NAPADOWE ZABURZENIA SNU WIEKU ROZWOJOWEGO

45
Epileptologia 2006, 14: 45-56
NAPADOWE ZABURZENIA SNU WIEKU ROZWOJOWEGO
SLEEP PAROXYSMAL DISORDERS IN DEVELOPMENTAL AGE
Marek Kaciński
STRESZCZENIE
SUMMARY
Wprowadzenie. Zaburzenia snu u dzieci, mające
najczęściej charakter napadowy, są przyczyną
wielu trudności diagnostycznych i terapeutycznych. Do ich rozpoznania konieczna jest nie tylko
wnikliwa obserwacja kliniczna, ale również analiza laboratoryjna.
Cel. Praca ta ma przypomnieć czytelnikowi złożony charakter zaburzeń napadowych występujących we śnie lub w związku z nim, a jednocześnie wskazać na ich zależność od wieku dzieci
i od stadium snu.
Omówienie. Znane są parasomnie pierwotne
i wtórne oraz zaburzenia snu, które muszą być
specjalnie nadzorowane. Wśród parasomni pierwotnych wyróżnia się zaburzenia wybudzania, snu
REM, stanu sen-czuwanie i inne. Do zaburzeń
wybudzania należą splątanie, sennowłóctwo i lęki
nocne. Wśród zaburzeń snu REM wyróżnia się
koszmary senne, porażenie przysenne i zaburzenia zachowania we śnie REM. Grupę zaburzeń stanu sen-czuwanie tworzą ruchy rytmiczne, zrywania przedsenne, zrywania z przestrachu i zespół
niespokojnych nóg. Do innych parasomni zalicza
się zgrzytanie zębami, napadowe dyskinezje hipnagogiczne i zrywania nocne. Największą grupę
parasomni wtórnych stanowią zaburzenia snu
w chorobach układu nerwowego, a ponadto krążeniowo-oddechowego (zaburzenia rytmu serca,
astma nocna) i pokarmowego (refluks żołądkowo-przełykowy, skurcz przełyku). Wśród licznych
przyczyn ośrodkowych i obwodowych parasomni w chorobach układu nerwowego szczególne
miejsce zajmują napady padaczkowe i zaburzenia czynności bioelektrycznej mózgu, a w tym także genetycznie uwarunkowane zespoły padacz-
Introduction: Sleep disorders in children are most
frequently paroxysmal condition, causing many
diagnostic and therapeutic difficulties. The successful diagnosis requires careful clinical observation and laboratory analysis as well.
The aim. The paper was intended to remind to
the reader of the paroxysmal sleep disorders and
conditions associated with sleep, its complex nature, as well as to characterise its dependency on
age and sleep periods.
Discussion. The known parasomnias are divided in primary and secondary, and also sleep disorders require particular supervision. The primary parasomnias include arousal disorders, parasomnias associated with REM sleep, sleep-wake
transition disorders and others. Arousal disorders
consists with confusional arousals, sleepwalking
and night terrors. Among disorders associated
with REM nightmares, sleep paralysis and REM
sleep behavior disorders are distinguished. The
group of sleep-wake transition disorders embrace
rhythmic movement disorders, hypnic jerks, startle jerks and restless legs syndrome. Other parasomnias include sleep bruxism, paroxysmal hypnagogic dyskinesias and sleep myoclonus. The
sleep disorders associated with neurologic diseases constitute the largest group of secondary
parasomnias, however cardiac- respiratory (cardiac arrhythmia, sleep-related asthma) and gastrointestinal (gastroesophageal reflux, constriction
of the esophagus) disorders are reported as well.
Among several parasomnias associated with neurologic disorders of central and peripheral origin,
especially important are epileptic seizures, disturbances of cerebral bioelectrical activity and ge-
Praca wpłynęła 2.02.2006 r.
Recived February 2, 2006.
