plan wynikowy - klasa V - przyroda

Plan wynikowy nauczania przyrody dla klasy piątej (na 3 godziny w
tygodniu)
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Zakres treści
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Dział 1. Przed wędrówką po Polsce
Lekcja 1. Do czego służy skala mapy?
Skala mapy. Skale duże
wyjaśnia pojęcie skali,
i małe. Skala w postaci
podaje przykłady
ułamka. Dokładność mapy
zastosowania skali
w zależności od skali.
w stosunku do różnych
przedmiotów i obiektów
z życia codziennego,
odczytuje skalę
w legendzie mapy,
wskazuje na podanych
przykładach, która skala jest
większa, która mniejsza,
podaje na podstawie skali,
ile razy dana odległość
została zmniejszona,
odróżnia mapy w dużej
skali od map w małej skali,
zapisuje skalę liczbową
w postaci ułamka.
wskazuje obiekty
zaznaczone na mapach w
dużej i małej skali.
Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności rozróżniania map w małej i dużej skali.
Lekcja 2. Oblicz rzeczywistą odległość na podstawie skali
Skala liczbowa, liniowa
i mianowana. Obliczanie
odległości rzeczywistej na
podstawie skali mapy.
Obliczanie skali mapy.
Rozróżnianie skal dużych
i małych na podstawie
szczegółów mapy.
zamienia i zapisuje skalę
liczbową na liniową
i mianowaną,
zamienia skalę liniową
i mianowaną na skalę
liczbową,
oblicza odległość
rzeczywistą, posługując się
skalą liniową.
oblicza odległość
rzeczywistą na podstawie
każdej skali,
Edukacja regionalna –
treść nr 2. Do ćwiczeń
należy użyć mapy
własnego regionu.
oblicza skalę mapy, znając
odległość rzeczywistą i
odległość na mapie.
Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności posługiwania się skalą, obliczanie skali mapy.
Lekcja 3. Jak korzystać z planu miasta?
Plan miasta. Skale, znaki
umowne. Orientowanie
planu miasta.
Zastosowanie planu w
codziennym życiu.
wskazuje plany miast
wśród innych map,
wymienia przykładowe
skale, w jakich są rysowane
plany miast,
wskazuje ulice i określa
kierunki świata, w których
przebiegają, np. z północy
na południe,
odszukuje na planie
wymienione punkty
orientuje plan miasta za
pomocą kompasu lub
charakterystycznych
punktów w terenie,
planuje trasę wycieczki po
mieście z uwzględnieniem
najciekawszych punktów lub
wytycznych nauczyciela,
opisuje przebieg podanej
trasy, uwzględniając kierunki
przebiegu ulic, wymieniając
zabytki itp.
wymienia sytuacje życiowe,
w których plan miasta jest
niezbędny,
podczas lekcji w terenie
posługuje się mapą lub
planem miasta.
Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności czytania planu miasta.
Edukacja regionalna –
treść nr 2. Do ćwiczeń
należy użyć mapy
własnego regionu.
Wymagania
Korelacja ze
ścieżkami
Podstawowe
Ponadpodstawowe
edukacyjnymi
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 4. Czym różni się wysokość względna od wysokości bezwzględnej?
Zakres treści
Wysokość względna i
bezwzględna.
Przedstawianie
ukształtowania
powierzchni Ziemi dawniej
i dzisiaj. Poziomica,
rysunek poziomicowy form
powierzchni Ziemi. Mapa
poziomicowa.
podaje różnice między
wysokością względną
i bezwzględną,
rozpoznaje i wskazuje te
wysokości na
schematycznym rysunku,
rozpoznaje i nazywa na
podstawie rysunku
poziomicowego wszystkie
formy terenu,
odczytuje na mapie
poziomicowej wysokości
bezwzględne punktów
wskazuje na mapie szczyty
leżących na poziomicach
górskie i odczytuje ich
i między poziomicami,
wysokości bezwzględne,
opisuje ukształtowanie
wyjaśnia pojęcie poziomicy,
terenu na podstawie rysunku
poziomicowego,
rozpoznaje na podstawie
rysunku poziomicowego stok
oblicza wysokość względną
łagodny i stok stromy.
i bezwzględną na podstawie
mapy hipsometrycznej.
Ćwiczenia: Analiza pagórka z zaznaczonymi poziomicami.
Lekcja 5. Kolory na mapie hipsometrycznej określają wysokości bezwzględne
Mapa hipsometryczna i
mapa
ogólnogeograficzna.
Skala barw.
Ukształtowanie
powierzchni
przedstawione
za pomocą układu barw
na mapie. Barwy
przedstawiające na mapie
niziny, wyżyny i góry.
Mapa hipsometryczna
Polski.
wyjaśnia, co oznaczają
kolory na mapie
hipsometrycznej,
wymienia kolory, jakimi są
oznaczone niziny, wyżyny
i góry na mapie
hipsometrycznej,
określa wysokości n.p.m.
nizin, wyżyn i gór w Polsce,
wskazuje na mapie
hipsometrycznej niziny,
wyżyny i góry.
Ćwiczenia: Analiza mapy hipsometrycznej.
układa skalę barw dla
mapy poziomicowej,
odczytuje z rysunku
poziomicowego formy
terenu,
opisuje ukształtowanie
powierzchni terenu danego
kraju na podstawie mapy
hipsometrycznej,
ocenia przydatność mapy
hipsometrycznej w terenie.
Lekcja 6. Poznaj różne rodzaje map
Mapa samochodowa.
Mapa polityczna. Mapa
turystyczna. Mapa
krajobrazowa. Mapa
tematyczna.
rozpoznaje i nazywa różne
rodzaje map,
wymienia sytuacje z życia
codziennego, w których
umiejętność korzystania
z map jest niezbędna,
wyszukuje poszczególne
rodzaje map w atlasie do
przyrody.
wymienia informacje, które
można odczytać z różnych
rodzajów map,
Edukacja regionalna –
treść nr 2. Do ćwiczeń
należy użyć map
własnego regionu.
wybiera potrzebną mapę
do opracowania zadanego
tematu,
porównuje różne mapy
tego samego terenu pod
kątem gospodarki,
ukształtowania powierzchni
i innych elementów
środowiska,
określa przydatność danej
mapy w terenie.
Ćwiczenia: Doskonalenie umiejętności w odczytywaniu treści z różnych map, np. map zawartych w Atlasie.
Przyroda.
Zakres treści
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 7. Powtórzenie działu „Przed wędrówką po Polsce”
Skala mapy i jej
zastosowanie. Plan
miasta i jego
wykorzystanie. Poziomice
i barwy na mapie oraz ich
znaczenie.
rozpoznaje skalę liczbową,
mianowaną i liniową,
wskazuje mapy w skali
dużej i małej,
odczytuje z planu miasta
i lokalizuje wskazane
elementy,
zamienia skalę liczbową na
liniową i mianowaną oraz
odwrotnie,
wskazuje wysokość
względną i bezwzględną na
schemacie,
oblicza odległość
rzeczywistą dzięki skali
mapy,
odczytuje z rysunku
oblicza skalę mapy na
poziomicowego stok łagodny podstawie znanej odległości
i stok stromy,
w terenie,
wskazuje na mapie
hipsometrycznej obszary
nizinne, wyżynne i górskie,
orientuje plan miasta,
wytycza i opisuje trasę
wycieczki po mieście,
wymienia barwy, jakimi są
wymienia obiekty
zaznaczone na mapie niziny,
zaznaczone na mapach
wyżyny i góry,
w skali dużej i małej,
odróżnia i nazywa różne
odczytuje z mapy
rodzaje map.
poziomicowej wysokość
wskazanych punktów,
opisuje ukształtowanie
terenu na podstawie mapy
hipsometrycznej,
układa skalę barw dla
mapy poziomicowej,
wymienia elementy
i obiekty zaznaczone na
mapach różnych rodzajów,
wybiera odpowiednią mapę
w zależności od zadanego
problemu,
analizuje mapy tematyczne
tego samego terenu,
wyciąga wnioski.
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Dział 2. Polska – moja ojczyzna
Lekcja 8. Jakie jest położenie Polski w Europie i w świecie?
Podział świata na
kontynenty. Granica
między Europą a Azją.
Położenie Polski w
Europie. Sąsiedzi Polski.
