz z fragmentem
przekroju hydrogeologicznego A-B
5.
Zestawienie zbiorcze wyników wiercenia otworu studziennego nr 1 w Górkach
Biuro Studiów i Projektów HYDRO-EKO-GEO
Projekt prac geologicznych - otwór studzienny nr 2 na terenie ujęcia wodociągowego we wsi Górki, gm. Gąbin
-2-
1.0. DANE OGÓLNE
1.1.
Zleceniodawca:
Ring Dawid Bujwicki
18-106 Niewodnica Kościelna, ul. Miętowa 5
1.2.
UŜytkownik:
Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Gąbinie
ul. StraŜacka 4A, 09-530 Gąbin - wodociąg wiejski w Górkach
1.3.
Lokalizacja:
teren wodociągowego ujęcia wody w Górkach, działka nr 168/6
gm. Gąbin, pow. płocki, woj. mazowieckie
1.4.
Współrzędne topograficzne wiercenia (w układzie PUWG-1942):
x = 5818040 m
1.5.
y = 4412330 m
Współrzędne geograficzne wiercenia:
λ = 19o 42’ 34” E
1.6.
ϕ = 52o 29’ 02” N
Rzędna bezwzględna (poziom odniesienia - Kronsztadt - 86):
z = 91.5 m n.p.m.
1.7.
1.8.
Arkusz mapy topograficznej:
1: 25000 ark. N-34-124-C-b Dobrzyków [układ 1942, 1990]
Arkusz mapy geologicznej:
1: 200000 Płock - 38
Arkusz mapy hydrogeologicznej:
1: 200000 Płock - 38, 1: 50000 Gąbin - 482
Projektowany otwór będzie drugim otworem inwestora - będzie eksploatowany pojedynczo
przemiennie ze studnią nr 1
1.9.
Zapotrzebowanie na wodę z projektowanego otworu studziennego:
Qhmax = 80 m3/h
1.10. Przeznaczenie wody: cele wodociągowe.
1.11. Wymogi, co do jakości wody - jak dla wody do spoŜycia - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Zdrowia z dn. 29.03.2007 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi” (Dz.U. nr 61,
poz. 417).
-3-
2.0. WSTĘP
Niniejszy projekt prac geologicznych opracowano na zlecenie firmy Ring Dawid Bujwicki, 18-106
Niewodnica Kościelna, ul. Miętowa 5.
Badania hydrogeologiczne objęte projektem dotyczą wykonania otworu rozpoznawczego studziennego nr 2 na terenie wiejskiego ujęcia wodociągowego we wsi Górki, gm. Gąbin.
Aktualnie, rozpatrywane ujęcie składa się z jednej studni wierconej nr 1, w pełni sprawnej
o wydajności eksploatacyjnej Qe = 52 m3/h. Potrzeba budowy kolejnej studni nr 2 podyktowana jest
wzrostem zapotrzebowania wody do Qhmax = 80 m3/h oraz koniecznością wyposaŜenia ujęcia wody
w sprawna studnię awaryjną.
Lokalizację zaprojektowanego otworu studziennego nr 2 oraz podstawowe załoŜenia projektowe
uzgodniono z Inwestorem oraz Zleceniodawcą projektu.
Przy sporządzaniu projektu wykorzystano:
- ogólnodostępne publikacje i mapy geologiczne, w tym Mapę hydrogeologiczną Polski w skali
1 : 200000 - Arkusz Płock, PIG WG 1983 r.1
- geologiczne materiały archiwalne (dane z wierceń hydrogeologicznych) zgromadzone w archiwum
geologicznym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie,
- „Dokumentację hydrogeologiczną ujęcia wody podziemnej z utworów czwartorzędowych z ustaleniem
zasobów wody w kategorii „B” dla potrzeb wodociągu wiejskiego w miejscowości Góry
Dobrzykowskie2, gm. Gąbin” (Geologiczno Górnicza Spółdzielnia Pracy „HYDROGEOWIERT”
w Grudziądzu, 1992 r.) - udostępniona przez właściciela ujęcia wody - Urząd Gminy w Gąbinie3.
1
2
3
Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000 (MhP) - Arkusz Gąbin 482, opracowany w 2002 r. przez Zbigniewa
Nowickiego został przekazany do korekty autorskiej i do chwili obecnej (listopad 2008 r.) nie jest udostępniany.
Aktualnie teren ujęcia znajduje się w obrębie gruntów wsi Górki, gm. Gąbin
W archiwum geologicznym Mazowieckiego Urzędu Marszałkowskiego w Warszawie nie ma w/w Dokumentacji…
-4-
3.0. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UJĘCIA WODY
Wodociągowe ujęcie wód podziemnych w Górkach aktualnie składa się z jednej studni wierconej
nr 1, wykonanej przez Geologiczno Górniczą Spółdzielnię Pracy „HYDROGEOWIERT” Grudziądz w 1992 r.,
o głębokości 50.0 m.
Otwór studzienny został odwiercony metodą udarową w dwóch kolumnach rur:
φ 610 mm - do głębokości 27.0 m (usunięte z otworu po zafiltrowaniu)
φ 508 mm - do głębokości 50.0 m (po zafiltrowaniu podciągnięte do 34.6 m)
W otworze zabudowano filtr tracony, siatkowy z rur stalowych φ 356 mm, o następujących
wymiarach:
o rura nadfiltrowa - długość 7.0 m - zakończona „lewym” gwintem
o część robocza I - długość 5.8 m - siatka nylonowa nr 10
o złącze technologiczne - długość 0.6 m
o część robocza II - długość 4.15 m - siatka nylonowa nr 10
o rura podfiltrowa - długość 4.0 m
o posadowienie - 50.0 m p.p.t.
o obsypka φ 1.4-2 mm
W trakcie pompowania pomiarowego studni nr 1 uzyskano wydajność Q3 = 60 m3/h przy depresji
s3 = 1.23 m (q3 = 48.78 m3/h/1mS).
