Przeszczepianie komórek krwiotwórczych w
Transkrypt
Przeszczepianie komórek krwiotwórczych w
PRZESZCZEPIANIE KOMÓREK KRWIOTWÓRCZYCH W POLSCE – 25 LAT PÓŹNIEJ Warszawa, dn. 27 11 2009 r. Komunikat prasowy „PRZESZCZEPIANIE KOMÓREK KRWIOTWÓRCZYCH W POLSCE – 25 LAT PÓŹNIEJ” Pierwsze na świecie próby przeszczepiania szpiku kostnego zostały podjęte w 1938 roku przez Jana Raszka i Franciszka Groera na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie. Podobne próby były kontynuowane w Warszawie w latach pięćdziesiątych XX wieku przez Zofię Migdalską. Próby te wyprzedzały ówczesną wiedzę o biologii przeszczepiania więc nie mogły się skończyć powodzeniem, ale pokazały narodziny idei, która zaowocowała powodzeniem leczniczym. W dniu 27 listopada w Centrum Dydaktycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego miała miejsce konferencja prasowa pt.: „Przeszczepianie komórek krwiotwórczych w Polsce – 25 lat później”. Konferencja zorganizowana została z okazji 25 rocznicy pierwszego udanego przeszczepienia szpiku kostnego w Polsce przez zespół pod kierunkiem prof. dr hab. med. Wiesława Wiktora Jędrzejczaka. Była to również 10 rocznica transplantacji w Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego kierowanej przez prof. dr hab. med. Wiesława Wiktora Jędrzejczaka. W tym okresie w ww. Klinice dokonano ponad 500 przeszczepień szpiku kostnego. Również w tym dniu, po raz pierwszy w Polsce, miało miejsce uroczyste wręczenie tytułu „Zasłużony Dawca Przeszczepu” przez Minister Zdrowia – Ewę Kopacz. Podczas konferencji został wyemitowany film z 1984 roku, nakręcony amatorską kamerą i przedstawiający relację z pierwszego przeszczepienia szpiku w Polsce. Pacjentka przeszczepiona wówczas – Pani Aleksandra Przybylska, wraz z rodziną była gościem na konferencji. W spotkaniu udział wzięli: Ewa Kopacz – Minister Zdrowia; Jacek Paszkiewicz – Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia; prof. dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak – Konsultant Krajowy ds. Hematologii, Kierownik Katedry i Kliniki Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie; prof. dr hab. med. Jerzy Hołowiecki – Członek Krajowej Rady Transplantacyjnej, Konsultant Pododdziału Transplantacji Szpiku i Leczenia Chłoniaków, Oddział w Gliwicach, Centrum Onkologii Instytut Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie; prof dr hab. med. Jacek Wachowiak – Kierownik II Katedry Pediatrii i Kliniki Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej, II Katedra Pediatrii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu; prof. dr hab. med. Andrzej Lange – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Immunologii Kinicznej, Kierownik Dolnośląskiego Centrum Transplantacji Komórkowych z Krajowym Bankiem Dawców Szpiku. Podczas konferencji podsumowane zostały dotychczasowe polskie osiągnięcia w dziedzinie przeszczepiania komórek krwiotwórczych w kontekście sytuacji światowej. W Polsce przeszczepianie szpiku prowadzone jest obecnie w 18 ośrodkach, wykonujących rocznie około 800 transplantacji. W ciągu 25 lat przeszczepiania komórek krwiotwórczych wykonanych zostało blisko 9000 zabiegów. Biorąc pod uwagę przeciętne wyniki tych zabiegów można sądzić, że w Polsce jest w tej chwili ponad 5000 osób, które są rekonwalescentami po różnych zabiegach przeszczepiania komórek krwiotwórczych i które dzięki nim mają darowane życie. Wiele spośród tych osób powróciło do normalnej aktywności zawodowej, a także zaangażowało się w aktywność społeczną. W Polsce żyje więc całe miasteczko przeszczepowe i co roku przybywa mu kilkuset nowych obywateli. Obecnie w Polsce wykonuje się wszystkie rodzaje przeszczepień komórek krwiotwórczych. Należy również wspomnieć o kolejnych milowych krokach w rozwoju polskiej transplantologii. Jest to choćby udostępnienie przeszczepiania dzieciom chorym na nowotwory krwi, wykonanie pierwszego przeszczepienia od dawcy niespokrewnionego, uruchomienie pierwszego rejestru dawców szpiku, a także wykonanie pierwszego przeszczepienia krwi pępowinowej. Przez ostatnie 25 lat przeszczepienie szpiku, z metody absolutnie awangardowej, stało się metodą w niektórych przypadkach rutynową, aczkolwiek będacą zbiorem metod leczniczych. Niemniej w Polsce ciągle wykonujemy jedynie około 50% tej liczby zabiegów, której w przeliczeniu na liczbę ludności wykonuje się w innych dużych krajach europejskich. Ponadto, od 2002 roku liczba wykonywanych zabiegów w Polsce nie zwiększa się i tym samym dystans do tych krajów nie maleje. Można powiedzieć, że polski chory na białaczkę lub chłoniaka ma o połowę mniejszą szansę skorzystania z tej metody leczniczej niż chory w Niemczech, Francji, czy Wielkiej Brytanii. Więcej informacji: Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego tel.: 0(22) 599 28 18 D&D Communication tel.: 0 516 033 577, 0(22) 639 43 66, [email protected] HISTORYCZNE PRÓBY PRZESZCZEPIANIA SZPIKU W POLSCE (LATA 1938-1960) prof. dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak Konsultant Krajowy ds. Hematologii, Kierownik Katedry i Kliniki Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie Początki myślenia o tym, że szpik może zostać wykorzystany do leczenia chorób krwi powstały w końcu lat trzydziestych dwudziestego wieku we Lwowie, wtedy w Polsce. Kierownik Kliniki Pediatrii Uniwersytetu im. Jana Kazimierza prof. Franciszek Groer miał wrócić ze zjazdu we Włoszech i przywieść wiadomość, że można dokonywać infuzji nie tylko dożylnie, ale także doszpikowo. W sytuacji, w której nie było centralnych cewników żylnych było to możliwością przełamania bariery dostępu leczniczego u chorego „bez żył”. W klinice Groera pracował wtedy młody asystent Jan Rosenbusch, który wysunął hipotezę, że skoro białaczka jest de facto chorobą szpiku to można ją leczyć podaniem szpiku doszpikowo. Pierwsze próby podjęto na królikach i zdjęcie tych zabiegów się zachowało (foto na nast. str.). Dwa króliki leżały unieruchomione po przeciwnych stronach stołu zabiegowego. Jednemu z nich przez wkłucie do kości udowej z końca dalszego pobierano szpik, a drugiemu w podobny sposób ten szpik wstrzykiwano. W 1938 roku podobne próby zaczęto wykonywać u dzieci obserwując pewną poprawę. Oczywiście, nie znano wtedy problemu zgodności tkankowej ani nie wiedziano, że przed przeszczepieniem trzeba chorego poddać chemioterapii lub radiochemioterapii. Nie było metod śledzenia losu przeszczepianych komórek. Co ciekawe nie zorientowano się odnośnie możliwości pobierania szpiku z kolców biodrowych tylnych i robiono bardzo dokładne badania mostka pod kątem wyboru najlepszego miejsca zarówno do pobrania, jak i podania szpiku. Nie zdążono opublikować pierwszych wyników przed wybuchem wojny, która zaprowadziła Groera do celi śmierci (ale w odróżnieniu od pozostałych profesorów lwowskich nie został rozstrzelany, prawdopodobnie dlatego, że Niemcy uważali go za Niemca). Tymczasem Groer pochodził ze starej warszawskiej rodziny spolszczonej kilka pokoleń wcześniej i jego dziadek założył w Warszawie nieistniejący już Szpital Świętego Ducha. Charakterystyczny grobowiec rodziny Groerów zbudowany z czerwonego piaskowca znajduje się w centralnej części starych Powązek. Rosenbusch, który po wybuchu wojny zmienił nazwisko na matczyne Raszek zaangażował się tymczasem w konspiracji i życie uratował mu ukraiński współpracownik Gestapo, ojciec dziecka, które Raszek leczył. Przyjechał on pewnego dnia do Kliniki z biletem w ręku i zakomunikował Raszkowi: „uratował Pan życie mojemu dziecku: życie za życie; Gestapo jedzie po Pana; oto jest bilet do Warszawy, pociąg odchodzi za piętnaście minut. Raszek wziął bilet, wsiadł do pociągu i nigdy więcej nie zobaczył Lwowa. W Warszawie był członkiem AK, brał udział w Powstaniu Warszawskim w pułku „Baszta”: pseudonim „Jar”, dostał się do niewoli, został wyzwolony przez Amerykanów na godzinę przed egzekucją i wrócił do Polski (Rycina 2). Początkowo pracował w szpitalu w Kamiennej Górze, a następnie został przez swojego byłego szefa prof. Groera ściągnięty do Warszawy. W Warszawie prof. Groer tworzył Instytut Matki i Dziecka i w tym Instytucie Raszek został profesorem i kierownikiem Kliniki. Nie znam dość dokładnie ponurych podobno okoliczności zwolnienia ich obu w 1965 roku z tego Instytutu. Groer miał po- dobno niedługo potem wypadek samochodowy i zmarł, a Raszek przeniósł się do Gdańska, gdzie został kierownikiem kliniki pediatrii. Podobno zachorował tam na nowotwór i zmarł po operacji, ale zgodnie z tym, czego dowiedziałem się od innego wybitnego lwowianina prof. Tadeusza Kielanowskiego, który znał Raszka sprzed wojny, Raszek był załamany sytuacją i nie chciał już walczyć z chorobą. Pochowany został na tych samych starych Powązkach, co jego Szef. Jednak po wojnie Raszek ograniczył się jedynie do publikacji swoich lwowskich doświadczeń (Ann Pediatr. 