Granice Polski – naturalne
i sztuczne. Granica
morska, wody terytorialne.
podaje nazwę kontynentu,
na którym leży Polska,
wskazuje Polskę i Europę
na globusie i na mapie
ściennej świata,
wymienia państwa
graniczące z Polską,
podaje, że na obszarze
Polski krzyżują się szlaki
handlowe północ–południe i
wschód–zachód.
wskazuje na mapie
i opisuje przebieg granicy
między Europą i Azją,
podaje zarówno pełne
nazwy państw graniczących
z Polską, jak i kierunki
świata, w których przebiega
granica,
wyjaśnia pojęcia: wody
terytorialne, granice
naturalne i sztuczne,
uzasadnia, dlaczego przez
Polskę przechodzą ważne
szlaki komunikacyjne,
a dawniej handlowe,
podaje powierzchnię Polski
w tys. km2.
Ćwiczenia: Analiza mapy politycznej Europy i świata
Lekcja 9. Poznaj mapę administracyjną Polski
Mapa polityczna Polski.
Podział Polski na
województwa. Podział
województwa na powiaty.
Podział powiatu na gminy.
Władze samorządowe.
Gęstość zaludnienia.
Regiony kulturowe Polski.
omawia strukturę podziału
administracyjnego naszego
państwa,
wyjaśnia nazwy: burmistrz,
wójt, starosta, wojewoda i
przyporządkowuje je do
struktury administracyjnej
naszego państwa.
Edukacja regionalna
odnajduje na mapie
– treść nr 2 i 3.
administracyjnej
poszczególne województwa,
oblicza gęstość zaludnienia
wybranego regionu naszego
państwa,
wymienia i odnajduje na
mapie fizycznej regiony
kulturowe Polski,
charakteryzuje wybrany
region kulturowy naszego
kraju.
Ćwiczenia: Doskonalenie odczytywania nazw województw z mapy politycznej Polski.
Lekcja 10. Warszawa jest stolicą Polski
Położenie Warszawy na
wyjaśnia, na czym polega
mapie Polski. Liczba
stołeczność Warszawy,
ludności. Struktura miasta.
określa położenie
Główne zabytki.
Warszawy na mapie Polski,
ogólnie charakteryzuje
podział administracyjny
Warszawy,
omawia sieć
komunikacyjną Warszawy,
porównuje Warszawę
lewobrzeżną i
prawobrzeżną,
omawia przebieg Traktu
Królewskiego.
podaje przykłady miejsc w
Warszawie, które warto
odwiedzić.
Ćwiczenia: Ćwiczenia z planem Warszawy. Dyskusja na temat korzyści i wad życia w Warszawie.
Zakres treści
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 11. Które miasta Polski są największe?
Położenie i
wymienia największe
charakterystyczne cechy
miasta Polski,
największych miast Polski.
wskazuje na mapie
Przegląd największych
największe miasta Polski,
miast Polski. Aglomeracje
miejskie.
podaje nazwę
województwa, w którym leży
wskazane miasto.
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
wymienia cechy
charakteryzujące największe
miasta Polski,
uzasadnia, dlaczego do
największych miast Polski
należą: Warszawa, Łódź,
Kraków, Wrocław, Poznań,
Gdańsk, Katowice,
podaje przykłady wielkich
zespołów miejsko-przemysłowych
(aglomeracja warszawska,
aglomeracja łódzka,
Trójmiasto, GOP).
Ćwiczenia: Określanie położenia miast na mapie ściennej i na mapach w atlasie.
Lekcja 12. Które miasta Polski są najstarsze?
Najstarsze miasta Polski
ośrodkami władzy
państwowej i dzielnicowej.
Wygląd średniowiecznego
miasta. Przegląd
najstarszych miast w
Polsce.
wymienia stolice Polski w
kolejności chronologicznej,
omawia wygląd
średniowiecznego miasta,
wymienia najstarsze miasta rozpoznaje najważniejsze
Polski,
zabytki w niektórych
miastach,
wskazuje na mapie
najstarsze miasta Polski.
projektuje wycieczkę po
zabytkach wybranego
miasta.
Ćwiczenia: Określanie położenia miast na mapie ściennej i na mapie w atlasie.
Lekcja 13. W Polsce jest wiele ciekawych miejsc
Kryteria wyboru
ciekawych miejsc –
przyrodnicze, kulturowe,
historyczne. Przegląd
wybranych miejsc w
okolicy i w Polsce.
wskazuje na mapie Polski
Giżycko, Olsztyn, Grunwald,
omawia atrakcje
turystyczne Wieliczki
i Bóbrki,
określa położenie
Rzeszowa i Olsztyna
względem własnej
miejscowości,
rozpoznaje na fotografiach
kaplicę św. Kingi w
Wieliczce,
uzasadnia, dlaczego
Grunwald i Bóbrka to
miejsca, z których Polacy są
dumni,
proponuje odwiedzenie
ciekawego miejsca w Polsce
i uzasadnia swój wybór,
proponuje odwiedzenie
uwzględniając różne kryteria
ciekawego miejsca w okolicy
– historyczne, przyrodnicze,
i uzasadnia swój wybór.
kulturowe.
Ćwiczenia: Określanie położenia miejscowości, o których mowa na lekcji, na mapie ściennej i na mapach w
atlasie.
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 14. Zaplanuj wycieczkę
Zakres treści
Planowanie wycieczki.
Trasa wycieczki i jej
znaczenie z punktu
widzenia różnych
czynników. Budżet
wycieczki. Ekwipunek
uczestnika wycieczki.
Zasady bezpieczeństwa
na wycieczce.
wymienia zasady
właściwego organizowania
czasu wolnego i rekreacji,
opisuje większość
czynników, które trzeba
uwzględnić podczas
planowania wycieczki,
wymienia główne czynności
związane z organizacją
planuje budżet wycieczki,
dwudniowej wycieczki
wymienia podstawowe
klasowej,
zasady bezpieczeństwa w
omawia szczegółowo jeden zależności od typu i miejsca
element planu wycieczki,
wycieczki,
wskazuje na mapie
wymienia skład apteczki na
turystycznej wybraną trasę
klasową wycieczkę.
wędrówki i odczytuje z mapy
potrzebne informacje,
samodzielnie pakuje się na
wycieczkę.
Ćwiczenia: Wypełnianie karty wycieczki związanej z planowaniem wyjazdu.
Lekcja 15. Powtórzenie działu „Polska – moja ojczyzna”
Przypomnienie treści z
tematów danego działu –
przegląd i charakterystyka
atrakcji turystycznych
Polski.
wskazuje na mapie
położenie Polski w Europie
i na świecie,
wyjaśnia, co to znaczy, że
część granic Polski stanowią
granice naturalne,
podaje nazwy państw, z
którymi graniczy Polska,
podaje aktualną liczbę
województw w Polsce,
wymienia i pokazuje na
mapie największe miasta
Polski,
rozpoznaje najważniejsze
zabytki w wybranych
miastach,
podaje przykłady
najstarszych miast Polski,
projektuje wycieczkę po
zabytkach wybranego
miasta,
wskazuje na mapie Polski
miasto będące stolicą jego
województwa.
podaje możliwości
korzystania z przewodników
turystycznych w planowaniu
wycieczki.
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 4.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Dział 3. Krainy Polski
Lekcja 16. Krajobrazy Polski są zróżnicowane
Pasy krajobrazowe w
Polsce. Pas Pobrzeży.
Pas Pojezierzy. Pas Nizin
Środkowopolskich. Pas
Wyżyn. Pas Gór. Krainy
geograficzne.
nazywa i wskazuje na
mapie Polski pasy
krajobrazowe,
wymienia cechy
charakterystyczne każdego
pasa krajobrazowego,
wyjaśnia pojęcie: kraina
geograficzna,
określa położenie pasa
krajobrazowego względem
pozostałych,
zapisuje poprawnie nazwy
krain geograficznych (wielką
literą).
podaje różnice pomiędzy
poszczególnymi pasami
krajobrazowymi,
rozpoznaje pasy
krajobrazowe na podstawie
opisu.
Ćwiczenie: Analiza mapy krajobrazowej Polski.
Lekcja 17. Sposoby ochrony przyrody są różne
Zagrożenie gatunków.