Wydajność eksploatacyjną studni i zasoby eksploatacyjne ujęcia wody ustalono na:
Qe = 52 m3/h przy depresji se = 1.1 m.
Dokumentacja hydrogeologiczna została zatwierdzona decyzją Urzędu Wojewódzkiego w Płocku
nr 7531/72/92 z dn. 26.11.1992 r.
Ujęcie jest eksploatowane na podstawie pozwolenia wodnoprawnego wydanego przez Starostę
Płockiego nr OŚ.IV.6223-1125/2005 z dn. 13.10.2005 r., w którym dopuszczalne pobory wody z ujęcia
ustalono na: Qdśr = 372 m3/d i Qdmax = 480 m3/d, przy załoŜeniu nieprzekraczania Qhmax = 52 m3/h
(wydajność eksploatacyjna istniejącej studni nr 1).
-5-
4.0. OPIS TERENU BADAŃ
4.1. Szczegółowa lokalizacja ujęcia wody
W chwili obecnej opisywane ujęcie wody - stacja wodociągowa i studnia nr 1 znajdują się
na działce o nr ewid. 146/5 w obrębie geodezyjnym Górki. Nowe, aktualnie projektowane obiekty ujęcia
wody, w tym studnia nr 2 znajdą się na sąsiedniej działce o nr ewid. 168/6.
Zaprojektowany otwór studzienny nr 2 zlokalizowano w południowym naroŜniku w/w działki
nr 168/6, w odległości ok. 8 m od jej granic (projektowanego ogrodzenia) oraz ok. 38 m od istniejącej
studni nr 1.
W promieniu 10 m od projektowanego wiercenia nie ma uzbrojenia podziemnego i naziemnego.
Podobnie w promieniu 30 m nie ma napowietrznych linii energetycznych. Istniejące warunki terenowe
pozwalają na przeprowadzenie prac typowym urządzeniem wiertniczym do wierceń hydrogeologicznych
w zakresie głębokości do 50 - 100 m.
Szczegółowo lokalizację projektowanego wiercenia na tle istniejącego zagospodarowania terenu
przedstawiono na zał. nr 2.
4.2. Położenie, morfologia i hydrografia
Opisywane ujęcie wody znajduje się w niewielkiej wsi Górki, połoŜonej przy drodze gminnej
łączącej dwie większe wsie Dobrzykowo i Góry. Rejon ten połoŜony jest w odległości4 ok. 9 km na N
od miasta Gąbin (siedziby władz gminy miejsko-wiejskiej) i ok. 5.5 km na S od Płocka, stolicy powiatu
w województwie mazowieckim (ryc. 1).
Regionalnie, rozpatrywany rejon połoŜony jest w obrębie Kotliny Płockiej (315.36), która ma rangę
mezoregionu i jest najbardziej wysuniętą na wschód częścią jednostki wyŜszego rzędu - makroregionu
Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej (315.3) - wg podziału J. Kondrackiego i A. Richlinga, zamieszczonego
w Atlasie Rzeczypospolitej Polskiej (red. M. Najgrakowski, PAN, Warszawa 1994 r.).
Morfologicznie opisywany teren znajduje się w obrębie tzw. rozszerzenia pradoliny Wisły,
stanowiącego część Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, która w fazie pomorskiej ostatniego zlodowacenia
(bałtyckiego) stanowiła drogę odpływu wód lodowcowych w kierunku zachodnim. Obecnie opisywaną
część pradoliny wykorzystuje szeroka i sterasowana dolina Wisły. Rejon wsi Górki połoŜony jest na lewym
(południowym) górnym tarasie Wisły5. Występują tu liczne formy polodowcowe, przede wszystkim ozy
i kemy, przemodelowane częściowo w wały wydmowe. Znajduje się tu teŜ kilkadziesiąt niewielkich jezior,
z których najbliŜsze - Jezioro Ciechomickie połoŜone jest w odległości 2.5 km na SW.
4
5
W linii prostej.
Wyraźnie zaznaczający się w morfologii brzeg tarasu przebiega w odległości ok. 750 m na NE.
-6W rejonie ujęcia wody powierzchnia terenu jest prawie płaska, łagodnie nachylona w kierunku
na NE. W sąsiedztwie projektowanego wiercenia teren jest wyrównany, a rzędna wysokościowa wynosi tu
ok. 91.5 m n.p.m.
Opisywany rejon odwadniany jest powierzchniowo gęstą siecią rowów melioracyjnych
odprowadzających wody do Wisły, przepływającej w odległości ok. 3 km na NE. Jeden z takich rowów,
w stanie szczątkowym (prawie zasypany i zarośnięty) rozcina działkę nr 168/6.
Ryc. 1
Lokalizacja ujęcia wody „GÓRKI” na mapie topograficznej w skali 1: 100000
Ujęcie wody GÓRKI
-7-
4.3. Budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne
Budowa geologiczna rejonu ujęcia wody „Górki” została rozpoznana otworem hydrogeologicznym
(studziennym) nr 1 o głębokości 50.0 m. Osady przypowierzchniowe ukształtowane (w stanie naturalnym)
w czasie trwania fazy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego stanowią tutaj piaski drobnoziarniste
zdeponowane na glinach zwałowych, występujących juŜ na głębokości 2 m i kontynuujących się
do głębokości 24 m. PoniŜej glin wystąpiła 4-metrowa warstwa iłów, a pod nim miąŜszy 18-metrowy
kompleks piaszczysty, kończący profil osadów czwartorzędowych. W spągu czwartorzędu nawiercono iły
pstre pliocenu (Tr).