PRACE PRZEGLĄDOWE • REVIEW PAPERS
Klinika Neurologii Dziecięcej Collegium Medicum
Uniwersytet Jagielloński
Klinika Neurologii Dziecięcej UJ CM
30-663 Kraków, ul. Wielicka 265
46
Marek Kaciński
PRACE PRZEGLĄDOWE • REVIEW PAPERS
kowe. Do zaburzeń snu, które muszą być specjalnie nadzorowane, zalicza się bezdechy i nagłą śmierć niemowląt. W diagnostyce parasomni
o tak różnych przyczynach i dla różnicowania
z padaczką główne znaczenie ma badanie wideo-EEG, a także metody polisomnograficzne i właściwa organizacja pracowni badania snu.
Słowa kluczowe: Parasomnie pierwotne – Parasomnie wtórne – Bezdechy – Padaczka – Dzieci
CHARAKTERYSTYKA SNU
W WIEKU ROZWOJOWYM
K
lasyfikacja zaburzeń snu jest cały czas
modyfikowana w związku z postępem
badań klinicznych, elektrofizjologicznych
i polisomnograficznych, dlatego podaną
obecnie klasyfikację należy traktować jako
przejściowo obowiązującą. Jest ona oparta
na właściwych wiekowi rozwojowemu podstawach fizjologicznych snu, uwzględniających ewolucję jego składowych. I tak sen
REM (z szybkimi ruchami gałek ocznych)
jest identyfikowany już w 29. tygodniu życia wewnątrzłonowego, a sen NREM (nie-REM) między 32. a 35. tygodniem. Przez
całe ludzkie życie sen REM jest snem aktywnym i przeplata się ze spokojnym snem
NREM. U dziecka 3-letniego sen REM stanowi niespełna 1/4 całego snu, długo zaś
trwający sen NREM jest zróżnicowany
i wyróżnia się w czasie jego trwania 4 stadia, począwszy od senności aż do snu głębokiego. Wiążą się one ze złożoną charakterystyką elektroencefalograficzną, którą
należałoby omówić oddzielnie. Sen REM
i NREM występują w cyklach trwających
90-100 minut, przeplatają się ze sobą,
a z upływem nocy aż do wybudzenia rano
zwiększa się długość trwania snu REM.
Noworodek śpi około 16 godzin na dobę,
łatwo wchodzi w sen REM i dopiero po
3. miesiącu życia dziecka sen zaczyna się
netic epileptic syndromes as well. Parasomnias
require a particular supervision include apnea and
sudden infant death syndrome. The parasomnias
are caused by the different factors, therefore its
diagnosis and differentiation from epilepsy requires videoEEG and polysomnography recordings, and proper organization of the sleep monitoring laboratory.
Key words: Primary parasomnias – Secondary
parasomnias – Apnea – Epilepsy – Children
od fazy NREM. Nadal jednak u niemowląt
to sen REM stanowi połowę snu, podczas
gdy w wieku 2 lat już tylko 30%, a u dorosłych najwyżej 25%. Od pierwszego miesiąca życia mamy ponadto do czynienia
z cyklami sen-czuwanie, które od trzeciego miesiąca wykazują wyraźne wydłużanie
się fazy czuwania w dzień a snu w nocy
(Smith, 1989; Wise, 1997). Sen i jego zaburzenia są oceniane na podstawie ich obserwacji, ale także z zastosowaniem innych
metod umożliwiających ich charakterystykę, co przypomniano w tabeli 1.
STADIA SNU A ZABURZENIA SNU
Z
aburzenia snu występują na każdym
etapie wieku rozwojowego i są problemem interdyscyplinarnym z uwagi na zróżnicowane ich przyczyny. Jak się okazało,
nawet niewielkie urazy głowy u młodocianych mogą być przyczyną istotnych zaburzeń snu (Pillar i wsp., 2003). Klasyfikacja
zaburzeń snu ustawicznie zmienia się, co
świadczy o coraz to precyzyjniejszym poznaniu nie tylko charakteru zaburzeń, ale
przede wszystkim ich odniesienia do poszczególnych stadiów snu u dzieci (Fenichel, 1997; Kaciński, 2000). W odniesieniu do stadiów snu i przyczyn (tab. 2) można wyróżnić nie tylko zaburzenia snu (parasomnie) pierwotne, ale także parasomnie
wtórne związane z chorobami narządowy-