1949;173 – foto poniźej) i nie podjął ponownych prób przeszczepiania szpiku. Podjęła je za to w Warszawie wykorzystując podobną technikę Zofia Migdalska, wykonując łącznie kilkadziesiąt prób, które jednak zakończyły się bez trwałych pozytywnych wyników leczniczych. Zespół Przeszczepiania Komórek Krwiotwórczych Zakładu Immunologii i Klinicznego Oddziału Izotopowego Centralnego Szpitala Klinicznego Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie (pierwszy zabieg 28 listopada 1984 roku – przeszczepienie alogeniczne) Adres: ul. Szaserów 128, 00-909 Warszawa (w/w jednostki organizacyjne już nie istnieją) Kierownik ośrodka: ppłk dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak Data rozpoczęcia działalności: 10.11.1984 (data zgody Komisji Doświadczeń na Ludziach Rady Naukowej CSK WAM na rozpoczęcie wykonywania zabiegów przeszczepienia szpiku) Data zakończenia działalności: 16 czerwca 1997 roku Historia i osiągnięcia ośrodka: Bezpośrednie przygotowywanie do działalności w zakresie przeszczepiania szpiku rozpoczęto w roku 1981, kiedy w bezpośredniej bliskości Klinicznego Oddziału Izotopowego CSK WAM (gdzie pierwotnie pracował kierownik ośrodka) utworzono Zakład Immunologii, który de facto był laboratorium komórek macierzystych. Wcześniej w Oddziale Izotopowym wdrożono szereg metod prowadzenia chorych z uszkodzonym układem krwiotwórczym (kierownik zespołu habilitował się w roku 1978 na podstawie pracy, dotyczącej skutków ubocznych chemioterapii nowotworów). Natomiast w Zakładzie Immunologii zaczęto opracowywać i wdrażać metody preparatyki komórek krwiotwórczych do przeszczepienia i niezbędne metody uzupełniające, takie jak mieszana hodowla limfocytów (stosowana w tych czasach metoda oceny zgodności w zakresie antygenów HLA klasy II). Część tych prac była finansowana przez Centralny Program Badawczo-Rozwojowy PR6 „Zwalczanie chorób nowotworowych”. Bezpośrednim impulsem do rozpoczęcia wykonywania zabiegów była dyskusja z prof. Janem A. Steffenem, koordynatorem programu, w trakcie sesji sprawozdawczej w październiku 1983 roku, który zarzucił sprawozdającemu dr hab. med. Wiesławowi W. Jędrzejczakowi, że ten „kunktatorsko” opóźnia rozpoczęcie praktycznej działalności. Odpowiedź brzmiała: „W ciągu roku zostanie to zrobione”. Zespół opracował kompletny protokół przeszczepiania szpiku dostosowany do polskich warunków, który po naniesieniu niezbędnych poprawek został opublikowany w 1987 roku, już po zakończeniu działalności zespołu (patrz niżej). Obejmowało to opracowanie zasad doboru dawców alogenicznych, wdrożenie (jako drugi zespół na świecie) kondycjonowania z wykorzystaniem busulfanu i cyklofosfamidu, przy czym stosowano polski busulfan po raz pierwszy w megadawkach, opracowanie metody pobierania szpiku do przeszczepienia (opracowano oryginalną tzw. zamkniętą metodę pobierania szpiku, różną od metody otwartej wprowadzonej przez E. D. Thomasa), opracowanie oryginalnej metody usuwania krwinek czerwonych ze szpiku przy przeszczepieniach w warunkach dużej niezgodności grup krwi (pierwszy taki zabieg wykonano 2 października 1986 roku), zasady prowadzenia chorych po przeszczepieniu, w tym zasady stosowania preparatów krwi (wdrożono też po raz pierwszy w Polsce przetaczanie preparatów napromienionych), zasady zwalczania zakażeń, zasady profilaktyki i leczenia choroby przeszczep przeciw gospodarzowi, zasady opieki potransplantacyjnej nad rekonwalescentami. Początkowo zakładano, że zespół będzie przygotowywał materiał do przeszczepienia w różnych ośrodkach klinicznych. Jedna z takich prób podania komórek krwiotwórczych uzyskanych z wątroby płodowej została bez powodzenia (w sensie wszczepienia) wykonana w Centrum Zdrowia Dziecka na początku 1984 roku. Wtedy stało się jasne, że dla powodzenia zabiegu niezbędne jest przejęcie całej odpowiedzialności (również za całość prowadzenia chorego) przez kierownika zespołu i to spowodowało ograniczenie działalności do chorych w Klinicznym Oddziale Izotopowym. Pierwsi dwaj chorzy brani pod uwagę nie dożyli do wykonania zabiegu (rozważano tylko chorych w bardzo zaawansowanych stadiach choroby, aby nie narazić na utratę życia tych, którzy mogli długo żyć bez przeszczepienia). We wrześniu 1984 roku prof. Urszula Radwańska skierowała do zespołu parę sióstr, z których jedna miała chorobę Diamonda-Blackfana i rozwiniętą hemosyderozę, a druga była zdrowa. Siostry były zgodne w HLA klasy I, a wykonana mieszana hodowla limfocytów wykazała nieobecność pobudzenia, czyli zgodność w klasie II. Na podstawie opracowanego protokołu zespół wykonał pierwsze przeszczepienie alogeniczne (28.11.1984 roku) u wspomnianej 6-letniej chorej z wrodzonym niedoborem krwinek czerwonych spowodowanym chorobą Diamonda-Blackfana i z rozwiniętą hemosyderozą. Dawczynią była siostra identyczna w HLA. Był to jednocześnie drugi udany zabieg przeszczepienia szpiku w tej jednostce chorobowej wykonany na świecie, a pierwszy bez napromieniania na całe ciało (co następnie stało się standardem w tej jednostce chorobowej). Następnie do marca 1987 roku zespół wykonał jeszcze 8 takich zabiegów wyłącznie w zaawansowanych stadiach nowotworowych i nienowotworowych chorób krwi. Łącznie wszczepienie uzyskano u sześciu chorych, u trojga z nich wystąpiły późne powikłania i chorzy zmarli, a troje chorych żyje nadal bez nawrotu choroby, w tym pierwsza chora. Pozostali żyjący chorzy byli przeszczepieni z powodu choroby Diamonda-Blackfana (w październiku 1986 roku) oraz przewlekłej białaczki szpikowej w fazie akceleracji (w styczniu 1987 roku). W 1985 roku (15 maja) zespół wykonał też zabieg przeszczepiania autologicznego szpiku u chorej w czwartej remisji całkowitej ostrej białaczki limfoblastycznej połączony z oczyszczaniem szpiku z komórek nowotworowych in vitro. U tej chorej dwa lata po zabiegu wystąpił nawrót mózgowy białaczki i z tego powodu chora pół roku później zmarła. Ponadto, zespół podjął dwie próby przeszczepienia komórek krwiotwórczych alogenicznej wątroby płodowej (w 1984 i 1985 roku), które nie doprowadziły do ustanowienia hematopoezy dawcy (chorzy zmarli w późniejszym okresie z powodu choroby zasadniczej), oraz jedną próbę (w 1986 roku) przeszczepienia szpiku od matki częściowo (5/6) zgodnej w HLA. Ta chora zmarła 12 dni po zabiegu. Większość biorców stanowiły dzieci, gdyż ośrodki hematologii dziecięcej były znacznie bardziej aktywne w kierowaniu chorych. Pierwsza chora została skierowana przez prof. Urszulę Radwańską, a następni chorzy przez prof. Romę Rokicką-Milewską, prof. Janinę Bogusławską-Jaworską oraz przez prof. Marię Ochocką. Dobór tkankowy dawcy i biorcy był realizowany przez współpracujący z nami zespół prof. Henryka Mateja z Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu. Zespół został zlikwidowany w trybie administracyjnym 16 czerwca 2007 roku. Już po zakończeniu pracy Zespołu w ramach Zakładu Immunologii opracowano metodę pobierania krwi pępowinowej do przeszczepienia, która następnie została wdrożona w Klinice Hematologii i Onkologii AM w Warszawie. Dane o ośrodku: Zespół: Ppłk dr hab. med. Wiesław W. Jędrzejczak (Kierownik Zakładu Immunologii – przewodniczący), płk dr hab. med. Maksymilian Siekierzyński (Kierownik Klinicznego Oddziału Izotopowego – wiceprzewodniczący). Członkowie: kpt. dr med. Cezary Szczylik, mjr dr med. Zygmunt Pojda, lek. Mariusz Z. Ratajczak, dr n. przyr. Elżbieta Urbanowska, ppłk dr hab. farm. Mirosław Kłos, płk dr med. Jerzy Kansy, por. lek. Andrzej Krupienicz, mgr Dariusz Jaskulski, lek. Ryszard