Z
uwagi
na
specyfikę
projektu
(zaprojektowanie
drugiego
otworu
studziennego
na udokumentowanym ujęciu wody z istniejącym otworem studziennym, odległym jedynie o 38 m od otworu
projektowanego) zrezygnowano ze sporządzania niezaleŜnego przekroju hydrogeologicznego, a budowę
geologiczną rejonu zobrazowano graficznie załączając fragment przekroju hydrogeologicznego A-B
do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 2000006 - Arkusz Płock (zał. nr 4). Przekrój ten przechodzi
przez miejscowość Góry, odległą o ok. 4.5 km na NW od miejsca projektowanych prac, ale o analogicznym
typie budowy geologicznej7.
Dla zaprojektowanego wiercenia studziennego nr 2 w m. Górki przyjęto profil analogiczny
do stwierdzonego wierceniem nr 1. W formie zgeneralizowanej przedstawia się on następująco:
0.0
- 2.0
m
2.0
- 24.0 m
- piaski drobnoziarniste
- gliny zwałowe
24.0 - 28.0 m
- iły
28.0 - 46.0 m
- piaski róŜnej granulacji, głównie średnioziarniste
CZWARTORZĘD
46.0 - 52.0 m
- iły
TRZECIOTRZĘD (Pliocen)
Zwierciadło wody:
• nawiercone: ~ 1.5 m p.p.t.
→
ustalone ∼ 1.5 m p.p.t.
• nawiercone: 28 m p.p.t.
→
ustalone ∼ 27 m p.p.t.
W rejonie ujęcia wodociągowego Górkach główne znaczenie uŜytkowe posiada czwartorzędowe
piętro wodonośne z jednym uŜytkowym wgłębnym poziomem wodonośnym (warstwą wodonośną)
występującym w obrębie zawodnionych osadów piaszczystych stwierdzonych w interwale 28-46 m p.p.t.
Zwierciadło wody poziomu ma charakter lekko napięty i stabilizuje się tylko ok. 1 m powyŜej spągu
warstwy napinającej (iłów) na rzędnej ok. 64-64.5 m n.p.m. W rejonie Górek poziom ten jest zasilany
dopływem lateralnym z południowego zachodu oraz przesączaniem pionowym przez izolujące go osady
6
7
Arkusz Gąbin 482 Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50000 (MhP), opracowany w 2002 r., w okresie
sporządzania projektu nie był udostępniony do sprzedaŜy (został przekazany do korekty autorskiej).
Pomiędzy wsiami: Górki i Góry udokumentowano jeszcze 3 otwory studzienne w miejscowości Ciechomice (nr 72,
73 i 74 na Mapie hydrogeologicznej…) o gł. 19-47 m. W dwóch otworach (73 i 74 - Browar) warstwa wodonośna
wystąpiła juŜ od powierzchni terenu, nie była izolowana i do gł. 19 m nie została przewiercona, w trzecim otworze
(72- Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego) warstwa wodonośna wystąpiła w interwale gł. 17.1-45 m i była
izolowana (warunki zbliŜone do stwierdzonych otworem studziennym nr 1 ujęcia Górki).
-8słaboprzepuszczalne. Sumaryczna miąŜszość warstwy izolacyjnej chroniącej poziom wodonośny jest
znaczna i w rejonie Górek wynosi 26 m, w tym 4 m iłów, co powoduje, iŜ lokalnie stopień zagroŜenia
naleŜy określić, jako niski. W skali regionalnej izolacja nie jest ciągła, występują rejony, w których
pokrywa glin i iłów została wyerodowana (np. okolice wsi Ciechomice). Jak zaznaczono wyŜej, regionalny
przepływ wód podziemnych następuje w kierunku na północny wschód, ku Wiśle, stanowiącej ich bazę
drenaŜu.
Opisany poziom wodonośny ujęto do eksploatacji (rozpoznano) otworem studziennym nr 1 o gł. 50 m.
W trakcie próbnego pompowania otworu uzyskano wydajność Q3 = 60 m3/h przy depresji s3 = 1.23 m,
a jego wydajność eksploatacyjną ustalono na Qe = 52 m3/h przy se = 1.1 m.
Współczynnik filtracji wyniósł k = 0.000823 m/s = 71 m/d.
Jakość wody z poziomu wodonośnego jest średnia8 - woda wymaga prostego uzdatniania9 z uwagi
na ponadnormatywną zawartość Ŝelaza (1.5 mg/dm3) i minimalnie manganu (0.1 mg/dm3). Zawartości
związków azotu są minimalne (N-NH4 → 0.3 mg/dm3, N-NO2, N-NO3 → nw), co świadczy o dobrej
odporności poziomu wodonośnego na antropopresję. Stan bakteriologiczny wody nie budzi zastrzeŜeń.
Projektowaną studnią wierconą nr 2, podobnie jak studnią nr 1 zamierza się ująć do eksploatacji
wyŜej opisany czwartorzędowy poziom wodonośny.
