Korelacja sztuki malarskiej i filmowej na przykładzie filmu Jana

Korelacja sztuki malarskiej i filmowej na przykładzie filmu Jana

Temat: Korelacja sztuki malarskiej i filmowej na przykładzie filmu Jana Jakuba
Kolskiego „Historia kina w Popielawach”
Opracowanie: Ida Łotocka-Huelle
Etap edukacyjny: gimnazjum, liceum
Przedmiot: plastyka
Czas: 2 godziny lekcyjne (plus projekcja filmu)
Po zajęciach uczeń będzie umiał:
•
wyjaśnić – na przykładzie – na czym polega korelacja sztuk;
•
porównać kadr filmowy do obrazu, wskazując podobieństwa i różnice;
•
wskazać ruch jako specyfikę przekazu filmowego;
•
wyjaśnić pojęcie kompozycji i określić jej typy;
•
rozpoznać typy kompozycji na wybranych kadrach filmowych i obrazach malarskich;
•
wyjaśnić pojęcie inspiracji i wskazać przykłady inspiracji malarstwem w obejrzanym filmie.
Metody pracy:
wykład, praca w zespołach, analiza materiału wizualnego, zadania plastyczne, rozmowa nauczająca,
analiza filmu
Środki dydaktyczne:
•
film Jana Jakuba Kolskiego „Historia kina w Popielawach”,
•
słownik pojęć plastycznych i wyrazów obcych,
•
materiał pomocniczy nr 1 i 2 – reprodukcje dzieł i kadry filmowe do analizy porównawczej dostępne na stronach internetowych www.filmotekaszkolna.pl (Nasze lekcje/5.Obrazy
magiczne/Metodyka),
•
karty pracy ucznia nr 1, 2, 3, 4, 5, 6 dostępne na stronach internetowych
www.filmotekaszkolna.pl ( Nasze lekcje/5.Obrazy magiczne/Metodyka),
•
płyta CD z wszystkim załącznikami wykorzystywanymi podczas zajęć.
Pojęcia kluczowe:
korelacja
kompozycji
inspiracja
malarskość filmu
„ruchome obrazy”
kadr filmowy
pole obrazowe
ekspresyjna rola
kompozycja dzieła
1
Uwagi:
Uczniowie przed przystąpieniem do zajęć muszą obejrzeć film oraz zapoznać się z definicjami pojęć:
„korelacja”, „inspiracja”, „kompozycja”, „harmonia”, „kontrast”, „kadr filmowy”.
Przebieg zajęć:
1. Zapisz na tablicy temat. Zapytaj uczniów, czy rozumieją użyte w nim słowo „korelacja”. Wysłuchaj
odpowiedzi, a w razie konieczności uzupełnij definicję. Zapowiedz, że podczas zajęć będziecie
zajmować się porównywaniem sztuki malarskiej ze sztuką filmową, uwzględniając przede wszystkim
kompozycję i wzajemne inspiracje obu tych sztuk.
2. Zainicjuj rozmowę na temat filmu obejrzanego przed zajęciami. Możesz wykorzystać poniższe
pytania:
•
W jakiej scenerii dzieje się akcja?
•
Jaką rolę w życiu bohaterów odgrywa kino?
•
Co według bohaterów filmu jest istotą filmowej magii?
3. Odtwórz kilka pierwszych sekund filmu (będą to nieruchome kadry pejzażu). Zapytaj o znaczenie
pojęcia „kadr filmowy” oraz wyjaśnij, na czym polega podobieństwo kadru do pola obrazowego.
Zapytaj uczniów, kiedy kadr będzie przypominał obraz i czy rozpoznali takie kadry w filmie, czym się
charakteryzowały? Poproś, by podawali zapamiętane przykłady.