Isakiewicz, dr med. Paweł Górnaś, mgr Krzysztof Machaj. Oprócz tych osób w pierwszym pobraniu szpiku do pierwszego przeszczepienia gościnnie wziął udział dr Jerzy Pejcz z Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii AM we Wrocławiu. Ponadto bardzo istotną rolę odegrały pielęgniarki Klinicznego Oddziału Izotopowego na czele z pielęgniarką oddziałową Lucyną Bieniek i pielęgniarką zabiegową Marią Jesionowską. Liczba łóżek: 1 separatka z toaletą. Do separatki wstawiono dwa łóżka i hospitalizowano chorego wraz z opiekunem (ojcem, matką, siostrą, żoną). Opiekun był przeszkalany w zakresie wykonywania wszystkich czynności pomocniczych. Takie rozwiązanie przyjęto z powodu braku pielęgniarek (na oddziale dyżurowała jedna pielęgniarka, która miała jeszcze pod opieką 24 chorych). Wyposażenie: Komora laminarna, cieplarka z CO2, wirówka Janetzki C23, osmometr (wszystkie pożywki wykonywano we własnym zakresie), mikroskopy Docuval i NU2. Zaplecze laboratoryjne stanowił Zakład Immunologii CSK WAM. Łączna liczba wykonanych zabiegów i leczonych chorych: 9 alogenicznych od rodzeństwa identycznego w HLA, 1 alogeniczne od częściowo zgodnej w HLA, 2 próby przeszczepienia komórek krwiotwórczych alogenicznej wątroby płodowej, 1 autologiczny. Liczba zabiegów wykonanych w 2008 roku: Zespół zakończył działalność w 1987 roku. Akredytacje: IBMTR (zespół nr 163). Ważniejsze publikacje: Jędrzejczak W. W., Pojda Z.: Technique of preparation of hemopoietic cells of human fetal liver for transplantation. Arch Immunol Ther Exp 1987, 35, 71-78. Jędrzejczak W. W., Pojda Z.: Bone marrow transplantation in Polish conditions. a modified method of marrow collection and preparation for transplantation. Arch Immunol Ther Exp 1987,35,79-86. Jędrzejczak W. W., Szczylik C., Pojda Z., Siekierzynski M., Kansy K., Klos M., Ratajczak M. Z., Pejcz J., Jaskulski D., Gornas P.: Success of bone marrow transplantation in congenital Diamond-Blackfan anemia. Eur J Haematol 1987, 38, 204-206. Wiktor-Jędrzejczak W., Szczylik C., Matej H., Pojda Z., Ratajczak M. Z., Myc A. i wsp.: Allogeneic bone marrow transplantation from HLA identical siblings following conditioning with busulphan and cyclophosphamide. First results. Folia Haematol 1989, 116, 403-408. Jędrzejczak W. W., Rokicka-Milewska R., Siekierzynski M., Szczylik C. i wsp.: Autologiczny przeszczep szpiku jako próba podtrzymania całkowitej remisji u dziecka chorego na ostrą białaczkę limfoblastyczną. Ped. Pol. 1986, 61, 177-180. Jędrzejczak W. W., Siekierzyński M., Szczylik C., Pojda Z.: Protokół metodyczny przeszczepiania szpiku. Acta Hematol Pol 1987, 18, 197-239. Specjalizacje: Choroba Diamonda-Blackfana: wykonane zabiegi w tej chorobie należały do pierwszych na świecie i przyczyniły się do ustalenia wskazań. Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM w Warszawie (pierwszy zabieg 2 września 1999 roku – przeszczepienie autologiczne) CIC954 Adres: SP CSK, ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa, tel. 22 599 28 18, fax 22 599 14 18, e-mail: [email protected] Kierownik ośrodka: prof. dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak Data rozpoczęcia: 2.09.1999 (data pierwszego przeszczepienia autologicznego) Krótka historia i dorobek pod obecnym kierownictwem: Tworzenie ośrodka rozpoczęto w 1998 roku po objęciu kierownictwa kliniki przez prof. W. W. Jędrzejczaka. Ponieważ nie uzyskano na ten cel żadnych środków z Ministerstwa Zdrowia, część kliniczną wyremontowano za pieniądze charytatywne, przede wszystkim za fundusze uzyskane z Fundacji „Przyjaciele Szpitala przy ul. Litewskiej”, zgromadzone przez Małgorzatę Niemczycką dzięki koncertowi José Carrerasa (który został patronem ośrodka i przyjechał na jego otwarcie) i Edyty Górniak. Dodatkowe fundusze pochodziły z Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Fundacji „Polmarrow”, PZU i firmy Roche-Polska. Część laboratoryjną wyremontowano dzięki Fundacji „Polsat” (która stała się patronem Banku Komórek Krwiotwórczych) oraz gminie Warszawa-Centrum, a wyposażono dzięki uzyskaniu Programu Badawczego Zamawianego z ówczesnego Komitetu Badań Naukowych na utworzenie banku krwi pępowinowej. Prace przygotowawcze zakończono w lipcu 1999 roku, a pierwsze przeszczepienie autologiczne wykonano we wrześniu 1999. Z kolei pierwsze przeszczepienie alogeniczne od dawcy rodzinnego wykonano w październiku roku 1999, z tym, że był to zabieg ratunkowy u chorej na ostrą białaczkę bez remisji, za zgodą Komisji Bioetycznej AM w Warszawie. Zabieg zakończył się powodzeniem. Pierwsze przeszczepienie od dawcy niespokrewnionego: 13.08.2002; pierwsze przeszczepienie komórek krwi pępowinowej: 15.05.2003. Dane o ośrodku: Zespół lekarski: prof. dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak (przewodniczący zespołu). Część kliniczna: prof. dr hab. med. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek (zastępca przewodniczącego), członkowie: dr hab. med. Andrzej Deptała (do 2005 roku), dr med. Małgorzata Rokicka (do 2007 roku), dr med. Monika Paluszewska, dr med. Jolanta Wieczorek, lek. Agnieszka Tomaszewska (do 2006 roku), lek. Tigran Torosjan, dr med. Piotr Boguradzki, dr med. Kazimierz Hałaburda, dr med. Emilian Snarski, dr med. Grzegorz Basak, lek. Grzegorz Charliński, lek. Krzysztof Mądry, lek. Magdalena Tormanowska, lek. Anna Waszczak-Gajda, lek. Joanna DrozdSokołowska, lek. Wojciech Sachs. Dr med. Urszula Nowicka (do 2006 roku), lek. Joanna Niesiobędzka-Krężel, lek. Ewa Karakulska-Prystupiuk, lek. Agata Swinarska-Kluska (do 2003 roku), lek. Ewa Ulrych, lek. Grzegorz Hensler (do 2008 roku), lek. Magdalena Glaser, lek. Magdalena Witkowska. Zespół pielęgniarski: pielęgniarka oddziałowa: inż. Ewa Żuczkowska; część laboratoryjna: dr n. przyr. Elzbieta Urbanowska, dr n. przyr. Anna Gronkowska, dr med. Maciej Gontarewicz, dr med. Maria Król, mgr Małgorzata Król, mgr Urszula Wilkowojska, mgr Elżbieta Graczyk-Pol; pielęgniarki Banku Komórek Krwiotwórczych: Małgorzata Zdziebłowska, Ewa Łowkiewicz, Katarzyna Cieplik; pielęgniarki OIOH-u: Ewa Bajek, Danuta Bąk, Agnieszka Bednarczyk, Beata Cabaj, Anna Kiljan, Anna Kopczyńska, Anna Klotz, Danuta Kraśkiewicz, Barbara Kuchnio, Jolanta Jędral, Renata Mędza, Iwona Nagot, Krystyna Olewnikowska, Irmina Opozda, Olga Wierzbicka, Marzena Zielińska, Agata Wieśniak; pielęgniarki Oddziału Interny Hematologiczno-Onkologicznej: Janina Bielawska-Kozłowicz, Zofia Ciarka, Małgorzata Dębiec, Irmina Gierszewska, Edyta Janiszewska, Agata Kielak, Anna Kierkowska, Elżbieta Komar, Anna Kozłowska, Iwona Nasiłowska, Ewa Nowacka-Toure, Renata Papierska, Danuta Pietrzak, Małgorzata Resiak, Aneta Rybicka, Małgorzata Sobiecka, Dorota Szymanowska, Katarzyna Usydus, Jolanta Zawada, Anna Zielak, Edyta Kamińska; pielęgniarki Oddziału Hematologii: Teresa Bielska, Iwona Ciężczyk, Wiktoria Dąbkowska, Lidia Hałasa, Mariola Janicka, Urszula Jastrzębska, Beata Jędrzejewska, Małgorzata Kowalczyk, Barbara Kośla, Dorota Langanki, Barbara Latosińska, Dorota Sachs; pielęgniarki Oddziału Dziennego: Beata Boczkowska, Henryka Grodecka, Halina Kamienicka, Małgorzata Kostrzewa, Barbara Lewicka, Zuzanna Mierzejewska, Małgorzata Wierzbicka, Agnieszka Banaszyńska. Sekretariat: Alicja Gil-Olkusznik (do 2008 roku), Elżbieta Lewandowska, Beata Krakowiak. Liczba łóżek: 4 w komorach laminarnych + dodatkowo 8 w salach z urządzeniami oczyszczającymi powietrze. Wyposażenie: Respirator Bennet, 5 zamrażarek na -80°C, 4 wielkogabarytowe zbiorniki na ciekły azot, komory laminarne, cytometry przepływowe: FACS Calipur i FACS Vento, 3 separatory Cobe Spectra, 1 separator Optia. Bank komórek krwiotwórczych: kierownik: dr n. przyr. Elżbieta Urbanowska, kierownik medyczny: dr med. Maciej Gontarewicz; członkowie: dr med. Maria Król, mgr Małgorzata Król, lek. wet. Małgorzata Paszkowska-Kowalewska, mgr Urszula Wilkowojska, mgr Albert Moskowicz, lek. Teresa Mroczek-Babiasz, mgr Elżbieta Graczyk-Pol (do 2005 roku), mgr Beata Blajer. Pracownia Dawców Szpiku: kierownik dr n. przyr. Anna Gronkowska, inż. Beata Kaczmarek: zajmuje się poszukiwaniem niespokrewnionych dawców szpiku (za pośrednictwem BMDW), typowaniem antygenów zgodności tkankowej