8
9
Zgodnie z klasyfikacją przyjętą dla potrzeb Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50000 - arkuszy
realizowanych w latach 1995-2002
Proste uzdatnianie - uzdatnianie poprzez napowietrzanie i filtracją na złoŜu Ŝwirowym lub katalitycznym
-9-
5. OBLICZENIA HYDROGEOLOGICZNE
A. ZałoŜenia projektowe
-
miąŜszość warstwy wodonośnej m = 18 m
współczynnik filtracji k = 0.000823 m/s ≈ 71 m/d (jak w studni nr 1)
długość części roboczej filtra - ogólna10 - ok. 11.5 m, po zredukowaniu złącz - l ≈ 11.5 - 1.0 = 10.5 m
średnica otworu (filtr z obsypką) → przyjęto d = 0.457 m
wydatek jednostkowy studni przy pracy pojedynczej q ≈ 48 m3/h/1mS (zbliŜony do q3 w studni nr 1)
z uwagi na minimalne napięcie zwierciadła wody dopuszczono jego obniŜenie (w czasie eksploatacji
studni) poniŜej spągu warstwy napinającej, maksymalnie do połowy miąŜszości warstwy wodonośnej
- przyjęto pojedynczą, przemienną eksploatację studzien
B. Obliczenia
1. Obliczenie dopuszczalnej prędkości wlotowej wody do filtra
Uwzględniając specyfikę ujęcia wody oraz konstrukcję studni (zastosowano filtr PVC-U odporny na
korozję i kolmatację) na etapie projektowym, przyjęto najczęściej stosowany dla studzien
wodociągowych wzór11 Sichardt’a:
vdop = 19.6
vdop = 19.6
k , w którym k jest przyjmowany [m/d]
71 = 165.15 m/d = 6.88 m/h
2. Obliczenie wydajności maksymalnej studni
- kryterium hydrogeologiczne:
Qmax = 3.14 ⋅ d ⋅ l ⋅ vdop = 3.14 ⋅ 0.457 ⋅ 10.5 ⋅ 6.88 = 103.66 → przyjęto 104 m3/h
- kryterium techniczne (gwarantowana przepustowość filtra przy v = 3 cm/s):
dla szczeliny 0.75-1.5 mm
→ Qmax = l ⋅ Qmax-1m ≈ 10.5 ⋅ 8.2 = 86.1 → przyjęto 86 m3/h
dla szczeliny 2 mm
→ Qmax = l ⋅ Qmax-1m = 10.5 ⋅ 10.6 = 112.35 → przyjęto 112 m3/h
dla szczeliny ≥ 3 mm
→ Qmax = l ⋅ Qmax-1m = 10.5 ⋅ 12.6 = 132.3 → przyjęto 132 m3/h
3. Obliczenie depresji12 przy Q = Qmax = 104 m3/h i Q = Qhmax = 80 m3/h (przy pracy pojedynczej)
Dla Q = Qmax = 104 m3/h depresja wyniesie:
s=
Dla Q = Qhmax = 80 m3/h depresja wyniesie:
s=
Qmax
q
Qmax
q
=
=
104
48
80
48
= 2.17
= 1.67
→ przyjęto 2.2 m
→ przyjęto 1.7 m
4. Obliczenie teoretycznego zasięgu oddziaływania ujęcia12
10
11
12
Dla Q = Qmax = 104 m3/h
R = 10 ⋅ 2.2 ⋅ 71 = 185 m
Dla Q = Qhmax = 80 m3/h
R = 10 ⋅ 1.7 ⋅ 71 = 143 m
Filtry PVC-U są wytwarzane w odcinkach fabrycznych o długości: 1, 2, 3 i 4 m (łącznie z czopem i mufą)
Na etapie dokumentacyjnym dopuszcza się zastosowanie innych wzorów zalecanych dla studzien wodociągowych
np. Abramowa vdop = 60 4 k , ewentualnie średniej arytmetycznej z w/w wzorów Sichardt’a i Abramowa.
Zgodnie z Poradnikiem hydrogeologa (tabela 11.1.5), teoria dopływu wody do studni niezupełnych dotyczy niemal
wyłącznie studni w warstwach o zwierciadle napiętym… Do obliczeń studni w warstwie o zwie5rciadle częściowo
swobodnym i częściowo napiętym z dobrym przybliŜeniem nadają się wzory dla wód napiętych.
- 10 -
6. STREFA OCHRONY SANITARNEJ
Pomimo, iŜ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie projektów
prac geologicznych (Dz.U. nr 153/2001 r., poz. 1777) nie nakazuje rozpatrywania na etapie projektu sprawy
stref ochronnych, w niniejszym opracowaniu podano wstępne informacje dotyczące ochrony sanitarnej
ujęcia, w zakresie adekwatnym do stopnia rozpoznania rejonu, w nawiązaniu do przyjętych załoŜeń
projektowych.
Zgodnie z „Ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne” (Dz.U. Nr 115/2001 r., poz. 1229
z późniejszymi zmianami) przy rozpatrywaniu strefy ochronnej wzięto pod uwagę następujące czynniki:
- budowę geologiczną i warunki
hydrogeologiczne13 (opisane szczegółowo w rozdziale 4.3.)
- przeznaczenie ujęcia - ujęcie pracujące na potrzeby wodociągu wiejskiego,
- sposób zagospodarowania i uŜytkowania gruntów w rejonie i sąsiedztwie ujęcia (zabudowa wiejska,
głównie zagrodowa, pola uprawne i łąki),
Biorąc pod uwagę w/w czynniki, a szczególnie fakt niepotwierdzonej ciągłości izolacji poziomu
wodonośnego (w skali rejonu) na etapie projektowym przyjmuje się, iŜ:
• podstawowa niezbędna ochrona sanitarna ujęcia wody wymagałaby załoŜenia terenu ochrony
bezpośredniej, obejmującego studnie wraz z obudowami oraz pasem gruntu wokół nich o szerokości
ok. 8 m, w obrębie którego naleŜy zapewnić:
- odprowadzenie wód opadowych w taki sposób, aby nie mogły one przedostawać się do urządzeń
słuŜących do poboru wody,
- zagospodarowanie terenu zielenią,
- ograniczenie do niezbędnych potrzeb przebywania osób niezatrudnionych stale przy urządzeniach
słuŜących do poboru wody.