Ochrona gatunkowa
organizmów. Obszary
chronione: parki
narodowe, parki
krajobrazowe, rezerwaty
przyrody.
podaje przykłady gatunków
objętych ochroną,
wymienia przyczyny
zagrożenia gatunków,
wyjaśnia, w jakim celu
tworzy się parki narodowe,
charakteryzuje wybrany
park narodowy,
wskazuje parki narodowe
na mapie ochrony przyrody,
porównuje różne rodzaje
obszarów chronionych.
Edukacja ekologiczna
– treść nr 5.
określa, czym jest rezerwat
przyrody,
podaje przykład pomnika
przyrody w pobliżu szkoły.
Ćwiczenia: Porównanie różnych rodzajów obszarów chronionych.
Lekcja 18. Bałtyk jest morzem wewnątrzkontynentalnym
Morze
wewnątrzkontynentalne.
Cieśniny Duńskie.
Zasolenie Morza
Bałtyckiego. Życie w
Morzu Bałtyckim.
Organizmy z pogranicza
lądu i morza.
wskazuje Morze Bałtyckie
wraz z Polską na mapie
świata i Europy,
wyjaśnia przyczyny
niewielkiego zasolenia
Morza Bałtyckiego,
wskazuje na mapie Europy
drogę morską z Morza
Bałtyckiego na Morze
Północne,
na schemacie przedstawiającym głębokość morza
wskazuje miejsce występowania trawy morskiej,
uzasadnia, dlaczego Morze morszczynu i widlika,
Bałtyckie nazywamy morzem wyjaśnia, dlaczego w
wewnątrzkontynentalnym,
morzu Bałtyckim żyje wiele
organizmów
słodkowodnych,
odczytuje z mapy nazwy
państw leżących nad
Bałtykiem,
omawia zwyczaje
rozrodcze ciernika lub
igliczni,
wymienia organizmy
charakterystyczne dla Morza uzasadnia, dlaczego
Bałtyckiego.
betonowanie brzegów
morskich źle wpływa na
organizmy żyjące w Bałtyku.
Ćwiczenia: Określanie położenia własnej miejscowości względem Morza Bałtyckiego. Rozpoznawanie
pospolitych organizmów żyjących w Bałtyku. Projekcja filmu pt. Bałtyk (Wydawnictwo Naukowe PWN).
Zakres treści
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 19. W krajobrazie nadmorskim występują wydmy
Wysokie i niskie wybrzeża
nad Morzem Bałtyckim.
Roślinność wydm. Zasady
zachowania się nad
morzem. Żuławy Wiślane.
wskazuje na mapie i
nazywa krainy geograficzne
należące do pasa pobrzeży,
rozpoznaje na schemacie
i nazywa wybrzeże klifowe
(wysokie) i niskie,
wyjaśnia, dlaczego
wybrzeże klifowe cofa się,
omawia, jak powstają
mierzeje i jeziora
przybrzeżne,
wyjaśnia, jak powstały
Żuławy Wiślane,
wymienia rośliny
charakterystyczne dla wydm,
uzasadnia konieczność
wyjaśnia rolę roślin
przestrzegania zakazu
wydmowych w utrzymaniu
chodzenia po wydmach
piasku,
i niszczenia roślinności.
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 2.
Jeżeli szkoła znajduje
się w tym pasie
krajobrazowym,
edukacja regionalna
–treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna
– treść nr 5.
opisuje bezpieczne miejsca
do kąpieli w morzu,
omawia zasady
zachowania się podczas
kąpieli w morzu.
Ćwiczenia: Układanie zasad zachowania obowiązujących nad morzem. Rozpoznawanie organizmów lądowych
związanych z Morzem Bałtyckim.
Lekcja 20. Krajobraz pojezierzy jest pagórkowaty
Krainy geograficzne pasa
pojezierzy. Krajobrazy
naturalne na pojezierzach.
Znaczenie gospodarcze i
turystyczne pojezierzy.
wskazuje na mapie
hipsometrycznej Polski pas
pojezierzy,
wyjaśnia, dlaczego na
pojezierzach występuje tak
dużo jezior,
wymienia nazwy krain
geograficznych
wchodzących w skład
pojezierzy,
wyjaśnia, co oznacza
pojęcie „krajobrazy
naturalne”, dlaczego
występują one na
pojezierzach,
wyjaśnia, dlaczego
pojezierza mogą być
nazywane „rajem dla
turystów”,
omawia znaczenie
gospodarcze pojezierzy,
analizuje problemy
degradacji środowiska
naturalnego, wskazuje
przyczyny i związek z
formami działalności
człowieka.
Ćwiczenia: Analiza fotografii przedstawiających krajobraz pasa pojezierzy.
wymienia dyscypliny
sportowe uprawiane na
pojezierzach.
Jeżeli szkoła znajduje
się w tym pasie
krajobrazowym,
edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna
– treść nr 4.
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 21. Krajobraz Nizin Środkowopolskich jest równinny
Zakres treści
Krainy geograficzne Pasa
Nizin Środkowopolskich.
Nizina Śląska, Nizina
Wielkopolska, Nizina
Podlaska i Polesie
Lubelskie. Największe
polskie rzeki.
odczytuje z mapy i
wskazuje krainy
geograficzne należące do
pasa nizin,
lokalizuje pas nizin na
mapie Polski, określając „na
południe od…, na północ
od…”
wymienia różnice
krajobrazowe między
nizinami,
opisuje dokładnie
wskazaną nizinę na
podstawie analizy map
tematycznych,
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Jeżeli szkoła znajduje
się w tym pasie
krajobrazowym,
korelacja z edukacją
regionalną
– treść nr 1 i 2.
ocenia znaczenie
wymienia różnice między
gospodarcze danej niziny w
krajobrazami pojezierzy i
skali kraju.
nizin.
Ćwiczenia: Analiza map tematycznych prezentujących Niziny Środkowopolskie.
Lekcja 22. Nizina Mazowiecka jest największą polską niziną
Edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2. Na
przykładzie lekcji o
Nizinie Mazowieckiej
omawia położenie Niziny
nauczyciel może
Mazowieckiej na podstawie
czyta, porównuje i
poprowadzić lekcję o
mapy ogólnogeograficznej
interpretuje mapy
Polski,
tematyczne danego regionu, swoim regionie. Cele
lekcji, metody pracy,
rozpoznaje krainę
odczytuje po 1–3
środki dydaktyczne
geograficzną na podstawie
informacje o Nizinie
będą takie same jak
Mazowieckiej z każdej mapy. opisu.
dotyczące Niziny
Mazowieckiej.
Ćwiczenia: Analiza map tematycznych prezentujących Nizinę Mazowiecką.
Nizina Mazowiecka.
Położenie. Rzeki. Kotlina
Warszawska.
Gospodarka.
wskazuje Nizinę
Mazowiecką na mapie,
omawia czynniki, które
ukształtowały obszar Niziny
Mazowieckiej,
Lekcja 23. Przyroda pojezierzy i nizin wymaga ochrony
Przyroda pojezierzy i
nizin. Obszary wodne i
błotne. Parki narodowe
pojezierzy i nizin.
podaje przykłady zwierząt, uzasadnia konieczność
których życie związane jest z ochrony obszarów
jeziorami lub rzekami,
podmokłych,
wyjaśnia, dlaczego
pojezierza są atrakcyjne dla
turystów,
krótko charakteryzuje parki
narodowe: Wigierski,
Narwiański i Biebrzański.
wskazuje na mapie ochrony
przyrody parki narodowe
położone na pojezierzach i
nizinach,
wskazuje na mapie bieg
Bugu, Narwi i Biebrzy.
Ćwiczenia: Analiza wydawnictw prezentujących parki narodowe pojezierzy
Edukacja ekologiczna
– treść nr 5.
Wymagania
Korelacja ze
ścieżkami
Podstawowe
Ponadpodstawowe
edukacyjnymi
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 24. Wyżyna Lubelska jest przykładem krajobrazu rolniczego
Zakres treści
Wyżyna Lubelska.
Położenie. Krajobraz.
Gleby. Rolnictwo.
Przemysł spożywczy.
wymienia krainy należące
do pasa wyżyn (na
podstawie mapy),
na podstawie mapy
charakteryzuje warunki
przyrodnicze Wyżyny
Lubelskiej,
wskazuje na mapie Wyżynę
charakteryzuje przyczyny
Lubelską,
intensywnego rozwoju
podaje, że na Wyżynie
rolnictwa na Wyżynie
Lubelskiej dobrze rozwija się
Lubelskiej,
rolnictwo,
wyjaśnia, dlaczego na
wymienia 2–3 rośliny
Wyżynie Lubelskiej rozwinął
uprawiane na Wyżynie
się głównie przemysł
Lubelskiej.
spożywczy,
Jeżeli szkoła jest
położona na Wyżynie
Lubelskiej, edukacja
regionalna
– treść nr 1 i 2.
ocenia znaczenie Wyżyny
Lubelskiej dla gospodarki
kraju.