i oceną chimeryzmu poprzeszczepowego oraz rekrutacją dawców szpiku dla Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej. Dotychczas wykonana liczba zabiegów i liczba leczonych chorych: Chorych ogółem 454 Żyje obecnie: 275 Auto 311 Żyje obecnie: 211 Allo 157 (w tym 109 MRD, 48 MUD) (60,5%) (68%) Żyje obecnie 78 (50%) W tym Auto/Allo 14 (w tym zgony Auto/Allo – 10 Zabiegów ogółem 636 Auto 465 Allo 172 (w tym MRD 123, 49 MUD) Chorzy wg rozpoznań ALLO AML (w tym 1 chloroma) ALL CML SAA (w tym 1 BDA, 1 RCA, 1 PNH) MDS CLL MM NHL HL CIMF Rak nerki Rak jelita grubego Łącznie AUTO (nie licząc Auto/Allo) Razem 63 26 20 13 7 6 6 5 5 2 2 2 157 Razem MM 186 NHL 32 HL 28 AML 21 ALL 9 Amyloidoza 8 Cukrzyca 9 Inne (guzy lite) 4 Łącznie 297 MRD 41 16 16 10 5 5 4 5 4 1 2 2 109 MUD 22 10 6 3 2 1 2 0 1 1 0 0 48 Liczba zabiegów z rozdziałem na rodzaje w roku 2008: łącznie 72 zabiegi, w tym 54 autologiczne, 10 alogenicznych od rodzeństwa identycznego w HLA i 8 alogenicznych od dawców niespokrewnionych. Akredytacje: 1. Ministerstwo Zdrowia, 2. EBMT, 3. CIBMTR, 4. Krajowe Centrum Bankowania Komórek i Tkanek. Ważniejsze publikacje: 1. Jędrzejczak W. W., Urbanowska E.: Isolation and cryopreservation of haematopoietic stem and progenitor cells from peripheral blood and cord blood. In Phillips GO (ed.) Advances in tissue banking. Vol. 6, World Scientific Publ., Singapore, New Jersey, 2002, pp. 201-231. 2. Dwilewicz-Trojaczek J., Torosian T., Rokicka M., Sachs W., Madry K., Nowicka U., Pol E., Krol M, W.W. Jędrzejczak: High dose etoposide phosphate and G-CSF as an effective second line PBSC mobilization regimen. In; Proceedings of the 7th Annual EHA Meeting. Monduzzi Editore, Bologna 2002, 25-28. 3. Rokicka M., Urbanowska E., Torosian T., Dwilewicz-Trojaczek J., Awedan A., Paluszewska M., Jędrzejczak W. W.: Triple transplantation of autologous peripheral blood stem cells each time following conditioning with 100 mg/m(2) of melphalan for multiple myeloma patients in poor performance status. Transplant Proc 2003; 35:2352-4. 4. Awedan A., Krol M., Blajer B., Rokicka M., Torosian T., Urbanowska E., Jędrzejczak W. W.: Evaluation of relative anti-myeloma activity of highdose melphalan followed by the first peripheral blood stem cell transplantation, as compared with the second transplantation and to VAD chemotherapy. Transplant Proc 2003; 35:2349-51. 5. Basak G.W., Rokicka M., Stanczak H., Wasiutynski A., Jędrzejczak W. W.: Robertsonian translocations in stem cell recipients as a possible indication for cytogenetic analysis of family donors. Cancer Genet Cytogenet. 2007;177:75-7. 6. Dreger P., Corradini P., Kimby E., Michallet M., Milligan D., Schetelig J., Jędrzejczak W. W., Niederwieser D., Hallek M., Montserrat E.: Chronic Leukemia Working Party of the EBMT.Indications for allogeneic stem cell transplantation in chronic lymphocytic leukemia: the EBMT transplant consensus. Leukemia. 2007; 21:12-7. 7. Snarski E., Torosian T., Paluszewska M., Urbanowska E., Milczarczyk A., Jedynasty K., Franek E., Jędrzejczak W.W.: Alleviation of exogenous insulin requirement in type 1 diabetes mellitus after immunoablation and transplantation of autologous hematopoietic stem cells. Pol. Arch. Med. Wewn. 2009; 119:422-6. Specjalizacje w obrębie przeszczepiania: przeszczepianie alogenicznej krwi pępowinowej, w tym przeszczepienia dwóch i trzech jednostek jednocześnie, autologiczne przeszczepienia komórek krwiotwórczych w leczeniu cukrzycy typu I. WSKAZANIA DO TRANSPLANTACJI KOMÓREK KRWIOTWÓRCZYCH W BIAŁACZKACH, ZŁOŚLIWYCH CHŁONIAKACH I SZPICZAKU PLAZMOCYTOWYM prof. dr hab. med. Jerzy Hołowiecki Konsultant Pododdziału Transplantacji Szpiku i Leczenia Chłoniaków, Oddział w Gliwicach, Centrum Onkologii Instytut Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Leczenie z zastosowaniem transplantacji komórek krwiotwórczych (Haematopoetic Stem Cell Transplantation HSCT) zwane potocznie transplantacją szpiku, jest uznaną metodą umożliwiającą wyleczenie niektórych nieuleczalnych w inny sposób chorób. Potwierdza to rosnąca liczba zabiegów zgłaszanych do europejskiego rejestru EBMT, która w 2007 roku wyniosła 23 536, w tym 14 524 przeszczepień autologicznych i 9 012 allogenicznych. Jednostki wykonujące takie zabiegi muszą uzyskiwać odpowiednie akredytacje i podlegają kontroli zarówno na szczeblu kraju (w Polsce MZ) jak i kontroli międzynarodowej (w Europie; European Group for Blond and Marrow Transplantation - EBMT i Joint Accreditation Committee ISCT-EBMT (JACIE). Transplantacja własnych komórek krwiotwórczych (przeszczep autologiczny- AHCT), jak również przeszczepienie komórek krwiotwórczych od innej osoby (przeszczep komórek alogenicznych – alloHSCT) są częścią procesu leczenia i mają swoje miejsce w algorytmie postępowania przewidzianego dla leczenia określonych typów białaczek, chłoniaków i innych rzadszych chorób. Wśród allo HSCT przeszczepienia od niespokrewnionych dawców stają się coraz częstsze dzięki rozwojowi rejestrów niespokrewnionych dawców. Wobec uwarunkowań biologicznych tylko co czwarty pacjent ma szansę mieć dawcę wśród rodzeństwa, więc docelowo liczba przeszczepień od zgodnych w HLA dawców niespokrewnionych MUD-HSCT winna być znacznie wyższa niż przeszczepów od rodzeństwa. Polskie rejestry rozwijają się w ostatnich latach szybciej i liczą już ponad 75 tysięcy wolontariuszy. Wskaźnik częstości zabiegów HCT w niektórych wysoko rozwiniętych krajach wynosił w 2007 roku ponad 400/10 milionów mieszkańców/rok, w Polsce jest w ostatnich latach rzędu 200/10 milionów mieszkańców/rok, jest więc ponad dwukrotnie niższy. Podobnie znacznie niższa jest liczba ośrodków przeszczepiających szpik. Dalsza poprawa wymaga zarówno zwiększenia finansowania jak również udoskonalenia całego systemu służby zdrowia. Przeszczepienie jest bowiem elementem algorytmu postępowania, w którym ważne jest właściwe postępowanie lekarza rodzinnego, terenowego szpitala, do którego trafi pacjent, oraz ośrodka specjalistycznego, który przeprowadzi podstawowe leczenie. Klasyfikacja wskazań do HSCT wg EBMT 1) Kategoria „standardowe postępowanie” – S, co oznacza, że dla określonej choroby i sytuacji klinicznej leczenie przeszczepem zostało uznane za korzystniejsze niż inne leczenia. W takich sytuacjach zabieg może być wykonany w akredytowanym ośrodku przeszczepowym o odpowiednim wyposażeniu i doświadczeniu, który potwierdzi możliwość wykonanie zabiegu. 2) Kategoria „opcja kliniczna” – CO (clinical option) dotyczy sytuacji, w której według aktualnej wiedzy, HSCT stanowi dobre rozwiązanie, przewyższające związane z tym ryzyko. Zabieg taki winien być wykonywany w ośrodkach o dużym doświadczeniu. 4) Kategoria „rozwojowa” - D (od developmental) dotyczy zastosowań, w których jak dotąd doświadczanie jest jeszcze zbyt małe i potrzebne jest gromadzenie obserwacji o przebiegu leczenia. Zaleca się aby takie zabiegi były wykonywane w ramach badań klinicznych. 5) Kategoria „na ogół nie zalecane” - NR (generally not recomended) oznacza brak wskazań do HSCT z dwóch powodów: 1) gdy inne leczenie daje dobre wyniki, 2) gdy choroba jest bardzo zaawansowana i / lub stan chorego zbyt ciężki, aby zastosować transplantację. Znaczenie przygotowania do transplantacji (kondycjonowania) Sposoby przygotowania do transplantacji są bardzo różne i opierają się na użyciu kombinacji leków (środki alkilujące, antymetabolity, przeciwciała monoklonalne) lub na napromienieniu całego ciała (TBI) w połączeniu z lekami. Podstawowe sposoby powodują całkowite zniszczenie szpiku biorcy i nazywane są mieloablacyjnymi. Istotną ich wadą jest toksyczność, co jest główną przyczyną tzw. „bariery wieku” dla transplantacji. Duże znaczenie miało wprowadzenie kondycjonowania o zredukowanej intensywności tzw. RIC - od reduced intensity conditioning (1,4). Było ono określane różnymi nazwami np. minitransplantacja. Procedura taka wymaga przeszczepienia dużej liczby komórek, jest obarczona mniejszą śmiertelnością zależną od przeszczepu, ale większym prawdopodobieństwem nawrotu choroby (relapse incidence-RI). Główną zaletą tej metody jest możliwość leczenia ludzi znacznie starszych lub mających współistniejące