• pełna ochrona ujęcia wody teoretycznie wymagałaby dodatkowo załoŜenia terenu ochrony pośredniej
o wymiarach związanych z obszarem zasilania ujęcia wody. Z uwagi na istnienie w rejonie ujęcia
miąŜszej izolacji poziomu wodonośnego oraz brak na przestrzeni ponad 20 lat istotnych niekorzystnych
zmian jakości wody, na obecnym etapie rozpoznania geologicznego rejonu zakładanie takiego obszaru
byłoby nie do końca uzasadnione.
NaleŜy podkreślić, iŜ zgodnie z zapisami w/w Ustawy…zakładanie stref ochronnych nie jest
obowiązkowe14, lecz uzaleŜnione od woli i moŜliwości właściciela (uŜytkownika) ujęcia wody. Potrzeba,
wstępny zasięg strefy ochronnej i zakres ograniczeń uŜytkowania terenu w jej obrębie powinien być
określony na podstawie danych zawartych w powykonawczej dokumentacji hydrogeologicznej.
13
14
W rejonie Górek miąŜszość utworów słaboprzepuszczalnych izolujących ujmowany czwartorzędowy poziom
wodonośny wynosi ok. 26 m, w tym 4 m iłów. Wg obliczeń i załoŜeń przyjmowanych na Mapie hydrogeologicznej
Polski w skali 1:50000 (Instrukcja opracowania i komputerowej edycji mapy hydrogeologicznej Polski w skali
1: 5000 - część I - opracowanie autorskie, PIG, Warszawa 1999 r.) przy izolacji ciągłej 15-50 m (dla iłów 5-10 m)
czas pionowej migracji zanieczyszczeń (czas przesiąkania i przesączania zanieczyszczeń przez utwory
słaboprzepuszczalne) wynosi 25-100 lat. Horyzonty wodonośne tak izolowane naleŜy zaliczyć do horyzontów
średnio- i nisko-zagroŜonych. Aktualnie brak jest pewnych informacji odnośnie ciągłości warstwy izolacyjnej
w rejonie Górek. W skali regionalnej izolacja ta moŜe być ograniczona lub wręcz zanikać.
Wniosek o załoŜenie strefy ochronnej składa właściciel (uŜytkownik) ujęcia wody, ponosząc koszty załoŜenia strefy.
W zaleŜności od zakresu strefy ochronnej organem właściwym do jej utworzenia jest organ wydający pozwolenie
wodnoprawne, tj. właściwe Starostwo Powiatowe (teren ochrony bezpośredniej) lub Dyrektor RZGW (teren ochrony
bezpośredniej plus teren ochrony pośredniej).
- 11 -
7. PROJEKT GEOLOGICZNO-TECHNICZNY OTWORU ROZPOZNAWCZEGO
Zgodnie z wytycznymi części dokumentacyjnej dla pokrycia określonego tam zapotrzebowania
na wodę zostanie wykonany otwór wiertniczy o charakterze rozpoznawczym do głębokości ok. 52 m.
Lokalizacja otworu została wyznaczona na załączonym planie sytuacyjnym (zał. nr 2), w oparciu
o przeprowadzoną wizję lokalną oraz rozeznanie warunków terenowych.
7.1. Warunki techniczne prowadzenia robót
Zaprojektowany otwór studzienny nr 2 zlokalizowano w południowym naroŜniku w/w działki
nr 168/6, w odległości ok. 8 m od jej granic (projektowanego ogrodzenia) oraz ok. 38 m od istniejącej
studni nr 1.
W promieniu 10 m od projektowanego wiercenia nie ma uzbrojenia podziemnego i naziemnego.
Podobnie w promieniu 30 m nie ma napowietrznych linii energetycznych. Istniejące warunki terenowe
pozwalają na przeprowadzenie prac typowym urządzeniem wiertniczym do wierceń hydrogeologicznych
w zakresie głębokości do 50-100 m.
Graficznie lokalizację projektowanego wiercenia zobrazowano na zał. nr 2, na którym
przedstawiono takŜe aktualne uzbrojenie terenu w rejonie studni.
Lokalizacja ta jest w pełni dopuszczalna z punktu widzenia przepisów Rozporządzenia Ministra
Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpoŜarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny
otworami wiertniczymi15 (Dz. U. Nr 109, poz. 961).
Dodatkowe uwagi dotyczące warunków technicznych prowadzenia robót:
ogólne:
• Zastosowane urządzenie wiertnicze powinno posiadać parametry zapewniające zrealizowanie
postawionego zadania geologicznego, zgodnie z jego dokumentacją techniczno-ruchową.
• Roboty wiertnicze powinny być prowadzone pod dozorem osób posiadających odpowiednie
(stwierdzone) kwalifikacje.
• Załoga prowadząca roboty wiertnicze powinna być przeszkolona w zakresie bhp i ppoŜ. (zgodnie
z w/w Rozporządzeniem Ministra Gospodarki… w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy….)
15
§ 42. 1. Otwór wiertniczy lokalizuje się co najmniej w odległości:
1) …
2) wynoszącej 1.5 wysokości wieŜy wiertniczej lub masztu od linii kolejowych, kanałów i zbiorników
wodnych, rzek, dróg publicznych, zabudowań, z tym Ŝe odległość od napowietrznych linii wysokiego
napięcia powinna wynosić 1.5 wysokości wieŜy lub masztu, lecz nie mniej niŜ 30 m.
2. …
3. …
4. Odległości, o których mowa w ust. 1, mogą być zmniejszone przez kierownika ruchu zakładu
górniczego w przypadkach uzasadnionych warunkami techniczno-ruchowymi; o zmniejszeniu
odległości zawiadamia się właściwy organ nadzoru górniczego.
- 12 szczegółowe:
• W trakcie wiercenia nie przewiduje się napotkania i przewiercania: horyzontów wodnych
o podwyŜszonym ciśnieniu (samowypływów), warstw chłonnych (szczelinowatych, skawernowanych,
o duŜej porowatości) oraz horyzontów ropnych i gazowych. W związku z tym nie przewiduje się
Ŝadnych istotnych utrudnień geologicznych dla prowadzenia wiercenia.