Ćwiczenia: Analiza zależności między warunkami glebowymi i klimatycznymi, a rozwojem przemysłu
spożywczego.
Lekcja 25. Wyżyna Śląska jest przykładem krajobrazu przemysłowo-miejskiego
Wyżyna Śląska. Bogactwa
mineralne. Znaczenie
węgla kamiennego.
Rozwój przemysłu.
Obecny krajobraz.
Zanieczyszczenie
środowiska.
wskazuje na mapie Wyżynę charakteryzuje przyczyny
Śląską,
powstania Górnośląskiego
Okręgu Przemysłowego,
wymienia podstawowe
surowce mineralne
ocenia znaczenie
występujące na Wyżynie
gospodarcze Wyżyny
Śląskiej,
Śląskiej dla całego kraju,
podaje cechy
charakterystyczne
krajobrazu przemysłowomiejskiego,
Jeżeli szkoła jest
położona na Wyżynie
Śląskiej, edukacja
regionalna
– treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna
– treść nr 4.
ocenia szanse i zagrożenia
mieszkańców Wyżyny
Śląskiej,
opisuje Wyżynę Śląską na
podaje przyczyny
podstawie map
zniszczenia środowiska
tematycznych.
przyrodniczego na Wyżynie
Śląskiej.
Ćwiczenia: Analiza ilustracji przedstawiających degradację środowiska naturalnego Wyżyny Śląskiej.
Lekcja 26. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest zbudowana ze skał wapiennych
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.
Krajobraz. Obszary
chronione, turystyczne i
rekreacyjne.
wskazuje na mapie Wyżynę omawia pochodzenie skał
Krakowsko-Częstochowską, wapiennych,
wskazuje na mapie główne
miasta Jury: Kraków i
Częstochowę,
opisuje krajobraz Wyżyny
Krakowsko-Częstochowskiej,
określa położenie
Ojcowskiego Parku
Narodowego.
uzasadnia, dlaczego
utworzono Zespół Jurajskich
Parków Krajobrazowych,
przedstawia walory
turystyczne i rekreacyjne
Jury.
Ćwiczenia: Obserwacja okazów skał wapiennych.
Edukacja ekologiczna
– treść nr 5.
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 27. Góry Świętokrzyskie są bardzo stare
Zakres treści
Góry Świętokrzyskie.
Położenie i wygląd.
Kolebka polskiego
górnictwa i hutnictwa.
Świętokrzyski Park
Narodowy.
wskazuje na mapie Góry
Świętokrzyskie,
podaje, w jakim pasie
krajobrazowym leżą Góry
Świętokrzyskie,
odczytuje z mapy
podstawowe informacje o
Górach Świętokrzyskich.
wyjaśnia, dlaczego dzisiaj
Góry Świętokrzyskie są
niskie,
wyjaśnia, w jaki sposób
powstają gołoborza,
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Jeżeli szkoła
położona jest w
Górach
Świętokrzyskich,
edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2.
uzasadnia określenie „Góry
Świętokrzyskie są kolebką
polskiego górnictwa i
hutnictwa”,
ocenia Góry
Świętokrzyskie pod
względem atrakcyjności
turystycznej.
Ćwiczenia: Analiza map i wydawnictw prezentujących Świętokrzyski Park Narodowy.
Lekcja 28. Sudety leżą w południowo-zachodniej Polsce
Sudety. Położenie
i pasma górskie
wchodzące w skład
Sudetów. Karkonosze.
Pogoda w górach.
Ludność i gospodarka
Sudetów. Degradacja
przyrodnicza.
wskazuje na mapie Sudety, wyjaśnia przyczyny zmiany
roślinności wraz z
wymienia pasma górskie
wysokością,
wchodzące w skład
analizuje walory
Sudetów,
turystyczne Sudetów,
wymienia surowce
mineralne występujące w
ocenia znaczenie
Sudetach,
gospodarcze Sudetów dla
kraju.
omawia przyczyny
Jeżeli szkoła
położona jest w
Sudetach, edukacja
regionalna
– treść nr 1 i 2.
Edukacja ekologiczna
– treść nr 1 i 4.
zanieczyszczenia
środowiska przyrodniczego
Sudetów.
Ćwiczenia: Analiza fotografii prezentujących różnorodność krajobrazów w Sudetach.
Lekcja 29. Tatry są przykładem gór wysokich
Tatry. Położenie,
krajobraz Tatr Wysokich i
Zachodnich. Piętra
roślinne. Tatrzański Park
Narodowy. Zasady
zachowania się w górach.
wskazuje Tatry na mapie
Polski,
określa położenie Tatr
względem własnej
miejscowości,
charakteryzuje krajobraz
Tatr Wysokich i Zachodnich,
nazywa piętra roślinne w
Tatrach,
charakteryzuje piętra
roślinne w Tatrach
Wysokich,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 2.
tłumaczy różnice w
krajobrazie Tatr Wysokich i
Zachodnich,
omawia Tatrzański Park
Narodowy.
wymienia rośliny
charakterystyczne dla
danego piętra,
podaje podstawowe zasady
bezpieczeństwa
obowiązujące w górach
podczas wycieczek.
Ćwiczenia: Określanie położenia własnej miejscowości względem Tatr; przyporządkowywanie organizmów do
właściwych pięter górskich; opracowanie zasad zachowania się w górach.
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 30. Powtórzenie działu „Krainy Polski”
Zakres treści
Przypomnienie treści z
tematów danego działu –
przegląd i charakterystyka
krain geograficznych z
różnych pasów
krajobrazowych wzdłuż
biegu Wisły.
wskazuje na mapie pasy
krajobrazowe i krainy
geograficzne Polski,
określa położenie danej
krainy, posługując się
kierunkami świata,
wymienia główne cechy
krajobrazowe danej krainy
geograficznej,
charakteryzuje każdą z
krain geograficznych,
porównuje warunki
naturalne i gospodarkę krain
geograficznych Polski,
ocenia znaczenie danej
krainy geograficznej pod
względem gospodarczym i
turystycznym,
odczytuje proste informacje charakteryzuje warunki
z mapy ogólnogeograficznej naturalne i gospodarkę
swego regionu.
Polski i z map
krajobrazowych,
nazywa piętra roślinne w
Tatrach,
wskazuje na mapie swój
region i podaje podstawowe
jego cechy.
.
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Edukacja regionalna
– treść nr 1 i 2.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Dział 4. Polska – państwo w Europie
Lekcja 31. Naszymi północnymi i wschodnimi sąsiadami są: Rosja, Litwa, Białoruś i Ukraina
Sąsiedzi z północy
i wschodu: Rosja, Litwa,
Białoruś, Ukraina.
wskazuje na mapie granice
między Polską a Rosją,
Litwą, Białorusią i Ukrainą,
wymienia oficjalne nazwy
Białorusi, Litwy, Rosji,
Ukrainy,
wskazuje na mapie stolice
tych państw.
na podstawie mapy
charakteryzuje krajobraz
północnych, północno-wschodnich i wschodnich
sąsiadów Polski,
Edukacja ekologiczna
– treść nr 4.
odróżnia flagi Białorusi,
Litwy, Rosji, i Ukrainy,
wyjaśnia, co to są
euroregiony i po co zostały
utworzone.
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie. Określanie położenia północnych, północno-wschodnich i
wschodnich granic Polski.
Lekcja 32. Naszymi południowymi sąsiadami są: Słowacja i Czechy
Słowacja i Czechy.
Oficjalna nazwa państw.
Warunki naturalne.
Stolice. Walory
turystyczne.
określa położenie Słowacji
i Czech, wskazuje te
państwa na mapie,
wskazuje na mapie stolice
tych państw,
wymienia oficjalne nazwy
Słowacji i Czech,
odróżnia flagi Słowacji
i Czech,
na podstawie mapy
charakteryzuje krajobraz
południowych sąsiadów
Polski,
omawia ciekawe pod
względem turystycznym
miejsca Słowacji i Czech.
wymienia główne atrakcje
turystyczne Słowacji i Czech.