choroby. Są doniesienia o wykonaniu przeszczepienia od rodzeństwa u ludzi w wieku do 75 lat i od niespokrewnionych dawców i biorców w wielu do 70 lat (4). Zastosowanie i efektywność Ostra białaczka szpikowa-AML wyróżnia się pod względem częstości zastosowania. W 2007 roku transplantacje w tej chorobie stanowiły 33% wśród 8289 przeszczepów alogenicznych i 15,6% wśród wszystkich 20 517 transplantacji u nowo zgłoszonych chorych (3). Wyleczalność tej białaczki z zastosowaniem alloHSCT wynosi około 50% u dorosłych i 70% u dzieci. U chorych z wysokim i średnim stopniem ryzyka określonego na podstawie badań cytogenetycznych i molekularnych zabieg należy wykonać możliwie szybko. Alotransplantacja jest tu skuteczna nawet przy niepełnej remisji dzięki silnemu mechanizmowi GVL (przeszczep przeciw białaczce). W przypadku braku dawcy wśród rodzeństwa u osób z wyższym ryzykiem i młodych, należy dążyć do przeszczepienia od niespokrewnionego dawcy, przy czym u starszych z kondycjonowaniem RIC, w innych sytuacjach skuteczny okazuje się autoprzeszczep. W 2006 roku w Polsce wskazania do transpalantacji autologicznych, allogenicznych od rodzeństwa i od dawców niespokrewnionych w ostrej białaczce szpikowej przedstawiały się następująco: 6,5%/39%/29,7%. W zespołach mielodysplastycznych – MDS alloHSCT jest skuteczna, jeśli leczenie jest zastosowane wcześnie. Ze względu na to, że są to chorzy w starszym wieku stosuje się tu przeszczepy z wykorzystaniem RIC. W ostrej białaczce limfoblastycznej – ALL o wysokim ryzyku, alloHSCT po konsolidacji stanowi najlepszą opcję, szczególnie, jeśli jest dawca rodzinny (długoletnie przeżycia > 60%). W przypadki ALL z chromosomem Ph leczenie kojarzy się z blokerami kinazy tyrozynowej. W ALL mechanizm GVL jest słabszy i dlatego przy przeszczepieniu od dawców niespokrewnionych ryzyko związane z zabiegiem nie jest zrównoważone wystarczająco niskim wskaźnikiem nawrotów, z kolei auto HSCT ma bardzo niską częstość wczesnych powikłań, ale wobec możliwości nawrotów wyleczalność u dorosłych ocenia się na 40%. W 2006 roku w Polsce wskazania do transpalantacji autologicznych, allogenicznych od rodzeństwa i od dawców niespokrewnionych w ostrej białaczce limfoblastycznej wynosiły odpowiednio 1.3%/25%/22.5%. W przewlekłej białaczce szpikowej alloHSCT jest jak dotąd jedyną metodą umożliwiającą wyleczenie ok. 80% chorych, jeśli zabieg wykonany jest w fazie przewlekłej, w ciągu roku od rozpoznania. Pomimo tego, wprowadzenie łatwych w stosowaniu i wysoce skutecznych inhibitorów kinazy tyrozynowej -TKB (imatinib, dasatinib, nilotinib) spowodowało, że leczenie HSCT stało się opcją, która jest brana pod uwagę u chorych wykazujących oporność lub nietolerancję TKB. W chłoniakach złośliwych zaleca się autologiczny HSCT jako postępowanie standardowe w postaciach nawrotowych, w kolejnych remisjach po nawrocie. Leczenie w pierwszej remisji jest rozważane u chorych z wysokimi wskaźnikami ryzyka i mieści się w pojęciu wskazań klasy CO lub D. W opornych postaciach, szczególnie gdy zajęty był szpik, uzasadnione jest zastosowanie alloHSCT. W 2006 roku w Polsce wskazania do transpalantacji autologicznych, allogenicznych od rodzeństwa i od dawców niespokrewnionych w chłoniakach nieziarniczych wynosiły odpowiednio: 22,9%/6%/2,9%. Aktualnie największą liczbę autologicznych HSCT wykonuje się w szpiczaku plazmocytowym, w którym uznano ją jako element leczenia konsolidującego po uzyskaniu remisji. U osób młodych należy rozważyć alotransplantację jako jedyną opcję dającą szansę wyleczenia. W 2006 roku w Polsce wskazania do transpalantacji autologicznych, allogenicznych od rodzeństwa i od dawców niespokrewnionych w szpiczaku plazmocytowym stanowiły odpowiednio: 33,1%/2%/2,2%. e-mail: [email protected] Piśmiennictwo: 1. Apperley J., Carreras E., Gluckman E., Grathwohl A., Masszi T.: Haematopoetic Stem Cell Transplantation. ESH, Forum Sernice Editore, 2008. 2. Dreger P., Corradini P., Kimby E. et al. Indications for allogeneic stem cell transplantation in CLL. The EBMT transplant consensus. Leukemia 2007, 21, 12-27. 3. Gratwohl A., Baldomero H., Fraudorfer K. et al. The EBMT activity survey 2006 on haematopoetic stem cell transplantation; focus on the use of blood products. Bone Marrow Transplantation, 2007, 38, 1-19. 4. Ljungman P., Urbano Ispizua A., Cavazzana-Calvo M. et al Allogeneic and autologous transplantations for haematological diseases, solid tumors and immune disorders; Definition and current practice in Europe. Bone Marrow Transplantation, 2006,37, 439449. DOLNOŚLĄSKIE CENTRUM TRANSPLANTACJI KOMÓRKOWYCH Z KRAJOWYM BANKIEM DAWCÓW SZPIKU prof. dr hab. med. Andrzej Lange Konsultant Krajowy w dziedzinie Immunologii Klinicznej, Kierownik Dolnośląskiego Centrum Transplantacji Komórkowych z Krajowym Bankiem Dawców Szpiku Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych z Krajowym Bankiem Dawców Szpiku jest placówką o wysokim standardzie usług medycznych w obszarze hematologii, immunologii i transplantologii (trzykrotnie w pierwszej dziesiątce szpitali monospecjalistycznych w rankingu Rzeczpospolitej, drugie miejsce w rankingu Newsweeka, brązowa Perła Medycyny), jak również we wdrażaniu innowacyjnych sposobów leczenia z wykorzystaniem komórek macierzystych (szereg priorytetów światowych w zakresie przeszczepiania komórek krwiotwórczych, transplantologii rekonstrukcyjnej – skrajnie niedokrwione kończyny i programie komórkowych przeszczepień wątroby). Centrum ma akredytację Narodowego Programu Dawstwa Szpiku (National Marrow Donor Program) – od 2002 roku, Europejskiej Federacji Immunogenetyki i Europejskiej Grupy Przeszczepiania Szpiku (European Bone Marrow Transplantation Group) uprawniające do wykonywania przeszczepów międzynarodowych (EBMT – CIC 538, od 1991 roku). Placówka prowadzi sprawne i ekonomiczne poszukiwanie niespokrewnionych dawców szpiku (patrz rysunki 1-5). Rys. 1. Algorytm postępowania w trakcie doboru dawcy niespokrewnionego wdrożony w KBDSz wg standardów StemNet (FP 5) Rys. 2. Procentowy udział poszczególnych krajów w dostarczeniu próbek krwi W 2008 roku wysłano 233 prośby o próbki krwi do typowania potwierdzającego, z czego zrealizowano 79% (185 próbek). 15% (31 próbek) próśb skierowano do rejestrów polskich, z czego zrealizowano 27. 57% (103 próśb) próbek krwi pochodziła z rejestru niemieckiego ZKRD. Pozostałe próbki krwi pochodziły ze Stanów Zjednoczonych (20 próbek krwi), z Włoch (5 próbek krwi), z Izraela (4 próbki krwi) oraz z innych europejskich rejestrów. Dane te potwierdzają obserwacje, z których wynika, że najwięcej dawców, od których pobrano materiał przeszczepowy pochodzi z rejestru niemieckiego ZKRD. Rys. 3. Pochodzenie dawców zaakceptowanych do przeszczepu podczas realizacji procedur doborowych w DCTK z KBDSz w latach 2006-2008 Rys. 4. Dynamika realizacji procedury doborowej w KBDSz W latach 2007-2008 98 procedur zostało zakończonych akceptacją dawcy do przeszczepu, z czego 30,6% zostało zakończonych po typowaniu jednego dawcy, 33,7% po typowaniu dwóch dawców, 11,2% po typowaniu trzech dawców, 15,3% po typowaniu czterech dawców i 9,2% po przebadaniu pięciu i więcej niespokrewnionych dawców. Średni czas doboru dawcy niespokrewnionego wynosi: 3 miesiące, najkrótszy 4 tygodnie, zaś najdłuższy 6 miesięcy. W 2008 roku 30 procedur doborowych zostało zamkniętych w ciągu trzech miesięcy, 19 procedur zakończono po upływie jednego miesiąca, zaś 3 procedury po upływie 6 miesięcy. Rys. 5. Realizacja procedury doboru dawcy niespokrewnionego w DCTK z KBDSz W latach 2006-2008 w DCTK z KBDSz, Poltransplant zlecił realizację 303 procedur doborowych dla 286 pacjentów. Dla 144 pacjentów został zaakceptowany dawca do przeszczepu, w tym przeprowadzono 85 procedury przeszczepu szpiku od dawcy niespokrewnionego. W 63 przypadkach pacjenci otrzymali materiał przeszczepowy od w pełni zgodnego dawcy, w 20 od dawcy z jedną niezgodnością zaś w 2 przypadkach od dawcy z dwiema niezgodnościami. Dynamika realizacji procedury doborowej w DCTK z KBDSz • Czas oczekiwania na potwierdzenie i szczegóły dotyczące potencjalnych dawców wynosi najczęściej dla rejestrów polskich i rejestru niemieckiego ZKRD: 1 dzień, dla