Podsumowując wypowiedzi uczniów, wyjaśnij, że malarskość kadru, tzn. zorganizowanie go w taki
sposób, jak malarz tworzy obraz, można uzyskać za pomocą bogatych środków wyrazu wizualnego,
dających podobne jak na obrazie złudzenie przestrzeni, głębi, aury, kolorytu, efektów światła i cienia.
Jednocześnie podkreśl, że między najbardziej nawet malarskim kadrem filmowym a obrazem
pozostaną dwie zasadnicze różnice: ruch będący nieodłączną cechą filmu oraz fakt, że żaden kadr
filmowy nie funkcjonuje w izolacji, zawsze on jest częścią całości.
4. Powiedz uczniom, że film jako sztuka, która powstała później, korzysta ze środków wyrazu innych
sztuk, w tym malarstwa. Spytaj uczniów, jak rozumieją pojęcie „inspiracja”. Wyjaśnij, na czym polega
inspiracja malarstwem w filmie oraz podaj najpopularniejsze formy jej wykorzystania (np. aluzje,
cytaty, stylizacje, kompozycje kadru).
5. Jeśli to możliwe, to wyświetl za pomocą rzutnika wybrane przykłady inspiracji malarskich w filmie
zamieszczone w materiale pomocniczym nr 1. Kolejno omów je z uczniami (odwołując się do ich
wiedzy). W razie potrzeby zadawaj pytania pomocnicze:
2
•
Co łączy kadr filmowy z prezentowanym obrazem? Co jest cechą wspólną?
•
Dlaczego reżyser zdecydował się zastosować taki zabieg?
•
Czy potrafisz określić zakres inspiracji – czy jest to stylizacja (cytat, aluzja itp.)?
6. Zapytaj wybranego ucznia o definicję pojęcia „kompozycja”, przypomnij (lub poproś o to kolejnego
ucznia) typy kompozycji omawianych do tej pory.
Następnie, wykorzystując materiał pomocniczy nr 2, dokonaj wraz z uczniami analizy porównawczej
wybranych kadrów filmowych i reprodukcji dzieł sztuki pod względem kompozycji.
7. Podziel uczniów na sześć grup i rozdaj im po jednej karcie pracy. Zadaniem każdego z zespołów
będzie rozpoznanie zasady kompozycyjnej wykorzystanej w przedstawionym kadrze z filmu. Są to:
karta pracy ucznia nr 1 – kompozycja oparta na rytmie, nr 2 – kompozycja zbudowana światłem, nr 3 –
kompozycja symetryczna, nr 4 – kompozycja zbudowana światłem, nr 5 – kompozycja asymetryczna/z
mocnym punktem, nr 6 – kompozycja oparta na kontraście kierunków.
W określonym przez ciebie czasie uczniowie analizują kadry i wybierają właściwą zasadę spośród
umieszczonych pod nimi propozycji. Omów z podopiecznymi ich spostrzeżenia (warto wszystkie kadry
wyświetlić za pomocą rzutnika, tak by wszyscy mogli przyjrzeć się obrazom analizowanym przez inne
grupy).
8. Zapytaj uczniów, jakie odczucia budzą analizowane typy kompozycji. Czemu może służyć ich
zastosowanie w dziele filmowym? Poleć uczniom, aby pisemnie sformułowali wniosek o ekspresyjnej
roli kompozycji kadru i jej funkcji w budowaniu dramaturgii filmu. Ochotników poproś o odczytanie
notatek.
Podsumowanie:
Podsumowując lekcję, zwróć uwagę na to, że film, dysponujący własnymi środkami wyrazu, korzysta
również z osiągnięć sztuk, które były przed nim. Dzięki językowi malarstwa, już utrwalonemu w
kulturze, a tym samym w percepcji widzów, film uzyskuje czytelność symboli i metafor, klarowność
obrazu, spodziewaną ekspresję oraz jasne powiązanie tematu z epoką. Podobieństwa środków
wyrazu filmu i malarstwa są przykładem korelacji sztuk.