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: określanie położenia południowych i południowo-zachodnich granic Polski; odczytywanie z mapy podstawowych informacji na temat Słowacji i Czech; analiza
zdjęć, pocztówek, folderów ze Słowacji i Czech.
Lekcja 33. Naszymi zachodnimi sąsiadami są Niemcy
Niemcy. Pełna nazwa
wskazuje Niemcy na mapie
państwa. Warunki
Europy, pokazuje przebieg
naturalne. Stolica i główne granicy polsko-niemieckiej,
rzeki. Walory turystyczne.
wskazuje na mapie stolicę
Niemiec i podaje jej nazwę,
odczytuje z mapy
ogólnogeograficznej proste
informacje dotyczące
Niemiec,
podaje najważniejsze
informacje o środowisku
przyrodniczym Niemiec.
Ćwiczenia: Analiza mapy ogólnogeograficznej Niemiec.
charakteryzuje Niemcy pod
względem przyrodniczym i
turystycznym,
odczytuje i analizuje
informacje o Niemczech z
różnych map,
wymienia ważne miasta i
podaje ich znaczenie,
Wymagania
Korelacja ze
ścieżkami
Podstawowe
Ponadpodstawowe
edukacyjnymi
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 34. Francja i Wielka Brytania są dużymi państwami Europy
Zakres treści
Wielka Brytania i Francja.
Pełna nazwa kraju.
Położenie geograficzne.
Stolice i główne rzeki.
Zabytki. Atrakcje
turystyczne.
wskazuje na mapie Europy
położenie Francji,
wyjaśnia, że Wielka
Brytania to nazwa kraju
składającego się z Anglii,
Walii, Szkocji i Irlandii
Północnej,
wskazuje na mapie
fizycznej te części Wielkiej
Brytanii,
na podstawie mapy
charakteryzuje krajobraz
Francji i Wielkiej Brytanii,
Edukacja czytelnicza i
medialna
– treść nr 10.
wymienia nazwy rzek
przepływających przez
stolice obu krajów, wskazuje
ich bieg na mapie,
podaje przykłady trzech
ciekawych atrakcji
turystycznych, które można
obejrzeć w obu krajach.
wymienia stolice Francji
i Wielkiej Brytanii.
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie; określanie państw sąsiadujących z Francją i miast leżących
nad Sekwaną i Tamizą.
Lekcja 35. Państwa Europy Południowej leżą nad Morzem Śródziemnym
Państwa Europy
Południowej. Położenie
geograficzne, wielkość i
ukształtowanie
powierzchni Włoch i
Hiszpanii. Główne zabytki.
wskazuje na mapie Europy omawia najważniejsze
państwa leżące nad Morzem zabytki Włoch i Hiszpanii,
Śródziemnym,
charakteryzuje
odczytuje dane z diagramu ukształtowanie terenu Włoch
klimatycznego,
i Hiszpanii,
wymienia najważniejsze
atrakcje turystyczne, dla
których warto odwiedzić
Włochy i Hiszpanię,
porównuje Włochy,
Hiszpanię i Polskę pod
względem wielkości i liczby
ludności.
podaje stolice Włoch
i Hiszpanii.
Ćwiczenia: Analiza map, zdjęć, pocztówek, folderów z Włoch i Hiszpanii.
Lekcja 36. Państwa skandynawskie leżą na północy Europy
Państwa północnej
Europy. Warunki
naturalne. Stolice państw.
Walory turystyczne.
Główne zabytki. Sławni
ludzie.
określa położenie państw
skandynawskich i wskazuje
je na mapie Europy,
wymienia oficjalne nazwy
poszczególnych państw
skandynawskich,
nazywa i wskazuje na
mapie stolice tych państw,
podaje przykłady sławnych
postaci pochodzących z
państw skandynawskich,
wymienia główne atrakcje
turystyczne państw
skandynawskich.
omawia ciekawe pod
względem turystycznym
miejsca i obiekty państw
skandynawskich.
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: określanie położenia państw skandynawskich;
odczytywanie z mapy podstawowych informacji na temat państw skandynawskich; analiza zdjęć, pocztówek,
folderów prezentujących państwa skandynawskie.
Wymagania
Podstawowe
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Uczeń:
Lekcja 37. Europa się jednoczy
Zakres treści
Mapa polityczna Europy.
Unia Europejska. Kraje
członkowskie Unii.
Znaczenie wspólnej
Europy. Waluta euro.
podaje nazwy co najmniej wyjaśnia, co to jest Unia
pięciu państw wchodzących Europejska,
w skład UE,
wymienia trzy korzyści
opisuje flagę UE,
wejścia Polski do UE,
wymienia dwa powody
powstania UE,
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Edukacja czytelnicza i
medialna
– treść nr 4.
podaje argumenty i
prowadzi dyskusję na temat
znaczenia przystąpienia
Polski do UE.
nazywa walutę UE i
przelicza ją na złotówki po
kursie podanym przez
nauczyciela.
Ćwiczenia: Praca z mapą ścienną i mapą w atlasie: odszukiwanie państw Unii Europejskiej na mapie politycznej
Europy.
Lekcja 38. Powtórzenie działu „Polska – państwo w Europie”
wskazuje na mapie
państwa sąsiadujące z
Polską i ich stolice,
wskazuje na mapie inne
państwa europejskie, ich
stolice i kraje z nimi
graniczące,
wskazuje na mapie
państwa położone na
półwyspach, bez dostępu do
morza, wyspiarskie,
skandynawskie,
porównuje krajobrazy
państw na podstawie mapy
ogólnogeograficznej,
podaje pełne nazwy państw
graniczących z Polską.
podaje przykłady
najsławniejszych zabytków
w wybranych krajach
Europy,
uzasadnia popularność
sportów zimowych w krajach
skandynawskich,
wyjaśnia, dlaczego
powstała Unia Europejska.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Dział 5. Mój organizm
Lekcja 39. Ciało człowieka działa jak precyzyjny mechanizm
Hierarchiczna struktura
organizmu człowieka.
Komórki, narządy i układy
narządów.
podaje przykłady narządów podaje przykłady układów
organizmu człowieka i ich
narządów i ich funkcji,
funkcji,
przedstawia szczególną
omawia hierarchiczność
rolę układu nerwowego,
budowy organizmu,
rozpoznaje położenie
wskazuje, że podstawowym wybranych narządów na
elementem budującym
rysunkach anatomicznych,
organizm jest komórka.
wyjaśnia pojęcie „tkanka”,
podaje przykłady tkanek.
Ćwiczenia: Obserwacje mikroskopowe krwi i tkanki mięśniowej gładkiej ssaka.
Lekcja 40. Skóra chroni organizm
Budowa, funkcje i higiena
skóry.
wyjaśnia, na czym polega
rola skóry,
wprowadza w życie
podstawowe zasady higieny
skóry,
uzasadnia, dlaczego o
skórę należy dbać.
omawia reakcje skóry na
zmiany temperatury
otoczenia,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 1.
podaje, w jaki sposób
można zbadać
rozmieszczenie ciałek
czuciowych w skórze.
Ćwiczenia: Badanie rozmieszczenia ciałek czuciowych w skórze (karta pracy nr 3 z CD-ROM-u dla
nauczyciela).
Lekcja 41. Mięśnie, kości i stawy umożliwiają poruszanie się
Szkielet. Funkcje w
wymienia funkcje szkieletu,
organizmie. Główne
wskazuje na planszy
części szkieletu.
podstawowe części
Połączenia kości. Mięśnie.
szkieletu,
określa rolę układu
mięśniowego w organizmie,
wskazuje dwa
przeciwstawnie działające
mięśnie, np. zginacz i
prostownik przedramienia,
wymienia elementy
składowe szkieletu
człowieka,
wskazuje główne mięśnie
organizmu człowieka,
uzasadnia, że mięśnie
muszą pracować parami,
omawia budowę i
funkcjonowanie stawu.
wskazuje na modelu
szkieletu człowieka rodzaje
połączeń kości.