• W trakcie wiercenia nie planuje się stosowania materiałów promieniotwórczych.
• Woda do potrzeb wiercenia będzie dostarczana na plac budowy z budynku SUW.
• Większość urządzeń wiertniczych nie wymaga zasilania w energię elektryczną, bowiem są one
napędzane silnikami spalinowymi. Prace na wiertni będą prowadzone na jedną zmianę - w dzień,
w związku z tym plac budowy nie wymaga oświetlenia. Energia elektryczna do pompowania zostanie
dostarczona z budynku SUW lub awaryjnie z agregatu prądotwórczego.
• Urobek w trakcie wiercenia będzie odprowadzany do dołu urobkowego, który po zakończeniu wiercenia
będzie zasypany, zestabilizowany a jego nadmiar zostanie zuŜyty do splantowania terenu.
• Wodę z próbnego pompowania naleŜy odprowadzać przy uŜyciu rurociągu lub węŜa straŜackiego
do rowu melioracyjnego na terenie działki.
• Po przeprowadzeniu zaprojektowanych badań odwiert zostanie zabezpieczony „huczkiem” z rury
stalowej i przekazany Inwestorowi.
7.2. Konstrukcja techniczna otworu
Konstrukcja
techniczna
otworu
została
wstępnie
uzgodniona
pomiędzy
Zleceniodawcą
i Projektantem. ZałoŜono wykonanie studni dwoma kolumnami rur φ 508 i φ 457 mm i zafiltrowanie jej
filtrem kolumnowym z rur PVC-U φ 315 mm (DN 300) - siatkowym, lub szczelinowym z obsypką
filtracyjną.
Projektowany otwór rozpoznawczy o głębokości planowanej ok. 52 m naleŜy wykonać systemem
udarowym lub okrętno-udarowym w dwóch kolumnach rur:
• φ 508 mm - do gł. ok. 10 m
• φ 457 mm - do gł. końcowej ok. 52 m
Kolumna rur φ 508 mm zostanie posadowiona wodoszczelnie, zaś kolumna rur φ 457 mm zostanie
usunięta z otworu całkowicie po jego zafiltrowaniu.
Przewiduje się, Ŝe w otworze zostanie zabudowany filtr kolumnowy z atestowanych rur PVC-U
SBF-KP φ 315 mm DN300 o następującej konstrukcji:
1. rura nadfiltrowa - dł. 34.5 m
- do wierzchu
2. część robocza
- filtr siatkowy (rura frezowana szczelinowo owinięta siatką
- dł. og. 11.5 m
nylonową) lub szczelinowy16
3. rura podfiltrowa17 - dł. 6.0 m
16
17
- zakończona denkiem.
W przypadku korzystnej i niezbyt zmiennej granulacji warstwy wodonośnej zaleca się zastosowanie filtra
szczelinowego.
Zaprojektowano stosunkowo długą rurę podfiltrową, tak aby w przypadku większej od załoŜonej depresji
eksploatacyjnej moŜna było umieścić w niej pompę głębinową
- 13 Filtr zostanie posadowiony na gł. ok. 52 m.
Wokół filtra właściwego zostanie wykonana obsypka piaskowa lub Ŝwirowa o granulacji dobranej
na podstawie uziarnienia warstwy wodonośnej.
Rurę nadfiltrową i podfiltrową naleŜy wyposaŜyć w prowadnice do rur φ 457 mm.
Końcową głębokość otworu naleŜy dostosować do postawionego zadania geologicznego,
tj. zafiltrowania środkowej i dolnej części wgłębnej warstwy wodonośnej. Wiercenie naleŜy zakończyć po
przewierceniu w/w warstwy i zagłębieniu się w podściełające ją osady plioceńskie na gł. ok. 6 m - na rurę
podfiltrową. Ostateczną konstrukcję i typ filtra, nr siatki filtracyjnej lub szerokość szczeliny oraz rodzaj
obsypki ustali dozór geologiczny na podstawie rzeczywistych warunków gruntowo-wodnych.
Graficznie projektowaną konstrukcję otworu przedstawiono na zał. nr 3.
7.3. Izolowanie horyzontów wodonośnych
W celu odizolowania ujętych warstw wodonośnych od powierzchni terenu zaprojektowano:
o pozostawienie w otworze kolumny rur φ 508 mm, posadowionej wodoszczelne metodą iłowania
prostego (w korku iłowym) - wg typowej instrukcji prowadzenia wierceń hydrogeologicznych.
o dodatkowe wypełnienie przestrzeni po usuniętych rurach φ 457 mm compactonitem i gęstym mleczkiem
iłowym.
7.4. Pobieranie próbek gruntu i wody
Podczas wiercenia naleŜy pobierać próbki gruntu do skrzynek znormalizowanych o pojemności
3
1 dm . Próbki naleŜy pobierać:
- z kaŜdej warstwy wyróŜniającej się litologicznie
- z warstw nieprzepuszczalnych o duŜej miąŜszości co 2 m
- z warstw wodonośnych o duŜej miąŜszości co 1 m.
Ponadto naleŜy pobrać próbki gruntu z róŜniących się litologicznie partii ujmowanej warstwy
wodonośnej - do badań granulometrycznych (do torebek foliowych lub słojów szklanych)
W czasie próbnego pompowania otworu nr 2, pod koniec pompowania pomiarowego, naleŜy pobrać
1 próbkę wody do badań fizyczno-chemicznych i bakteriologicznych.
Zakres oznaczeń - typowy dla wydania orzeczenia o przydatności wody do spoŜycia.
Analiza technologiczna - wyłącznie na Ŝyczenie zleceniodawcy.