pozostałych rejestrów europejskich i światowych 2–3 dni. • Z przesłanych przez rejestry danych na podstawie zgodności HLA, płci, wieku, statusu CMV, wybierani są optymalni dla danego pacjenta dawcy w celu wykonania typowania potwierdzającego (confirmatory typing – CT). Prośby o próbki krwi kierowane są do odpowiednich rejestrów. Średni czas oczekiwania na próbki krwi dawcy wynosi 14 dni, najszybciej otrzymywane są próbki z rejestrów polskich: 3–4 dni. • Czas potrzebny do uzyskania wyników typowania potwierdzającego na niskim poziomie rozdzielczości wynosi od 4 do 14 dni (mediana 7), na wysokim poziomie rozdzielczości od 5 do 20 dni (mediana 14). • Próbki krwi dostarczane są pocztą kurierską, w Polsce w ciągu 1 dnia, z Niemiec w ciągu 1–2 dni, z pozostałych rejestrów europejskich 3 dni, z NMDP 5 dni. • Średni czas doboru dawcy niespokrewnionego wynosi: 3 miesiące, najkrótszy 4 tygodnie, zaś najdłuższy 6 miesięcy. W latach 1994–2008 poszukiwania pary dawca-biorca przeprowadzono dla 669 pacjentów. Dawca został znaleziony dla 403 pacjentów, z czego 275 zostało przeszczepionych w różnych ośrodkach w Polsce w tym 145 w DCTK. Naukowym wsparciem działalności klinicznej DCTK z KBDSz jest Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu. Prof. Lange jest kierownikiem Laboratorium (rok 1980) i Zakładu (rok 1992) Immunologii Klinicznej. Instytut jest centrum doskonałości i miejscem powstania szeregu pionierskich prac naukowych w obszarze immunologii transplantacyjnej i immunogenetyki. Podstawowa działalność kliniczna to przeszczepianie komórek krwiotwórczych. Wykonano 909 przeszczepień komórek krwiotwórczych, w tym 14 zabiegów rewaskularyzacji. Aktywność Krajowego Banku Dawców Szpiku oddaje zaangażowanie w okresie ostatnich dwóch lat. Krzywa przeżycia wszystkich chorych poddanych przeszczepiono autologicznym pokazana jest na Rys. 1 i allogenicznych na Rys 2. Rys. 1 Rys. 2 [email protected] www.dctk.wroc.pl + 48 71 78 313 75 PRZESZCZEPIANIE KOMÓREK KRWIOTWÓRCZYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY prof. dr hab. med. Jacek Wachowiak Przewodniczący Polskiej Pediatrycznej Grupy ds. Transplantacji Komórek Krwiotwórczych U dzieci i młodzieży allogeniczna transplantacja komórek krwiotwórczych (allo-HSCT), tj. od dawcy rodzinnego lub niespokrewnionego, znajduje zastosowanie w leczeniu chorób nowotworowych, przede wszystkim białaczek oraz w terapii wrodzonych i nabytych chorób nienowotworowych, tj. niewydolności szpiku, niedoborów odporności, niektórych zaburzeń przemiany materii i hemoglobinopatii, natomiast transplantacja własnych komórek krwiotwórczych chorego (auto-HSCT) stosowana jest wyłącznie w leczeniu chorób nowotworowych i podejmowane są próby jej wykorzystania w terapii chorób autoimmunologicznych. Wskazania do HSCT w chorobach nowotworowych oraz we wrodzonych i nabytych chorobach nierozrostowych u dzieci ustalane są w kontekście wyników leczenia konwencjonalnego, a zabieg jest uzasadniony tylko wtedy, gdy znamiennie zwiększa szansę chorego na wyleczenie. Szczegółowe wskazania do HSCT u dzieci określone są w aktualnie obowiązujących protokołach terapeutycznych oraz przez European Group for Blood and Bone Marrow Transplantation. Wynik HSCT zależy od rodzaju transplantacji, rozpoznania i fazy choroby oraz od sposobu przygotowania chorego do transplantacji, a w przypadku allo-HSCT także od rodzaju dawcy (rodzinny, niespokrewniony), stopnia zgodności w zakresie HLA, źródła komórek krwiotwórczych (szpik, krew obwodowa, krew pępowinowa) i ich dawki oraz składu materiału przeszczepowego. Dzięki coraz większej dostępności i coraz doskonalszemu doborowi dawców niespokrewnionych i niespokrewnionej krwi pępowinowej oraz optymalizacji procedury HSCT, która uczyniła ją wystarczająco bezpieczną, także dla biorców z wysokim ryzykiem zagrażających życiu powikłań, liczba i skuteczność allo-HSCT wykonywanej u biorców ≤18 r. ż. systematycznie wzrasta. Do poprawy bezpieczeństwa i skuteczności HSCT szczególnie przyczyniło się zastosowanie na wszystkich etapach procedury allo-HSCT metod biologii molekularnej oraz wyników molekularnych badań diagnostycznych. Dzięki ww. osiągnięciom HSCT stała się lepiej dostępną i bezpieczniejszą, a tym samym skuteczniejszą procedurą terapeutyczną. W Polsce działa obecnie 5 pediatrycznych ośrodków transplantacyjnych, a mianowicie w Poznaniu (od 1989 r.), we Wrocławiu (od 1994 r.), w Lublinie (od 1998 r.), w Krakowie (od 2002 r.) i w Bydgoszczy (od 2003 r.). Liczba stanowisk transplantacyjnych w tych ośrodkach wzrosła od jednego w 1989 r. (w Poznaniu) do obecnie ogółem 35, w tym 12 we Wrocławiu, 8 w Poznaniu, 6 w Krakowie, 5 w Bydgoszczy i 4 w Lublinie i jest to liczba, która w pełni zabezpiecza wszystkie potrzeby liczącej około 8 milionów populacji dzieci i młodzieży w Polsce w zakresie transplantacji komórek krwiotwórczych. W ośrodkach pediatrycznych allo-HSCT u dzieci zaczęto systematycznie przeprowadzać w 1989 r. w Klinice Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej w Poznaniu. Początkowo rocznie allo-HSCT przeprowadzano u 4-6 biorców do 18 r. ż., a obecnie około 90. Auto-HSCT jako pierwsza spośród klinik pediatrycznych przeprowadziła w 1994 r. Klinika Hematologii i Onkologii Dziecięcej we Wrocławiu, a ich liczba wzrosła z 5 wykonanych w 1994 r. do obecnie około 40/rok. Ogółem od 1989 r. do końca 2008 r. w pediatrycznych ośrodkach transplantacyjnych wykonano 1299 przeszczepień komórek krwiotwórczych, w tym 823 (63%) allogeniczne i 476 autologiczne (37%). U 657 (79.8%) dzieci wskazaniem do allo-HSCT była choroba nowotworowa, a u 169 (20.2%) wrodzona lub nabyta choroba nienowotworowa. Spośród chorób nowotworowych najczęstszym wskazaniem do allo-HSCT była ostra białaczka limfoblastyczna (47%), a następnie ostra białaczka szpikowa (23%), przewlekła białaczka szpikowa (10.5%) i zespół mielodysplastyczny (8.5%). Natomiast spośród chorób nierozrostowych allogeniczną transplantację przeprowadzano najczęściej u dzieci z ciężką nabytą niedokrwistością aplastyczną (48.5%), wrodzonymi niedoborami odporności (30%), wrodzonymi zaburzeniami przemiany materii (11.2%) oraz wrodzoną niedokrwistością hipo- i aplastyczną (10.9%). Wśród 476 dzieci poddanych auto-HSCT u 195 (41%) wskazaniem do zabiegu była choroba nowotworowa układu krwiotwórczego – najczęściej chłoniak nieziarniczy (40%) oraz ostra białaczka szpikowa (30%). Pozostałe 281 transplantacji autologicznych (59%) przeprowadzono u dzieci z nowotworowymi guzami litymi. Spośród nich zabieg najczęściej przeprowadzano u dzieci ze zwojakiem zarodkowym (51.6%) oraz u dzieci z mięsakiem Ewinga (nowotwór kości) (20.6%). Komórki krwiotwórcze do transplantacji pochodzić mogą ze szpiku lub krwi obwodowej, a w przypadku allo-HSCT także coraz częściej z krwi pępowinowej. W Polsce w ośrodkach pediatrycznych przeprowadzono dotąd tylko 7 takich zabiegów (pierwszy w 2000 r. w ośrodku poznańskim), jednak spośród nich aż 3 w 2008 r. Do końca 2008 r. spośród 823 biorców allogenicznych komórek krwiotwórczych 52% otrzymało je od rodzeństwa zgodnego w HLA, 7.7% od dawcy rodzinnego częściowo zgodnego i aż 40.2% od dawców niespokrewnionych. Na uwagę zasługuje przede wszystkim bardzo szybki wzrost liczby przeszczepień od dawców niespokrewnionych obserwowany od 2000 r., w którym wykonywanie takich zabiegów w ośrodkach pediatrycznych zainicjowała Klinika Hematologii i Onkologii Dziecięcej we Wrocławiu (w Klinikach w Poznaniu i w Lublinie przeszczepienia od dawców niespokrewnionych wykonuje się od 2001 r., a w Bydgoszczy od 2007 r.). Do 1999 r. transplantacji od dawców niespokrewnionych w pediatrycznych ośrodkach transplantacyjnych nie przeprowadzano. W 2000 r. wykonano 6 transplantacji od dawców niespokrewnionych i stanowiły one 13,6% spośród 44 allo-HSCT przeprowadzonych w ośrodkach pediatrycznych. Już w 2003 r. ich odsetek wzrósł do 44%, a w 2008 r. aż do 63%. ***** W ostatniej dekadzie XX wieku i w pierwszych latach XXI wieku w Polsce nastąpił bardzo dynamiczny rozwój zaplecza niezbędnego do przeprowadzania transplantacji komórek krwiotwórczych u dzieci, któremu towarzyszył wzrost liczby wykonywanych transplantacji, w ostatnich latach zwłaszcza transplantacji od dawców niespokrewnionych, oraz szybkie wdrażanie najnowszych osiągnięć w dziedzinie transplantacji komórek krwiotwórczych. Wziąwszy pod uwagę liczbę posiadanych pediatrycznych stanowisk obecnie każde polskie dziecko wymagające transplantacji komórek krwiotwórczych może mieć wykonaną optymalną formę tego zabiegu, w optymalnym czasie i w odpowiednich warunkach. Wyniki leczenia uzyskiwane w polskich pediatrycznych ośrodkach transplantacyjnych nie ustępują wynikom uzyskiwanym w wiodących ośrodkach zagranicznych. Problem w transplantacji komórek krwiotwórczych u dzieci – nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach – jest brak rejestracji innowacyjnych leków i technologii medycznych do stosowania u biorców komórek krwiotwórczych poniżej 18 roku życia. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) z dnia 29 sierpnia 2008 r. W SPRAWIE ODZNAK „DAWCA PRZESZCZEPU” I „ZASŁUŻONY DAWCA PRZESZCZEPU” (Dz. U. z dnia 18 września 2008 r.) Na podstawie art. 22 ust. 6 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411) zarządza się, co następuje: § 1. Rozporządzenie określa: 1) wzory legitymacji i odznak „Dawca Przeszczepu” i „Zasłużony Dawca Przeszczepu”; 2) sposób i tryb nadawania odznak, o których mowa w pkt 1; 3) sposób dokumentowania ilości pobrań dla celów nadania odznak, o których mowa w pkt 1. § 2. 1. Kierownik zakładu opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek, zawiadamia listem poleconym dawcę szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek o terminie i miejscu wręczenia odznaki „Dawca Przeszczepu” wraz z legitymacją. 2. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, wysyła się nie później niż na 30 dni przed terminem wręczenia odznaki „Dawca Przeszczepu” wraz z legitymacją. 3. Kierownik zakładu opieki zdrowotnej, o którym mowa w ust. 1, lub osoba przez niego upoważniona dokonuje wręczenia odznaki „Dawca Przeszczepu” wraz z legitymacją. § 3. 1. Wniosek Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji „Poltransplant” o nadanie odznaki „Zasłużony Dawca Przeszczepu” powinien zawierać następujące dane dotyczące pobrania od żywego dawcy: 1) imię i nazwisko; 2) datę i miejsce urodzenia; 3) adres miejsca zamieszkania lub adres do korespondencji; 4) numer PESEL, jeżeli posiada; 5) datę i miejsce pobrania; 6) określenie narządu, szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek, które pobrano; 7) nazwę i adres zakładu opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania; 8) imię i nazwisko lekarza, który dokonał pobrania. 2. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1, dołącza się dokument wystawiony na podstawie dokumentacji medycznej osoby, której dotyczy wniosek, przez kierownika zakładu opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządu, określający datę i miejsce pobrania. 3. Minister właściwy do spraw zdrowia zawiadamia listem poleconym osobę, której dotyczy wniosek, o którym mowa w ust. 1, o terminie i miejscu uroczystego wręczenia odznaki „Zasłużony Dawca Przeszczepu” wraz z legitymacją. 4. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 3, wysyła się nie później niż na 30 dni przed terminem uroczystego wręczenia odznaki „Zasłużony Dawca Przeszczepu” wraz z legitymacją. 5. Minister właściwy do spraw zdrowia lub osoba przez niego upoważniona dokonuje uroczystego wręczenia odznaki „Zasłużony Dawca Przeszczepu” wraz z legitymacją. 6. Ewidencję osób, którym nadano odznakę „Zasłużony Dawca Przeszczepu”, prowadzi urząd obsługujący ministra właściwego do spraw zdrowia. § 4. 1. Odznaka „Dawca Przeszczepu” ma kształt koła o średnicy 20 mm i jest wykonana z metalu, w kolorze srebrnym. Na awersie odznaki znajduje się symboliczny wizerunek serca otoczony kolistym napisem „Dawca Przeszczepu”. Symboliczny wizerunek serca jest wypukły. Na rewersie odznaki jest umocowana agrafka. 2. Wzór odznaki jest określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia. 3. Wzór legitymacji jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia. § 5. 1. Odznaka „Zasłużony Dawca Przeszczepu” ma kształt koła o średnicy 20 mm i jest wykonana z metalu, w kolorze złotym. Na awersie odznaki znajduje się symboliczny wizerunek serca otoczony kolistym napisem „Zasłużony Dawca Przeszczepu”. Symboliczny wizerunek serca jest wypukły. Na rewersie odznaki jest umocowana agrafka. 2. Wzór odznaki jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia. 3. Wzór legitymacji jest określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia. § 6. Odznaki, o których mowa w § 4 i 5, mogą być nadane tej samej osobie tylko raz. § 7. 1. W razie zgubienia lub zniszczenia odznaki, o której mowa w § 4 lub 5, organ, który ją nadał, może, na wniosek osoby, której nadano odznakę, lub osoby przez nią upoważnionej, ponownie wydać odznakę za zwrotem kosztów jej wytworzenia. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku zgubienia lub zniszczenia legitymacji stwierdzającej nadanie odznaki, z tym że wydanie wtórnego egzemplarza legitymacji następuje nieodpłatnie. § 8. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. ______ 1) Minister Zdrowia kieruje działem administracji rządowej – zdrowie, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 216, poz. 1607). Wzór odznaki Wzór legitymacji prof. dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak Specjalizacje: Choroby wewnętrzne st II, Hematologia st II, Onkologia kliniczna st II, Transplantologia kliniczna st II, w 1971 r. ukończył z wyróżnieniem i Nagrodą Ministra Obrony Narodowej Wydział Lekarski Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi i od tego czasu do 1998 roku pracował na różnych stanowiskach w Centralnym Szpitalu Klinicznym WAM w Warszawie, ostatnio jako kierownik Zakładu Immunologii i profesor zwyczajny. Od 1998 roku jest Kierownikiem Katedry i Kliniki Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie i profesorem zwyczajnym tej Uczelni. Doktoryzował się w 1974 roku, habilitował w 1978, a tytuł profesora nauk medycznych uzyskał w 1990 roku. Posiada specjalizacje z chorób wewnętrznych, hematologii, onkologii klinicznej i transplantologii klinicznej. Sześciu jego współpracowników uzyskało stopień doktora habilitowanego i kierują oni własnymi zespołami badawczymi, w tym dwóch jest kierownikami klinik. Był promotorem 11 zakończonych przewodów doktorskich. Opublikował ponad 170 prac naukowych, w tym ponad 100 w czasopismach o międzynarodowym zasięgu, włączając w to najbardziej prestiżowe, takie, jak Science, Journal of Experimental Medicine, Blood, British Medical Journal i inne. Jest autorem lub współautorem 25 książek naukowych oraz wielu artykułów popularnonaukowych. Jego największe osiągnięcia obejmują opracowanie oryginalnych metod chemioterapii nowotworów, metod kontroli skutków ubocznych leków przeciwnowotworowych, współudział w dkryciu regulacyjnej roli limfocytów T w krwiotworzeniu, opracowanie metody ilościowego badania komórek ustanawiających krwiotworzenie, opracowanie metod hodowli komórek podścieliska krwiotwórczego, a także opracowanie oryginalnych modyfikacji metod przeszczepiania szpiku u ludzi. W 1984 roku wykonał, wraz z zorganizowanym przez siebie zespołem, pierwszy udany zabieg przeszczepienia allogenicznego szpiku w Polsce, a w 1985 roku pierwszy udany zabieg przeszczepienia autologicznego szpiku w Polsce. W przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych zajmował się głównie badaniami na odkrytym przez siebie modelu nieznanych wcześniej chorób polegających na wrodzonym braku czynników krwiotwórczych, w tym wypadku tzw. makrofagopoetyny. Badania te pozwoliły ustalić przyczynę choroby na poziomie cząsteczkowym, opracować metody diagnozowania i leczenia podobnych chorób, a także umożliwiły uzyskanie dowodów na słuszność własnej hipotezy dotyczącej istnienia dwóch różnych subpopulacji kluczowych komórek odpornościowych: makrofagów. Wyniki te mogą mieć istotne znaczenie dla rozwoju metod immunoterapii nowotworów, zwalczania zakażeń oraz sterowania i gojeniem tkanek po urazie. Zostały one zaliczone do trzech najważniejszych osiągnieć w tej dziedzinie na świecie w dziesięcioleciu 1981–1990 i w 1993 