Ćwiczenia: Wskazywanie na modelu części szkieletu człowieka i rodzajów stawów; analiza ryciny
przedstawiającej budowę stawu; ćwiczenia zawarte w karcie pracy nr 4 i nr 5. Projekcja filmu pt. Szkielet.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Lekcja 42. W układzie pokarmowym jest trawione pożywienie
Budowa układu
pokarmowego. Trawienie
pokarmów. Wchłanianie i
transport do komórek.
określa, do czego jest
omawia ogólnie przebieg
potrzebny układ pokarmowy, procesów zachodzących w
przewodzie pokarmowym,
na schematach budowy
układu pokarmowego
wskazuje, które procesy i
wskazuje i nazywa
dlaczego są przemianami
chemicznymi, a które
najważniejsze narządy,
fizycznymi.
omawia rolę krwi w
odżywianiu komórek.
Ćwiczenia: Trawienie skrobi przez ślinę.
Lekcja 43. Układ oddechowy zapewnia wymianę gazową
Budowa i rola układu
oddechowego. Higiena
układu oddechowego.
określa rolę układu
oddechowego,
wymienia podstawowe
zasady dbałości o układ
oddechowy,
uzasadnia, dlaczego
oddychanie przez nos jest
zdrowsze niż przez usta,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 1.
przedstawia rolę krtani,
omawia rolę płuc w
wskazuje na schemacie i
powiązaniu z ich budową.
nazywa narządy budujące
układ oddechowy.
Ćwiczenia: Obserwacja mikroskopowa pęcherzyków płucnych.
Lekcja 44. Krew jest życiodajnym płynem krążącym dzięki sercu
Krążenie krwi jako
warunek życia człowieka.
Funkcje krwi. Rola serca i
naczyń krwionośnych.
wymienia główne funkcje
krwi,
określa rolę serca,
krótko charakteryzuje
rodzaje naczyń
krwionośnych.
Ćwiczenia: Projekcja filmu pt. Praca zastawek serca.
uzasadnia, że krążenie
krwi jest warunkiem życia
człowieka,
omawia przepływ krwi w
sercu, z uwzględnieniem roli
zastawek.
Lekcja 45. Układ nerwowy kieruje organizmem
Układ nerwowy. Podział,
funkcja. Budowa komórki
nerwowej. Reakcje
odruchowe.
omawia ogólną budowę
układu nerwowego,
uzasadnia, że mózg jest
najważniejszym narządem
naszego ciała,
nazywa elementy budowy
komórki nerwowej,
nazywa, korzystając z
planszy, części mózgu
człowieka.
wskazuje przystosowanie
budowy komórki nerwowej
do pełnionej funkcji,
wskazuje na schemacie
przebieg reakcji odruchowej,
wyjaśnia, jakie znaczenie
mają reakcje odruchowe dla
organizmu,
uzasadnia, dlaczego nie
mamy wpływu na wiele
reakcji odruchowych.
Ćwiczenia: Analiza reakcji odruchowej kolana oraz zwężania się i rozszerzania źrenicy oka; analiza ryciny
przedstawiającej układ nerwowy człowieka oraz komórkę nerwową.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Lekcja 46. Poznaj właściwości światła
Źródła światła.
Właściwości światła.
Odbicie światła,
załamanie światła.
Rodzaje soczewek
wymienia źródła światła,
opisuje właściwości światła
na wybranych przez siebie
przykładach,
proponuje doświadczenie
pokazujące załamanie
światła na granicy dwóch
ośrodków.
wyjaśnia, na czym polega
odbicie światła,
odróżnia ciała, które są
źródłami światła, a które
jedynie odbijają światło,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 1 i 2.
podaje przykłady
ośrodków, na granicy
których można obserwować
załamanie światła,
dzieli soczewki ze względu
na ich kształt i opisuje ich
własności.
Ćwiczenia: Zadania z karty pracy nr 6 Oglądamy przedmiot w wodzie oraz karty pracy nr 7 Budujemy zegar
słoneczny. Prezentowanie za pomocą rzutnika pisma, jak soczewka skupiająca skupia promienie świetlne,
a soczewka rozpraszająca je rozprasza.
Lekcja 47. Oko odbiera wrażenia świetlne
Oko. Budowa, funkcje.
Wady wzroku, korekta za
pomocą soczewek.
określa funkcje oka jako
narządu zmysłu,
wyjaśnia powstawanie
obrazu na siatkówce,
wskazuje części oka na
modelu lub planszy,
wskazuje rolę mózgu w
odbieraniu wrażeń
świetlnych ze środowiska,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 1 i 2.
podaje podstawowe funkcje
wskazanych elementów oka, wyjaśnia, na czym polega
praca okulisty i optyka.
wskazuje podstawowe
zasady dbałości o wzrok.
Ćwiczenia: Analiza budowy oka przedstawionego na planszy lub modelu. Omówienie ćwiczenia
zamieszczonego w karcie pracy nr 8 Sprawdź, w jaki sposób oko wytwarza obraz, a także nr 9 Złudzenia
wzrokowe – czy nasze oczy są niedoskonałe.
Lekcja 48. Dźwięki są wokół nas
Powstawanie dźwięków.
Rodzaje dźwięków.
Prędkość dźwięku.
Rozchodzenie się
dźwięków. Wpływ budowy
ucha na rozpoznawanie
różnych rodzajów
dźwięków.
wymienia źródła dźwięków
wokół nas,
wyszukuje z otoczenia
ciała, które drgając,
wytwarzają dźwięki,
podaje przykłady
świadczące o tym, że w
różnych ośrodkach dźwięki
rozchodzą się z różnymi
prędkościami,
opisuje warunek
rozchodzenia się dźwięku w
danym ośrodku,
wyjaśnia, od czego zależy
prędkość rozchodzenia się
dźwięków w różnych
substancjach (ośrodkach),
wymienia przykłady
dźwięków o różnym
natężeniu.
podaje sposoby
zabezpieczania się przed
dźwiękami o dużym
natężeniu.
Ćwiczenia: Różne sposoby wytwarzania dźwięków w otaczającej nas przyrodzie. Wyszukiwanie źródeł
dźwięków dochodzących do pracowni przyrodniczej z zewnątrz klasy.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Lekcja 49. Ucho odbiera wrażenia dźwiękowe
Ucho. Budowa i funkcja.
wymienia części ucha,
wskazuje na modelu lub
planszy elementy ucha,
wskazuje podstawowe
zasady dbałości o słuch.
wymienia w prawidłowej
Edukacja
kolejności poszczególne
prozdrowotna
części ucha, które zostają
– treść nr 1 i 2.
wprowadzone w drgania pod
wpływem fali dźwiękowej,
określa funkcję ucha jako
narządu słuchu i równowagi,
uzasadnia, dlaczego nie
należy słuchać zbyt głośnej
muzyki.
Ćwiczenia: Analiza budowy ucha przedstawionego na planszy lub modelu; omówienie ćwiczenia
zamieszczonego w karcie pracy nr 11 Czy można wspomóc ucho, aby lepiej słyszało?
Lekcja 50. Układy rozrodcze umożliwiają wydawanie na świat potomstwa
Układ rozrodczy żeński i
męski. Budowa, funkcja.
Różnica w budowie
komórek rozrodczych.
wskazuje różnice w
budowie komórki jajowej
i plemnika,
nazywa poszczególne
elementy budowy układu
rozrodczego kobiety
i mężczyzny,
wskazuje na planszy
rozmieszczenie narządów
rozrodczych kobiety
i mężczyzny,
Wychowanie do życia
w rodzinie
– treść nr 4.
określa rolę
poszczególnych narządów
w układach rozrodczych.
określa rolę układu
rozrodczego kobiety
i mężczyzny.
Ćwiczenia: Analiza budowy układów rozrodczych przedstawionych na planszy lub foliogramie; obserwacje
fotografii plemników i komórek jajowych.
Lekcja 51. Rozwój zarodkowy i płodowy człowieka przebiega w organizmie matki
Miejsce powstawania
plemników i komórek
jajowych. Zapłodnienie.
Rozwój zarodkowy
i płodowy.
określa miejsce
powstawania plemników
i komórek jajowych,
wyjaśnia, dlaczego do
komórki jajowej wnika tylko
jeden plemnik,
wyjaśnia, co to jest
zapłodnienie,
wyjaśnia, co to jest ciąża,
zarodek, płód, łożysko,
przedstawia za pomocą
schematycznego rysunku
moment zapłodnienia,
podaje przykłady
świadczące o tym, że
dziecko w łonie matki się
rozwija.
wyjaśnia, co to jest
pępowina, poród,
Wychowanie do życia
w rodzinie
– treść nr 5.
wskazuje na planszy
miejsce zapłodnienia i
dalszą drogę zapłodnionej
komórki jajowej.