- 14 -
7.5. Pomiary i badania hydrogeologiczne
W trakcie wiercenia otworu naleŜy codziennie przed rozpoczęciem wiercenia i po jego zakończeniu
wykonywać pomiary głębokości zwierciadła wody w otworze i zapisywać je w dziennych raportach
wiertniczych. Po nawierceniu warstwy wodonośnej i zagłębieniu się wierceniem w tę warstwę na głębokość
1 m konieczne jest przerwanie robót wiertniczych i dokonanie pomiarów stabilizacji zwierciadła wody.
Po zafiltrowaniu otworu i odsłonięciu filtra naleŜy zmierzyć poziom zwierciadła wody w otworze,
a następnie przeprowadzić próbne pompowanie składające się z dwóch etapów:
a) pompowanie oczyszczające - winno być wykonywane do chwili całkowitego oczyszczenia się wody
z zawiesiny mechanicznej. Do celów kosztorysowych ustala się czas pompowania oczyszczającego
równy 24 godziny. Wydajność pompowania nie powinna przekroczyć 1.2 Qmax studni. Po zakończeniu
pompowania oczyszczającego naleŜy usunąć osad z filtra, otwór zachlorować i zarządzić przerwę
w ruchu trwającą minimum 1 dobę.
b) pompowanie pomiarowe - naleŜy przeprowadzić na trzech cyklach dynamicznych, przy czym jako
podstawę do ustalenia wydajności na poszczególnych cyklach naleŜy wykorzystać wyniki pompowania
oczyszczającego.
I cykl → Q1 = 1/3 Q3
II cykl → Q2 = 2/3 Q3
III cykl → Q3
Qhmax ≤ Q3 ≤ 1.2 Qmax (Qhmax = 80 m3/h - zapotrzebowanie na wodę - godzinowe maksymalne)
Czas pompowania pomiarowego na poszczególnych cyklach ustala się wstępnie na 24 godziny jednakŜe nie mniej niŜ 12 godzin warunków ustalonych na kaŜdym cyklu.
Pompowanie moŜna wykonać agregatem pompowym typoszeregu GC.6, Grundfos SP-77, SP-95 lub
innym o podobnej wydajności zbliŜonej do Q = 80-100 m3/h. W trakcie pompowania pomiarowego naleŜy
w miarę moŜliwości18 technicznych prowadzić pomiary kontrolne w istniejącej studni nr 1, wyłączonej
z eksploatacji lub eksploatowanej ze stałą wydajnością. Po zakończeniu pompowania naleŜy wykonać
pomiary stabilizacji zwierciadła wody w otworze pompowym i otworze obserwacyjnym. Próbne
pompowanie naleŜy przeprowadzić zgodnie ze szczegółową instrukcją, sporządzoną przez geologa
dozorującego (wydajność pompowania, typ pompy i głębokość jej zawieszenia, czas pompowania,
częstotliwość pomiarów itp.).
7.6. Pomiary geodezyjne
Pomiary geodezyjne obejmą wykonanie domiarów wykonanego otworu hydrogeologicznego
do stałych elementów terenowych (budynków, dróg, granic działki itp.) oraz określenie rzędnej powierzchni
terenu w miejscu wiercenia pomiarami terenowymi w nawiązaniu do sieci reperów państwowych
(niwelacja techniczna).
18
Studnia wodociągowa pozostaje w stałej eksploatacji i jest załączana automatycznie w dostosowaniu do rozbioru
wody z wodociągu.
- 15 -
7.7. Prace dodatkowe - próbne pompowanie studni nr 1
NiezaleŜnie od zaprojektowania wykonania nowego otworu studziennego nr 2 proponuje się
przeprowadzenie dodatkowego próbnego pompowania istniejącej studni nr 1. Wydajność końcowa
pompowania powinna być zbliŜona do 80 m3/h, o ile pozwali na to jej aktualny stan techniczny,
potwierdzony wstępnymi pomiarami wykonanymi w trakcie rutynowej pracy ujęcia wody. Próbne
pompowanie studni nr 1 pozwoli na dokładne określenie jej aktualnego stanu technicznego oraz
ewentualnie na podwyŜszenie jej parametrów eksploatacyjnych.
Zakłada się, iŜ będzie ono składało się z dwóch etapów:
a) pompowania doczyszczającego (do wydajności ok. 80 m3/h) - winno być ono wykonywane do chwili
całkowitego oczyszczenia się wody z zawiesiny mechanicznej. Wstępnie ustala się czas pompowania
oczyszczającego równy 12 godzin. Wydajność pompowania nie powinna przekroczyć 1.2 Qmax studni.
Po zakończeniu pompowania oczyszczającego naleŜy otwór zachlorować i zarządzić przerwę
w ruchu trwającą minimum 1 dobę.
b) pompowanie pomiarowe - naleŜy przeprowadzić na dwóch lub trzech cyklach dynamicznych, przy czym
wydajność ostatniego cyklu nie powinna przekroczyć 1.2 Qmax studni. Czas pompowania pomiarowego
na poszczególnych cyklach ustala się wstępnie na 24 godziny - jednakŜe nie mniej niŜ 12 godzin
warunków ustalonych na kaŜdym cyklu.
MoŜliwe, iŜ próbne pompowanie studni nr 1 będzie moŜna przeprowadzić dopiero po wykonaniu,
udokumentowaniu, podłączeniu i uzbrojeniu studni nr 2. W takim przypadku najprawdopodobniej zostanie
ono udokumentowane niezaleŜnie od udokumentowania studni nr 2.
7.8. Uwagi końcowe
❏ Projektowane w niniejszym opracowaniu roboty geologiczne powinny przebiegać pod dozorem
uprawnionego geologa.