roku zostały uhonorowane Nagrodą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, którą później otrzymało jeszcze dwóch jego wychowanków (prof. Leszek Kaczmarek i prof. Mariusz Ratajczak). W ostatnich latach zajmuje się głównie hematologią kliniczną, w tym wdrażaniem nowych metod przeszczepiania komórek krwiotwórczych, ze szczególnym uwzględnieniem krwi pępowinowej. Jest Konsultantem Krajowym w dziedzinie hematologii, Przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, członkiem Komitetu Patologii Komórki Polskiej Akademii Nauk, członkiem Komitetu Immunologii PAN, przewodniczącym Komisji Hematologii, członkiem Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk i oraz członkiem wielu towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych, w tym Międzynarodowego Towarzystwa Hematologów. Przez dwie kadencje był Przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów. prof. dr hab. med. Jerzy Hołowiecki Członek Polskiej Akademii Umiejętności, dr HC Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, założyciel i wieloletni kierownik Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik Wojewódzkiej Poradni Hematologicznej, Przewodniczący Polskiej Grupy Leczenia Białaczek PALG, członek Krajowej Rady Transplantacyjnej Ministerstwa Zdrowia, krajowy przedstawiciel w komitecie badania jakości procedur transplantacyjnych i akredytacji JACIE, członek Komitetu Nominacyjnego EBMT i członek Honorowy EBMT, PTHiT, TIP, PTT, PLRG. Autor ponad 450 publikacji naukowych, w tym opracowania oryginalnych programów leczenia białaczek oraz nowych metod transplantacji szpiku, oraz rozdziały w kilkunastu książkach. Doświadczenie zdobyte głównie w zakresie hematologii, szczególnie onkohematologii, transplantologii szpiku kostnego oraz chorób wewnętrznych, oparte na pracy klinicznej, nauczaniu studentów i lekarzy oraz szkoleniach odbytych w kraju i zagranicą. Główny badacz w ponad 30-tu wieloośrodkowych próbach klinicznych krajowych i międzynarodowych. Ich wynikiem jest poprawa efektów leczenia białaczek i złośliwych chłoniaków, udoskonalenie metod transplantacji szpiku oraz metod profilaktyki i leczenia zakażeń w tej grupie chorych. Ważniejsze osiągnięcia organizacyjne: utworzenie Katedry i Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku w Katowicach, zorganizowanie Polskiej Grupy Białaczkowej dla Dorosłych PALG w 1980 (grupa ta skupia 20 polskich ośrodków hematologicznych i przyczyniła się do ponad dwukrotnej poprawy wyników leczenia bialaczek), zorganizowanie i prowadzenie od 1996 Polskiej Szkoły Hematologii, zorganizowanie największego w kraju ośrodka transplantacji szpiku, w którym wykonuje się rocznie ponad 165 różnego typu transplantacji szpiku – łącznie ponad 1800 do 2007 roku, wykonanie pierwszego w kraju przeszczepu szpiku od dawcy niespokrewnionego i zarazem pierwszego przeszczepu od dawcy zagranicznego oraz pierwszego przeszczepu od dawcy niespokrewnionego z polskiego rejestru; uzyskanie 1996 akredytacji europejskiej EBMT i w 1999 akredytacji amerykańskiej National Marrow Donor Program. Organizacja licznych konferencji i kongresów. Od 2008 pracuje w nowo utworzonym Pododdziale Transplantacji Szpiku Centrum Onkologii Instytut M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie – Oddział Gliwice. prof. dr hab. med. Andrzej Lange Kierownik Zakładu Immunologii Klinicznej Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, dyrektor Dolnośląskiego Centrum Transplantacji Komórkowych z Krajowym Bankiem Dawców Szpiku, specjalista w dziedzinie chorób wewnętrznych, hematologii, transplantologii i immunologii klinicznej, konsultant krajowy w dziedzinie immunologii klinicznej, laureat licznych krajowych i międzynarodowych nagród naukowych, członek rzeczywisty Collegium Ramazzini (Carpi), wyróżniony medalami Polskiego Towarzystwa Hematologicznego, Polskiego Towarzystwa Immunogenetycznego, Polskiego Towarzystwa Internistów Polskich i Polskiego Towarzystwa Chirurgów, koordynator krajowych i międzynarodowych programów badawczych. Obszar zainteresowań naukowych: Immunogenetyka (HLA a odpowiedź immunologiczna, typowanie genomowego DNA w badaniach nad związkiem z chorobami i poszukiwaniem dawcy szpiku kostnego, standaryzacja i kontrola jakości typowania HLA), immunologia komórkowa (cytokino-zależna i pierwotnie komórkowa regulacja odporności), immunologia transplantacyjna. Autor szeregu pionierskich prac, szczególnie w zakresie leukemiogenezy u narażonych na rozpuszczalniki organiczne, genetyki zaburzeń immunologicznych i rakotworzenia u narażonych na azbest. Od 25 lat czynny transplantolog komórek krwiotwórczych zarówno w odniesieniu do genetyki doboru pary dawca i biorca jak i kliniki. Autor szeregu opracowań prowadzących do pionierskich zabiegów wykorzystania przeszczepienia szpiku we wrodzonych niedoborach odporności i komórek krwiotwórczych krwi w układzie wielokrotnych przeszczepień autologicznych i przeszczepów allogenicznych. Założyciel ośrodka transplantacji szpiku (1987 rok) i Krajowego Banku Dawców Szpiku (1993 rok). Autor i współautor ponad 200 prac naukowych w większości o międzynarodowym oddziaływaniu. prof. dr hab. med. Jacek Wachowiak Od 1977 r., tj. od chwili ukończenia studiów na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, pracuje w Klinice Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej w Poznaniu, którą kieruje od 2001 r. Ponadto, od 2003 r. jest kierownikiem II Katedry Pediatrii UM w Poznaniu. Stopień naukowy doktora uzyskał w roku 1982, doktora habilitowanego w 1998 r., a tytuł profesora nauk medycznych w 2003 r. Jest specjalistą w dziedzinie pediatrii, w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej oraz w dziedzinie transplantologii klinicznej. Doświadczenie zawodowe i naukowe poszerzał także zagranicą, m.in. w Villejuif (Francja) – 1984-1985 (stypendium Rządu Francuskiego), w Klinice Hematologii i Onkologii Dziecięcej w Hanowerze (Niemcy) w 1987 r. oraz w latach 1991 – 1995 (stypendium Fundacji Humboldta). W latach 1986-1989 tworzył od podstaw w Klinice Hematologii i Onkologii Dziecięcej w Poznaniu, kierowanej wówczas przez Prof. Urszulę Radwańską, pierwszy w Polsce Dziecięcy Oddział Transplantacji Szpiku. Oddziałem tym kieruje i systematycznie go rozbudowuje od chwili jego uruchomienia w 1989 r. W dziedzinie hematologii i onkologii oraz transplantologii dziecięcej prowadzi współpracę z wieloma ośrodkami w kraju i za granicą. Jest autorem lub współautorem 128 publikacji oraz 247 komunikatów zjazdowych, które w formie streszczeń ukazały się w zagranicznych i krajowych czasopismach recenzowanych. Ponadto jest redaktorem 5 monografii. Jest członkiem wielu polskich i międzynarodowych towarzystw naukowych, m.in. członkiem Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej, w ramach którego przewodniczy Polskiej Pediatrycznej Grupie ds. Transplantacji Komórek Krwiotwórczych, jest wiceprzewodniczącym Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów, członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Onkologii Dziecięcej oraz członkiem European Group for Blood and Marrow Transplantation, w ramach której od 2005 r. jest członkiem prezydium Grupy Pediatrycznej. Systematycznie organizuje międzynarodowe konferencje naukowe z dziedziny transplantacji komórek krwiotwórczych u dzieci. W latach 1999, 2001, 2004 i 2006 przewodniczył Komitetowi Organizacyjnemu Międzynarodowych Sympozjów Naukowych „Hematopoietic stem cell transplantation in children”. W 2006 r. European Group for Blood and Bone Marrow Transplantation (EBMT) powierzyła mu organizację 6th Meeting of EBMT Pediatric Diseases Working Party and 1st Meeting of EBMT Pediatric Nurses. Konferencja, która jest największym międzynarodowym forum lekarzy i innych specjalistów zajmujących się transplantacją komórek krwiotwórczych u dzieci odbyła się w dniach 2-4 czerwca 2008 r. w Poznaniu.
Podobne dokumenty
Klinika/ Oddział Hematologii i Transplantacji Szpiku SPSK
i należymy do ścisłej czołówki europejskiej. W ostatnich latach liczba wykonywanych zabiegów wzrosła do 200 rocznie, w tym 1/3 najtrudniejszych od dawców niespokrewnonych z niepełnymi zgodnościami ...
Bardziej szczegółowo