Ćwiczenia: Projekcja fragmentów filmu pt. Widziane z ukrycia. Inscenizacja połączona z prezentacją rozwoju
zarodka i płodu w kolejnych miesiącach ciąży.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Lekcja 52. W życiu człowieka wyróżnia się kilka etapów
Etapy rozwojowe
człowieka po urodzeniu.
wymienia etapy rozwojowe rozpoznaje na podstawie
człowieka po urodzeniu,
opisu i fotografii etap
rozwojowy człowieka,
wykazuje potrzeby
człowieka na każdym etapie podaje charakterystykę
rozwoju.
etapów rozwojowych
człowieka.
Ćwiczenia: Rozpoznawanie etapu rozwojowego osoby przedstawionej na zdjęciu; porządkowanie zdjęć zgodnie
z wzrastającymi etapami rozwoju osób przedstawionych na tych zdjęciach.
Lekcja 53. Jakie zmiany zachodzą w okresie dojrzewania?
Dojrzewanie płciowe.
Zmiany zachodzące w
organizmach dziewcząt
i chłopców w okresie
dojrzewania.
wyjaśnia, na czym polega
dojrzewanie dziewcząt
i chłopców,
wyjaśnia, co oznacza
termin „dojrzewanie
płciowe”,
omawia zmiany
zachodzące w organizmach
podczas dojrzewania,
charakteryzuje etap
dojrzewania.
Wychowanie do życia
w rodzinie
– treść nr 7.
wskazuje czynniki
wpływające pozytywnie
i negatywnie na rozwój
organizmu w okresie
dojrzewania.
Ćwiczenia: Projekcja filmu pt. Chłopcy. Przemiany wieku dojrzewania oraz Dziewczęta. Przemiany wieku
dojrzewania; doświadczenie zamieszczone w karcie pracy z zeszytu ćwiczeń Modelowanie zmian
zachodzących w krtani podczas mutacji
Lekcja 54. Powtórzenie działu „Mój organizm”
Porównanie budowy i roli
poznanych układów
wewnętrznych oraz skóry.
Hierarchiczna struktura
organizmu.
określa rolę poznanych
układów narządów oraz
skóry,
na planszach wskazuje
najważniejsze narządy
wchodzące w skład
poznanych układów,
określa rolę wybranych
narządów w ciele człowieka,
podaje przykłady
współpracy między układami
narządów,
na podstawie rycin
rozpoznaje niektóre rodzaje
wyjaśnia hierarchiczność
komórek budujących ciało
struktury organizmu:
człowieka, omawia ich
komórka – tkanka – narząd – budowę w powiązaniu z
funkcją.
układ narządów.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Dział 6. Moje zdrowie
Lekcja 55. Jak zdrowo się odżywiać?
Rola składników
pokarmowych. Zasady
prawidłowego żywienia.
Zróżnicowanie potrzeb
żywieniowych.
Planowanie jadłospisów.
uzasadnia celowość
stosowania zasad
prawidłowego żywienia,
wymienia podstawowe
składniki pokarmów i ich
funkcje,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 3.
wyjaśnia, w jakim celu
człowiek się odżywia,
wskazuje przykłady
produktów o dużej
podaje podstawowe zasady zawartości: cukrów,
tłuszczów, białek, witamin
dotyczące zakupu i
przechowywania produktów i wody,
pokarmowych oraz
planuje jadłospis zgodnie
przygotowywania posiłków.
z zasadami prawidłowego
żywienia.
Ćwiczenia: Określanie składu produktów spożywczych przyniesionych przez uczniów. Analiza piramidy
zdrowego żywienia; przeprowadzenie doświadczeń zaproponowanych w karcie pracy nr 12 Jak rozpoznamy,
czy pokarm zawiera tłuszcze i skrobię?
Lekcja 56. Jak dbać o własne ciało?
Podstawowe zasady
higieny osobistej.
wymienia substancje
wymienia rodzaje zębów
Edukacja
wydalane i wydzielane przez dorosłego człowieka i podaje prozdrowotna
skórę,
ich funkcje,
– treść nr 1.
podaje zasady pielęgnacji
proponuje doświadczenie
Wychowanie do życia
skóry, włosów, zębów i
ukazujące niszczenie
w rodzinie
paznokci,
szkliwa nazębnego,
– treść nr 8.
wskazuje znaczenie
czystości odzieży, obuwia,
bielizny i otoczenia dla
utrzymania zdrowia,
uzasadnia twierdzenie, że
przestrzeganie higieny
osobistej jest obowiązkiem
każdego człowieka.
podaje przykłady ubioru
dostosowanego do pory roku
i rodzaju wykonywanej
pracy.
Ćwiczenia: Obserwacja efektów doświadczenia zaproponowanego w karcie pracy nr 4 z zeszytu ćwiczeń
Higiena jamy ustnej. Ćwiczenia z wykorzystaniem modelu czaszki doskonalące technikę mycia zębów; pokaz
korzystania z nici dentystycznej.
Lekcja 57. Jak wypoczywać?
Wypoczynek. Rodzaje,
znaczenie dla zachowania
zdrowia. Zasady
bezpieczeństwa.
podaje przykłady biernego i omawia sytuacje, w których Edukacja
aktywnego wypoczynku,
należy wypoczywać
prozdrowotna
aktywnie,
a
w
których
– treść nr 4.
wskazuje formy
biernie,
wypoczynku odpowiednie
dla siebie,
omawia trzy formy
wypoczynku czynnego,
uwzględniając zasady
bezpieczeństwa,
uzasadnia, dlaczego
ćwiczenia fizyczne
usprawniają organizm,
podaje przykłady
zabezpieczeń ciała przed
kontuzją
podczas
podaje zasady zachowania
uprawiania
wybranych
się na łonie natury.
dyscyplin sportowych.
Ćwiczenia: Opracowanie zasad bezpieczeństwa dla wybranych form wypoczynku aktywnego; analiza sprzętu
narciarskiego i roweru pod kątem bezpieczeństwa użytkowania.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Lekcja 58. Co robić w razie uszkodzenia ciała?
Sytuacje niebezpieczne.
podaje przyczyny
Uszkodzenia skóry, kości. uszkodzeń skóry,
Poprawne zachowania.
wskazuje sposoby
postępowania podczas
opatrywania otarcia lub
skaleczenia,
omawia zabezpieczenia
ciała przed skutkami nadmiernego promieniowania
słonecznego,
wskazuje poprawne
postępowanie w wypadku
pogryzienia przez zwierzę.
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 2.
podaje różnice między
zwichnięciem a złamaniem,
wyjaśnia, dlaczego nie
należy opalać się bez
zabezpieczenia skóry.
omawia objawy złamania
kości.
Ćwiczenia: Etapy opatrywania uszkodzenia skóry – otarcia, skaleczenia, rany, oparzenia, odmrożenia; sposoby
postępowania i udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku – pozycja boczna ustalona, pomoc osobie
poszkodowanej, unieruchomianie złamanej kończyny.
Lekcja 59. Co znaczy przysłowie: w zdrowym ciele zdrowy duch?
Zdrowie i trzy jego
aspekty. Zasady
zachowania zdrowia.
wyjaśnia, co to jest
zdrowie,
omawia podstawowe
zasady zachowania zdrowia,
podaje przykłady
wyrażania pozytywnych
uczuć za pomocą gestów
i mowy ciała,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 1, 5, 6.
uzasadnia twierdzenie, że
podaje przykłady dotyczące
zdrowie w dużej mierze
zdrowia fizycznego,
zależy od nas samych.
psychicznego i społecznego.
Ćwiczenia: Analiza czynników mających wpływ na zdrowie i grupowanie ich zgodnie z kryterium: mam wpływ –
nie mam wpływu (wnioskiem powinno być stwierdzenie, że w 50% mamy wpływ na własne zdrowie).
Lekcja 60. Choroby zakaźne są wywoływane przez wirusy i drobnoustroje
Choroby zakaźne.
Drobnoustroje
chorobotwórcze.
Pasożytnicze zwierzęta.
Drogi zakażenia.
wyjaśnia, czym różnią się
choroby zakaźne od innych
chorób,
podaje przykłady chorób
zakaźnych człowieka i dróg,
którymi atakują organizm.
wskazuje przykłady chorób
bakteryjnych i wirusowych,
wskazuje przykłady
zwierząt – pasożytów
człowieka,
omawia objawy wybranych
chorób zakaźnych.