Praca domowa:
Zachęć uczniów do stworzenia własnej kompozycji malarskiej inspirowanej filmem Kolskiego, opartej
na jednej z zasad kompozycyjnych omówionych na lekcji.
3
Karta pracy nr 1
Określ zasadę kompozycyjną kadru – podkreśl właściwą odpowiedź.
■ symetria ■ asymetria ■ rytm ■ kontrast kierunków ■ budowanie światłem ■ mocny punkt
Karta pracy nr 2
Określ zasadę kompozycyjną kadru – podkreśl właściwą odpowiedź.
■ Symetria ■ asymetria ■ rytm ■ kontrast kierunków ■ budowanie światłem ■ mocny punkt
4
Karta pracy nr 3
Określ zasadę kompozycyjną kadru – podkreśl właściwą odpowiedź.
■ Symetria ■ asymetria ■ rytm ■ kontrast kierunków ■ budowanie światłem ■ mocny punkt
Karta pracy nr 4
Określ zasadę kompozycyjną kadru – podkreśl właściwą odpowiedź.
■ Symetria ■ asymetria ■ rytm ■ kontrast kierunków ■ budowanie światłem ■ mocny punkt
5
Karta pracy nr 5
Określ zasadę kompozycyjną kadru – podkreśl właściwą odpowiedź.
■ Symetria ■ asymetria ■ rytm ■ kontrast kierunków ■ budowanie światłem ■ mocny punkt
Karta pracy nr 6
Określ zasadę kompozycyjną kadru – podkreśl właściwą odpowiedź.
■ Symetria ■ asymetria ■ rytm ■ kontrast kierunków ■ budowanie światłem ■ mocny punkt
6
Załącznik 1. Inspiracje malarskie
Harmonia krajobrazu - aluzja
Kadr 0:10:43
W. Podkowiński „Krajobraz z Wilczyc”
Polskie wnętrze – folklor, przełom XIX/ XX w -stylizacja
Kadr 0:27:17
W. Tetmajer „Zaloty”
Kucie kos – motyw z powstania styczniowego – aluzja, symbol
Kadr 1:21:36
A. Grottger „Kucie kos” cykl Polonia, Wiesław Juszczak,
"Artur Grottger. Pięć cyklów". Wydawnictwo Arkady Warszawa, 1960., obraz ze strony
http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Grottger/Images/Pol3.jpg
7
Powstańcy – motyw z powstania styczniowego – cytat, symbol
Kadr 1:20:15
A. Grottger „Bitwa” cykl Polonia, [w:]Wiesław Juszczak, "Artur
Grottger. Pięć cyklów". Wydawnictwo Arkady Warszawa, 1960., obraz ze strony
http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Grottger/Images/Pol4.jpg
W obliczu zniszczenia – aluzja - symbol
Kadr1:25:24
A. Grottger „Pożoga” z cyklu Wojna, [w:]Wiesław
Juszczak, "Artur Grottger. Pięć cyklów". Wydawnictwo Arkady Warszawa,
1960http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Grottger/Images/Wojna05.jpg
Kadr 0:04:40
8
Załącznik 2. Kompozycja
Kompozycja – kontrast kierunków
Kadr 0:56:58
F. Ruszczyc „Słoneczny pejzaż”,
http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Ruszczyc/Images/Sloneczny_pejzaz.jpg
Kompozycja - rytmy
Kadr 0:02:20
F.Ruszczyc „Wóz z sianem”
9
Kompozycja - asymetria
Kadr 0:27:17
J. Malczewski „Wiosna”
http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Malczewski_J/Images/Wiosna.jpg
Kompozycja budowana światłem
Kadr 1:23:43
Caravaggio „Powołanie św. Mateusza”,
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Michelangelo_Caravaggio_040.jpg&filetimestamp=20050
519052657
10
Kompozycja z mocnym punktem
Kadr 1:33:23
F. Ruszczyc „Pustka”
http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Ruszczyc/Images/Pustka.jpg
11