❏ Lokalizacja otworu, przyjęcie filtra oraz zakończenie próbnego pompowania powinno odbywać się
komisyjnie i protokolarnie.
❏ Dopuszcza się zmianę lokalizacji zaprojektowanego otworu studziennego w ramach działki Inwestora
w zakresie do 10 m w stosunku do lokalizacji projektowanej przy zachowaniu obowiązujących
przepisów określonych w:
- Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690),
- Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpoŜarowego w zakładach
górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. Nr 109, poz. 961).
- 16 ❏ Po zakończeniu przewidywanych projektem robót i badań geolog dozorujący sporządzi dodatek
do dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia wody. Wykonane opracowanie naleŜy wykonać w terminie
do 6 miesięcy od zakończenia prac terenowych i przekazać do Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Mazowieckiego w Warszawie.
❏ W przypadku nienapotkania warstw wodonośnych oraz braku moŜliwości głębienia otworu w celu
rozwiązania załoŜonego zadania wykonany otwór naleŜy zlikwidować przez usunięcie rur
z równoczesnym wypełnieniem otworu urobkiem. Przy likwidacji naleŜy zwracać uwagę na konieczność
izolacji nawierconych stref wodonośnych, aby uniemoŜliwić połączenie się wód z róŜnych poziomów.
Decyzję o likwidacji otworu naleŜy podjąć komisyjnie z udziałem przedstawiciela Inwestora,
wykonawcy i geologa nadzorującego. NaleŜy zaznaczyć, iŜ prawdopodobieństwo wystąpienia powyŜszej
sytuacji jest znikome.
- 17 -
8. HARMONOGRAM PRAC I TERMINY REALIZACJI
1. Zatwierdzenie projektu prac geologicznych.
2. Zgłoszenie robót (na dwa tygodnie przed ich rozpoczęciem).
3. Wykonanie otworu nr 2 wraz z próbnym pompowaniem (ok. 4-6 tygodni).
4. Wykonanie badań laboratoryjnych wody i pomiarów geodezyjnych.
5. Wykonanie próbnego pompowania studni istniejącej nr 1 (w miarę moŜliwości realizacyjnych).
6. Opracowanie dodatku do dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia wody (sporządzić w terminie do 6
miesięcy od zakończenia prac terenowych) i przesłanie 4 egz. do Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Mazowieckiego w Warszawie (w terminie do 6 miesięcy od zakończenia robót
geologicznych).
Szacunkowy termin wykonania robót geologicznych - po zatwierdzeniu projektu i wyłonieniu
wykonawcy prac, najprawdopodobniej w drugiej połowie 2009 r. lub 2010 r.
Wnioskowany termin waŜności decyzji zatwierdzającej projekt - do końca 2011 r.
- 18 -
9. PODSUMOWANIE I WNIOSKI
W celu zaopatrzenia wiejskiego ujęcia wodociągowego „Górki” w pełnosprawny dopełniający otwór
studzienny o wydajności pokrywającej Qhmax = 80 m3/h zaprojektowano odwiercenie studziennego
otworu rozpoznawczego nr 2 o gł. 52 m. Projektowany otwór zakłada się wykonać systemem udarowym
lub okrętno - udarowym w dwóch kolumnach rur φ 508 i φ 457 mm i zafiltrować filtrem kolumnowym
wykonanym z rur PVC-U φ 315 mm DN 300 - siatkowym lub szczelinowym z obsypką filtracyjną.
Projektowanym otworem zamierza się ująć do eksploatacji czwartorzędowy uŜytkowy poziom
wodonośny (wgłębną warstwę wodonośną), przewidywany w interwale 28-46 m p.p.t..
Woda z zaprojektowanego otworu studziennego w stanie surowym nie będzie odpowiadać warunkom
stawianym wodzie do spoŜycia z uwagi na podwyŜszoną zawartość Ŝelaza i manganu. W konsekwencji
będzie wymagała prostego uzdatniania przez napowietrzanie i filtrację na złoŜu Ŝwirowym
lub katalitycznym. Stan bakteriologiczny wody nie powinien budzić zastrzeŜeń.
W przyszłości wokół zaprojektowanego otworu nr 2 będzie zasadne utrzymywanie terenu ochrony
bezpośredniej obejmującego ujęcie wody (studnię) oraz pas gruntu wokół niego o promieniu ok. 8 m.
Obszar ten powinien być wyłączony z wszelkiego uŜytkowania niezwiązanego z eksploatacją studni.
Ewentualna potrzeba pełnej ochrony ujęcia wody poprzez załoŜenie terenu ochrony pośredniej zostanie
określona w dokumentacji powykonawczej (dodatku do dokumentacji hydrogeologicznej).
Realizacja zaprojektowanych robót geologicznych spowoduje okresowe (ok. 4 - 6 tygodni) pogorszenie
warunków akustycznych w rejonie ich wykonywania. Z uwagi krótki okres prowadzenia prac i dzienną
porę ich wykonywania uciąŜliwość akustyczna dla okolicznej ludności będzie niewielka.
➏ NiezaleŜnie od wykonania nowego otworu studziennego nr 2 zaproponowano przeprowadzenie
dodatkowego próbnego pompowania istniejącej studni nr 1 z wydajnością zbliŜoną do 80 m3/h,
o ile pozwala na to jej aktualny stan techniczny (potwierdzony wstępnymi pomiarami wykonanymi
w trakcie rutynowej pracy ujęcia wody). Pompowanie to pozwoli na dokładne określenie aktualnego
stanu technicznego studni oraz ewentualnie na podwyŜszenie jej parametrów eksploatacyjnych.
Opracował: mgr inŜ. Cezary Madejski

PROJEKT Geologiczny Gąbin tekst

Transkrypt

Podobne dokumenty

Odkazanie studni kopanej, odkazanie wody