Ćwiczenia: Analiza cyklu życiowego tasiemca.
Lekcja 61. Walka z chorobami zakaźnymi jest trudna, ale konieczna
Sposoby zapobiegania
chorobom zakaźnym.
Szczepienia ochronne.
Dezynfekcja.
omawia podstawowe
sposoby zapobiegania
chorobom zakaźnym,
uzasadnia, dlaczego przed
zastosowaniem leku trzeba
zwrócić się o poradę
lekarską.
wyjaśnia zasadę działania
szczepionki,
podaje podstawowe
sposoby leczenia chorób
bakteryjnych, wirusowych i
pasożytniczych,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 9.
wyjaśnia termin „dezynfekcja” i określa znaczenie tego
zabiegu w zapobieganiu
chorobom zakaźnym.
Ćwiczenia: Dobieranie sposobów zapobiegania chorobom zakaźnym do różnych dróg zakażenia.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Lekcja 62. Kiedy, dlaczego i jak należy mówić NIE?
Uzależnienie. Nikotynizm,
alkoholizm, narkomania,
niebezpieczny internet.
Postawa asertywna.
wymienia sytuacje, w
których należy powiedzieć
nie,
wskazuje możliwości
zachowań asertywnych
wobec presji otoczenia,
wskazuje sposoby
odmawiania picia alkoholu i
palenia tytoniu,
omawia skutki działania
nikotyny na organizm
człowieka,
wyjaśnia, co to jest
uzależnienie.
wyjaśnia, dlaczego
znajomości zawarte przez
internet mogą być
niebezpieczne,
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 10.
uzasadnia konieczność
zachowania postawy
antyalkoholowej i
antynikotynowej.
Ćwiczenia: Scenki – prezentacja zachowań asertywnych. Projekcja fragmentów filmu pt. Palenie tytoniu a
fizjologia człowieka, Epitafium dla narkomana.
Lekcja 63. Powtórzenie działu „Moje zdrowie”
Zdrowy styl życia.
Prawidłowe odżywianie
się, higiena ciała i
otoczenia. Choroby
zakaźne i pasożytnicze.
Wypoczynek, ruch na
świeżym powietrzu.
Pojęcie zdrowia.
wyjaśnia, dlaczego zdrowie uzasadnia, że w dużej
jest bardzo ważne w życiu
mierze mamy wpływ na
każdego człowieka,
własne zdrowie,
wymienia zachowania
omawia wpływ
składające się na zdrowy styl poszczególnych składników
życia,
pokarmowych na organizm
człowieka,
podaje zasady prawidłowego odżywiania się,
omawia zasady higieny
ciała,
wymienia podstawowe
zasady zapobiegania
chorobom zakaźnym,
uzasadnia, dlaczego
podstawą zdrowia jest
sprawność fizyczna
organizmu,
wymienia podstawowe
zasady higieny osobistej
i otoczenia.
podaje podstawowe
sposoby leczenia chorób
bakteryjnych, wirusowych
i pasożytniczych,
wyjaśnia, dlaczego
życzliwa postawa wobec
innych ułatwia kontakty
międzyludzkie.
Edukacja
prozdrowotna
– treść nr 1, 2, 3, 4, 5.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Dział 7. Sposoby życia organizmów
Lekcja 64. Czynności życiowe organizmów są podobne
Przyroda żywa
i nieożywiona. Cechy
organizmów. Czynności
życiowe.
wymienia podstawowe
czynności życiowe
organizmów,
wyjaśnia na przykładach,
na czym polega
pobudliwość,
wskazuje, w jaki sposób
jego organizm wykonuje
czynności życiowe.
wskazuje różnice w
realizacji czynności
życiowych między roślinami
a zwierzętami,
interpretuje wyniki
doświadczenia.
Ćwiczenia: Wykonanie doświadczenia z karty pracy nr 13 Badamy reakcję rośliny na kierunek, z którego
dochodzi światło.
Lekcja 65. Jakie są sposoby odżywiania się organizmów?
Sposoby odżywiania się
organizmów. Organizmy
cudzożywne
i
samożywne. Fotosynteza.
wymienia sposoby
odżywiania się organizmów,
ze wskazaniem, u których
grup organizmów występują,
omawia przebieg
fotosyntezy, z
uwzględnieniem roli
chlorofilu,
porównuje odżywianie się
samożywne i cudzożywne,
wyjaśnia znaczenie
procesu fotosyntezy dla
rośliny i dla życia na Ziemi.
uzasadnia, dlaczego należy
chronić lasy.
Ćwiczenia: Dyskusja na temat globalnego znaczenia fotosyntezy.
Lekcja 66. Zwierzęta są przystosowane do pobierania różnorodnego pokarmu
Przystosowania zwierząt
do pobierania pokarmu.
Roślinożercy, mięsożercy
i wszystkożercy.
Płynożercy. Filtratory.
podaje przykłady
podaje przykłady
roślinożerców i mięsożerców egzotycznych roślinożerców
i mięsożerców, prawidłowo
z najbliższego otoczenia,
określając kontynent, na
na dowolnie wybranych
którym żyją,
przykładach – ptaka i ssaka
roślinożernego oraz ptaka
charakteryzuje
i ssaka mięsożernego –
płynożerców i filtratorów –
wskazuje ich przystosowania ich przystosowania do
do zdobywania pokarmu.
zdobycia pokarmu.
Ćwiczenia: Inscenizacja przedstawiająca zwierzęta odżywiające się różnorodnym pokarmem.
Zakres treści
Podstawowe
Uczeń:
Wymagania
Ponadpodstawowe
Uczeń:
Korelacja ze
ścieżkami
edukacyjnymi
Lekcja 67. Dzięki oddychaniu organizmy uzyskują energię
Oddychanie a odżywianie
się. Istota oddychania.
Narządy oddechowe
zwierząt.
wyjaśnia, co jest celem
oddychania,
podaje słowny zapis
równania oddychania
tlenowego,
uzasadnia, że wszystkie
organizmy muszą oddychać, określa sposób
wykonywania wymiany
podaje przykłady zwierząt
gazowej przez rośliny,
oddychających płucami i
skrzelami.
udowadnia, że oddychanie
jest związane z
odżywianiem się,
przeprowadza analogię
między oddychaniem a
spalaniem (np. drewna lub
węgla).
Ćwiczenia: Oglądanie filmu pt. Wymiana gazowa u roślin i zwierząt.
Lekcja 68. Organizmy się rozmnażają, by przetrwać w przyrodzie
Cel rozmnażania się
organizmów.
Rozmnażanie płciowe i
bezpłciowe. Pojęcie
gatunku.
wyjaśnia, co jest celem
rozmnażania się,
wymienia sposoby rozmnażania się organizmów,
określa, jaka jest istota
rozmnażania płciowego,
udowadnia, że rośliny,
podobnie jak zwierzęta,
rozmnażają się płciowo,
podaje przykłady gatunków
żyjących w najbliższym
otoczeniu.
uzasadnia, dlaczego
pewne organizmy należą do
jednego gatunku, a inne nie,
porównuje rozmnażanie się
płciowe i bezpłciowe.
Ćwiczenia: Obserwacja organów roślinnych służących do rozmnażania bezpłciowego.
Lekcja 69. Wszystkie organizmy są zbudowane z komórek
Komórkowa budowa
organizmów. Komórka
roślinna. Komórka
zwierzęca.
podaje, że wszystkie
organizmy zbudowane są z
komórek,
podaje funkcje
poszczególnych elementów
budowy komórek,
omawia budowę komórki
roślinnej i zwierzęcej.
porównuje budowę komórki
roślinnej i zwierzęcej,
interpretuje zależności
między budową komórki i jej
funkcją.
Ćwiczenia: Obserwacje mikroskopowe komórek.
Lekcja 70. Powtórzenie działu „Sposoby życia organizmów”
Porównanie budowy
i czynności życiowych
roślin i zwierząt.
wymienia czynności
życiowe organizmów,
podaje przykłady organów
roślinnych i zwierzęcych,
porównuje sposoby
odżywiania się i oddychania
roślin.
porównuje sposoby
wydalania i rozmnażania się
oraz pobudliwość roślin i
zwierząt,
omawia czynności życiowe
grzybów.